ΜΔΛΔΣΗ ΣΟΤ ΜΟΡΙΟΤ ΣΗ LDL-ΥΟΛΗΣΔΡΟΛΗ ΜΔ ΣΗ ΥΡΗΗ ΣΟΤ ΜΙΚΡΟΚΟΠΙΟΤ ΑΣΟΜΙΚΗ ΓΤΝΑΜΗ (AFM)

Transcript

1 ΑΡΙΣΟΣΔΛΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ ΔΡΓΑΣΗΡΙΟ ΛΔΠΣΧΝ ΤΜΔΝΙΧΝ, ΝΑΝΟΤΣΗΜΑΣΧΝ ΚΑΙ ΝΑΝΟΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ (LTFN) Γ.Π.Μ.. ΝΑΝΟΔΠΙΣΗΜΔ & ΝΑΝΟΣΔΥΝΟΛΟΓΙΔ ΓΙΠΛΧΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΜΔΛΔΣΗ ΣΟΤ ΜΟΡΙΟΤ ΣΗ LDL-ΥΟΛΗΣΔΡΟΛΗ ΜΔ ΣΗ ΥΡΗΗ ΣΟΤ ΜΙΚΡΟΚΟΠΙΟΤ ΑΣΟΜΙΚΗ ΓΤΝΑΜΗ (AFM) Υξηζηίλα Καλνλίδνπ Ηαηνυξ Δπηβιέπσλ: Καζεγεηήο. Λνγνζεηίδεο ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ 2010

2 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ 1 ΠΡΟΛΟΓΟ 3 ΓΔΝΙΚΟ ΜΔΡΟ ΔΗΑΓΧΓΖ 6 1. Γεκζηά πενί θζπζδίςκ Λζπανά μλέα Λζπίδζα πμο πενζέπμοκ βθοηενυθδ Μμκμ- δζ- ηαζ ηνζαηοθμβθοηενυθεξ Φςζθμβθοηενίδζα Λζπίδζα πμο πενζέπμοκ ζθζββμζίκδ (θζββμθζπίδζα) Σενπεκμεζδή ηαζ πανάβςβα Πνμζηαβθακδίκεξ ηενμεζδή ηαζ πανάβςβα-υμθδζηενυθδ Μεηααμθζζιυξ ηδξ πμθδζηενυθδξ Ρφειζζδ ημο ιεηααμθζζιμφ ηδξ πμθδζηενυθδξ Απέηηνζζδ πμθδζηενυθδξ Λζπμπνςηεΐκεξ Υοθμιζηνά Πμθφ παιδθήξ ποηκυηδηαξ θζπμπνςηεΐκεξ ή VLDL Δκδζάιεζδξ ποηκυηδηαξ θζπμπνςηεΐκεξ ή IDL Υαιδθήξ ποηκυηδηαξ θζπμπνςηεΐκεξ ή LDL Τρδθήξ ποηκυηδηαξ θζπμπνςηεΐκδ ή HDL Λζπμπνςηεΐκδ (α) ή Lp(a) Υαιδθήξ ποηκυηδηαξ θζπμπνςηεΐκεξ (LDL) Γμιή ηςκ LDL Λεζημονβία ηςκ LDL Ο οπμδμπέαξ ηδξ LDL Αεδνμβυκμξ δνάζδ ηςκ LDL Αεδνμζηθήνςζδ Αεδνμβυκεξ ιμνθέξ ηδξ LDL Λζπμπνςηεΐκεξ ηαζ δζεπζθάκεζεξ Πνςηεΐκεξ ηαζ δζεπζθάκεζεξ διαζία ηδξ πνςηεσκζηήξ πνμζνυθδζδξ Σνυπμζ πνμζέββζζδξ ηδξ πνςηεσκζηήξ πνμζνυθδζδξ Μμκηέθμ πνμζνυθδζδξ ιίαξ πνςηεΐκδξ Μμκηέθμ πνμζνυθδζδξ πενζζζυηενςκ πνςηεσκχκ Λυβμζ ιεθέηδξ ηδξ αθθδθεπίδναζδξ θζπμπνςηεσκχκ-επζθάκεζαξ Πανάβμκηεξ εθέβπμο ηδξ πνμζνυθδζδξ Σεπκζηέξ ιεθέηδξ ηδξ αθθδθεπίδναζδξ θζπμπνςηεσκχκ-επζθακεζχκ Μεθέηδ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ ιε ηδ ιζηνμζημπία αημιζηχκ δοκάιεςκ Μζηνμζημπία αημιζηχκ δοκάιεςκ (AFM) Ζ ανπή θεζημονβίαξ ημο AFM Σα ηφνζα ιένδ ημο AFM 46 1

3 5.3. Σνυπμζ θεζημονβίαξ-ζάνςζδξ ημο AFM Λεζημονβία ημο AFM ζε οβνυ AFM βζα ηδ ιεθέηδ αζμθμβζηχκ δεζβιάηςκ 52 ΔΙΓΙΚΟ ΜΔΡΟ 1. ημπυξ Τθζηυ ηαζ ιέεμδμξ Άημια πμο ζοιιεηείπακ ζηδ ιεθέηδ Απμιυκςζδ ηςκ LDL θζπμπνςηεσκχκ Πνμζδζμνζζιυξ ηδξ απμιμκςεήζδξ LDL Πεζναιαηζηή ιεεμδμθμβία Τθζηά πμο πνδζζιμπμζήεδηακ ςξ οπμζηνχιαηα Πνμεημζιαζία ηςκ δεζβιάηςκ Σμ Solver P47H Pro AFM Σεπκζηέξ θεπημιένεζεξ θήρδξ εζηυκςκ ιε AFM ηαζ επελενβαζία αοηχκ Απμηεθέζιαηα Μεθέηδ ημπμβναθζηχκ ζδζμηήηςκ ηςκ οπυ ιεθέηδ οπμζηνςιάηςκ Μεθέηδ δζαθφιαημξ LDL θζπμπνςηεσκχκ ζοβηέκηνςζδξ 5 ιg/ml ζε επζθάκεζα HOPG Μεθέηδ δζαθφιαημξ LDL θζπμπνςηεσκχκ ζοβηέκηνςζδξ 15ιg/ml ζε επζθάκεζα HOPG Μεθέηδ δζαθφιαημξ LDL θζπμπνςηεσκχκ ζοβηέκηνςζδξ 50ιg/ml ζε επζθάκεζα HOPG Μεθέηδ δζαθφιαημξ LDL θζπμπνςηεσκχκ ζοβηέκηνςζδξ 15ιg/ml ζε επζθάκεζα c-si Μεθέηδ δζαθφιαημξ LDL θζπμπνςηεσκχκ ζοβηέκηνςζδξ 50ιg/ml ζε επζθάκεζα c-si ογήηδζδ οιπενάζιαηα Πνμηθήζεζξ βζα ημ ιέθθμκ 106 ΠΔΡΗΛΖΦΖ 107 ABSTRACT 109 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 111 2

4 ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ αεδνμζηθήνςζδ απμηεθεί ζήιενα ηδκ ηφνζα αζηία κμζδνυηδηαξ ηαζ εκδζζιυηδηαξ ηςκ εκδθίηςκ ζημ δοηζηυ ηυζιμ. διακηζηυ νυθμ ζηδκ αεδνμβέκεζδ παίγεζ δ LDL-πμθδζηενυθδ, πμο θένεηαζ κα δνα ιε πμθθμφξ ιδπακζζιμφξ. Πανά ημ βεβμκυξ υηζ ηα ηεθεοηαία πνυκζα έπεζ ζδιεζςεεί ιία έηνδλδ αζαθζμβναθζηχκ δεδμιέκςκ, πμθθά είκαζ αηυιδ ηα ενςηήιαηα πνμξ δζενεφκδζδ ζπεηζηά ιε ηδ δμιή ημο ζςιαηζδίμο ηδξ ηαζ ημ αζμθμβζηυ ηδξ νυθμ. Ζ κακμηεπκμθμβία, ιε ημ ζοκδοαζιυ ηαζ ηδ ζοκενβαζία ηςκ Βαζζηχκ Δπζζηδιχκ, πανέπεζ ιεευδμοξ ηαζ ηεπκζηέξ δζενεφκδζδξ δμιχκ ηαζ θαζκμιέκςκ ζε ιμνζαηυ ηαζ αημιζηυ επίπεδμ, μδδβχκηαξ έηζζ ζηδκ ζε αάεμξ ενιδκεία ηαζ ηαηακυδζή ημοξ. Ζ πανμφζα Γζπθςιαηζηή Δνβαζία εηπμκήεδηε ζημ Δνβαζηήνζμ Λεπηχκ Τιεκίςκ-Νακμζοζηδιάηςκ & Νακμιεηνμθμβίαξ (LTFN) ημο ηιήιαημξ Φοζζηήξ ζηα πθαίζζα ημο Γζαηιδιαηζημφ Πνμβνάιιαημξ Μεηαπηοπζαηχκ πμοδχκ Νακμεπζζηήιεξ & Νακμηεπκμθμβίεξ - Ν&Ν ημο Ανζζημηεθείμο Πακεπζζηδιίμο Θεζζαθμκίηδξ οπυ ηδκ επίαθερδ ημο Καεδβδηή η.. Λμβμεεηίδδ. Ακηζηείιεκυ ηδξ ήηακ δ ιεθέηδ ημο ιμνίμο ηδξ LDL-πμθδζηενυθδξ ιε ηδ πνήζδ ημο ιζηνμζημπίμο αημιζηήξ δφκαιδξ (AFM). Ζ ενβαζία απμηεθείηαζ απυ δφμ ιένδ, ημ βεκζηυ ηαζ ημ εζδζηυ. Σμ Γεκζηυ Μένμξ πενζθαιαάκεζ ηα Κεθάθαζα 1-5, υπμο πανμοζζάγεηαζ ημ απαναίηδημ εεςνδηζηυ οπυααενμ. ημ Δζδζηυ Μένμξ, απμηεθμφιεκμ απυ ηα Κεθάθαζα 1-6, ακαπηφζζεηαζ μ ζημπυξ ηδξ ιεθέηδξ, ηα άημια πμο ιεθεηήεδηακ ηαζ δ ιεεμδμθμβία πναβιαημπμίδζδξ ηςκ ιεηνήζεςκ. Αημθμοεεί δ πανάεεζδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ ηαζ δ ζογήηδζδ, πμο απμζημπεί ζηδκ ενιδκεοηζηή πνμζέββζζδ ηςκ ζημζπείςκ πμο πνμέηορακ απυ ηζξ βεκυιεκεξ ιεηνήζεζξ ηαζ ζηδ ζοβηνζηζηή πανμοζίαζδ ηςκ ζπεηζηχκ ακαθενυιεκςκ δεδμιέκςκ ζηδ δζεεκή αζαθζμβναθία. Ζ ενβαζία μθμηθδνχκεηαζ ιε ηα ζοιπενάζιαηα, ηα πνμηεζκυιεκα εέιαηα βζα ιεθθμκηζηή δζενεφκδζδ ηαζ ηδκ πανάεεζδ ηςκ αζαθζμβναθζηχκ ακαθμνχκ. Γζα ηδ ζοιαμθή ημοξ ζηδκ πενάηςζδ ηδξ ζοβηεηνζιέκδξ ενβαζίαξ εα ήεεθα κα εοπανζζηήζς ηάπμζμοξ ακενχπμοξ ηςκ μπμίςκ δ ζοιαμθή ιε ηάεε ηνυπμ οπήνλε ηαεμνζζηζηή. ημκ επζαθέπμκηα Καεδβδηή Φοζζηήξ η.. Λμβμεεηίδδ εα ήεεθα κα εηθνάζς εενιυηαηεξ εοπανζζηίεξ βζα ηδ ζδιακηζηή εοηαζνία πμο ιμο πνμζέθενε κα δζεονφκς ημοξ μνίγμκηέξ ιμο ιε ηδ ιεθέηδ ημο ηυζμ πενίπθμημο ια ζοκάια ηαζ ζοκανπαζηζημφ ηυζιμο ηςκ κακμεπζζηδιχκ, απμημιίγμκηαξ ακεηηίιδηεξ βκχζεζξ ηαζ ειπεζνίεξ απυ 3

5 ηδκ δζαδνμιή ζηδκ επζζηδιμκζηή ένεοκα. Σμκ εοπανζζηχ ζδζαίηενα βζα ηδκ ειπζζημζφκδ πμο ιμο έδεζλε απυ ηδκ πνχηδ ζηζβιή, βζα ηδκ πμθφηζιδ ηαεμδήβδζδ ηαζ ηδκ αιένζζηδ οπμζηήνζλδ ζε υθδ ηδ δζάνηεζα ηδξ πνμζπάεεζαξ αοηήξ. Οζ παναηδνήζεζξ ηαζ πανειαάζεζξ ημο ζε ηνίζζια ζδιεία ηδξ ενβαζίαξ, απμηέθεζακ ημκ ηφνζμ άλμκα ηδξ ιεθέηδξ ιμο ηαζ ζοκέααθακ ηα ιέβζζηα ζηδκ μθμηθήνςζήξ ηδξ. ηδκ Καεδβήηνζα η. Α. Υίημβθμο - Μαηέδμο, οπεφεοκδ ημο Δνβαζηδνίμο Λζπζδίςκ ηδξ Β Παζδζαηνζηήξ Κθζκζηήξ ηαζ ημο Ηαηνείμο Πνυθδρδξ Κανδζαββεζαηχκ Νμζδιάηςκ ημο Π.Γ.Ν.Θ. ΑΥΔΠΑ εέθς κα εηθνάζς ηδ ααεζά ιμο εοβκςιμζφκδ. Με ηδκ αβάπδ ηδξ βζα ηδκ ένεοκα ηαζ ηδ βκχζδ, ιμο ειθφζδζε ημ εκδζαθένμκ βζα ημ ζοβηεηνζιέκμ ακηζηείιεκμ ηαζ οπμζηήνζλε αοηήκ ηδκ πνμζπάεεζα ιε ζδζαίηενδ εένιδ ηαζ ιυκμ ιε δδιζμονβζηέξ πανειαάζεζξ ηαζ ηαίνζεξ οπμδείλεζξ δζαεέημκηαξ ζδιακηζηυ πνυκμ ηαζ εκένβεζα. Σδκ εοπανζζηχ βζα ηδκ ειπζζημζφκδ πνμξ ημ πνυζςπυ ιμο ηαζ ηδκ ζοκεπή ζοιπανάζηαζή ηδξ. διακηζηυηαηδ ήηακ επίζδξ δ αμήεεζα πμο πνυεοια ιμο πανείπε δ Γν. η. Καθή Μαηέδμο, οκενβάηδξ ημο Δνβαζηδνίμο Βζμθμβζηήξ Υδιείαξ ηδξ Ηαηνζηήξ πμθήξ ημο Α.Π.Θ. (Γζεοεφκηνζα Καε. η. Ν. Βααάηζδ-Υνζζηάηδ), ζηδκ απμιυκςζδ ηςκ LDL θζπμπνςηεσκχκ ηαζ ηδκ ηαηακυδζδ ηςκ πνδζζιμπμζμφιεκςκ ιεευδςκ. Αζζεάκμιαζ ηδκ οπμπνέςζδ κα εοπανζζηήζς ημκ Καεδβδηή η. Γ. Παπαβεςνβίμο βζα ηδκ άδεζα πνδζζιμπμίδζδξ ημο ελμπθζζιμφ ηαζ ηδξ οπμδμιήξ ημο Δνβαζηδνίμο Βζμθμβζηήξ Υδιείαξ βζα ημκ παναπάκς ζημπυ. Δπζπθέμκ, εοπανζζηίεξ μθείθς ζημοξ ζοιθμζηδηέξ ιμο ζηα πθαίζζα ημο ιεηαπηοπζαημφ βζα ημ ηθίια θζθίαξ ηαζ ζοκενβαζίαξ πμο δδιζμονβήζαιε ζοιαάθθμκηαξ έηζζ ζηδκ ακηζιεηχπζζδ ηςκ πνμηθήζεςκ ηαζ ηςκ δοζημθζχκ πμο πνμέηοπηακ θυβς ηδξ δζεπζζηδιμκζηυηδηαξ ημο ακηζηεζιέκμο. Αηυιδ εα ήεεθα κα εοπανζζηήζς ηα ιέθδ ημο Δνβαζηδνίμο LTFN ιε υπμζμκ ηνυπμ ηαζ ακ ιε αμήεδζακ ζε αοηήκ ηδκ πνμζπάεεζα. Δοπανζζηχ ημοξ θίθμοξ ιμο, δ δεζηή οπμζηήνζλδ ηςκ μπμίςκ ήηακ βζα ιέκα πμθφηζιδ. Δζδζηή ικεία εα ήεεθα κα ηάκς ζηζξ ζοκαδέθθμοξ, ζοκμδμζπυνμοξ ζε αοηήκ ηδκ πνμζπάεεζα ηαζ θίθεξ Καηενίκα Μέβαθμο ηαζ ηέθθα Αναιπαηγή ιε ηζξ μπμίεξ ιμζναζηήηαιε ζηζβιέξ άβπμοξ, ημφναζδξ αθθά ηαζ ζηακμπμίδζδξ. Πάκς απ υθα, είιαζ εοβκχιςκ ζημοξ βμκείξ ιμο ηαζ ηδκ αδεθθή ιμο Δοβεκία βζα ηδκ αβάπδ, ηδκ εκεάννοκζδ ζηζξ δφζημθεξ ζηζβιέξ ηαζ ηδκ αιένζζηδ ζοιπανάζηαζή ημοξ ζε ηάεε ιμο αήια. 4

6 ΓΔΝΙΚΟ ΜΔΡΟ 5

7 ΔΙΑΓΧΓΗ Οζ θζπμπνςηεΐκεξ, ζςιαηίδζα πμο απμηεθμφκ ημ ιέζμ ιεηαθμνάξ αδζάθοηςκ θζπζδίςκ ζημ αίια, ηδ θέιθμ ηαζ ημ εβηεθαθμκςηζαίμ οβνυ, ζοβηαηαθέβμκηαζ ιεηαλφ ηςκ ζδιακηζηυηενςκ ακηζηεζιέκςκ ιεθέηδξ ηδξ επζζηδιμκζηήξ ημζκυηδηαξ παβημζιίςξ. Τπάνπμοκ πμθθμί θυβμζ πμο αζηζμθμβμφκ αοηυ ημ εκδζαθένμκ. Οζ δζαηαναπέξ ζημ ιεηααμθζζιυ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ ηαζ μζ ζοκέπεζεξ αοηχκ, ιε ηονζυηενδ ηδκ αεδνμζηθήνςζδ, ζπεηίγμκηαζ ιε ζδιακηζηά πμζμζηά κμζδνυηδηαξ ηαζ εκδηυηδηαξ ζημ δοηζηυ ηυζιμ. Οζ ηθζκζηέξ εηδδθχζεζξ ηδξ αεδνμζηθήνςζδξ απυ ημ ηανδζαββεζαηυ ζφζηδια οπμθμβίγεηαζ υηζ εοεφκμκηαζ βζα πενζζζυηενμοξ απυ 17 εηαημιιφνζα εακάημοξ εηδζίςξ ηαζ ζοκζζημφκ ηδκ ηονζυηενδ αζηία εακάημο ζηδκ Δονχπδ. Ακ ηαζ πνμξ ημ πανυκ θαίκεηαζ κα απμηεθεί πνμκυιζμ ηςκ μζημκμιζηά πνμδβιέκςκ πςνχκ, μ Ονβακζζιυξ Ζκςιέκςκ Δεκχκ πνμεζδμπμζεί υηζ δ οζμεέηδζδ δοηζηχκ πνμηφπςκ απυ ηζξ ακαπηοζζυιεκεξ πχνεξ εκδέπεηαζ κα μδδβήζεζ ζε παβηυζιζα επζδδιία ηςκ ηθζκζηχκ επζπηχζεςκ ηδξ αεδνμζηθήνςζδξ. Πανά ημ βεβμκυξ υηζ οπάνπμοκ πζθζάδεξ αζαθζμβναθζηέξ ακαθμνέξ ζπεηζηά ιε ηζξ θζπμπνςηεΐκεξ ηαζ ηδ ζπέζδ ημοξ ιε κμζμθμβζηέξ μκηυηδηεξ, πμθθά είκαζ ηα ακαπάκηδηα ενςηήιαηα ζπεηζηά ιε ημκ αηνζαή δμιζηυ ηαζ θεζημονβζηυ νυθμ ηςκ ζςιαηζδίςκ αοηχκ ζηδ κακμηθίιαηα. Γζα πανάδεζβια είκαζ βκςζηυ βζα πενζζζυηενμ απυ 10 πνυκζα υηζ μζ παιδθήξ ποηκυηδηαξ θζπμπνςηεΐκεξ (LDL), πμο πανμοζζάγμοκ ιεβάθδ εηενμβέκεζα ςξ πνμξ ημ ιέβεεμξ ηαζ ηδκ ποηκυηδηά ημοξ, επζδεζηκφμοκ ηαζ δζαθμνεηζηυ ααειυ αεδνμβυκμο δνάζδξ. Πανυθα αοηά, δεκ είκαζ αηυια βκςζηυ βζαηί ηα ιζηνυηενα ζςιαηίδζα είκαζ πζμ αεδνμβυκα ή πμζεξ αθθαβέξ ζε αοηά εα ιπμνμφζακ κα πενζμνίζμοκ ημκ αολδιέκμ ηίκδοκμ πμο ζπεηίγεηαζ ιε ημ ιζηνυ ημοξ ιέβεεμξ. Ζ πθδνέζηενδ ηαηακυδζδ ηςκ δμιχκ αοηχκ απαζηεί κέεξ ιεευδμοξ απμιυκςζδξ, πενζβναθήξ ηαζ βεκζηυηενα ιεθέηδξ ημοξ. Οζ κακμεπζζηήιεξ απμηεθμφκ έκα ζπεηζηά κέμ, πμθθά οπμζπυιεκμ ηθάδμ ηδξ επζζηήιδξ. Οοζζαζηζηά απμηεθμφκ ηδκ επέηηαζδ ηςκ εθανιμβχκ ηδξ θοζζηήξ, ηδξ πδιείαξ ηαζ ηδξ αζμθμβίαξ ζε πνμδβμοιέκςξ δοζπνυζζηδ ηθίιαηα ιεβέεμοξ, ηδ κακμηθίιαηα. Ζ ηαηακυδζδ ηςκ ζδζμηήηςκ ηςκ αηυιςκ ηαζ ηςκ ιμνίςκ είκαζ δοκαηυ κα επζθένεζ ζδιακηζηέξ πνμυδμοξ ζε δζάθμνμοξ ημιείξ, ιεηαλφ ηςκ μπμίςκ ζηδ αζμθμβία ηαζ ηδκ ζαηνζηή. Δζδζηυηενα, μζ επζζηήιμκεξ πμο αζπμθμφκηαζ ιε ηδ αζμθμβία ηςκ θζπμπνςηεσκχκ, πμο είκαζ ηνζηζηήξ ζδιαζίαξ βζα ημκ άκενςπμ, ένπμκηαζ ακηζιέηςπμζ ιε ηδ δοζημθία εφνεζδξ ηςκ επζζηδιμκζηχκ εηείκςκ ιέζςκ πμο εα ημοξ αμδεμφζακ κα ιεθεηήζμοκ ηζξ ααζζηέξ δμιέξ πμο απμηεθμφκ ημκ πονήκα ηδξ ένεοκάξ ημοξ, ηζξ ίδζεξ ηζξ θζπμπνςηεΐκεξ. ημ ζδιείμ αοηυ μζ δνυιμζ ηδξ 6

8 κακμεπζζηήιδξ ηαζ ηδξ αζμθμβίαξ δζαζηαονχκμκηαζ. Δάκ δ κακμεπζζηήιδ επζηφπεζ ηδκ ιεθέηδ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ ζε ηέημζμ ααειυ χζηε κα είκαζ δοκαηή δ εθανιμβή δζαβκςζηζηχκ ηαζ εεναπεοηζηχκ ιεευδςκ έβηαζνα ηαζ ιε αηνίαεζα ηαζ μ ζπεδζαζιυξ ηαηάθθδθςκ πνμθδπηζηχκ ιέηνςκ, δ επέκδοζδ ζε αοηήκ εα απμδεζπηεί ελαζνεηζηά επςθεθήξ. Ζ πανμφζα ιεθέηδ επζπεζνεί κα δζενεοκήζεζ ηζξ δοκαηυηδηεξ ηαζ ηζξ πνμηθήζεζξ πμο ιπμνεί κα πνμηφρμοκ απυ ηδκ αλζμπμίδζδ ιεευδςκ ηαζ ηεπκζηχκ ηδξ κακμεπζζηήιδξ, ηαζ εζδζηυηενα ηδξ ιζηνμζημπίαξ αημιζηήξ δφκαιδξ, ζηδ ιεθέηδ ηάπμζςκ απυ ηα πζμ εκδζαθένμκηα κακμζςιαηίδζα πμο απακηχκηαζ ζημκ άκενςπμ, ηςκ θζπμπνςηεσκχκ. 7

9 1. Γεληθά πεξί ιηπηδίσλ Σα θζπίδζα απμηεθμφκ ιία εηενμβεκή μιάδα μοζζχκ. Λζπίδζα ιπμνμφκ κα παναηηδνζζημφκ μοζίεξ πμο οπάνπμοκ ζημοξ γςκηακμφξ μνβακζζιμφξ, είκαζ αδζάθοηεξ ζημ κενυ, δδθαδή οδνυθμαεξ, ηαζ δζαθοηέξ ζε παιδθήξ πμθζηυηδηαξ μνβακζημφξ δζαθφηεξ υπςξ ημ πθςνμθυνιζμ, δ αζεακυθδ, μ αζεέναξ, η.ά. Με αάζδ ηδ πδιζηή ημοξ δμιή ιπμνμφκ κα ηαλζκμιδεμφκ ςξ ελήξ 1 : I. Λζπανά μλέα II. Λζπίδζα πμο πενζέπμοκ βθοηενυθδ α. Μμκμ- δζ- ηαζ ηνζαηοθμβθοηενυθεξ α. Φςζθμβθοηενίδζα III. Λζπίδζα πμο πενζέπμοκ ζθζββμζίκδ (θζββμθζπίδζα) α. Κεναιίδζα α. θζββμιοεθίκεξ β. Οοδέηενα βθοημζθζββμθζπίδζα δ. Όλζκα βθοημζθζββμθζπίδζα IV. Σενπεκμεζδή ηαζ πανάβςβα V. Πνμζηαβθακδίκεξ VI. ηενμεζδή ηαζ πανάβςβα 1.1. Ληπαξά νμέα Οζ εκχζεζξ αοηέξ οπάνπμοκ ζηα ηφηηανα ηονίςξ εκςιέκεξ ιε εζηενζηυ ή αιζδζηυ δεζιυ ζηα ιυνζα δζαθυνςκ θζπζδίςκ. ε εθεφεενδ ιμνθή ανίζημκηαζ ζε ιζηνέξ ζπεηζηά ζοβηεκηνχζεζξ (5% ηςκ θζπανχκ μλέςκ ημο πθάζιαημξ). Δπεζδή δεκ είκαζ οδαημδζαθοηά ηοηθμθμνμφκ ζοκδεδειέκα παθανά ιε αθαμοιίκδ. Σα θζπανά μλέα απμηεθμφκηαζ απυ ιία ζπεηζηά ιεβάθδ ιδ πμθζηή οδνμβμκακεναηζηή άθοζμ πμο ηαηαθήβεζ ζε ιία ηαναμλοθζηή μιάδα 2. ρήκα 1. Γεκζηυξ ηφπμξ θζπανχκ μλέςκ. 8

10 Ζ ιδ πμθζηή μονά εοεφκεηαζ βζα ημκ ιδ οδαημδζαθοηυ, οδνυθμαμ παναηηήνα ηςκ θζπανχκ μλέςκ. Ο ανζειυξ ηςκ αηυιςκ ημο άκεναηα ηςκ θζπανχκ μλέςκ είκαζ ζοκήεςξ άνηζμξ (4-24). Σα πζμ πμθθά έπμοκ 16 ή 18 άημια άκεναηα. Λζπανά μλέα ιε πενζηηυ ανζειυ αηυιςκ άκεναηα ανίζημκηαζ ζε ζδιακηζηά πμζά ζε ανηεηά εαθάζζζα γχα. Ζ οδνμβμκακεναηζηή άθοζμξ είκαζ ζοκήεςξ άηοηθδ ηαζ αδζαηθάδςηδ ηαζ ιπμνεί κα πενζέπεζ έκα ή πενζζζυηενμοξ δζπθμφξ δεζιμφξ. Πμθφ θίβα θζπανά μλέα πενζέπμοκ ηνζπθμφξ δεζιμφξ. Ακάθμβα ιε ηδκ φπανλδ ή ιδ εκυξ ή πενζζζμηένςκ δζπθχκ δεζιχκ, ηα θζπανά μλέα δζαηνίκμκηαζ ζε αθόξεζηα ηαζ θνξεζκέλα. Ζ φπανλδ δζπθμφ δεζιμφ δζαθμνμπμζεί ηζξ θοζζηέξ ζδζυηδηεξ ηςκ θζπανχκ μλέςκ. Έηζζ, ηα θζπανά μλέα πμο έπμοκ δζπθυ δεζιυ έπμοκ αολδιέκδ δζαθοηυηδηα ηαζ παιδθυηενμ ζδιείμ ηήλεςξ ζε ζπέζδ ιε ημ ακηίζημζπμ μλφ. Σα ημνεζιέκα θζπανά μλέα ζοκήεςξ έπμοκ ηδνχδδ ζφζηαζδ. Σα αηυνεζηα είκαζ οβνά εθαζχδδ ζηδ εενιμηναζία ημο ζχιαημξ ηαζ ζηδ ζοκδεζζιέκδ εενιμηναζία ημο πενζαάθθμκημξ. Πίλαθαο 1. Ονζζιέκα θζπανά μλέα πμο απακηχκηαζ ζηδ θφζδ. Απυ ηα ημνεζιέκα θζπανά μλέα αοηά πμο απακηχκηαζ ζοπκυηενα ζηα γςζηά θίπδ είκαζ ημ παθιζηζηυ (16:0, δδθαδή 16 άημια C ηαζ ιδδέκ δζπθμί δεζιμί) ηαζ ημ ζηεαηζηυ ή ζηεανζηυ (18:0). Λζβυηενμ ζοπκά ανίζημκηαζ μλέα ιε C 12 ηαζ C 14 ηαεχξ ηαζ ιε C 20 ηαζ πάκς. Σέθμξ, μλέα ιε C 10 ηαζ ηάης είκαζ ζπάκζα ζηα γςζηά θίπδ. Σα αηυνεζηα μλέα πμο ζοκακημφιε ζοπκυηενα ζηα γςζηά θίπδ είκαζ ημ παθιζημθεσηυ ή παθιζηεθασηυ (16:1 Γ 9, ιε έκα δζπθυ δεζιυ ζηδ εέζδ C-9,10) ηαζ ημ μθεσηυ ή εθασηυ 9

11 (18:1 Γ 9 ). Σμ μθεσηυ μλφ είκαζ ημ θζπανυ μλφ πμο ανίζηεηαζ ζηα ιεβαθφηενα πμζά ζηδ θφζδ. Δηηυξ απυ ηα ιμκμαηυνεζηα θζπανά μλέα ζοκακημφιε ζηδ θφζδ ηαζ πμθοαηυνεζηα θζπανά μλέα ιε δφμ ή πενζζζυηενμοξ δζπθμφξ δεζιμφξ. Σα εδθαζηζηά ιπμνμφκ κα ζοκεέημοκ ημνεζιέκα ηαζ ιμκμαηυνεζηα θζπανά μλέα, αθθά δεκ ιπμνμφκ κα ζοκεέζμοκ ηα πμθοαηυνεζηα θζκμθεσηυ (18:2 Γ 9,12) ηαζ θζκμθεκζηυ μλφ (18:3 Γ 9,12,15 ). Σα πμθοαηυνεζηα αοηά θζπανά μλέα είκαζ απαναίηδηα βζα ηδκ ακάπηολή ημοξ ηαζ πνέπεζ κα θαιαάκμκηαζ απυ θοηζηέξ ηνμθέξ, υπμο ανίζημκηαζ ζε αθεμκία 1. Σα θζπανά μλέα έπμοκ ιία πμζηζθία αζμθμβζηχκ νυθςκ: 1. Δίκαζ απυ ηα ηονζυηενα θαύζηκα-κόξηα ζηα ηφηηανα. 2. Δίκαζ δμιζηά ζοζηαηζηά ηςκ θςζθμθζπζδίςκ, πμο απμηεθμφκ ηδκ ηφνζα ηαηδβμνία ηςκ κεκβξαληθώλ ιηπηδίσλ. 3. Πανάβςβα ηςκ θζπανχκ μλέςκ είκαζ νξκόλεο θαη ελδνθπηηάξηνη αγγειηνθόξνη Ληπίδηα πνπ πεξηέρνπλ γιπθεξόιε Μνλν- δη- θαη ηξηαθπινγιπθεξόιεο Οζ εζηένεξ ηδξ βθοηενυθδξ ιε θζπανά μλέα μκμιάγμκηαζ αηοθμβθοηενυθεξ, βθοηενίδζα ή μοδέηενα θίπδ. Όηακ έκα απυ ηα ηνία οδνμλφθζα ηδξ βθοηενίκδξ εζηενμπμζείηαζ ιε θζπανυ μλφ πνμηφπηεζ έκα ιμκμβθοηενίδζμ. Γφμ εζηενμπμζδιέκα οδνμλφθζα δδιζμονβμφκ έκα δζβθοηενίδζμ ηαζ ηέθμξ, υηακ ηα ηνία οδνμλφθζα ηδξ βθοηενίκδξ εζηενμπμζμφκηαζ ιε θζπανά μλέα πνμηφπηεζ έκα ηνζβθοηενίδζμ. Σα θζπανά μλέα εκυξ ηνζβθοηενζδίμο ιπμνεί κα είκαζ ηα ίδζα (απθά ηνζβθοηενίδζα) ή δζαθμνεηζηά (ιζηηά ηνζβθοηενίδζα). Σα πενζζζυηενα θοζζηά θίπδ είκαζ ζφιπθμηα απθχκ ηαζ ιζηηχκ ηνζβθοηενζδίςκ 3. ρήκα 2. Γεκζηυξ ηφπμξ ηνζαηοθμβθοηενυθδξ. Οζ ηνζαηοθμβθοηενυθεξ απμηεθμφκ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηςκ εκαπμεδηεοιέκςκ θζπχκ ζε γχα ηαζ θοηά. ηα πενζζζυηενα ηφηηανα ημο ζχιαημξ ηα ηνζβθοηενίδζα ανίζημκηαζ ζημνπζζιέκα, εκαζςνδιέκα ζακ πμθφ ιζηνά ζηαβμκίδζα. 10

12 ηα θζπμηφηηανα εκαπμεδηεφμκηαζ ζακ ιεβάθεξ ζηαβυκεξ, πμο βειίγμοκ ζπεδυκ υθμ ημ ηφηηανμ 1. ημ δςδεηαδάηηοθμ, ιε ηδ αμήεεζα ηςκ πμθζηχκ αθάηςκ, ηα ηνζβθοηενίδζα ηδξ ηνμθήξ βαθαηηςιαημπμζμφκηαζ, δδθαδή ηαηαιενίγμκηαζ ζε ιζηνυηαηα ζοζζςιαηχιαηα, ηα ιζηφθθζα. Αοηυξ μ ηαηαιενζζιυξ πνμζθένεζ εονφηαηδ επζθάκεζα ζηδ δνάζδ ηδξ παβηνεαηζηήξ θζπάζδξ ηαζ ζοκθζπάζδξ πμο οδνμθφμοκ ηα ηνζβθοηενίδζα, ζοκήεςξ ζε δφμ ιυνζα θζπανχκ μλέςκ ηαζ έκα ιυνζμ ιμκμβθοηενζδίμο. ρήκα 3. Μεηααμθζζιυξ ηνζαηοθμβθοηενμθχκ. Αοηά πενκμφκ ιε παεδηζηή δζάποζδ ιέζα ζηα ηφηηανα ημο εκηενζημφ αθεκκμβυκμο. Δηεί ακαζοκηίεεκηαζ ζε ηνζβθοηενίδζα, πμο απυ ημκ εκηενζηυ αθεκκμβυκμ ιπαίκμοκ ζηδ θέιθμ ηαζ ιέζς ημο εςναηζημφ πυνμο ζημ αίια. Σα ηνζβθοηενίδζα απμηεθμφκ ζδεχδεζξ ηαζ πμθφηζιεξ απνζήθεο ελέξγεηαο ζηα γχα ηαζ ηα θοηά. ε ζπέζδ ιε ημ βθοημβυκμ, είκαζ ιεβαθφηενδ πδβή εκένβεζαξ βζαηί: 1. Δίκαζ εκχζεζξ αδζάθοηεξ ζημ κενυ ηαζ δεκ έπμοκ πμθζηέξ μιάδεξ, βεβμκυξ πμο επζηνέπεζ ηδκ εκαπμεήηεοζή ημοξ ζημ θζπχδδ ζζηυ ζε άκοδνδ ηαηάζηαζδ. Έηζζ, ιπμνμφκ κα απμεδηεοημφκ ιεβάθα πμζά ηνζαηοθμβθοηενμθχκ ζε ιζηνυ ζπεηζηά πχνμ. 2. Ζ απυδμζδ ηςκ θζπανχκ μλέςκ ζε εκένβεζα είκαζ ιεβαθφηενδ απυ ηδκ ακηίζημζπδ ηςκ πνςηεσκχκ ηαζ ηςκ οδαηακενάηςκ. Όηακ ηαίβμκηαζ απμδίδμοκ ημοθάπζζημκ δζπθή εκένβεζα ακά βναιιάνζμ απυ ημοξ οδαηάκεναηεξ. Σμ 95% ηδξ εκένβεζαξ πμο απμδίδμοκ ηα ηνζβθοηενίδζα πνμζθένμκηαζ απυ ηα θζπανά ημοξ μλέα ηαζ ιυκμ 5% απυ ηδ βθοηενυθδ Φσζθνγιπθεξίδηα Έκα θςζθμβθοηενίδζμ απμηεθείηαζ απυ έκακ ημνιυ βθοηενυθδξ ζημκ μπμίμ πνμζδέκμκηαζ δφμ αθοζίδεξ θζπανχκ μλέςκ ηαζ ιία θςζθμνοθζςιέκδ αθημυθδ. 11

13 ρήκα 4. Γεκζηυξ ηφπμξ θςζθμβθοηενζδίςκ Σα θςζθμβθοηενίδζα έπμοκ αιθίηνμπμ παναηηήνα. Ο αιθίηνμπμξ παναηηήναξ ημοξ μθείθεηαζ απυ ηδ ιία ιενζά ζηζξ οδνυθμαεξ μονέξ ηςκ θζπανχκ μλέςκ ηαζ απυ ηδκ άθθδ ζηζξ πμθζηέξ ηεθαθέξ πμο δζαεέημοκ δθεηηνζηά θμνηία. Ο αιθίηνμπμξ παναηηήναξ ηάκεζ ηα θςζθμβθοηενίδζα πμθφηζια δμιζηά οθζηά ζηδ δμιή ιειανακχκ, δζυηζ ημοξ πνμζδίδεζ ηδκ ζδζυηδηα κα ζπδιαηίγμοκ αοευνιδηα δζπθμζηζαάδεξ. Γεκ απμεδηεφμκηαζ ζπεδυκ ηαευθμο ηαζ έπμοκ πνυκμ γςήξ θίβςκ διενχκ Ληπίδηα πνπ πεξηέρνπλ ζθηγγνζίλε (θηγγνιηπίδηα) Σα ζθζββμθζπίδζα πενζέπμοκ, ακηί βζα βθοηενυθδ, ζθζββμζίκδ ή ιία παναπθήζζα αάζδ. Αιζδζηή ζφκδεζδ εκυξ ιμνίμο θζπανμφ μλέμξ, ημνεζιέκμο ή αηυνεζημο, ιε ηδ αάζδ δίκεζ ηα ηεναιίδζα, πμο απμηεθμφκ ηδ ααζζηή δμιή απυ ηδκ μπμία πανάβμκηαζ υθα ηα ζθζββμθζπίδζα. Απμηεθμφκ πμθφηζια οθζηά ζηδ δμιή ηςκ ιειανακχκ. Βνίζημκηαζ ζε ιεβάθα πμζά ζημ έθοηνμ ηδξ ιοεθίκδξ ηςκ κεονζηχκ ζκχκ, υπςξ επίζδξ ηαζ ζηδ θεοηή ηαζ θαζά μοζία ημο κςηζαίμο ιοεθμφ. Ζ ιεβάθδ ζδιαζία ηςκ ζθζββμθζπζδίςκ ζηδ θεζημονβία ημο κεονζημφ ζοζηήιαημξ επζαεααζχκεηαζ απυ ηα αανφηαηα, αθθά ζπακζυηαηα κεονμθμβζηά ζφκδνμια (Nieman-Pick, Tay-Sachs, Gaucher) πμο μθείθμκηαζ ζε ηθδνμκμιμφιεκεξ ακεπάνηεζεξ ηςκ εκγοιζηχκ ζοζηδιάηςκ ημο ηαηααμθζζιμφ ημοξ Σεξπελνεηδή θαη παξάγσγα Ανηεηέξ απυ ηζξ εκχζεζξ πμο ζοκακημφιε ζημοξ δζάθμνμοξ γςκηακμφξ μνβακζζιμφξ δζαεέημοκ έκα ηέημζμ ζηεθεηυ αηυιςκ άκεναηα πμο δδθχκεζ δμιζηή ζπέζδ ιε ημ ζζμπνέκζμ. Οζ εκχζεζξ αοηέξ θέβμκηαζ ηενπεκμεζδή. ε αοηέξ ακήημοκ μοζίεξ ιε παναηηδνζζηζηή μζιή πμο ζοκακηχκηαζ ζηα αζεένζα έθαζα ηςκ θοηχκ ηαεχξ ηαζ ηα ηανμηέκζα, πμο απμηεθμφκ πνυδνμιεξ μοζίεξ ηδξ αζηαιίκδξ Α. 12

14 1.5. Πξνζηαγιαλδίλεο Οζ πνμζηαβθακδίκεξ είκαζ θζπανά μλέα ιε είημζζ άημια άκεναηα ηα μπμία πενζέπμοκ ζημ ιυνζυ ημοξ έκακ πεκηαιεθή δαηηφθζμ. Οζ αζμθμβζηέξ δνάζεζξ ηςκ πνμζηαβθακδζκχκ είκαζ πάνα πμθθέξ. Πνμςεμφκ ηζξ θθεβιμκχδεζξ ελενβαζίεξ, ιεηέπμοκ ζε νοειζζηζηά θαζκυιεκα ηςκ αζμθμβζηχκ ιειανακχκ υπςξ π.π. ζηδ ιεηαθμνά ζυκηςκ, ηνμπμπμζμφκ ηδ ζοκαπηζηή κεονμδζααίααζδ, ακαζηέθθμοκ ηδ βαζηνζηή έηηνζζδ, πνμςεμφκ ηδκ έηηνζζδ ημο παβηνεαηζημφ οβνμφ, αολάκμοκ ηδκ ηζκδηζηυηδηα ημο εκηένμο η.ά ηεξνεηδή θαη παξάγσγα-υνιεζηεξόιε Όθα ηα ζηενμεζδή είκαζ πανάβςβα ημο πενοδνμηοηθμπεκηακμθαζκακενεκίμο. Μία παναηηδνζζηζηή μιάδα ζηενμεζδχκ απμηεθμφκ μζ ζηενυθεξ. Μία ηέημζα ζηενυθδ είκαζ δ πμθδζηενυθδ. Πνυηεζηαζ βζα ζηενμεζδέξ δμιδιέκμ απυ ηέζζενζξ ζοκδεδειέκμοξ δαηηοθίμοξ οδνμβμκακενάηςκ 1. ρήκα 5. Γμιή ημο ιμνίμο ηδξ πμθδζηενυθδξ Μία οδνμβμκακεναηζηή μονά ζοκδέεηαζ ιε ημ ζηενμεζδέξ ζημ έκα άηνμ, εκχ οπάνπεζ ιία οδνμλοθζηή μιάδα ζημ άθθμ άηνμ. Ζ πμθδζηενυθδ: 1. Απμηεθεί δμιζηυ ζοζηαηζηυ ηςκ ιειανακχκ. Απμηεθεί ζπεδυκ ημ 25% ηςκ ιειανακζηχκ θζπζδίςκ ζε μνζζιέκα κεονζηά ηφηηανα, αθθά απμοζζάγεζ απυ ιενζηέξ εκδμηοηηανζηέξ ιειανάκεξ. 2. Παίνκεζ ιένμξ ζημ ζπδιαηζζιυ ηδξ ιοεθίκδξ ημο κεονζημφ ζζημφ. 3. Απμηεθεί πνυδνμιδ έκςζδ βζα πμθθέξ εκχζεζξ, υπςξ ηα πμθζηά μλέα, ηδ αζηαιίκδ D, ηα ημνηζημζηενμεζδή, ηδκ πνμβεζηενυκδ, ηα ακδνμβυκα ηαζ ηα μζζηνμβυκα 2. Μεβάθα πμζά πμθδζηενυθδξ ανίζημκηαζ ζημ ήπαν (0,3%), ημ δένια (0,3%), ημ κεονζηυ ζζηυ (2%), ημ έκηενμ (0,2%) ηαζ ηα επζκεθνίδζα (10%). Ζ ιεβάθδ ζοβηέκηνςζδ ηδξ πμθδζηενυθδξ ζηα επζκεθνίδζα έπεζ ζπέζδ ιε ηδ αζμζφκεεζδ ηςκ ζηενμεζδχκ μνιμκχκ πμο βίκεηαζ ζε αοηυ ημκ αδέκα 1. 13

15 Μεηαβνιηζκόο ηεο ρνιεζηεξόιεο Ζ πμθδζηενυθδ ιπμνεί κα θδθεεί ιε ηζξ ηνμθέξ ή κα ζοκηεεεί de novo. Σα 2/3 ηδξ μθζηήξ πμθδζηενυθδξ ημο ακενχπζκμο μνβακζζιμφ ζοκηίεεκηαζ εκδμβεκχξ ( εκδμβεκήξ πμθδζηενυθδ ), εκχ ημ 1/3 πνμζθαιαάκεηαζ ιε ηδκ ηνμθή ( ελςβεκήξ πμθδζηενυθδ ) 1. ρήκα 6. φκεεζδ ηδξ πμθδζηενυθδξ. Σμ ηφνζμ υνβακμ ζύλζεζεο ρνιεζηεξόιεο ζηα εδθαζηζηά είκαζ ημ ήπαν, ακ ηαζ ζδιακηζηέξ πμζυηδηεξ ζοκηίεεκηαζ επίζδξ ζημ έκηενμ. Όθα ηα άημια άκεναηα ηδξ πμθδζηενυθδξ πνμένπμκηαζ απυ ηδκ αηεηοθμιάδα ημο αηεηφθμ-coa. Απυ ημ αηεηφθμ- CoA ηαζ ημ αηεημαηεηφθμ-coa πανάβεηαζ ημ 3-οδνμλο-3-ιεεοθμβθμοηανφθμ-CoA. Σμ πανάβςβμ αοηυ ζπδιαηίγεηαζ ηαζ ζηα ιζημπυκδνζα ηαζ ζημ ηοηηανυπθαζια ηςκ ηοηηάνςκ. ημ ηοηηανυπθαζια ακάβεηαζ ζε ιεααθμκζηυ απυ ημ μπμίμ ιε ιία ζεζνά ακηζδνάζεςκ πανάβεηαζ δ πμθδζηενυθδ. Ζ πμθδζηενυθδ πμο θαιαάκεηαζ από ηελ ηξνθή ελανηάηαζ απυ ημ αζμηζηυ επίπεδμ αθθά ηαζ απυ ηζξ δζαηνμθζηέξ ζοκήεεζεξ ημο ηαηακαθςηή. Κάημζημζ πςνχκ ιε ρδθυ αζμηζηυ επίπεδμ ηαζ ζδίςξ αοημί πμο ηαηακαθχκμοκ ορδθέξ πμζυηδηεξ ηνέαημξ εζζάβμοκ ιε ηδ ηνμθή ημοξ ηαεδιενζκά mg πμθδζηενυθδξ ηαζ απυ ημ πμζυ αοηυ απμννμθμφκ mg/διένα. Όηακ ημ πμζυ ηδξ πμθδζηενυθδξ ηδξ ηνμθήξ είκαζ ιζηνυ, δ απμννυθδζδ ηδξ είκαζ πζμ απμηεθεζιαηζηή. Σμ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ 14

16 πμθδζηενυθδξ ηςκ ηνμθχκ είκαζ ζηδκ εθεφεενδ ιμνθή. Οζ εζηένεξ ηδξ ζηενυθδξ αοηήξ δζαζπχκηαζ ζημ έκηενμ ιε ηδ δνάζδ ηδξ πμθδζηενμθεζηενάζδξ ημο παβηνεαηζημφ οβνμφ. Αημθμοεεί δ βαθαηημιαημπμίδζδ ιε ηδ αμήεεζα ηςκ πμθζηχκ μλέςκ ηαζ δ εκζςιάηςζή ηδξ ζε ιζηφθθζα, πμο πενζέπμοκ ιδ εζηενμπμζδιέκδ πμθδζηενυθδ, θζπανά μλέα, ιμκμβθοηενίδζα, πμθζηά μλέα ηαζ θςζθμθζπίδζα. Ζ απμννυθδζή ηδξ βίκεηαζ ζημκ εζθευ ιε δζάποζδ ιέζα ζηα ηφηηανα ημο εκηενζημφ αθεκκμβυκμο. ηα ηφηηανα αοηά δ πμθδζηενυθδ εζηενμπμζείηαζ ηαζ εκζςιαηχκεηαζ, ζηδ ζοκέπεζα, ζηα ποθμιζηνά ιαγί ιε ιδ εζηενμπμζδιέκδ πμθδζηενυθδ. Με ηδ ιμνθή ηςκ ποθμιζηνχκ απεθεοεενχκεηαζ ζηδ θέιθμ ηαζ απυ εηεί, ιέζς ημο εςναηζημφ πυνμο, ζημ αίια. Δηεί, ιεηά ηδκ απμιάηνοκζδ ηςκ ηνζβθοηενζδίςκ ιε ηδ δνάζδ ηδξ θζπμπνςηεσκζηήξ θζπάζδξ (LPL), ηα ηαηάθμζπα ηςκ ποθμιζηνχκ, πμο πενζέπμοκ ημοξ εζηένεξ ηδξ πμθδζηενυθδξ, πνμζθαιαάκμκηαζ απυ ημ ήπαν, πμο είκαζ ημ ηονζυηενμ υνβακμ ιεηααμθζζιμφ ηδξ ζηενυθδξ αοηήξ Ρύζκηζε ηνπ κεηαβνιηζκνύ ηεο ρνιεζηεξόιεο Ζ έθθεζρδ ηαηάθθδθςκ εκγφιςκ δεκ επζηνέπεζ ζημοξ μνβακζζιμφξ κα πνδζζιμπμζμφκ ηδ πμθδζηενυθδ ςξ ηαφζζιμ ιυνζμ, δδθαδή κα ηδκ απμδμιμφκ ηαζ κα ηδκ μλεζδχκμοκ πνμξ CO 2 ηαζ Ζ 2 Ο. Γζαεέημοκ υιςξ ιδπακζζιμφξ απμθοβήξ ηδξ οπενθυνηςζήξ ημοξ ζε πμθδζηενυθδ. Ζ πενίπθμηδ νφειζζδ ηδξ αζμζφκεεζδξ ηδξ πμθδζηενυθδξ θαιαάκεζ πχνα ζε ανηεηά επίπεδα 2. ημ ήπαν δ ζφκεεζδ ηδξ πμθδζηενυθδξ νοειίγεηαζ ιε αθθαβέξ ζηδκ πμζυηδηα ηαζ ηδ δναζηζηυηδηα ηδξ ακαβςβάζδξ ημο 3-οδνμλο-3-ιεεοθμβθμοηανφθμ-CoA. Ζ ελςβεκήξ πμθδζηενυθδ ζημ ήπαν αζηεί ιε ηάπμζμ πανάβςβμ ημο ιεηααμθζζιμφ ηδξ ηαηαζημθή ηδξ αζμζφκεεζδξ ηδξ HMG-CoA ακαβςβάζδξ. Δπμιέκςξ, υηακ δ ηνμθή είκαζ πθμφζζα ζε πμθδζηενυθδ, δ αζμζφκεεζή ηδξ ζημ ήπαν εθαηηχκεηαζ δναζηζηά. Δπζπθέμκ, δ δναζηζηυηδηα ηδξ ακαβςβάζδξ νοειίγεηαζ ιε θςζθμνοθίςζδ. Σμ έκγοιμ αδνακμπμζείηαζ ιε θςζθμνοθίςζδ πμο ηαηαθφεηαζ απυ ιία ηζκάζδ ηαζ εκενβμπμζείηαζ ιε απμθςζθμνοθίςζδ απυ ιία θςζθαηάζδ. Αολδιέκα πμζά ελςβεκμφξ πμθδζηενυθδξ ζημ ήπαν μδδβμφκ ηεθζηά ζηδ θςζθμνοθίςζδ ηαζ αδνακμπμίδζδ ηδξ ακαβςβάζδξ. οιπεναζιαηζηά, μ νοειυξ ηδξ αζμζφκεεζδξ ηδξ πμθδζηενυθδξ ζημ ήπαν ελανηάηαζ άιεζα απυ ημ πμζυ ηδξ ελςβεκμφξ πμθδζηενυθδξ 1. Όπςξ ήδδ ακαθένεδηε, δ πμθδζηενυθδ ζοκηίεεηαζ ζημ ήπαν ηαζ ιεηαθένεηαζ ζημοξ δζάθμνμοξ ζζημφξ βζα κα πνδζζιμπμζδεεί εκζςιαηςιέκδ ζηζξ VLDL. Μεηά ηδκ πανάδμζδ ημο πενζεπμιέκμο ημοξ ζε ηνζαηοθμβθοηενυθεξ ζημκ θζπχδδ ζζηυ ηαζ ζε άθθμοξ πενζθενεζαημφξ ζζημφξ, μζ VLDL ιεηαηνέπμκηαζ ζηζξ θζπμπνςηεΐκεξ εκδζάιεζδξ ποηκυηδηαξ, ηαζ ζηδ ζοκέπεζα ζε θζπμπνςηεΐκεξ παιδθήξ ποηκυηδηαξ. Σμ 15

17 ήπαν ηαζ ηα ηφηηανα ηςκ πενζθενεζαηχκ ζζηχκ πνμζθαιαάκμοκ LDL ιε εκδμηοηηάνςζδ ιέζς οπμδμπέα. Σμ ζφιπθεβια θζπμπνςηεΐκδξ-οπμδμπέα πενκά ιέζα ζημ ηφηηανμ ςξ εκδμπθαζιαηζηυ ηοζηίδζμ. Αημθμοεεί δ ζφκηδλδ ηςκ ηοζηζδίςκ αοηχκ ιε ηα θοζμζςιάηζα ηαζ δ οδνυθοζδ ηςκ πνςηεσκχκ απυ ηα θοζμζςιαηζηά έκγοια. Τδνμθφμκηαζ, επίζδξ, ηαζ μζ εζηένεξ ηδξ πμθδζηενυθδξ απυ ιζα θοζμζςιαηζηή θζπάζδ. Ζ πμθδζηενυθδ πμο απεθεοεενχκεηαζ ιε ημκ ηνυπμ αοηυ ιεηαθένεηαζ ιε ιία πνςηεΐκδ θμνέα, πνμηεζιέκμο κα εκζςιαηςεεί ζε ιειανάκεξ. Ζ πενίζζεζα ηδξ πμθδζηενυθδξ ζοκζζηά ηδκ εκδμηοηηάνζα δελαιεκή ηδξ ζηενυθδξ δ μπμία αζηεί ζοβπνυκςξ δφμ ζπμοδαίεξ δνάζεζξ. Γνά ηαηαζηαθηζηά ζηδκ HMG-CoA ακαβςβάζδ ηαζ έηζζ ακαζηέθθεηαζ δ de novo ζφκεεζδ πμθδζηενυθδξ ιέζα ζημ ηφηηανμ. Ζ δεφηενδ δνάζδ αθμνά ηδ αζμζφκεεζδ LDL-οπμδμπέςκ ιέζα ζημ ηφηηανμ, δ μπμία επίζδξ ακαζηέθθεηαζ απυ ηδ πμθδζηενυθδ. Δπεζδή μζ πνςηεΐκεξ ηςκ οπμδμπέςκ ή μνζζιέκεξ απυ αοηέξ έπμοκ ιζηνυ ζπεηζηά πνυκμ γςήξ, βζ αοηυ, υηακ οπάνπεζ αθεμκία πμθδζηενυθδξ ιέζα ζε έκα ηφηηανμ, δ ζφκεεζδ κέςκ LDLοπμδμπέςκ οπμθείπεηαζ ηαζ έηζζ δ ζηακυηδηα ημο ηοηηάνμο βζα πνυζθδρδ πμθδζηενυθδξ απυ ημ αίια εθαηηχκεηαζ πμθφ. ε έκα θοζζμθμβζηυ άημιμ δ αζμζφκεεζδ ηδξ πμθδζηενυθδξ ζηα ηφηηανα ηςκ δζαθυνςκ ζζηχκ είκαζ ζπεδυκ πάκηα ζε ηαηαζημθή, δζυηζ μζ LDL-οπμδμπείξ έπμοκ ιεβάθδ ηάζδ κα ζοκδεεμφκ ιε LDL αηυιδ ηαζ υηακ ημ πμζυ ηςκ LDL ζημ αίια είκαζ ζπεηζηά παιδθυ Απέθθξηζε ρνιεζηεξόιεο Έκα πμζυ πμθδζηενυθδξ ηαζ πνμσυκηςκ ηδξ απμαάθθεηαζ ηαεδιενζκά ιε ηα ηυπνακα. Ζ πμθδζηενυθδ αοηή πνμένπεηαζ: α) απυ ηδκ ελςβεκή πμθδζηενυθδ πμο δεκ απμννμθήεδηε, α) απυ ηδ πμθδζηενυθδ πμο απεηηνίκεηαζ απυ ημ ήπαν ιε ηδ πμθή, β) απυ ηδ πμθδζηενυθδ πμο πενζέπεηαζ ζηα ηφηηανα ημο εκηενζημφ αθεκκμβυκμο πμο απμπίπημοκ. 16

18 2. Ληπνπξσηεΐλεο Οζ θζπμπνςηεΐκεξ είκαζ ζοιπθέβιαηα ηνζβθοηενζδίςκ, πμθδζηενυθδξ, θςζθμθζπζδίςκ ηαζ πνςηεσκχκ. Οοζζαζηζηά είκαζ ηα ιέζα ιεηαθμνάξ ιε ηα μπμία ηα αδζάθοηα ζημ κενυ θζπίδζα ανίζημκηαζ ζημ αίια ζε ιία ζηαεενή ημθθμεζδή ιμνθή αθθά παίγμοκ ηαζ ζδιακηζηυ νυθμ ζημ ιεηααμθζζιυ ηδξ πμθδζηενυθδξ ηαζ ηςκ ηνζβθοηενζδίςκ 1. Σα ιδ πμθζηά, οδνυθμαα ιυνζα, δδθαδή ηα ηνζβθοηενίδζα ηαζ δ εζηενμπμζδιέκδ πμθδζηενυθδ, είκαζ ηνοιιέκα ιέζα απυ ημ οδαημδζαθοηυ πενίαθδια πμο ζπδιαηίγεηαζ απυ ηζξ πνςηεΐκεξ, ηδκ εθεφεενδ πμθδζηενυθδ ηαζ ηζξ οδνυθζθεξ ηεθαθέξ ηςκ θςζθμθζπζδίςκ 4. ρήκα 7. Γμιή ηςκ θζπμπνςηεσκχκ. Οζ θζπμπνςηεΐκεξ δζαθένμοκ ιεηαλφ ημοξ ςξ πνμξ ημ ιέβεεμξ, ηδκ ποηκυηδηα ηαζ ηδκ δθεηηνμθμνδηζηή ημοξ ηζκδηζηυηδηα. Με ηδκ οπενθοβμηέκηνδζδ ηαζ ηδκ δθεηηνμθυνδζδ πςνίγμκηαζ ζε 5 ηάλεζξ: ποθμιζηνά, πμθφ παιδθήξ ποηκυηδηαξ θζπμπνςηεΐκεξ (VLDL) ή πνμθζπμπνςηεΐκεξ α, εκδζάιεζδξ ποηκυηδηαξ (IDL) ή ιεηαλφ πνμ-α ηαζ α-θζπμπνςηεσκχκ, παιδθήξ ποηκυηδηαξ (LDL) ή α-θζπμπνςηεΐκεξ ηαζ ορδθήξ ποηκυηδηαξ θζπμπνςηεΐκεξ (HDL) ή α-θζπμπνςηεΐκεξ. 17

19 ρήκα 7. Ακαθμβία ιεβεεχκ ηαζ ποηκυηδηαξ ηςκ δζαθυνςκ θζπμπνςηεσκχκ. Σα ηονζυηενα παναηηδνζζηζηά ηςκ θζπμπνςηεσκχκ πανμοζζάγμκηαζ ζημκ Πίκαηα 2. Πίλαθαο 2. Υαναηηδνζζηζηά ηςκ ηονζυηενςκ ηάλεςκ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ 5. Υπινκηθξά VLDL LDL HDL Ππθλόηεηα (g/cm 3 ) <0,95 0,95-1,006 1,02-1,06 1,06-1,21 Γηάκεηξνο ζσκαηηδίνπ (nm ) Μάδα ζσκαηηδίνπ (kd) % πξσηεΐλεο % θσζθνιηπηδίσλ % ειεύζεξεο ρνιεζηεξόιεο % εζηέξσλ ρνιεζηεξόιεο % ηξηγιπθεξηδίσλ Κύξηεο απνπξσηεΐλεο A-I, A-II, B-48, C-II, C-III, E B-100, C-I, C-II, C-III, E B-100 A-I, A-II, C-I, C-II, C-III, D, E, J 18

20 Οζ πνςηεΐκεξ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ, πμο μκμιάγμκηαζ απμπνςηεΐκεξ ή απμθζπμπνςηεΐκεξ δζαηνίκμκηαζ ζε ηέζζενζξ μζημβέκεζεξ- A,B,C ηαζ E (δ παθαζυηενα απμηαθμφιεκδ apod μκμιάγεηαζ πθέμκ apoaiii). Μέθδ ζηδκ ίδζα μζημβέκεζα δζαηνίκμκηαζ ιε θαηζκζημφξ ανζειμφξ, π.π. Α-Η, Α-ΗΗ η.η.θ. Όθεξ μζ απμπνςηεΐκεξ ζοκεέημκηαζ ζημ ήπαν ηαζ μνζζιέκεξ ζημ επζεήθζμ ημο θεπημφ εκηένμο. Κάπμζεξ απυ αοηέξ είκαζ ζηαεενά ζοκδεδειέκεξ πάκς ζηα ζςιαηίδζα ηςκ θζπμπνςηεσκχκ, εκχ άθθεξ ιεηαθένμκηαζ εθεφεενα ζε άθθεξ θζπμπνςηεΐκεξ. Πίλαθαο 3. Καηδβμνίεξ ηςκ απμπνςηεσκχκ ηαζ μζ θεζημονβίεξ ημοξ 2. Οζ απμπνςηεΐκεξ έπμοκ δζαθυνμοξ νυθμοξ: α) απμηεθμφκ ζοιπανάβμκηεξ εκγφιςκ, π.π. δ Apo C-II ζηδκ θζπμπνςηεσκζηή θζπάζδ (LPL), δ Apo A-I ζηδκ LCAT, α) θεζημονβμφκ ςξ πνςηεΐκεξ-ιεηαθμνείξ πμο ιεηαθένμοκ θζπίδζα, π.π. δ Apo-D ηαζ β) ιεζμθααμφκ ζηδκ αθθδθεπίδναζδ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ ιε ημοξ 30 ακηίζημζπμοξ οπμδμπείξ ηςκ ζζηχκ, π.π. δ Apo A-I βζα ημκ οπμδμπέα ηςκ HDL, δ Apo B-100 ηαζ δ Apo E βζα ημκ LDL οπμδμπέα ηαζ δ Apo E βζα ημκ οπμδμπέα ηςκ ηαηάθμζπςκ Υπινκηθξά Σα ηνζβθοηενίδζα πενκμφκ απυ ηα ηφηηανα ημο εκηενζημφ αθεκκμβυκμο ζηα θειθαββεία ζοκδεδειέκα ιε θίβδ πμθδζηενυθδ ηαζ πενζαεαθδιέκα ιε θεπηυ ζηνχια θςζθμθζπζδίςκ ηαζ απμπνςηεσκχκ Α, Β-48 ηαζ C ςξ ρπινκηθξά 4. 19

21 Σα ποθμιζηνά απμηεθμφκηαζ ηαηά 98% απυ θζπίδζα. Δίκαζ μζ ιεβαθφηενεξ θζπμπνςηεΐκεξ ηαζ πενζέπμοκ ζημκ πονήκα ημοξ πενίπμο 88% ηνζβθοηενίδζα ηαζ 3% εζηενμπμζδιέκδ πμθδζηενυθδ. Οζ απμπνςηεΐκεξ πμο πενζέπμοκ εκημπίγμκηαζ ζηδκ ελςηενζηή ζηζαάδα ημοξ ηαζ ακένπμκηαζ ιυθζξ ζε 1-2%. Οζ ζδιακηζηυηενεξ απμπνςηεΐκεξ πμο απμιμκχκμκηαζ απυ ηα ποθμιζηνά είκαζ μζ Α-Η, Α-ΗΗ, Β-48, δ C ηαζ δ Δ απμπνςηεΐκδ. ρήκα 8. Γμιή ηςκ ποθμιζηνχκ. Έηζζ θηάκμοκ ιέζς ημο εςναηζημφ πυνμο ζηδ ζοζηδιαηζηή ηοηθμθμνία. Σα ποθμιζηνά ηαηααμθίγμκηαζ ηονίςξ ζημ ήπαν, αθθά ηαζ ζημ θζπχδδ ηαζ ημ ιοσηυ ζζηυ. Σμ έκγοιμ θζπμπνςηεσκζηή θζπάζδ (LPL), πμο ανίζηεηαζ ζημ εκδμεήθζμ ηςκ ηνζπμεζδχκ ζημοξ ζζημφξ αοημφξ, εκενβμπμζείηαζ απυ ηδκ απμπνςηεΐκδ C-II ηαζ ηαηαθφεζ ηδκ απυζπαζδ ηνζβθοηενζδίςκ απυ ηα ποθμιζηνά ηαζ ζηδ ζοκέπεζα ηδκ οδνυθοζδ ηςκ ηνζβθοηενζδίςκ πμο απμζπάζηδηακ ζε θζπανά μλέα ηαζ βθοηενυθδ. Σα ποθμιζηνά ζοννζηκχκμκηαζ. Απυ ηα ζοννζηκςιέκα ποθμιζηνά απμζπχκηαζ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηςκ απμπνςηεσκχκ A ηαζ C ηαζ ηα θςζθμθζπίδζα ηαζ ιεηαθένμκηαζ ηαζ εκζςιαηχκμκηαζ ζηζξ HDL. Σα ιζηνά ζςιαηίδζα πμο απμιέκμοκ απμηεθμφκηαζ απυ ηζξ οπυθμζπεξ απμπνςηεΐκεξ ηαζ απυ πμθδζηενυθδ. Απμηαθμφκηαζ ηαηάθμζπα (remnants) ποθμιζηνχκ. Σα ηαηάθμζπα ηςκ ποθμιζηνχκ ζοκδέμκηαζ ιέζς ηδξ απμ-δ ιε εζδζημφξ οπμδμπείξ ηδξ ιειανάκδξ ηςκ ηοηηάνςκ ηαζ πενκμφκ ιέζα ζηα ηφηηανα. Δηεί μζ απμπνςηεΐκεξ ηαηααμθίγμκηαζ ζε αιζκμλέα, εκχ δ πμθδζηενυθδ ιπαίκεζ ζηδ δελαιεκή ηδξ εθεφεενδξ πμθδζηενυθδξ ημο ηοηηάνμο. 20

22 ρήκα 9. Μεηααμθζζιυξ ηςκ ποθμιζηνχκ. ημ ηέθμξ ηδξ δζαδζηαζίαξ, ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηςκ θζπανχκ μλέςκ πμο πνμέηορακ απυ ηα ηνζβθοηενίδζα ηδξ ηνμθήξ έπεζ πνμςεδεεί ζημ θζπχδδ ζζηυ, εκχ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ πμθδζηενυθδξ ζημ ήπαν Πνιύ ρακειήο ππθλόηεηαο ιηπνπξσηεΐλεο ή VLDL Οζ θζπμπνςηεΐκεξ αοηέξ πμο ζοιαμθίγμκηαζ ςξ VLDL μκμιάγμκηαζ ηαζ πνμ-αθζπμπνςηεΐκεξ ηαζ είκαζ επίζδξ ιεβαθμιμνζαηά ζοιπθέβιαηα. Πενζέπμοκ 90% θζπίδζα ηαζ έκα ιεβάθμ ιένμξ ηςκ θζπζδίςκ αοηχκ (60%) είκαζ ηνζβθοηενίδζα. Ζ ζφκεεζή ημοξ βίκεηαζ ζημ ήπαν ηαζ ελοπδνεηεί ηονίςξ ηδ ιεηαθμνά ηςκ ηνζβθοηενζδίςκ απυ ημ υνβακμ αοηυ ζε άθθμοξ ζζημφξ ηαζ ηονίςξ ζημ θζπχδδ ζζηυ. Δπίζδξ ζφκεεζδ ηςκ VLDL βίκεηαζ ηαζ ζηα ηφηηανα ημο αθεκκμβυκμο ημο εκηένμο, απυ υπμο εθεοεενχκμκηαζ ζηδ θέιθμ. Ο ζπδιαηζζιυξ ημοξ βίκεηαζ ζε δφμ ζηάδζα: πνχηα ζπδιαηίγεηαζ ζημ εκδμπθαζιαηζηυ δίηηομ έκα ζςιαηίδζμ πμο πενζέπεζ apob ηδ ζοκέπεζα, ημ ιζηνυ αοηυ ζςιαηίδζμ εκχκεηαζ ιε έκα ιεβαθφηενμ, πθμφζζμ ζε ηνζβθοηενίδζα πμο δεκ πενζέπεζ ηάπμζμ ιυνζμ απμθζπμπνςηεΐκδξ, ζπδιαηίγμκηαξ έηζζ ημ χνζιμ ζςιαηίδζμ ηδξ VLDL πμο απεθεοεενχκεηαζ απυ ηα δπαηζηά ηφηηανα ζηδκ ηοηθμθμνία. 21

23 ρήκα 10. Μεηααμθζζιυξ ηςκ πμθφ παιδθήξ ποηκυηδηαξ θζπμπνςηεσκχκ (VLDL) ηαζ ζπδιαηζζιυξ ηςκ εκδζάιεζδξ (IDL) ηαζ παιδθήξ ποηκυηδηαξ θζπμπνςηεσκχκ (LDL). ηδ ζοκέπεζα, μζ VLDL ειπθμοηίγμκηαζ ιε ηζξ απμπνςηεΐκεξ C ηαζ E, ηζξ μπμίεξ δακείγμκηαζ απυ ηζξ HDL. Με ηνυπμ ακάθμβμ ιε ηα ποθμιζηνά, ηα ηνζβθοηενίδζα ηςκ VLDL οδνμθφμκηαζ απυ ηδκ LPL ημο ημζπχιαημξ ηςκ αββείςκ, αθμφ αοηή πνχηα εκενβμπμζδεεί απυ ηδκ apo C-II ηςκ VLDL. Έηζζ, μζ VLDL πανέπμοκ ηαζ ημ οπυζηνςια ηαζ ημοξ ζοιπανάβμκηεξ βζα ηδ δνάζδ ηδξ LPL. Σα ηνζβθοηενίδζα οδνμθφμκηαζ πνμμδεοηζηά ζε δζβθοηενίδζα ηαζ ιμκμβθοηενίδζα ηαζ, ηέθμξ, ζε εθεφεενα θζπανά μλέα ηαζ βθοηενυθδ. Σαοηυπνμκα, απεθεοεενχκμκηαζ μζ apo-c, μζ μπμίεξ επζζηνέθμοκ ζηζξ HDL. Με ηδκ οδνμθοηζηή αοηή δζάζπαζδ ηςκ ηνζβθοηενζδίςκ ζπδιαηίγμκηαζ ηα ηαηάθμζπα ηςκ VLDL, πμο μκμιάγμκηαζ εκδζάιεζδξ ποηκυηδηαξ θζπμπνςηεΐκεξ ή IDL Δλδηάκεζεο ππθλόηεηαο ιηπνπξσηεΐλεο ή IDL Οζ IDL απμηεθμφκ ημ απμηέθεζια ηδξ δνάζδξ ηδξ LPL πάκς ζηζξ VLDL. Φοζζμθμβζηά, δ IDL απμιαηνφκεηαζ πμθφ βνήβμνα απυ ηδκ ηοηθμθμνία βζαηί δ απμθζπμπνςηεΐκδ Δ πμο πενζέπεζ έπεζ πμθφ ζζπονή ηάζδ ζφκδεζδξ ιε ημοξ οπμδμπείξ ηδξ LDL, ζοκδέεηαζ εφημθα ιαγί ημοξ, εκδμηοηηανχκεηαζ, δδθαδή παναθαιαάκεηαζ ιέζα ζημ δπαηζηυ ηφηηανμ. Ζ ιζζή πενίπμο IDL έπεζ ελαθακζζηεί ιέζα ζε 2-6 χνεξ απυ ηδκ ειθάκζζή ηδξ ζημ πθάζια. Σα ηαηάθμζπα ηδξ IDL πμο δεκ 22

24 ζοκδέεδηακ ιε ημοξ οπμδμπείξ ηδξ LDL, ιέκμοκ πενζζζυηενμ ζηδκ ηοηθμθμνία. ε θίβμ πάκμοκ ηδκ απμ-δ ηαζ ιεηαζπδιαηίγμκηαζ ζε θζπμπνςηεΐκδ παιδθήξ ποηκυηδηαξ (LDL) ιεηά ηδκ πεναζηένς οδνυθοζδ ηςκ ηνζβθοηενζδίςκ ημοξ Υακειήο ππθλόηεηαο ιηπνπξσηεΐλεο ή LDL Ζ δμιή, δ θεζημονβία ηαζ μ ιεηααμθζζιυξ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ παιδθήξ ποηκυηδηαξ εα πενζβναθμφκ ζε ζδζαίηενδ εκυηδηα πμο αημθμοεεί Τςειήο ππθλόηεηαο ιηπνπξσηεΐλε ή HDL Οζ HDL απμηεθμφκ ηζξ ιζηνυηενεξ ζε ιέβεεμξ ηαζ ιεβαθφηενεξ ζε ποηκυηδηα θζπμπνςηεΐκεξ. Μεθέηεξ έπμοκ ακαθένεζ ανκδηζηή ζοζπέηζζδ ιεηαλφ ηςκ επζπέδςκ ηςκ HDL ηαζ ηανδζαββεζαηήξ κυζμο ηαζ μζ παιδθέξ ηζιέξ ημοξ εεςνμφκηαζ πθέμκ ακελάνηδημξ πανάβμκηαξ ηζκδφκμο βζα ηανδζαββεζαηά κμζήιαηα 8. Οζ HDL αζημφκ πμθθέξ δζαθμνεηζηέξ θεζημονβίεξ ιέζα ζημ ηφηηανμ. Ζ πενζζζυηενμ ιεθεηδιέκδ απυ αοηέξ είκαζ δ ζηακυηδηά ημοξ κα ιεηαθένμοκ ηδ πμθδζηενυθδ απυ ηδκ πενζθένεζα πνμξ ημ ήπαν υπμο ηαζ ηαηααμθίγεηαζ. Δπζπθέμκ, απμηνέπμοκ ηδκ μλείδςζδ ηδξ LDL, πνμάβμοκ ηδκ επζδζυνεςζδ ηδξ εκδμεδθζαηήξ αθάαδξ ηαζ αεθηζχκμοκ ηδκ εκδμεδθζαηή θεζημονβία. Έπμοκ ακηζενμιαςηζηέξ ηαζ ακηζθθεβιμκχδεζξ ζδζυηδηεξ ηαζ απμηνέπμοκ ηδκ ζφκδεζδ ηςκ ιμκμηοηηάνςκ ζημ εκδμεήθζμ. Σέθμξ, ιεηαθένμοκ πμθδζηενυθδ ηαζ ζημοξ εκδμηνζκείξ αδέκεξ 9. ρήκα 11. Μμνζαηή ζφζηαζδ ηςκ HDL. Απμηεθμφκηαζ απυ πνςηεΐκεξ (33%), εζηένεξ ηδξ πμθδζηενυθδξ (31%) ηαζ ιυθζξ 16% ημο ζςιαηζδίμο ηςκ HDL απμηεθμφκ ηα ηνζβθοηενίδζα. Οζ ηφνζεξ πνςηεΐκεξ ημο ζςιαηζδίμο ηδξ HDL είκαζ μζ απμπνςηεΐκεξ Α-Η ηαζ Α-ΗΗ, πμο 23

25 απμηεθμφκ ημ 90% ηδξ ζοκμθζηήξ ημο πνςηεΐκδξ. ηδκ HDL πενζέπεηαζ ηαζ έκαξ ιεβάθμξ ανζειυξ απυ άθθεξ πνςηεΐκεξ, υπςξ apo C-I, C-II, C-III, apo E, apo J, apol, ημ έκγοιμ θεηζεζκoπμθδζηενυθδ αηοθμηνακζθενάζδ (LCAT), δ παναμλμκάζδ μνμφ (PON1) ηαζ δ αηεηοθμτδνμθάζδ ημο πανάβμκηα εκενβμπμίδζδξ ηςκ αζιμπεηαθίςκ (PAF-AH). Οζ ηφνζεξ θεζημονβίεξ ηδξ HDL (ιεηαθμνά πμθδζηενυθδξ απυ πενζθενζημφξ ζζημφξ, εκενβμπμίδζδ ηδξ LCAT, ακαβκχνζζδ απυ οπμδμπείξ ημο ήπαημξ) μθείθμκηαζ ζε ιεβάθμ ααειυ ζηδκ apo-a-i 10. Οζ apoc-ii ηαζ apoc-iii έπεζ ανεεεί υηζ ειπθέημκηαζ ζηδ νφειζζδ ηδξ θζπμπνςηεσκζηήξ θζπάζδξ ηαζ ζε εηείκδ ηςκ επζπέδςκ ηςκ ηνζβθοηενζδίςκ. Ζ LCAT είκαζ έκα έκγοιμ-ηθεζδί βζα ηδκ εζηενμπμίδζδ ηδξ πμθδζηενυθδξ ζηδκ HDL, ζοιαάθθμκηαξ ζηδκ ςνίιακζδ ημο ζςιαηζδίμο αοηήξ. Σμ έκγοιμ cholesteryl ester transfer protein (CETP) ζοιιεηέπεζ ζηδ ιεηαθμνά ηνζβθοηενζδίςκ ηαζ εζηένςκ πμθδζηενυθδξ ιεηαλφ ηςκ HDL ηαζ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ πμο θένμοκ ηδκ apo-b (LDL,IDL,VLDL, ποθμιζηνά). Ζ PON είκαζ έκγοιμ ζε ζζπονή ακηζμλεζδςηζηή δνάζδ πμο απμηνέπεζ ηδ ζοζζχννεοζδ μλεζδςιέκςκ θζπχκ ζημ ζςιαηίδζμ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ, ηαζ ζδζαίηενα ζε εηείκμ ηδξ LDL. Ζ PAF-AH έπεζ ζδιακηζηή ακηζμλεζδςηζηή ηαζ ακηζθθεβιμκχδδ δνάζδ, ζοιιεηέπμκηαξ ζηδκ απμδυιδζδ μλεζδςιέκςκ θςζθμθζπζδίςκ, ζηδκ εκενβμπμίδζδ θεοημηοηηάνςκ ηαζ αζιμπεηαθίςκ ηαζ ζηδκ πνμζηυθθδζδ ηςκ θεοημηοηηάνςκ ζημ αββεζαηυ ημίπςια. Οζ HDL απμηεθμφκηαζ απυ δζάθμνμοξ οπμπθδεοζιμφξ πμο δζαθένμοκ ζημ ζπήια, ηδκ ποηκυηδηα, ιέβεεμξ, ηδ ζφκεεζδ ηαζ ημ επζθακεζαηυ θμνηίμ 9. ρήκα 12. Δηενμβέκεζα ηςκ HDL θζπμπνςηεσκχκ. 24

26 Με αάζδ ημ ζπήια ημοξ δζαηνίκμκηαζ ζε δζζημεζδή ζςιαηίδζα, πμο απμηεθμφκηαζ απυ δφμ ή πενζζζυηενα ιυνζα απμθζπμπνςηεσκχκ ζοκδεδειέκα ιε θςζθμθζπίδζα ηαζ εθεφεενδ πμθδζηενυθδ, πμο ιεηαηνέπμκηαζ ζε ζθαζνζηά ιεηά ηδκ δδιζμονβία ηςκ εζηένςκ ηδξ πμθδζηενυθδξ. Με οπενθοβμηέκηνδζδ ηα ζςιαηίδζα ηδξ HDL δζαηνίκμκηαζ ζε δφμ ηαηδβμνίεξ: HDL 2 ηαζ HDL 3 ιε ηζξ HDL 2 κα είκαζ ιεβαθφηενεξ ηαζ ιζηνυηενδξ ποηκυηδηαξ. Με δθεηηνμθυνδζδ μζ HDL δζαηνίκμκηαζ ζε 5 ηαηδβμνίεξ ζςιαηζδίςκ δζαιέηνμο 7,6-10,6 nm. Οζ HDL ημο πθάζιαημξ δζαηνίκμκηαζ αάζδ ηςκ ααζζηχκ απμθζπμπνςηεσκχκ πμο πενζέπμοκ (apoa-i, apoa-ii) ζε δφμ πθδεοζιμφξ ζςιαηζδίςκ: αοηυκ πμο πενζέπεζ apoa-i αθθά υπζ apoa-ii ηαζ αοηυκ πμο πενζέπεζ ηαζ ηζξ δφμ. Όηακ δζαπςνίγμκηαζ ιε δθεηηνμθυνδζδ ζε πδηηή αβανυγδξ αάζδ ημο θμνηίμο ημοξ, είκαζ δοκαηυξ μ δζαπςνζζιυξ ημοξ υπςξ θαίκεηαζ ζημ παναηάης ζπήια. Όθμζ μζ οπμπθδεοζιμί ηςκ HDL δεκ πνμζηαηεφμοκ ημ ίδζμ εκακηίμκ ηδξ αεδνμζηθήνςζδξ. Έπεζ παναηδνδεεί υηζ δοζθζπζδαζιζημί αζεεκείξ πμο πανμοζζάγμοκ ακηίζηαζδ ζηδκ ζκζμοθίκδ ηαζ ηεκηνζηή παποζανηία, έπμοκ αολδιέκεξ ζοβηεκηνχζεζξ ιζηνχκ ηαζ ποηκχκ HDL (HDL 3 ) ηαζ εθαηηςιέκεξ HDL ρήκα 13. Μεηααμθζζιυξ ηςκ ορδθήξ ποηκυηδηαξ θζπμπνςηεσκχκ (HDL). Οζ HDL πανάβμκηαζ ζημ ήπαν, ζημ έκηενμ, αθθά ηαζ ζηδκ πενζθένεζα απυ ημκ ηαηααμθζζιυ ηδξ VLDL ηαζ ηςκ ποθμιζηνχκ. Σμ χνζιμ ζθαζνζηυ ιυνζμ ηςκ HDL 25

27 πνμένπεηαζ απυ έκα πνυδνμιμ δζζημεζδέξ ιυνζμ, πμο πενζέπεζ ζακ ηφνζμ πνςηεσκζηυ ηιήια ηδκ απμπνςηεΐκδ apoa-i, ηαζ ημ μπμίμ ζπδιαηίγεηαζ απυ ηδκ εκζςιάηςζδ ηςκ ηαηαθμίπςκ επζθακείαξ. Σα ηαηάθμζπα επζθακείαξ ζπδιαηίγμκηαζ απυ ηδ δνάζδ ηδξ LPL, είηε ζηα ποθμιζηνά είηε ζηζξ VLDL. Ο ιεηαζπδιαηζζιυξ ημο πνυδνμιμο δζζημεζδμφξ ιμνίμο ζηζξ χνζιεξ HDL3, ηαζ ζηδ ζοκέπεζα ζηζξ HDL2, νοειίγεηαζ απυ ηδκ LCAT, δ μπμία ζοκηίεεηαζ ζημ ήπαν ηαζ εκενβμπμζείηαζ απυ ηδκ apoa-i ηαζ ίζςξ απυ ηδκ C-I. Έηζζ ηαηά ημκ ιεηαζπδιαηζζιυ ηςκ VLDL ζε IDL ηαζ ηεθζηά ζε LDL, μζ C απμπνςηεΐκεξ ιεηαθένμκηαζ ζηζξ HDL, μζ μπμίεξ ζημ ιεηαλφ έπμοκ ςνζιάζεζ ζακ ιυνζμ. Οζ HDL 3 απμιαηνφκμκηαζ απυ ηδκ ηοηθμθμνία ιε ημοξ θεβυιεκμοξ HDL 3 οπμδμπείξ (cubulin), εκχ μζ HDL 2 απμιαηνφκμκηαζ ιε ημοξ οπμδμπείξ scavenger receptor type B class I (SRBI). Σμ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ πμθδζηενυθδξ πμο ιεηαθένεηαζ ζημ ήπαν ιε ηδκ HDL ιεηααμθίγεηαζ ζε πμθζηά μλέα πμο εηηνίκμκηαζ ζημ δςδεηαδάηηοθμ βζα κα βαθαηηςιαημπμζήζμοκ ηα θίπδ Ληπνπξσηεΐλε (α) ή Lp(a) Ζ θζπμπνςηεΐκδ (α), Lp(a), πενζβνάθδηε βζα πνχηδ θμνά απυ ημκ Berg ημ Απμηεθείηαζ απυ LDL, δ apob-100 ηδξ μπμίαξ ζοκδέεηαζ ιε δζζμοθθζδζηυ δεζιυ ιε ιία άθθδ βθοημζοθζςιέκδ απμθζπμπνςηεΐκδ, ηδκ apo(a). ημ ζςιαηίδζμ ηδξ Lp(a) μζ δφμ αοηέξ απμθζπμπνςηεΐκεξ ζοιιεηέπμοκ ζε ιμνζαηή ακαθμβία 1:1 12. Ζ ζφκεεζή ηδξ βίκεηαζ ηονίςξ ζημ ήπαν. ρήκα 14. Γμιή ηδξ Lp(a). 26

28 Ζ apo(a) πνςηεΐκδ πανμοζζάγεζ ιεβάθδ πμζηζθία ιεβέεμοξ. Τπάνπεζ ακηίζηνμθδ ζοζπέηζζδ ακάιεζα ζημ ιέβεεμξ ηςκ apo(a) ζζμιμνθχκ ηαζ ζηδ ζοβηέκηνςζδ ηδξ Lp(a): μζ ιεβαθφηενεξ ζε ιέβεεμξ ζζμιμνθέξ ζπεηίγμκηαζ ιε παιδθυηενα επίπεδα Lp(a), ηαζ μζ ιζηνυηενεξ ζζμιμνθέξ ιε ηα ορδθυηενα επίπεδα 13. Έπεζ ανεεεί υηζ ζηδκ αθθδθμοπία αιζκμλέςκ ηδξ apo(a) οπάνπμοκ ηιήιαηα ημζκά ιε ημο πθαζιζκμβυκμο. Δζδζηυηενα, ημ πθαζιζκμβυκμ πενζέπεζ πέκηε δζαθμνεηζηά ηιήιαηα. Σμ ηιήια 4 ημο πθαζιζκμβυκμο επακαθαιαάκεηαζ πμθθέξ θμνέξ ζηδκ apo(a), βεβμκυξ πμο μδήβδζε ζηδκ οπυεεζδ υηζ δ δμιζηή αοηή μιμζυηδηα ιπμνεί κα είκαζ μ ζοκδεηζηυξ ηνίημξ ακάιεζα ζηδκ αεδνμβέκεζδ ηαζ ζηδκ ενυιαςζδ. Οζ ζοβηεκηνχζεζξ ηδξ Lp(a) ζημ πθάζια επδνεάγμκηαζ απυ ηθδνμκμιμφιεκμοξ πανάβμκηεξ ημο apo(a) βμκζδίμο ηαζ νοειίγμκηαζ πενζζζυηενμ απυ ηδ ζφκεεζή ηδξ πανά απυ ημκ ηαηααμθζζιυ ηδξ 12. Ζ Lp(a) εεςνείηαζ έκαξ ακελάνηδημξ πανάβμκηαξ ηζκδφκμο βζα ηα ηανδζαββεζαηά κμζήιαηα, υηακ ηα επίπεδά ηδξ ζημ πθάζια οπενααίκμοκ ηζξ θοζζμθμβζηέξ ηζιέξ, δδθαδή mg/dl. Χζηυζμ, οπάνπμοκ ηαζ ένεοκεξ πμο οπμζηδνίγμοκ υηζ μ ηίκδοκμξ ηανδζαββεζαηήξ κυζμο πμο απμδίδεηαζ ζηδκ Lp(a) ζπεηίγεηαζ ηαζ ιε ηδ θφζδ ηδξ LDL, ιζα ηαζ υζμ πζμ εφημθα μλεζδχκεηαζ δ LDL, ηυζμ πζμ εφημθα εα μλεζδχκεηαζ ηαζ δ Lp(a). 27

29 3. Υακειήο ππθλόηεηαο ιηπνπξσηεΐλεο (LDL) Οζ LDL δεκ ζοκηίεεκηαζ ζε ηάπμζμ υνβακμ ή ζζηυ αθθά είκαζ ημ απμηέθεζια ελςηοηηάνζςκ ηνμπμπμζδηζηχκ δζαδζηαζζχκ. Οζ VLDL ιεηαηνέπμκηαζ ζε IDL, μζ μπμίεξ ηαηεοεοκυιεκεξ πνμξ ημ ήπαν είηε παναθαιαάκμκηαζ απυ εζδζημφξ βζα ηζξ LDL οπμδμπείξ ιε εκδμηοηηάνςζδ είηε απμηεθμφκ οπμζηνχιαηα βζα ηδκ δπαηζηή θζπάζδ πμο ανίζηεηαζ ζηδκ επζθάκεζα ηςκ δπαημηοηηάνςκ. Έηζζ, ιε ηδ ζοκεπή οδνυθοζδ ηςκ ηνζβθοηενζδίςκ ημοξ ιεηαηνέπμκηαζ ζε παιδθήξ ποηκυηδηαξ θζπμπνςηεΐκεξ ή LDL πμο είκαζ πθμφζζεξ ζε εζηένεξ πμθδζηενυθδξ ηαζ πενζέπμοκ apob Γνκή ησλ LDL Οζ LDL απμηεθμφκ θζπμπνςηεΐκεξ ιε ποηκυηδηα gr/ml. Πμθθέξ αζμθοζζηέξ ιέεμδμζ, υπςξ δ δθεηηνμκζηή ιζηνμζημπία, μ πονδκζηυξ ιαβκδηζηυξ ζοκημκζζιυξ (NMR), δ X-ray ηνοζηαθθμβναθία η.ά. έπμοκ πνδζζιμπμζδεεί βζα ηδ ιεθέηδ ηδξ δμιήξ ηςκ LDL. ρήκα 15. Γμιή ημο ζςιαηζδίμο ηδξ LDL θζπμπνςηεΐκδξ. ήιενα βκςνίγμοιε υηζ μ πονήκαξ ηςκ LDL απμηεθείηαζ απυ πενίπμο 170 ιυνζα ηνζβθοηενζδίςκ (TG) ηαζ 1600 ιυνζα εζηένςκ πμθδζηενυθδξ (CE). Ζ επζθάκεζά ημοξ απμηεθείηαζ απυ ιία ζηζαάδα απυ πενίπμο 700 ιυνζα θςζθμθζπζδίςκ ηαζ έκα 28

30 ιυνζμ πνςηεΐκδξ apob-100. Σα ζςιαηίδζα πενζέπμοκ επίζδξ πενίπμο 600 ιυνζα ιδ εζηενμπμζδιέκδξ πμθδζηενυθδξ (UC), απυ ηα μπμία ημ 1/3 ανίζηεηαζ ζημκ πονήκα ηαζ ηα 2/3 ζηδκ επζθάκεζα ημο ζςιαηζδίμο. Έκα ιζηνυ πμζμζηυ ιμνίςκtg ηαζ CE πνμαάθθεζ πνμξ ηδκ επζθάκεζα. Σα ηφνζα θςζθμθζπίδζα απυ ηα μπμία απμηεθείηαζ είκαζ θςζθαηζδοθμπμθίκδξ (PC) (πενίπμο 450 ιυνζα/ζςιαηίδζμ LDL) ηαζ ζθζββμιοεθίκδξ (SM) (πενίπμο 185 ιυνζα/ζςιαηίδζμ LDL). Πενζέπεζ αηυια θοζμθςζθαηζδοθμπμθίκδ (lyso-pc) (πενίπμο 80 ιυνζα/ζςιαηίδζμ LDL), θςζθαηζδοθμαζεακμθαιίκδ (PE) (πενίπμο 10 ιυνζα/ζςιαηίδζμ LDL), δζαηοθμβθοηενυθδ (DAG) (πενίπμο 7 ιυνζα/ζςιαηίδζμ LDL), ηεναιίδζα (CER) (πενίπμο 2 ιυνζα/ζςιαηίδζμ LDL) ηαζ θςζθαηζδοθμσκμζζηυθδ. Πένα απυ ηα θζπίδζα, ημ ζςιαηίδζμ ηδξ LDL θένεζ αηυια ηαζ θζπυθζθα ακηζμλεζδςηζηά, υπςξ α-ημημθενυθδ (πενίπμο 6 ιυνζα/ζςιαηίδζμ LDL) ηαεχξ ηαζ ιζηνά πμζά β-ημημθενυθδξ ηαζ ηανμηεκμεζδή. Σα ζςιαηίδζα ανίζημκηαζ ζε δοκαιζηή ηαηάζηαζδ, ιε ηδ δμιή ηαζ ηζξ θοζζηέξ ημοξ ζδζυηδηεξ κα ελανηχκηαζ απυ ηδ θζπζδζηή ημοξ ζφκεεζδ ηαζ ηδ δζαιυνθςζδ ηδξ apob ε ηάεε ζςιαηίδζμ ηδξ LDL οπάνπεζ έκα ιυκμ ιυνζμ apob-100 ηαζ δζαηδνείηαζ ζοκδεδειέκμ ιε αοηέξ πανά ηζξ υπμζεξ ηνμπμπμζήζεζξ. Ζ apob-100 είκαζ ιία απυ ηζξ ιεβαθφηενεξ βκςζηέξ ιμκμιενείξ πνςηεΐκεξ, απμηεθμφιεκδ απυ 4536 αιζκμλέα ηαζ μοζζαζηζηά πνμένπεηαζ απυ ημ ζςιαηίδζμ ηδξ VLDL πμο ηνμπμπμζείηαζ ηαζ ιεηαηνέπεηαζ ζε ζςιαηίδζμ LDL. Γζα ημ θυβμ αοηυ δ apob-100 πνέπεζ κα ιπμνεί κα πνμζανιυγεηαζ ζηζξ ιεηααμθέξ ηδξ δμιήξ ηαζ ηδξ ζφκεεζδξ ημο ζςιαηζδίμο-θμνέα ηδξ. Έπεζ ζδιακηζηυ νυθμ ζηδ δζαηήνδζδ ηδξ δμιζηήξ αηεναζυηδηαξ ηαζ ζημκ έθεβπμ ηςκ αθθδθεπζδνάζεςκ ηςκ ζςιαηζδίςκ ηδξ LDL. Έπμοκ ανεεεί δζαηνζηέξ θεζημονβζηέξ πενζμπέξ ζημ ιυνζμ ηδξ apob-100. Ζ πενζμπή ζφκδεζδξ ιε ημκ LDL οπμδμπέα εκημπίγεηαζ ιεηαλφ ηςκ αιζκμλέςκ Σμ Ν-άηνμ ηδξ apob-100 έπεζ ανεεεί υηζ ζοκδέεηαζ ιε ημ έκγοιμ θζπμπνςηεΐκζηή θζπάζδ. Σμ C-άηνμ έπεζ ανεεεί υηζ ιεζμθααεί ζηδ ζφκδεζδ ημο εκγφιμο platelet-activating factor acetylhydrolase ιε ηα ζςιαηίδζα ηδξ LDL. Σα εεηζηά θμνηζζιέκα αιζκμλέα θοζίκδξ ηαζ ανβζκίκδξ ηδξ apob-100 είκαζ βκςζηυ υηζ αθθδθεπζδνμφκ ιε ηζξ βθοημγαιζκμβθοηάκεξ (GAGs). Σμοθάπζζημκ μπηχ πενζμπέξ υπμο είκαζ δοκαηή δ ζφκδεζδ ηςκ GAGs έπμοκ ακζπκεοηεί ζημ ιυνζμ ηδξ απμθζπμπνςηεΐκδξ αοηήξ, ηαεμνίγμκηαξ ηδκ αθθδθεπίδναζδ ηςκ LDL ιε ηζξ GAGs ημο ιεζμηοηηάνζμο πχνμο. Ζ apob-100 απμηεθείηαζ απυ α-έθζηεξ ζε πμζμζηυ ίζμ ή ηαζ ιεβαθφηενμ ημο 25%. Οζ δμιέξ αοηέξ θαίκεηαζ υηζ παίγμοκ ηαεμνζζηζηυ νυθμ ζηδκ πνμζανιμβή ημο ιμνίμο ηςκ apob-100 ζηζξ ιεηααμθέξ ημο ιεβέεμοξ ηςκ ζςιαηζδίςκ απυ ηζξ ιεβάθεξ ζε ιέβεεμξ VLDL ζηζξ IDL ηαζ απυ εηεί ζηζξ ιζηνυηενμο ιεβέεμοξ LDL. Δπζπθέμκ, ημ 29

31 βεβμκυξ υηζ ιία ηέημζα α-έθζηα δζαζηαονχκεηαζ ιε ηδκ πενζμπή ηδξ apob-100 πμο ζοκδέεηαζ ιε ημκ ακηίζημζπμ οπμδμπέα απμδίδεζ ζε αοηήκ ηάπμζμ νυθμ ζημκ έθεβπμ ηδξ ηοηηανζηήξ πνυζθδρδξ ηςκ ζςιαηζδίςκ απυ ηδκ ηοηθμθμνία. Ζ apob-100 δζαθένεζ απυ ηζξ άθθεξ απμθζπμπνςηεΐκεξ ζημ υηζ απμηεθείηαζ ηαζ απυ α-θφθθα. Οζ δζαιυνθςζδ αοηή είκαζ πμο ζοιαάθθεζ ζηδ ζοββέκεζα ηδξ απμθζπμπνςηεΐκδξ ιε ημ θζπζδζηυ ηιήια ηδξ LDL 15. Ακηζηείιεκμ ιεθέηδξ απμηεθεί μ ηαεμνζζιυξ ημο ζπήιαημξ ηςκ LDL. Απυ ηδκ επελενβαζία εζηυκςκ δθεηηνμκζηήξ ιζηνμζημπίαξ, έπμοκ πνμηφρεζ ζημζπεία πμο ζοκδβμνμφκ οπέν ημο ζθαζνζημφ ζπήιαημξ. Ζ ζθαζνζηή δζαιυνθςζδ ημο ζςιαηζδίμο εεςνείηαζ απυ πμθθμφξ δεδμιέκδ. Απυ ηδκ άθθδ πθεονά, οπάνπμοκ ζμαανέξ εκδείλεζξ, πνμενπυιεκεξ απυ ηδκ δθεηηνμκζηή ηνομιζηνμζημπία ηαζ ηνοζηαθθμβναθζηέξ ακαθφζεζξ, υηζ μζ LDL έπμοκ δζζημεζδέξ ζπήια. Ακ δεπημφιε υηζ αοηυ είκαζ ημ ζπήια ημοξ, βζα ημ παναηηδνζζιυ ηςκ ζςιαηζδίςκ είκαζ απαναίηδηδ δ βκχζδ δφμ παναιέηνςκ, ηδξ δζαιέηνμο ηαζ ημο φρμοξ ηςκ ζςιαηζδίςκ 16. Οζ LDL, υπςξ υθεξ μζ θζπμπνςηεΐκεξ, έπμοκ ανκδηζηυ θμνηίμ, ημ μπμίμ ηαεμνίγεηαζ ηυζμ απυ ηδκ απμθζπμπνςηεΐκδ υζμ ηαζ απυ ηδ θζπζδζηή ζφζηαζδ ημο ζςιαηζδίμο ηδξ. Σα ηφνζα ακζμκηζηά θζπίδζα πμο απακηχκηαζ ζημ ζςιαηίδζμ είκαζ ηα εθεφεενα θζπανά μλέα ηαζ δ θςζθαηζδοθμσκμζζηυθδ. Σα θζπίδζα ζοκεζζθένμοκ ζημ ζοκμθζηυ θμνηίμ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ έιιεζα, ηνμπμπμζχκηαξ ηδ δζαιυνθςζδ ηδξ απμθζπμπνςηεΐκδξ, αθθά ηαζ άιεζα υκηαξ ηα ίδζα θμνηζζιέκα Λεηηνπξγία ησλ LDL Ζ πνςηανπζηή θεζημονβία ηςκ LDL είκαζ δ ιεηαθμνά πμθδζηενυθδξ ζημοξ πενζθενζημφξ ζζημφξ. Σα ηφηηανα πμο έπμοκ ακάβηδ πμθδζηενυθδξ βζα δζαδζηαζίεξ υπςξ αοηή ηδξ ακάπηολδξ, ηδξ ζφκεεζδξ μνιμκχκ ή ημο ιεηααμθζζιμφ ηςκ πμθζηχκ αθάηςκ, εηθνάγμοκ ζηδκ επζθάκεζά ημοξ ζδιακηζηυ ανζειυ εζδζηχκ βζα ηζξ LDL οπμδμπέςκ. ημκ ηεθζηυ αοηυ πνμμνζζιυ ημοξ μζ LDL απμδμιμφκηαζ εκδμηοηηάνζα, απεθεοεενχκμκηαξ πμθδζηενυθδ. ε ακηίεεζδ ιε ηα ηνζβθοηενίδζα, πμο οθίζηακηαζ εκγοιαηζηή οδνυθοζδ αθήκμκηαξ ηδκ θζπμπνςηεΐκδ πμο ηα ιεηαθένεζ ζηδκ ηοηθμθμνία, δ πμθδζηενυθδ ηςκ LDL ιεηαθένεηαζ ιε ηδ ιμνθή αηέναζμο ζςιαηζδίμο θζπμπνςηεΐκδξ Ο ππνδνρέαο ηεο LDL Ο οπμδμπέαξ ηδξ LDL (LDLR) νοειίγεζ ηδκ ηάεανζδ ηδξ πμθδζηενυθδξ ηαζ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ πμο πενζέπμοκ πμθδζηενυθδ απυ ηδκ ηοηθμθμνία, ακαβκςνίγμκηαξ ηδκ ApoB

32 Ο οπμδμπέαξ ηδξ LDL ζημκ άκενςπμ ηςδζημπμζείηαζ απυ έκα βμκίδζμ 45kb ζημ πνςιυζςια 19. Απμηεθείηαζ απυ πέκηε θεζημονβζηά δζαηνζηέξ πενζμπέξ, υπςξ θαίκεηαζ ζημ ζπήια πμο αημθμοεεί. ρήκα 16. πδιαηζηή απεζηυκζζδ ημο οπμδμπέα ηδξ LDL (LDLR). Ζ πενζμπή ζφκδεζδξ ιε ηδ θζπμπνςηεΐκδ πμο πενζέπεζ apob-100 ηαζ/ή apoe έπεζ δζαιυνθςζδ ανυβπμο πμο ζηαεενμπμζείηαζ απυ ηνεζξ δζζμοθθζδζημφξ δεζιμφξ. Ζ δεφηενδ δζαηνζηή πενζμπή (EGF precursor homology domain) απμηεθείηαζ πενίπμο απυ 400 αιζκμλέα ηαζ έπεζ δμιζηέξ πενζμπέξ μιυθμβεξ ιε ημκ επζδενιζηυ αολδηζηυ πανάβμκηα (EGF). Ζ πενζμπή αοηή θαίκεηαζ κα ειπθέηεηαζ ζηδ δζαδζηαζία απμζφκδεζδξ ημο οπμδμπέα απυ ημ ζςιαηίδζμ ηδξ LDL ηαζ ηδκ επαηυθμοεδ ακαηφηθςζδ ημο οπμδμπέα απυ ημ ηφηηανμ. Ζ ηνίηδ πενζμπή (O-linked sugar domain) απμηεθείηαζ απυ 58 αιζκμλέα ηαζ πανά ημ βεβμκυξ υηζ δ δμιή ηδξ έπεζ θεπημιενχξ ακαθοεεί, δ θεζημονβία ηδξ δεκ είκαζ βκςζηή. Μπμνεί κα ζοιαάθθεζ ζηδκ ζηήνζλδ ηαζ πνμαμθή ζημκ ελςηοηηάνζμ πχνμ ηςκ δφμ πνμδβμφιεκςκ ιενχκ ημο 31

33 οπμδμπέα. Ζ ηέηανηδ δμιζηή πενζμπή (membrane anchoring domain) απμηεθείηαζ απυ οδνυθμαα αιζκμλέα ηαζ παίγεζ νυθμ ζηδ ιεηαβςβή ζημ εζςηενζηυ ημο ηοηηάνμο ημο ζήιαημξ ζφκδεζδξ ηδξ LDL ζημκ οπμδμπέα. Ζ ηοηηανμπθαζιαηζηή μονά ημο LDLR απμηεθείηαζ απυ 50 αιζκμλέα νοειίγεζ ηδκ εκδμηοηηάνςζδ ηαζ εκδμηοηηάνζα ιεηαθμνά ημο LDLR 18. Μεηά ηδ ζφκδεζδ ιε ημκ οπμδμπέα, ημ ζφιπθεβια LDL-LDLR παναθαιαάκεηαζ απυ ηα ηφηηανα ιε εκδμηοηηάνςζδ. ημ εζςηενζηυ ημο ηοηηάνμο μ ζοκδέηδξ απμζοκδέεηαζ απυ ημκ οπμδμπέα θυβς ημο παιδθμφ ph ηαζ μ ηεκυξ πθέμκ οπμδμπέαξ επζζηνέθεζ ζηδκ επζθάκεζα ημο ηοηηάνμο. ρήκα 16. πδιαηζηή απεζηυκζζδ ζφκδεζδξ LDL ιε ημκ οπμδμπέα ηαζ δθεηηνμκζηή θςημβναθία ηδξ εκδμηοηηάνςζδξ LDL-οπμδμπέα. Σμ ζςιαηίδζμ ηδξ LDL απμηεθεί ζηυπμ ηςκ θοζμζςιάηςκ. Με ημκ ηνυπμ αοηυ οδνμθφμκηαζ μζ εζηένεξ ηδξ πμθδζηενυθδξ ηαζ δ πμθδζηενυθδ είκαζ πθέμκ δζαεέζζιδ βζα ηα ηφηηανα. Ζ έηθναζδ ηςκ οπμδμπέςκ είκαζ ζοκάνηδζδ ηδξ εκδμηοηηάνζαξ ζοβηέκηςζδξ πμθδζηενυθδξ. Όηακ ηα επίπεδα αοηήξ είκαζ παιδθά, αολάκεηαζ μ ανζειυξ ηςκ οπμδμπέςκ. Ο ζδιακηζηυξ νυθμξ ηςκ LDLR ζηδκ μιμζυζηαζδ ηδξ πμθδζηενυθδξ απμδεζηκφεηαζ ηαζ απυ ημ βεβμκυξ υηζ έπμοκ ανεεεί πάκς απυ 900 ζπεηζηέξ ιε αοηυκ ιεηαθθάλεζξ ζε αζεεκείξ ιε μζημβεκή οπενπμθδζηενμθαζιία. Ζ μζημβεκήξ οπενπμθδζηενμθαζιία είκαζ ιία ηθδνμκμιζηή δζαηαναπή πμο ζοκδέεηαζ ιε ορδθά επίπεδα πμθδζηενυθδξ

34 3.4. Αζεξνγόλνο δξάζε ησλ LDL Αζεξνζθιήξσζε Αεδνμζηθήνςζδ μκμιάγεηαζ έκαξ πμζηίθμξ ζοκδοαζιυξ αθθαβχκ ζημκ έζς πζηχκα ηςκ ανηδνζχκ πμο ζοκίζηαηαζ ζε εζηζαηή ζοζζχνεοζδ θζπζδίςκ, άθθςκ ζοζηαηζηχκ ημο αίιαημξ ηαζ ζκχδμοξ ζζημφ, ζοκμδεουιεκμξ απυ αθθαβέξ ζημ ιέζμ πζηχκα ημο ημζπχιαημξ ημο αββείμο 20. ρήκα 17. Απεζηυκζζδ αββείμο ηαζ αεδνςιαηζηήξ πθάηαξ. Αοηά ηα παναηηδνζζηζηά είκαζ ημ απμηέθεζια ηδξ αθθδθεπίδναζδξ ακάιεζα ζηζξ δμιζηέξ ηαζ ιεηααμθζηέξ ζδζυηδηεξ ημο ανηδνζαημφ ημζπχιαημξ πμο ελανηχκηαζ απυ ημ αίια ηαζ ηδκ αζιμδοκαιζηή ηαηάζηαζδ. Απυ ηδκ επμπή ημο R. Virchow ημ 19μ αζχκα οπήνλε εκδζαθένμκ βζα ημ ιδπακζζιυ βέκεζδξ ηδξ αεδνςιαηζηήξ πθάηαξ. Καηά ηαζνμφξ δζαηοπχεδηακ δζάθμνεξ οπμεέζεζξ βζα ηδκ ελέθζλδ ηδξ αεδνςιαηζηήξ πθάηαξ, επζηναηέζηενεξ ηςκ μπμίςκ είκαζ δ οπυεεζδ απάκηδζδ ημο εκδμεδθίμο ζε αθάαδ, δ ιμκμηθςκζηή οπυεεζδ ηαζ δ οπυεεζδ ηδξ θζπζδζηήξ δζήεδζδξ. Φαίκεηαζ υηζ δ πμθοπθμηυηδηα ηδξ δζαδζηαζίαξ ηδξ αεδνμβέκεζδξ επζηνέπεζ ηδ ζοιιεημπή πενζζζμηένςκ ηδξ ιζαξ οπμεέζεςκ ζε ιζα εκζαία εεςνία. Ζ ζφβπνμκδ ηοηηανζηή ηαζ ιμνζαηή αζμθμβία εα απμηαθφρεζ ααειζαία ηα ιοζηζηά ηαζ ηα ηεκά πμο οπάνπμοκ ζηδ δζαδζηαζία ηδξ αεδνμβέκεζδξ. Κεκηνζηυ νυθμ ζηδ δζαδζηαζία ηδξ αεδνμβέκεζδξ εεςνείηαζ υηζ δζαδναιαηίγεζ δ εκενβμπμίδζδ, δοζθεζημονβία ηαζ αολδιέκδ δζαπεναηυηδηα ημο εκδμεδθίμο. Σμ εκδμεήθζμ εεςνείηαζ έκα δοκαιζηυ υνβακμ ιε αοημηνζκζηή ηαζ παναηνζκζηή δνάζδ ηαζ πμθφπθμηεξ θεζημονβίεξ, πμο παίγμοκ ηαεμνζζηζηυ νυθμ ζηδ ζοζηαθηζηυηδηα ημο αββείμο ηαζ ηζξ αζιμζηαηζηέξ ζδζυηδηεξ ημο αββεζαημφ ημζπχιαημξ. ε πενζμπέξ υπμο θυβς εζδζηχκ ημπζηχκ αζιμδοκαιζηχκ ζοκεδηχκ οπάνπεζ πνμδζάεεζδ βζα ακάπηολδ αεδνςιαηζηχκ αθθμζχζεςκ, θζπμπνςηεΐκζηά ζςιαηίδζα ημο ηοηθμθμνμφκημξ 33

35 πθάζιαημξ ελαββεζχκμκηαζ ζηδκ οπεκδμεδθζαηή ζηζαάδα, υπμο δοκδηζηά αεδνμβυκεξ θζπμπνςηεΐκεξ ζοβηναηχκηαζ ηαζ οθίζηακηαζ ηνμπμπμζήζεζξ, ιε απμηέθεζια κα ηαείζηακηαζ ηοηηανμημλζηέξ ηαζ κα πνμάβμοκ ηδκ ακάπηολδ θθεβιμκήξ. Αοηέξ μζ ηνμπμπμζήζεζξ πενζθαιαάκμοκ ηονίςξ ηδκ μλείδςζδ ηςκ LDL 21. ρήκα 18. πδιαηζηή απεζηυκζζδ ηδξ ελέθζλδξ ηδξ αεδνςιαηζηήξ αθάαδξ. Αημθμοεεί δ ζηναημθυβδζδ θεοημηοηηάνςκ ημο αίιαημξ, ηονίςξ ιμκμηοηηάνςκ ηαζ θζβυηενμ θειθμηοηηάνςκ ηαζ δ πνμζηυθθδζή ημοξ ζηδκ αοθζηή επζθάκεζα ηςκ εκδμεδθζαηχκ ηοηηάνςκ. Σμ επυιεκμ ζηάδζμ πνμτπμεέηεζ ηδκ οπεκδμεδθζαηή ιεηακάζηεοζδ ηςκ ηοηηάνςκ αοηχκ ηαζ ηδ δζαθμνμπμίδζή ημοξ πνμξ ιαηνμθάβα. Σα θζπίδζα ηςκ LDL μλεζδχκμκηαζ αηυιδ πενζζζυηενμ, αθθά ηνμπμπμζείηαζ ηαζ ημ πνςηεσκζηυ ημοξ ηιήια, ιε απμηέθεζια κα ιδκ ακαβκςνίγμκηαζ μζ oxldl πζα απυ ημοξ LDL-οπμδμπείξ, αθθά απυ ημοξ εζδζημφξ οπμδμπείξεηηαεανζζηέξ (scavenger) ηςκ ιαηνμθάβςκ. Ζ εκδμηοηηάνςζδ ηςκ LDL ιέζς ηςκ εηηαεανζζηζηχκ οπμδμπέςκ έπεζ ημ παναηηδνζζηζηυ υηζ, ζε ακηίεεζδ ιε ημοξ θοζζμθμβζημφξ LDL οπμδμπείξ, δεκ αοημπενζμνίγεηαζ απυ ηδκ αολακυιεκδ εκδμηοηηάνζα ζοβηέκηνςζδ πμθδζηενυθδξ, ιε απμηέθεζια ημ ζπδιαηζζιυ αθνςδχκ ηοηηάνςκ, δδθαδή θζπμανζεχκ ιαηνμθάβςκ πμο είκαζ πθήνδ εζηένςκ πμθδζηενυθδξ. Ζ πνμμδεοηζηή αφλδζδ ηαζ εκ ηέθεζ κέηνςζδ ηςκ αθνςδχκ ηοηηάνςκ μδδβεί ζηδκ απεθεοεένςζδ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ πμο είπακ εκδμηοηηανςεεί, ιε απμηέθεζια αθεκυξ κα ζοκεζζθένεζ ζημ ζπδιαηζζιυ ημο θζπχδμοξ πονήκα ηδξ 34

36 αεδνςιαηζηήξ πθάηαξ, αθεηένμο κα πονμδμηεί ηδκ πεναζηένς αθάαδ ημο εκδμεδθίμο, δζαζςκίγμκηαξ ηζξ πνμακαθενεείζεξ δζαδζηαζίεξ. Ζ ζεζνά ηςκ βεβμκυηςκ ηαηά ηδκ αεδνμβέκεζδ, ζφιθςκα ιε υζα είκαζ βκςζηά ζήιενα, έπεζ ζπδιαηζηά ςξ ελήξ 20 : Αζεξνγόλεο κνξθέο ηεο LDL Ο νυθμξ ηςκ LDL θζπμπνςηεσκχκ ζηδκ δδιζμονβία ηαζ ελέθζλδ ηδξ αεδνςιαηζηήξ αθάαδξ απμηεθεί εδχ ηαζ πνυκζα ακηζηείιεκμ ιεθέηδξ. Πμθθέξ ένεοκεξ ζοκδβμνμφκ οπέν ημο υηζ ζε ιεβαθφηενμ ααειυ δ πμζυηδηα ηαζ υπζ ηυζμ δ πμζυηδηα ηςκ LDL είκαζ μ πανάβμκηαξ εηείκμξ πμο επζδνά ζηδκ ειθάκζζδ ηανδζαββεζαημφ ηζκδφκμο 22. Ηδζαίηενα αεδνμβυκεξ ιμνθέξ ηδξ LDL είκαζ εηείκδ ηςκ ιζηνχκ, ποηκχκ ζςιαηζδίςκ ηαζ δ ιμνθή ηδξ μλεζδςιέκδξ LDL 23. Έπεζ απμδεζπεεί υηζ ην κέγεζνο ησλ LDL επδνεάγεηαζ απυ βεκεηζημφξ ηαζ πενζααθθμκηζημφξ πανάβμκηεξ. Ζ φπανλδ ιζηνχκ, ποηκχκ LDL ζπάκζα απμηεθεί ιία ιειμκςιέκδ δζαηαναπή ηαεχξ ζοκήεςξ ζοκμδεφεηαζ απυ οπενηνζβθοηενζδαζιία, εθαηηςιέκα επίπεδα HDL πμθδζηενυθδξ, ηεκηνζηή παποζανηία ηαζ ακηίζηαζδ ζηδκ ζκζμοθίκδ. Ζ ηαοηυπνμκδ πανμοζία ηδξ ιμνθήξ αοηήξ ηςκ LDL ηαζ ηςκ αολδιέκςκ επζπέδςκ ηνζβθοηενζδίςκ ζοκδβμνμφκ οπέν ημο υηζ πζεακυκ ημζκέξ ιεηααμθζηέξ δζαηαναπέξ πνμηαθμφκ αφλδζδ ηςκ VLDL ηαζ ημ ζπδιαηζζιυ ιζηνμφ ιεβέεμοξ LDL

37 Ζ αολδιέκδ αεδνμβυκμξ δνάζδ ηςκ ιζηνχκ, ποηκχκ LDL απμδίδεηαζ ζε δζάθμνμοξ θυβμοξ. Λυβς ημο ιζηνμφ ημοξ ιεβέεμοξ, είκαζ πζεακυκ κα δζαπενκμφκ πζμ εφημθα ημ αββεζαηυ ημίπςια, ιε απμηέθεζια αολδιέκδ οπεκδμεδθζαηή ημοξ ζοβηέκηνςζδ ζε ζπέζδ ιε ηζξ LDL ιεβαθφηενμο ιεβέεμοξ. Δπζπθέμκ, ηα ιζηνά ζςιαηίδζα δεζιεφμκηαζ θζβυηενμ απυ ημοξ οπμδμπείξ ηαζ ζοκδέμκηαζ πενζζζυηενμ ιε ηζξ πνςηεμβθοηάκεξ ημο ανηδνζαημφ ημζπχιαημξ, μδδβχκηαξ ζε παναηεηαιέκδ παναιμκή ημοξ ζημκ οπεκεμεδθζαηυ πχνμ. Ολεζδχκμκηαζ πζμ εφημθα ηαζ δ ζοβηέκηνςζδ ηςκ ακηζμλεζδςηζηχκ μοζζχκ ζημ ζςιαηίδζμ ηδξ LDL εθαηηχκεηαζ ιε ηδκ εθάηηςζδ ημο ιεβέεμοξ. Ζ εθάηηςζδ ημο πενζεπμιέκμο ημοξ ζε εθεφεενδ πμθδζηενυθδ ηαζ δ αφλδζδ ζε πμθοαηυνεζηα θζπανά μλέα πζεακυκ κα ζοιαάθθεζ ζηδκ αολδιέκδ ηάζδ πνμξ μλείδςζδ πμο πανμοζζάγμοκ 25. Ζ πανμοζία ιζηνχκ ποηκχκ LDL, ζφιθςκα ιε ανηεηέξ ιεθέηεξ, έπεζ ζζπονή ζοζπέηζζδ ιε ημκ ηίκδοκμ ειθάκζζδ ζηεθακζαίαξ κυζμο 23. Δδχ ηαζ ανηεηά πνυκζα είκαζ βκςζηυ υηζ ημ μλεζδςηζηυ stress ηαζ εζδζηυηενα ε νμεηδσηηθή ηξνπνπνίεζε ησλ LDL επάβμοκ ημ θαζκυιεκμ ηδξ αεδνμζηθήνςζδξ. Γζα ημ θυβμ αοηυ δείηηεξ ηδξ μλείδςζδξ ηςκ LDL ζημκ μνυ ημο αίιαημξ (ηοηθμθμνμφζα μλεζδςιέκδ LDL, αοημακηζζχιαηα εκακηίμκ ηδξ μλεζδςιέκδξ LDL) ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζδεμφκ βζα ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ ελέθζλδξ ηδξ αεδνμζηθήνςζδξ. Σα επίπεδα ηδξ ηοηθμθμνμφζαξ μλεζδςιέκδξ LDL ζε ζοκδοαζιυ ιε άθθμοξ πανάβμκηεξ ηζκδφκμο υπςξ ημ θφθμ, ηδκ δθζηία, ηδκ μθζηή ηαζ ηδκ HDL πμθδζηενυθδ, ημκ ζαηπανχδδ δζααήηδ, ηδκ οπένηαζδ ηαζ ημ ηάπκζζια, απμηεθμφκ έκακ πνήζζιμ δείηηδ βζα ηδκ δζάηνζζδ αζεεκχκ ιε ηίκδοκμ ειθάκζζδξ ζηεθακζαίαξ κυζμο 23. Ζ μλεζδςηζηή ηνμπμπμίδζδ ηδξ LDL πζζηεφεηαζ υηζ θαιαάκεζ πχνα ζημ ανηδνζαηυ ημίπςια, ςξ απμηέθεζια ημπζηήξ έθθεζρδξ εκδμβεκχκ ακηζμλεζδςηζηχκ ή πενίζζεζαξ εθεφεενςκ ιεηαθθζηχκ ζυκηςκ, αθθά ηαζ ζε μπμζμδήπμηε ελςαββεζαηυ ελςηοηηάνζμ πχνμ ηαζ ζηδ ζοκέπεζα μζ ox-ldl επζζηνέθμοκ ζημ πθάζια. Συζμ ηα θζπίδζα υζμ ηαζ δ apob-100 οθίζηακηαζ μλεζδςηζηή ηνμπμπμίδζδ. Δθεφεενεξ νίγεξ μλοβυκμο επάβμοκ ηδκ δζάζπαζδ ηδξ apob-100 ζε ιζηνυηενα πεπηίδζα kda. Σα πμθοαηυνεζηα θζπανά μλέα ηςκ εζηένςκ ηδξ πμθδζηενυθδξ, ηςκ θςζθμθζπζδίςκ ηαζ ηςκ ηνζβθοηενζδίςκ οπυηεζκηαζ επίζδξ ζε μλείδςζδ, ιε απμηέθεζια ηδκ παναβςβή ιζηνυηενςκ ηιδιάηςκ ημοξ πμο ζοιιεηέπμκηαξ ζε ιζα αθοζίδα ακηζδνάζεςκ επζηείκμοκ ηδκ αθάαδ 26. Ζ μλεζδςιέκδ LDL πανμοζζάγεζ ιεηααμθέξ ηςκ θοζζημπδιζηχκ ηδξ ζδζμηήηςκ πμο ενιδκεφμοκ ημκ αεδνμβυκμ νυθμ ηδξ. Δζδζηυηενα: 1.Πανμοζζάγεζ ηοηηανμημλζηή δνάζδ, υπςξ απμδείπηδηε ιε δζάθμνεξ δμηζιαζίεξ ζε ζκμαθάζηεξ, θεία ιοζηά ηαζ εκδμεδθζαηά ηφηηανα. 36

38 2. Πανμοζζάγεζ πδιεζμηαηηζηέξ ζδζυηδηεξ πνμξ ηα ακενχπζκα ιμκμηφηηανα, πνάβια πμο δεκ ζοιααίκεζ ιε ηδκ απθή LDL, ηαζ ζοβπνυκςξ ακαζημθή ηδξ ιεηακάζηεοζδξ ηςκ ζζηζηχκ ιαηνμθάβςκ. 3. Πανμοζζάγεζ ζδιακηζηή πνυζθδρδ απυ ηα ιαηνμθάβα ιέζς ηςκ οπμδμπέςκεηηαεανζζηχκ ηαζ εθάηηςζδ ηδξ πνυζθδρήξ ηδξ απυ ημκ LDL οπμδμπέα. Έηζζ, δδιζμονβμφκηαζ ηα αθνχδδ ηφηηανα. 4. Μπμνεί κα αθθάλεζ ηδκ έηθναζδ βμκζδίςκ ηςκ αββεζαηχκ ηοηηάνςκ, επάβμκηαξ ηδκ έηθναζδ δζεβενηζηχκ παναβυκηςκ ηςκ απμζηεζχκ (CSFs). 5. Αολάκεζ ηδ ζφκεεζδ ημθθαβυκμο απυ ηα θεία ιοζηά ηφηηανα. 6. Σα πνμσυκηα ηδξ έπμοκ ανκδηζηή επίδναζδ ζηζξ αββεζμηζκδηζηέξ ζδζυηδηεξ ηςκ ανηδνζχκ (αββεζυζπαζιμξ). 7. Πνμηαθεί ηδκ ηζκδημπμίδζδ ημο ζζηζημφ πανάβμκηα ηςκ εκδμεδθζαηχκ ηοηηάνςκ ηαζ ηδ ζοζζχνεοζδ ηςκ αζιμπεηαθίςκ, πνμάβμκηαξ ηδκ πήλδ. 8. Πνμηαθεί ηδκ παναβςβή δζαθυνςκ ηοηηανμηζκχκ απυ ηα ιαηνμθάβα. 9. Έπεζ ακμζμβυκεξ ζδζυηδηεξ πνμηαθχκηαξ ηδκ παναβςβή αοημακηζζςιάηςκ ηαζ εκενβμπμζδιέκςκ Σ-θειθμηοηηάνςκ

39 4. Ληπνπξσηεΐλεο θαη δηεπηθάλεηεο 4.1. Πξσηεΐλεο θαη δηεπηθάλεηεο εκαζία ηεο πξσηετληθήο πξνζξόθεζεο Ζ αθθδθεπίδναζδ ηδξ επζθάκεζαξ εκυξ οθζημφ ιε ημ αζμθμβζηυ πενζαάθθμκ ζημ μπμίμ ανίζηεηαζ απμηεθεί έκα ζφκεεημ θαζκυιεκμ πμο παίγεζ ζδιακηζηυ νυθμ ζε πμθθέξ αζμθμβζηέξ, ζαηνζηέξ ηαζ αζμηεπκμθμβζηέξ εθανιμβέξ. Σέημζεξ επζθάκεζεξ απακηχκηαζ ζε οπμζηνχιαηα βζα ηδκ ακμζμεκγοιζηή ιέεμδμ ELISA, ζε ηοηηανμηαθθζένβεζεξ ηαζ ζζημηεπκμθμβζηέξ εθανιμβέξ, ζε οθζηά βζα ηδκ ηαηαζηεοή θαηχκ επαθήξ ηαζ μδμκηζαηνζηχκ πνμεέζεςκ, ζε επζηαθφρεζξ ηαεεηήνςκ, αζζεδηήνςκ ηαζ ειθοηεοιάηςκ, ζε ζοζηεοέξ πνςιαημβναθίαξ η.ά. Σμ ααζζηυ βεβμκυξ πμο θαιαάκεζ πχνα ηαηά ηδκ επαθή ιζαξ επζθάκεζαξ ιε έκα αζμθμβζηυ ιέζμ είκαζ δ πνμζνυθδζδ πνςηεΐκδξ ζηδκ επζθάκεζα πμο άθθμηε απμηεθεί επζδίςλδ (π.π. ζε αζμαζζεδηήνεξ, κακμζςιαηίδζα βζα ιεηαθμνά θανιάηςκ) ηαζ άθθμηε πνυαθδια (π.π. ζε αζμτθζηά θυβς ηδξ εκενβμπμίδζδξ ακμζμθμβζηήξ απυηνζζδξ ηαζ ημο ιδπακζζιμφ ηδξ πήλδξ) 28. Άθθα θαζκυιεκα, υπςξ δ πνμζηυθθδζδ ηοηηάνςκ, ζοιααίκμοκ ζε δεφηενμ πνυκμ ηαζ ελανηχκηαζ απυ ημ αζμθμβζηυ ιέζμ αθθά ηαζ ηδκ ποηκυηδηα, ημκ πνμζακαημθζζιυ ηαζ ηδ δζαιυνθςζδ ηςκ πνςηεσκχκ ιζα ηαζ ηα ηφηηανα δεκ ένπμκηαζ ζε επαθή ιε ηδκ ίδζα ηδκ επζθάκεζα αθθά ιε ημ πνμζνμθδιέκμ πνςηεσκζηυ ζηνχια 29. Γζα ημ θυβμ αοηυ, δ πθήνδξ ηαζ θεπημιενήξ ηαηακυδζδ ηςκ ζηαδίςκ ηαζ ηςκ ιδπακζζιχκ πμο ηαεμνίγμοκ ηδκ πνμζνυθδζδ πνςηεσκχκ ζηζξ επζθάκεζεξ ηαεχξ μζ ηνυπμζ εθέβπμο ηαζ ηνμπμπμίδζήξ ηδξ απμηεθμφκ ακηζηείιεκα εηηεηαιέκδξ ένεοκαξ Σξόπνη πξνζέγγηζεο ηεο πξσηετληθήο πξνζξόθεζεο Ζ πνμζηυθθδζδ πνςηεσκχκ ζε ιία επζθάκεζα απμηεθεί έκα πμθφπθμημ ηαζ δοκαιζηυ θαζκυιεκμ. Δζδζηυηενα, δ επαθή επζθακεζχκ αζμτθζηχκ ιε ηζξ δζαθμνεηζηέξ πνςηεΐκεξ ημο πθάζιαημξ βεκκά πμθθά ενςηήιαηα ζπεηζηά ιε ημ πμζα είκαζ δ ζφκεεζδ ημο πνμζνμθδιέκμο πνςηεσκζημφ ζηνχιαημξ, ακ αοηή ιεηααάθθεηαζ ζε ζοκάνηδζδ ιε ημ πνυκμ, ακ παναηδνείηαζ εηθεηηζηή πνμζνυθδζδ ηάπμζςκ πνςηεσκχκ ζε ζοβηεηνζιέκεξ επζθάκεζεξ, ηζ ζοιααίκεζ ζηζξ πνμζνμθδιέκεξ πνςηεΐκεξ (απθχξ ζοκδέμκηαζ ιε ηδκ επζθάκεζα ή οθίζηακηαζ αημθμφεςξ δμιζηέξ ηαζ θεζημονβζηέξ ιεηααμθέξ). ηδκ πνμζπάεεζα κα απακηδεμφκ ηα παναπάκς ενςηήιαηα έπμοκ πνδζζιμπμζδεεί δζαθμνεηζηέξ πνμζεββίζεζξ ηαζ έπμοκ ιεθεηδεεί δζαθμνεηζηά πνυηοπα ζοζηήιαηα πνμζνυθδζδξ ιίαξ πνςηεΐκδξ ή ιίβιαημξ δφμ ή πενζζζυηενςκ πνςηεσκχκ πνζκ επζπεζνδεεί δ ελέηαζδ ηδξ αθθδθεπίδναζδξ ηδξ επζθάκεζαξ ιε ημ πθάζια ηαζ ημ μθζηυ αίια. 38

40 Μμκηέθμ πνμζνυθδζδξ ιίαξ πνςηεΐκδξ Ζ δζαδζηαζία ηδξ πνμζνυθδζδξ είκαζ ελαζνεηζηά πενίπθμηδ. Αηυιδ ηαζ ζηδκ απθμφζηενδ πενίπηςζδ ηαηά ηδκ μπμία ιία ηαθά ιεθεηδιέκδ απυ άπμρδ δμιήξ πνςηεΐκδ πνμζνμθάηαζ ζε ιία μιμζυιμνθδ, ηαθά παναηηδνζζιέκδ επζθάκεζα παναηδνμφκηαζ δζάθμνα θαζκυιεκα. Μεηά ηδκ ανπζηή θάζδ ηδξ πνμζνυθδζδξ ηαζ ακάθμβα ιε ηζξ επζηναημφζεξ ζοκεήηεξ, δ πνςηεΐκδ ιπμνεί εηνμθδεεί απυ ηδκ επζθάκεζα ηαζ κα επζζηνέρεζ ζημ δζάθοια, κα ιεηαημπζζηεί πάκς ζε αοηήκ, κα οπμζηεί δμιζηέξ ιεηααμθέξ δζαηδνχκηαξ υιςξ ηδ αζμθμβζηή ηδξ δνάζδ ή κα ιεημοζζςεεί ιε απχθεζα ημο αζμθμβζημφ ηδξ νυθμο 28. Ζ ηζκδηζηή ηδξ πνμζνυθδζδξ είκαζ δφζημθμ κα βεκζηεοεεί ιζα ηαζ ελανηάηαζ απυ δζάθμνεξ παναιέηνμοξ. ρήκα 19. πδιαηζηή απεζηυκζζδ ηςκ θαζκμιέκςκ πμο θαιαάκμοκ πχνα ηαηά ηδκ πνμζνυθδζδ ιζαξ πνςηεΐκδξ ζε ιία επζθάκεζα. 1. ακηζζηνεπηή πνμζνυθδζδ ηδξ πνςηεΐκδξ ζηδκ επζθάκεζα, 2. πθεονζηή ιεηαηυπζζδ ηδξ πνμζνμθδιέκδξ πνςηεΐκδξ, 3. απμδέζιεοζδ ηδξ πνςηεΐκδξ ηαζ επζζηνμθή ηδξ ζημ δζάθοια ιε ηδκ επίδναζδ βεζημκζημφ ιμνίμο, 4. ακηζζηνεπηή αθθαβή ηδξ δζαιυνθςζδξ ηδξ πνςηεΐκδξ, 5. απμδέζιεοζδ ηδξ ηνμπμπμζδιέκδξ πνςηεΐκδξ, 6. ιεημοζίςζδ ηαζ ιδ ακαζηνέρζιδ πνμζνυθδζδ. Σα ιμκηέθα πμο έπμοκ ιεθεηδεεί πενζζζυηενμ ιέπνζ ζήιενα είκαζ εηείκα ηδξ πνμζνυθδζδξ ηδξ αθαμοιίκδξ, ημο ζκςδμβυκμο ηαζ ηδξ IgG ακμζμζθαζνίκδξ, βεβμκυξ πμο μθείθεηαζ ζηδ ζπεηζηά ιεβάθδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ πνςηεσκχκ αοηχκ ζημ πθάζια Μμκηέθμ πνμζνυθδζδξ πενζζζυηενςκ πνςηεσκχκ. Έπμοκ πνδζζιμπμζδεεί δζαθφιαηα δφμ ή πενζζζυηενςκ πνςηεσκχκ πνμηεζιέκμο κα ιεθεηδεεί ημ θαζκυιεκμ ηαζ δ ηζκδηζηή ηδξ πνμζνυθδζδξ ζε δζάθμνεξ επζθάκεζεξ. Γεκζηά, δ πνμζνυθδζδ απμηεθεί ιία δζαδζηαζία πμο ελεθίζζεηαζ αημθμοεχκηαξ ηα παναηάης ζηάδζα 29 : 39

41 α) Οζ πνςηεΐκεξ πνμζεββίγμοκ ηδκ επζθάκεζα ε αοηυ ημ πνχημ ζηάδζμ δζαθοηά ιυνζα (πνςηεΐκεξ) πθδζζάγμοκ ηδκ επζθάκεζα. Ο νοειυξ δζάποζδξ ελανηάηαζ απυ ηδ ζοβηέκηνςζή ημοξ ιέζα ζημ δζάθοια, ημ ιμνζαηυ ημοξ αάνμξ ηαζ ηδκ ηαπφηδηα νμήξ ημο αζμθμβζημφ οβνμφ. Όζμ πθδζζάγμοκ ηδκ επζθάκεζα βίκεηαζ εκημκυηενδ δ επίδναζδ ηςκ δοκαιζηχκ πεδίςκ ηαζ έηζζ ηα ιυνζα ένπμκηαζ ζε επαθή ιε ηδκ επζθάκεζα ή απςεμφκηαζ απυ αοηή 31. α) Πνμζνυθδζδ πνςηεσκχκ ζηδκ επζθάκεζα Σμ δεφηενμ αήια είκαζ δ ακηζζηνεπηή ζφκδεζδ ηςκ ιμνίςκ ιε ηζξ επζθάκεζεξ. Με ημκ υνμ ακηζζηνεπηή εκκμμφιε υηζ ηα ιυνζα ιπμνμφκ κα απμημθθδεμφκ ζε ζφκημιμ πνμκζηυ δζάζηδια. ηδ θάζδ αοηή δεκ ακαιέκεηαζ ιεημοζίςζδ ηςκ πνςηεσκχκ. Ζ πνςηεσκζηή πνμζνυθδζδ ζηδκ επζθάκεζα πενζμνίγεηαζ απυ ημκ δζαεέζζιμ πχνμ πμο οπάνπεζ ζε ιία επζθάκεζα βζα ηδκ πνςηεΐκδ. Σμ ακ εα παναιείκεζ ή υπζ ζε αοηήκ είκαζ ζοκάνηδζδ ηδξ ιεηααμθήξ ηδξ εθεφεενδξ εκένβεζαξ. β) Αθθαβή ηδξ ζφκεεζδξ ημο πνμζνμθδιέκμο ζηνχιαημξ ημ ηνίημ ζηάδζμ πναβιαημπμζείηαζ δ πνμμδεοηζηή ηνμπμπμίδζδ ηδξ ζφκεεζδξ ημο πνμζνμθδιέκμο ζηνχιαημξ. Σα ηαπφηενα ηαζ ζε ιεβαθφηενδ ζοβηέκηνςζδ πνςηεσκζηά ιυνζα ακαιέκεηαζ κα ακηζηαηαζηαεμφκ απυ άθθα πμο παναηηδνίγμκηαζ απυ ιεβαθφηενδ ζηακυηδηα πνμζηυθθδζδξ. Σμ θαζκυιεκμ αοηυ μκμιάγεηαζ θαζκυιεκμ Vroman 32. Οζ Vroman ηαζ Adams δζαπίζηςζακ πνχημζ ημ 1969 υηζ δ πνμζνυθδζδ ηςκ πνςηεσκχκ ημο πθάζιαημξ πενζθαιαάκεζ ιία πμθφπθμηδ ζεζνά πνμζνμθήζεςκ ηαζ ακηζηαηαζηάζεςκ. Δζδζηυηενα, μζ πνςηεΐκεξ ορδθήξ ζοβηέκηνςζδξ ζημ αίια πνμζνμθμφκηαζ πνχηεξ ζηδκ επζθάκεζα. Ζ πνμζνυθδζδ αοηή είκαζ αζεεκήξ. ηδ ζοκέπεζα ακηζηαείζηακηαζ απυ πνςηεΐκεξ πμο ζοκδέμκηαζ ιεκ ζζπονυηενα ιε ημ οπυζηνςια, αθθά ανίζημκηαζ ζε ιζηνυηενδ ζοβηέκηνςζδ ζημ πθάζια. Έηζζ, δ αθαμοιίκδ είκαζ δ πνχηδ πνςηεΐκδ πμο πνμζνμθάηαζ ζηδκ επζθάκεζα αθθά ζηαδζαηά ακηζηαείζηαηαζ (ακάθμβα αέααζα ιε ηδκ επζθάκεζα, ημκ πνυκμ ηαζ ηδ ζφζηαζδ ημο δζαθφιαημξ) απυ ημ ζκςδμβυκμ ηαζ/ή ηδκ ζκμκεηηίκδ. ηδ ζοκέπεζα αοηέξ ακηζηαείζηακηαζ απυ ημ ηζκζκμβυκμ ηαζ ημκ πανάβμκηα ΥΗΗ 33. δ) Αθθαβή δζαιυνθςζδξ πνςηεσκχκ ηδ θάζδ αοηή μζ πνμζνμθδιέκεξ πνςηεΐκεξ οθίζηακηαζ πνμμδεοηζηέξ αθθαβέξ ζηδ δζαιυνθςζή ημοξ. ηδκ μοζία πναβιαημπμζείηαζ λεδίπθςια ηςκ πνςηεσκχκ πνμηεζιέκμο κα αολήζμοκ ηδκ επζθάκεζα επαθήξ ιε ημ οπυζηνςια ηαζ κα εθαπζζημπμζήζμοκ ηδκ εκένβεζα αθθδθεπίδναζδξ ιε αοηυ. Ζ αθθαβή αοηή μδδβεί ζηδκ έηεεζδ πενζμπχκ πμο ιπμνμφκ κα αθθδθεπζδνάζμοκ ιε ηα ηφηηανα. Με ημκ ηνυπμ αοηυ μζ πνςηεΐκεξ ηαεμνίγμοκ ηδ αζμζοιααηυηδηα ηαζ ακηζβμκζηυηδηα ηδξ επζθάκεζαξ. 40

42 ε) Αθθαβή ημο πνμζακαημθζζιμφ ηςκ πνςηεσκχκ Όζμ δ ζοβηέκηνςζδ ηςκ πνςηεσκχκ πθδζζάγεζ ημ υνζμ ηδξ πθήνμοξ ηάθορδξ, μζ πνςηεΐκεξ αθθάγμοκ δζεφεοκζδ απυ πθεονζηή ζε ηαηαηυνοθδ, πνμηεζιέκμο κα δδιζμονβδεεί πχνμξ βζα ηδ δέζιεοζδ ηαζ άθθςκ πνςηεσκχκ Λόγνη κειέηεο ηεο αιιειεπίδξαζεο ιηπνπξσηετλώλ-επηθάλεηαο Ζ ζοιπενζθμνά ηςκ πνςηεσκχκ, ηαζ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ εζδζηυηενα, ζηζξ δζεπζθάκεζεξ παίγεζ ζδιακηζηυ νυθμ: 1. ημκ έθεβπμ εκυξ αζμζοιααηυηδηαξ θεζημονβζηήξ εκζςιάηςζδξ εκυξ αζμτθζημφ. Δίκαζ βκςζηυ υηζ μζ αθθδθεπζδνάζεζξ πμο θαιαάκμοκ πχνα ζηδ δζεπζθάκεζα εκυξ οθζημφ ηαζ ημο αζμθμβζημφ πενζαάθθμκημξ ζημ μπμίμ ανίζηεηαζ ηαεμνίγμοκ ζε ιεβάθμ ααειυ ηδκ αζιμζοιααηυηδηα ιζαξ λέκδξ πνμξ ημκ μνβακζζιυ επζθάκεζαξ. Έπεζ ήδδ ακαθενεεί υηζ έκα απυ ηα πνχηα θαζκυιεκα πμο παναηδνμφκηαζ υηακ έκα οθζηυ ένπεηαζ ζε επαθή ιε ημ αίια, είκαζ δ πνμζνυθδζδ ηςκ πνςηεσκχκ ημο πθάζιαημξ ζηδκ επζθάκεζά ημο. Ζ βκχζδ ηδξ πμζυηδηαξ, ποηκυηδηαξ, δζάηαλδξ ηαζ πνμζακαημθζζιμφ ηαεεκυξ απυ ηα δζαθμνεηζηά είδδ πνςηεσκχκ, ηα μπμία πνμζνμθμφκηαζ ζηδκ επζθάκεζα εα ζοκέααθε ζημ κα πνμδζαβναθεί ιε αζθάθεζα δ αζμζοιααηυηδηα εκυξ αζμτθζημφ. Οζ θζπμπνςηεΐκεξ απμηεθμφκ ιία μιάδα πνςηεσκχκ πμο ανίζημκηαζ ζημ πθάζια ζε ζδιακηζηή ζοβηέκηνςζδ (4 mg/ml βζα ηζξ LDL ηαζ 3 mg/ml βζα ηζξ HDL) ηαζ επμιέκςξ δ ζοιπενζθμνά ημοξ ζηζξ δζεπζθάκεζεξ εα πνέπεζ κα θαιαάκεηαζ οπυρδ ηαηά ημ ζπεδζαζιυ ηαζ ηδκ ακάπηολδ οθζηχκ βζα αζμσαηνζηέξ εθανιμβέξ. 2. ηδκ ενιδκεία θαζκμιέκςκ, υπςξ μ ζπδιαηζζιυξ αεδνςιαηζηήξ πθάηαξ. Πανά ημ βεβμκυξ υηζ μ ζπδιαηζζιυξ ηδξ αεδνςιαηζηήξ πθάηαξ είκαζ ιία ελαζνεηζηά πμθφπθμηδ δζαδζηαζία, έκα απυ ηα ανπζηά ζηάδζα αοηήξ είκαζ δ αθθδθεπίδναζδ ηδξ LDL ιε ηα εκδμεδθζαηά ηφηηανα ηαζ ηζξ πνςηεμβθοηάκεξ ημο ιεζμηοηηάνζμο πχνμο, θαζκυιεκα πμο παναηηδνίγμκηαζ απυ δζεπζθακεζαηέξ αθθδθεπζδνάζεζξ. 3. ηδκ ηαηαζηεοή ζοζηδιάηςκ ιεηαθμνάξ ηαζ απεθεοεένςζδξ θανιάηςκ ιε εθεβπυιεκμ ηνυπμ (drug delivery). 4. ημ ζπεδζαζιυ αζμ-αζζεδηήνςκ Παξάγνληεο ειέγρνπ ηεο πξνζξόθεζεο Οζ ηονζυηενμζ πανάβμκηεξ πμο εθέβπμοκ ηδκ πμθφπθμηδ δζαδζηαζία ηδξ πνμζνυθδζδξ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ ηαζ ηςκ πνςηεσκχκ βεκζηυηενα ζηζξ επζθάκεζεξ είκαζ: 41

43 1. Οζ ζδζυηδηεξ ημο αζμθμβζημφ οθζημφ ηαζ ηονίςξ ημ δθεηηνμζηαηζηυ θμνηίμ, δ οδνμθμαζηυηδηα ηαζ δ ιμνζαηή δζάηαλή ημο. 2. Οζ πδιζηέξ ζδζυηδηεξ, ημ δθεηηνμζηαηζηυ θμνηίμ ηαζ δ δζαανμπή ηδξ επζθάκεζαξ. Οζ παναπάκς πανάβμκηεξ ηαεμνίγμοκ ηδ δζάηαλδ ηςκ πνμζνμθδιέκςκ ιμνίςκ, ημ νοειυ πνμζνυθδζδξ ηαεχξ ηαζ ηδκ ηεθζηή επζθακεζαηή ζοβηέκηνςζδ. Σνμπμπμίδζδ ηςκ επζθακεζαηχκ πδιζηχκ ζδζμηήηςκ ζοκεπάβεηαζ ιεηααμθή ηςκ δθεηηνμζηαηζηχκ ή οδνυθμαςκ αθθδθεπζδνάζεςκ ηαζ ζοκεπχξ ιεηααμθή ζηδκ πνμζνυθδζδ ηςκ πνςηεσκχκ. 3. Ζ ημπμβναθία ηαζ δ ηναπφηδηα ηδξ επζθάκεζαξ. 4. Ζ επίδναζδ ημο πενζαάθθμκημξ ζημ μπμίμ ανίζημκηαζ μζ πνςηεΐκεξ ηαζ δ επζθάκεζα. Σμ ph ημο δζαθφιαημξ ζημ μπμίμ ανίζημκηαζ μζ πνςηεΐκεξ νοειίγεζ ημ ζοκμθζηυ ημοξ θμνηίμ. Δπζπθέμκ, δ ζοβηέκηνςζδ ηςκ δζαθυνςκ αθάηςκ ζημ δζάθοια ιεηααάθθεζ ημ εφνμξ ηςκ δθεηηνμζηαηζηχκ δοκάιεςκ ιεηαλφ ηςκ θμνηζζιέκςκ μιάδςκ ημο ζςιαηζδίμο, νοειίγμκηαξ ηζξ εκδμιμνζαηέξ ηαζ δζαιμνζαηέξ απμζηάζεζξ Σερληθέο κειέηεο ηεο αιιειεπίδξαζεο ιηπνπξσηετλώλ-επηθαλεηώλ Τπάνπμοκ πμθθέξ δζαθμνεηζηέξ ηεπκζηέξ ιεθέηδξ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ, ηςκ αθθαβχκ ηδξ δζαιυνθςζήξ ημοξ ηαζ ηδξ αθθδθεπίδναζήξ ημοξ ιε επζθάκεζεξ. Παναδείβιαηα ηέημζςκ ηεπκζηχκ είκαζ δ θαζιαημζημπζηή εθθεζρμιεηνία, δ ηεπκζηή TIRF (total internal reflection fluorescence), δ οπένοενδ θαζιαημζημπία ιε ιεηαζπδιαηζζιυ ηαηά Fourier (Fourier transform infrared reflection, FT-IR), δ ακαηθαζηζηυηδηα κεηνςκίςκ (neutrol reflectivity) ηαζ δ ακαηθαζηζηυηδηα αηηίκςκ-υ (xray reflectivity), δ ηεπκζηή ημο ηοηθζημφ δζπνςζζιμφ (circular dichroism spectroscopy), δ ζανςηζηή ιζηνμζημπία αημιζηχκ δοκάιεςκ (SFM) η.ά. Πανά ημ βεβμκυξ υηζ οπάνπμοκ ηυζα ενεοκδηζηά ενβαθεία, πμθθά ενςηήιαηα ζπεηζηά ιε ημ ζςιαηίδζμ ηδξ LDL παναιέκμοκ ακαπάκηδηα ηαζ μ ιδπακζζιυξ ηδξ αθθδθεπίδναζδξ θζπμπνςηεσκχκ-επζθακεζχκ έπεζ βίκεζ ζε ιζηνυ ααειυ ιυκμ ηαηακμδηυξ Μειέηε ησλ ιηπνπξσηετλώλ κε ηε κηθξνζθνπία αηνκηθώλ δπλάκεσλ Ζ ιζηνμζημπία αημιζηχκ δοκάιεςκ (AFM) έπεζ ημ πθεμκέηηδια κα επζηνέπεζ ηδκ ελέηαζδ δεζβιάηςκ ιε ιεβάθδ ακάθοζδ πςνίξ κα πνμδβείηαζ εζδζηή πνμεημζιαζία, υπςξ ζοιααίκεζ ιε ηδκ δθεηηνμκζηή ιζηνμζημπία, πμο πζεακυκ κα επδνεάγεζ ηα παναηηδνζζηζηά ημο οπυ ελέηαζδ οθζημφ. Δπζπθέμκ, επζηνέπεζ ηδ ιεθέηδ ηδξ ιμνθμθμβίαξ ηαζ ηςκ δζαζηάζεςκ ιειμκςιέκςκ ζςιαηζδίςκ θζπμπνςηεσκχκ αθθά 42

44 ηαζ ελέηαζδ ηδξ ηαηακμιήξ ηαζ ηδξ αθθδθεπίδναζήξ ημοξ ιε επζθάκεζεξ. Αημθμοεεί θεπημιενήξ πενζβναθή ηδξ ιεευδμο. 43

45 5. Μηθξνζθνπία αηνκηθώλ δπλάκεσλ (AFM) 5.1. Η αξρή ιεηηνπξγίαο ηνπ AFM Σμ Μζηνμζηυπζμ Αημιζηήξ Γφκαιδξ (AFM) πανμοζζάζηδηε βζα πνχηδ θμνά ημ 1986 ηαζ απυ ηυηε έπεζ ελεθζπεεί ζε έκα εφπνδζημ ιζηνμζηυπζμ πμο πνδζζιμπμζείηαζ εονέςξ βζα ηδ θήρδ εζηυκςκ ορδθήξ ακάθοζδξ απυ ηδκ επζθάκεζα δεζβιάηςκ ηαζ ηδ ιέηνδζδ δοκάιεςκ ιε εοαζζεδζία ιενζηχκ pn. Ζ δδιζμονβία ημο AFM ααζίζηδηε ζημ Μζηνμζηυπζμ ήναββμξ (Scanning Tunnel Microscope, STM), πμο ηαηαζηεοάζηδηε απυ ημοξ Gerd Binnig ηαζ Heinrich Rohrer ζηζξ ανπέξ ηδξ δεηαεηίαξ ημο 1980 ζηα ενβαζηήνζα ηδξ IBM ζηδ Εονίπδ 36. Γζα αοηήκ ηδκ ακαηάθορδ ημοξ απμκειήεδηε ημ 1986 ημ ανααείμ Nobel. Βαζζηυ ιεζμκέηηδια ημο STM ήηακ ημ βεβμκυξ υηζ ιπμνμφζε κα πνδζζιμπμζδεεί ιυκμ ζε αβχβζια δείβιαηα. Ακηίεεηα, ημ AFM ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί βζα θήρδ ημπμβναθίαξ ηαζ ζε ιδ αβχβζια δείβιαηα, υπςξ πμθοιενή, ηεναιζηά, βοαθί, αζμθμβζηά οθζηά η.ά. Ζ δζαθμνά ιε ημ STM είκαζ υηζ ζημ AFM ημ ιεηνμφιεκμ ιέβεεμξ είκαζ μζ δοκάιεζξ πμο ακαπηφζζμκηαζ ιεηαλφ αηίδαξ ηαζ επζθάκεζαξ, εκχ ζημ STM είκαζ ημ νεφια ζήναββμξ. Αξρή ιεηηνπξγίαο: Μζα αζπιδνή αηίδα ιε αηηίκα ηαιποθυηδηαξ ηδξ ηάλδξ ηςκ nm ζηενεςιέκδ ζηδκ άηνδ εκυξ ιζηνμφ πνμαυθμο, πμο πνμζμιμζάγεζ ιε εθαηήνζμ, πθδζζάγεζ ηαζ ζανχκεζ ημ δείβια, ημ μπμίμ ανίζηεηαζ απυ ηάης ηδξ. Ζ ζπεηζηή ηίκδζδ ημο δείβιαημξ ςξ πνμξ ηδκ αηίδα, ηαηά ημοξ άλμκεξ x, y, z εθέβπεηαζ ιέζς εκυξ πζεγμηνοζηάθθμο. Ζ ζοβηνάηδζδ ηδξ αηίδαξ ζηδκ επζθάκεζα ηαηά ηδ ζάνςζδ ελαζθαθίγεηαζ ιέζς ηςκ δοκάιεςκ, μζ μπμίεξ ακαπηφζζμκηαζ ακάιεζα ημοξ ηαζ μζ μπμίεξ δζαθένμοκ ακάθμβα ιε ηζξ ζδζυηδηεξ ημο οθζημφ ηαζ ημκ ηνυπμ ζάνςζδξ 37. Σα είδδ ηςκ δοκάιεςκ πμο ακαπηφζζμκηαζ ιεηαλφ αηίδαξ ηαζ επζθάκεζαξ ζημ AFM είκαζ αναπείαξ ηαζ ιαηνάξ ειαέθεζαξ. Οζ δοκάιεζξ αναπείαξ ειαέθεζαξ αθμνμφκ ηα ιυνζα ημο tip ηαζ εηείκα ηδξ επζθάκεζαξ ηαζ οθίζηακηαζ υηακ ηα ηέκηνα ηςκ ιμνίςκ ανίζημκηαζ ζε απυζηαζδ ιζηνυηενδ απυ 3 Å. Δίκαζ δοκάιεζξ απςζηζηέξ πμο μθείθμκηαζ ζηδκ αθθδθεπζηάθορδ ηςκ δθεηηνμκζηχκ κεθχκ ηαζ πενζβνάθμκηαζ απυ ηδκ απαβμνεοηζηή ανπή ημο Pauli. Οζ δοκάιεζξ ιαηνάξ ειαέθεζαξ οπενζζπφμοκ ζε ιεβαθφηενεξ δζαιμνζαηέξ απμζηάζεζξ, είκαζ δοκάιεζξ van der Waals, μζ μπμίεξ ακαπηφζζμκηαζ ιεηαλφ ιδ ιυκζιςκ (επαβυιεκςκ) δίπμθςκ ηαζ είκαζ πάκηα εθηηζηέξ. Αηυιδ, ιπμνεί κα αζηδεμφκ ηαζ ηνζπμεζδζηέξ δοκάιεζξ, βζαηί ζε ζοκεήηεξ πενζαάθθμκημξ πάκηα οπάνπεζ κενυ πμο πνμζνμθάηαζ ζηδκ επζθάκεζα (ζε οδνυθζθεξ επζθάκεζεξ) ιε ηδ ιμνθή πμθφ θεπημφ ζηνχιαημξ. Ζ ιεηααμθή ηςκ δοκάιεςκ ζε ζπέζδ ιε ηδ ιεηαλφ ημοξ απυζηαζδ πανμοζζάγεηαζ ζημ παναηάης δζάβναιια

46 ρήκα 20. Γοκάιεζξ αθθδθεπίδναζδξ ιεηαλφ αηίδαξ-επζθάκεζαξ ζε ζοκάνηδζδ ιε ηδ ιεηαλφ ημοξ απυζηαζδ. Όηακ άημια, ιυνζα ή επζθάκεζεξ πθδζζάγμοκ ιεηαλφ ημοξ, μζ δοκάιεζξ πμο ακαπηφζζμκηαζ μθείθμκηαζ ζε έκα δοκαιζηυ ηφπμο Lennard-Jones. ε ιεβάθεξ απμζηάζεζξ ηδξ ηάλδξ ηςκ nm, ηονζανπμφκ μζ εθηηζηέξ δοκάιεζξ ελαζηίαξ ηςκ μπμίςκ δ αηίδα έθηεηαζ πνμξ ηδκ επζθάκεζα. ηδκ πενζμπή αοηχκ ηςκ δοκάιεςκ θεζημονβεί ημ Non-Contact mode. ε ιζηνέξ απμζηάζεζξ ηδξ ηάλδξ ηςκ θίβςκ Α ηονζανπμφκ μζ απςζηζηέξ δοκάιεζξ, μζ μπμίεξ ηαζ ηείκμοκ κα απμιαηνφκμοκ ηδκ αηίδα απυ ηδκ επζθάκεζα. ηδκ πενζμπή αοηή θεζημονβεί ημ Contact mode. ε εκδζάιεζεξ απμζηάζεζξ ανίζηεζ εθανιμβή ημ Semi-contact mode. Ο πζμ δζαδεδμιέκμξ ηνυπμξ ακίπκεοζδξ ηδξ ιεηαηίκδζδξ ηδξ αηίδαξ πάκς απυ ηδκ επζθάκεζα έηζζ χζηε κα θδθεεί δ ημπμβναθία ηδξ είκαζ δ ιέεμδμξ ηδξ απυηθζζδξ δέζιδξ Laser. Μζα δέζιδ θέζγεν πνμζπίπηεζ ηαηαηυνοθα ηαζ ακαηθάηαζ ζηδκ πίζς πθεονά ημο πνμαυθμο πμο θένεζ ηδκ αηίδα. Με ηδ αμήεεζα εκυξ ηαηυπηνμο δ ακαηθχιεκδ δέζιδ ζοβηεκηνχκεηαζ ζε έκα ακζπκεοηή, μ μπμίμξ απμηεθείηαζ απυ θςημδζυδμοξ πμθφ ημκηά ημπμεεηδιέκεξ ηαζ ημ ζήια ελυδμο ημοξ ζοθθέβεηαζ απυ έκα ηαηάθθδθμ εκζζποηή. ηδ εέζδ δνειίαξ μ πνυαμθμξ είκαζ άηαιπημξ ηαζ δ ακαηθχιεκδ δέζιδ πνμζπίπηεζ ζημ ηέκηνμ ημο θςημαζζεδηήνα. Καηά ηδ ζάνςζδ ιζαξ επζθάκεζαξ ηα δζάθμνα παναηηδνζζηζηά αοηήξ μδδβμφκ ζε ηάιρδ ημο πνμαυθμο ηαζ ηαηά ζοκέπεζα ζε αθθαβή ηδξ εέζδξ ηδξ δέζιδξ laser πάκς ζηδ θςημδίμδμ. Σμ βεβμκυξ αοηυ εκενβμπμζεί ιζα δζαδζηαζία ακάδναζδξ, 45

47 πνμηεζιέκμο κα επακέθεεζ ημ ζήια ζηδκ ανπζηή εέζδ ηαζ ηαηά ζοκέπεζα μ πνυαμθμξ ζηδκ ηαηάζηαζδ ζζμννμπίαξ. Έηζζ, αζηείηαζ δθεηηνζηή δζέβενζδ πνμξ ημκ πζεγμηνφζηαθθμ, νοειίγμκηαξ ημ φρμξ ημο ηαζ επζηοβπάκμκηαξ ιε ημκ ηνυπμ αοηυ ηδκ απμιάηνοκζδ ή πνμζέββζζδ δείβιαημξ- αηίδαξ. ρεκα 21. πδιαηζηή ακαπανάζηαζδ δζάηαλδξ AFM Σα θύξηα κέξε ηνπ AFM Σα ηφνζα ιένδ ημο AFM είκαζ: 1. Ο ιδπακζηυξ δζεβένηδξ-ακζπκεοηήξ (probe), 2. μ πζεγμδθεηηνζηυξ ζανςηήξ, 3. ημ ζφζηδια ηαηαβναθήξ ηςκ απμηθίζεςκ ημο probe, 4. ημ ζφζηδια εθέβπμο ημο πζεγμδθεηηνζημφ ζανςηή, 5. ημ ακηζηναδαζιζηυ ζφζηδιαηνάπεγα 39. Ο κεραληθόο δηεγέξηεο ή αληρλεπηήο (probe) απμηεθείηαζ απυ έκακ αναπίμκα (cantilever) ζημ έκα άηνμ ημο μπμίμο ανίζηεηαζ έκα chip Si εκχ ζημ άθθμ ανίζηεηαζ πνμζανηδιέκδ δ αηίδα (tip). Σα cantilevers ζοκήεςξ είκαζ ηνζβςκζημφ ή μνεμβχκζμο ζπήιαημξ ηαζ ηαηαζηεοάγμκηαζ ιε ιζηνμθζεμβναθία. Έκα ορδθήξ εοθοβζζίαξ cantilever αζηεί ιζηνυηενεξ δοκάιεζξ πάκς ζημ δείβια, ιε απμηέθεζια ιζηνυηενδ παναιυνθςζδ ηαζ αθάαδ αοημφ. Γζα ημ θυβμ αοηυ επζθέβμκηαζ ζοκήεςξ cantilevers ιε ιζηνή ζηαεενά εθαηδνίμο. Οζ αηίδεξ, ακ ηαζ απμηεθμφκ ημ ιζηνυηενςκ δζαζηάζεςκ ζημζπείμ εκυξ AFM, είκαζ ημ ζδιακηζηυηενμ, αθμφ ηαεμνίγμοκ ηδκ ακάθοζδ ηςκ εζηυκςκ, μζ μπμίεξ θαιαάκμκηαζ. Οζ αηίδεξ, υπςξ ηαζ μζ πνυαμθμζ ζημοξ μπμίμοξ ζηδνίγμκηαζ, ηαηαζηεοάγμκηαζ απυ πονίηζμ (Si) ή κζηνίδζμ ημο πονζηίμο (Si 3 N 4 ) ακάθμβα ιε ηδ πνήζδ βζα ηδκ μπμία πνμμνίγμκηαζ. Σμ ζπήια ημοξ ιπμνεί κα είκαζ ποναιμεζδέξ ή ηςκζηυ. ε εζδζηέξ εθανιμβέξ ςξ tip ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζδεμφκ κακμζςθήκεξ άκεναηα. Γφμ ααζζηέξ πανάιεηνμζ ημο tip είκαζ δ αηηίκα ηαιποθυηδηαξ ηαζ μζ πθεονζηέξ βςκίεξ ηδξ αηίδαξ. Όζμ ιζηνυηενδ είκαζ δ 46

48 αηηίκα ηαιποθυηδηαξ ηυζμ ιζηνυηενμο ιεβέεμοξ παναηηδνζζηζηά ηδξ επζθάκεζαξ ιπμνμφκ κα ακαθοεμφκ. Ζ πθεονζηή βςκία ηδξ αηίδαξ επδνεάγεζ ηδκ ζηακυηδηα ιέηνδζδξ απυημιςκ αθθαβχκ ζηδ επζθάκεζα, ηαεχξ δ αηίδα ιε ηδ ιζηνυηενδ πθεονζηή βςκία επζηοβπάκεζ ηαθφηενδ ακάθοζδ ηδξ επζθάκεζαξ. Δηθόλα 1. Δζηυκεξ δθεηηνμκζημφ ιζηνμζημπίμο AFM tip. Τπυ ζδακζηέξ ζοκεήηεξ ημ tip ημο AFM θεζημονβεί ςξ ακζπκεοηήξ πμο αθθδθεπζδνά ιε ηδκ επζθάκεζα πνμηεζιέκμο κα επζηεοπεεί μ παναηηδνζζιυξ αοηήξ πςνίξ κα επδνεάγεζ ηζξ ιεηνμφιεκεξ ζδζυηδηεξ. ηδκ πναβιαηζηυηδηα υιςξ ημ tip ιπμνεί κα έπεζ πμθθέξ ανκδηζηέξ επζδνάζεζξ ζηδκ εζηυκα πμο θαιαάκεηαζ. οβηεηνζιέκα, ιπμνεί κα επδνεάζεζ ηζξ δζαζηάζεζξ ηςκ ιεθεημφιεκςκ δμιχκ πνμηαθχκηαξ δζεφνοκζδ ημο πναβιαηζημφ ιεβέεμοξ ηςκ επζθακεζαηχκ ακηζηεζιέκςκ. Αοηυ μθείθεηαζ ζημ θαζκυιεκμ ζφγεολδξ ηδξ βεςιεηνίαξ ημο tip ηαζ ηδξ ιμνθμθμβίαξ επζθάκεζαξ (convolution) θυβς ηδξ πεπεναζιέκδξ αηηίκαξ ηαιποθυηδηαξ ημο tip. οβηεηνζιέκα, υζμ ιζηνυηενδ είκαζ δ αηηίκα αοηή ηυζμ ιζηνυηενα επζθακεζαηά παναηηδνζζηζηά ιπμνμφκ κα δζαηνζεμφκ. ρήκα 22. Ζ επίδναζδ ημο convolution effect ζηδκ απεζηυκζζδ βεζημκζηχκ επζθακεζαηχκ παναηηδνζζηζηχκ. 47

49 Δπζπθέμκ, ημ tip ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ ζοιπίεζδ ηςκ επζθακεζαηχκ δμιχκ πμο απεζημκίγμκηαζ. Δίκαζ δφζημθμ ζε πμθθέξ πενζπηχζεζξ κα αλζμθμβδεεί δ επίδναζδ αοηήξ ηδξ ζοιπίεζδξ, ζδζαίηενα ζε ιαθαηά οθζηά. Ο πηεδνειεθηξηθόο ζαξσηήο δδιζμονβεί ηδκ εθεβπυιεκδ επίπεδδ ηίκδζδ βζα ηδ ζάνςζδ ημο δείβιαημξ απυ ηδκ αηίδα ηαζ ζοβπνυκςξ δζμνεχκεζ ηδ ζπεηζηή απυζηαζδ αηίδαξ-επζθάκεζαξ ζημκ ηαηαηυνοθμ άλμκα ακάθμβα ιε ημ ζήια, ημ μπμίμ θαιαάκεζ απυ ημ ζφζηδια ακάδναζδξ. Πνμηεζιέκμο κα επζηεοπεεί μ έθεβπμξ ηδξ ιεηαηυπζζδξ ηαζ ζηζξ ηνεζξ δζαζηάζεζξ, μ ζανςηήξ ηαηαζηεοάγεηαζ απυ ηνεζξ μιάδεξ πζεγμηνοζηάθθςκ, ηάεε ιία απυ ηζξ μπμίεξ εθέβπεζ ηδ ιεηαηυπζζδ ζε έκακ απυ ημοξ άλμκεξ x,y,z. Όηακ ζηζξ άηνεξ εκυξ πζεγμηνοζηάθθμο εθανιμζηεί ιζα δζαθμνά δθεηηνζημφ δοκαιζημφ, δ ηνοζηαθθζηή ημο δμιή επζιδηφκεηαζ ζηδ ιία δζεφεοκζδ ηαζ ζοζηέθθεηαζ ζηζξ άθθεξ. Σν ζύζηεκα θαηαγξαθήο ησλ απνθιίζεσλ ηνπ probe απμηεθείηαζ απυ ιία πδβή θςηυξ ημο εηπέιπεζ laser. Ζ αηηίκα laser ιε ηδκ πανειαμθή ζοβηεκηνςηζημφ θαημφ ηαζ ηαηυπηνςκ πνμζπίπηεζ ζηδκ πίζς επζθάκεζα ημο πνμαυθμο πμο είκαζ επζηαθοιιέκδ ιε έκα ζηνχια Au βζα ιεβαθφηενδ ακαηθαζηζηυηδηα. ηδ ζοκέπεζα ιέζς ιεβεεοκηζημφ θαημφ ηαηαθήβεζ ζημκ θςημακζπκεοηή πμο ιεηαηνέπεζ ημ θςξ ζε νεφια ελυδμο. Σμ νεφια αοηυ οθίζηαηαζ ακάθοζδ ηαζ εκίζποζδ. Έκα ηθεζζηυ ηφηθςια ακάδναζδξ, ην ζύζηεκα ειέγρνπ ηνπ πηεδνειεθηξηθνύ ζαξσηή, νοειίγεζ ηδκ ηίκδζδ ημο cantilever ζε μνζγυκηζμ ηαζ ηαηαηυνοθμ επίπεδμ, δζαηδνχκηαξ ηδκ αηίδα ηαηά ηδ ζάνςζδ ζε ηέημζα απυζηαζδ απυ ημ δείβια, χζηε κα ελαζθαθίγεηαζ δ επαθή ημοξ πςνίξ υιςξ κα ηζκδοκεφεζ κα ηαηαζηναθεί δ αηίδα. Οζ ιεηνήζεζξ ιε ημ AFM επδνεάγμκηαζ απυ ευνοαμ. Οζ ιδπακζηέξ δμκήζεζξ είκαζ έκα ζδιακηζηυ ημιιάηζ ηςκ εμνφαςκ, εκχ άθθεξ αζηίεξ είκαζ δθεηηνζημί, αημοζηζημί ηαζ εενιζημί ευνοαμζ. ηδ πνμζπάεεζα εθαπζζημπμίδζδξ ημο εμνφαμο πνδζζιμπμζείηαζ έλα παζεηηθό αληηθξαδαζκηθό ζύζηεκα πμο ελαθείθεζ ζε ιεβάθμ ααειυ ηδκ επίδναζδ ηςκ ελςηενζηχκ δμκήζεςκ ζηδ θεζημονβία ημο AFM. Πανυθα αοηά παναιέκεζ μ ευνοαμξ μ μπμίμξ μθείθεηαζ ζηα εββεκή παναηηδνζζηζηά ηδξ δζάηαλδξ Σξόπνη ιεηηνπξγίαο-ζάξσζεο ηνπ AFM Οζ ηφνζμζ ηνυπμζ θεζημονβίαξ ημο AFM είκαζ μζ ελήξ: 1. ηεπκζηή επαθήξ (contact mode), 2. ηεπκζηή ιδ επαθήξ (non-contact mode), ηαζ 3. ηεπκζηή ηαθακημφιεκδξ αηίδαξ (semi-contact ή tapping mode). Δηηυξ απυ αοηέξ ηζξ ααζζηέξ ηεπκζηέξ, οπάνπμοκ ηαζ άθθεξ πζμ ελεζδζηεοιέκεξ, υπςξ αοηή ηδξ ιαβκδηζηήξ δφκαιδξ ή ηδξ ηνζαήξ (lateral ή friction mode). 48

50 1. Σεπκζηή επαθήξ (contact mode) ημκ ηνυπμ αοηυ θεζημονβίαξ, ημ tip ημο AFM ζανχκεζ ηδκ επζθάκεζα εονζζηυιεκμ ζε επαθή ιε αοηήκ. Οζ ιεηαημπίζεζξ ημο μθείθμκηαζ ζε απςζηζηέξ δοκάιεζξ πμο ακαπηφζζμκηαζ ιεηαλφ tip ηαζ επζθάκεζαξ. Ζ ακίπκεοζδ ηςκ δζαθμνμπμζήζεςκ ηδξ ιμνθμθμβίαξ είκαζ δοκαηυ κα βίκεζ ιε δφμ ηνυπμοξ. Με ημκ πνχημ, δ απυζηαζδ ημο πζεγμζςθήκα απυ ηδκ επζθάκεζα δζαηδνείηαζ ζηαεενή ηαζ μζ δζαθμνμπμζήζεζξ ηδξ επζθακεζαηήξ ιμνθμθμβίαξ ακζπκεφμκηαζ ιέζς ηδξ ηάιρδξ ημο cantilever (ηεπκζηή ζηαεενμφ φρμοξ). Δπεζδή δεκ είκαζ απαναίηδηδ δ ζοκεπήξ νφειζζδ ηδξ εέζδξ ημο probe ηαηά ημκ z-άλμκα, είκαζ δοκαηή δ ζάνςζδ ζε ιεβάθεξ ηαπφηδηεξ. Μεζμκέηηδια ημο ηνυπμο αοημφ ζάνςζδξ είκαζ ημ υηζ οπάνπεζ μ ηίκδοκμξ εναφζδξ ημο tip ζε πενίπηςζδ πμο αοηυ ζοκακηήζεζ ηάπμζα ακςιαθία ζηδκ επζθάκεζα. Με ημκ δεφηενμ ηνυπμ, μ πζεγμζανςηήξ ηζκείηαζ ηαηά ημκ z-άλμκα, εκχ δ ηάιρδ ημο cantilever ηαζ δ ακηίζημζπδ δφκαιδ δζαηδνμφκηαζ ζηαεενά (ηεπκζηή ζηαεενήξ δφκαιδξ). ε υθεξ ηζξ πενζπηχζεζξ ημ tip εα πνέπεζ κα παναηηδνίγεηαζ απυ ιζηνέξ ηζιέξ ηδξ ζηαεενάξ k c. ρήκα 23. Σεπκζηή επαθήξ (contact mode). Γεκζηά, δ ηεπκζηή επαθήξ έπεζ ημ πθεμκέηηδια ηδξ ορδθήξ ηαπφηδηαξ ζάνςζδξ ηαζ ηδξ απεζηυκζζδξ επζθακεζχκ ιε ιεβάθδ δζαηνζηζηή ζηακυηδηα. Μεζμκέηηδιά ηδξ είκαζ ημ υηζ θυβς ηδξ ζοκεπμφξ επαθήξ δείβιαημξ-tip μζ δοκάιεζξ ζοκάθεζαξ είκαζ δοκαηυκ κα αθάρμοκ ηα αζεεκχξ ζοκδεδειέκα ιυνζα, ηαηαθήβμκηαξ αηυια ηαζ ζηδκ απμηυθθδζή ημοξ 40. Γζα κα λεπεναζηεί ημ πνυαθδια αοηυ, πμο είκαζ ζδζαίηενα έκημκμ ζηδ ιεθέηδ αζμθμβζηχκ δεζβιάηςκ ζε οβνυ, είκαζ δοκαηή δ θοζζηή ημοξ πνμζηυθθδζδ ζημ οπυζηνςια ιέζς οδνμθμαζηχκ ή ζμκηζηχκ δοκάιεςκ, δ πδιζηή ημοξ πνυζδεζδ φζηενα απυ ηάθορδ ημο οπμζηνχιαημξ ιε ηαηάθθδθμοξ πδιζημφξ πνμζδέηεξ ηαζ δ εκζςιάηςζδ ημοξ ζε έκα δοζδζάζηαημ πθέβια. Δάκ δ ιεθέηδ βίκεηαζ ζημκ αένα, δ λήνακζδ ημο δείβιαημξ ζοιαάθθεζ ζηδκ ζηαεενμπμίδζδ ηςκ ιμνίςκ πάκς ζημ οπυζηνςια. Άθθμ ιεζμκέηηδια είκαζ δ πζεακή θεμνά ηδξ επζθάκεζαξ ή ηαζ ημο ίδζμο ημο tip απυ ηδκ εθανιμβή ζοκεπμφξ δφκαιδξ

51 2. Σεπκζηή ιδ επαθήξ (non-contact mode) ημκ ηνυπμ αοηυ θεζημονβίαξ ημο AFM, ημ tip ηαθακηχκεηαζ πάκς απυ ημ δείβια ζε απυζηαζδ Å, πςνίξ υιςξ κα ένπεηαζ ζε επαθή ιε ηδκ επζθάκεζα. ηδκ πενίπηςζδ αοηή, ιεηνχκηαζ εθηηζηέξ δοκάιεζξ Van der Waals. Ζ ηαθάκηςζδ ημο tip βίκεηαζ αηνζαχξ πάκς ηαζ ηάεεηα πνμξ ηδκ οπυ ελέηαζδ επζθάκεζα ιε πθάημξ ιζηνυηενμ απυ 10 nm. Πθεμκέηηδια ηδξ ιεευδμο είκαζ ημ υηζ δεκ ένπεηαζ ζε επαθή ιε ημ δείβια. Πνυηεζηαζ υιςξ βζα ιία δφζημθδ ηεπκζηή, βζαηί οπάνπεζ δ πζεακυηδηα θυβς ηςκ εθηηζηχκ δοκάιεςκ, κα πθδζζάζεζ ημ tip ζημ δείβια ιε απμηέθεζια ηδ θεμνά ηυζμ ημο tip υζμ ηαζ ηδξ επζθάκεζαξ. Γζα ημ θυβμ αοηυ δ ζηαεενά k c πνέπεζ κα είκαζ ανηεηά ιεβαθφηενδ απυ ηδκ ακηίζημζπδ βζα contact mode. ρήκα 24. Σεπκζηή ιδ επαθήξ (non-contact mode). 3. Σεπκζηή ηαθακημφιεκδξ αηίδαξ (semi-contact ή tapping mode). ηδκ πενίπηςζδ αοηή μ αναπίμκαξ ηαθακηχκεηαζ ημκηά ή αηνζαχξ ζηδ ζοπκυηδηα ζοκημκζζιμφ ημο ηαζ αημοιπάεζ εθαθνά ηδκ επζθάκεζα ζε ηάεε ηφηθμ ηαθάκηςζδξ. Καηά ηδκ ηαθάκηςζδ ημο αναπίμκα, ηαθακηχκεηαζ ηαζ ημ ακαηθχιεκμ laser spot πάκς ζηδ θςημδίμδμ ιε απμηέθεζια ηδκ παναβςβή ιεηαααθθυιεκμο δθεηηνζημφ ζήιαημξ. Σμ πθάημξ ημο ζήιαημξ αοημφ είκαζ ακάθμβμ ημο πθάημοξ ηδξ ηαθάκηςζδξ ημο αναπίμκα. Ζ ηεπκζηή αοηή έπεζ ημ ζδιακηζηυ πθεμκέηηδια ηδξ ιεβάθδξ δζαηνζηζηήξ ζηακυηδηαξ, υπςξ ηαζ δ ηεπκζηή contact mode, πςνίξ κα είκαζ ηαηαζηνμθζηή βζα ημ δείβια ιζα ηαζ εθαηηχκμκηαζ ζδιακηζηά μζ πθεονζηέξ δοκάιεζξ ηνζαήξ. Γζα ημ θυβμ αοηυ είκαζ ηαηάθθδθδ βζα ηδκ απεζηυκζζδ δεζβιάηςκ πμο είηε είκαζ αζεεκχξ πνμζημθθδιέκα ζηδκ επζθάκεζα είηε είκαζ ανηεηά ιαθαηά, υπςξ ηα πμθοιενή ηαζ ηα αζμθμβζηά οθζηά

52 ρήκα 25. Σεπκζηή ηαθακημφιεκδξ αηίδαξ (semi-contact ή tapping mode). Ζ επζθμβή ηδξ ηαηάθθδθδξ ηεπκζηήξ AFM βζα ηδκ εηάζημηε ιεθέηδ ααζίγεηαζ ζηα παναηηδνζζηζηά, ηδ ζηθδνυηδηα ηαζ ηδκ οθή ηδξ επζθάκεζαξ πμο πνυηεζηαζ κα ελεηαζηεί. Ζ ηεπκζηή contact mode είκαζ πνήζζιδ βζα ηδ ιεθέηδ ζηθδνχκ επζθακεζχκ, υπςξ είκαζ μζ ιεηαθθζηέξ ηαζ ζηθδνέξ πμθοιενζηέξ επζθάκεζεξ. Ζ επαθή υιςξ ημο tip ιε ηδκ επζθάκεζα αολάκεζ ημκ ηίκδοκμ επζιυθοκζήξ ημο. Ζ ηεπκζηή tapping mode είκαζ δ πθέμκ εκδεζηκουιεκδ βζα ηδ ιεθέηδ ιαθαηχκ αζμθμβζηχκ οθζηχκ ηαζ δεζβιάηςκ ιε ιζηνή επζθακεζαηή πνυζθοζδ, υπςξ βζα πανάδεζβια ημ DNA, μζ κακμζςθήκεξ άκεναηα η.ά. Ζ ηεπκζηή non-contact mode είκαζ επίζδξ πνήζζιδ βζα ηδ ιεθέηδ ιαθαηχκ οθζηχκ. Απυ υθα ηα παναπάκς πνμηφπηεζ υηζ δ δζαηνζηζηή ζηακυηδηα ημο AFM είκαζ ζοκάνηδζδ εκυξ ζοκδοαζιμφ παναβυκηςκ: 1. Σςκ παναηηδνζζηζηχκ ηδξ αηίδαξ. Σμ tip πνέπεζ κα ιδκ είκαζ θεανιέκμ, κα έπεζ ιζηνή αηηίκα ηαιποθυηδηαξ ηαζ ιζηνή βςκία αζπιήξ. 2. Σδξ ζηακυηδηαξ ημο πζεγμηνοζηάθθμο κα ιεηααάθεζ ηζξ δζαζηάζεζξ ημο ηαηά ηέημζμ ηνυπμ χζηε κα ιεηαηζκεί ημ tip ή ημ δείβια ζε πμθφ ιζηνά steps. 3. Σδξ εοαζζεδζίαξ ηςκ δθεηηνμκζηχκ ηοηθςιάηςκ ηαζ ημο ζοζηήιαημξ ακάδναζδξ Λεηηνπξγία ηνπ AFM ζε πγξό Ζ ελάπθςζδ ηδξ πνήζδξ ημο AFM ζε ημιείξ, υπςξ δ αζμσαηνζηή ηεπκμθμβία, μθείθεηαζ ζε ιεβάθμ ααειυ ζηδ δοκαηυηδηά ημο κα ελεηάγεζ δείβιαηα ζε οβνυ πενζαάθθμκ. Ζ θεζημονβία ημο AFM ζε οβνυ επζηνέπεζ ηδκ παναηήνδζδ αζμθμβζηχκ δεζβιάηςκ ζε πενζαάθθμκ, ημ μπμίμ πνμζεββίγεζ ημ θοζζηυ ημοξ ζε ζοκεήηεξ εενιμηναζίαξ ηαζ ph. Ζ ελέηαζδ ημο δείβιαημξ ζε οδαηζηυ πενζαάθθμκ απαθείθεζ ηζξ πνμενπυιεκεξ απυ ηδκ αηιμζθαζνζηή οβναζία ηνζπμεζδείξ δοκάιεζξ, μζ μπμίεξ πζέγμοκ ηδκ αηίδα πάκς ζημ δείβια, ηαζ επζηνέπμοκ ηδ ζηαεενή επαθή αηίδαξ επζθάκεζαξ ιε ηδκ εθάπζζηδ δοκαηή εθανιμγυιεκδ δφκαιδ 41. Έηζζ είκαζ δοκαηή δ απεζηυκζζδ ηαζ ιεθέηδ ιαθαηχκ δεζβιάηςκ, υπςξ είκαζ ηα αζμθμβζηά δείβιαηα. Ζ δζεκένβεζα 51

53 ιεηνήζεςκ ζε οβνυ πενζαάθθμκ, υπμο ηα αζμθμβζηά ζοζηήιαηα είκαζ αηυια γςκηακά, επζηνέπεζ επίζδξ ηδ δζελαβςβή πεζναιάηςκ ζε πναβιαηζηυ πνυκμ ηαζ ηδκ παναηήνδζδ δοκαιζηχκ θαζκμιέκςκ ζπεδυκ υπςξ ζοιααίκμοκ in vivo. Έκα ηέημζμ πανάδεζβια real-time ιεθέηδξ ηδξ δνάζδξ εκυξ εκγφιμο ζε ηαηάθθδθμ οπυζηνςια πανμοζζάγεηαζ ζηδκ εζηυκα πμο αημθμοεεί 42. Δηθόλα 2. Real-time ιεθέηδ ηδξ δνάζδξ ημο έκγφιμο θςζθμθζπάζδ Α2 ζε δζπθμζηζαάδα DMPC ζε οπυζηνςια mica AFM γηα ηε κειέηε βηνινγηθώλ δεηγκάησλ Ζ θεπημιενήξ απεζηυκζζδ ηαζ ιεθέηδ ηςκ αζμθμβζηχκ δμιχκ απμηεθεί ααζζηυ ζηυπμ ηςκ ενεοκδηχκ πμο αζπμθμφκηαζ ιε ηζξ αζμθμβζηέξ επζζηήιεξ. Ζ πνήζδ ημο μπηζημφ ιζηνμζημπίμο έπεζ πενζμνζζιέκεξ δοκαηυηδηεξ θυβς ηδξ ιζηνήξ ακάθοζδξ ηαζ ιεβέεοκζδξ πμο πνμζθένεζ. Ζ δθεηηνμκζηή ιζηνμζημπία δίκεζ ηδ δοκαηυηδηα απεζηυκζζδξ ηςκ ιμνθμθμβζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ηςκ αζμθμβζηχκ ιμνίςκ ιε ζηακμπμζδηζηή ακάθοζδ. Πνυηεζηαζ υιςξ βζα ιία ηεπκζηή πμο απαζηεί πνυκμ ηαζ ηαηάθθδθδ πνμεημζιαζία ημο δείβιαημξ ιε ηδ πνήζδ εζδζηχκ ιζηνμηυιςκ ηαζ ακηζδναζηδνίςκ. Ζ πνμενβαζία αοηή δεκ επζηνέπεζ ηδ δοκαιζηή παναηήνδζδ ημο δείβιαημξ. Απυ ηδκ άθθδ δ ιζηνμζημπία αημιζηχκ δοκάιεςκ (AFM) δεκ απαζηεί πμθφπθμηεξ δζαδζηαζίεξ πνμεημζιαζίαξ, εκχ ζοβπνυκςξ επζηνέπεζ ηδκ ελέηαζδ γςκηακχκ αζμθμβζηχκ δμιχκ ηάης απυ δζαθμνεηζηέξ ζοκεήηεξ ιε ακάθοζδ ζηδ κακμηθίιαηα 43. Δίκαζ θακενυ υηζ δ πνήζδ ημο AFM πανέπεζ κέεξ δοκαηυηδηεξ ζημκ ημιέα ηςκ αζμθμβζηχκ επζζηδιχκ. Οζ αθθαβέξ ημο ζπήιαημξ ηαζ ημο ιεβέεμοξ αζμθμβζηχκ οθζηχκ ηαηά ηδ δζαδζηαζία ηδξ ζοκανιμθυβδζήξ/μνβάκςζήξ ημοξ (assembly) είκαζ δοκαηυ κα παναηδνδεμφκ ιε ηδκ ηεπκζηή AFM. Δπζπθέμκ, πανέπεηαζ ιε ηδκ ηεπκζηή αοηή ηαζ δ δοκαηυηδηα εθέβπμο ιε ζπεηζηή εοημθία δζαθυνςκ ζοκεδηχκ ηαζ ζηαδίςκ ηδξ ζοκανιμθυβδζδξ 41. ε πμθθέξ πενζπηχζεζξ, ιε ημ AFM ιεθεηάηαζ δ πνμζνυθδζδ ζςιαηζδίςκ ζε δζάθμνεξ επζθάκεζεξ, πμο μοζζαζηζηά απμηεθεί έκα πνχημ αήια βζα πμζηίθεξ κακμηεπκμθμβζηέξ εθανιμβέξ. οπκά, ηάπμζεξ δμιέξ είκαζ ήδδ βκςζηέξ είηε ιέζς ηδξ δθεηηνμκζηήξ ιζηνμζημπίαξ είηε ιε ηδκ X-ray ηνοζηαθθμβναθία, πνζκ ηζξ απυπεζνεξ απεζηυκζζήξ ημοξ ιε ημ AFM. Σμ βεβμκυξ αοηυ 52

54 υιςξ δεκ ιεζχκεζ ηδκ αλία ιζαξ ηέημζαξ παναηήνδζδξ, ηαεχξ δ αλζμπμίδζδ υθςκ ηςκ δζαεέζζιςκ ηεπκζηχκ μδδβεί ζηδκ πθήνδ ηαηακυδζδ ηςκ ιεθεημφιεκςκ ακηζηεζιέκςκ. Σμ AFM έπεζ ανεζ ιεβάθδ εθανιμβή ζημκ ημιέα ηδξ ηοηηανζηήξ ηαζ ιμνζαηήξ αζμθμβίαξ. Έπεζ πνδζζιμπμζδεεί βζα ηδ ιεθέηδ ηδξ ζοιπενζθμνάξ ηοηηάνςκ, υπςξ είκαζ ηα θεοηά ηαζ ηα ενοενά αζιμζθαίνζα, ηα αζιμπεηάθζα, ηα ηανδζαηά ιοζηά ηφηηανα, ηα επζεδθζαηά, ηα κεονμβθμζαηά ηφηηανα η.ά 44. Ζ απεζηυκζζδ ηςκ κμοηθεσηχκ μλέςκ απμηεθεί ιία αηυια εθανιμβή. Ζ δζενεφκδζδ εζδζηχκ ηαζ ιδ εζδζηχκ ιμνζαηχκ αθθδθεπζδνάζεςκ, υπςξ δ ακηζβναθή ημο DNA, δ ζφκεεζδ πνςηεσκχκ, δ αθθδθεπίδναζδ ιεηαλφ πνςηεσκχκ, εκγφιμο οπμζηνχιαημξ, ακηζβυκμο-ακηζζχιαημξ, θανιάημο-ζηυπμο, απμηεθεί έκα αηυια πεδίμ εθανιμβχκ ημο AFM, ηαεχξ έπεζ ηδ δοκαηυηδηα ιέηνδζδξ δοκάιεςκ ζηδκ ηθίιαηα ηςκ nn. Οζ εθανιμβέξ ημο AFM ζηδ ιζηνμαζμθμβία πενζθαιαάκμοκ ιεηαλφ άθθςκ ηδκ απεζηυκζζδ ηαζ ακάθοζδ ηςκ θεπηχκ δμιχκ ηδξ επζθάκεζαξ ηςκ ιζηνμαζαηχκ ηοηηάνςκ. Μεθέηεξ ηδξ δζαιυνθςζδξ πνςηεσκχκ ηδξ ηοηηανζηήξ ιειανάκδξ, ηδξ ιμνθμθμβίαξ ηςκ biofilms, ηςκ θοζζηχκ ζδζμηήηςκ ημο ηοηηανζημφ ημζπχιαημξ, ημο ημπζημφ επζθακεζαημφ θμνηίμο έπμοκ δζεκενβδεεί ιε ηδ αμήεεζα ημο AFM. Οζ αεθηζχζεζξ ηυζμ ημο ζπεηζημφ ενβαζηδνζαημφ ελμπθζζιμφ υζμ ηαζ ηδξ πνμεημζιαζίαξ ηςκ δεζβιάηςκ πμο απαζηείηαζ πνμηεζιέκμο κα δζεκενβδεμφκ μζ ιεηνήζεζξ ιε ημ AFM οπυζπμκηαζ πεναζηένς επέηηαζδ ηδξ πνήζδξ ημο ηαζ ζε άθθεξ αζμσαηνζηέξ ηαζ αζμηεπκμθμβζηέξ εθανιμβέξ. 53

55 ΔΙΓΙΚΟ ΜΔΡΟ 54

56 1. θνπόο Ζ αεδνμζηθήνςζδ είκαζ ιία πνμμδεοηζηή πμθοπαναβμκηζηή κυζμξ πμο ανπίγεζ ηαηά ηδκ παζδζηή δθζηία ηαζ ηαηαθήβεζ ζε έκα θάζια ζμαανχκ αββεζαηχκ παεήζεςκ πμο απμηεθμφκ ηδκ ηφνζα αζηία κμζδνυηδηαξ ηαζ εκδηυηδηαξ ζηζξ Γοηζηέξ πχνεξ 20. Ζ αεδνμβυκμξ δνάζδ ηδξ LDL θζπμπνςηεΐκδξ είκαζ πθέμκ ηεηιδνζςιέκδ. Γζα πμθθά πνυκζα μ πνμζδζμνζζιυξ ηςκ επζπέδςκ ηδξ πμθδζηενυθδξ ηςκ LDL (LDL- C) πνδζζιμπμζμφκηακ ςξ πανάιεηνμξ εηηίιδζδξ ημο ηανδζαββεζαημφ ηζκδφκμο πμο ζπεηίγεηαζ ιε ηζξ LDL ηαζ δ εθάηηςζδ ηςκ επζπέδςκ ηδξ απμηεθμφζε έκακ απυ ημοξ πνςηανπζημφξ ζηυπμοξ ηδξ εεναπεοηζηήξ ηαζ πνμθδπηζηήξ ακηζιεηχπζζδξ ζε άημια ορδθμφ ηζκδφκμο 45. Σεθεοηαία, μ πνμζδζμνζζιυξ ημο ανζειμφ ηςκ ζςιαηζδίςκ LDL (LDL-P) ηαζ ημο ιεβέεμοξ ημοξ έπμοκ ακαδεζπεεί ςξ πζμ αλζυπζζημζ δείηηεξ ηδξ αεδνμβυκμο δνάζδξ αοηχκ 46. Δίκαζ θακενυ υηζ δ πθδνμθμνία πμο πανέπεηαζ απυ ημκ πνμζδζμνζζιυ ηςκ LDL-C ηαζ LDL-P δζαθένεζ. Άημια ιε ηα ίδζα επίπεδα LDL-C ιπμνεί κα έπμοκ δζαθμνεηζηυ ανζειυ εηενμβεκχκ ζςιαηζδίςκ LDL. Μεηαλφ αηυιςκ ιε ηα ίδζα επίπεδα LDL-C, εηείκα πμο έπμοκ ιζηνυηενμο ιεβέεμοξ ηαζ ιεβαθφηενδξ ποηκυηδηαξ ζςιαηίδζα δζαηνέπμοκ ορδθυηενμ ηίκδοκμ βζα ειθάκζζδ αεδνμζηθήνςζδξ. Απυ ημοξ αζμπδιζημφξ δείηηεξ, εηείκμξ πμο πανέπεζ ηδ δοκαηυηδηα πνμζδζμνζζιμφ ημο ανζειμφ αθθά υπζ ημο ιεβέεμοξ ηςκ ζςιαηζδίςκ είκαζ δ apob Με δεδμιέκμ υηζ οπάνπεζ έκα ηαζ ιυκμ ιυνζμ ηδξ απμπνςηεΐκδξ αοηήξ ζε ηάεε ζςιαηίδζμ LDL, ηα επίπεδα ηδξ ζοβηέκηνςζήξ ηδξ πανέπμοκ ιία εηηίιδζδ ημο ανζειμφ ημοξ 47. Ζ ιέηνδζδ ηςκ επζπέδςκ ηδξ apob-100 βίκεηαζ ιε ακμζμεκγοιζηή ιέεμδμ. Ζ ιεθέηδ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ ιε πονδκζηυ ιαβκδηζηυ ζοκημκζζιυ (nuclear magnetic resonance-nmr) απμηεθεί ιία ιέεμδμ ιε ηδκ μπμία ηυζμ μ ανζειυξ υζμ ηαζ ημ ιέβεεμξ ηςκ LDL ιπμνμφκ κα ιεηνδεμφκ 48. Χζηυζμ, δεκ απμηεθεί ελέηαζδ νμοηίκαξ. Δίκαζ θμζπυκ θακενυ υηζ είκαζ ακαβηαία δ ακαγήηδζδ εκαθθαηηζηχκ ιεευδςκ πνμζδζμνζζιμφ ημο ανζειμφ, ημο ιεβέεμοξ ηαζ ηδξ ποηκυηδηαξ ηςκ LDL. Σμ εκδζαθένμκ υιςξ βζα ηζξ LDL δεκ πενζμνίγεηαζ ιυκμ ζηδ ζοιιεημπή ημοξ ζημ ζπδιαηζζιυ ηδξ αεδνςιαηζηήξ αθάαδξ. Πμθθέξ ενεοκδηζηέξ μιάδεξ παβημζιίςξ ενεοκμφκ ηδκ αθθδθεπίδναζδ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ ιε ηεπκδηέξ επζθάκεζεξ βζα ιζα πθδεχνα εθανιμβχκ, μζ μπμίεξ άπημκηαζ ηδξ αζμσαηνζηήξ ηεπκμθμβίαξ. Ζ ζημπζιυηδηα ιζαξ ηέημζαξ ιεθέηδξ πδβάγεζ απυ ηδκ ακάβηδ δζεφνοκζδξ ηδξ βκχζδξ βφνς απυ ηδ ζοιπενζθμνά ηςκ πνςηεσκχκ ζηζξ δζεπζθάκεζεξ. Δζδζηυηενα, ημ βεβμκυξ υηζ μζ LDL ζοβηαηαθέβμκηαζ ιεηαλφ ηςκ πνςηεσκχκ ημο πθάζιαημξ ιε ζοβηέκηνςζδ >1mg/mL 49, ηαεχξ ηαζ δ επίδναζή ημοξ ζηδ θοζζμθμβζηή ηαζ ηδκ μλεζδςιέκδ ημοξ 55

57 ηαηάζηαζδ ζηδ ιμνθή ηαζ ηδ θεζημονβία ηςκ αζιμπεηαθίςκ, ηδκ εκενβμπμίδζδ ημο ιδπακζζιμφ ηδξ πήλδξ ηαζ ζημ ζπδιαηζζιυ ενυιαμο 23 ηαεζζημφκ απαναίηδηδ ηδ ιεθέηδ ηδξ πνμζνυθδζήξ ημοξ ζηζξ επζθάκεζεξ οθζηχκ βζα ημκ ηαεμνζζιυ ηδξ αζμζοιααηυηδηαξ αοηχκ. Ζ αθθδθεπίδναζδ θζπμπνςηεσκχκ-επζθακεζχκ δεκ απμηεθεί ιυκμ ηαεμνζζηζηυ πανάβμκηα ηαζ ηδκ ηαηαθθδθυηδηα εκυξ αζμτθζημφ, αθθά ηαζ ηνίζζιδ πανάιεηνμ βζα ημ ζπεδζαζιυ ηαζ ηδ θεζημονβία αζμαζζεδηήνςκ βζα real-time ηαζ on-site ιέηνδζδ ηδξ ζοβηέκηνςζήξ ημοξ. Έςξ ηχνα πνςηεΐκεξ-θοζζημί δέηηεξ ιε ηδ ιμνθή εκγφιςκ, οπμδμπέςκ ή ακηζζςιάηςκ αηζκδημπμζμφκηαζ ζηδκ επζθάκεζα ηςκ αζζεδηήνςκ ηαζ ημ αζμπδιζηυ ζήια απυ ηδ ζφκδεζή ημοξ ιε αζμθμβζημφξ πνμζδέηεξ, μζ μπμίμζ πενζέπμκηαζ ζημ ιεηνμφιεκμ δζάθοια, ιεηαηνέπεηαζ ζε δθεηηνζηυ ή μπηζηυ ζήια, ημ μπμίμ ηαηαβνάθεηαζ βζα ηδκ πμζμηζηή ηαζ πμζμηζηή ακάθοζδ ηδξ ζφζηαζδξ ημο ελεηαγυιεκμο δζαθφιαημξ. Ζ ενεοκδηζηή δναζηδνζυηδηα ζημκ ημιέα ηδξ ακάπηολδξ ηεπκδηχκ δεηηχκ- αζμιζιδηχκ (biomimics) ςξ ιμνίςκ ακαβκχνζζδξ πμο εα ακηαβςκίγμκηαζ ηα θοζζηά ιυνζα ζε εοαζζεδζία ηαζ ζηαεενυηδηα έπεζ αολδεεί ηα ηεθεοηαία πνυκζα 50. Ακαβηαία πνμτπυεεζδ βζα ηδ αεθηίςζδ ηαζ ηδκ πεναζηένς αλζμπμίδζή ημοξ είκαζ δ πθήνδξ ηαηακυδζδ ηςκ ιδπακζζιχκ αθθδθεπίδναζδξ θζπμπνςηεσκχκ-επζθακεζχκ. Άθθεξ αζμσαηνζηέξ εθανιμβέξ πμο ααζίγμκηαζ ζηδκ αθθδθεπίδναζδ θζπμπνςηεσκχκ-επζθακεζχκ είκαζ δ ιέεμδμξ ηδξ εηθεηηζηήξ LDL αθαίνεζδξ. Πνυηεζηαζ βζα ιαηνμπνυκζα εεναπεοηζηή επζθμβή πμο πανέπεζ ηαπεία εθάηηςζδ ηςκ ηοηθμθμνμφκηςκ θζπζδίςκ ηαζ θζπμπνςηεσκχκ ζε αζεεκείξ ιε μιυγοβδ ή αανζέξ ιμνθέξ εηενυγοβδξ μζημβεκμφξ οπενπμθδζηενμθαζιίαξ, πμο δεκ ακηαπμηνίκμκηαζ ζηακμπμζδηζηά ζηδ δζαζηδηζηή ή θανιαηεοηζηή αβςβή. Ζ ιέεμδμξ πενζβνάθδηε βζα πνχηδ θμνά ημ Απυ ηυηε έπμοκ ακαπηοπεεί πμθθέξ αεθηζςιέκεξ παναθθαβέξ αοηήξ πμο ααζίγμκηαζ ζηδκ πνμζνυθδζδ ηςκ LDL ζε δζάθμνα οθζηά 51. Σέθμξ, μζ θζπμπνςηεΐκεξ πνδζζιμπμζμφκηαζ ηαζ ςξ θμνείξ μοζζχκ πμο πνμζηίεεκηαζ ζηδκ επζθάκεζα ή ημ εζςηενζηυ ημοξ βζα δζαβκςζηζημφξ ηαζ εεναπεοηζημφξ ζημπμφξ. Απμηεθχκηαξ εκδμβεκείξ κακμδμιέξ δεκ ακαβκςνίγμκηαζ απυ ημ ακμζμθμβζηυ ζφζηδια ςξ λέκεξ μκηυηδηεξ-ακηζβυκα, δεκ δζεβείνμοκ ηδκ έηθναζδ ακμζμθμβζηήξ απυηνζζδξ ηαζ δεκ παβζδεφμκηαζ ζημ δζηηομεκδμεδθζαηυ ζφζηδια. Έηζζ, πνμζθένμοκ ιία ζδακζηή θφζδ ζημ πνυαθδια ηδξ αζμζοιααηυηδηαξ ηςκ πενζζζυηενςκ ζοκεεηζηχκ nanodevices πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ ςξ θμνείξ θανιάηςκ. ε ζπέζδ ιε ηζξ LDL, έπεζ παναηδνδεεί υηζ δζάθμνμζ ηφπμζ ηανηζκζηχκ ηοηηάνςκ οπενεηθνάγμοκ ζηδκ επζθάκεζά ημοξ LDL οπμδμπείξ (LDLR). οκεπχξ, ηα LDL ζςιαηίδζα πνδζζιμπμζμφκηαζ βζα ηδκ εηθεηηζηή ιεηαθμνά ηαζ απεθεοεένςζδ δζαβκςζηζηχκ ηαζ θανιαηεοηζηχκ παναβυκηςκ ζηα ηφηηανα αοηά 52. Ζ 56

58 αθθδθεπίδναζδ ηςκ LDL-θμνέςκ ιε επζθάκεζεξ υπςξ εηείκεξ εκδαββεζαηχκ ηαεεηήνςκ, ζοκεεηζηχκ ααθαίδςκ, stents η.η.θ., μζ μπμίεξ εα ειθακζζημφκ ζηδ δζαδνμιή πνμξ ημ ζηυπμ ημοξ ιέζα ζημκ μνβακζζιυ, απαζηεί ιεθέηδ, πνμηεζιέκμο κα δζαζθαθζζηεί δ δμιζηή ζηαεενυηδηα ηαζ δ δζαηήνδζδ ηδξ αζμθμβζηήξ δναζηζηυηδηάξ ημοξ. Απχηενμξ ζηυπμξ είκαζ δ αζμηαηακμιή ημο θανιάημο κα ιπμνέζεζ κα βίκεζ ηεθζηά ζφιθςκα ιε ηζξ πνμδζαβναθέξ ζημ υνβακμ-ζηυπμ. Ζ πανμφζα ιεθέηδ ζπεδζάζηδηε ιε ζημπυ: 1. κα απεζημκζζεεί ημ ζςιαηίδζμ ηδξ LDL ιε ηδκ ηεπκζηή AFM πςνίξ κα απαζηείηαζ εζδζηή πνμεημζιαζία ημο αζμθμβζημφ οθζημφ ιε δζαδζηαζίεξ ιμκζιμπμίδζδξ ή πνχζδξ, ηαζ 2. κα ιεθεηδεεί δ αθθδθεπίδναζδ ημο ζςιαηζδίμο ηδξ LDL ιε επζθάκεζεξ οθζηχκ. Πθεμκέηηδια ηδξ ηεπκζηήξ AFM είκαζ ημ υηζ πανέπεζ ηδ δοκαηυηδηα ιεηνήζεςκ ηαζ ηαηαβναθήξ ιε ζηακμπμζδηζηή ακάθοζδ ηδξ ηαηακμιήξ ηαζ ηδξ ιμνθμθμβίαξ ηςκ πνμζνμθδιέκςκ πνςηεσκχκ. Μεζμκέηηδια απμηεθεί ημ manipulation ηςκ ιεθεημφιεκςκ ιμνίςκ, υηακ αοηά είκαζ παθανά πνμζνμθδιέκα ηαζ υηακ μζ δοκάιεζξ ιεηαλφ ημο AFM probe ηαζ ηδξ επζθάκεζαξ δεκ δζαηδνμφκηαζ ζε παιδθά επίπεδα. 57

59 2. Τιηθό θαη κέζνδνο 2.1. Άηνκα πνπ ζπκκεηείραλ ζηε κειέηε ηδ ιεθέηδ πενζεθήθεδζακ ηέζζενα (4) οβζή κμνιμθζπζδαζιζηά άημια (3 βοκαίηεξ ηαζ 1 άκηναξ, ι.υ. δθζηίαξ 29,75±5,56 έηδ), θοζζμθμβζημφ ζςιαηζημφ αάνμοξ, ιδ ηαπκζζηέξ. Ο ανπζηυξ ενβαζηδνζαηυξ έθεβπμξ πενζεθάιαακε ιέηνδζδ ηδξ μθζηήξ πμθδζηενυθδξ, ηςκ ηνζβθοηενζδίςκ, ηςκ HDL- ηαζ LDL-πμθδζηενυθδξ απυ ημκ μνυ ημο αίιαημξ, αθμφ είπε πνμδβδεεί 12ςνδ κδζηεία. Οζ ηζιέξ ηςκ παναπάκς ενβαζηδνζαηχκ παναιέηνςκ πνμζδζμνίζηδηακ ιε εκγοιαηζηή ιέεμδμ ζε αοηυιαημ αζμπδιζηυ ακαθοηή Hitachi 912 (Roche), εηηυξ απυ εηείκεξ ηδξ LDL πμο οπμθμβίζηδηακ ζε mg/dl ιε ηδ αμήεεζα ημο ηφπμο ημο Friedewald: LDL πμθδζηενυθδ= μθζηή πμθδζηενυθδ-hdl πμθδζηενυθδ-(ηνζβθοηενίδζα/5). Σμ θζπζδαζιζηυ πνμθίθ ηςκ ζοιιεηεπυκηςκ ζηδ ιεθέηδ πανμοζζάγεηαζ ζημκ παναηάης πίκαηα. ΠΙΝΑΚΑ 4. Πνμζδζμνζζιυξ ημο θζπζδαζιζημφ πνμθίθ ηςκ ζοιιεηεπυκηςκ ζηδ ιεθέηδ. ΜΔΖ ΣΗΜΖ ΚΑΗ ΔΤΡΟ ΔΡΓΑΣΖΡΗΑΚΖ ΔΞΔΣΑΖ ΣΗΜΧΝ ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΧΝ ΣΗΜΔ ΑΝΑΦΟΡΑ (mg/dl) ΠΑΡΑΜΔΣΡΧΝ (mg/dl) Οθζηή πμθδζηενυθδ 186,75±14,81 ( ) Σνζβθοηενίδζα 64±23,42 (40-95) HDL-πμθδζηενυθδ 81,25±5,56 (76-89) LDL-πμθδζηενυθδ 118,5±12,12 ( ) < Απνκόλσζε ησλ LDL ιηπνπξσηετλώλ Ζ απμιυκςζδ ηςκ LDL θζπμπνςηεσκχκ έβζκε ζημ Δνβαζηήνζμ Βζμθμβζηήξ Υδιείαξ ηδξ Ηαηνζηήξ πμθήξ ημο Α.Π.Θ. ζφιθςκα ιε ηδ ιέεμδμ ηςκ Chung ηαζ ζοκ 53. Γζα ηδ ζοθθμβή ημο αίιαημξ πνδζζιμπμζήεδηακ ζςθδκάνζα ιε ηεκυ (evacuated blood collector tubes) 2 ml ιε ηαθζμφπμ άθαξ ημο EDTA (potassium ethylene diamine tetraacetic acid) ςξ ακηζπδηηζηυ. Σα ζςθδκάνζα θοβμηεκηνήεδηακ ζηζξ ζηνμθέξ/θεπηυ βζα 15 θεπηά ιε ζημπυ ηδκ απμιάηνοκζδ ηςκ έιιμνθςκ ζοζηαηζηχκ ημο αίιαημξ ηαζ ηδ ζοθθμβή πθάζιαημξ θηςπμφ ζε αζιμπεηάθζα. ε ηάεε 2 ml πθάζιαημξ πμο απμιμκχεδηακ πνμζηέεδηακ 0,65 gr KBr πνμηεζιέκμο δ ποηκυηδηα ημο πθάζιαημξ κα βίκεζ ίζδ ή ιεβαθφηενδ ημο ποηκυηενμο 58

60 ηθάζιαημξ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ. Με ηδκ πνμζεήηδ αοηή δ ποηκυηδηα ημο πθάζιαημξ έβζκε 1,24 gr/ml. Αημθμφεδζε πνμζεηηζηή ημπμεέηδζδ ημο πθάζιαημξ ζημκ ποειέκα εζδζημφ ζςθδκανίμο οπενθοβμηέκηνμο πςνδηζηυηδηαξ 12 ml πμο πενζείπε 10 ml δζαθφιαημξ Na 2 EDTA ζε PBS, ph 7,4 πμο έπεζ ακηζμλεζδςηζηή δνάζδ. Σα ζςθδκάνζα ημπμεεηήεδηακ ζε ροπυιεκδ οπενθοβυηεκηνμ Beckman XL-90 ιε βςκζχδδ ηεθαθή 75 Ti. Αημθμφεδζε οπενθοβμηέκηνδζδ ζημοξ 10 μ C βζα 3 χνεξ ζηζξ rpm. Παθαζυηενδ ιεθέηδ ημο ενβαζηδνίμο έπεζ απμδείλεζ ιε δθεηηνμθμνδηζηέξ ιεευδμοξ υηζ ιε ηζξ ζοκεήηεξ αοηέξ είκαζ δοκαηή δ απμιυκςζδ ηθάζιαημξ ηςκ LDL εθεφεενμο πνςηεσκζηχκ πνμζιίλεςκ. Μεηά ημ πέναξ ηδξ οπενθοβμηέκηνδζδξ ηα ζςθδκάνζα απμιαηνφκεδηακ πνμζεηηζηά απυ ηδκ ηεθαθή ηαζ ελεηάζηδηε ημ πενζεπυιεκυ ημοξ. Σμ ηάεε ηθάζια θζπμπνςηεΐκδξ ζπδιάηζζε ιία γχκδ ιε ηζξ VLDL ζημ ακχηενμ επίπεδμ, αημθμοεμφιεκεξ απυ ιία θεπηή ζηζαάδα ηίηνζκμο πνχιαημξ πμο απμηεθμφκηακ απυ ηζξ LDL. ε ηαηχηενμ επίπεδμ ανίζημκηακ μζ HDL, εκχ μζ οπυθμζπεξ πνςηεΐκεξ ημο πθάζιαημξ ανίζημκηακ ζημκ ποειέκα ημο ζςθδκανίμο. Δηθόλα 3. Απεζηυκζζδ ηςκ ζηζαάδςκ ηςκ VLDL, LDL ηαζ HDL ιεηά απυ οπενθοβμηέκηνδζδ. Ζ ζηζαάδα ηςκ LDL, υβημο 1,5 ml πενίπμο, απμιμκχεδηε πνμζεηηζηά, θζθηνανίζηδηε ιε ζφνζββα ιζαξ πνήζδξ ιε θίθηνμ Corning 0,2 ιm ηαζ ζοθθέπεδηε ζε ζςθδκάνζμ ηφπμο Eppendorf Πξνζδηνξηζκόο ηεο απνκνλσζήζαο LDL-C H LDL-C πνμζδζμνίζηδηε ζε έκα ιζηνυ πμζυ ημο δείβιαημξ ιε εκγοιζηή ιέεμδμ (CHOD-PAD) (Εαθεζνυπμοθμξ Diagnostica). Ζ ιέεμδμξ ζηδνίγεηαζ ζηδκ εκγοιαηζηή οδνυθοζδ ηςκ εζηένςκ ηδξ πμθδζηενυθδξ ιε ηαοηυπνμκδ παναβςβή 59

61 εθεφεενδξ πμθδζηενυθδξ ηαζ θζπανχκ μλέςκ. Με ηδκ πανμοζία ηδξ οπενμλεζδάζδξ (POD) μλεζδχκεηαζ ημ πνςιμβυκμ (4-αιζκμακηζπονίκδ) ζε ενοενή πνςιαηζζιέκδ έκςζδ, ηδξ μπμίαξ δ έκηαζδ ημο πνχιαημξ είκαζ ακάθμβδ ιε ηδ ζοβηέκηνςζδ ηδξ πμθδζηενυθδξ ημο δείβιαημξ. Ζ ζεζνά ηςκ ακηζδνάζεςκ πμο θαιαάκμοκ πχνα έπεζ ςξ ελήξ: 2.4. Πεηξακαηηθή κεζνδνινγία Τιηθά πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο ππνζηξώκαηα. Σα οθζηά πμο πνδζζιμπμζήεδηακ ςξ οπμζηνχιαηα είκαζ ημ HOPG (highly oriented pyrolytic graphite) ηδξ εηαζνείαξ NT-MDT ηαεχξ ηαζ δζζηία c-si (100) ηδξ εηαζνείαξ Entegris δζαιέηνμο 1 cm x 1 cm. Ζ επζθμβή ηςκ ζοβηεηνζιέκςκ οθζηχκ οπμδείπεδηε απυ ηζξ ακάβηεξ ηδξ ιζηνμζημπίαξ AFM. οβηεηνζιέκα, ήηακ απαναίηδηδ δ πνήζδ ιζαξ αημιζηά θείαξ ηαζ ηαεανήξ επζθάκεζαξ, πάκς ζηδκ μπμία μζ πνμζνμθδιέκεξ πνςηεΐκεξ εα δζαηνίκμκηακ απυ ηδ δζαθμνά φρμοξ. Έκα πνςηεσκζηυ ιυνζμ δζαιέηνμο θίβςκ nm πάκς ζε οπυζηνςια ηναπφηδηαξ ιενζηχκ nm δεκ εα ήηακ δοκαηυ κα δζαηνζεεί ζε εζηυκα ημπμβναθίαξ AFM ιζα ηαζ εα ηνοαυηακ απυ ηδκ ημπμβναθία ηδξ επζθάκεζαξ. Γζα ημ θυβμ αοηυ, βζα ηδκ απεζηυκζζδ ιμνίςκ πνςηεΐκδξ έπμοκ πνδζζιμπμζδεεί δζάθμνα θεία οπμζηνχιαηα υπςξ ημ βοαθί, ημ πονίηζμ, ημ HOPG ηαζ δ mica. Γζα ημοξ ζημπμφξ ηδξ πανμφζαξ ιεθέηδξ έπμοκ επζθεβεί ημ HOPG ηαζ ημ πονίηζμ. Οζ επζθάκεζεξ ηςκ HOPG ηαζ c-si πθδνμφκ ηζξ πνμτπμεέζεζξ πμο ηέεδηακ παναπάκς ηαεχξ είκαζ θείεξ, μοδέηενεξ, ιε ζαθχξ πνμζδζμνζζιέκεξ ζδζυηδηεξ. Πανμοζζάγμοκ δζαθμνέξ ςξ πνμξ ηδ ιεηνμφιεκδ βςκία επαθήξ, βεβμκυξ πμο επζηνέπεζ ηδ ιεθέηδ ηδξ επίδναζδξ ηδξ οδνμθμαζηυηδηαξ ζηδκ πνμζνυθδζδ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ. Ζ επζθάκεζα HOPG είκαζ εφημθμ κα ηαεανζζηεί ηαζ κα λακαπνδζζιμπμζδεεί ιε ηδκ απμιάηνοκζδ επζθακεζαηχκ ζηνςιάηςκ ιε ηδ πνήζδ ημθθδηζηήξ ηαζκίαξ. Σέθμξ, είκαζ βκςζηυ υηζ ημ HOPG ηαζ μζ επζθάκεζεξ mica πνδζζιμπμζμφκηαζ ηαηά ηδ ιεθέηδ ηςκ LDL θζπμπνςηεσκχκ ιε ηδκ ηεπκζηή AFM ζε οβνυ πενζαάθθμκ. Δπμιέκςξ, εα ήηακ πνήζζιδ δ ιεθέηδ ηδξ αθθδθεπίδναζδξ HOPG- 60

62 LDL ζημκ αένα πνζκ αοηή δζεκενβδεεί ζε οβνυ, πμο απμηεθεί ιία ιεθθμκηζηή πεζναιαηζηή πνυηθδζδ. Απυ ηδκ άθθδ ιενζά, ημ HOPG ηαζ ημ c-si δεκ εεςνμφκηαζ αζμτθζηά, ιε ζοκέπεζα ηα πεζναιαηζηά απμηεθέζιαηα αοηήξ ηδξ ενβαζίαξ κα θαίκεηαζ υηζ ζηενμφκηαζ πναηηζηήξ πνδζζιυηδηαξ. ημπυξ, υιςξ, αοηήξ ηδξ ιεθέηδξ δεκ ήηακ μ πμζμηζηυξ πνμζδζμνζζιυξ ηδξ πνμζνυθδζδξ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ μφηε δ ιέηνδζδ ηδξ πνμζηυθθδζήξ ημοξ ζε πνδζζιμπμζμφιεκα απυ ηδ αζμσαηνζηή οθζηά, αθθά δ απεζηυκζζδ ηςκ ζςιαηζδίςκ ηαζ δ δζενεφκδζδ ηςκ δοκαημηήηςκ ηδξ ηεπκζηήξ AFM ζηδ ιεθέηδ ηςκ LDL. Σα οπμζηνχιαηα ηαεανίγμκηακ πνζκ απυ ηδκ πνμζνυθδζδ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ. Δζδζηυηενα, ιε ηδ αμήεεζα ημθθδηζηήξ ηαζκίαξ ήηακ δοκαηυξ μ ηαεανζζιυξ ημο HOPG ιέζς ηδξ απμιάηνοκζδξ εκυξ επζθακεζαημφ οιεκίμο. Γζα ηα δζζηία c-si αημθμοεήεδηε δζαδζηαζία πδιζημφ ηαεανζζιμφ ιε ειαάπηζζδ ηςκ επζθακεζχκ δζαδμπζηά ζε ηεηναπθςνμαζεοθέκζμ, αηεηυκδ ηαζ ιεεακυθδ ιε ηαοηυπνμκδ πνήζδ οπενήπςκ (ultrasonic bath). Ζ επζθάκεζα ημο πονζηίμο επζηαθοπηυηακ απυ έκα θεπηυ οιέκζμ μλεζδίμο ημο πονζηίμο πμο πνμζέδζδε ζε αοηυ οδνυθζθμ παναηηήνα θυβς ηςκ μιάδςκ ΟΖ πμο έθενε. Δηθόλα 4. Δζηυκεξ AFM ημπμβναθίαξ απυ επζθάκεζεξ HOPG ηαζ c-si ιεηά ημκ ηαεανζζιυ ημοξ δζαζηάζεςκ 4 x 4 ιm. Γζα ηα δφμ είδδ επζθακεζχκ έβζκε ιέηνδζδ ηςκ βςκζχκ επαθήξ ιεηαλφ ημο κενμφ ηαζ ηςκ πνμξ ιεθέηδ οθζηχκ ιε ηδ πνήζδ βςκζμιέηνμο. Γεςιεηνζηά δ βςκία επαθήξ μνίγεηαζ ςξ δ βςκία πμο ζπδιαηίγεζ έκα οβνυ ζηα υνζα ηςκ ηνζχκ θάζεςκ ιεηαλφ οβνμφ, αενίμο ηαζ ζηενεμφ. 61

63 g L,V vapor liquid q solid g S,L g S,V ρήκα 25. Ονζζιυξ ηδξ βςκίαξ επαθήξ. Υαιδθέξ ηζιέξ βςκίαξ επαθήξ ε ζδιαίκμοκ υηζ ημ οβνυ δζαανέπεζ ηαθά ηδκ επζθάκεζα, εκχ ορδθέξ ηζιέξ απμδεζηκφμοκ παιδθή δζαανμπή. Γεκζηά, εεςνείηαζ υηζ ηζιέξ ηδξ βςκίαξ ε ιζηνυηενεξ απυ 90 μ ζδιαίκμοκ ορδθή δζαανμπή ηαζ ηζιέξ ηδξ βςκίαξ ιεβαθφηενεξ απυ 90 μ ζδιαίκμοκ παιδθή δζαανμπή 54. ε πθήνδ δζαανμπή δ βςκία είκαζ 0 μ. Ζ ιέηνδζδ ηδξ βςκίαξ επαθήξ έβζκε ιε ηδκ ηεπκζηή ηδξ βςκζμιεηνίαξ πμο ααζίγεηαζ ζηδκ ακάθοζδ ημο ζπήιαημξ ιζαξ ζηαβυκαξ οβνμφ ζηδκ επζθάκεζα εκυξ ζηενεμφ. Υνδζζιμπμζήεδηε ημ βςκζυιεηνμ CAM200 ηδξ KSV Instruments Ltd. ηαβυκα απζμκζζιέκμο κενμφ ζηαεενμφ υβημο 5 ιl ημπμεεηήεδηε ζηδκ ελεηαγυιεκδ επζθάκεζα ηαζ δ ιέηνδζδ ηδξ βςκίαξ επαθήξ επακαθήθεδηε 5 θμνέξ. Ζ ιέζδ ηζιή ηςκ βςκζχκ επαθήξ βζα ημ HOPG ήηακ 71,47 μ ±0,06 μ ηαζ βζα ημ c-si 51,89 μ ±0,15 μ. Δηθόλα 5. Γςκίεξ δζαανμπήξ ζε επζθάκεζεξ HOPG ηαζ c-si Πξνεηνηκαζία ησλ δεηγκάησλ Ζ δζεκένβεζα ηςκ ιεηνήζεςκ ιε ηδκ ηεπκζηή AFM πναβιαημπμζμφκηακ ηδκ διένα ηδξ απμιυκςζδξ ηςκ LDL θζπμπνςηεσκχκ χζηε κα εθαπζζημπμζδεεί δ επίδναζδ ηςκ ζοκεδηχκ θφθαλδξ ηαζ ζοκηήνδζδξ ημο δείβιαημξ ζηδ δμιή ηςκ ζςιαηζδίςκ ηδξ LDL. Σα δείβιαηα ειααπηίγμκηακ ζε δζαθφιαηα LDL δζαθμνεηζηχκ ζοβηεκηνχζεςκ. Ζ αναίςζδ έβζκε ιε ηδ πνήζδ δζαθφιαημξ PBS (ph 7,3±0,1, ιε 62

64 άθαηα NaCl, Na 2 HPO 4, NaH 2 PO 4 ). ημ ζδιείμ αοηυ πνέπεζ κα ζδιεζςεεί υηζ ημ ζζμδθεηηνζηυ ζδιείμ ηςκ LDL είκαζ ζε ph 5,12. Ζ επζθμβή ηδξ πνχηδξ ζοβηέκηνςζδξ (50 ιg/ml) έβζκε πνμηεζιέκμο ηα απμηεθέζιαηα πμο εα πνμέηοπηακ κα είκαζ ηαηά ημ δοκαηυκ ζοβηνίζζια ιε εηείκα πμο έπμοκ ελαπεεί απυ πανυιμζεξ ιεθέηεξ ηςκ Chouinard ηαζ ζοκ 55. ηαζ Ζμ ηαζ ζοκ 56 ηαζ δ επζθμβή ηδξ δεφηενδξ (15 ιg/ml) βζα κα ιεθεηδεεί δ επίδναζδ ηδξ ιεηααμθήξ ηδξ ζοβηέκηνςζδξ ζηδκ πνμζνυθδζδ. Σα δείβιαηα πανέιεκακ ζηα δζαθφιαηα βζα 1, 2 ηαζ 12 χνεξ. Μεηνήζεζξ δζεκενβήεδηακ ηαζ ιε ηδ πνήζδ δζαθφιαημξ 5 ιg/ml, ζημ μπμίμ ειααπηίζηδηακ επζθάκεζεξ HOPG βζα 1h. Αημθμοεμφζε έηπθοζδ ηςκ δεζβιάηςκ ιε οπενηαεανυ κενυ (Milli-Q) ηαζ λήνακζή ημοξ ιε ήπζα νμή αενίμο αγχημο, πνμηεζιέκμο κα απμιαηνοκεμφκ ηα αζεεκχξ πνμζημθθδιέκα ζςιαηίδζα ηςκ θζπμπνςηεσκχκ. Όθδ δ δζαδζηαζία ηδξ πνμεημζιαζίαξ ηςκ δεζβιάηςκ ηαεχξ ηαζ δ ελέηαζή ημοξ ζημ AFM πναβιαημπμζμφκηακ ζε εενιμηναζία δςιαηίμο (22 o C) Σν Solver P47H Pro AFM Γζα ηδ θήρδ ηςκ εζηυκςκ ηςκ πνμζνμθδιέκςκ ζςιαηζδίςκ LDL πάκς ζηα δφμ είδδ οπμζηνςιάηςκ πνδζζιμπμζήεδηε ημ AFM Solver P47H Pro ηδξ εηαζνείαξ NT-MDT. ημ ζοβηεηνζιέκμ ιμκηέθμ ημ probe ηζκείηαζ πάκς απυ ημ αηίκδημ δείβια, ζανχκμκηάξ ημ (Scanning-by-Probe). Δηθόλα 6. Ζ δζάηαλδ Solver P47H Pro: 1. Controller, 2. ζφζηδια ακηζηναδαζιζηήξ πνμζηαζίαξ, 3. εέζδ ημπμεέηδζδξ ημο δείβιαημξ ηαζ ζάνςζδξ, 4. ηεθαθή ζάνςζδξ. 63

65 Σερληθέο ιεπηνκέξεηεο ιήςεο εηθόλσλ κε AFM θαη επεμεξγαζία απηώλ. Οζ εζηυκεξ ηςκ ζςιαηζδίςκ LDL εθήθεδζακ ιε ηδκ ηεπκζηή ηδξ ηαθακημφιεκδξ αηίδαξ (semi-contact mode) ζημκ αένα βζα κα απμθεοπεεί απμηυθθδζδ ηςκ πνμζνμθδιέκςκ ιμνίςκ ηαηά ηδ ζάνςζδ ηςκ δεζβιάηςκ απυ ηδκ αηίδα. Σα δείβιαηα ημθθμφκηακ ιε αοημηυθθδηδ ηαζκία δζπθήξ υρδξ ζηδκ επζθάκεζα οπμζηνχιαημξ Sapphire, δζαζηάζεςκ 24х19,3x0,5mm, πμο ζηδ ζοκέπεζα αηζκδημπμζμφηακ ζηδκ εζδζηή εέζδ ζηδκ ημνοθή ημο ζανςηή. Υνδζζιμπμζήεδηακ μνεμβχκζμο ζπήιαημξ AFM Golden Silicon Prodes ηδξ ζεζνάξ NSG10 ηδξ εηαζνείαξ NT-MDT, ηαηαζηεοαζιέκα απυ κζηνίδζμ ημο πονζηίμο (Si 3 N 4 ), ιε επζηάθορδ ηδξ πίζς επζθάκεζαξ ημο cantilever απυ έκα ζηνχια Au. φιθςκα ιε ηζξ οπμδείλεζξ ηδξ ηαηαζηεοάζηνζαξ εηαζνείαξ είπακ ηοπζηή ζηαεενά Κc 11,8 N/m (3,1-37,6 Ν/ι) ηαζ ζοπκυηδηα ζοκημκζζιμφ 240 khz ( khz). Σα tips είπακ ζπήια ηεηνάεδνδξ ποναιίδαξ, ιε φρμξ ιm ηαζ αηηίκα ηαιποθυηδηαξ ηςκ 10 nm. Δηθόλα 7. Απεζηυκζζδ ηαζ πανμοζίαζδ ηςκ παναηηδνζζηζηχκ ημο cantilever ηαζ ημο tip πμο πνδζζιμπμζήεδηακ ζηζξ ιεηνήζεζξ. Πνζκ ηδ δζεκένβεζα ηάεε ζεζνάξ ιεηνήζεςκ βζκυηακ έθεβπμξ ηςκ παναηηδνζζηζηχκ ημο tip ιε ηδ ζάνςζδ ηαεανήξ επζθάκεζαξ HOPG ηαζ ηδξ πνυηοπδξ επζθάκεζαξ εθέβπμο TGT1, πνμηεζιέκμο κα απμθεοπεεί υζμ ήηακ δοκαηυ εκδεπυιεκμ ζθάθια ζηζξ ιεηνήζεζξ θυβς βεςιεηνζηχκ αηεθεζχκ ζηδκ ημνοθή ηδξ αηίδαξ. Οζ αηέθεζεξ ζηζξ αηίδεξ πνμένπμκηαζ είηε απυ ζθάθια ζηδκ ηαηαζηεοή ημοξ είηε απυ εναφζδ ηαηά ηδ πνήζδ ημοξ είηε, ηέθμξ, απυ επζιυθοκζή ημοξ ηαηά ηδ ζάνςζδ ζςιαηζδίςκ αζεεκχξ αηζκδημπμζδιέκςκ ζηδκ επζθάκεζα ημο δείβιαημξ. Πανάθθδθα, ηαηααθήεδηε πνμζπάεεζα κα πνδζζιμπμζδεμφκ υζμ ημ δοκαηυ θζβυηενεξ δζαθμνεηζηέξ αηίδεξ βζα ηδ ζάνςζδ ηςκ δεζβιάηςκ, χζηε κα πενζμνζζηεί δ επίδναζδ ηςκ δζαθμνεηζηχκ βεςιεηνζχκ ζημ απεζημκζγυιεκμ ιέβεεμξ ηαζ ζπήια ηςκ ιμνίςκ. 64

66 Δηθόλα 8. Δπζθάκεζα TGT1. Ζ νφειζζδ ημο ανπζημφ πθάημοξ ηαθάκηςζδξ (ακηίζημζπμ ημο ζήιαημξ MAG ) βζκυηακ πενί ηα 10 nα, εκχ ημ αέθηζζημ Set Point βζα ηαθήξ πμζυηδηαξ εζηυκα ακηζζημζπμφζε πενίπμο ζημ 50% ημο MAG. Έβζκε θήρδ εζηυκςκ δζαθυνςκ πενζμπχκ ηδξ επζθάκεζαξ ηςκ δεζβιάηςκ, δζαζηάζεςκ 10 x 10ιm, 5 x 5ιm ή 1 x 1ιm ιε ακάθοζδ 256 x256 ζδιεία ζηζξ επζθεβιέκεξ ζοβηεκηνχζεζξ ηαζ ζηζξ πνμκζηέξ ζηζβιέξ πμο μνίζηδηακ πνμδβμοιέκςξ. ε υθεξ ηζξ πενζπηχζεζξ δ θήρδ ηςκ εζηυκςκ βζκυηακ ιε ζάνςζδ ηςκ επζθεβιέκςκ πενζμπχκ ιε ηαηεφεοκζδ απυ ανζζηενά πνμξ ηα δελζά. Δηηυξ απυ ηζξ εζηυκεξ ημπμβναθίαξ έβζκε θήρδ ηαζ εζηυκςκ θάζδξ (phase imaging) ηςκ ιεθεημφιεκςκ επζθακεζχκ. Με ημκ ηνυπμ αοηυ απεζηυκζζδξ ζηδ εέζδ ημο πθάημοξ ηαθάκηςζδξ πνδζζιμπμζείηαζ ςξ ζήια ακάδναζδξ ηαζ δζυνεςζδξ δ δζαθμνά θάζδξ ηδξ ελακαβηαζιέκδξ ηαθάκηςζδξ. Βάζεζ ηςκ ιεηααμθχκ ηδξ θάζδξ θυβς ηδξ αθθδθεπίδναζδξ ιε ηδκ επζθάκεζα πνμηφπηεζ ιία εζηυκα δ μπμία ακαπανζζηά ηζξ ζλςδμεθαζηζηέξ ζδζυηδηεξ ηάεε πενζμπήξ ημο δείβιαημξ ηαζ επζηνέπεζ ημκ εκημπζζιυ ιαθαηχκ αζμθμβζηχκ ζςιαηζδίςκ πάκς ζε έκα ζηθδνυ οπυζηνςια. Ζ επελενβαζία ηςκ εζηυκςκ έβζκε ιε ηδ αμήεεζα ημο πνμβνάιιαημξ Image Analysis, NT-MDT. Δθανιυζηδηακ μζ ζπεηζηέξ εκημθέξ ημο πνμβνάιιαημξ πμο αθμνμφκ ηδ αεθηίςζδ ηςκ εζηυκςκ, π.π. ιε απαθμζθή ηθίζδξ/ηφνηςζδξ ή δζαβναθή ζοβηεηνζιέκςκ βναιιχκ ζάνςζδξ. Πένα απυ ηδκ παναηήνδζδ ηδξ δζάηαλδξ ηαζ ηδξ δμιήξ ηςκ πνμζνμθδιέκςκ ιμνίςκ πάκς ζηα οπμζηνχιαηα, μζ εζηυκεξ, μζ μπμίεξ εθήθεδζακ, πνδζζιμπμζήεδηακ βζα ηδ ζφβηνζζδ ηδξ επζθακεζαηήξ ηάθορδξ θυβς πνμζνυθδζδξ ζηζξ δζάθμνεξ ζοκεήηεξ. 65

67 3. Απνηειέζκαηα 3.1. Μειέηε ηνπνγξαθηθώλ ηδηνηήησλ ησλ ππό κειέηε ππνζηξσκάησλ Απαναίηδηδ βζα ηδκ ηαηακυδζδ ηδξ αθθδθεπίδναζδξ ηςκ ζςιαηζδίςκ LDLεπζθακεζχκ είκαζ δ ιεθέηδ ηςκ ηεθεοηαίςκ πνζκ ηδκ ειαάπηζζή ημοξ ζημ δζάθοια ηςκ LDL. ηδ ζοκέπεζα, παναηίεεκηαζ εζηυκεξ ημπμβναθίαξ ηαζ θάζδξ AFM ηςκ οπμζηνςιάηςκ HOPG ηαζ c-si πμο πνδζζιμπμζήεδηακ ηαηυπζκ ηαεανζζιμφ ηαζ πςνίξ ηδκ πνμζεήηδ ημο αζμθμβζημφ δείβιαημξ ζε ζοκδοαζιυ ιε ηζξ ελήξ παναιέηνμοξ: 1. Μέβεεμξ εζηυκαξ - Scan size (ιm), 2. Peak-to- Peak - P2P (nm), 3. Mean Height (nm), 4. RMS roughness Rrms (nm). Δηθόλα 9. Δζηυκα AFM ημπμβναθίαξ ηαζ θάζδξ ηδξ ηαεανήξ επζθάκεζαξ HOPG δζαζηάζεςκ 5x5 ιm. Δηθόλα 10. Δζηυκα AFM ημπμβναθίαξ ηαζ θάζδξ ηδξ επζθάκεζαξ c-si δζαζηάζεςκ 5x5 ιm. 66

68 Δηθόλα 11. (α)(β) Δζηυκα ημπμβναθίαξ AFM ηαεανήξ επζθάκεζαξ HOPG δζαζηάζεςκ 3x3 ιm, ηαζ (α)(δ) πνμθίθ ημιχκ ηαηά ημκ X ηαζ Y άλμκα ζηζξ εέζεζξ πμο οπμδεζηκφμκηαζ ιε ιπθε βναιιή. Δηθόλα 12. (α) Δζηυκα ημπμβναθίαξ AFM ηαεανήξ επζθάκεζαξ c-si δζαζηάζεςκ 5x5 ιm ηαζ (α) πνμθίθ ημιήξ ηαηά ημκ X άλμκα ζηδ εέζδ πμο οπμδεζηκφεηαζ ιε ιπθε βναιιή. 67

69 Πίλαθαο 5. ηαηζζηζηά ζημζπεία (Peak2Peak, RMS roughness) εζηυκςκ δζαζηάζεςκ 5x5 ιm βζα ηαεανά οπμζηνχιαηα Γείγκα Peak-to-Peak (nm) Mean Height (nm) Rrms (nm) HOPG 7,9 c-si 8,2 4,5 2,4 1,1 0,2 Γζα ηδ ιεθέηδ ηδξ πνμζνυθδζδξ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ ζηδκ επζθάκεζα HOPG ελεηάζηδηακ ηνεζξ δζαθμνεηζηέξ ζοβηεκηνχζεζξ δζαθφιαημξ. Πανά ημ βεβμκυξ υηζ πνχηα δζεκενβήεδηακ μζ ιεηνήζεζξ ιε ηα δζαθφιαηα ζοβηεκηνχζεςκ 15 ιg/ml ηαζ 50 ιg/ml, βζα θυβμοξ ενιδκείαξ ηςκ απμηεθεζιάηςκ εα βίκεζ πνχηα ακαθμνά ζηα εονήιαηα πμο πνμέηορακ απυ ηζξ απεζημκίζεζξ ιεηά απυ ειαάπηζζδ ζημ δζάθοια ηςκ 5 ιg/ml. 68

70 3.2. Μειέηε δηαιύκαηνο LDL ιηπνπξσηετλώλ ζπγθέληξσζεο 5 κg/ml ζε επηθάλεηα HOPG. Ανπζηά, ελεηάζηδηε ημ ιέβεεμξ ηδξ επζηάθορδξ ηδξ επζθάκεζαξ ηςκ οιεκίςκ απυ ηζξ πνμζνμθδιέκεξ θζπμπνςηεΐκεξ ιεηά απυ 1h ειαάπηζζδξ ηςκ δεζβιάηςκ. Γζα κα βίκεζ αοηυ πνδζζιμπμζήεδηακ ηνεζξ ηνυπμζ: 1. έβζκε ζφβηνζζδ ηςκ ηζιχκ ηδξ επζθακεζαηήξ ηναπφηδηαξ Rrms ιεηαλφ πενζμπχκ πμο θαίκμκηακ ιδ επζηαθοιιέκεξ απυ ζςιαηίδζα θζπμπνςηεσκχκ ηαζ ακηίζημζπςκ πενζμπχκ ηαεανμφ οπμζηνχιαημξ, 2. ιεθεηήεδηακ ηα πνμθίθ ημιχκ εζηυκςκ ημπμβναθίαξ ζε δζάθμνεξ ηαηεοεφκζεζξ ζε πενζμπέξ πμο δεκ οπάνπμοκ ειθακή ζοζζςιαηχιαηα, 3. έβζκε θήρδ απεζηυκζζδξ θάζδξ πμο πανέπεζ ηδ δοκαηυηδηα δζάηνζζδξ ηςκ δζαθμνεηζηχκ οθζηχκ (οπμζηνχιαημξ-θζπμπνςηεσκχκ). Πζμ ζοβηεηνζιέκα ζηδκ Δζηυκα 13 πανμοζζάγεηαζ ιία πενζμπή δζαζηάζεςκ 4,5x4,5 ιm, υπμο δζαηνίκμκηαζ επζηαθοιιέκα ηαζ ιδ ειθακχξ επζηαθοιιέκα απυ θζπμπνςηεΐκδ ηιήιαηα. Δηθόλα 13. Σμπμβναθζηή εζηυκα AFM βζα πενζμπή 4,5x4,5 ιm δείβιαημξ HOPG ειααπηζζιέκμο ζε δζάθοια LDL 5 ιg/ml βζα 1h. ηα έκεεηα 1 (P-2-P=5,5 nm, Average=3,0 nm, Rrms=1,05 nm) ηαζ 2 (P-2-P=5,9 nm, Average=3,3 nm, Rrms=1,16 nm) πανμοζζάγμκηαζ πενζμπέξ δζαζηάζεςκ 1x1 ιm πμο θαίκμκηαζ ιδ επζηαθοιιέκεξ απυ ημ αζμθμβζηυ οθζηυ. Οζ ηζιέξ ηδξ επζθακεζαηήξ ηναπφηδηαξ ζηα έκεεηα 1 ηαζ 2 ηδξ εζηυκαξ είκαζ Rrms 1 = 1,05 nm ηαζ Rrms 2 = 1,16 nm, πμο είκαζ πμθφ ημκηά ζηδκ επζθακεζαηή 69

71 ηναπφηδηα πενζμπήξ ακηίζημζπςκ δζαζηάζεςκ ημο ζοβηεηνζιέκμο οιεκίμο (Rrms=1,06 nm). Ζ ζφβηνζζδ αοηή ιαξ μδδβεί ζημ ζοιπέναζια υηζ πνυηεζηαζ βζα ιδ επζηαθοιιέκεξ πενζμπέξ. Έκαξ άθθμξ ηνυπμξ ελέηαζδξ ημο ζοβηεηνζιέκμο ενςηήιαημξ είκαζ ιέζς επζθεβιέκςκ ημιχκ δζαθυνςκ ηαηεοεφκζεςκ ζε πενζμπέξ υπμο δεκ οπάνπμοκ ειθακή ζοζζςιαηχιαηα (Δζηυκα 14). Δηθόλα 14. (α) ηαζ (β) Δζηυκα ημπμβναθίαξ AFM LDL θζπμπνςηεσκχκ πνμζνμθδιέκςκ ζε επζθάκεζα HOPG υπμο έπμοκ θδθεεί μζ ημιέξ 1 ηαζ 2 ακηίζημζπα ζε πενζμπέξ πςνίξ ειθακχξ πνμζνμθδιέκμ οθζηυ. (α) ηαζ (δ) Πνμθίθ ηςκ ημιχκ 1 ηαζ 2 ακηίζημζπα πμο πενζθαιαάκμοκ ζπδιαηζζιμφξ ιε ιέζμ φρμξ 5,4 ηαζ 6,1 nm ακηίζημζπα. Σμ πνμθίθ ηδξ ημιήξ ηαηά ημκ άλμκα Τ (ημιή 1, Δζη. 14α) απμηαθφπηεζ ηδκ φπανλδ δμιχκ πμο έπμοκ ιέζμ φρμξ ηα 5,4 nm. Ακάθμβα ηαζ ημ πνμθίθ ιζαξ ηοπαίαξ ημιήξ (ημιή 2, Δζη. 14δ) πενζθαιαάκεζ ζπδιαηζζιμφξ ιε ιέζμ φρμξ 6,1 nm. Με δεδμιέκμ υηζ μζ ζπδιαηζζιμί αοημί έπμοκ ιζηνυηενμ φρμξ απυ αοηυ ημο ζςιαηζδίμο ηδξ LDL ηαζ υηζ ακάθμβεξ δμιέξ ιε ιέζμ φρμξ 4,5-5,5 nm έπμοκ θδθεεί απυ ημιέξ ακηίζημζπμο ιεβέεμοξ ζε επζθάκεζα ηαεανμφ HOPG πνζκ ηδκ ειαάπηζζή ημο, πνμηφπηεζ υηζ ηαηά ιήημξ ηςκ ημιχκ δεκ οπάνπμοκ ζςιαηίδζα LDL. Δπμιέκςξ, πνυηεζηαζ βζα ιδ επζηαθοιιέκεξ πενζμπέξ. 70

72 ημ ίδζμ ζοιπέναζια μδδβεί ηαζ δ παναηήνδζδ ηδξ απεζηυκζζδξ θάζδξ ζηζξ πενζμπέξ ηςκ εκεέηςκ 1 ηαζ 2 ηδξ Δζηυκαξ 13 πμο δεκ παναηίεεηαζ δζυηζ δεκ δζαεέηεζ ηαθή ακάθοζδ. Έβζκε πνμζπάεεζα κα ιεθεηδεμφκ μζ ιζηνυηενεξ ζε δζαζηάζεζξ ηαζ φρμξ δμιέξ ηδξ εζηυκαξ ζε ιεβέεοκζδ πνμηεζιέκμο κα ελεηαζηεί δ πανμοζία ιειμκςιέκςκ ζςιαηζδίςκ LDL ή ιζηνχκ ζοζζςιαηςιάηςκ ημοξ. Έηζζ, έπμοκ επζθεβεί μζ ζπδιαηζζιμί πμο πενζαάθθμκηαζ απυ ηα πθαίζζα 1,2, 3, 4 ηαζ 5 ηδξ Δζηυκαξ 15. Δηθόλα 15. Δζηυκα ημπμβναθίαξ AFM LDL θζπμπνςηεσκχκ πνμζνμθδιέκςκ ζε επζθάκεζα HOPG ηαζ πνμθίθ ηδξ ημιήξ ηαηά ημκ άλμκα x πμο οπμδεζηκφεηαζ ιε ιπθε βναιιή. (1),(2),(3) ηαζ (4) Μεβέεοκζδ ηςκ πενζμπχκ πμο μνίγμκηαζ ζηδκ εζηυκα απυ ηα ακηίζημζπα πθαίζζα ηαζ πενζθαιαάκμοκ ζπδιαηζζιμφξ ιζηνχκ δζαζηάζεςκ. (5)(α) Μεβέεοκζδ ημο ακηίζημζπμο πθαζζίμο υπμο πανμοζζάγεηαζ έκα ιεβάθμ ζοζζςιάηςια ηαζ (α) πνμθίθ ημιήξ ζηδ εέζδ ιζαξ πενζμπήξ ημο ζοζζςιαηχιαημξ ιε αζαθή υνζα. Με άζπνμ αέθμξ οπμδεζηκφεηαζ ζοζζςιάηςια ιεβάθςκ δζαζηάζεςκ πμο ζπδιαηίγεηαζ ζε step ημο οπμζηνχιαημξ ηαζ ιε 71

73 ηυηηζκα αέθδ ζπδιαηζζιμί πμο ιάθθμκ έπμοκ ιεηαημπζζηεί απυ ηδκ επίδναζδ ηδξ αηίδαξ ηαηά ηδ ζάνςζδ. Έβζκε θήρδ ημιήξ ηαηά ημκ άλμκα x (Δζηυκα 15) ζε πενζμπή υπμο δζαηνίκεηαζ ζημ ανζζηενυ ηδξ ηιήια δ πανμοζία εκυξ ζπδιαηζζιμφ. Απυ ηδ ιεθέηδ ημο πνμθίθ ηδξ ημιήξ πνμηφπηεζ υηζ μζ άθθεξ δμιέξ ηαηά ιήημξ ηδξ έπμοκ ιέζμ φρμξ ηα 5-6 nm ηαζ δεκ δζαθένμοκ απυ εηείκεξ ζε ιδ επζηαθοιιέκεξ πενζμπέξ. οκεπχξ, βφνς ηαζ ηάης απυ ημ ιζηνυ αοηυ ζπδιαηζζιυ δεκ θαίκεηαζ κα οπάνπεζ ζηνχια θζπμπνςηεσκχκ πμο κα ηαθφπηεζ ηδκ επζθάκεζα. Σμ ζπεηζηυ ιε ηζξ βεζημκζηέξ δμιέξ φρμξ ημο ζοβηεηνζιέκμο ζπδιαηζζιμφ είκαζ πενίπμο 20 nm. Έπεζ δζαζηάζεζξ 124x56x20 nm (ζε ιεβέεοκζδ Δζηυκα 15-1, δζαζηάζεςκ 600x600 nm) ηαζ πνμθακχξ απμηεθείηαζ απυ πενζζζυηενα ημο εκυξ ζςιαηίδζα LDL. Δπεζδή μζ LDL έπμοκ ζπεδυκ ζθαζνζηυ ζπήια, είκαζ εφηαιπηεξ ηαζ δεκ είκαζ δοκαηυκ απυ ηδκ εζηυκα κα βίκμοκ δζαηνζηά πζμ ζοβηεηνζιέκα παναηηδνζζηζηά ηδξ ιεθεημφιεκδξ ιμνθμθμβίαξ, δεκ είκαζ δοκαηυκ κα εηηζιδεεί μ ανζειυξ ηαζ δ δζάηαλδ ηςκ ζςιαηίδζςκ ζημ ζοβηεηνζιέκμ ζοζζςιάηςια. Απυ ηδκ παναηήνδζδ ηδξ δμιήξ ζημ πθαίζζμ 2 (ζε ιεβέεοκζδ Δζηυκα 15-2, δζαζηάζεςκ 1x1 ιm) πνμηφπηεζ υηζ ημ φρμξ ηδξ είκαζ 14nm ηαζ ηςκ ζπδιαηζζιχκ πμο ηδκ πενζαάθθμοκ πενίπμο 4 nm, υπςξ ημ ιέζμ φρμξ ηςκ ζπδιαηζζιχκ ζε ηαεανυ οπυζηνςια HOPG. οκεπχξ, μζ ηαεανέξ δζαζηάζεζξ ημο απεζημκζγυιεκμο πονήκα είκαζ 144x114x10 nm. Πνμθακχξ απμηεθείηαζ απυ πενζζζυηενα ημο εκυξ ζςιαηίδζα LDL ηαζ ιε δεδμιέκμ υηζ ημ φρμξ ημοξ ιε ηδκ ίδζα ηεπκζηή έπεζ πνμζδζμνζζηεί πενίπμο ζηα 10 nm, ζημ ζοβηεηνζιέκμ ζοζζςιάηςια πζεακυκ ηα ζςιαηίδζα κα δζαηάζζμκηαζ ημ έκα δίπθα ζημ άθθμ. ημ πθαίζζμ 3 (ζε ιεβέεοκζδ Δζηυκα 15-3, δζαζηάζεςκ 600x600 nm) πανμοζζάγεηαζ ιία ηεκηνζηή δμιή δζαζηάζεςκ 104x100x20 nm πμο ηαζ αοηή απμδίδεηαζ ζε ζοζζςιάηςια ζςιαηζδίςκ LDL πςνίξ υιςξ ηαζ ζε αοηήκ ηδκ πενίπηςζδ κα βίκμκηαζ εοδζάηνζηα. ημ πθαίζζμ 4 (ζε ιεβέεοκζδ Δζηυκα 15-4, δζαζηάζεςκ 350x350 nm) πενζέπεηαζ ιία δμιή δ μπμία ιεθεηήεδηε εηηεκέζηενα ηαζ ιε ηδ θήρδ ημιήξ ηαηά ημκ άλμκα Τ (Δζηυκα 16). Σμ φρμξ ηδξ υπςξ θαίκεηαζ ζημ ακηίζημζπμ δζάβναιια είκαζ πενίπμο nm ηαζ μζ άθθεξ δζαζηάζεζξ ηδξ 46x70 nm. Ζ δμιή αοηή πζεακυκ κα είκαζ έκα ιειμκςιέκμ ζςιαηίδζμ LDL. ηδκ πενίπηςζδ αοηή ημ ζπήια ημο ζςιαηζδίμο έπεζ αθθμζςεεί ηαζ ημ ιέβεευξ ημο έπεζ ιεβαθφηενεξ ηζιέξ απυ ημ πναβιαηζηυ ιέβεεμξ ημο ζςιαηζδίμο ηδξ LDL θυβς ηςκ δοκάιεςκ πμο αζηεί δ αηίδα ημο AFM ζε αοηυ ηαζ ημο ηνυπμο ζάνςζδξ ιε πεπεναζιέκςκ δζαζηάζεςκ αηίδα. 72

74 Δηθόλα 16. Δζηυκα ημπμβναθίαξ AFM LDL θζπμπνςηεσκχκ πνμζνμθδιέκςκ ζε επζθάκεζα HOPG ζε ιεβέεοκζδ ηαζ πνμθίθ ηδξ ημιήξ ηαηά ημκ άλμκα Τ πμο οπμδεζηκφεηαζ ιε ιπθε βναιιή. Λυβς ηςκ δζαζηάζεχκ ημο πζεακυκ μ ζοβηεηνζιέκμξ ζπδιαηζζιυξ κα απμδίδεηαζ ζε ιειμκςιέκμ ζςιαηίδζμ LDL. ημ πθαίζζμ 5 (ζε ιεβέεοκζδ Δζηυκα 15-5α, δζαζηάζεςκ 1x1 ιm) ηαζ ζημ δζπθακυ ηδξ δζάβναιια (Δζηυκα 15-5α) θαίκεηαζ ιία δμιή ζηδκ μπμία δεκ οπάνπμοκ εοδζάηνζηα ζοζζςιαηχιαηα ηαζ ηδξ μπμίαξ ημ φρμξ είκαζ πενίπμο 10 nm. Πζεακυκ κα πνυηεζηαζ βζα πνμζνμθδιέκεξ θζπμπνςηεΐκεξ, μζ μπμίεξ υιςξ είηε έπμοκ δζαποεεί ζημ οπυζηνςια είηε έπμοκ παναζονεεί απυ ημ tip ηαζ βζα αοηυ δεκ έπμοκ ζαθή υνζα. Ζ ιεθέηδ ιζαξ αηυιδ εζηυκαξ ημπμβναθίαξ (Δζηυκα 17) δ θήρδ ηδξ μπμίαξ έβζκε ηάης απυ ηζξ ίδζεξ ζοκεήηεξ επζαεααζχκεζ ηα εονήιαηα πμο ακαθένεδηακ παναπάκς. Καζ ζηδκ εζηυκα αοηή παναηδνείηαζ ιενζηή ηάθορδ ηδξ επζθάκεζαξ ημο οπμζηνχιαημξ απυ ημ πνμζνμθδεέκ αζμθμβζηυ οθζηυ. ημ έκεεημ έπεζ θδθεεί ιία ημιή δ μπμία δζαηνέπεζ ημ ιεβάθμ ζοζζςιάηςια πμο δζαηνίκεηαζ (Δζηυκα 17α). Απυ ημ πνμθίθ ηδξ ημιήξ (Δζηυκα 17α) θαίκεηαζ υηζ εηαηένςεεκ ημο ζοζζςιαηχιαημξ οπάνπμοκ ζπδιαηζζιμί ημ φρμξ ηςκ μπμίςκ είκαζ πενίπμο 5 nm, πμο είκαζ πανυιμζμζ ιε εηείκμοξ ηςκ ηεκχκ πενζμπχκ ηδξ πνμδβμφιεκδξ εζηυκαξ ηαζ παναηδνμφκηαζ επίζδξ ηαζ ζε ηαεανή επζθάκεζα HOPG. Σμ ζοζζςιάηςια έπεζ δζαθμνά φρμοξ ζε ζπέζδ ιε ημ οπυζηνςια 20 nm ηαζ δζαζηάζεζξ 100x134 nm. Πνμθακχξ απμηεθείηαζ απυ πμθθά ζςιαηίδζα LDL ηα υνζα ηςκ μπμίςκ δεκ είκαζ εοδζάηνζηα ηαζ ηα μπμία υιςξ είκαζ ημπμεεηδιέκα ζε πενζζζυηενεξ ηδξ ιζαξ ηαζ ίζςξ ζε δφμ ζηζαάδεξ. 73

75 Δηθόλα 17. Δζηυκα ημπμβναθίαξ AFM LDL θζπμπνςηεσκχκ πνμζνμθδιέκςκ ζε επζθάκεζα HOPG (α) Μεβέεοκζδ ηδξ ορδθυηενδξ δμιήξ δζαζηάζεςκ 1x1 ιm ηαζ (α) πνμθίθ ηοπαίαξ ημιήξ πμο οπμδεζηκφεηαζ ιε ιπθε βναιιή ηαζ πενζθαιαάκεζ αοηυ ημκ ζπδιαηζζιυ. Λυβς ηςκ δζαζηάζεχκ ημο μ ζοβηεηνζιέκμξ ζπδιαηζζιυξ απμδίδεηαζ ζε ζοζζςιάηςια ζςιαηζδίςκ LDL. Καζ ζηδκ εζηυκα αοηή ιε άζπνμ αέθμξ οπμδεζηκφεηαζ ζοζζςιάηςια ιεβάθςκ δζαζηάζεςκ πμο ζπδιαηίγεηαζ ζε step ημο οπμζηνχιαημξ ηαζ ιε ηυηηζκμ αέθμξ ζπδιαηζζιμί πμο ιάθθμκ έπμοκ ιεηαημπζζηεί απυ ηδκ επίδναζδ ηδξ αηίδαξ ηαηά ηδ ζάνςζδ. Παναηδνχκηαξ ηαζ ηζξ δφμ εζηυκεξ ιεβάθςκ δζαζηάζεςκ πμο παναηίεεκηαζ, δζαπζζηχκεηαζ υηζ ηα ζςιαηίδζα ηδξ LDL θαίκεηαζ κα αενμίγμκηαζ ηαζ κα ζπδιαηίγμοκ ιεβάθα ζοζζςιαηχιαηα ζε πενζμπέξ πμο ανίζημκηαζ ηα steps ημο οπμζηνχιαημξ (άζπνα αέθδ). Αοηυ μθείθεηαζ είηε ζημ υηζ δείπκμοκ ελ ανπήξ πνμηίιδζδ πνμζνυθδζδξ ζηδ ζοβηεηνζιέκδ ημπμβναθία είηε ζημ υηζ παναζφνμκηαζ απυ ημ tip ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ ζάνςζδξ ηαζ ζοζζςνεφμκηαζ ζηα ζδιεία αοηά. 74

76 Δηθόλα 18. Σμπμβναθζηή απεζηυκζζδ AFM ζε ιεβέεοκζδ πενζμπχκ υπμο ανίζημκηαζ steps ημο οπμζηνχιαημξ ηαζ υπμο δζαηνίκεηαζ ζοζζχνεοζδ θζπμπνςηεσκχκ. Οζ ζπδιαηζζιμί πμο δδιζμονβμφκηαζ έπμοκ πθάημξ nm. Δπζπθέμκ, υπμο οπάνπμοκ ζοζζςιαηχιαηα δδιζμονβμφκηαζ ηάπμζεξ ηοιαηζζηέξ βναιιέξ (ηυηηζκα αέθδ) πμο πζεακυκ κα μθείθμκηαζ ζηδ ιεηαηίκδζδ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ πάκς ζηδκ επζθάκεζα ηαηά ηδ θήρδ ηδξ εζηυκαξ. Ζ ιεηαηυπζζδ ηςκ πνμζνμθδιέκςκ ζςιαηζδίςκ απυ ηδκ επίδναζδ ημο tip είκαζ ζοκέπεζα αθθά ηαζ απυδεζλδ ηδξ αζεεκμφξ πνμζνυθδζδξ ηδξ LDL θζπμπνςηεΐκδξ πάκς ζηδκ επζθάκεζα ημο HOPG, υπςξ έπεζ παναηδνδεεί ηαζ ιε άθθεξ πνςηεΐκεξ. οιπεναζιαηζηά, απυ ηδ ιεθέηδ ιε ηδκ ηεπκζηή AFM οπμζηνχιαημξ HOPG ειααπηζζιέκμο βζα 1h ζε δζάθοια LDL θζπμπνςηεσκχκ ζοβηέκηνςζδξ 5 ιg/ml πνμηφπηεζ υηζ: 1. Οζ θζπμπνςηεΐκεξ πνμζνμθμφκηαζ εηενμβεκχξ ζηδκ επζθάκεζα, αθήκμκηαξ ιεβάθεξ ιδ επζηαθοιιέκεξ πενζμπέξ. 2. πδιαηίγμκηαζ ζοζζςιαηχιαηα δζαθυνςκ ζπδιάηςκ ηαζ ιεβεεχκ, ιε ηα ιεβαθφηενα κα ζπδιαηίγμκηαζ ζηζξ εέζεζξ ηςκ steps ημο οπμζηνχιαημξ. Ζ δδιζμονβία ηςκ ζοζζςιαηςιάηςκ ίζςξ κα είπε απμθεοπεεί ιε ηδ πνδζζιμπμίδζδ ιζηνυηενδξ ζοβηέκηνςζδξ δζαθφιαημξ απυ αοηήκ ημο πεζνάιαημξ. 3. Γζαηνίκμκηαζ δμιέξ ιζηνχκ δζαζηάζεςκ, ζπεδυκ ζθαζνζηέξ ή ςμεζδμφξ ζπήιαημξ, μζ μπμίεξ απμδίδμκηαζ ζε ιειμκςιέκα ζςιαηίδζα LDL. Σα ιεηνμφιεκα υιςξ ιεβέεδ αοηχκ έπμοκ ιεβαθφηενεξ ηζιέξ απυ ηζξ πναβιαηζηέξ θυβς αδοκαιζχκ ηδξ ιεευδμο. 4. Ζ LDL θζπμπνςηεΐκδ θαίκεηαζ κα αθθδθεπζδνά αζεεκχξ ιε ηδκ επζθάκεζα ημο HOPG ηαζ κα ιεηαημπίγεηαζ πάκς ζε αοηήκ ιε ηδκ επίδναζδ ηδξ αηίδαξ ηαηά ηδ ζάνςζδ. 75

77 3.3. Μειέηε δηαιύκαηνο LDL ιηπνπξσηετλώλ ζπγθέληξσζεο 15 κg/ml ζε επηθάλεηα HOPG. Ζ Δζηυκα 19 πανμοζζάγεζ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ πνμζνυθδζδξ ηςκ LDL ζε επζθάκεζα HOPG ιεηά απυ 1h ειαάπηζζδξ ηςκ δεζβιάηςκ. Δηθόλα 19. (α) Σμπμβναθζηή εζηυκα AFM δζαζηάζεςκ 10x10 ιm επζθάκεζαξ HOPG ηαζ πνμζνμθδιέκςκ LDL ζςιαηζδίςκ ηαζ (α) ιεβέεοκζδ ηδξ επζθεβιέκδξ πενζμπήξ δζαζηάζεςκ 76

78 5x5 ιm. Ο πνυκμξ ειαάπηζζδξ ηςκ δεζβιάηςκ ήηακ 1h. ημ έκεεημ 1 (Average=4,1 nm, Rrms=1,09 nm) πανμοζζάγεηαζ πενζμπή δζαζηάζεςκ 1x1 ιm πμο θαίκεηαζ ιδ επζηαθοιιέκδ απυ ημ αζμθμβζηυ οθζηυ. ηα πθαίζζα 2 ηαζ 3 πανμοζζάγμκηαζ ζπδιαηζζιμί πμο πενζβνάθμκηαζ ζε παναηάης εζηυκα ζε ιεβέεοκζδ. Με άζπνα αέθδ οπμδεζηκφμκηαζ ζοζζςνεφζεζξ θζπμπνςηεσκχκ ζηα steps ημο οπμζηνχιαημξ ηαζ ιε ηυηηζκα αέθδ ζπδιαηζζιμί πμο πζεακχξ κα έπμοκ παναζονεεί απυ ηδκ αηίδα ηαηά ηδ ζάνςζδ. Ανπζηά, ελεηάζηδηε ημ ακ υθδ δ επζθάκεζα ηςκ οιεκίςκ ηαθοπηυηακ απυ ηζξ πνμζνμθδιέκεξ θζπμπνςηεΐκεξ. Γζα ημ θυβμ αοηυ έβζκε ζφβηνζζδ ηςκ ηζιχκ ηδξ επζθακεζαηήξ ηναπφηδηαξ ιεηαλφ πενζμπχκ ηςκ εζηυκςκ πμο θαίκμκηακ ιδ επζηαθοιιέκεξ ηαζ πενζμπχκ ακηίζημζπμο ιεβέεμοξ ηαεανμφ οπμζηνχιαημξ. Έηζζ, ανέεδηε υηζ δ ηζιή ηδξ επζθακεζαηήξ ηναπφηδηαξ ζημ έκεεημ 1 ηδξ Δζηυκαξ 19 είκαζ Rrms=1,09, πμο είκαζ ζπεδυκ ίζδ ιε ηδκ Rrms=1,06 ημο ηαεανμφ HOPG. Ζ ζφβηνζζδ αοηή μδδβεί ζημ ζοιπέναζια υηζ πνυηεζηαζ βζα ιδ επζηαθοιιέκδ απυ θζπμπνςηεΐκεξ πενζμπή. ημ ίδζμ ζοιπέναζια μδδβεί ηαζ δ ιεθέηδ ημο πνμθίθ ημιήξ ιήημοξ 3 ιm ζε πενζμπή υπμο δεκ θαίκεηαζ κα απεζημκίγμκηαζ δμιέξ (Δζηυκα 20), απυ υπμο πνμηφπηεζ υηζ οπάνπμοκ ζπδιαηζζιμί ιε ιέβζζημ φρμξ ηα 5 nm ηαζ ιέζμ φρμξ πενίπμο 4 nm, υπςξ ηαζ ζε ακηίζημζπδ ημιή ηεκμφ οπμζηνχιαημξ. Δηθόλα 20. (α) Δζηυκα ημπμβναθίαξ AFM ηαζ ημιή ιήημοξ 3 ιm ζηδ εέζδ πμο οπμδεζηκφεηαζ ιε ηδ βναιιή ιπθε πνχιαημξ, (α) πνμθίθ ηδξ ημιήξ υπμο πενζθαιαάκμκηαζ δμιέξ ιε ιέζμ φρμξ ηα 4 nm. Όπςξ ζηδ ζοβηέκηνςζδ ηςκ 5 ιg/ml, έηζζ ηαζ ζε αοηή ηςκ 15 ιg/ml, ηα ζςιαηίδζα ηδξ LDL θαίκεηαζ κα αενμίγμκηαζ ηαζ κα ζπδιαηίγμοκ ιεβάθα ζοζζςιαηχιαηα ζε πενζμπέξ πμο ανίζημκηαζ ηα steps ημο οπμζηνχιαημξ (άζπνα αέθδ Δζηυκαξ 19 ηαζ Δζηυκα 21). Σμ πθάημξ ηςκ ζοζζςιαηςιάηςκ αοηχκ είκαζ 77

79 ιεβαθφηενμ αοημφ πμο παναηδνείηαζ ζηζξ εζηυκεξ ημο δζαθφιαημξ ιζηνήξ ζοβηέκηνςζδξ ( nm έκακηζ nm). Δπίζδξ, παναηδνμφκηαζ ηαζ πάθζ ηαζ ζε ιεβαθφηενδ ποηκυηδηα δμιέξ αζαθχκ μνίςκ ζηζξ μπμίεξ δεκ παναηδνμφκηαζ εοδζάηνζηα ζοζζςιαηχιαηα, φρμοξ πενίπμο 10 nm, πμο απμδίδμκηαζ είηε ζηδ δζάποζδ ηςκ ζςιαηζδίςκ LDL ζημ οπυζηνςια είηε ζηδ ιεηαηυπζζή ημοξ απυ ημ tip (Δζηυκα 21). Δηθόλα 21. Μεβέεοκζδ ηςκ πθαζζίςκ 2 ηαζ 3 ηδξ Δζηυκαξ 17. Πανμοζζάγμκηαζ ζοζζςνεφζεζξ ηαηά ιήημξ ηςκ steps πμο έπμοκ πθάημξ nm ηαζ ζπδιαηζζιμί αζαθμφξ ιμνθμθμβίαξ, φρμοξ πενίπμο 10 nm (πνμθίθ ημιήξ πμο οπμδεζηκφεηαζ ιε ιπθε βναιιή) ηαζ μζ μπμίεξ πζεακυκ κα μθείθμκηαζ ζε δζάποζδ ή ιεηαηυπζζδ θζπμπνςηεσκχκ απυ ηδκ αηίδα. ηδκ επζθάκεζα ημο HOPG παναηδνήεδηακ δμιέξ πμο είπακ δζαζηάζεζξ πενίπμο nm ηαζ φρμξ nm ηαζ απμδυεδηακ ζε ιειμκςιέκα ζςιαηίδζα ηδξ LDL θζπμπνςηεΐκδξ (Δζηυκα 22). Δηθόλα 22. Δζηυκεξ ημπμβναθίαξ βζα πενζμπέξ 500x500 nm, 300x300 nm ηαζ 200x200 nm, υπμο πανμοζζάγμκηαζ δμιέξ δζαζηάζεςκ 77x35x10, 74x62x11 ηαζ 60x55x9,5 ακηίζημζπα πμο απμδίδμκηαζ ζε ιειμκςιέκα ζςιαηίδζα LDL. ηζξ ελεηαγυιεκεξ επζθάκεζεξ δζαηνίκμκηακ επίζδξ ηαζ ιεβαθφηενεξ δμιέξ/πονήκεξ πμο απμδυεδηακ ζε ζοιπθέβιαηα ζςιαηζδίςκ (Δζηυκα 23). 78

80 Δηθόλα 23. Σμπμβναθζηή εζηυκα βζα πενζμπή 1x1 ιm επζθάκεζαξ HOPG ειααπηζζιέκδξ ζε δζάθοια LDL θζπμπνςηεσκχκ υπμο δζαηνίκμκηαζ πονήκεξ ιζηνμφ ιεβέεμοξ. ημ δζάβναιια πανμοζζάγεηαζ ημιή ηαηά ημκ άλμκα Υ ζημ επζθεβιέκμ ηιήια ηδξ εζηυκαξ. Ζ δζάιεηνμξ ηςκ πονήκςκ ζε πμθθέξ πενζπηχζεζξ έθηακε πενίπμο ηα 130 nm ηαζ ημ φρμξ ημοξ ηα nm. Απυ ηα ζημζπεία αοηά, ηαεχξ ηαζ απυ ηδκ ημπμβναθζηή απεζηυκζζδ ιζηνχκ πενζμπχκ ηαζ ηζξ ηαηάθθδθεξ ημιέξ ζε δζάθμνεξ ηαηεοεφκζεζξ, ιπμνεί κα αβεζ ημ ζοιπέναζια υηζ μνζζιέκα απυ ηα ζοιπθέβιαηα έπμοκ ιία ζδζαίηενδ ιμνθμθμβία απμηεθμφιεκα πζεακυκ απυ ηεηναιενή ηςκ LDL ζςιαηζδίςκ. Σμ ζπήια ηςκ ηεηναιενχκ αοηχκ θαίκεηαζ κα είκαζ ζακ εηείκμ ηδξ πεηαθμφδαξ (Δζηυκα 24). Δηθόλα 24. Δζηυκα ημπμβναθίαξ AFM δζαζηάζεςκ 650x650nm ιε ζοζζςιάηςια ζςιαηζδίςκ LDL ηαζ ζπδιαηζηή ακαπανάζηαζδ ηςκ ηεηναιενχκ πμο πζεακυκ κα δδιζμονβμφκηαζ. 79

81 Δηθόλα 25. Δζηυκα ημπμβναθίαξ AFM ιε ζοζζςιάηςια ζςιαηζδίςκ LDL πμο, υπςξ πνμηφπηεζ απυ ηζξ δζαηνζηέξ ημνοθέξ (ζδιεζχκμκηαζ ιε αέθδ) ζηα πνμθίθ ηςκ ημιχκ (ζηζξ πενζμπέξ ηςκ ιπθε βναιιχκ) αθθά ηαζ ηζξ δζαζηάζεζξ ημο, πζεακυκ κα ζπδιαηίγεζ ηδ δμιή ημο ηεηναιενμφξ. 80

82 Ακηζηείιεκμ ιεθέηδξ απμηέθεζακ ηαζ μζ εζηυκεξ πμο εθήθεδζακ ιεηά απυ 2h ειαάπηζζδξ ηδξ επζθάκεζαξ HOPG ζε δζάθοια LDL θζπμπνςηεσκχκ ζοβηέκηνςζδξ 15 ιg/ml (Δζηυκα 26). Δηθόλα 26. (α) Σμπμβναθζηή εζηυκα AFM δζαζηάζεςκ 10x10 ιm επζθάκεζαξ HOPG ηαζ πνμζνμθδιέκςκ LDL ζςιαηζδίςκ, (α) ιεβέεοκζδ ηδξ επζθεβιέκδξ πενζμπήξ δζαζηάζεςκ 4x4 ιm. Ο πνυκμξ ειαάπηζζδξ ηςκ δεζβιάηςκ ήηακ 2h. Δζημκίγμκηαζ ζοζζςιαηχιαηα ιεβάθμο ιεβέεμοξ (πθαίζζμ 1) ηαζ ιζηνυηενα (πθαίζζμ 2), ζοζζςνεφζεζξ ζηα steps ημο οπμζηνχιαημξ (άζπνα αέθδ) ηαζ ζπδιαηζζιμί πμο παναζφνμκηαζ απυ ηδκ αηίδα (ηυηηζκα αέθδ). 81

83 Ζ ex-situ ιεθέηδ ζημκ αηιμζθαζνζηυ αένα ηδξ πνμζνυθδζδξ ηςκ LDL θζπμπνςηεσκχκ ζηδκ επζθάκεζα HOPG ηαηέδεζλε ιεηά απυ 2h ειαάπηζζδξ ζπεηζηά ιζηνή πνμζνυθδζδ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ ηαζ ιζηνή ηάθορδ ηδξ επζθάκεζαξ απυ ημ εκ θυβς αζμθμβζηυ οθζηυ ιζα ηαζ οπάνπμοκ ανηεηά ιεβάθεξ ιδ επζηαθοιιέκεξ πενζμπέξ. Ζ φπανλή ημοξ απμδεζηκφεηαζ απυ ηδ θήρδ ημιχκ ζε πενζμπέξ πμο θαίκμκηαζ ιδ επζηαθοιιέκεξ ηαζ ζφβηνζζή ημοξ ιε ακηίζημζπεξ ηαεανμφ οπμζηνχιαημξ. Δηθόλα 27. (α) Δζηυκα ημπμβναθίαξ AFM ηαζ ημιή ιήημοξ 3 ιm ζηδ εέζδ πμο οπμδεζηκφεηαζ ιε ηδ βναιιή ιπθε πνχιαημξ, (α) πνμθίθ ηδξ ημιήξ υπμο πενζθαιαάκμκηαζ δμιέξ ιε ιέζμ φρμξ ηα 4,4 nm. Σμ αζμθμβζηυ οθζηυ πνμζνμθάηαζ εηενμβεκχξ ηαζ δ ηαηακμιή ημο πάκς ζημ οπυζηνςια εζηζάγεηαζ ζηζξ πενζμπέξ ηςκ steps αοημφ (άζπνα αέθδ). Σμ πθάημξ ηςκ ζοζζςνεφζεςκ ζηα steps δε δζαθένεζ απυ εηείκμ πμο παναηδνήεδηε ζηδ ιία χνα ειαάπηζζδξ. Απεζημκίζηδηακ υιςξ ηαζ ζοιπθέβιαηα ιήημοξ nm εοεφβναιιμο ζπήιαημξ (πθαίζζμ 1, Δζηυκα 26), πμο αάζεζ ηςκ δζαζηάζεχκ ημοξ απμηεθμφκηαζ απυ 3-4 ζςιαηίδζα LDL. Ζ δμιή αοηή ίζςξ κα μθείθεηαζ ζε ιεηαηυπζζδ ηςκ LDL ζςιαηζδίςκ ηαηά ηδ ζάνςζδ ηδξ εζηυκαξ απυ ανζζηενά πνμξ ηα δελζά. Δκδζαθένμκ πανμοζζάγμοκ μζ εζηυκεξ ιεηά απυ 12h ειαάπηζζδξ (Δζηυκα 28). Απυ ηδκ παναηήνδζδ ηςκ εζηυκςκ ημπμβναθίαξ εα ιπμνμφζε κα οπμζηδνίλεζ ηακείξ υηζ δ πνμζνυθδζδ ηςκ LDL είκαζ ελαζνεηζηά ιζηνή. Απυ ηζξ εζηυκεξ θάζδξ υιςξ πνμηφπηεζ ζδιακηζηή ηάθορδ ημο οπμζηνχιαημξ. 82

84 Δηθόλα 28. (α)(α) Δζηυκεξ AFM ημπμβναθίαξ ηαζ θάζδξ δζαζηάζεςκ 10x10 ιm HOPG ηαζ πνμζνμθδιέκςκ LDL θζπμπνςηεσκχκ, (β)(δ) ιεβέεοκζδ ηςκ επζθεβιέκςκ πενζμπχκ δζαζηάζεςκ 4x4 ιm. Ο πνυκμξ ειαάπηζζδξ ηςκ δεζβιάηςκ ήηακ 12h. Ζ απεζηυκζζδ θάζδξ απμηαθφπηεζ ηδκ πανμοζία πνμζνμθδιέκμο οθζημφ. Με αάζδ ηα παναπάκς πνμηφπηεζ υηζ δ απεζηυκζζδ ηδξ εθαηηςιέκδξ πνμζνυθδζδξ ιάθθμκ μθείθεηαζ ζε ηάπμζμ ζθάθια ηαηά ηδ θήρδ ηδξ εζηυκαξ. Σα ζηαηζζηζηά ζημζπεία (Peak to peak, Mean Height, Rrms) πμο πνμηφπημοκ απυ εζηυκεξ δζαζηάζεςκ 5x5 ιm ζςιαηζδίςκ θζπμπνςηεσκχκ πάκς ζε HOPG βζα ημοξ ιεθεημφιεκμοξ πνυκμοξ ειαάπηζζδξ πανμοζζάγμκηαζ ζημκ παναηάης πίκαηα. Πίλαθαο 7. ηαηζζηζηά ζημζπεία (Peak to peak, Mean Height, Rrms) εζηυκςκ δζαζηάζεςκ 5x5 ιm πνμζνμθδιέκςκ LDL ζοβηέκηνςζδξ 15 ιg/ml ζε επζθάκεζα HOPG βζα πνυκμοξ ειαάπηζζδξ 1h, 2h ηαζ 12h. Υξόλνο Πιήζνο Peak to peak Mean Height εκβάπηηζεο δεηγκάησλ (nm) (nm) Rrms (nm) 1h 4 39,6±9,9 10,6±3,5 3,7±0,9 2h 4 36,5±9,7 9,7±1,5 3,0±0,26 12h 4 27,5±3,8 11,1±1,7 3,2±0,2 83

85 Ζ ζηαηζζηζηή επελενβαζία ηςκ ιεηνήζεςκ έβζκε ιε ημ πνυβναιια PASW Statistics 18. οβηεηνζιέκα, βζα ηάεε μιάδα εζηυκςκ οπμθμβίζηδηακ δ ιέζδ ηζιή ηςκ παναιέηνςκ Peak-to-peak (nm), Mean Height (nm) ηαζ Rrms (nm) ηαζ μζ ακηίζημζπεξ ηζιέξ ηδξ ηοπζηήξ απυηθζζδξ. Ζ ζηαηζζηζηή ζδιακηζηυηδηα ηςκ δζαθμνχκ, μζ μπμίεξ παναηδνήεδηακ θυβς ημο δζαθμνεηζημφ πνυκμο ειαάπηζζδξ ηςκ δεζβιάηςκ, εηηζιήεδηε ιε ηδ αμήεεζα ηδξ δμηζιαζίαξ One-way repeated measures ANOVA. Σμ επίπεδμ ηδξ ζηαηζζηζηήξ ζδιακηζηυηδηαξ μνίζηδηε ζημ p<0,05. Απυ ηδ ζηαηζζηζηή επελενβαζία ηςκ απμηεθεζιάηςκ βζα πνυκμοξ ειαάπηζζδξ 1h, 2h ηαζ 12h δεκ ανέεδηε ζδιακηζηή δζαθμνά ςξ πνμξ ηζξ παναιέηνμοξ Peak to peak (nm) [Wilks Lambda=0,17, p>0,05], Mean Height (nm) ) [Wilks Lambda=0,66, p>0.05] ηαζ Rrms (nm) [Wilks Lambda=0,40, p>0,05]. Μεζμκέηηδια ημο ηνυπμο αοημφ ιεθέηδξ ηδξ ιεηααμθήξ ηδξ πνμζνυθδζδξ είκαζ ημ υηζ μζ δζαδμπζηέξ ιεηνήζεζξ δεκ βίκμκηαζ ζηδκ ίδζα πενζμπή ηδξ επζθάκεζαξ HOPG, ιε απμηέθεζια μζ οπμθμβζγυιεκεξ ηζιέξ κα επδνεάγμκηαζ υπζ ιυκμ απυ ηζξ ιεηααμθέξ ζηδκ πνμζνυθδζδ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ αθθά ηαζ απυ ηζξ δζαθμνέξ ηςκ ημπμβναθζηχκ παναηηδνζζηζηχκ ημο HOPG πμο παναηδνμφκηαζ αηυια ηαζ ιεηαλφ βεζημκζηχκ πενζμπχκ. οιπεναζιαηζηά, απυ ηδ ιεθέηδ ιε ηδκ ηεπκζηή AFM οπμζηνχιαημξ HOPG ειααπηζζιέκμο βζα 1h, 2h ηαζ 12 h ζε δζάθοια LDL θζπμπνςηεσκχκ ζοβηέκηνςζδξ 15 ιg/ml πνμηφπηεζ υηζ: 1. Οζ θζπμπνςηεΐκεξ αθήκμοκ ζπεηζηά ιεβάθεξ ιδ επζηαθοιιέκεξ πενζμπέξ, αθθδθεπζδνμφκ αζεεκχξ ιε ηδκ επζθάκεζα ηαζ ιεηαημπίγμκηαζ ηαηά ιήημξ αοηήξ απυ ηδκ αηίδα. 2. πδιαηίγμκηαζ ζοζζςιαηχιαηα πμζηίθδξ ιμνθμθμβίαξ ηαζ ιεβέεμοξ, ηονίςξ ζηζξ εέζεζξ ηςκ steps ημο οπμζηνχιαημξ. 3. Οζ δμιέξ πμο απμδίδμκηαζ ζε ιειμκςιέκα ζςιαηίδζα LDL έπμοκ ιεβέεδ μζ ηζιέξ ηςκ μπμίςκ ιεηνχκηαζ ιεβαθφηενεξ απυ ηζξ πναβιαηζηέξ. 4. Γεκ παναηδνείηαζ ζδιακηζηή ιεηααμθή ζηα ζηαηζζηζηά ιεβέεδ πμο πενζβνάθμοκ ηζξ εζηυκεξ ζε ζπέζδ ιε ημοξ πνυκμοξ ειαάπηζζδξ πμο επζθέπεδηακ. 84

86 3.4. Μειέηε δηαιύκαηνο LDL ιηπνπξσηετλώλ ζπγθέληξσζεο 50 κg/ml ζε επηθάλεηα HOPG. Ζ ελέηαζδ ηδξ αθθδθεπίδναζδξ ηςκ LDL ζε ζοβηέκηνςζδ 50 ιg/ml ιε ηδκ επζθάκεζα HOPG απμηέθεζε ιία αηυια πανάιεηνμ ηδξ ιεθέηδξ. Οζ ζοκεήηεξ πνμεημζιαζίαξ ηαζ απεζηυκζζδξ ηςκ δεζβιάηςκ ήηακ υιμζεξ ιε αοηέξ βζα ειαάπηζζδ ζε δζάθοια 15 ιg/ml. Δηθόλα 29. (α) Σμπμβναθζηή εζηυκα AFM δζαζηάζεςκ 10x10 ιm επζθάκεζαξ HOPG ηαζ πνμζνμθδιέκςκ LDL ζςιαηζδίςκ ηαζ (α) ιεβέεοκζδ ηδξ επζθεβιέκδξ πενζμπήξ δζαζηάζεςκ 85

87 5x5 ιm. Ο πνυκμξ ειαάπηζζδξ ηςκ δεζβιάηςκ ήηακ 1h. ημ έκεεημ 1 (Rrms=2,7 nm) πανμοζζάγεηαζ πενζμπή δζαζηάζεςκ 1x1 ιm ζηδκ μπμία δεκ δζαηνίκμκηαζ ιεβάθα ζοζζςιαηχιαηα, ςζηυζμ πανμοζζάγεζ ηάπμζμ ααειυ επζηάθορδξ απυ ημ αζμθμβζηυ οθζηυ. ημ πθαίζζμ 2 πανμοζζάγεηαζ έκα ιεβάθμ ζοζζςιάηςια δζαζηάζεςκ 230x220x45 nm πμο απμηεθείηαζ απυ πμθθά ζςιαηίδζα LDL πμο πζεακχξ δδιζμονβμφκ ζηζαάδεξ. Με άζπνα αέθδ οπμδεζηκφμκηαζ ζοζζςνεφζεζξ θζπμπνςηεσκχκ ζηα steps ημο οπμζηνχιαημξ ηαζ ιε ηυηηζκα αέθδ ζπδιαηζζιμί πμο έπμοκ παναζονεεί ηαηά ηδ ζάνςζδ. Οζ ελεηαγυιεκεξ επζθάκεζεξ ιεηά απυ 1h ειαάπηζζδξ ειθακίγμοκ ιεβαθφηενδ επζηάθορδ απυ πνμζνμθδιέκεξ θζπμπνςηεΐκεξ ζε ζπέζδ ιε αοηέξ πμο πανμοζζάζηδηακ πνμδβμοιέκςξ. Αηυιδ ηαζ πενζμπέξ ζηζξ μπμίεξ δεκ οπάνπμοκ ειθακή ζοζζςιαηχιαηα, υπςξ αοηή ημο εκεέημο 1, πενζέπμοκ ηάπμζμοξ ζπδιαηζζιμφξ ιζηνχκ δζαζηάζεςκ πμο ημ φρμξ ημοξ θηάκεζ ηα 15 πενίπμο nm. Ζ ζφβηνζζδ ηδξ ηζιήξ ηδξ επζθακεζαηήξ ηναπφηδηαξ ηδξ πενζμπή αοηήξ (Rrms=2,7 nm) ηαζ πενζμπχκ ακηίζημζπμο ιεβέεμοξ ηαεανμφ οπμζηνχιαημξ (Rrms=1,06) μδδβεί ζημ ζοιπέναζια υηζ πνυηεζηαζ βζα πενζμπή επζηαθοιιέκδ ζε ηάπμζμ ααειυ απυ θζπμπνςηεΐκεξ. ημ ίδζμ ζοιπέναζια μδδβεί ηαζ δ ιεθέηδ ημο πνμθίθ ημιήξ ηαηά ημκ άλμκα x ζε πενζμπή πςνίξ ιεβάθμοξ πονήκεξ, υπμο εκημπίγμκηαζ ζπδιαηζζιμί ιε ιέζμ φρμξ πενίπμο 15 nm, πμο δζαθένεζ απυ ακηίζημζπδ ημιή ηεκμφ οπμζηνχιαημξ. Δηθόλα 30. (α) Δζηυκα ημπμβναθίαξ AFM ηαζ ημιή ηαηά ημκ άλμκα x ζε πενζμπή πςνίξ ιεβάθα ζοζζςιαηχιαηα ζηδ εέζδ πμο οπμδεζηκφεηαζ ιε ηδ βναιιή ιπθε πνχιαημξ, (α) πνμθίθ ηδξ ημιήξ υπμο πενζθαιαάκμκηαζ δμιέξ ιε ιέζμ φρμξ ηα 15 nm. ηζξ παναπάκς εζηυκεξ παναηδνείηαζ ζοζζχνεοζδ ηςκ θζπμπνςηεσκχκ ζηζξ εέζεζξ ηςκ steps, ιε ηζξ ζπδιαηζγυιεκεξ δμιέξ κα έπμοκ πθάημξ nm. 86

88 Οζ Δζηυκεξ 31 ηαζ 32 πνμέηορακ ιεηά απυ 2h ηαζ 12h ειαάπηζζδξ ημο οπμζηνχιαημξ ζημ δζάθοια ηςκ LDL θζπμπνςηεσκχκ. Δηθόλα 31. (α) Σμπμβναθζηή εζηυκα AFM δζαζηάζεςκ 10x10 ιm επζθάκεζαξ HOPG ηαζ πνμζνμθδιέκςκ LDL ζςιαηζδίςκ ηαζ (α) εζηυκα δζαζηάζεςκ 6x6 ιm. Ο πνυκμξ ειαάπηζζδξ ηςκ δεζβιάηςκ ήηακ 2h. Ζ επζθάκεζα είκαζ επζηαθοιιέκδ ζε πμθφ ιεβάθμ ααειυ. Οζ ζπδιαηζζιμί ζηα steps ημο οπμζηνχιαημξ έπμοκ πθάημξ nm. 87

89 Δηθόλα 32. (α) Σμπμβναθζηή εζηυκα AFM δζαζηάζεςκ 10x10 ιm επζθάκεζαξ HOPG ηαζ πνμζνμθδιέκςκ LDL ζςιαηζδίςκ ηαζ (α) εζηυκα δζαζηάζεςκ 5x5 ιm. Ο πνυκμξ ειαάπηζζδξ ηςκ δεζβιάηςκ ήηακ 12h. Ζ επζθάκεζα πανμοζζάγεζ ανηεηέξ επζηαθοιιέκεξ πενζμπέξ, ακ ηαζ θαίκεηαζ κα έπεζ ιζηνυηενδ επζηάθορδ ζε ζπέζδ ιε ηζξ εζηυκεξ ηςκ 1h ηαζ 2h. Γζαηνίκμκηαζ ζοζζςιαηχιαηα δζαθυνςκ ζπδιάηςκ ηαζ ιεβεεχκ. 88

90 Σα ζηαηζζηζηά ζημζπεία (Peak to peak, Mean Height, Rrms) πμο πνμηφπημοκ απυ εζηυκεξ δζαζηάζεςκ 5x5 ιm HOPG ηαζ πνμζνμθδιέκςκ ζςιαηζδίςκ LDL βζα ημοξ ιεθεημφιεκμοξ πνυκμοξ ειαάπηζζδξ πανμοζζάγμκηαζ ζημκ παναηάης πίκαηα. Πίλαθαο 8. ηαηζζηζηά ζημζπεία (Peak to peak, Mean Height, Rrms) εζηυκςκ δζαζηάζεςκ 5x5 ιm πνμζνμθδιέκςκ LDL ζοβηέκηνςζδξ 50 ιg/ml ζε επζθάκεζα HOPG βζα ηνεζξ δζαθμνεηζημφξ πνυκμοξ ειαάπηζζδξ. Υξόλνο εκβάπηηζεο Peak to peak (nm) Mean Height (nm) Rrms (nm) 1h 47,0±4,4 13,9±3,9 5,3±0,9 2h 48,0±11,7 18,1±1,5 5,4±0,7 12h 31,7±21,3 10,1±1,8 3,3±1,2 Απυ ηδ ζηαηζζηζηή επελενβαζία ιε ηδ δμηζιαζία One-way repeated measures ANOVA (PASW Statistics 18) δεκ πνμηφπηεζ ζδιακηζηή ιεηααμθή ζηζξ ηζιέξ ηςκ ελεηαγυιεκςκ παναιέηνςκ ζε ζοκάνηδζδ ιε ημ πνυκμ [Peak to peak (nm): Wilks Lambda= 0,435, p=0,660, Mean Height (nm): Wilks Lambda=0,007, p=0,08] ηαζ Rrms (nm): Wilks Lambda=0,237, p=0,486]. οιπεναζιαηζηά, απυ ηδ ιεθέηδ οπμζηνχιαημξ HOPG ειααπηζζιέκμο βζα 1h, 2h ηαζ 12 h ζε δζάθοια LDL θζπμπνςηεσκχκ ζοβηέκηνςζδξ 50 ιg/ml πνμηφπηεζ υηζ: 1. ε υθεξ ηζξ πενζπηχζεζξ παναηδνείηαζ ιεβαθφηενδ ηάθορδ ηδξ επζθάκεζαξ ζε ζπέζδ ιε ημ δζάθοια ηςκ 15 ιg/ml. 2. πδιαηίγμκηαζ ζοζζςιαηχιαηα πμζηίθδξ ιμνθμθμβίαξ ηαζ ιεβέεμοξ, ηα ιεβαθφηενα ηςκ μπμίςκ εκημπίγμκηαζ ζηζξ εέζεζξ ηςκ steps ημο οπμζηνχιαημξ. 3. Γεκ παναηδνείηαζ ζδιακηζηή ιεηααμθή ζηα ζηαηζζηζηά ιεβέεδ πμο πενζβνάθμοκ ηζξ εζηυκεξ ζε ζπέζδ ιε ημοξ πνυκμοξ ειαάπηζζδξ πμο επζθέπεδηακ. 89

91 3.5. Μειέηε δηαιύκαηνο LDL ιηπνπξσηετλώλ ζπγθέληξσζεο 15 κg/ml ζε επηθάλεηα c-si. Μεηνήζεζξ ιε ημ AFM έβζκακ ηαζ ιεηά απυ ειαάπηζζδ 1h, 2h ηαζ 12h οπμζηνχιαημξ c-si ζε δζάθοια LDL 15 ιg/ml. Ακηζπνμζςπεοηζηέξ εζηυκεξ AFM πανμοζζάγμκηαζ παναηάης. Δηθόλα 33. (α) Δζηυκα AFM ημπμβναθίαξ, (α) θάζδξ ηαζ (β) 3-D απεζηυκζζδ επζθάκεζαξ c-si ηαζ πνμζνμθδιέκςκ LDL θζπμπνςηεσκχκ δζαζηάζεςκ 10x10 ιm. Ο πνυκμξ ειαάπηζζδξ ηςκ δεζβιάηςκ ήηακ 1h. Γζαηνίκεηαζ δ ζδιακηζηή επζηάθορδ ημο οπμζηνχιαημξ απυ πνςηεσκζηά ζοζζςιαηχιαηα. ημ δείβια πνυκμο ειαάπηζζδξ 1h δζαπζζηχκεηαζ απυ ηζξ απεζημκίζεζξ ημπμβναθίαξ ηαζ θάζδξ (Δζηυκα 33) δ δδιζμονβία ζοζζςιαηςιάηςκ πμο θαίκεηαζ κα ηαθφπημοκ μθυηθδνδ ηδκ επζθάκεζα. Απμηέθεζια είκαζ δ αφλδζδ ηδξ ηναπφηδηαξ ημο δείβιαημξ. Υαναηηδνζζηζηά ακαθένεηαζ υηζ βζα εζηυκεξ δζαζηάζεςκ 5x5 ιm ημ Rrms είκαζ πενίπμο 4 nm. Ζ ηάθορδ ζπεδυκ μθυηθδνδξ ηδξ επζθάκεζαξ επζαεααζχκεηαζ ηαζ απυ ηδ ζφβηνζζδ ηςκ ηζιχκ ηδξ ηναπφηδηαξ ιεηαλφ πενζμπχκ πμο δεκ πανμοζζάγμοκ ειθακή ζοζζςιαηχιαηα ιε εηείκεξ ηδξ ηαεανήξ επζθάκεζαξ c-si 90

92 πνζκ ηδκ ειαάπηζζδ ζημ δζάθοια ηςκ LDL, ιε ηζξ πνχηεξ κα είκαζ ορδθυηενεξ (Δζηυκα 34). Δηθόλα 34. Δζηυκα AFM ημπμβναθίαξ 5,5x5,5 ιm επζθάκεζαξ c-si ηαζ πνμζνμθδιέκςκ LDL θζπμπνςηεσκχκ. ηδκ πενζμπή πμο μνίγεηαζ απυ ημ πθαίζζμ δεκ είκαζ ειθακήξ δ πανμοζία πονήκςκ. Χζηυζμ, επεζδή δ ηζιή ηδξ Rrms (nm) ζημ ηιήια αοηυ ηδξ εζηυκαξ είκαζ 1,6 πμο δζαθένεζ πμθφ απυ ηδκ επζθακεζαηή ηναπφηδηα ημο ζοβηεηνζιέκμο οιεκίμο, πνμηφπηεζ υηζ ημ ηιήια αοηυ είκαζ επζηαθοιιέκμ απυ LDL θζπμπνςηεΐκδ. Δηθόλα 35. (α) Δζηυκα ημπμβναθίαξ AFM επζθάκεζαξ δζαζηάζεςκ 5,5x5,5 ιm ειααπηζζιέκδξ ζε δζάθοια LDL ζοβηέκηνςζδξ 15 ιg/ml βζα 1h ηαζ (α) πνμθίθ ημιήξ ηαηά ημκ x άλμκα ζηδ εέζδ πμο οπμδεζηκφεηαζ ιε ιπθε βναιιή ηαζ υπμο δεκ οπάνπμοκ ειθακή ζοζζςιαηχιαηα. Σμ ιέζμ φρμξ ηςκ ζπδιαηζζιχκ ηαηά ιήημξ ηδξ ημιήξ είκαζ 18,6 nm, πμθφ ιεβαθφηενμ απυ αοηυ πμο παναηδνείηαζ ζε ακηίζημζπδ ημιή ηαεανήξ επζθάκεζαξ c-si ακηίζημζπςκ δζαζηάζεςκ (2,49 nm). 91

93 Έκαξ άθθμξ ηνυπμξ επζαεααίςζδξ ηδξ ηάθορδξ υθδξ ηδξ επζθάκεζαξ ημο οιεκίμο απυ πνμζνμθδιέκεξ θζπμπνςηεΐκεξ είκαζ ιε ηδκ ελέηαζδ ηςκ πνμθίθ ημιχκ ζε πενζμπέξ υπμο δεκ οπάνπμοκ ιεβάθα ειθακή ζοζζςιαηχιαηα (Δζηυκα 35). Σα πνμθίθ αοηά ηάκμοκ θακενή ηδκ πθήνδ ηάθορδ ηδξ επζθάκεζαξ ημο οιεκίμο, ηαεχξ μζ δμιέξ πμο έπμοκ ακαπηοπεεί ηαζ πμο μθείθμκηαζ ζε πνςηεσκζηά ζοζζςιαηχιαηα, αηυιδ ηαζ μζ ιζηνυηενεξ ζε ιέβεεμξ, έπμοκ ιεβαθφηενδ δζάιεηνμ ηαζ φρμξ απυ ακηίζημζπεξ δμιέξ πμο οπάνπμοκ ζημ δείβια πνζκ ηδκ ειαάπηζζή ημο. Απυ ηα παναπάκς πνμηφπηεζ υηζ δ επζθάκεζα έπεζ ηαθοθεεί ζημ ζφκμθυ ηδξ απυ έκα ζηνχια θζπμπνςηεσκχκ πμο ιε αάζδ ημ φρμξ ημο πζεακυκ κα απμηεθείηαζ απυ ιμκμζηζαάδα (monolayer) ή ζηζαάδα απμηεθμφιεκδ απυ δφμ ζςιαηίδζα LDL, ηαεχξ ηαζ απυ ιεβαθφηενα ζοζζςιαηχιαηα, ηα πενζζζυηενα ηςκ μπμίςκ έπμοκ δζαζηάζεζξ πενίπμο 1x1 ιm ηαζ φρμξ nm. Γζα πνυκμ ειαάπηζζδξ 2h ζε υθεξ ηζξ απεζημκίζεζξ ζδιεζχεδηε manipulation ηςκ θζπμπνςηεσκχκ, εκδεζηηζηυ ηδξ αζεεκμφξ αθθδθεπίδναζδξ ιε ηδκ επζθάκεζα ηαζ ηαοηυπνμκα ηδξ ζζπονήξ επίδναζδξ ημο tip ζημ πνμξ ελέηαζδ δείβια. ηζξ 2h ζοκεπίγεζ δ ίδζα εζηυκα ηαζ δζαηνίκμκηαζ ζοζζςιαηχιαηα ιζηνυηενμο ηαζ ιεβαθφηενμο ιεβέεμοξ. Ζ ηζιή ηδξ ηναπφηδηαξ είκαζ πενίπμο Rrms=8 nm. Δηθόλα 36. (α) Δζηυκα ημπμβναθίαξ AFM επζθάκεζαξ δζαζηάζεςκ 2x2 ιm ειααπηζζιέκδξ ζε δζάθοια LDL ζοβηέκηνςζδξ 15 ιg/ml βζα 2h ηαζ (α) πνμθίθ ημιήξ ηαηά ημκ Υ άλμκα ζηδ εέζδ πμο οπμδεζηκφεηαζ ιε ιπθε βναιιή ηαζ υπμο δεκ οπάνπμοκ ειθακή ζοζζςιαηχιαηα. Σμ ιέζμ φρμξ ηςκ ζπδιαηζζιχκ ηαηά ιήημξ ηδξ ημιήξ είκαζ 20 nm. ηδ ημιή ηαηά ημκ Υ άλμκα (Δζηυκα 36) παναηδνείηαζ δ πανμοζία ζπδιαηζζιχκ ιε ιέζμ φρμξ ηα 20 nm ζε εέζεζξ υπμο δεκ οπάνπμοκ ιεβάθμζ πονήκεξ πμο ζοκδβμνμφκ οπέν ηδξ ηάθορδξ μθυηθδνδξ ηδξ επζθάκεζαξ ημοθάπζζημκ ιε έκα ζηνχια θζπμπνςηεσκχκ. 92

94 Δίκαζ, επίζδξ, αλζμζδιείςημ ημ βεβμκυξ υηζ ηαζ ζηδ 1h ηαζ ζηζξ 2h δεκ παναηδνμφκηαζ ζηδκ επζθάκεζα δμιέξ ηάπμζαξ ζδζαίηενδξ ιμνθμθμβίαξ, υπςξ βζα πανάδεζβια ηα ηεηναιενή πμο ακεονίζημκηαζ ζηδκ επζθάκεζα ημο HOPG. ημ δείβια ηςκ 12h δ εζηυκα πανμοζζάγεζ ζδιακηζηέξ αθθαβέξ (Δζηυκα 37). Διθακίγμκηαζ θίβα ζοζζςιαηχιαηα ανηεηά ιεβάθμο ιεβέεμοξ αθθά ημ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ηςκ ζοζζςιαηςιάηςκ έπμοκ δζάιεηνμ nm, φρμξ nm ηαζ δ ηναπφηδηα ηδξ ζοκμθζηήξ επζθάκεζαξ αολάκεζ (Rrms πενίπμο 14 nm). Απυ ηδκ απεζηυκζζδ θάζδξ θαίκεηαζ υηζ ηα ζοζζςιαηχιαηα δεκ ηαθφπημοκ μθυηθδνδ ηδκ επζθάκεζα ημο οπμζηνχιαημξ. Δηθόλα 37. (α) Δζηυκα AFM ημπμβναθίαξ, (α) θάζδξ ηαζ (β) 3-D απεζηυκζζδ επζθάκεζαξ c-si ηαζ πνμζνμθδιέκςκ LDL θζπμπνςηεσκχκ δζαζηάζεςκ 10x10 ιm. Ο πνυκμξ ειαάπηζζδξ ηςκ δεζβιάηςκ ήηακ 12h. Πνμηεζιέκμο κα επζαεααζςεεί δ φπανλδ ιδ επζηαθοιιέκςκ πενζμπχκ ελεηάζηδηακ ηα πνμθίθ ημιχκ ζε πενζμπέξ ηςκ εζηυκςκ πςνίξ ειθακή ζοζζςιαηχιαηα (Δζηυκα 38). 93

95 Δηθόλα 38. (α) Δζηυκα ημπμβναθίαξ AFM επζθάκεζαξ δζαζηάζεςκ 2x2 ιm ειααπηζζιέκδξ ζε δζάθοια LDL ζοβηέκηνςζδξ 15 ιg/ml βζα 12h ηαζ (α) πνμθίθ ημιήξ ηαηά ημκ x άλμκα ζηδ εέζδ πμο οπμδεζηκφεηαζ ιε ιπθε βναιιή ηαζ υπμο δεκ οπάνπμοκ ειθακή ζοζζςιαηχιαηα. Δίκαζ θακενή δ φπανλδ ιζηνχκ ιδ επζηαθοιιέκςκ πενζμπχκ ζηδκ επζθάκεζα. Ζ ιεθέηδ ηςκ πνμθίθ ημιχκ απμηαθφπηεζ ηαηά ιήημξ αοηχκ ηδκ φπανλδ ζπδιαηζζιχκ πμζηίθμο φρμοξ ηαεχξ ηαζ ιζηνχκ πενζμπχκ ιε ιμνθμθμβία ακάθμβδ αοηήξ πμο παναηδνείηαζ ζημ οπυζηνςια πνζκ ηδκ ειαάπηζζή ημο. Ζ παναηήνδζδ αοηή μδδβεί ζημ ζοιπέναζια υηζ οπάνπμοκ ιζηνήξ έηηαζδξ πενζμπέξ πμο δεκ έπμοκ επζηαθοθεεί απυ θζπμπνςηεΐκεξ. οιπεναζιαηζηά, απυ ηδ ιεθέηδ ηδξ αθθδθεπίδναζδξ επζθάκεζαξ c-si ιε δζάθοια LDL θζπμπνςηεσκχκ ζοβηέκηνςζδξ 15 ιg/ml ιεηά απυ 1h, 2h ηαζ 12h ειαάπηζζδξ πνμηφπηεζ υηζ: 1. Ζ επζθάκεζα πανμοζζάγεζ πθήνδ ηάθορδ ιεηά απυ 1h ηαζ 2h ειαάπηζζδξ. 2. Ζ επζηάθορδ δεκ είκαζ μιμζυιμνθδ ηαεχξ παναηδνείηαζ δ δδιζμονβία ζοζζςιαηςιάηςκ πμζηίθμο ζπήιαημξ ηαζ ιεβέεμοξ. 3. Σα ζοζζςιαηχιαηα δζαζπείνμκηαζ ζε υθδ ηδκ επζθάκεζα ηαζ δεκ δείπκμοκ πνμηίιδζδ ζπδιαηζζιμφ ζε ηάπμζεξ πενζμπέξ. 4. Μεηά απυ 12h ειαάπηζζδξ δ εζηυκα αθθάγεζ ηαζ παναηδνμφκηαζ ιζηνέξ αηάθοπηεξ πενζμπέξ. 94

96 3.6. Μειέηε δηαιύκαηνο LDL ιηπνπξσηετλώλ ζπγθέληξσζεο 50 κg/ml ζε επηθάλεηα c-si. Οζ ίδζεξ ιεηνήζεζξ έβζκακ ηαζ ιεηά απυ ειαάπηζζδ 1h, 2h ηαζ 12h επζθάκεζαξ c-si ζε δζάθοια LDL ζοβηέκηνςζδξ 50 ιg/ml. Οζ ακηίζημζπεξ απεζημκίζεζξ πανμοζζάγμκηαζ ζηζξ εζηυκεξ πμο αημθμοεμφκ. Δηθόλα 39. (α) Δζηυκα AFM ημπμβναθίαξ, (α) θάζδξ ηαζ (β) 3-D απεζηυκζζδ επζθάκεζαξ c-si ηαζ πνμζνμθδιέκςκ LDL θζπμπνςηεσκχκ δζαζηάζεςκ 3,5x3,5 ιm. Ο πνυκμξ ειαάπηζζδξ ηςκ δεζβιάηςκ ήηακ 1h. Γζαηνίκεηαζ δ ζδιακηζηή επζηάθορδ ημο οπμζηνχιαημξ απυ πνςηεσκζηά ζοζζςιαηχιαηα. ημ δείβια πνυκμο ειαάπηζζδξ 1h δζαπζζηχκεηαζ απυ ηζξ απεζημκίζεζξ ημπμβναθίαξ ηαζ θάζδξ δ δδιζμονβία ζοζζςιαηςιάηςκ φρμοξ 25-30nm πμο θαίκεηαζ κα ηαθφπημοκ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ επζθάκεζαξ. Ζ ηναπφηδηα ημο δείβιαημξ βζα εζηυκεξ δζαζηάζεςκ 5x5 ιm είκαζ πενίπμο 7,7 nm. Ζ ηάθορδ ζπεδυκ μθυηθδνδξ ηδξ επζθάκεζαξ επζαεααζχκεηαζ ηαζ απυ ηδκ παναηήνδζδ ηδξ απεζηυκζζδξ θάζδξ. ε πενζμπέξ υπμο δεκ δζαηνίκμκηαζ ειθακή ζοζζςιαηχιαηα έβζκε θήρδ 95

97 ημιχκ ηαζ ελέηαζδ ηςκ πνμθίθ ημοξ πνμηεζιέκμο κα ελεηαζημφκ πεναζηένς (Δζηυκα 40). Δηθόλα 40. (α) Δζηυκα ημπμβναθίαξ AFM επζθάκεζαξ δζαζηάζεςκ 3,5x3,5 ιm ειααπηζζιέκδξ ζε δζάθοια LDL ζοβηέκηνςζδξ 50 ιg/ml βζα 1h ηαζ (α) πνμθίθ ημιήξ ηαηά ημκ x άλμκα ζηδ εέζδ πμο οπμδεζηκφεηαζ ιε ιπθε βναιιή ηαζ υπμο δεκ οπάνπμοκ ειθακή ζοζζςιαηχιαηα (άζπνα αέθδ). Οζ πενζμπέξ αοηέξ πανμοζζάγμοκ δμιέξ πμο δζαθένμοκ απυ εηείκεξ ημο οπμζηνχιαημξ πνζκ ηδκ ειαάπηζζή ημο αθθά είκαζ ιζηνυηενμο φρμοξ ζοβηνζηζηά ιε ημοξ βεζημκζημφξ ημοξ ζπδιαηζζιμφξ. Απυ ηα παναπάκς βίκεηαζ θακενυ υηζ ζε υθδ ηδκ έηηαζδ ηδξ επζθάκεζαξ οπάνπεζ έκα ζηνχια θζπμπνςηεσκχκ πμο ηδκ επζηαθφπημοκ πάκς ζημ μπμίμ ζπδιαηίγμκηαζ ζοζζςιαηχιαηα. Με ακάθμβμ ηνυπμ ελεηάζηδηακ ηαζ μζ εζηυκεξ πμο πνμέηορακ ιεηά απυ 2h ειαάπηζζδξ ηςκ επζθακεζχκ ζε δζαθφιαηα ίδζαξ ζοβηέκηνςζδξ (Δζηυκα 41) ηαεχξ ηαζ πενζμπέξ ημοξ υπμο δεκ ειθακίγμκηακ ιεβάθεξ ζοζζςνεφζεζξ πνμζνμθδιέκμο οθζημφ (Δζηυκα 42). Καζ ζηδκ πενίπηςζδ αοηή μζ επζθάκεζεξ πανμοζίαγακ πθήνδ ηάθορδ ηαζ πμζηίθμο ιεβέεμοξ ζοζζςιαηχιαηα. 96