ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΑΤΥΧΗ ΜΑΤΙ ΚΗΣ ΜΟΛΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΑΤΥΧΗ ΜΑΤΙ ΚΗΣ ΜΟΛΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ"

Φρίξος Αλεξιάδης
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΑΤΥΧΗΜΑΤ1ΚΗΣ ΜΟΛΥΝΣΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 1 Γκιζιάκης Κων/νος* ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΑΤΥΧΗ ΜΑΤΙ ΚΗΣ ΜΟΛΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ποντοπόρος ναυτιλία λειτουργεί κυρίως σε μια ανταγωνιστική και ελεύθερη αγορά όπου οι δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης λειτουργούν χωρίς εμπόδια. Το ερώτημα που θέλουμε να απαντήσουμε είναι: Ποιες είναι οι κύριες οικονομικές αρχές που πρέπει να διέπουν την πολιτική για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας; Τα ναυτικά ατυχήματα μπορεί να προκαλούν ζημιές ή κόστη στις ναυτιλιακές εταιρείες, το περιβάλλον και σε τρίτους. Η λειτουργία του οικονομικού συστήματος της ελεύθερης αγοράς στηρίζεται στην <>αυτσρρύθμιση»ρ με την οποία εξασφαλίζεται η σωστή χρήση των συντελεστών της παραγωγής με σκοπό την μεγίστη οικονομική αποδοτικότητα. Όταν όμως υπάρχουν ε ξωτερικές οικονομίες τότε η «αυτορ ρύθμιση» της ελεύθερης αγοράς δεν λειτουργεί αποτελεσματικά με συνέπεια την χρησιμοποίηση των συντελεστών της παραγωγής με τέτοιο τρόπο ώστε η οικονομική αποδοτικότητα τους δεν είναι η μεγίστη1. Όταν τα διαφορετικά μέσα μεταφοράς δημιουργούν εξωτερικές οικονομίες διαφορετικού βαθμού το κάθε ένα τότε διαστρεβλώνεται ο ανταγωνισμός και μεταξύ τους. Τα ατυχήματα είναι μια πηγή δημιουργίας εξωτερικών αντίο ικονομιών, διότι ανάλογα με το θεσμικό πλαίσιο που υπάρχει, όση οικονομική ζημιά δεν έχει αποζημιωθεί υπάγεται σε αυτές. Οι τεχνικές αξιολόγησης της πολιτικής για ασφάλεια στη ναυσιπλοΐα είναι η οργάνωση και η παρουσίαση των πληροφοριών * Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Ναυτιλιακών Σπουδών Πανεπιστημίου Πειραιώς. Volume of essays in honour of Professor M. Raphael. Τιμητικός τόμος Ομότιμου Καθηγη[τή Μ. Ραφαήλ.

2 2 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΚΙΖ1ΑΚΗΣ κατά τέτοιο τρόπο που να βοηθά αυτούς που λαμβάνουν αποφάσεις να «υιοθετήσουν» κατάλληλες και «αποδοτικές» πολιτικές για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας2. 2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Ο κύριος σκοπός των εθνικών και διεθνών οργανισμών είναι η μείωση των ατυχημάτων με παράλληλη ελάττωση της υποβάθμισης του περιβάλλοντος από τα ατυχήματα στα πλοία. Ο σκοπός αυτός πρέπει να λαμβάνει υπόψη ότι οι οικονομικοί πόροι που διατίθενται είναι περιορισμένοι και πρέπει να επιδιώκεται η μεγίστη αποδοτικότητά τους. Ο κύριος σκοπός του διεθνούς οργανισμού ΙΜΟ είναι η μείωση των ατυχημάτων με παράλληλη ελάττωση της υποβάθμισης του περιβάλλοντος από τα ατυχήματα στα πλοία. Ο σκοπός πρέπει να λαμβάνει υπόψη ότι οι οικονομικοί πόροι που διατίθενται είναι περιορισμένοι και πρέπει να επιδιώκεται η μέγιστη αποδοτικότητά τους3. Με άλλα λόγια σε πλήρη ανταγωνιστικό περιβάλλον ο παραπάνω στόχος μετατρέπεται σε εύρεση του ελάχιστου κόστους του συνολικού συστήματος της μεταφοράς. Ο όρος σύστημα μεταφοράς περιλαμβάνει όλο το κόστος των ατυχημάτων (και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος) καθώς και το κόστος εφαρμογής όλων των υποχρεωτικών κανόνων για την ασφάλεια της ναυτιλίας. Δηλαδή εάν εφαρμόσουμε ένα σύστημα πυρασφάλειας στο πλοίο, που φυσικά έχει κόστος, μας προφυλάσσει ίσως από μεγάλες καταστροφές που κοστίζουν πολύ περισσότερο εάν υπάρξει φωτιά. Το σύστημα θα έχει επιτυχία εάν το κόστος της πυρασφάλειας και το κόστος των ατυχημάτων μαζί είναι μικρότερο από το κόστος των ατυχημάτων χωρίς το σύστημα πυρασφάλειας. Σχηματικά παρουσιάζεται στο διάγραμμα 1, όπου το κόστος σε χρηματικές μονάδες μετριέται στον άξονα των Υ και ο αριθμός ατυχημάτων στον οριζόντιο άξονα των X. Η ευθεία Α δηλώνει το κόστος (ιδιωτικό και κοινωνικό) από τα ατυχήματα. Ξεκινά από το θεωρητικό σημείο μηδέν, γιατί εάν δεν υπάρχουν ατυχήματα φυσικά δεν υπάρχει κόστος. Αυτή η σχέση απεικονίζεται στην καμπύλη Α. Η καμπύλη Β δείχνει το κόστος της επένδυσης σε συστήματα για την αποφυγή των ατυχημάτων (ιδιωτικό και κοινωνικό κόστος). Αυτή η καμπύλη είναι η σχέση των επενδύσεων νια αποφυγή ατυχημάτων και ο αριθμός των ατυχημάτων. Εάν η αξία των επενδύσεων για αποφυγή ατυχημάτων - που μετριέται στον άξονα Υ - είναι πολύ μικρή, τότε ο αριθμός των ατυχημάτων είναι πολύ

3 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΑΤΎΧΗΜΑΤΙΚΗΣ ΜΟΛΥΝΣΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 3 ΔΙΑ ΓΡΑ Μ Μ Α 1 Αξιολόγηση Επενδύσεων για Ασφάλεια Ναυσιπλοΐας μεγάλος και μετριέται στον άξονα τον X. Καθώς περισσότερα χρήματα διατίθενται για προστασία από τα ατυχήματα, ο αριθμός των ατυχημάτων μειώνεται Υποθέτοντας τον οικονομικό νόμο της φθίνουσας απόδοσης, τότε η οριακή χρηματική μονάδα που επενδύεται για αποφυγή ατυχημάτων έχει όλο καί μικρότερο αποτέλεσμα στη μείωση του αριθμού των ατυχημάτων. Όταν οι επενδύσεις για την αποφυγή των ατυχημάτων είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα - μετριέται αυτό στον άξονα τον Υ - η οριακή χρηματική μονάδα που επενδύεται έχει μια σημαντική επίδραση στην μείωση του αριθμού των ατυχημάτων. Όταν οι επενδύσεις για την αποφυγή των ατυχημάτων είναι σε πολύ υψηλά επίπεδα, τότε η οριακή χρηματική μονάδα που επενδύεται δεν έχει σημαντική απόδοση στη μείωση του αριθμού τον ατυχημάτων ή τουλάχιστον τόσο όσο στη παραπάνω περίπτωση. Αυτή η σχέση εκφράζεται με την καμπύλη Β. Η καμπύλη C (καμπύλη συνολικού κόστους) είναι το άθροισμα των δύο άλλων καμπύλων. Εάν είμαστε κοντά στο 0 από άποψη αριθμού ατυχημάτων, το οποίο αποτελεί το κοινωνικά αποδεκτό σημείο, συνεπάγεται ότι ένα μεγάλο ποσό πρέπει να έχει επενδυθεί στην αποφυγή των ατυχημάτων. Δηλαδή εάν το κόστος σε επενδύσεις, λ.χ. δαπάνες για την εφαρμογή συστημάτων, και κανόνων είναι πολύ μεγάλο, τότε το κόστος των ατυχημάτων είναι πολύ

4 4 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΚΙΖΙΑΚΗΣ μικρό. Το άθροισμά τους παρουσιάζεται με την καμπύλη C στο σημείο FT = RW+RW". Αντίθετα στο σημείο Ρ, υπάρχουν πολύ μικρές επενδύσεις, δαπάνες για την αποφυγή ατυχημάτων. Στο σημείο αυτό το κόστος των ατυχημάτων είναι πολύ μεγάλο. Το συνολικό κόστος απεικονίζεται στην καμπύλη C στο σημείο Ρ' και ισούται με Ρ Ζ + Ρ Ζ" Μεταξύ των δύο ακραίων περιπτώσεων υπάρχει ένα ελάχιστο συνολικό κόστος, που φαίνεται στην καμπύλη C και είναι το σημείο Q. Το σημείο αυτό αναφέρεται σαν το άριστα οικονομικό επίπεδο των ατυχημάτων για το σύνολο της οικονομίας. Το σημείο Q εκφράζει την οικονομική αρχή «το οριακό κόστος των μέτρων για την ασφάλεια ναυσιπλοΐας πρέπει να ισούται με το οριακό κόστος των ατυχημάτων»4. 3. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΕΙΩΣΗΣ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΔΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ Σε μια ανταγωνιστική αγορά όπως η ποντοπόρος ναυτιλία, οι δυνάμεις της αγοράς ισορροπούν βραχυχρόνια γύρο από το σημείο Q (Αριθμός Ατυχημάτων), Η τεχνολογική εξέλιξη για τον οικονομολόγο σημαίνει ότι με λιγότερους οικονομικούς πόρους έχουμε το ίδιο αποτέλεσμα ή με τους ίδιους οικονομικούς πόρους έχουμε καλύτερο αποτέλεσμα ή συνδυασμό και τον δύο. Αυτή η τεχνολογική εξέλιξη ωθεί την καμπύλη Β προς τα κάτω (ΒΒ') και άρα το Q μετακινείται προς το Qi (διάγραμμα 2) δηλαδή λιγότερα ατυχήματα. Η τεχνολογική πρόοδος επηρεάζει την καμπύλη Β ανισομερώς, διότι αποτελείται από σειρά μέτρων για την ασφάλεια ναυσιπλοΐας, και είναι δύσκολο να επηρεασθούν όλοι οι κανονισμοί ταυτοχρόνως. Περισσότερη έμφαση δίδεται κυρίως στο άκρο της καμπύλης που βρίσκεται προς την αρχή των αξόνων, και αφορούν προαιρετικά μέτρα βελτίωσης της α σφάλειας. Εάν ο αριθμός των ατυχημάτων που ισορροπεί η αγορά Qi είναι μη αποδεκτός από την πολιτική ηγεσία τότε υπάρχει παρέμβαση από τον ΙΜΟ με μέτρα έτσι ώστε να αυξηθούν οι οικονομικοί πόροι για αποφυγή των ατυχημάτων σε σημείο μεταξύ 0 kol Q. Αλλά θα πρέπει να μη μας διαφεύγει το γεγονός άτι ίσως βρεθούν διάφορες «τρύπες» στο σύστημα ώαττε να αποφύγουν οι διαχειριστές τα μέτρα των διεθνών οργανισμών (π.χ τις σημαίες ευκαιρίας). Κάθε προσπάθεια των διεθνών οργανισμών να διατεθούν πόροι για αποφυγή ατυχημάτων πέραν του Qi θα βρίσκει αντιμέτωπες

5 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΑΤΎΧΗΜΑΤΙΚΗΣ ΜΟΛΥΝΣΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 5 Δ ΙΑ ΓΡΑ Μ Μ Α 2 Πολιτική δια της Τεχνολογικήν Προόδου τις δυνάμεις της αγοράς που θα προσπαθούν να βρουν τρόπους αποφυγής των. Η μετακίνηση της καμπύλης Β προς τα κάτω δια της τεχνολογικής προόδου όπως ορίστηκε παραπάνω έχει ουσιαστικό περιεχόμενο διότι η ανταγωνιστική αγορά θα ανταττοκριθεί θετικά. 4. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΜΕΣΩ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΑΥΤΩΝ Κάθε επιχείρηση λόγω του σκοπού της μεγιστοποίησης του κέρδους επιθυμεί να διατηρήσει το κόστος παραγωγής θαλάσσιων μεταφορικών υπηρεσιών όσο το δυνατόν χαμηλότερο. Το κόστος των ατυχημάτων μπορεί να διακριθεί σε κόστος που ενσωματώνεται στην τιμή της υπηρεσίας και σε κόστος που δεν ενσωματώνεται Το κόστος nou δεν ενσωματώνεται -εξωτερικές οικονομίες- το επιβαρύνονται άλλοι ή η κοινωνία σαν σύνολο. Τέτοιες επιδράσεις εφόσον επιτρέπεται από τον εθνικό νόμο ή τους διεθνείς οργανισμούς μένουν εκτός κόστους παραγωγής των οικονομικών μονάδων που τις προκαλούν. Όλες οι εξωτερικές οικονομίες μπορούν να μς,γατραπούν σε εσωτερικές εάν το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των οικονομικών μονάδων αλλάζει αναλόγως.

6 6 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΚΙΖΙΑΚΗΣ ΔΙΑΓΡΑΜ Μ Α 3 Πολίτική δια της Επιβάρρυνσης του Κόστους Μια τέτοια αλλαγή θα μετακίνησα την καμπύλη Α στην θέση Α' με συνέπεια την μετατόπιση του Q στο Qi, δηλαδή λιγότερο αριθμό ατυχημάτων, όπως φαίνεται στο διάγραμμα 3. Είναι δυνατή η μείωση των ατυχημάτων δια μέσου επέμβασης στην καμπύλη κόστους Α. Όσο η καμπύλη Α, πάει επάνω, θέση Α', τότε το σημείο Q μετακινείται προς το σημείο Qv Δια μέσου της πολιτικής των αποζημιώσεων μπορεί να μετα* κινηθεί η καμπύλη Α προς την Α'. Η αποζημίωση των συντελεστών της παραγωγής που υποβαθμίστηκαν λόγω των ατυχημάτων είναι δυνατόν να οδηγήσει την καμπύλη Α στην θέση Α' και το Q να ισορροπήσει στο 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η οικονομική αρχή που πρέπει να διέπει κάθε μέτρο για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας είναι - το οριακό κόστος των μέτρων πρέπει να είναι μικρότερο ή ίσο με το οριακό κόστος της μείωσης των ατυχημάτων. Σε μια ελεύθερη αγορά εάν δεν ικανοποιείται η παραπάνω αρχή τότε η αγορά θα προσπαθήσει να τα αποφύγει. Κάθε εθνικός ή διεθνικός οργανισμός θα πρέπει να ενεργεί με τέτοιο τρόπο

Σχετικά έγγραφα

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Άσκηση 1 Αν το επιτόκιο είναι 10%, ποια είναι η παρούσα αξία των κερδών της Monroe orporation στα επόμενα 5 χρόνια; Χρόνια στο μέλλον