ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΠΙΣΤΗ - ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ - ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΤΟΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΤΟΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΑΒΑΛΑ 2013

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ - ΟΡΙΣΜΟΣ, ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗΣ Π ΙΣΤΗ Σ Εισαγωγή Ορισμοί - θεσμικό πλαίσιο Προϊόντα καταναλωτικής πίστης Προσωπικά δάνεια Προσωπικά δάνεια τακτής λήξης Ανοικτό προσωπικό δάνειο Καταναλωτικά δάνεια Δάνεια αυτοκινήτου Άλλες κατηγορίες καταναλωτικών δανείων Λογαριασμός Υπερανάληψης (overdraft) Δάνεια Μεταφοράς οφειλών Πιστωτικές Κάρτες Χαρακτηριστικά προϊόντων καταναλωτικής πίστης...13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ Ο Κίνδυνος του Καταναλωτή Οργανισμός Εργατικής Εστίας (Ο ΕΕ) Ενημέρωση του καταναλωτή Απαιτούμενη έρευνα από τον καταναλωτή Νομοθεσία και ενώσεις καταναλωτών Αρχή υπεύθυνου δανεισμού Ασφάλιση του Δανειολήπτη Η οικονομική κρίση και τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥ ΣΤΗ Μ Α Δομή του τραπεζικού συστήματος

3 Πιστωτικά ιδρύματα με έδρα ή υποκατάστημα στην Ελλάδα Πιστωτικά ιδρύματα που παρέχουν στην Ελλάδα υπηρεσίες εξ αποστάσεως Λοιπές εταιρείες του χρηματοπιστωτικού συστήματος Αριθμός τραπεζών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την ευρωζώνη και την Ελλάδα και εναλλακτικά δίκτυα διανομής χρηματοπιστωτικών προϊόντων και υπηρεσιών στην Ελλάδα Β ασικοί οικονομικοί δείκτες των ελληνικών τραπεζών Λόγος δανείων προς καταθέσεις Δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας Αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα ελληνικών τραπεζών Χρηματοδότηση νοικοκυριών και επιχειρήσεων Καθυστερήσεις αποπληρωμής δανείων από νοικοκυριά και επιχειρήσεις Ποσοστά δάνειων σε καθυστέρηση: Ρυθμίσεις στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων Εκτοξεύοντας τα συνολικά χρέη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...46 ΠΗΓΕΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι καταναλωτικές συνήθειες των ιδιωτών στο τέλος του 20ου αιώνα, με δεδομένα την οικονομική ευημερία και τον πλούτο που επικρατεί, έχουν αλλάξει ριζικά. Έτσι, ο σημερινός καταναλωτής έχει την τάση να καταφεύγει σε δανεισμό όχι μόνο σε περιόδους έκτακτων οικονομικών δυσχερειών αλλά κυρίως για προκαταβολική ικανοποίηση των αναγκών του. Αυτό προϋποθέτει βέβαια ρεαλιστική στάθμιση των οικονομικών του δραστηριοτήτων και σωστή διαχείριση του εισοδήματός του. Οι τράπεζες εξάλλου βρήκαν στο πρόσωπο των ιδιωτών μια μεγάλη και συμφέρουσα αγορά, αφενός γιατί τα επιτόκια αυτών των δανείων είναι σχετικά υψηλά, αφετέρου γιατί οι χρηματοδοτήσεις αυτής της μορφής θεωρούνται πιο ασφαλείς, επειδή παρουσιάζουν μικρό συνήθως ύψος δανείων και ταυτόχρονα ευρεία κατανομή κινδύνων. Μεγάλη επίσης ώθηση σ' αυτή τη μορφή χρηματοδότησης στη χώρα μας έδωσαν και διάφορες αποφάσεις της Τράπεζας της Ελλάδος, με τις οποίες επιτεύχθηκαν σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση της πλήρους απελευθέρωσης της καταναλωτικής πίστης που ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του Έτσι, καθώς ο τομέας αυτός απέκτησε ιδιαίτερη σημασία για την κερδοφορία των τραπεζών, αναπτύχθηκε εκ παραλλήλου ένας έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των τραπεζών για τη διεύρυνση του μεριδίου τους στην αγορά. 3

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ - ΟΡΙΣΜΟΣ, ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗΣ ΠΙΣΤΗΣ 1.1. Εισαγωγή Υπάρχουν πολλοί ορισμοί για την καταναλωτική πίστη, την οποία ο νομοθέτης ορίζει πιστωτική διευκόλυνση και διέπεται πλέον από νομοθεσία εναρμονισμένη με το ευρωπαϊκό δίκαιο. Μετά την απελευθέρωσή της πληθώρα χρηματοπιστωτικών οργανισμών αλλά και προϊόντων την διαμορφώνουν, καθώς αποτελεί μια από τις πιο προσοδοφόρες λειτουργίες των τραπεζών. Στον παρόν κεφάλαιο, περιγράφονται οι βασικές κατηγορίες δανείων και πιστωτικών καρτών καθώς και τα χαρακτηριστικά τους, όπως ισχύουν σήμερα Ορισμοί - θεσμικό πλαίσιο Καταναλωτική πίστη συνίσταται στην προεξόφληση των προσδοκιών των καταναλωτών για μελλοντική αύξηση των εισοδημάτων τους, αλλά και στην διευκόλυνσή τους στην απόκτηση από σήμερα καταναλωτικών αγαθών, που λόγω της αξίας τους θα έπρεπε διαφορετικά να αγοραστούν ύστερα από την παρέλευση αρκετού χρόνου. Η καταναλωτική πίστη εντάσσεται στην οικογένεια των χρηματοπιστωτικών ή χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Ο νομικός ορισμός της καταναλωτικής πίστης συνίσταται στην κάθε μορφής πιστωτική διευκόλυνση που παρέχεται από ένα πιστοδότη (τράπεζα, έμπορο, κ.ά.) σε έναν καταναλωτή, σε πρόσωπο δηλαδή που παίρνει πίστωση για μη επαγγελματικούς λόγους ( Χαρακτηριστικές περιπτώσεις καταναλωτικής πίστης είναι: Οι συμφωνίες για απόκτηση πιστωτικής κάρτας Οι συμβάσεις για χορήγηση προσωπικών, καταναλωτικών ή δανείων ανοιχτού τύπου Η αγορά αγαθών ή υπηρεσιών με δόσεις 4

6 > Τα καταναλωτικά δάνεια (εορτοδάνεια, δάνεια διακοπών, σπουδών, κλπ), υπάγονται στις διατάξεις της νομοθεσίας για την καταναλωτική πίστη, δηλαδή της Κοινής Υπουργικής Απόφασης Φ1-983/91 (ΦΕΚ 172 Β / ), όπως τροποποιήθηκε από την Κοινή Υπουργική Απόφαση αριθ. Φ1-5353/ (ΦΕΚ 947 Β'/ ), και την Κοινή Υπουργική Απόφαση Ζ1-178/ (ΦΕΚ 255/Β'/ ). Προκειμένου να ερμηνευτεί η ΚΥΑ Ζ1-178/ εκδόθηκε επίσης η Εγκύκλιος Ζ1-511/01.Η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της εξέδωσε την οδηγία 2008/48/ΕΚ της 23ης Απριλίου 2008 για τις συμβάσεις καταναλωτικής πίστης και την κατάργηση της οδηγίας 87/102/Ε0Κ του Συμβουλίου, Η παρούσα οδηγία έχει ως σκοπό την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών που διέπουν τις συμβάσεις πίστωσης με τους καταναλωτές και ορίζει με σαφήνεια τις συναφείς έννοιες. Από και μέχρι τις δόθηκε σε δημόσια διαβούλευση και εγκρίθηκε το Σχέδιο Κοινής Απόφασης των Υπουργών Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας & Ναυτιλίας κ. Λ. Κατσέλη, Οικονομικών κ. Γ. Παπακωνσταντίνου και Δικαιοσύνης, Διαφάνειας & Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κ. Χ. Καστανίδη με το οποίο ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία η Κοινοτική Οδηγία 2008/48/ΕΚ για τις συμβάσεις καταναλωτικής πίστης. Με 26 άρθρα των οποίων η ισχύς αρχίζει από 1 Σεπτεμβρίου 2010 στο σύνολό τους διευκρινίζονται όλα τα θέματα για την προστασία των καταναλωτών στις συμβάσεις πίστωσης. Για τους σκοπούς της εργασίας αναφέρονται η παρακάτω ορισμοί που ισχύουν σήμερα κατόπιν της κοινοτικής οδηγίας (Κϊϊρ:/ΑυΓ- 1οχ.ουΐΌρα.ου/Εοχυη8θΓν/Εοχυη8θΓν.άο?υΓΐ=ΕΕΕΕΧ:32008Ε0048:ΕΕ:ΗΤΜΕ): ΐ. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗΣ: κάθε φυσικό πρόσωπο το οποίο, με τις δικαιοπραξίες που καλύπτει η παρούσα απόφαση, επιδιώκει σκοπούς που δεν σχετίζονται με την εμπορική, επιχειρηματική ή επαγγελματική δραστηριότητά του, ΐΐ. ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ: κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που χορηγεί ή 5

7 υπόσχεται να χορηγήσει πίστωση στο πλαίσιο της εμπορικής, επιχειρηματικής ή επαγγελματικής του δραστηριότητας, iii. iv. ΣΥΜΒΑΣΗ ΠΙΣΤΩΣΗΣ: σύμβαση δυνάμει της οποίας πιστωτικός φορέας χορηγεί ή υπόσχεται να χορηγήσει σε καταναλωτή πίστωση με τη μορφή προθεσμιακής καταβολής, δανείου ή οποιασδήποτε άλλης παρόμοιας χρηματοδοτικής διευκόλυνσης, με εξαίρεση τις συμβάσεις που συνάπτονται για τη συνεχή παροχή υπηρεσιών ή για την προμήθεια αγαθών του ίδιου είδους, δυνάμει των οποίων ο καταναλωτής καταβάλλει με δόσεις το τίμημα για τις εν λόγω υπηρεσίες ή αγαθά κατά τη διάρκεια της παροχής τους, ΜΕΣΙΤΗΣ ΠΙΣΤΩΣΕΩΝ: φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο δεν ενεργεί ως πιστωτικός φορέας και το οποίο, στο πλαίσιο της εμπορικής, επιχειρηματικής ή επαγγελματικής του δραστηριότητας, έναντι αμοιβής, η οποία μπορεί να είναι χρηματική ή να έχει οποιαδήποτε άλλη συμφωνηθείσα μορφή οικονομικού ανταλλάγματος: παρουσιάζει ή προσφέρει συμβάσεις πίστωσης στους καταναλωτές, ή βοηθά τους καταναλωτές για τη σύναψη συμβάσεων πίστωσης αναλαμβάνοντας προπαρασκευαστικές εργασίες 1.3. Προϊόντα καταναλωτικής πίστης Στην απελευθέρωση της καταναλωτικής πίστης και στις στρατηγικές των τραπεζών για προσέλκυση μεριδίου αγοράς οφείλεται και η πληθώρα τραπεζικών δανειακών προϊόντων. Το επιτελείο της λιανικής τραπεζικής κάθε ομίλου δημιούργησε προϊόντα τα οποία ειδικεύονται στην ικανοποίηση κάθε καταναλωτικής ανάγκης και εξελίσσονται συνεχώς έτσι ώστε να προσελκύεται το καταναλωτικό κοινό. Οι κατηγορίες των προσωπικών καταναλωτικών δανείων που ισχύουν σήμερα είναι τα προσωπικά δάνεια, τα καταναλωτικά δάνεια, οι λογαριασμοί υπερανάληψης (overdraft), τα δάνεια μεταφοράς οφειλών και οι πιστωτικές κάρτες. Οι τράπεζες συχνά δημιουργούν πακέτα προϊόντων ή χορηγούν μεμονωμένα οποιοδήποτε είδος δανείου με ευνοϊκότερους όρους σε συγκεκριμένες ομάδες (target groups) ανάλογα με την ιδιότητά τους. 6

8 Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα φοιτητικά δάνεια, τα δάνεια για αγρότες ή άλλες συγκεκριμένες ομάδες ελεύθερων επαγγελματιών ή μισθωτών. Στην προκειμένη περίπτωση, επιπρόσθετο δικαιολογητικό αποτελούν τα επιβεβαιωτικά έγγραφα πιστοποίησης της ιδιότητας του δανειολήπτη. Ευνοϊκότερη τιμολογήση προκύπτει και στην περίπτωση δανείων με εξασφαλίσεις (προσημείωση ακινήτου, δεσμεύσεις ρευστοποιήσιμων στοιχείων) καθώς τα επιτόκιό τους έχει βάση αναφοράς το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ ή το euribor, πλέον ενός περιθωρίου, που είναι η προμήθεια προς την τράπεζα Προσωπικά δάνεια Πρόκειται για χορηγήσεις χρηματικών ποσών για κάλυψη προσωπικών αναγκών για τις οποίες η τράπεζα δεν απαιτεί δικαιολογητικά όπως τιμολόγια αγοράς ή εξοφλητικά παραστατικά. Στην ίδια κατηγορία εντάσσονται και τα δάνεια που έχουν εποχιακό χαρακτήρα (εορτοδάνεια, διακοποδάνεια). Τα προσωπικά δάνεια διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: τα δάνεια τακτής λήξης και τα ανοικτά δάνεια (δάνεια ανακυκλούμενης πίστωσης) Προσωπικά δάνεια τακτής λήξης. Πρόκειται για τοκοχρεολυτικά προϊόντα προκαθορισμένης διάρκειας ( Το επιτόκιο μπορεί να είναι σταθερό ή κυμαινόμενο ή συνδυασμός και των δύο. Το κατώτατο ποσό χορήγησης ποικίλει από τράπεζα σε τράπεζα αλλά συνήθως ανέρχεται από τα 1.500,00 έως το ανώτατο που ορίζει κάθε τράπεζα, το οποίο όμως δεν ξεπερνά στην πλειοψηφία των περιπτώσεων τις Κατά την εκταμίευση το ποσό της χορήγησης κατατίθεται εφάπαξ σε λογαριασμό που έχει υποδείξει ο πελάτης και χρεώνονται τα έξοδα του δανείου τα οποία ανέρχονται έως 300 ευρώ και αφορούν στη συγκέντρωση στοιχείων του πελάτη, εξέταση και έγκριση του αιτήματός του ( Η διάρκεια αποπληρωμής του δανείου συνήθως σχετίζεται με το ποσό χορήγησης και ξεκινά από τους έξι μήνες έως τα δέκα έτη ενώ η αποπληρωμή συνήθως να είναι μηνιαία. 7

9 Ανοικτό προσωπικό δάνειο. Πρόκειται για προσωπικό δάνειο που χορηγείται με μορφή ανακυκλούμενης πίστωσης ( αόριστης διάρκειας με αυτόματη ανανέωση κάθε έτος. Το κατώτατο ποσό του ορίου πίστωσης ανέρχεται σε 300 και δεν ορίζεται ανώτερο όριο. Το επιτόκιο είναι κυμαινόμενο και κλιμακωτό, το οποίο μειώνεται καθώς αυξάνεται το χρεωστικό υπόλοιπο, τα τμήματα του οποίου ορίζει η κάθε τράπεζα. Αναλήψεις του ποσού μπορεί να γίνουν εφάπαξ ή τμηματικά. Τα ανοικτά δάνεια έχουν πάντα κυμαινόμενο επιτόκιο υψηλότερο αυτού των δανείων τακτής λήξης λόγω της αόριστης διάρκειάς τους και του μεγαλύτερου κινδύνου. Για την αποπληρωμή του δανείου, ο δανειολήπτης μπορεί επιλέξει εξόφληση μερική ή ολική του χρεωστικού υπολοίπου της ελάχιστης καταβολής. Στην πρώτη συνηθέστερη κατηγορία ανήκει η ελάχιστη καταβολή ως ποσοστό του μέσου σταθμικού ανεξόφλητου χρεωστικού υπολοίπου του προηγούμενο μήνα (συνήθως 1,5% - 3,5%), μια σταθερή δόση ή η οποία καλύπτει πρώτα τις επιβαρύνσεις από τόκους και έξοδα και ορίζεται και το κατώτατο μηνιαίο ποσό, σε απόλυτη τιμή, πληρωμής. Το συγκεκριμένο δάνειο πλέον των εξόδων κατά την αίτηση και έγκριση του, μπορεί να επιβαρύνει τον δανειολήπτη με ετήσια έξοδα λειτουργίας ή έξοδα ανάληψης μετρητών. Ο κάτοχος του δανείου έχει το δικαίωμα να αιτηθεί αύξηση ή μείωση του πιστωτικού ορίου, δικαίωμα που διατηρεί και η τράπεζα να πράξει μονομερώς. Τέλος, ο λογαριασμός του μπορεί να συντηρείται με μηδενικό υπόλοιπο και αδρανής χωρίς επιπλέον έξοδα για την επαναχρησιμοποίηση του Καταναλωτικά δάνεια Αποτελούν οι χορηγήσεις που αφορούν συγκεκριμένες καταναλωτικές ανάγκες οι οποίες αποδεικνύονται υποχρεωτικά με κάποιο εξοφλητικό παραστατικό ή τιμολόγιο. Είναι επίσης τοκοχρεολυτικά προϊόντα τακτής λήξης. Το επιτόκιο διακρίνεται σε σταθερό και κυμαινόμενο μειωμένο όμως σε σχέση με των προσωπικών λόγω του μικρότερου πιστωτικού κινδύνου της τράπεζας. Το ποσό 8

10 χορήγησης ορίζεται αυστηρά η χρηματική αξία του αγαθού που αγοράζεται με πίστωση. Αποτελούν βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα δάνεια καθώς η διάρκεια δεν ξεπερνά την δεκαετία. Στην εκταμίευση το ποσό χορήγησης δεν κατατίθεται σε κάποιο λογαριασμό του πελάτη αλλά χορηγείται απευθείας στον έμπορο ή ιδιώτη από πού διαθέτει στον πελάτη της τράπεζας το προϊόν ή την υπηρεσία σε τραπεζικό του λογαριασμό ή με έκδοση δίγραμμης τραπεζικής επιταγής. Όλα τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά συνάδουν με αυτά των προσωπικών τοκοχρεολυτικών δανείων. Τα συγκεκριμένα δάνεια παρουσιάζουν την μεγαλύτερη εξειδίκευση ή κατηγοριοποίηση σε υποπροϊόντα ειδικής ονομασίας και σκοπού ανάλογα με την πολιτική της τράπεζας και την ανάγκη την οποία προορίζονται να καλύψουν. Τα πιο γνωστά είναι τα δάνεια αυτοκινήτου καινούργιων ή μεταχειρισμένων Δάνεια αυτοκινήτου Τα δάνεια αυτοκινήτου είναι καταναλωτικά δάνεια που προορίζονται για την χρηματοδότηση αγοράς αυτοκινήτου καινούργιου ή μεταχειρισμένου. Έχουν όλα τα χαρακτηριστικά των προσωπικών και καταναλωτικών δανείων, είναι τοκοχρεολυτικά τακτής λήξης, με διάρκεια μεγαλύτερη στην περίπτωση των καινούργιων αυτοκινήτων έναντι των μεταχειρισμένων. Αξίζει να σημειωθεί ότι όταν το δάνειο χορηγείται μέσω του δικτύου της τράπεζας δεν γίνεται παρακράτηση της κυριότητάς του, σε αντίθεση με τη χορήγηση δανείου από αντιπροσωπία ή έμπορο αυτοκινήτου. Ι Άλλες κατηγορίες καταναλωτικών δανείων Συνοπτικά αναφέρονται άλλες κατηγορίες καταναλωτικών δανείων που προσφέρουν οι τράπεζες, των οποίων τα βασικά χαρακτηριστικά και τρόπος λειτουργίας είναι ίδιος. Οι μόνες διαφορές έγκεινται στο πλήθος των δικαιολογητικών που δικαιολογούν τη χρήση του ποσού. Χαρακτηριστικά πρόσφατα παραδείγματα αποτελούν τα παρακάτω: Πράσινα δάνεια, για οικιακές παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας Δάνεια εγκατάστασης φυσικού αερίου 9

11 Δάνειο τοποθέτησης φωτοβολταϊκών Αγοράς μετοχών Αποπληρωμής φορολογικών υποχρεώσεων Λογαριασμός Υπερανάληψης (overdraft) Αποτελεί μια μορφή δανειακής διευκόλυνσης και συνδέεται με ένα τρεχούμενο λογαριασμό, συνήθως της μισθοδοσίας, ο οποίος μπορεί να λειτουργεί με χρεωστικό υπόλοιπο έως ένα προσυμφωνημένο ποσό. Στην ουσία, η τράπεζα δεν τροφοδοτεί τον λογαριασμό, αλλά προκαταβάλλει τα χρήματα που απαιτούνται για την κάλυψη των χρεωστικών κινήσεών του ( Το επιτόκιό είναι κυμαινόμενο και εφαρμόζεται μόνο στο ποσό που χρησιμοποιείται και για τις αντίστοιχες ημέρες χρήσεώς του. Η χρέωση των τόκων πραγματοποιείται ανάλογα με τον τύπο του λογαριασμού κάθε εξάμηνο για τον λογαριασμό ή κάθε τρίμηνο για τον λογαριασμό. Δεν υπάρχουν περιορισμοί στον τρόπο και χρόνο αποπληρωμής Δάνεια Μεταφοράς οφειλών Τα τελευταία μάλιστα χρόνια υπήρξε μια μεγάλη στροφή στην πολιτική των τραπεζών οι οποίες στον κίνδυνο απώλειας των κεφαλαίων τους εισήγαγαν τα δάνεια συγκέντρωσης οφειλών τα οποία ουσιαστικά προσφέρουν μια πιστωτική διευκόλυνση στα νοικοκυριά μέσω τις παράτασης του χρόνου και μιας ενδεχόμενης μείωσης του επιτοκίου ( Αρχικά τα προϊόντα αυτά σχεδιάστηκαν έτσι ώστε οι καταναλωτές να μεταφέρουν τις οφειλές που είχαν από άλλα πιστωτικά ιδρύματα με κίνητρο ένα καλύτερο επιτόκιο για τους ίδιους, και διεύρυνση του μεριδίου αγοράς ως όφελος για τις τράπεζες. Τον τελευταίο χρόνο όμως η συγκέντρωση οφειλών πήρε χαρακτήρα υποχρεωτικής ρύθμισης ληξιπρόθεσμων χρεών. Ανήκουν στην κατηγορία των τοκοχρεολυτικών δανείων με συγκεκριμένη διάρκεια χορήγησης ή οποία εκτείνεται έως τα 15 έτη σε περίπτωση που υπάρχουν εξασφαλίσεις. Το επιτόκιο μπορεί να είναι σταθερό ή κυμαινόμενο ευνοϊκότερο των προσωπικών ή άλλων μορφών δανείου ενώ πλησιάζει τα επίπεδα στεγαστικών 10

12 δανείων όταν παρέχονται επιπρόσθετες εξασφαλίσεις. Προϋπόθεση αποτελεί η ενήμερη κατάσταση του πελάτη. Συχνά παρέχεται η δυνατότητα έντοκης ή άτοκης περιόδου χάριτος. Τέλος, η εξόφληση των οφειλών των άλλων τραπεζών γίνεται είτε εντολή, είτε με Swift, είτε με έκδοση τραπεζικής επιταγής. Επιπλέον, στα δάνεια αυτής της κατηγορίας και ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου παρέχεται κάποια εξασφάλιση προσφέρεται η επιλογή περιόδου χάριτος για κάποιο χρονικό διάστημα, είτε έντοκη είτε άτοκη Πιστωτικές Κάρτες Πιστωτική κάρτα είναι μια μικρή πλαστική κάρτα που εκδίδεται για έναν χρήστη ως ένα μέσο πληρωμών και επιτρέπει στον κάτοχό της την αγορά αγαθών και υπηρεσιών στη βάση της υπόσχεσης ότι θα πληρώσει για τα αγαθά ή τις υπηρεσίες που απόκτησε (Αμπαλάκη Α., 2011). Ο εκδότης της κάρτας δημιουργεί έναν λογαριασμό ανακυκλούμενης πίστωσης και παρέχει μια ανοικτή πίστωση στον καταναλωτή, την οποία ο χρήστης μπορεί να το χρησιμοποιήσει είτε για αγορές είτε για ανάληψη μετρητών. Το σχήμα και οι διαστάσεις των πιστωτικών καρτών είναι κοινά παγκοσμίως και ορίζονται από συγκεκριμένα πρότυπα (ISO/IEC 7810 με κωδικό ID-1) και έχουν οριστεί ως mm (Αμπαλάκη Α., 2011). Οι πιστωτικές κάρτες θεωρούνται ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο χρηματοπιστωτικό εργαλείο καθώς η χρήση τους περιλαμβάνει ένα μεγάλο αριθμό διαφορετικών χαρακτηριστικών και κινήτρων ( συναλλαγές, πίστωση, παροχές ), ένα μεγάλο αριθμό συνδεδεμένων τιμών (επιτόκια, επιτόκια υπερημερίας, περίοδος χάριτος, ποινή υπέρβασης ορίου, ετήσια συνδρομή κα) και ποσοτικούς περιορισμούς (πιστωτικά όρια, ελάχιστες καταβολές). Επιπλέον, τα χαρακτηριστικά αυτά και οι σχετικές υπηρεσίες παρέχονται όχι μόνο από τράπεζες αλλά από πληθώρα οργανισμών και επιχειρήσεων. Τα χαρακτηριστικά των πιστωτικών καρτών, τα κόστη που προκύπτουν καθώς και όλες οι απαραίτητες πληροφορίες για τη χρήση της κάρτας είναι απαραίτητο να περιλαμβάνονται στους όρους σύμβασης και στο παράρτημα, το οποίο υπογράφει ο πελάτης πριν παραλάβει την κάρτα ταχυδρομικά στη διεύθυνση που έχει υποδείξει 11

13 ( gr.pdf). Πιστωτικό όριο: Οι συναλλαγές του κατόχου με την κάρτα υπόκεινται σε ανώτατο ποσοτικό όριο, το οποίο καθορίζεται από την τράπεζα, με βάση τον αναλαμβανόμενο πιστωτικό κίνδυνο. Επιπρόσθετα η τράπεζα μπορεί να επιβάλει ορισμένο ανώτατο ποσό ως όριο ημερήσιων ή μηνιαίων συναλλαγών, τα οποία μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με το εάν αφορούν αναλήψεις μετρητών ή λοιπές συναλλαγές και γνωστοποιούνται στον κάτοχο της κάρτας κατά τη χορήγηση της με σχετικό έγγραφο, το οποίο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της σύμβασης χορήγησής της. διευκρινίζεται ότι το ημερήσιο ή μηνιαίο πιστωτικό όριο δεν αναφέρεται στη αξία κάθε μεμονωμένης αγοράς, αλλά στο σύνολο της αξίας των αγορών. Επιπλέον, το μηνιαίο πιστωτικό δεν υπολογίζεται με βάση ημερολογιακούς μήνες, αλλά με βάση την περίοδο χρέωσης ενός μήνα, όπως αυτή ορίζεται από τη σύμβαση του κατόχου με την τράπεζα. Σε περίπτωση που η τράπεζα διαπιστώσει ασυνέπεια στην τήρηση των συμβατικών όρων της κάρτας ακόμα και άλλων προϊόντων ή επανεξέτασης της φερεγγυότητας και της πιστοληπτικής ικανότητας του πελάτη, δικαιούται να μεταβάλει το κάθε είδους όριο, χωρίς χρονικό περιορισμό εφόσον η κάρτα είναι σε ισχύ. Επιπλέον μείωση ορίου μπορεί να επέλθει και στην περίπτωση αδράνειας της πιστωτικής για μεγάλο χρονικό διάστημα, για λόγους ασφάλειας των συναλλαγών. Το εκάστοτε νέο όριο γνωστοποιείται στον κάτοχο με τους μηνιαίους λογαριασμούς πολύ λαμβάνει. Από την άλλη πλευρά, η τράπεζα μπορεί μονομερώς να χορηγήσει αύξηση του πιστωτικού ορίου ως προωθητική ενέργεια ή επιβράβευση καλής συναλλακτικής συμπεριφοράς. Εάν ο κάτοχος της κάρτας δεν το επιθυμεί δηλώνει την υπαναχώρησή του. Δυνατότητα αυξομείωσης του πιστωτικού ορίου έχει και ο πελάτης, κατόπιν συμπληρωματικής αίτησης και η διαδικασία χορήγησή του είναι αντίστοιχη με την αρχική. Τέλος, η υπέρβαση του πιστωτικού ορίου συνιστά ουσιώδη συμβατική παράβαση και για το λόγο ορίζεται και χρηματική ποινή. Ελάχιστη καταβολή: Η ελάχιστη καταβολή καθορίζεται από την τράπεζα και μπορεί να είναι είτε ένα σταθερό ποσό ανεξαρτήτως του ποσού τον αγορών, είτε ένα συγκεκριμένο ποσοστό επί του ποσού των χρεώσεων που πραγματοποιήθηκαν (συνήθως 1% έως 3%) 12

14 Περίοδος χάριτος: Περίοδος χάριτος είναι το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο ο κάτοχος της πιστωτικής κάρτας μπορεί να εξοφλήσει το υπόλοιπό του, χωρίς να επιβαρυνθεί με τόκους. Το χρονικό διάστημα αυτό κυμαίνεται μεταξύ 20 και 30 ημερών. Στην περίπτωση που ο κάτοχος έχει ανεξόφλητο υπόλοιπο από προηγούμενους λογαριασμούς, κάποιες τράπεζες δε δίνουν περίοδο χάριτος για τις επόμενες αγορές και ο υπολογισμός του τόκου ξεκινάει από την ημερομηνία πραγματοποίησης των αγορών, ενώ κάποιες τράπεζες δε διακόπτουν την παροχή περιόδου χάριτος για νέες αγορές. Ο κάτοχος θα πρέπει να αναφέρεται στη συμφωνία που έχει συνάψει με την τράπεζα για λεπτομέρειες σχετικά με την περίοδο χάριτος. Ημερομηνία λήξης: Η ημερομηνία λήξης μίας πιστωτικής κάρτας είναι η ημερομηνία μέχρι την οποία ο κάτοχός της μπορεί να πραγματοποιεί συναλλαγές. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η εκδίδουσα τράπεζα αποστέλλει στον κάτοχο μία νέα κάρτα η οποία αντικαθιστά την ήδη υπάρχουσα λίγο πριν την ημερομηνία λήξης της τελευταίας, εκτός εάν ο κάτοχος ειδοποιήσει την τράπεζα ότι δεν επιθυμεί την ανανέωση της κάρτας του μετά την ημερομηνία λήξης της Χαρακτηριστικά προϊόντων καταναλωτικής πίστης Κοινοτική Οδηγία 2008/48/ΕΚ: Βάσει της τελευταίας κοινοτικής οδηγίας η οποία εγκρίθηκε και ισχύει και για το ελληνικό κράτος στο σύνολό της από 1 Σεπτεμβρίου 2010 κάθε πιστωτικός φορέας υποχρεούται να ενημερώνει εγγράφως τυποποιημένες πληροφορίες που αφορούν το προϊόν για το οποίο ενδιαφέρεται ο πελάτης ( rights/cons credit el.htm). Οι Τυποποιημένες Ευρωπαϊκές Πληροφορίες Καταναλωτικής Πίστης δεν αποτελούν νομικά δεσμευτική προσφορά. Τα αριθμητικά στοιχεία παρέχονται με καλή πίστη και αποτελούν ακριβή εικόνα της προσφοράς που ο πιστωτής μπορεί να προτείνει ανάλογα με τις συνθήκες της αγοράς και βάσει των πληροφοριών που του έχουν παρασχεθεί. Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι τα στοιχεία αυτά μπορούν να μεταβληθούν ανάλογα με τις συνθήκες της αγοράς. Η παροχή αυτών των πληροφοριών δεν συνεπάγεται υποχρέωση του πιστωτή να χορηγήσει πίστωση. Οι πληροφορίες αυτές διακρίνονται σε τέσσερις κατηγορίες: 13

15 ΐ. Στοιχεία ταυτότητας και στοιχεία επικοινωνίας του πιστωτικού φορέα. ΐΐ. Περιγραφή των βασικών χαρακτηριστικών του πιστωτικού προϊόντος Τύπος πίστωσης Συνολικό ποσό πίστωσης, δηλαδή το ανώτατο όριο ή τα συνολικά ποσά που διατίθενται βάσει της πίστωσης σύμβασης Όροι που διέπουν την ανάληψη Διάρκεια σύμβασης πίστωσης Δόσεις και εφόσον συντρέχει περίπτωση η σειρά με την οποία θα κατανεμηθούν οι δόσεις Το συνολικό ποσό που θα πρέπει να καταβληθεί, δηλαδή το ποσό του κεφαλαίου δανεισμού συν του τόκους και τις ενδεχόμενες δαπάνες που σχετίζονται με την πίστωση που λαμβάνεται. Απαιτούμενες εγγυήσεις ΐΐΐ. Κόστος πίστωσης Το επιτόκιο χορηγήσεων, ή, εφόσον συντρέχει περίπτωση, τα διαφορετικά επιτόκια χορηγήσεων που εφαρμόζονται στη σύμβαση πίστωσης. Συνολικό ετήσιο πραγματικό ποσοστό επιβάρυνσης (ΣΕΠΠΕ) Η ενδεχόμενη υποχρέωση για την χορήγηση της πίστωσης ή για την χορήγηση ης πίστωσης υπό τους όρους και τις προϋποθέσεις που διαφημίζονται, λήψη ασφάλισης που θα ασφαλίζει την πίστωση ή άλλης συμπληρωματικής υπηρεσίας. Συναφή έξοδα από την σύμβαση πίστωσης: έξοδα που απορρέουν από την τήρηση λογαριασμών στους οποίους θα εγγράφονται οι καταβολές και οι αναλήψεις, εφάπαξ δαπάνη χορήγησης ή εξυπηρέτησης δανείου, ασφάλιστρα Προϋποθέσεις υπό τις οποίες είναι δυνατόν να τροποποιηθούν τα προαναφερθέντα έξοδα σχετικά με τη σύμβαση πίστωσης. Επιβαρύνσεις σε περίπτωση καθυστέρησης καταβολής 14

16 ιν. Άλλες σημαντικές νομικές πτυχές Δικαίωμα υπαναχώρησης Πρόωρη εξόφληση Ενδεχόμενο δικαίωμα αποζημίωσης σε περίπτωση πρόωρης εξόφλησης Έρευνα σε βάση δεδομένων. Εάν η απόρριψη της αίτησης για χορήγηση πίστωσης βασίζεται σε έρευνα βάσης δεδομένων, ο πιστωτικός φορέας πληροφορεί τον καταναλωτή, αμέσως και δωρεάν, σχετικά με το αποτέλεσμα αυτής της έρευνας και τα στοιχεία της συγκεκριμένης βάσης δεδομένων. Αυτό δεν ισχύει όταν η παροχή των σχετικών πληροφοριών απαγορεύεται από άλλες νομοθετικές πράξεις που ενσωματώνουν κοινοτική νομοθεσία ή αντίκειται στη δημόσια τάξη ή τη δημόσια ασφάλεια. Δικαίωμα σε αντίγραφο σχεδίου πίστωσης. Κατόπιν αιτήματος, παρέχεται το δικαίωμα λήψης δωρεάν αντιγράφου του σχεδίου της σύμβασης πίστωσης. Η παρούσα διάταξη δεν εφαρμόζεται, εάν, κατά την στιγμή της αίτησης ο πιστωτής δεν επιθυμεί να προβεί στη σύναψη σύμβασης πίστωσης με τον καταναλωτή. Χρονικό διάστημα κατά το οποίο ο πιστωτικός φορέας δεσμεύεται από τις πληροφορίες τις οποίες έχει παράσχει πριν από την σύναψη της σύμβασης. Όργανα εσωτερικού ελέγχου παραπόνων. 15

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΛΕΥΤΕΡΟ: ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ 2.1. Ο Κίνδυνος του Καταναλωτή Σε αυτό το κεφάλαιο της πτυχιακής μας εργασίας θα αναλύσουμε τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει καθημερινά ο καταναλωτής. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος και τα καθημερινά δημοσιεύματα στον τύπο, ο υπερβολικός δανεισμός και η υπερχρέωση των νοικοκυριών, κυρίως των χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων, έχει εξελιχθεί σε μείζον κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα, τόσο για τα ίδια τα νοικοκυριά όσο και για την οικονομία. Η επιβάρυνση των νοικοκυριών είναι αποτέλεσμα συνδυασμού παραγόντων, της μείωσης του πραγματικού εισοδήματος τους, της αύξησης των επιτοκίων, της έλλειψης πληροφόρησης των καταναλωτών και της αλόγιστης επέκτασης της καταναλωτικής και στεγαστικής πίστης εκ μέρους των τραπεζών στο βωμό του ανταγωνισμού των κερδών. Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται καθημερινά, οι αρχικοί όροι και οι συνθήκες δανεισμού ανατρέπονται λόγω της περαιτέρω συρρίκνωσης της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών από την ακρίβεια και την αύξηση των επιτοκίων. Οι κατασχέσεις, οι πλειστηριασμοί ακινήτων, οι διαταγές πληρωμής και τα ασφαλιστικά μέτρα νομής είναι σε ημερήσια διάταξη. Η αδυναμία εξόφλησης των δανειακών υποχρεώσεων των νοικοκυριών έχει δυσμενείς συνέπειες για την οικονομική και γενικά την κοινωνική και οικογενειακή τους κατάσταση. Σήμερα, παρά την μείωση των χορηγήσεων προς τους ιδιώτες και την εφαρμογή αυστηρότερων πιστωτικών κριτηρίων από τις τράπεζες, λόγω των υποχρεώσεων που επιβάλλει η Βασιλεία II, η κατανομή των πιστώσεων μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών παραμένει η ίδια. Η υπερπροσφορά δανειακών προϊόντων από τις τράπεζες και η ευκολία πρόσβασης των καταναλωτών σε αυτές, συνεχίζεται. Η ανεπαρκής πληροφόρηση για τους όρους δανεισμού, τα πραγματικά επιτόκια, και τις πρόσθετες επιβαρύνσεις απετέλεσαν κρίσιμους παράγοντες που επηρέασαν την καταναλωτική συμπεριφορά των καταναλωτών και οδήγησαν σε αποφάσεις δανεισμού στις οποίες αποδείχθηκαν στη 16

18 συνέχεια ότι αδυνατούν να ανταποκριθούν με βάση τα εισοδήματα τους. Αγαθά και υπηρεσίες που κάποτε για να αποκτηθούν προϋπέθεταν συγκέντρωση αποταμιεύσεων από το οικογενειακό εισόδημα, σήμερα αποκτώνται με δανειακά χρήματα που εξασφαλίζουν με ευκολία πρόσβασης από τις τράπεζες μέσω δανείων και πιστωτικών καρτών. Η ανάπτυξη της τραπεζικής αγοράς, μετά την απελευθέρωση της, δεν χαρακτηρίζεται από ανάλογη ενίσχυση του ανταγωνισμού και του ρόλου των εποπτικών αρχών, με αποτέλεσμα να παρατηρείται ασυμμετρία στην ανάπτυξη και την ωρίμανση της. Η συρρίκνωση της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών κυρίως των χαμηλών και μεσαίων εισοδηματικών στρωμάτων, οδηγεί καταρχήν σε εξάντληση των αποταμιεύσεων τους και στη συνέχεια στον τραπεζικό δανεισμό. Η έλλειψη πληροφόρησης του καταναλωτή σε συνδυασμό με την αδυναμία να αξιολογήσει αντικειμενικά την πιστοληπτική του ικανότητα, σε σχέση με τα μελλοντικά πραγματικά του εισοδήματα και την περιουσιακή του κατάσταση αλλά και τις πραγματικές του ανάγκες, οδηγεί σε αδυναμία εξυπηρέτησης των δανειακών του υποχρεώσεων με δυσμενείς συνέπειες για αυτόν και την οικογένεια του. Οι καταναλωτές χωρίς πολύ σκέψη και χωρίς να κατανοούν πλήρως τους όρους και τις δεσμεύσεις που αναλαμβάνουν και κυρίως χωρίς να ενεργούν με βάση τις πραγματικές ανάγκες και την ικανότητα τους να αποπληρώσουν τις μελλοντικές τους υποχρεώσεις, προβαίνουν σε σύναψη δανείων. Ο ανταγωνισμός των στόχων πωλήσεων των τραπεζικών στελεχών για την κατάκτηση μεγαλύτερων μεριδίων της αγοράς οδηγούν τις τράπεζες, με τη βοήθεια διαφημίσεων για συνοπτικές διαδικασίες δανεισμού που πολλές φορές είναι παραπλανητικές, σε χορήγηση δανείων και καρτών με ευκολία χωρίς να εκτιμάται ενδελεχώς η πιστοληπτική ικανότητα των καταναλωτών. Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε άνιση σχέση πληροφόρησης και διαπραγμάτευσης μεταξύ τραπεζών και καταναλωτών σε βάρος των καταναλωτών. Έχουμε δηλαδή άνιση κατανομή πληροφοριών και κινδύνου μεταξύ τραπεζών και καταναλωτών που αφορά κυρίως τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα νοικοκυριών. 17

19 2.2. Οργανισμός Εργατικής Εστίας (ΟΕΕ) Όλα όσα προαναφέραμε αποτελούν λόγο ουσιαστικής ρυθμιστικής παρέμβασης της πολιτείας και των εποπτικών αρχών. Τα προβλήματα αυτά δεν αφήνουν αδιάφορο τον Οργανισμό Εργατικής Εστίας (ΟΕΕ). Κάποια μέτρα είναι αναγκαία, όπως η ενίσχυση του πραγματικού εισοδήματος των νοικοκυριών, η προστασία των καταναλωτών και η διασφάλιση της κύριας κατοικίας από πλειστηριασμό. Άλλα μέτρα είναι για την πληρέστερη ενημέρωση των καταναλωτών και την αποφυγή της αθέμιτης και παραπλανητικής διαφήμισης, της διαφάνειας στον προσδιορισμό των επιτοκίων, του συνολικού κόστους των δανείων και της αποτελεσματικότερης λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος, όπως και για την ενίσχυση του ρόλου και της δράσης των εποπτικών αρχών Ενημέρωση του καταναλωτή Οι καταναλωτές πρέπει να γνωρίζουν πριν αποφασίσουν να δανειστούν ότι ο τραπεζικός δανεισμός του νοικοκυριού είναι ένα ζήτημα που ξεφεύγει από τις συνήθεις συναλλακτικές σχέσεις προμηθευτή - καταναλωτή ως προς τη συνθετότητα και τα χαρακτηριστικά της συναλλαγής, σχετικά με τους όρους και τις μελλοντικές δεσμεύσεις που αναλαμβάνουν. Ο τραπεζικός δανεισμός δεν είναι εισόδημα αλλά ταμειακή διευκόλυνση έναντι μελλοντικών εισοδημάτων (εκχώρησης μελλοντικών ταμειακών εισροών ) για την ικανοποίηση τρεχουσών ή διαρκών αναγκών. Άρα, οι όροι εξυπηρέτησης ως προς το ύψος της δόσης και την περιοδικότητα καταβολής, σχετίζεται με τη δυνατότητα αποπληρωμής από μελλοντικά εισοδήματα. Ο καταναλωτής με την υπογραφή της δανειστικής σύμβασης αναλαμβάνει την ηθική και οικονομική υποχρέωση επιστροφής των χρημάτων και μάλιστα σε περιοδικές πληρωμές δόσεων. Για το λόγο αυτό απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή από την πλευρά του καταναλωτή για τις πραγματικές του ανάγκες και τις μελλοντικές του δυνατότητες για πλήρη ενημέρωση από την τράπεζα πριν από κάθε σύμβαση για τις μακροχρόνιες υποχρεώσεις και δεσμεύσεις που αναλαμβάνει. Οι καταναλωτές δεν κατανοούν πολλές φορές τους βασικούς όρους του δανείου, δεν κατανοούν τα λεγόμενα «ψηλά γράμματα» των συμβάσεων ή παραπλανούνται από τις διαφημιζόμενες συνοπτικές διαδικασίες απόκτησης δανείων ή καρτών. Όλα αυτά 18

20 έχουν σαν αποτέλεσμα την παγίδευση του καταναλωτή και την όχι καλύτερη επιλογή προϊόντος ή τράπεζας και τελικά σε περίπτωση αδυναμίας αποπληρωμής, να οδηγείται σε οικονομικό και κοινωνικό αδιέξοδο Απαιτούμενη έρευνα από τον καταναλωτή Προκειμένου ο καταναλωτής να καταλήξει συνειδητά στην επιλογή του για δανεισμό θα πρέπει εκτός από μια έρευνα αγοράς για τα βασικά χαρακτηριστικά του δανειακού προϊόντος (επιτόκιο, διάρκεια κλπ) θα πρέπει να λάβει υπόψη του το συνολικό κόστος του δανείου δηλαδή το σύνολο των επιβαρύνσεων (τόκοι, έξοδα φακέλου, έξοδα τροποποίησης δανείου, τρόπος υπολογισμού επιτοκίου, κόστος προεξόφλησης δανείου κλπ). Να εκτιμήσει δηλαδή το όφελος που λαμβάνει από το δάνειο σε σχέση με τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνει μελλοντικά. Ο ενημερωμένος και υπεύθυνος καταναλωτής θα πρέπει να προσέχει και να είναι ενήμερος τουλάχιστον για τα εξής: Διάρκεια σύμβασης Ζητούμενες εγγυήσεις Συνολικό ποσό δανείου Άλλες δαπάνες και επιβαρύνσεις Συνολικό ετήσιο πραγματικό επιτόκιο Το επιτόκιο αναφοράς με βάση το οποίο αναπροσαρμόζεται το χρεωστικό επιτόκιο σε περίπτωση κυμαινόμενου επιτοκίου Η πληροφόρηση που πρέπει να παρέχεται από τις τράπεζες πρέπει να διαφοροποιείται ανάλογα με το είδος του προϊόντος και το στάδιο που βρίσκεται η συναλλαγή (Προσυμβατική ενημέρωση ή σύναψη σύμβασης) Συνήθως οι τράπεζες χρησιμοποιούν τους Γενικούς Όρους Συναλλαγών, τα γνωστά «ψηλά γράμματα» στις συμβάσεις, τα οποία είναι ουσιαστικά προδιατυπωμένοι συμβατικοί όροι, που διέπουν όλες τις συμβάσεις προσαρμοσμένοι στις ανάγκες των τραπεζών και ο καταναλωτής καλείται να υπογράψει μία σύμβαση χωρίς να έχει περιθώρια διαπραγματεύσεων. Στα «ψηλά γράμματα» των δανειακών συμβάσεων προβλέπονται πολύ 19

21 σημαντικοί όροι τόσο για τον δανειολήπτη όσο και για τον εγγυητή, που συνήθως είναι συγγενικό πρόσωπο, τους οποίους σπάνια διαβάζουν και δεν τους κατανοούν οι δανειολήπτες. Ουσιαστικά πρόκειται για συμβάσεις προσχώρησης και ο καταναλωτής βρίσκεται σε μειονεκτική διαπραγματευτική θέση έναντι της τράπεζας. Με τον τρόπο αυτό διαταράσσεται η ισορροπία δικαιωμάτων και υποχρεώσεων σε βάρος του καταναλωτή, ο οποίος θα πρέπει να ζητά αντίγραφο της προς υπογραφή δανειακής σύμβασης ώστε με τη βοήθεια του λογιστή του ή του συμβούλου του να αποφασίζει Νομοθεσία και ενώσεις καταναλωτών Ο καταναλωτής προστατεύεται από τη νομοθεσία έναντι καταχρηστικών όρων των συμβάσεων (Ν.2251/94 για τη προστασία του καταναλωτή) με την κατοχύρωση ειδικών όρων ανάλογα με τα δανειακά προϊόντα και την ερμηνεία σαφών γενικών όρων. Πρέπει να προσέχει τις διαφημίσεις οι οποίες πολλές φορές έχουν κριθεί από τα δικαστήρια παραπλανητικές. Προβάλουν και προωθούν ακόμη και δάνεια με μηδενικό επιτόκιο, ενώ κρύβουν υψηλά επιτόκια μακροπρόθεσμα και επιβαρύνσεις που οδηγούν τον καταναλωτή σε εσφαλμένες αποφάσεις. Η Ένωση Ελληνικών Τραπεζών έχει εκδώσει Κώδικα Δεοντολογίας για τη διαφημιστική προβολή χρηματοπιστωτικών προϊόντων. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού σε συνεργασία με την Τράπεζα Ελλάδος θα πρέπει να εποπτεύσουν προληπτικά τη δραστηριότητα αυτή και όχι να κρίνονται δικαστικά κατόπιν δικαστικών μαζικών παρεμβάσεων από τις Ενώσεις Καταναλωτών. Οι Ενώσεις Καταναλωτών στη χώρα μας είναι εξαιρετικά σημαντικές και η σύνδεση μαζί τους μπορεί να αποβεί πολύ χρήσιμη. Η ανάπτυξη του καταναλωτικού κινήματος, η συμμετοχή του κάθε ενός σε αυτό και η σύνδεση του με τον Οργανισμό Εργατικής Εστίας είναι αναγκαιότητα. Ο νόμος Ν. 2251/94 αναγνωρίζει στις ενώσεις καταναλωτών, και όχι στο μεμονωμένο καταναλωτή, το δικαίωμα να ζητούν από το δικαστήριο με συλλογική αγωγή την παράλειψη παράνομης συμπεριφοράς τράπεζας η οποία θίγει το συλλογικό συμφέρον των καταναλωτών. Οι συλλογικές αγωγές έχουν οδηγήσει στην έκδοση δικαστικών αποφάσεων με τις οποίες ανατρέπονται προς όφελος των καταναλωτών πολλές καταχρηστικές 20

22 πρακτικές των τραπεζών. Η Πολιτεία θα πρέπει άμεσα να επιβάλει τις δικαστικές αποφάσεις αυτές με νόμο ώστε οι τράπεζες να μην τις αγνοούν. Τέλος ο Συνήγορος του Καταναλωτή, ως Ανεξάρτητη Αρχή, μπορεί να συμβάλει στην παράλειψη παράνομων συμπεριφορών με προσφυγή στη δικαιοσύνη Αρχή υπεύθυνου δανεισμού Η υπεύθυνη συμπεριφορά δεν αφορά μονομερώς τους καταναλωτές αλλά κυρίως τις Τράπεζες. Δεν είναι ούτε δίκαιο, ούτε αποτελεσματικό να ζητάς αποκλειστικά ευθύνη από τον καταναλωτή και να αφήνεις στο απυρόβλητο τις τράπεζες που με τη πολιτική και τη συμπεριφορά τους έχουν διογκώσει το πρόβλημα της υπερχρέωσης των νοικοκυριών, όπως με την έλλειψη προσυμβατικής πληροφόρησης, τους αδιαφανείς και καταχρηστικούς όρους που οδηγούν σε υπερβολικές χρεώσεις, τις επιθετικές στρατηγικές πωλήσεων και μάλιστα με παραπλανητικές διαφημίσεις με την απουσία των εποπτικών αρχών. Για τις Τράπεζες προβλέπεται ειδικής μορφής ευθύνη δηλαδή η υποχρέωση τήρησης της αργής του υπεύθυνου δανεισμού ώστε να αποτρέπεται ο δανεισμός σε περιπτώσεις που είναι πρόδηλη η αδυναμία εξυπηρέτησης του από τον καταναλωτή. Αυτό σημαίνει υπεύθυνη και πλήρη ενημέρωση του καταναλωτή για τους όρους και τις προϋποθέσεις χορήγησης πίστωσης, δηλαδή πληροφόρηση του καταναλωτή πριν τη σύναψη δανείου (Προσυμβατική Ενημέρωση) και υποχρέωση ενδελεχούς ανάλυσης και αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας του καταναλωτή, με βάση τα στοιχεία και τις πληροφορίες που διαθέτει η τράπεζα. Η εφαρμογή της οδηγίας για την καταναλωτική πίστη σε ότι αφορά το επίπεδο προσυμβατικής ενημέρωσης, υπαναχώρησης του καταναλωτή σε εύλογο χρόνο με ωριμότερη σκέψη και όχι υπό το βάρος περιστασιακών επιρροών για την αξιοποίηση ελκυστικότερων επιτοκίων ή απάλειψης εγγυήσεων και μάλιστα χωρίς πρόσθετες επιβαρύνσεις. Ως εκ τούτου, ο κίνδυνος μη εξυπηρέτησης του δανείου βαρύνει σημαντικά την τράπεζα και δεν μπορεί να οδηγεί σε άνισο και άδικο επιμερισμό του κινδύνου και των βαρών σε βάρος των καταναλωτών και τελικά σε πλήρη και καταστροφικό αδιέξοδο τα νοικοκυριά. Οι Τράπεζες πρέπει να αναλάβουν το ρίσκο που τους 21

23 αναλογεί και να μην οδηγούν τα νοικοκυριά σε μια ιδιότυπη ομηρία με κριτήριο τις εξασφαλίσεις που λαμβάνουν για τη χορήγηση του δανείου. Οι συμβάσεις περιέχουν πολλές φορές καταχρηστικούς όρους όπως έχουν κριθεί με δικαστικές αποφάσεις με βάση την ισχύουσα νομοθεσία (Ν. 2251/94 για την προστασία του καταναλωτή). Οι καταχρηστικοί όροι αφορούν μονομερή τροποποίηση των συμβάσεων από την τράπεζα όπως αλλαγή επιτοκίου, διάρκεια συμβάσεων, υπέρμετρες εγγυήσεις που υποθηκεύουν την οικονομική και περιουσιακή κατάσταση του δανειολήπτη, και οδηγούν σε υπέρμετρη οικονομική επιβάρυνση των νοικοκυριών. Με στόχο την διερεύνηση των αιτιών που οδηγούν στην υπερχρέωση των νοικοκυριών και την προώθηση λύσεων, θα πρέπει να μελετηθούν και να διερευνηθούν τα χαρακτηριστικά του Τραπεζικού συστήματος ως προς τη δομή και τη λειτουργία του και τον βαθμό ανταγωνισμού. Η ανάπτυξη των τραπεζών πρέπει να βασίζεται στον ανταγωνισμό και όχι σε καταχρηστικές λειτουργίες που είναι αποτέλεσμα των ατελειών και ολιγοπωλιακών καταστάσεων. Οι τράπεζες συνεχίζουν μεγάλες διαφημιστικές καμπάνιες για καταναλωτικά και στεγαστικά δάνεια σε διάφορες συσκευασίες με όμοια χαρακτηριστικά και δομή π.χ εορτοδάνεια, διακοποδάνεια κλπ. Η Ένωση Καταναλωτών έχει πετύχει την απαγόρευση δύο διαφημίσεων καταναλωτικών δανείων της Εθνικής (Εθνική «Ώρα για Εθνικό Δάνειο ευρώ με το χαμηλότερο επιτόκιο 4,97%») και τη Γενική Τράπεζα (Γενική Χ- Small), λόγω παράβασης του νόμου περί προστασίας του καταναλωτή και της νομοθεσίας για την καταναλωτική πίστη. Η ενίσχυση του μηχανισμού ελέγχου των εναρμονισμένων πρακτικών και γενικά των όρων ανταγωνισμού από τις Αρμόδιες αρχές και επιβολή ποινών είναι απαραίτητη. Οι τράπεζες πρέπει να ενημερώνουν επαρκώς τους πελάτες και να ασχολούνται σχολαστικά, όπως οφείλουν, με την πραγματική δανειοληπτική ικανότητα των νοικοκυριών τηρώντας την αρχή του υπεύθυνου δανεισμού. Ο ανταγωνισμός των κερδών και τα πριμ των στελεχών για απόκτηση μεγαλύτερων μεριδίων της αγοράς, οδηγούν σε επιφανειακή και άκριτη χορήγηση δανείων κυρίως καταναλωτικών και 22

24 πιστωτικών καρτών. Η συμπεριφορά των τραπεζών ήταν σχεδόν παρακλητική. Είναι απαραίτητη η υιοθέτηση της αρχής της διαφάνειας με την πλήρη και έγγραφη ενημέρωση του πελάτη, πριν τη σύναψη του δανείου για τους επίμαχους όρους, το συνολικό κόστος δανείου, την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας του πελάτη, τις ρήτρες εξόδου από το δάνειο και το κόστος αυτού, όροι καταγγελίας σύμβασης κλπ. Να επισημάνουμε την ανάγκη ενίσχυσης του εποπτικού-ελεγκτικού και ρυθμιστικού ρόλου της Τράπεζας της Ελλάδος στα πλαίσια των ρυθμίσεων της Βασιλείας ΙΙ, τη συλλογή και ανάλυση πραγματικών στοιχείων των Τραπεζών, άμεση ενσωμάτωση οδηγίας για τους ενιαίους όρους και κανόνες στα καταναλωτικά και στεγαστικά δάνεια που αφορούν την ενημέρωση των καταναλωτών, ρύθμιση επιτοκίων κλπ.. Τέλος, σημαντικότατος είναι και ο έλεγχος των νέων προϊόντων και των όρων χορήγησης τους αλλά και ο τρόπος χρηματοδότησης τους, η διερεύνηση του περιεχομένου των δανειακών συμβάσεων και του τρόπου διαμόρφωσης του τελικού κόστους του δανείου. Σε περίπτωση αύξησης των επισφαλειών ως ποσοστό του ύψους των δανείων πρέπει να επιβληθούν αυστηρότεροι κανόνες αύξησης των δεσμευμένων εποπτικών κεφαλαίων για την αντιμετώπιση των κινδύνων. Η νομοθετική ρύθμιση του περιεχομένου τους θα συμβάλει στην προστασία του καταναλωτή και στην αποτροπή καταχρηστικών όρων για τη διαμόρφωση του πραγματικού κόστους των δανείων με βάση τον προσδιορισμό του επιτοκίου και της χρέωσης άλλων εξόδων στο πελάτη. Συνοψίζοντας θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η αντιμετώπιση του προβλήματος και η προστασία του καταναλωτή από την υπερχρέωση και την περιθωριοποίηση του προϋποθέτει πολιτική βούληση για το ρόλο και τη δράση κάθε εμπλεκόμενου φορέα, το συντονισμό δράσεων πολιτικής και εποπτικών αρχών (Τράπεζας της Ελλάδος), εναρμόνιση των Εμπορικών Τραπεζών με τα μέτρα πολιτικής και συνεργασία με τους καταναλωτές, έτσι που να μην αφήνονται τα προβλήματα στη τύχη των αγορών Ασφάλιση του Δανειολήπτη Για να υπάρχει έστω μια κάλυψη για τον δανειολήπτη, έχει δημιουργηθεί η 23

25 ασφάλεια του δανείου. Αντίθετα με τα στεγαστικά δάνεια, στην περίπτωση των καταναλωτικών δανείων η ασφάλιση του δανειολήπτη είναι προαιρετική, αλλά μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια σε περιόδους αβεβαιότητας. Αυτό συμβαίνει γιατί η κάλυψη του δανειολήπτη εξασφαλίζει τη δυνατότητά του να ανταποκρίνεται στην υποχρέωση τακτής αποπληρωμής της δόσης του δανείου, ακόμη κι αν απρόβλεπτα γεγονότα μπορεί να ανατρέψουν τον οικογενειακό προγραμματισμό. Σε περιόδους μάλιστα αυξημένης αβεβαιότητας, η ασφάλιση του δανειολήπτη αποδεικνύεται ότι δεν είναι πολυτέλεια, αλλά μια πραγματική ανάγκη, που θα πρέπει ο δανειολήπτης να λαμβάνει υπόψη του όταν αποφασίζει να δημιουργήσει μια υποχρέωση που θα τον ακολουθεί για αρκετά χρόνια. Η επιλογή της ασφαλιστικής εταιρίας είναι στην ευχέρεια του πελάτη, αλλά το σύνολο των τραπεζών στη χώρα μας, προτείνει ασφαλιστικά πακέτα που έχουν δημιουργηθεί σε συνεργασία με τις θυγατρικές ασφαλιστικές τους εταιρίες. Το ασφάλιστρο υπολογίζεται πάνω στο άληκτο κεφάλαιο, όποτε και μειώνεται παράλληλα με τη μείωση του ανεξόφλητου δανείου. Η λειτουργία των ασφαλιστικών προγραμμάτων βασίζεται συνήθως στην ασφάλιση των δανειοληπτών μέσω ενός ομαδικού προγράμματος, επιτυγχάνοντας έτσι τον επιμερισμό του κόστους της ασφάλισης σε ένα μεγάλο πλήθος. Με τον τρόπο αυτό το ασφαλιστικό πρόγραμμα τιμολογείται σχετικά ευνοϊκά και το κόστος της ασφάλισης γίνεται προσιτό για τον δανειολήπτη. Το σύνολο σχεδόν των τραπεζών προϋποθέτει ο δανειολήπτης να μην έχει υπερβεί το 65 έτος της ηλικίας του, ενώ πολλές ασφαλιστικές εταιρίες εξαρτούν το κόστος της ασφάλισης από κριτήρια όπως η ηλικία, το φύλο, το επάγγελμα του ασφαλισμένου. Μια συνηθισμένη, αλλά όχι πάντα κοινή πρακτική είναι το ερωτηματολόγιο, στο οποίο ο υποψήφιος ασφαλισμένος καλείται να απαντήσει σε θέματα που αφορούν το ιστορικό της υγείας του. Αυστηροί περιορισμοί που οδηγούν στην άρνηση από την πλευρά της ασφαλιστικής εταιρίας να ασφαλίσει τον δανειολήπτη, τίθενται σε σχέση με συγκεκριμένα επαγγέλματα, τα οποία έχουν υψηλό βαθμό επικινδυνότητας, π.χ. πιλότος, ή σε σχέση με συγκεκριμένα σπορ ή χόμπι, τα οποία θεωρούνται επίσης επικίνδυνα. 24

26 2.8. Η οικονομική κρίση και τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά Ίσως το μόνο θετικό που υπάρχει από την αρχή της οικονομικής κρίσης έως σήμερα είναι ορισμένες νομοθετικές ρυθμίσεις καθώς και παρεμβάσεις της δικαιοσύνης με αποφάσεις χάρη στις οποίες διασώζονται οι συνθήκες διαβίωσης των πολιτών, τα σπίτια ή/και τα αυτοκίνητα, δηλαδή ένα αξιοπρεπές status οικογενειακής και κοινωνικής ζωής. Στα πλαίσια αυτών των προσπαθειών ψηφίστηκε και τέθηκε σε εφαρμογή ο νόμος Κατσέλη με αριθμό 3869/2010 για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και έχουν ήδη εκδοθεί αποφάσεις δικαστηρίων βάση των οποίων οι δανειολήπτες ρυθμίζουν, ακολουθώντας αυτή την ειδική διαδικασία που θεσπίζει ο νόμος, τα χρέη τους με τρόπο που να μπορούν να αντεπεξέλθουν, σε άτοκες ή χαμηλότοκες καταβολές με μοναδικό περιορισμό να μην είναι έμποροι ( Εκτός του νόμου αυτού υπάρχουν και άλλες διευκολύνσεις καθώς και εξωδικαστικές ή δικαστικές ενέργειες στη διάθεση των πολιτών οι οποίοι μπορούν ακόμα και να αναζητήσουν αναδρομικά υπερβολικά ποσά τόκων που έχουν ήδη καταβάλει σε τραπεζικά δάνεια ή να διεκδικήσουν αναστολή πλειστηριασμών, μείωση ενοικίων και άλλα τινά μέτρα ( Ο νέος νόμος για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά δίνει τη δυνατότητα σε φυσικά πρόσωπα που έχουν περιέλθει σε μόνιμη αδυναμία πληρωμής ληξιπρόθεσμων ή μη οφειλών τους να προβούν σε ρύθμιση και απαλλαγή από μέρος ή το σύνολο αυτών. Ειδικότερα, ο νόμος 3869/10 προβλέπει 4 στάδια ρύθμισης: Εξωδικαστικός συμβιβασμός: Θεσπίζεται υποχρεωτική διαδικασία απόπειρας συμβιβαστικής επίλυσης της διαφοράς η οποία αν αποτύχει οδηγεί στο επόμενο βήμα - προσφυγή στο δικαστήριο. Τον εξωδικαστικό συμβιβασμό αναλαμβάνει πληρεξούσιος Δικηγόρος ή ο Συνήγορος του καταναλωτή κλπ Αίτηση στο Ειρηνοδικείο: Η αίτηση περιλαμβάνει κατάσταση περιουσίας και εισοδημάτων οφειλέτη και συζύγου, κατάσταση δαπανών ατομικές και οικογενειακές, κατάσταση απαιτήσεων πιστωτών, σχέδιο διευθέτησης οφειλών κλπ. 25

27 Συμβιβασμός ενώπιον Ειρηνοδικείου: Σπάνια επιτυγχάνεται διότι απαιτείται συμφωνία πιστωτών με απαιτήσεις άνω του 51% των οφειλών. Δικαστική ρύθμιση οφειλών: Μετά την αποτυχία του ανωτέρω συμβιβασμού το δικαστήριο σε περίπου ένα χρόνο από την κατάθεση της αίτησης ρυθμίζει ευνοϊκά την αποπληρωμή των χρεών του οφειλέτη που αποδεικνύει ότι δεν επαρκούν τα εισοδήματά του για την πλήρη κάλυψή τους. Σε περίπτωση που ο οφειλέτης δεν έχει αρκετά εισοδήματα για να διαθρέψει τον εαυτό του ικανοποιητικά, τότε το δικαστήριο μπορεί να τον απαλλάξει πλήρως από την αποπληρωμή χωρίς καμία καταβολή. Το ίδιο ισχύει για τους εγγυητές ( Σε κάθε περίπτωση οι οφειλέτες που θα καταβάλουν τις μηνιαίες δόσεις που θα ορίσει το δικαστήριο απαλλάσσονται πλήρως από το υπόλοιπο των χρεών τους και διαγράφονται από τον Τειρεσία σαν να μην χρωστούσαν ποτέ τίποτα. Το ίδιο ισχύει αντίστοιχα και για τους εγγυητές. Οι πλέον ευνοημένοι είναι οι οφειλέτες εκείνοι, που δεν διαθέτουν στο όνομά τους ακίνητη περιουσία, πλην της πρώτης κατοικίας, και που διαθέτουν χαμηλό οικογενειακό εισόδημα ή αυτοί που οφείλουν πολύ περισσότερα από όσα η ακίνητη περιουσία τους αξίζει ( Ειδική μέριμνα και προστασία υπάρχει φυσικά για τις ευπαθείς ομάδες, τους ανέργους και απόρους για τους οποίους η πρόνοια του νομοθέτη ορίζει ακόμα και πλήρη απαλλαγή με μηδενική καταβολή και πλήρη διαγραφή χρεών. Επιπλέον, ο νέος νόμος ορίζει την απαγόρευση πλειστηριασμού (διαρκώς παρατείνεται η λήξη της απαγόρευσης αυτής) της κύριας κατοικίας του οφειλέτη, εφόσον η αξία της δεν υπερβαίνει το αφορολόγητο όριο απόκτησής της προσαυξημένη κατά 50% (Σημειώνεται ότι το αφορολόγητο όριο για έναν άγαμο φορολογούμενο είναι ευρώ, οπότε η αντικειμενική αξία της κατοικίας για να μη βγει σε πλειστηριασμό δε θα πρέπει να ξεπερνά τις ευρώ). Στην περίπτωση που υπάρχουν και άλλα περιουσιακά στοιχεία κατά των οποίων απειλείται πλειστηριασμός ο οφειλέτης, που έχει ήδη απευθυνθεί στο Ειρηνοδικείο 26

28 με τη διαδικασία αυτού του νόμου, μπορεί να ζητήσει δικαστικά την αναστολή του και έχει μεγάλες πιθανότητες να την πετύχει μέχρι να εκδοθεί απόφαση του Ειρηνοδικείου για τη ρύθμιση των οφειλών του. Στη συνέχεια, για τα περιουσιακά του στοιχεία υπάρχει ειδική διαδικασία εκτίμησης και πρόβλεψης κατά περίπτωση. Ο δανειολήπτης που θα αποδείξει ότι ήταν ειλικρινή όσα δήλωσε για την περιουσιακή κατάσταση αυτού και του συζύγου, θα ακολουθήσει σωστά τα βήματα της διαδικασίας και θα είναι συνεπής στην αποπληρωμή των δόσεων (άτοκες για 4 έτη ή πλέον εάν υπάρχει κατοικία που επιθυμεί να διασώσει) θα απαλλαγεί από όλα τα υπόλοιπα χρέη του έναντι όλων των πιστωτών και θα είναι λευκός στον Τειρεσία ( Έως σήμερα έχουν εκδοθεί ελάχιστες αποφάσεις σε σχέση με τον όγκο των αιτήσεων στο Ειρηνοδικείο και είναι θετικές.ενδεικτικά παρακάτω αναφέρω ορισμένες. Ο οφειλέτης μόνο μία φορά μπορεί να κάνει χρήση των ευνοϊκών ρυθμίσεων αυτού του νόμου και για χρέη που ανέλαβε τουλάχιστον ένα έτος πριν την αίτηση. Σε όλη αυτήν την προσπάθεια του οφειλέτη είμαστε δίπλα του συμβουλεύοντάς τον και παρουσιάζοντάς του τον τρόπο με τον οποίο θα μπορέσει να ωφεληθεί τα μέγιστα από το νόμο αυτό κερδίζοντας ταυτόχρονα σε τρία επίπεδα: σε χρόνο, σε μείωση χρεών καθώς και δαπανών. 27

29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 3.1. Δομή του τραπεζικού συστήματος Όπως έχει επισημανθεί και σε προηγούμενες μελέτες της ΕΕΤ λόγω της παγκοσμιοποίησης της τραπεζικής αγοράς, της ελεύθερης κυκλοφορίας ανθρώπων, επιχειρήσεων και κεφαλαίων και των δυνατοτήτων που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία επικοινωνιών, οι έλληνες συναλλασσόμενοι μπορούν σήμερα να αναζητούν και να επιλέγουν χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες από έναν πολύ μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων και τους ανά τον κόσμο ανταποκριτές ή συνεργάτες τους. Στοιχεία για τις κατηγορίες φορέων παροχής τραπεζικών υπηρεσιών στην Ελλάδα δημοσιεύει τακτικά η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ). Οι πιο πρόσφατες σχετικές δημοσιεύσεις περιέχουν πίνακες και καταλόγους σύμφωνα με τους οποίους τραπεζικά προϊόντα και υπηρεσίες προσφέρονται σήμερα στην Ελλάδα από 487, έναντι 466 το προηγούμενο έτος, πιστωτικούς οργανισμούς. Τους οργανισμούς αυτούς η ΤτΕ ταξινομεί ως εξής (Πίνακας 2): 52 πιστωτικά ιδρύματα με έδρα ή υποκατάστημα στην Ελλάδα 374 πιστωτικά ιδρύματα με έδρα σε άλλο κράτος μέλος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕOΧ), που παρέχουν στην Ελλάδα υπηρεσίες χωρίς επί τόπου παρουσία τους, και 61 λοιπές εταιρείες του χρηματοπιστωτικού συστήματος Πιστωτικά ιδρύματα με έδρα ή υποκατάστημα στην Ελλάδα Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, τον Νοέμβριο του 2012 ήταν στην Ελλάδα εγκατεστημένα και λειτουργούσαν 52 πιστωτικά ιδρύματα (έναντι 62 τον Νοέμβριο του 2011), εκ των οποίων: 29 πιστωτικά ιδρύματα (16 εμπορικές και 13 συνεταιριστικές τράπεζες) που έχουν καταστατική έδρα στην Ελλάδα, έχουν αδειοδοτηθεί και εποπτεύονται από την Τράπεζα της Ελλάδος και υπάγονται στο καθεστώς της αμοιβαίας αναγνώρισης (κοινοτικό διαβατήριο) σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3601/2007, 28