ηqσwωψerβνtyuςiopasdρfghjklzxcvb mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnφγιشبn mλιqπγπζαwνyuτioρνμpκaλsdfghςjkl zxcvλοπbnαmqwertyuiopasdfghjkبlz

Transcript

1 ερυυξnmااasdfghjklzxيqwφιertyuiop ηqσwωψerβνtyuςiopasdρfghjklzxcvb ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnφγιشبn ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ mλιqπγπζαwνyuτioρνμpκaλsdfghςjkl zxcvλοπbnαmqwertyuiopasdfghjkبlz ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ xcبvbnmσγqwφertyuioσδφpγρaηsό ρωυdfghjργklααzxcvbnβφδγωmζqwe Τµήµα Πολιτικής Προστασίας lzxcvbnmqءؤؤrtλκοθξyuiύασφdfghjk ΣΠΟΥ ΑΣΤΡΙΑ: ΜΠΙΣ Α-ΡΩΤΙ Η ΕΣΠΟΙΝΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ρ. ΧΑΛΑΡΗΣ ΜΙΧΑΗΛ ghjklzxcεrυtγyεuالسالمertyuioβsdfنممw νiιoαpasdfghjklzxcηηيnασφδmqwert 19/9/2007 ασδyuiopasdfασδφγθμκxcvυξσφb τσδφrtyuφγςοιسبلمnmσφγqwθeξٮتءؤ تمنhjklzxcvασδφbnγμالتتopaασδφsdf σργκοϊτbnmqweالسالمmqwertyuiopη, klzxσδδγبانلrtyσδφγuiopasσδφγdfghj qwertyuioβκσλπpasبcvbnmيسσφγ ghjklzxcvbnmqwertyuiopasdγαεنھعف kαلمsdfghاتتορlzxcvbnmqwertyuiopa tyuiopasdfghjklبسببεργαεργαγρqwer zxασδφmοιηξηωχψφσuioψασεφγvb

2 Πίνακας περιεχομένων Πίνακας Συντμήσεων.4 Περίληψη 5 Εισαγωγή.8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο : ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΧΒΡΠ ΑΠΕΙΛΩΝ Γενικά... 9 Γιατί είναι Επίκαιρο το Θέμα των Πολεμικών Ουσιών ; ΧΗΜΙΚΕΣ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ (Χ.Π.Ο.) Κατηγορίες Χημικών Παραγόντων ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ (Β.Π.Ο.) Εισαγωγή Οι σημαντικότερες απειλές Βασικές κατηγορίες βιολογικών όπλων Χρήσεις Βιολογικών Παραγόντων Χαρακτηριστικά Πιθανών Παραγόντων Βιολογικού Πολέμου Ορισμοί που έχουν δοθεί από το ΝΑΤΟ ΡΑΔΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Τύποι Ραδιενεργούς Ακτινοβολίας Τα Αποτελέσματα της Πυρηνικής έκρηξης Συνέπειες της Ιονίζουσας Ακτινοβολίας στο Προσωπικό ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο : ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΧΒΡΠ ΑΠΕΙΛΩΝ ΑΡΜΟΔΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΧΒΡΠ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΡΙΣΕΩΝ (Ε.Σ.Δ.Κ.)/ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΑΘΗΝΑ Γενικά Διαδικασία αρχικής ειδοποιήσης Ενέργειες ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΡΜΟΔΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΧΒΡΠ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ (Ε.Ε.) Κ.Ε.Π.Π.Α. & Ε.Π.Α.Α Μια νέα ώθηση Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας (European Defence Agency- EDA) Πεδία δράσης Κοινό Σύστημα Πληροφοριών & Επικοινωνιών Έκτακτης Ανάγκης (C.E.S.I.S.) Βελτίωση της σχέσης µε άλλα δίκτυα Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας [2]

3 Πρόληψη Το Πρόγραμμα της Χάγης: Δέκα προτεραιότητες για την προσεχή πενταετία ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο : ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΧΒΡΠ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΟΡΙΣΜΟΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Μέθοδοι εκτίμησης Χ.Β.Ρ.Π. κινδύνων ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο : ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΜΟΡΦΗ ΧΒΡΠ ΑΠΕΙΛΗΣ ΠΟΙΑ Η ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟΥΣ Ο.Τ.Α. ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΧΒΡΠ Απειλή Γενικά Προσέγγιση Απειλής Πιθανοί Στόχοι Ο Φόβος Το Κέρδος Παράγοντες Αστάθειας και Σταθερότητας και η Ανάπτυξη Ο.Μ.Κ. στην Μέση Ανατολή ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΗΕ ΗΠΑ..75 Ρωσία Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ)-Γεωπολιτική ΝΑΤΟ-Ε.Ε. και Προβλέψεις επί ΧΒΡΠ ιατήρηση Εθνικών Ικανοτήτων- υνατοτήτων Συµµαχική Ετοιµότητα Πολιτικής Προστασίας ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ (Ο.Τ.Α.) ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΣΗΜΕΙΩΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο : ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ & ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 83 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ..92 [3]

4 Πίνακας Συντμήσεων ΑΝΣΚ Ε.Ε. Β.Π.Ο. Η.Π.Α. Ο.Α. Ο.Κ.Α. Ο.ΚΕ.Π. Π.Ο. Υ.Α. Υ.Ο..Κ. Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. Αντικειµενικός Σκοπός Ευρωπαϊκή Ένωση Βιολογικές Πολεµικές Ουσίες Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής Ολυµπιακοί Αγώνες Ολυµπιακό Κέντρο Ασφάλειας Ολυµπιακό Κέντρο Πληροφοριών Πολεµικές Ουσίες Υπουργική Απόφαση Υποστηρικτική Οµάδα ιαχείρισης Κρίσεων Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας & ηµοσίων Έργων [4]

5 Περίληψη Η παρούσα εργασία πραγµατεύεται την εκτίµηση Χηµικών, Βιολογικών, Ραδιολογικών και Πυρηνικών κινδύνων στη Χώρα µας. Σήµερα, ως σοβαρότερη απειλή θεωρείται πρώτα η Χηµική και η Βιολογική, ενώ η Ραδιολογική κατέχει τη δεύτερη θέση. Οι χώρες που επίσηµα διαθέτουν Όπλα Μαζικής Καταστροφής είναι οι Η.Π.Α., η Ρωσία, η Λευκορωσία, το Καζακστάν, η Ουκρανία, η Αγγλία, η Γαλλία, η Κίνα. Ενώ πυρηνικές δυνατότητες διαθέτουν η Νότια Αφρική, η Αργεντινή, η Βραζιλία, το Ισραήλ, η Ινδία, το Πακιστάν, το Ιράκ, το Ιράν και η Βόρεια Κορέα, ενώ σταδιακά εισχωρεί και η Τουρκία. Η διασπορά των όπλων µαζικής καταστροφής είναι ένα από τα σηµαντικότερα ζητήµατα διεθνούς ασφαλείας. Η έντονη έξαρση του φαινοµένου στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής ενδεχοµένως να έχει συνέπειες οι οποίες δεν περιορίζονται στα αυστηρά όρια της εν λόγω περιοχής. Από στοιχεία του ΝΑΤΟ, χηµική και βιολογική απειλή µπορεί να προέλθει από χώρες όπως το Ιράκ, η Συρία και η Λιβύη, χώρες οι οποίες δεν έχουν υπογράψει τη συνθήκη περιορισµού των Χηµικών Ουσιών. Καθώς η εξεύρεση και παρασκευή ορισµένων χηµικών και βιολογικών ουσιών είναι σχετικά εύκολη, σε σχέση µε αυτή των ραδιολογικών ουσιών, ως εν δυνάµει απειλή θεωρούνται σήµερα από την ιεθνή Κοινότητα, αλλά και από κυβερνήσεις οι τροµοκρατικές οργανώσεις. Στα πλαίσια αυτά του ιεθνούς περιβάλλοντος βρίσκεται και η Χώρα µας, η οποία διαµέσου της εκπροσώπησης της σε ιεθνείς Οργανισµούς, ασκεί πίεση για τον τερµατισµό, την µείωση και τον έλεγχο απόκτησης ΧΒΡΠ όπλων. Στην ελληνική πραγµατικότητα, αρµόδιος φορέας για την υλοποίηση εκτίµησης ΧΒΡΠ απειλών δεν υφίσταται. Στην πράξη η Υποστηρικτική Οµάδα ιαχείρισης Κρίσεων (Υ.Ο..Κ.), είναι ο φορέας ο οποίος αφού εκδηλωθεί αντίστοιχο περιστατικό θα πραγµατοποιήσει αναγνώριση, ανάλυση, αξιολόγηση και εκτίµηση ΧΒΡΠ απειλών. Αξίζει να δοθεί ιδιαίτερη έµφαση στο γεγονός ότι το ζήτηµα των ΧΒΡΠ απειλών στη Χώρα µας και πιο συγκεκριµένα η διαδικασία εκτίµησης ΧΒΡΠ απειλών δεν έχει αντιµετωπισθεί ακόµη µε [5]

6 σοβαρότητα και ανάλογη ευθύτητα. Μία σοβαρή προσπάθεια όµως πραγµατοποιήθηκε µε την διοργάνωση των Ολυµπιακών Αγώνων Αθήνα 2004 και των προφανών κινδύνων που ενέχονταν, αµέσως µετά τα γεγονότα της 11 ης Σεπτεµβρίου στους δίδυµους πύργους. Προκειµένου λοιπόν να δοθούν λύσεις στο υπάρχον θεσµικό πλαίσιο που διέπει την διαδικασία εκτίµησης κινδύνων στην Ελλάδα, παρακάτω παρατίθενται συνοπτικά οι πιο καίριες προτάσεις. Σε κεντρικό επίπεδο: Νοµοθετική πρόβλεψη για τη σύσταση και λειτουργία «ιυπηρεσιακού Φορέα Εκτίµησης Κινδύνων» τύπου Ολυµπιακού Κέντρου Πληροφοριών (Ο.ΚΕ.Π) σε Κεντρικό επίπεδο. Σύνταξη από τον νεοσύστατο φορέα ξεχωριστό Σχέδιο για την εκτίµηση ΧΒΡΠ κινδύνων και αποστολή των επεξεργασµένων πληροφοριών στους αρµόδιους φορείς για την λήψη προληπτικών και αποτρεπτικών µέτρων. Καταχώρηση και συγκέντρωση σε πίνακα, µετά από κατάλληλη επεξεργασία πληροφοριών, από τον νεοσύστατο φορέα, τα ποσοστά εκδήλωσης ασύµµετρων απειλών για όλη την επικράτεια της Ελλάδας. Στελέχωση του νεοσύστατου φορέα µε εκπαιδευµένο προσωπικό στην εκτίµηση κινδύνων και υποστήριξη του φορέα αυτού θεσµικά και υλικοτεχνικά. Συνεργασία του εν λόγω φορέα µε αντίστοιχες ξένες υπηρεσίες για την παρακολούθηση του ζητήµατος σφαιρικά, ήτοι σε επίπεδο Ε.Ε., Ηνωµένων Εθνών και ΝΑΤΟ. Σε επίπεδο ήµων: Νοµοθετική πρόβλεψη κατανοµής περαιτέρω αρµοδιοτήτων στα Γραφεία Πολιτικής Προστασίας των ήµων διοχετεύοντας πληροφορίες τις /νσεις Πολιτικής Προστασίας των Περιφερειών µε θέµατα που αφορούν τις ΧΒΡΠ απειλές. Παροχή των πρωτοβάθµιων Ο.Τ.Α. από τις /νσεις Π.Π. των Περιφερειών µε ειδικές φόρµες, τις οποίες θα συµπληρώνουν οι πρώτοι µε πληροφορίες που θα συλλέγουν οι ίδιοι και θα αποστέλλουν στις Περιφέρειες. Επίσης, δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας για ειδικότητες εµπειρογνωµόνων σε θέµατα ΧΒΡΠ, αναλυτών και µελετητών, οι οποίοι θα καταστούν αρµόδιοι για την συλλογή, επεξεργασία των πληροφοριών και συµπλήρωση της αντίστοιχης φόρµας. Συνεργασία όµορων ήµων για την ανταλλαγή πληροφοριών και συνεπώς την διαµόρφωση πιο ολοκληρωµένης εικόνας για τις ενδεχόµενες απειλές. [6]

7 Abstract In the present paper we describe the Risk Assessment Analysis of Chemical, Biological and Nuclear (CBRN) threat. Nowadays, the most serious threats considered to be, firstly, the Chemical and Biological, and secondly the Nuclear. The countries that officially dispose Weapons of Mass Destruction (WMD) are the U.S., Russia, Ukrania, England, France, China. Whereas, South Africa, Brazil, Argentina, North Korea dispose nuclear capabilities. Turkey is soon entering the team. The dissemination of WMD is one of the most crucial issues of international security. The vivid effusion of this phenomenon in the region of Middle East and North Africa has possible consequences limited within the boundaries of this particular region. The terrorist organizations considered to be, by governments and the International Community, a possible threat. In such a framework of the International environment, Greece seems to live in. Our country, through its participation in International Organisations exercises pressure for the termination, reduction and control of the accession of CBRN weapons. In Greece there is no competent authority for the materialization of CBRN risk assessment. In practice the Greek Consequence Management Co-ordination Agency is the authority responsible for carrying out the CBRN risk assessment, immediately after an incident has occurred. In order to affront the issue of the CBRN risk assessment, the Greek authorities made a serious endeavour, during the organization of the Olympic Games Below, are shown the most crucial proposals that could offer solutions to the present institutional framework which rules the risk assessment procedure: On central level: The introduction and operation of a Risk Assessment Agency, similar to the one organized during the Olympic Games. The editing of the aforementioned authority a different Risk Assessment Plan. Recruitment of this authority with well trained staff. Co-ordination between this agency and similar foreign services in order to follow up all events. On the level of the Municipalities: Distribution of further competence to the Civil Protection Offices of the Municipalities. Supply the Municipalities with special forms that they should fill in and send them back to the Regions Directorates of Civil Protection. [7]

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η αναγνώριση, ανάλυση, αξιολόγηση και εκτίµηση Χηµικών, Βιολογικών, Ραδιολογικών και Πυρηνικών απειλών (Χ.Β.Ρ.Π.) στη Χώρα µας και τα µέτρα που οφείλουν να λάβουν τόσο οι ήµοι της Χώρας, όσο και το Κράτος, προκειµένου να καλύψουν τυχόν νοµοθετικά κενά. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται περιγραφή των ορισµών των ΧΒΡΠ απειλών. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται προσδιορισµός των αρµόδιων φορέων για την εκτίµηση ΧΒΡΠ απειλών σε εθνικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όπως επίσης και η αντιµετώπιση του ζητήµατος αυτού κατά την διοργάνωση των Ο.Α. Αθήνα Στο τρίτο κεφάλαιο παρατίθεται η διαδικασία µεθοδολογίας εκτίµησης ΧΒΡΠ κινδύνων, ήτοι τα τρία επίπεδα µεθόδων εκτίµησης κινδύνου. Τέλος, στο τέταρτο κεφάλαιο περιγράφεται η σηµερινή µορφή των ΧΒΡΠ απειλών, πραγµατοποιείται γεωπολιτική αξιολόγηση και ανάλυση, η στάση του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών, των Η.Π.Α., της Ρωσίας και της Κίνας. Στο τελευταίο µέρος του κεφαλαίου περιγράφεται η υφιστάµενη κατάσταση που επικρατεί σε κεντρικό επίπεδο και σε επίπεδο ήµων, όσον αφορά το θέµα των ΧΒΡΠ απειλών. Η παρούσα εργασία βασίζεται σε βιβλιογραφική έρευνα, βάσει της οποίας η συντάκτρια καταλήγει σε συµπεράσµατα και προτάσεις που δύναται να δώσουν λύσεις σε προβλήµατα που ανακύπτουν από την αντιµετώπιση του ζητήµατος της εκτίµησης ΧΒΡΠ απειλών στην Ελλάδα. Επίσης πραγµατοποιήθηκαν επισκέψεις και προσωπικές συνεντεύξεις µε υπαλλήλους των φορέων του ηµοσίου, όπως στη Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας, στη Γενική Αστυνοµική ιεύθυνση Αττικής, στο ήµο Χαϊδαρίου. [8]

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο : ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΧΒΡΠ ΑΠΕΙΛΩΝ Γενικά Ηδιεθνής τροµοκρατία στις µέρες µας αναδεικνύεται σε πρωτεύουσα απειλή για την παγκόσµια κοινότητα. Η ανατροπή της θεωρίας του συµβατικού πολέµου είναι πλέον γεγονός. Εφιαλτικό σενάριο της νέας τροµοκρατίας συνιστά ασφαλώς και η χρήση των πυρηνικών, ραδιολογικών και χηµικών όπλων, δηλαδή των όπλων µαζικής καταστροφής. Είναι διάχυτη η αίσθηση ότι διανύουµε µια θερµή και επικίνδυνη περίοδο. Ζούµε στην εποχή των λεγόµενων«ασύµµετρων απειλών». «Ασύµµετρες απειλές», σύµφωνα µε τον ορισµό που χρησιµοποιείται από το ΝΑΤΟ, είναι οι µη συµβατικές µέθοδοι και µέσα, που χρησιµοποιούνται από άτοµα ή οµάδες (στρατιωτικές, εγκληµατικές, κ.λπ.) για την αντιµετώπιση του αντιπάλου, εκµεταλλευόµενοι τις αδυναµίες του, µε ενδεχόµενα δυσανάλογα αποτελέσµατα. Οι ασύµµετρες απειλές είναι δυνατόν να εκδηλωθούν µε διάφορους τρόπους και µέσα, ως η αιχµή του δόρατος του επιδιωκόµενου σκοπού και µπορούν να έχουν στρατηγικές και τακτικές επιπτώσεις. Στο στρατηγικό επίπεδο, πρόθεση είναι η πρόκληση φόβου και ανησυχίας στους πολίτες, η υπονόµευση κυβερνητικών και πολιτικών δοµών ή η πρόκληση συµβιβασµού και ενδοτικότητας φίλων και συµµάχων. Στο τακτικό επίπεδο, πρόθεση είναι να υποχρεωθεί ο αντίπαλος στην αλλαγή κατεύθυνσης / τακτικής ή την πρόκληση δυσχερειών, στην πρόληψη και αντιµετώπιση τροµοκρατικών κατά βάση ενεργειών σε ζωτικές κυρίως εγκαταστάσεις και υποδοµές. Το χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγµα εκδήλωσης ασύµµετρης απειλής στις µέρες µας, που δεν έλαβε χώρα στα πλαίσια στρατιωτικών επιχειρήσεων, είναι τα γεγονότα της 11 ης Σεπτεµβρίου Με βάση το συγκεκριµένο παράδειγµα (µέσα που χρησιµοποιήθηκαν, τρόπος δράσης), ως µέσα εκδήλωσης µιας απειλής του είδους αυτού είναι δυνατόν να χρησιµοποιηθούν µοντέλα αεροπλάνων και ρουκετών, όλµοι, χηµικά, βιολογικά και ραδιολογικά υλικά, φωτιά (πυρκαγιά), ελεύθεροι σκοπευτές ή και επίθεση από ένα ή περισσότερα άτοµα (επιθέσεις αυτοκτονίας). Εξαιτίας της πολύ-επίπεδης και 1 (Χάλαρης et al 2007 σελ ) [9]

10 πολυσύνθετης φύσης των πολυάριθµων δυνητικών ασύµµετρων απαλών - τυπικό παράδειγµα των οποίων αποτελούν τα όπλα µαζικής καταστροφής - είναι αναγκαία η µέγιστη δυνατή αντιληπτική και οργανωτική προσαρµοστικότητα των Φορέων - Υπηρεσιών, που καλούνται να τις αντιµετωπίσουν. Είναι επιτακτική λοιπόν η ανάγκη λόγω του παγκόσµιου προβλήµατος ασφάλειας που έχει προκύψει σήµερα, να επιβληθεί στο εσωτερικό επίπεδο κάθε χώρας ο συντονισµός διαφορετικών Φορέων και Οργανισµών, αλλά και µικτών σχηµάτων αντιµετώπισης κρίσεων, υπό το πρίσµα όµως της συνολικής εκτίµησης του κινδύνου, συµπεριλαµβανοµένων πάντα των κινδύνων που δηµιουργούν οι φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές. Γιατί είναι Επίκαιρο το Θέμα των Πολεμικών Ουσιών ; Καθώς η στρατιωτική και οικονοµική διαφορά µεταξύ ορισµένων κρατών προοδευτικά µεγαλώνει, για µερικά από αυτά τα κράτη το ισοζύγιο της πολεµικής ισχύος κρίνεται ως ζωτικό θέµα για την ύπαρξη τους ή για την υλοποίηση των στρατηγικών και γεωπολιτικών στόχων του. Τα κράτη αυτά είναι ενδεχόµενο να προσπαθήσουν να εξαλείψουν αυτό το µειονέκτηµα επιλέγοντας την παραγωγή ενός όπλου µαζικής καταστροφής, που µπορεί να παραχθεί εύκολα και µε χαµηλό κόστος, και ένα τέτοιο όπλο είναι οι ΧΠΟ ή ΒΠΟ. Τα Ηνωµένα Έθνη έχουν εκτιµήσει ότι το κόστος των επιχειρήσεων εναντίον αµάχου πληθυσµού είναι µε βιολογικά όπλα $1/Κm2, ενώ µε χηµικά είναι $600/Κm2, µε ατοµικά όπλα $800/Κm2 και µε τα συµβατικά όπλα $200/Κm2. Μετά την κατάρρευση του Ανατολικού Συνασπισµού και την υποχώρηση του τρόµου για τα πυρηνικά όπλα, σήµερα η προσοχή των κρατών έχει εστιασθεί στις χηµικές και βιολογικές ουσίες. Υπάρχουν αρκετά κράτη που διαθέτουν µεγάλο αριθµό όπλων µαζικής καταστροφής µε τα οποία µπορούν να εξαφανίζουν στρατιωτικές µονάδες και χιλιάδες άµαχου πληθυσµού. Λόγω της σχετικής ευκολίας παρασκευής, της ευκολίας εναποθήκευσης και µεταφοράς και της ευκολίας διασκορπισµού τους, τόσο οι ΧΠΟ, όσο και οι ΒΠΟ είναι δυνατόν να χρησιµοποιηθούν από τροµοκράτες, υπερεθνικιστές και γενικώς από οµάδες που δεν ανήκουν στον επίσηµο στρατό κάποιου κράτους. Για τους παραπάνω λόγους είναι απαραίτητο για κάθε κράτος να διαθέτει άριστο σύστηµα συγκεντρώσεως πληροφοριών σχετικά µε : Την έρευνα και την παραγωγή των Χηµικών και Βιολογικών όπλων από άλλα κράτη, για να διευκολύνεται µε το δυνατό χαµηλότερο κόστος η έρευνα και η ανάπτυξη των [10]

11 ιατρικών αντιµέτρων. Την έγκαιρη και πλήρη ενηµέρωση των υπευθύνων διοικήσεων για τυχόν διασκορπισµό πολεµικών ουσιών από τον επιτιθέµενο, ώστε και αυτοί να είναι σε θέση να ενεργούν έγκαιρα εµβολιασµό του προσωπικού και γενικώς να προπαρασκευάζονται κατάλληλα για την αντιµετώπιση της απειλής. Ως ΧΒΡΠ απειλή θεωρείται «η χρήση ή η απειλή χρήσης Ραδιολογικών (πυρηνικών) Βιολογικών και Χηµικών ουσιών για την επίτευξη Στρατηγικού ή Τακτικού αποτελέσµατος». Στη σηµερινή πραγµατικότητα του διεθνούς περιβάλλοντος, ως σοβαρότερη απειλή θεωρείται πρώτιστα η Χηµική και η Βιολογική ενώ η Ραδιολογική αντιµετωπίζεται ως δευτερεύουσα. Από στοιχεία του ΝΑΤΟ, η χηµική και βιολογική απειλή, είναι δυνατό να προέλθει κυρίως από χώρες όπως η Ρωσία, το Ιράκ, το Ιράν, η Συρία και η Λιβύη, οι οποίες, σύµφωνα µε υπάρχοντα στοιχεία έχουν σε εξέλιξη ερευνητικά προγράµµατα. Από τις χώρες αυτές η Συρία, η Λιβύη και το Ιράκ, όπως είναι γνωστό δεν έχουν υπογράψει τη συνθήκη περιορισµού των Χ.Ο. Τα σχετικά µε το Ιράκ δεν ισχύουν πλέον µετά την επιτυχή εξέλιξη των εκεί επιχειρήσεων και τον έλεγχο των ΗΠΑ επί της χώρας αυτής. Ως πολύ σοβαρή απειλή µπορεί να θεωρηθεί επίσης η χρήση χηµικών-βιολογικών ουσιών από ανεξάρτητες ή εξαρτηµένες τροµοκρατικές οµάδες (παράδειγµα: η χρήση SARIN στο υπόγειό µετρό του ΤΟΚΥΟ το Πρέπει να σηµειωθεί ότι σήµερα υπάρχει µία µεγάλη ποικιλία συστηµάτων εκτοξεύσεως χηµικών ουσιών (Χ.Ο.), όπως αεροσκάφη, πύραυλοι, το ΠΒ µάχης, οι όλµοι, ρουκέτες νάρκες και συσκευές ψεκασµού. Τα συστήµατα αυτά µπορούν να διασπείρουν τόσο έµµονες Χ.Ο.(Χ.Ο. µεγάλου χρόνου ζωής), όσο και µη έµµονες Χ.Ο.(Χ.Ο. βραχύβιες). [11]

12 1.2 ΧΗΜΙΚΕΣ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ (Χ.Π.Ο.) Οι Χ.Π.Ο. κανονικά είναι σε στερεά ή υγρή κατάσταση και κατ' εξαίρεση σε αέρια µορφή. Οπωσδήποτε ένα µέρος της ουσίας βρίσκεται σε πτητική µορφή και η συγκέντρωση του αερίου µπορεί να την καταστήσει δηλητηριώδη. Τόσο οι στερεές όσο και οι υγρές ουσίες είναι δυνατόν να διαχέονται στην ατµόσφαιρα υπό µορφή αερολυµάτων (αεροζόλς - aerosols). Στην ανακοίνωση του ΟΗΕ (1969) ορίζονται ως Χ.Π.Ο. «χηµικά µέσα σε αέρια, υγρή ή στερεή κατάσταση που χρησιµοποιούνται λόγω του άµεσου τοξικού - θανατηφόρου αποτελέσµατος που επιφέρουν στον άνθρωπο, στα ζώα και στη βλάστηση». Η Σύµβαση Χηµικών Όπλων (Chemical Weapons Convention) ορίζει ως χηµικά όπλα όχι µόνο τα θανατηφόρα-τοξικά χηµικά, αλλά και τα πυροµαχικά και τα όπλα που τα διασκορπίζουν. Ως τοξικό-θανατηφόρο αέριο ορίζεται «κάθε χηµική ουσία η οποία, δια της χηµικής δράσεως της στις ζωικές λειτουργίες, µπορεί να προκαλέσει θάνατο, προσωρινή απώλεια της δράσης ή µόνιµες βλάβες στους ανθρώπους και τα ζώα». Το ΝΑΤΟ έχει καταχωρίσει και τους ορισµούς : Ένα Χηµικό Μέσο (Chemical Agent) είναι : Μια χηµική ουσία (chemical substance) η οποία προορίζεται για χρήση σε στρατιωτικές επιχειρήσεις για να φονεύει, τραυµατίζει σοβαρά ή για να καθιστά ανίκανους για εργασία τους ανθρώπους. Εξαιρούνται από αυτό τον ορισµό µέσα ελέγχου ταραχώνδιαδηλώσεων, φυτοφάρµακα, καπνογόνα και φλογογόνα. Χηµική Άµυνα (Chemical Defense) : Μέθοδοι, σχέδια και διαδικασίες που χρησιµοποιούνται για τη θέσπιση και εφαρµογή αµυντικών µέτρων εναντίον χηµικής επίθεσης. Χηµικός Πόλεµος (Chemical Warfare) : Η χρησιµοποίηση χηµικών µέσων για να προκληθούν θύµατα σε ανθρώπους και ζώα και να υποστούν καταστροφές-ζηµίες η βλάστηση και τα υλικά. Χηµικά Όπλα (Chemical Weapon): Ένα είδος υλικού που προωθεί, διασκορπά ή διασπείρει ένα χηµικό µέσο (Chemical Agent). υαδική (Binary) Τεχνολογία : Τα περισσότερα χηµικά πυροµαχικά εµπεριέχουν µία µόνο χηµική ουσία, έτοιµη για χρήση. υαδική τεχνολογία σηµαίνει ότι στο µέσο εκτοξεύσεως (βόµβα, βλήµα πυροβολικού-όλµου, πύραυλο κ.λ.π), ενυπάρχουν δύο δοχεία, περιχέοντα δύο διαφορετικές χηµικές ουσίες, οι οποίες αναµιγνύονται και αντιδρούν µεταξύ τους µετά την εκτόξευση και κατά τη διάρκεια που βρίσκονται [12]

13 σε τροχιά προς τον στόχο. Η τεχνολογία αυτή καθιστά περισσότερο ακίνδυνη την παραγωγή, µεταφορά, εκτόξευση και εναποθήκευση των ΧΠΟ Κατηγορίες Χημικών Παραγόντων Ένας χηµικός παράγοντας είναι µια ουσία, η οποία µέσω των χηµικών αντιδράσεων στο ανθρώπινο σώµα προκαλεί στο προσωπικό βλάβες κι απώλειες. Οι χηµικοί παράγοντες χρησιµοποιούνται σαν όπλα µαζικής καταστροφής για να σκοτώσουν, να βλάψουν ή να εξουδετερώσουν το προσωπικό του αντίπαλου. Κατατάσσουµε τους χηµικούς παράγοντες σύµφωνα µε την φυσική τους κατάσταση, την επίδραση τους στους οργανισµούς και την χρήση τους. Αυτοί οι παράγοντες περιλαµβάνουν τους παράγοντες αίµατος, νεύρων, ασφυξιογόνων, φλυκταινών ανικανότητας και τις στρατιωτικές ουσίες, Φυσική Κατάσταση Οι χηµικοί παράγοντες µπορεί να βρίσκονται σαν στέρεα, υγρά ή αέρια. Σε µια καθορισµένη έκταση στην κατάσταση στην οποία βρίσκεται υπό κανονικές συνθήκες ένας χηµικός παράγοντας καθορίζει την χρήση του, την διάρκεια της αποτελεσµατικότητας και την φυσιολογική του δράση. Επίσης καθορίζει και τον τύπο του όπλου µε το οποίο θα γίνει η διασπορά του. Φυσιολογική ράση Κατατάσσουµε τους χηµικούς παράγοντες σύµφωνα µε την φυσιολογική τους δράση ως κάτωθι: Ασφυξιογόνοι Παράγοντες Τα αρχικά συµπτώµατα που προκαλούνται από µερικούς ασφυξιογόνους παράγοντες δάκρυα, στέγνωµα λαιµού, βήχας, σφίξιµο στο στήθος, ναυτία, εµετό και πονοκέφαλος. Αυτά τα συµπτώµατα γρήγορα εξαφανίζονται καθώς ο παράγοντας διαλύεται. Μερικοί ασφυξιογόνοι παράγοντες δεν έχουν προειδοποιητικά συµπτώµατα. Τα αποτελέσµατα στους πνεύµονες εµφανίζονται συνήθως δυο µε έξι ώρες µετά την έκθεση. Μετά καθώς ο αέρας αναρροφάτε προς τους πνεύµονες µε την αναπνοή οι πνεύµονες αρχίζουν να γεµίζουν µε υγρό και εκτοπίζει τον αέρα, το θύµα τότε υποφέρει από έλλειψη οξυγόνου. Καθώς αυτή η κατάσταση αναπτύσσεται, το θύµα µπορεί να εµφανίσει σηµάδια αµηχανίας ή τρόµου καθώς κυριεύεται από την αίσθηση του πνιγµού. Η αναπνοή του γίνεται γρήγορη και [13]

14 σύντοµη και αποβάλει µε τον βήχα µεγάλες ποσότητες του υγρού απο τους πνεύµονες του. Εάν κάποια ποσότητα απο αυτό το υγρό καταποθεί τότε προκαλείται ναυτία, εµετός και στοµαχόπονος. Εάν το θύµα πεθάνει αυτό συµβαίνει συνήθως µέσα σε 24 ώρες απο την έκθεση στον παράγοντα. Εάν επιβιώσει µετά την παρέλευση αυτής της περιόδου είναι πιθανό να αναρρώσει Παράγοντες Φλυκταινών Οι παράγοντες αυτοί ή καυστικά αλλιώς προκαλούν σηµαντικές βλάβες στους ιστούς του σώµατος στην περιοχή της επαφής, δυνατούς πόνους και επηρεάζει διάφορα συστήµατα του οργανισµού. Μπορεί να υπάρξει µια λανθάνουσα περίοδος µετά την έκθεση κατά την οποία δεν εµφανίζονται συµπτώµατα. Η περιοχή επαφής του δέρµατος προοδευτικά βάλλεται απο ερυθρότητα κι ερεθισµό, σε φλύκταινα και τελικά σε νέκρωση. Στα µάτια αυτοί οι παράγοντες προκαλούν ερεθισµό, µη ανεκτικότητα στο φως και πιθανότητα µόνιµη βλάβη στην όραση. Επίσης στους ιστούς της αναπνευστικής οδού προκαλούν ερεθισµό και την έκκριση υγρών. Τα αρχικά συµπτώµατα είναι έκκριση υγρών απο την µύτη, πονόλαιµο και βραχνάδα. Τα συµπτώµατα µπορεί να προχωρήσουν σε παράλυση των φωνητικών χορδών, δυσκολία στην αναπνοή λόγω της έκκρισης υγρών και ευαισθησία στις αναπνευστικές λοιµώξεις όπως η πνευµονία. Τα καυστικά αυτά µπορεί να καταστρέψουν ιστούς στην φαρυγγική κοιλότητα προκαλώντας εµετό, πόνο, αιµατώδη δυάρια και εξάντληση. Επίσης αλλά συµπτώµατα είναι πονοκέφαλος, ναυτία, στοµαχόπονος.µία. Ο θάνατος προκαλείται συνήθως απο επιπλοκές απο βλάβες στους ιστούς αλλά σε πολλές περιπτώσεις το αποτέλεσµα είναι αργά επουλώσιµα τραύµατα και µεγάλες βλάβες σε διάφορους ιστούς που απαιτούν εκτεταµένη θεραπεία Παράγοντες Νεύρων Ο παράγοντες νεύρων όταν εισέλθουν στον ανθρώπινο οργανισµό (απο το στόµα ή τη µύτη ή από απορρόφηση του δέρµατος) µπλοκάρουν τη λειτουργία του ενζύµου της υδρόλυσης του χολικού αστέρα σε όλο το σώµα. Αυτό το µπλοκάρισµα επιτρέπει στην ακετυλοχολίνη, η οποία µεταδίδει τα νευρικά µηνύµατα, να προκαλεί µήκους σπασµούς. Τα κυριότερα αποτελέσµατα είναι: Μήκος ερεθισµός µε ασυντόνιστες κινήσεις που ακολουθούνται από κούραση και τελικά παράλυση. Συστολή στην κόρη των οφθαλµών, σφίξιµο στο στήθος, ναυτία, εµετός, δυάρια και έκκρισης υγρών από τη µύτη, το στόµα και την αναπνευστική οδό. ιαταραχές στην σκέψη, σπασµούς, κώµα και δυσλειτουργία βασικών κέντρων του εγκέφαλου που οδηγεί τελικά στο θάνατο. [14]

15 Παράγοντες Αίµατος Αυτοί οι παράγοντες προσβάλουν ένα ένζυµο το οποίο είναι απαραίτητο στην µεταφορά του οξυγόνου από το αίµα στα κύτταρα προκαλώντας έλλειψη οξυγόνου στα κύτταρα. Επειδή τα νευρικά κύτταρα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στην έλλειψη του οξυγόνου είναι πιθανό να επηρεαστούν συστήµατα σε όλο τον οργανισµό και την πρόκληση σπασµών που συνοδεύονται από χαµηλό σφυγµό. Η αναπνοή, εξαρτάται από τον παράγοντα, µπορεί να γίνει γρήγορη ή λόγω της ασφυξίας να είναι αργή. Αυτή είναι η ενεργή φάση της δηλητηρίασης του παράγοντα αίµατος. Η παθητική ακολουθεί µε το θύµα να υποφέρει από έλλειψη ενέργειας, πτώση πιέσεως του αίµατος και δυσκολία στην αναπνοή. Εάν το θύµα έχει λάβει µια θανατηφόρο δόση τότε τελικό επακόλουθο είναι η παύση της αναπνοής Παράγοντες Ανικανότητας Αυτοί οι παράγοντες παράγουν φυσιολογικά ή ψυχολογικά αποτελέσµατα κυρίως µε µεταβολή ή διάρρηξη του κεντρικού νευρικού συστήµατος ακρυγόνα Αυτές οι ουσίες προκαλούν µια µεγάλη ροή δακρύων και ερεθισµό στο δέρµα. Μερικές από αυτές τις ουσίες είναι πολύ ερεθιστικές στην αναπνευστική οδό. Κάποιες φορές προκαλούν επίσης και ναυτία και εµετό Εµετικά Αυτοί οι παράγοντες προκαλούν ναυτία και εµετό. Επίσης προκαλούν βήχα, φτέρνισµα, πόνο στη µύτη και στο λαιµό, εκροή υγρών από την µύτη ή δάκρυα. Συνήθως µε τα συµπτώµατα αυτά ακολουθεί και πονοκέφαλος Αποφυλλωτικά Αυτές οι ουσίες προκαλούν στα δέντρα και στη βλάστηση γενικότερα να απολέσουν το φύλλωµα µόνιµα Ρυθµιστές Φυτικής Ανάπτυξης Αυτές οι ουσίες ρυθµίζουν ( επιταχύνουν ή σταµατούν) τη φυτική ανάπτυξη. [15]

16 Ξηραντές Αυτές οι ουσίες προκαλούν την αφαίρεση του νερού από φυτικούς ιστούς µε αποτέλεσµα τα φυτά να µαραίνονται και να ξεραίνονται. Αποστειρωτικά Εδάφους Αυτές οι ουσίες κάνουν το έδαφος ανίκανο να υποστηρίξει την ανώτερη φυτική ζωή. Τα αποτελέσµατα τους µπορεί να διαρκούν µια ή και παραπάνω καλλιεργητικές περιόδους. [16]

17 1.3 ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ (Β.Π.Ο.) Εισαγωγή Η χρήση ζώντων οργανισµών για την επίτευξη απωλειών στον εχθρό είναι παλιά όσο και ο ίδιος ο πόλεµος. Από τους Βιβλικούς χρόνους, πηγάδια και πηγές νερού δηλητηριάζονταν, µολυσµένα πτώµατα διοχετεύονταν ανάµεσα στις γραµµές του εχθρού και βαριά άρρωστοι αιχµάλωτοι απελευθερώνονταν µε σκοπό να µολύνουν τους συντρόφους τους. Στον 20 αιώνα είχαµε νέα κρούσµατα, όπως ήταν η διάδοση βακίλων πανούκλας κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσµίου πολέµου και χρήση από τους Αµερικανούς της ουσίας τριχοθεσίνη µυκοτοξίνη (trichothecene mycotoxins) γνωστής και ως «κίτρινη βροχή» στην Νοτιοανατολική Ασία. Τα τελευταία χρόνια, η εξέλιξη της επιστήµης επέτρεψε για πρώτη φορά την ανάπτυξη νέων ουσιών βιολογικού πολέµου στα εργαστήρια, κυρίως παράγωγους οργανισµούς που δεν απαντώνται στην φύση. Βελτιωµένες τεχνικές παραγωγής έχουν σαν αποτέλεσµα την εµφάνιση πλέον λοιµογόνων και τοξικών στελεχών παθογόνων οργανισµών και την γενετική µετάλλαξη ορισµένων µη παθογόνων οργανισµών σε παθογόνα µε τοξικά χαρακτηριστικά. Εκτός των ανθρώπινων παρεµβάσεων όµως, έχουν επίσης γίνει και φυσικές αλλαγές στις ασθένειες που προσβάλουν τον άνθρωπο. Ορισµένες από αυτές προκαλούνται από την µετάλλαξη των ιών που έχει σαν αποτέλεσµα την εµφάνιση νέων στελεχών τους ενώ κάποιες άλλες επιτρέπουν την µεταπήδηση τους από τα ζώα στον άνθρωπο (όπως π.χ. η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια). Οι σημαντικότερες απειλές Αυτό που πρέπει να επισηµανθεί, είναι η ευκολία µε την οποία µπορούν να παραχθούν τα βιολογικά όπλα και το γεγονός ότι το ανθρώπινο είδος εµφανίζεται ολοένα και πιο ευάλωτο σε νέες ασθένειες. Ωστόσο, η στρατιωτικής φύσης απειλή που αντιπροσωπεύουν αυτού του είδους οι οργανισµοί (οι οποίοι είναι ανθεκτικοί, δραστικοί, ενεργούν γρήγορα, παρασκευάζονται µε [17]

18 απλά µέσα, αποθηκεύονται και διασπείρονται πολύ εύκολα), µπορεί να περιοριστεί αποτελεσµατικά. Αν και υπάρχει σαφής διάκριση από αυτή την άποψη µεταξύ των βιολογικών και των χηµικών όπλων τα όρια µεταξύ τους είναι δυσδιάκριτα. Έτσι είναι πιο σωστό να µιλάµε για ένα ευρύ φάσµα απειλών. Στο ένα άκρο βρίσκονται οι οργανικές χηµικές ουσίες όπως είναι τα οργανοφωσφορικά άλατα (αποτελούν την βάση για τα αέρια νεύρων) και στο άλλο άκρο οι µολυσµατικές ασθένειες. Ενδιάµεσα υπάρχει µια γκάµα ουσιών οι οποίες προσφέρουν ένα µίγµα µειονεκτηµάτων και πλεονεκτηµάτων που προέρχονται από τα δύο άκρα. Σε αυτή την «ενδιάµεση» κλίµακα περιλαµβάνονται ουσίες όπως είναι οι τοξίνες και τα πεπτίδια. Βακτήρια, οι ιοί, τα Ρικέτσια και οι Τοξίνες Βασικές κατηγορίες βιολογικών όπλων Οι βιολογικοί παράγοντες που µπορούν να χρησιµοποιηθούν σαν όπλα µπορούν να ταξινοµηθούν ως εξής: Βακτήρια (Bacterial): Είναι µονοκύτταροι, προκαρυωτικοί µικροοργανισµοί, που ονοµάζονται και σχιζοµύκητες, µε µεταβλητές διαστάσεις από 0,2 ως 10 χιλιοστά του χιλιοστού. Η δοµή τους αποτελείται από το υλικό του πυρήνα, κυτταρόπλασµα και κυτταρική µεµβράνη. Οι σηµαντικοί µορφολογικοί τύποι είναι δυο: οι σφαιρικοί µικροοργανισµοί και οι κυλινδρικοί µικροοργανισµοί, που ονοµάζονται και βάκιλοι. Ο πολλαπλασιασµός τους γίνεται συνήθως µε διπλή διαίρεση: από ένα κύτταρο σχηµατίζονται δυο µε τον ίδιο γενότυπο. Αυτός ο µηχανισµός αναπαραγωγής οδηγεί στην εξάπλωση του µητρικού γενοτύπου χωρίς να µεταβληθεί. Υπό ιδανικές συνθήκες αναπαράγονται ταχύτατα και είναι το βασικό στοιχείο της φύσης στην διαδικασία αποσύνθεσης άχρηστων υλικών και τον σχηµατισµό αποβλήτων. Ο άνθρωπος χρησιµοποίησε από παλιά την αδηφάγα όρεξη τους για την φάση της ζύµωσης στην διαδικασία παραγωγής αλκοολούχων ποτών και τυριού. Με βάση τις διατροφικές τους ανάγκες τα βακτήρια χωρίζονται σε δυο οµάδες: τα σαπρόφυτα, αν ζούνε σε µη ζωντανούς οργανισµούς (είδη που είναι διαδεδοµένα στο έδαφος, στο νερό και σε όλη την φύση) και τα παράσιτα, που ζουν σε ζωντανούς οργανισµούς από τους οποίους παίρνουν τις διατροφικές ουσίες. Τα παράσιτα διαχωρίζονται σε συµβιωτικά, όταν δεν είναι σε θέση να προκαλέσουν µια [18]

19 ασθένεια και σε παθογόνα, όταν είναι σε θέση να την προκαλέσουν. Αυτά τα τελευταία µπορεί να είναι προαιρετικά παθογόνα, όταν προκαλούν µια ασθένεια υπό συγκεκριµένες συνθήκες ή υποχρεωτικά παθογόνα, όταν η παρουσία τους προκαλεί πάντα µια ασθένεια. Όταν τα παθογόνα βακτήρια εισχωρούν σε έναν οργανισµό και προκαλούν λειτουργικές και ανατοµικές µεταβολές, λέµε ότι υπάρχει µόλυνση. Προκαλούν επιδηµικές ασθένειες όπως η χολέρα, ο τύφος και η φυµατίωση. Στην στρατιωτική ορολογία, ο βάκιλος του άνθρακα (Αnthrax) είναι το πιο σταθερό είδος, το µακροβιότερο και συγχρόνως τοξικό. Για τους παραπάνω λόγους αποτελεί την πρώτη επιλογή για στρατιωτική χρήση. Άλλες πιθανές επιλογές είναι η βρουκέλωση, η πανώλη, και η τουλαραιµία (tularaemia). Για κάθε µια από αυτές τις µολυσµατικές ασθένειες έχουν αναπτυχθεί κατάλληλα εµβόλια, συνήθως αβλαβείς ή εξασθενηµένες, νεκρές ή αποτοξινωµένες εκδόσεις του ίδιου του βακτηρίου που πρέπει να καταπολεµηθεί. Πολλά βακτηρίδια, σε δυσµενείς συνθήκες, σχηµατίζουν µέσα στο κύτταρo τους σφαιρικά σώµατα (διαθλαστικά στο µικροσκόπιο), τα επονοµαζόµενα σπόρια. Τα σπόρια αποτελούνται από πυκνό αποθησαυριστικό υλικό, που βρίσκεται σε αδρανή κατάσταση (όσο δεν το επιτρέπουν οι συνθήκες) και περιβάλλονται από ανθεκτική µεµβράνη. Τα σπόρια αυτά αντέχουν στην ξηρασία, στη θερµοκρασία και στις δηλητηριώδεις ουσίες. Μερικά µάλιστα αντέχουν µέχρι και 30 ώρες σε βραστό νερό και άλλα σε πολύ χαµηλή θερµοκρασία (-252 C). Τα σπόρια µπορούν να διατηρηθούν επί πολλά χρόνια, µέχρι να βρεθούν οι κατάλληλες συνθήκες για να αναπτυχθούν σε βακτήρια. εν αποτελούν τρόπο πολλαπλασιασµού των βακτηριδίων, αλλά ένα στάδιο της ζωής τους, που χρησιµεύει για τη διατήρηση και διαιώνιση των µικροοργανισµών αυτών. Ευτυχώς, από τα βακτηρίδια που σχηµατίζουν σπόρια λίγα είναι επιβλαβή για τον άνθρωπο (π.χ. τετάνου, άνθρακα κλπ.). Τα βακτηρίδια καταστρέφονται από πολλούς φυσικούς και χηµικούς παράγοντες. Είναι πιο ευαίσθητα στη θερµότητα (ξερή ή υγρή) παρά στο ψύχος (πολλών βακτηριδίων τα σπόρια επιζούν σε κατάσταση λήθης στους -273 Ο). Είναι ευαίσθητα στην ξηρασία και µερικά στο φως και στις υπεριώδεις ή ιονίζουσες ακτινοβολίες. Χηµικοί παράγοντες που τα καταστρέφουν είναι τα άλατα (χλωριούχο νάτριο), τα αλογόνα (χλώριο, ιώδιο), οι φαινόλες, οι σάπωνες, οι αλκοόλες και τα διάφορα χηµειοθεραπευτικά φάρµακα. Μεταδίδονται ή µε άµεση επαφή µε τα µολυσµένα ζώα ή µε µολυσµένη τροφή, νερό, γάλα, αέρα κλπ. Στον οργανισµό εισέρχονται από το δέρµα, τους βλεννογόνους ή την αναπνευστική, πεπτική και ουροποιογεννητική οδό. Η γενική καθαριότητα είναι το πρώτο και το πιο αποτελεσµατικό µέτρο της καταπολέµησης τους [19]

20 Ιοί (viruses): Μολυσµατικά στοιχεία τα οποία είναι ορατά µονάχα µε το ηλεκτρονικό µικροσκόπιο. Μπορούν να επιβιώσουν µόνο στο εσωτερικό ζωντανών κυττάρων και µπορούν να µολύνουν ζωικούς ή φυτικούς οργανισµούς, συµπεριλαµβανοµένων και των βακτηρίων. Η µορφή τους ποικίλλει και µπορεί να είναι σφαιρική, πολυεδρική ή νηµατοειδής. Η δοµή των πιο απλών αποτελείται από νουκλεοπρωτεΐνη (νουκλεϊκά οξέα + πρωτεΐνη) ενώ άλλα περιέχουν λιπίδια. Επιτίθενται στα κύτταρα και µετά την είσοδο τους σε αυτά αλλάζουν την δοµή του ΡΙΝΑ έτσι ώστε αυτά να αναπαράγουν τον ιό. Συχνά, το φιλοξενούν κύτταρο (ξενιστής) αυτοκτονεί σύµφωνα µε τις οδηγίες που έχει λάβει. Ορισµένοι ιοί αναγκάζουν τα κύτταρα να αναπαραχθούν ανεξέλεγκτα µε αποτέλεσµα την δηµιουργία όγκων (µε πιο χαρακτηριστικό παράδειγµα τον καρκίνο). Οι ιοί εµφανίζουν αστάθεια, αρκετή να τους επιτρέπει να µεταλλάσσονται και να αντιστέκονται στα προγράµµατα ανοσοποίησης ή να µεταπηδούν σε άλλα είδη. Η άµυνα εναντίον τους είναι δυσκολότερη από αυτή έναντι των βακτηρίων, στηριζόµενη στην διέγερση του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήµατος ώστε να αντιδράσει πιο έντονα, και προπάντων επαρκώς έναντι του ιού που έχει να αντιµετωπίσει. Προκαλούν ασθένειες που γενικά δεν ανταποκρίνονται στα συνήθη αντιβιοτικά αλλά µπορεί να ανταποκριθούν σε σύνθετα αντι-ΐικά σκευάσµατα, εκ των οποίων ελάχιστα υπάρχουν διαθέσιµα, και από αυτά που είναι διαθέσιµα η χρήση τους είναι περιορισµένη. Από τις πιο διαδεδοµένες ιογενείς µολύνσεις του ανθρώπου είναι η µονοπυρήνωση, η ιλαρά, η ερυθρά, η ανεµοβλογιά, η παρωτίτιδα, η πολιοµυελίτιδα, η ηπατίτιδα, το AIDS κλπ. Από στρατιωτικής πλευράς οι πιο σηµαντικοί ιογόνοι παράγοντες είναι αυτοί της εγκεφαλίτιδας, της γρίπης, του πυρετού Rift Valley και του Κίτρινου πυρετού. Ρικέτσια (Rickettsiae): Τα ρικέτσια, παρόλο που είναι πολύ µεγαλύτερα από τους ιούς, δρουν µε παρόµοιο τρόπο και είναι άκρως τοξικά. Όπως και τα βακτήρια, καταλαµβάνουν µεταβολικά ένζυµα και κυτταρικές µεµβράνες, χρησιµοποιούν οξυγόνο, και είναι ευπαθή στα αντιβιοτικά ευρέως φάσµατος. Ζουν συνήθως στα εσωτερικό εντόµων που ζουν αποµυζώντας αίµα θηλαστικών, όπως είναι οι ψείρες, οι ψύλλοι, τα τσιµπούρια και προσβάλουν τον άνθρωπο κατά την διάρκεια που του αποµυζούν αίµα. Προκαλούν ασθένειες όπως ο τύφος, η εγκεφαλονωτιαία µηνιγγίτιδα και άλλες µολυσµατικές νόσοι µε κύριο χαρακτηριστικό τον υψηλό πυρετό. Χλαµύδια (Chlamydia): Τα χλαµύδια είναι και αυτά ενδοκυτταρικά παράσιτα παρόµοια µε τα ρικέτσια. Αναπτύσσονται στο εσωτερικό ζώντων κύτταρων πτηνών και θηλαστικών, (συµπεριλαµβανοµένου του ανθρώπου), και προκαλούν διάφορες µολυσµατικές ασθένειες που [20]

21 προσβάλουν τους οφθαλµούς (τράχωµα), τα πνευµόνια (ψιττακίαση) και τα γεννητικά όργανα (ουρηθρίτιδα και χλαµύδια). Όπως και τα βακτήρια, είναι ευπαθή στα αντιβιοτικά ευρέως φάσµατος. Μύκητες (Fungi): Οι µύκητες είναι αρχέγονα φυτά τα οποία δεν έχουν χλωροφύλλη, άρα δεν χρειάζονται φωτοσύνθεση και είναι ικανά για αναερόβια ανάπτυξη. Ζουν ως σαπρόφυτα, µε οργανικές ουσίες σε αποσύνθεση, ή ως παράσιτα φυτών και ζώων ή µαζί µε άλλα φυτά. Αναπαράγονται αγαµικά µε υποδιαίρεση του µικκυλίου ή µε σπόρους διαφόρων ειδών. Έχουν µεγάλη σηµασία ως παθογενείς παράγοντες για τα ζώα και τα φυτά, στην αποσύνθεση των φυτικών και ζωικών υπολειµµάτων, σε πολλές βιοµηχανικές διαδικασίες (παραγωγή τυριού, κρασιού, µπύρας κ.τ.λ.). Πολλά είδη µικροσκοπικών µυκήτων έχουν σηµασία στην ανθρώπινη παθολογία, κυρίως ως αίτια ασθενειών του δέρµατος ενώ άλλα ενδιαφέρουν την τοξικολογία, καθώς είναι Ανάµεσα στα πιο δηλητηριώδη είναι τα είδη (µανιτάρια) του γένους Αµανίτης (Amanita phalloides, Amanita verna κ.τ.λ.). Οι περισσότεροι µύκητες σχηµατίζουν σπόρια, και ελεύθερες µορφές τους συναντώνται στο χώµα. Ορισµένες ποικιλίες σπόρων προερχόµενων από µύκητες θεωρούνται σηµαντικές επιχειρησιακά και µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως βιολογικά όπλα. Οι ασθένειες που προκαλούν οι µύκητες, ανταποκρίνονται σε διάφορα αντιµικροβιακά σκευάσµατα. Τοξίνες (Τοxins): Οι τοξίνες είναι δηλητηριώδεις ουσίες πρωτεϊνικής φύσης που παράγονται και αντλούνται από ζωντανά φυτά, ζώα ή µικροοργανισµούς. ιακρίνονται σε ζωικές (όπως είναι η αραχνολυσίνη) και σε µικροβιακές. Οι τελευταίες είναι συστατικά ή προϊόντα ορισµένων µικρόβιων, και συµβάλλουν στη λοιµογόνα δράση τους. ιακρίνονται σε εξωτοξίνες και ενδοτοξίνες. Οι εξωτοξίνες παράγονται από το µικροοργανισµό κατά τη διάρκεια της ζωής του και απελευθερώνονται στον ιστό που περιβάλλει το µικροοργανισµό. Οι ενδοτοξίνες αντίθετα παραµένουν στο σώµα του µικροοργανισµού και απελευθερώνονται µετά το θάνατο και την αυτόλυση του µικροβιακού σώµατος. Το κύριο χαρακτηριστικό που διακρίνει τις εξωτοξίνες από τις ενδοτοξίνες είναι ότι οι πρώτες είναι πρωτεΐνες, ενώ οι δεύτερες είναι συµπλοκές ενώσεις που περιέχουν πολυσακχαρίτες, φωσφορολιπίδια και πρωτεΐνες. Μερικές εξωτοξίνες συνδέονται απόλυτα µε τη νόσο που προκαλεί ο [21]

22 µικροοργανισµός Οι εξωτοξίνες αυτές προκαλούν όλα τα συµπτώµατα της νόσου και παράγονται µόνο από λοιµογόνα στελέχη. Εξωτοξίνες που συνδέονται µε τη λοιµογόνα δύναµη του µικρόβιου και προκαλούν τα ειδικά συµπτώµατα της νόσου είναι η αλλαντική η τετανική και η διφθεριτική τοξίνη. Οι ενδοτοξίνες απελευθερώνονται από τα Γκραµ (Gram) αρνητικά βακτηρίδια, σε διαλυτή µορφή κατά την αυτόλυση τους. Μερικές τοξίνες µπορούν επίσης να παραχθούν ή να τροποποιηθούν µε χηµικά µέσα. Οι τοξίνες µπορούν να αντιµετωπιστούν µε ειδικούς ορούς και επιλεγµένα φαρµακολογικά σκευάσµατα. Μια από τις πλέον φονικές ασθένειες που εµφανίζει στρατιωτικό ενδιαφέρον είναι η αλλαντίαση (botulism). Πρόκειται για δηλητηρίαση η οποία προκαλείται απ' την κατάποση τροφίµων που δεν έχουν διατηρηθεί σωστά και έχουν µολυνθεί από το βακτήριο που φέρει την ονοµασία κλωστρίδιο αλλαντίασης (Clostridium botulinum) και παράγει την αλλαντική τοξίνη Χρήσεις Βιολογικών Παραγόντων Οι βιολογικοί παράγοντες µπορούν να κατευθυνθούν εναντίον προσωπικού, φυτών, ζωών ή υλικών. Οι τροφές και τα βιοµηχανικά προϊόντα µπορούν να θεωρηθούν ανασφαλή ή ακατάλληλα για χρήση από την µόλυνση ή από τα αποτελέσµατα της µόλυνσης µε βιολογικούς παράγοντες. Κατά προσωπικού Οι βιολογικοί παράγοντες κατά προσωπικού είναι εκείνοι οι οποίοι επιδρούν απευθείας πάνω στους ανθρώπους. Οι παράγοντες αυτοί µπορούν να κατευθυνθούν σε συγκεκριµένα άτοµα ή οµάδες ατόµων ή να προκαλέσουν µαζικές απώλειες πάνω σε µια µεγάλη περιοχή. Πιθανοί βιολογικοί παράγοντες κατά προσωπικού είναι τα βακτηρίδια, mycoplasma, rickettsia, µύκητες και οι ιοί. Κατά ζώων Οι βιολογικοί παράγοντες κατά ζωών είναι εκείνοι οι οποίοι µπορούν να χρησιµοποιηθούν εναντίον ζωών και να προκαλέσουν την ανικανότητα τους ή την καταστροφή τους µε ασθένειες. Ο κύριος σκοπός της χρήσης αυτών των παραγόντων είναι να επηρεάσουν έµµεσα τους ανθρώπους µε το να περιορίσουν τις τροφικές πήγες. Κατά φυτών [22]

23 Οι βιολογικοί παράγοντες κατά των φυτών είναι ζωντανοί οργανισµοί οι οποίοι προκαλούν ασθένειες ή βλάβες στα φυτά. Ένας αντίπαλος µπορεί να χρησιµοποιήσει αυτούς τους παράγοντες για προκαλέσει ζηµίες στις τροφικές ή στις οικονοµικά πολύτιµες καλλιέργειες. Μ' αυτόν το τρόπο ο αντίπαλος µπορεί να περιορίσει την αµυντική ικανότητα ενός έθνους. Κατά υλικών Οι παράγοντες κατά των υλικών είναι οργανισµοί οι οποίοι υποβαθµίζουν ή αχρηστεύουν µερικά υλικά. Το µεγαλύτερο µέρος αυτής της ζηµίας που προκαλείται από µικροοργανισµούς είναι ένα αποτέλεσµα φυσικής µόλυνσης που αναπτύσσεται µόνο κάτω από πολύ ειδικών συνθηκών θερµοκρασίας και σχετικής υγρασίας. Οι µύκητες µπορούν να προκαλέσουν ζηµίες σε υφάσµατα, προϊόντα ελαστικών και δέρµατος και σε τροφές. Μερικά βακτηρίδια µπορούν να χρησιµοποιήσουν τα προϊόντα πετρελαίου σαν ενεργειακές πήγες δηµιουργώντας έτσι υπολείµµατα τα οποία µπορούν να φράξουν αγωγούς καύσιµων ή λιπαντικών. Αλλά βακτηρίδια παράγουν ιδιαίτερα οξειδωτικές ουσίες οι οποίες µπορούν να προκαλέσουν διάβρωση στα µέταλλα. Η χρήση βιολογικών παραγόντων κατά των υλικών είναι µάλλον απίθανη. Όµως µε την συνεχή πρόοδο της τεχνολογίας αυτοί οι παράγοντες µπορούν να προκαλέσουν προβλήµατα στα αποθηκευµένα υλικά Χαρακτηριστικά Πιθανών Παραγόντων Βιολογικού Πολέμου Τα κυριότερα σηµαντικά στρατιωτικά χαρακτηριστικά για όλους τους παράγοντες βιολογικού πόλεµου: Έναν ευάλωτο πληθυσµό. Υψηλές µολυσµατικές ή τοξικές ιδιότητες. ιαθεσιµότητα ή προσαρµοστικότητα για µεγάλης κλίµακας παραγωγή. Σταθερότητα στην αποθήκευση, στην διαχείριση και µετά την απελευθέρωση τους. Καταλληλότητα για διάχυση σαν αεροζόλ. Η πρόοδος στην τεχνολογία έχει αυξήσει την ικανότητα για παραγωγή και µετατροπής των βιολογικών υλικών. Οδός εισόδου στον ανθρώπινο οργανισµό. Ο τύπος των συµπτωµάτων που προκαλούνται από τους βιολογικούς παράγοντες εξαρτάται όχι µόνο από τα χαρακτηριστικά του παράγοντα αλλά και την οδό εισόδου του. Τα [23]

24 κύρια σηµαντικά µέρη εισόδου των βιολογικών παραγόντων στο ανθρώπινο σώµα είναι το δέρµα, η αναπνευστική οδός και η στοµατική κοιλότητα. Το αναπνευστικό σύστηµα είναι πιο ευάλωτο για διαπεράσει από ότι οι άλλες πύλες εισόδου. Οι πνεύµονες έχουν πολύ µεγάλη επιφάνεια, πολύ λεπτούς θύλακες αέρος και µια µεγάλη τροφοδοσία αίµατος. Το ανθρώπινο σώµα είναι πιο ανθεκτικό στην εισβολή των µικροοργανισµών από την στοµατική κοιλότητα και από το δέρµα, όµως η διείσδυση από το δέρµα και από υγρές µεµβράνες µπορεί να επιτευχθεί. Αυτό είναι πιο πιθανό για τις επιφάνειες που υπάρχει λύση της συνέχειας τους (για παράδειγµα οι αµυχές σε στόµα και δέρµα). Οι τοξίνες (για παράδειγµα οι µυκητοξίνες) µπορούν να έχουν µια απευθείας δράση στο δέρµα και στις υγρές µεµβράνες. Οι βιολογικοί παράγοντες µπορεί να βρεθούν σε φυσικές οδούς όπως είναι το νερό, η τροφή και οι ενδιάµεσοι ξενιστές (φορείς). Όµως η αναπνευστική οδός είναι πιο πιθανό να είναι υπεύθυνη για τις περισσότερες ανθρώπινες απώλειες. Σαν ένα αποτέλεσµα της αναπνοής είναι ότι πολλοί παθογόνοι αρχικά θα προκαλέσουν συµπτώµατα που µοιάζουν µε µια γρίπη ή άλλες συνέπειες στο αναπνευστικό σύστηµα. Μέσα σε µία µε πέντε µέρες οι παθογόνοι θα έχουν αναπτύξει κάποιου τύπου ασθένεια η οποία µπορεί να είναι πυρετός, πονόλαιµος, πιασµένο σβέρκο, εξανθήµατα, νευρολογικές ή ψυχικές ανωµαλίες, πνευµονία, διάρροια, δυσεντερία, αιµορραγία, η ίκτερο. Οι τοξίνες που απορροφώνται από την αναπνευστική κοιλότητα µπορεί να προκαλέσουν σηµάδια και συµπτώµατα πολύ διαφορετικά από εκείνα που έχει η φυσική αιτία. Για ορισµένους οργανισµούς που προκαλούν γαστρεντερικές ασθένειες, η στοµατική κοιλότητα είναι η πιο πιθανή πύλη εισόδου τους. Τα τυπικά συµπτώµατα σε αυτές τις περιπτώσεις περιλαµβάνουν την ναυτία, τον εµετό, διάρροια ή δυσεντερία. Η γαστρεντερική περιοχή είναι συχνά η φυσική οδός µόλυνσης ή τοξίνωσης για τις τοξίνες (για παράδειγµα η τοξίνη botulinum και η σταφυλοκοκκική εντεροτοξίνη). Τα σηµάδια και τα συµπτώµατα µπορεί να είναι παρόµοια µε την φυσική µόλυνση αλλά η έναρξη της είναι πολύ πιο γρήγορη. όση Οι περισσότεροι βιολογικοί παράγοντες, κατά βάρος, είναι χιλιάδες φορές πιο αποτελεσµατικοί από το ισοδύναµο ποσό των χηµικών παραγόντων. Επίσης, αυτοί οι παράγοντες αποτελούν κίνδυνο σε µεγαλύτερες αποστάσεις, κατά την διεύθυνση του άνεµου, σε σχέση µε τα χηµικά νέφη. Μολυσµατική δόση Η µολυσµατική δόση, είναι ο αριθµός των µικροοργανισµών ή των σπορίων που απαιτούνται για να προκαλέσουν µια µόλυνση. Αυτή η δόση, είναι το ανάλογο της [24]

25 αποτελεσµατική δόσης των χηµικών παραγόντων. Θανατηφόρος δόση Μερικοί παθογόνοι παράγουν τοξίνες, οι οποίες καταλήγουν σε ασθένεια (για παράδειγµα, botulinum, χολέρα, διφθερίτιδα, τύφος). Η µέση θανατηφόρος δόση (LD50) εκφράζει την τοξικότητα των βιοτοξινών και έχει εξαχθεί από την έρευνα σε πειραµατόζωα. Η µεγάλη τοξικότητα πολλών τοξινών, έχει σαν αποτέλεσµα η θανατηφόρος δόση να είναι πολύ µικρότερη από αυτή των χηµικών παραγόντων. Έτσι, χρησιµοποιούνται µικρότερες µονάδες για να εκφραστεί η τοξικότητα (χρησιµοποιούνται µg ή ακόµη ng αντί mg). Οι περισσότερες πληροφορίες για την τοξικότητα, έχουν βασισθεί στην έγχυση (µέσα στο αίµα ή σε σωµατικές κοιλότητες) σε ζώα. Οι εκτιµήσεις για την ανθρώπινη τοξικότητα, έχουν βασισθεί από την αντίστοιχη των ζώων. Μερικές πληροφορίες για την ανθρώπινη τοξικότητα έχουν βασισθεί από επαφή, κατάποση, ή εισπνοή λόγω ατυχήµατος. Ρυθµός δράσης Ο ρυθµός αντίδρασης ποικίλει ευρέως. Οι ταχέως δράσης τοξίνες γενικά προκαλούν ανικανότητα σε λίγα λεπτά. Οι αργής δράσης βιολογικοί παράγοντες, µπορεί να χρειαστούν µερικές ώρες έως και µέρες για να προκαλέσουν ανικανότητα. Οι χρόνοι που δίνονται για την έναρξη των συµπτωµάτων και οι περιγραφές αυτών, σχετίζονται µε δόσεις ίσες ή περίπου ίσες µε την LD50 εκτός εάν αλλιώς έχει σηµειωθεί. Οι δόσεις που είναι µεγαλύτερες από την LD50, µπορεί να σηµειωθούν κατά την διάρκεια επιθέσεως µε βιολογικούς παράγοντες. Το προσωπικό που έχει εκτεθεί σε τέτοιες δόσεις, µπορεί να βιώσει µια ταχύτερη έναρξη και σοβαρότερου βαθµού συµπτώµατα. Επίσης µπορεί να εκδηλωθούν και επιπρόσθετα συµπτώµατα. Ο χρόνος για την µεγιστοποίηση των αποτελεσµάτων των παθογόνων, είναι συνήθως πάνω από 24 ώρες (εκτός και εάν ο παθογόνος παράγει µια τοξίνη). Όµως ο χρόνος επώασης των µικροοργανισµών που χρησιµοποιούνται στον Βιολογικό Πόλεµο, µπορεί να είναι συντοµότερος από εκείνον που αναµένεται από την εξέταση της φυσικής αιτίας της ασθένειας. Η αρχική δόση που εισπνέεται µπορεί να είναι πολλαπλάσια της µολυσµατικής δόσης. Επιπρόσθετα, η επιλεκτική διασταύρωση ή η γενετική µηχανική µπορούν να έχουν µεταβάλλει τον χρόνο επώασης. [25]

26 1.3.5 Ορισμοί που έχουν δοθεί από το ΝΑΤΟ Βιολογικό Μέσο (Biological Agent): Ένας µικροοργανισµός (ή η τοξίνη που προέρχεται απ'αυτόν) που προκαλεί ασθένεια στον άνθρωπο, στα φυτά ή τα ζώα ή το οποίο προκαλεί φθορές στα υλικά Βιολογική Άµυνα (Biological Defense): Μέθοδοι, σχέδια και διαδικασίες που χρησιµοποιούνται για τη θέσπιση και εφαρµογή αµυντικών µέτρων εναντίον βιολογικής επίθεσης. Βιολογικός Πόλεµος (Biological Warfare): Η χρησιµοποίηση βιολογικών µέσων για να προκληθούν θύµατα σε ανθρώπους και ζώα και να υποστούν καταστροφές-ζηµίες η βλάστηση και τα υλικά: Βιολογικό Όπλο (Biological Weapons): διασπείρει ένα βιολογικό µέσο (Βiological Agent). Τοξίνες (Toxins): Οι τοξίνες είναι δηλητηριώδεις ουσίες, παραγόµενες ή προερχόµενες από ζωντανούς οργανισµούς (φυτά, ζώα) ή µικροοργανισµούς µερικές από τις Τοξίνες µπορεί επίσης να παραχθούν ή να αλλάξουν µε χηµικά µέσα. Αν οι τοξίνες συγκριθούν µε µικροοργανισµούς, τότε προκύπτει ότι οι πρώτες έχουν µια σχετικά απλή βιοχηµική σύνθεση και ότι δεν µπορούν να αναπαραχθούν µόνες τους. Σε πολλές περιπτώσεις µπορεί να συγκριθούν µε τις χηµικές ουσίες (chemical agents). [26]

27 1.4 ΡΑΔΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Τύποι Ραδιενεργούς Ακτινοβολίας Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι της ραδιενεργού ακτινοβολίας, η ηλεκτροµαγνητική ενέργεια και τα σωµατίδια υψηλής ταχύτητας. Η ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία ταξιδεύει µε την ταχύτητα του φωτός, ενώ τα σωµατίδια κινούνται µε ταχύτητες µικρότερες του φωτός. Και οι δυο τύποι ακτινοβολίας, έχουν την ικανότητα να ιονίζουν τα υλικά τα οποία έχουν εκτεθεί σε αυτές. Καθώς διαπερνούν µια ουσία µπορούν να µετατρέψουν τα ουδέτερα άτοµα ή µόρια, σε φορτισµένα ιόντα. Αυτό µπορεί να βλάψει τους ζωντανούς οργανισµούς, συµπεριλαµβανόµενου και τους ανθρώπους και µερικούς τύπους ηλεκτρονικού εξοπλισµού. Οι βλάβες στους ανθρώπους προκαλούνται από µια εξωτερική πηγή ή από ραδιενεργά υλικά τα οποία έχουν εισέλθει µέσα στον οργανισµό από την στοµατική κοιλότητα, την αναπνευστική οδό ή από λύση της συνέχειας του δέρµατος. Εάν µια ραδιενεργή πηγή, έξω από το σώµα, µπορεί να προκαλέσει βλάβη στο δέρµα, ονοµάζεται δερµατικός κίνδυνος, ενώ αν µπορεί να διαπεράσει το σώµα και αποτελέσει κίνδυνο για τα εσωτερικά όργανα, ονοµάζεται διεισδυτικός κίνδυνος. Εάν ραδιενεργά υλικά εισέλθουν, εντός του οργανισµού, τότε αποτελούν έναν εσωτερικό κίνδυνο, καθόσον η ραδιενεργή πηγή είναι µέσα στον οργανισµό, όπου και παραµένει µέχρι να εξασθενήσει ή να εξουδετερωθεί από τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισµού. Μερικά από αυτά τα υλικά, µπορεί να εναποτεθούν κοντά σε ζωτικά όργανα όπου και αποτελούν σοβαρή απειλή για την υγειά του οργανισµού. Νετρόνια Τα νετρόνια είναι ουδέτερα σωµατίδια των ατόµων, όπου µπορούν να εξαχθούν µε µεγάλη ταχύτητα από ένα πυρήνα κατά την διάρκεια πυρηνικής διάσπασης και σύντηξης. Προκαλούν σταθερά άτοµα να γίνουν ασταθή ( ραδιενεργά ). Μπορούν να ταξιδεύουν χιλιάδες µέτρα στον αέρα, µετά από µια πυρηνική έκρηξη και έχουν µεγάλη διεισδυτική ικανότητα. Μπορούν να διαπεράσουν κτίρια και προστατευτικές ενδυµασίες. Είναι ένας εξωτερικός κίνδυνος και εκπέµπονται το πρώτο λεπτό µετά την έκρηξη. εν αποτελούν εσωτερικό κίνδυνο. Καθόσον δεν εκπέµπονται από ραδιενεργά υλικά τα οποία είναι υπολείµµατα της πυρηνικής έκρηξης. Προστασία µπορεί να παρασχεθεί από βόριο και κάδµιο στρώµατος 0.05" και 1 έως 2 ποδιά νερού, πετρελαίου ή πολυαιθυλένιο. [27]

28 Ακτίνες Γάµα Οι ακτίνες γάµα είναι ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία (υψηλής συχνότητας κύµατα). Έχουν υψηλή διεισδυτική ικανότητα και δεν σταµατάνε από προστατευτικό ρουχισµό, το µόνο που µπορεί να επιτευχθεί, είναι να µειωθεί η ένταση της και το επίπεδο έκθεσης. Εκπέµπεται µόνο το πρώτο λεπτό µε την πυρηνική έκρηξη από τους πυρήνες, των ασταθών ατόµων. Αποτελεί εσωτερικό και εξωτερικό κίνδυνο. Σωµατίδια Άλφα Η ακτινοβολία άλφα αποτελείται από σωµατίδια τα οποία είναι ίδια µε τον πυρήνα των ατόµων ηλίου. Κάθε σωµατίδιο αποτελείται από δυο νετρόνια και δυο πρωτόνια και κατά συνέπεια το ηλεκτρικό τους φορτίο είναι +2. Η ακτινοβολία άλφα µπορεί να ταξιδέψει στον αέρα µόνο µία ή δυο ίντσες και δεν µπορεί να διαπεράσει τον ρουχισµό και το χωρίς αµυχές δέρµα, όποτε συνιστά µόνο εσωτερικό κίνδυνο. Η ακτινοβολία άλφα απελευθερώνεται από πυρηνικές εκρήξεις και από την εξασθένιση σχάσιµων υλικών, όπως είναι το ουράνιο και το πλουτώνιο των πυρηνικών όπλων. Μικρές ποσότητες από αυτά τα σχάσιµα υλικά διαφεύγουν κατά την πυρηνική έκρηξη και συνεχίζουν να απελευθερώνουν άλφα ακτινοβολία. Εάν σχάσιµα υλικά µπουν µέσα στον οργανισµό µέσω της κατάποσης, της αναπνοής, ή από αµυχές στο δέρµα και µπορούν στη συνέχεια να πλησιάσουν ζωτικά όργανα που θα δέχονται την άλφα ακτινοβολία, τότε αυτό θα έχει σαν αποτέλεσµα την βλάβη αυτών των οργάνων. Καθόσον αυτά τα υλικά δεν εξασθενούν γρήγορα αποτελούν κίνδυνο για την υγεία µακράς διάρκειας. Σωµατίδια Βήτα Η ακτινοβολία βήτα αποτελείται από σωµατίδια τα οποία έχουν απελευθερωθεί, όταν ένα νετρόνιο αποσυντίθεται σε ένα πρωτόνιο και σε ένα ηλεκτρόνιο. Ένα σωµατίδιο βήτα είναι ίδιο µε ένα ηλεκτρόνιο, γι' αυτό έχει -1 ηλεκτρικό φορτίο. Η ακτινοβολία βήτα µπορεί να ταξιδέψει στον αέρα περίπου 10 πόδια. Έχει µικρή διαπεραστική ικανότητα, γι' αυτό η κανονική ενδυµασία προσφέρει προστασία από αυτήν. Από την άµεση επαφή της ακτινοβολίας βήτα µε ακάλυπτο δέρµα, προκαλούνται εγκαύµατα και γι' αυτό είναι εξωτερικός κίνδυνος ενώ αν εισαχθεί µέσα στον οργανισµό προκαλεί βλάβες στους ιστούς, όποτε αποτελεί και εσωτερικό κίνδυνο. Ακτίνες-Χ Οι ακτίνες-χ είναι ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία, παρόµοια µε την ακτινοβολία γάµα. Έχει χαµηλή διαπεραστική ικανότητα και δύναται να προκαλέσει βλάβες στους ανθρωπίνους ιστούς: [28]

29 1.4.2 Τα Αποτελέσματα της Πυρηνικής έκρηξης Η έκρηξη Σε µια πυρηνική έκρηξη, ένα τεράστιο πόσο ενέργειας απελευθερώνεται σε ένα πολύ µικρό χρονικό διάστηµα. Η ενέργεια αυτή είναι µε την µορφή της ραδιενέργειας και των ακτινών-χ. Το µεγαλύτερο µέρος της ενέργειας αυτής απορροφάται από υλικά του περιβάλλοντος ( αέρας, νερό, έδαφος ) και από υπολείµµατα του όπλου. Τα υλικά αυτά λόγω της απελευθερωµένης ενέργειας, θερµαίνονται σε εξαιρετικά υψηλές θερµοκρασίες. Αυτή η διαδικασία είναι υπεύθυνη για την πρόκληση αποτελεσµάτων που κάνει µοναδικά τα πυρηνικά όπλα. Η πύρινη σφαίρα Εάν η έκρηξη συµβεί στην ατµόσφαιρα, όποια υλικά είναι κοντά στην περιοχή της έκρηξης θερµαίνονται, σε θερµοκρασία δεκάδων εκατοµµυρίων βαθµών C. Αµέσως εξαερώνονται και σχηµατίζουν µια καυτή και λαµπερή µάζα, η οποία αποτελεί την πύρινη σφαίρα. Εάν η έκρηξη συµβεί σε υψόµετρο µεταξύ της επιφάνειας της γης και σε ύψος ft το σχήµα της είναι σχεδόν σφαιρικό και η οποία ανυψώνεται και συνεχίζει να λάµπει για περίπου ένα λεπτό. Ένα ραδιενεργό νέφος σχηµατίζεται από την συµπύκνωση των υλικών, τα οποία έχουν εξαερωθεί στην πύρινη σφαίρα. Το ραδιενεργό νέφος συνεχίζει να ανυψώνεται και εκπέµπει ραδιενέργεια. Αρχική ραδιενεργή ακτινοβολία Η αρχική ραδιενεργή ακτινοβολία δηµιουργείται από την πυρηνική αντίδραση, η οποία προκαλεί την έκρηξη και αλληλεπιδρά µε την ατµόσφαιρα, η οποία βρίσκεται µέσα και κοντά στην πύρινη σφαίρα και µε το ραδιενεργό νέφος. Ακτινοβολία-Χ, άλφα και βήτα σωµατιδίων είναι παρόντα στην αρχική ακτινοβολία, µόνο στην άµεση περιοχή της πυρηνικής έκρηξης, όπου όµως άλλες συνέπειες είναι επικρατέστερες. Ακτινοβολία γάµα και νετρονίων, µε µεγαλύτερες και αποτελεσµατικότερες ακτίνες δράσης και ισχυρότερη διεισδυτικότητα, είναι τα συστατικά της αρχικής ακτινοβολίας η οποία είναι επικίνδυνη για το προσωπικό και τον ηλεκτρονικό εξοπλισµό. Το µεγαλύτερο µέρος της ακτινοβολίας δηµιουργείται και εκπέµπεται εντός κλάσµατος του πρώτου δευτερόλεπτου µετά την έκρηξη. Αργότερα η πύρινη σφαίρα ή το ραδιενεργό νέφος αλλιώς, συνεχίζει να εκπέµπει γάµα ακτινοβολία καθώς ανυψώνεται. Μετά από ένα λεπτό, το ραδιενεργό νέφος έχει ανυψωθεί σε τέτοιο υψόµετρο, από το οποίο αυτές οι ακτινοβολίες δεν [29]

30 µπορούν να επιδράσουν πάνω στην επιφάνεια της γης. Έτσι, η αρχική ακτινοβολία περιορίζεται στο πρώτο λεπτό µετά την έκρηξη. Οι ακτινοβολίες γάµα και νετρονίων µπορούν να ταξιδέψουν χιλιάδες µέτρων στον αέρα. Σε µικρής ισχύος εκρήξεις (περίπου ενός κιλοτόνου), η αρχική ακτινοβολία µπορεί να προκαλέσει απώλειες στο προσωπικό σε µεγαλύτερη απόσταση από το σηµείο της έκρηξης, από ότι το ωστικό κύµα και η θερµική ακτινοβολία. Αυτό βέβαια αντιστρέφεται σε εκρήξεις µεγαλύτερης ισχύος. Θερµική ακτινοβολία Η θερµική ακτινοβολία είναι µια µορφή της ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας, όποτε κατά συνέπεια ταξιδεύει µε την ταχύτητα του φωτός. Η συχνότητας είναι τέτοια δε, που όταν συναντήσει τα µόρια κάποιου υλικού, τα διεγείρει και µετατρέπεται η ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία σε θερµότητα. Σε αντίθεση µε τα συµβατικά όπλα, όπου κατά την έκρηξη τους παράγεται θερµότητα εντούτοις, η θερµική ακτινοβολία δεν είναι σηµαντική. Η θερµική ακτινοβολία, σε σχέση µε τα άλλα αποτελέσµατα της πυρηνικής έκρηξης, υπόκειται πιο πολύ στην επίδραση των περιβαλλοντολογικών συνθηκών. Τα σύννεφα και η οµίχλη µπορούν να λειτουργήσουν σαν ένα πραγµατικό τείχος. Αντίθετα όµως, είναι πιθανό ένα νέφος να αντανακλάσει την θερµική ακτινοβολία και έτσι να επιτείνει την έντασης της. Η θερµική ακτινοβολία εξασθενεί από την ατµόσφαιρα και έτσι µειώνονται οι αποστάσεις που µπορεί να διανύσει από το σηµείο της έκρηξης. Η θερµική ακτινοβολία µπορεί να προκαλέσει εγκαύµατα στο δέρµα σε απόσταση πολλών χιλιόµετρων από την έκρηξη. Τα εγκαύµατα µπορεί να είναι άµεσα ή έµµεσα. Τα άµεσα εγκάυµατα προκαλούνται από την απευθείας έκθεση στην θερµική ακτινοβολία ενώ τα έµµεσα από τις πυρκαγιές που προκαλούνται από την θερµική ακτινοβολία. Ορατό φως Ένα ποσό από την θερµική ενέργεια που απελευθερώνεται σε µια πυρηνική έκρηξη, είναι µε την µορφή του ορατού φωτός. Η πυρηνική έκρηξη παράγει µια εξαιρετικάλαµπρή λάµψη. Μέσα σε χιλιοστά του δευτερόλεπτου η πύρινη σφαίρα αναπτύσσεται και είναι αρκετές φορές πιο φωτεινή από τον ήλιο το µεσηµέρι ακόµη και σε µεγάλες αποστάσεις. Η πύρινη σφαίρα στην ατµόσφαιρα εκπέµπει ορατό φως για ένα λεπτό περίπου. Η αρχική λάµψη µπορεί να προκαλέσει προσωρινή τύφλωση, ακόµη και αν το θύµα δεν κοιτούσε απευθείας προς την έκρηξη. Κοιτώντας απευθείας την πύρινη σφαίρα µπορεί να προκληθούν µόνιµες βλάβες στα µάτια από εγκαύµατα στον αµφιβληστροειδή [30]

31 και τα οποία µπορούν να συµβούν σε µεγαλύτερες αποστάσεις απ' ότι τα εγκαύµατα στο δέρµα. Κατά την ηµέρα το προσωπικό που είναι στραµµένο προς την έκρηξη µπορεί να υποστεί αστραπιαία τύφλωση ακόµη και αν δεν εστιάζει προς την έκρηξη. Εάν η πύρινη σφαίρα είναι οπουδήποτε στο οπτικό τους πεδίο, η αστραπιαία τύφλωση µπορεί να προκληθεί από ανακλώµενο φως. Αν και η όλη χρήσιµη όραση έχει χαθεί λόγω του παραµένοντος ειδώλου, η ανάρρωση συνήθως διαρκεί µόνο δυο λεπτά κατά την ηµέρα. Κατά την νύχτα επειδή η κόρη του οφθαλµού είναι πιο διασταλµένη, το προσωπικό το οποίο είναι στραµµένο προς οποιαδήποτε κατεύθυνση είναι πιθανό να υποστεί αστραπιαία τύφλωση. Η ανάρρωση διαρκεί περισσότερο απ' ότι την ηµέρα, ιδιαίτερα για Τα εγκαύµατα στον αµφιβληστροειδή µπορούν να προκληθούν από την εστίαση πολλής θερµικής ενέργειας πάνω του. Αυτό συµβαίνει στο προσωπικό που κοιτούσε απευθείας στην πύρινη σφαίρα. Αυτές οι βλάβες είναι µόνιµες και περιορίζουν την.. όραση, ιδιαίτερα αν είναι στην κεντρική οπτική περιοχή. Έκρηξη στον αέρα Η εξαιρετικά µεγάλη πίεση και θερµοκρασία που δηµιουργούνται από την πυρηνική έκρηξη µετατρέπουν όλα τα υλικά µέσα στην πύρινη σφαίρα σε καυτά συµπιεσµένα αέρια. Η πίεση µέσα στην πύρινη σφαίρα είναι µερικά εκατοµµύρια PSI. Αυτά τα αέρια διαστέλλονται πολύ γρήγορα προς όλες τις κατευθύνσεις, δηµιουργώντας ένα ωστικό κύµα στον περιβάλλοντα χώρο. Το ωστικό κύµα προκαλεί καταστροφές και τραυµατισµούς στο προσωπικό, λόγω των τροµερά ισχυρών ανεµών που το συνοδεύουν. Καθώς το µέτωπο του ωστικού κύµατος µετακινείται, προκαλεί µια ξαφνική αύξηση στην πίεση του αέρα που ονοµάζεται υπερπίεση. Αυτή η αύξηση της πίεσης, δεν έχει συγκεκριµένη κατεύθυνση και ονοµάζεται στατική υπερπίεση. Οι ισχυροί άνεµοι που συνοδεύουν το ωστικό κύµα, δηµιουργούν την δυναµική υπερπίεση που τείνει να παρασύρει αντικείµενα και προσωπικό. Καθώς το ωστικό κύµα µετακινείται στην επιφάνεια της γης, η ενέργεια του διασκορπίζεται πάνω σε µια µεγάλη περιοχή. Κατά συνέπεια οι µέγιστες τιµές στην υπερπίεση και την ταχύτητα του άνεµου µειώνονται όσο η απόσταση από το σηµείο της έκρηξης µεγαλώνει. Εναποµείνουσα ραδιενεργή ακτινοβολία Η εναποµείνουσα ραδιενέργεια δηµιουργείται, όχι µόνο [31] από τις πυρηνικές

32 αντιδράσεις της έκρηξης, αλλά και από την ραδιολογική εξασθένιση ραδιενεργών υλικών µετά την έκρηξη. Το 5% µε 10% της συνολικής ενέργειας που απελευθερώνεται από την έκρηξη είναι µε την µορφή της εναποµείνουσας ραδιενέργειας και η πηγή αυτής είναι η ραδιενεργή µόλυνση που δηµιουργείται µετά την έκρηξη. Καθώς η πύρινη σφαίρα ψύχεται τα υπολείµµατα της πυρηνικής σχάσης συµπυκνώνονται µαζί µε χώµα, νερό και υπολείµµατα του όπλου (περιλαµβανόµενου και τα µη εκρηγνυόµενα σχάσιµα υλικά) και σχηµατίζουν την ραδιενεργά µολυσµένη σκόνη και σταγονίδια νερού. Ακτινοβολία γάµα και βήτα απελευθερώνεται καθώς τα ραδιενεργά υλικά εξασθενούν. Η ακτινοβολία άλφα απελευθερώνεται από µη εκρηγνυόµενο ουράνιο και πλουτώνιο, αλλά δεν αποτελεί σηµαντικό ποσοστό της εναποµένουσας ακτινοβολίας. Υπάρχουν δυο τύποι εναποµένουσας ακτινοβολίας, αυτή που µετακινείται και αυτή που εναποτίθεται. Η µετακινούµενη ακτινοβολία εκπέµπεται από ραδιενεργά σωµατίδια που βρίσκονται στο περιβάλλον. Η εναποτιθέµενη ακτινοβολία εκπέµπεται από ραδιενεργά σωµατίδια, που έχουν επικαθίσει στην επιφάνεια της γης. Τα ραδιενεργά σωµατίδια που έχουν φτάσει στην επιφάνεια της γης, αποτελούν έναν εξωτερικό κίνδυνο, αλλά επίσης είναι και ένας µετακινούµενος κίνδυνος, γιατί µπορούν να µετακινηθούν για οποιαδήποτε αιτία. Ακόµη µπορούν να αποτελέσουν και εσωτερικό κίνδυνο, αν µεταφερθούν µέσα στον ανθρώπινο οργανισµό. Ανοδικό ρεύµα βάσης Αυτή η µορφή της µετακινούµενης ακτινοβολίας συνδέεται µε υποθαλάσσιες και υπόγειες εκρήξεις. Καθώς η στήλη του νερού (ή της σκόνης), που ανυψώθηκε µε την έκρηξη πέφτει πάλι πίσω στην επιφάνεια της γης, ένα πυκνό νέφος αεροζόλ από σταγονίδια νερού (ή σωµατίδια σκόνης) σχηµατίζεται και κινείται γρήγορα προς όλες τις κατευθύνσεις. Αρχικά, µπορεί το νέφος να διαστέλλεται προς τα έξω από το κέντρο της έκρηξης, µε ταχύτητα που είναι µεγαλύτερη από ένα µίλι το λεπτό. Μετά από 3 λεπτά, ο ρυθµός διαστολής επιβραδύνεται και φτάνει αυτή του περιβάλλοντος άνεµου. Είναι ιδιαίτερα ραδιενεργό αλλά µπορεί να µην προκαλέσει την επικάθιση πολλών υλικών στην επιφάνεια της γης. Ακόµη και µετά τα σταγονίδια νερού που δεν είναι πλέον ορατά, το ανοδικό ρεύµα βάσης συνεχίζει να διαστέλλεται. Υπάρχει ένας σηµαντικός ραδιολογικός κίνδυνος από αυτό το ρεύµα βάσης, για τα πρώτα 5 µε 10 λεπτά µετά από µια ρηχή υποθαλάσσια έκρηξη. Μετά, αν και ο κίνδυνος υπάρχει για άλλη µισή ώρα, τουλάχιστον ιδιαίτερα προς την κατεύθυνση του άνεµου αυτός µειώνεται λόγω της διασποράς και της εξασθένισης των ραδιενεργών υλικών. [32]

33 Ραδιενεργή λεκάνη Μια λεκάνη από ραδιενεργά υλικά παραµένει στην επιφάνεια µετά από µια υποθαλάσσια ή επιφανειακή έκρηξη. Βαθµιαία διαχέεται, λόγω των θαλάσσιων ρευµάτων. Το επίπεδο της έντασης της ακτινοβολίας, το µέγεθος της λεκάνης καθώς και ο ρυθµός διάχυσης είναι δύσκολο να προβλεφθούν, καθώς εξαρτώνται από το µέγεθος του όπλου, το βάθος της έκρηξης και τους άνεµους και τα θαλάσσια ρεύµατα. Ραδιενεργή σκόνη Η ραδιενεργή σκόνη αποτελείται από σωµατίδια, τα οποία προέκυψαν όταν τα υπολείµµατα της πυρηνικής σχάσης συµπυκνώνονται µαζί µε σκόνη, νερό και αλλά υλικά, τα οποία εξαερώθηκαν στην πύρινη σφαίρα. Τα βαρύτερα σωµατίδια, που πέφτουν στην επιφάνεια της γης τις πρώτες 24 ώρες αποτελούν την πρώιµη ραδιενεργή σκόνη. Τα ελαφρύτερα σωµατίδια, παραµένουν στον αέρα για µήνες, ή ακόµη και χρόνια. Μόνο η πρώιµη ραδιενεργή σκόνη έχει τακτική στρατιωτική σηµασία. Η έκθεση σ' αυτήν, αποτελεί βασικό παράγοντα κατά τον σχεδιασµό και την υλοποίηση της ραδιολογικής άµυνας. Η ραδιενεργή σκόνη µπορεί να πέσει στην επιφάνεια της γης µε την βροχή, όταν το ραδιενεργό νέφος διαχυθεί σε ένα νέφος βροχής Συνέπειες της Ιονίζουσας Ακτινοβολίας στο Προσωπικό Αποροφούµενη όση: όση ονοµάζεται το ποσό της ραδιενέργειας που ένας οργανισµός απορροφά είτε σε µια περίοδο χρόνου (προσθετική δόση) ή ανά µονάδα χρόνου (ρυθµός δόσης). Η µονάδα µέτρησης είναι το RAD (Radiation Absorbed Dose) αλλού όµως αναφέρεται και ως Centigram (cgy). Μια έκθεση 1 Roentgen είναι αποροφούµενη δόση 1 rad. Αυτή η σχέση ισχύει απόλυτα για την γάµα ακτινοβολία ενώ για τις άλλες ακτινοβολίες υπάρχει µια διαφοροποίηση. Για παράδειγµα εάν ένα άτοµο έχει εκτεθεί σε ακτινοβολία έντασης 10R/hr σε µια ώρα θα έχει λάβει το ποσό της ραδιενέργειας ίσο µε 10 RADS * Μονάδες µέτρησης ραδιενέργειας: 1 GRAY=100 RADS 1 RAD=1 ROENTGEN 1 cgy=1/100 GRΑΥ=1 RAD [33]

34 Παράγοντες τρωτότητας του προσωπικού: Κάθε ανθρώπινος οργανισµός αντιδρά διαφορετικά στο ίδιο πόσο ραδιενέργειας στο οποίο έχει εκτεθεί. Οι παράγοντες οι οποίοι επιδρούν είναι: 1) Το συνολικό πόσο της ακτινοβολίας η οποία έχει ληφθεί κατά το παρελθόν και το παρόν (η έκθεση είναι προσθετική). 2) Η ανεκτικότητα του κάθε οργανισµού. 3) Η έκθεση συνδυασµένη µε άλλο τραυµατισµό. 4) O ρυθµός της δόσης κατά την έκθεση. 5) Η φυσική κατάσταση του ατόµου. Τύποι των ραδιενεργών δόσεων: 1) Άµεση: Μια δόση η οποία έχει ληφθεί µέσα σε 24 ώρες ή και λιγότερο. 2) Χρόνια: Το ποσό της ακτινοβολίας που έχει ληφθεί σε εκτεταµένη περίοδο χρόνου, πάνω από 24 ώρες και κατά την διάρκεια της ζωής του ατόµου. 3)Επιδερµική δόση: Η οποία έχει ληφθεί µε την µορφή εγκαυµάτων από βήτα ακτινοβολία. 4) Όλου του σώµατος: Η δόση που έχει ληφθεί από το λαιµό µέχρι τη µέση και περιλαµβάνει τα µάτια και τα βασικά όργανα. 5) Μέση Θανατηφόρος όση (LD-50): είναι η θανατηφόρος δόση για το 50% του προσωπικού που εκτέθηκε. Στον παρακάτω πίνακα-1 φαίνονται τα αποτελέσµατα της έκθεσης σε ακτινοβολία του στρατιωτικού προσωπικού: [34]

35 όση * Αρχικά Συµπτώµατα** Χρόνος Αρχικών Συµπτωµάτων (περίπου) Ικανότητα Απόδοσης (στο µέσο της κλίµακας) Τελική Κατάσταση 0 µε µε µε µε µε 800 Καθόλου µέχρι ελαφρό παροδικό πονοκέφαλο, ναυτία και εµετός µέχρι 5% του προσωπικού στο πάνω µέρος της κλίµακας. Παροδική ήπια ναυτία στο 5%- 30% του προσωπικού και εµετός µέχρι το 5% στο πάνω µέρος της κλίµακας. Παροδική ήπια µε µέτρια ναυτία και εµετός στο 20%-70% του προσωπικού και ήπια µε µέτρια κούραση και αδυναµία στο 25%-60% του προσωπικού. Παροδική, µέτρια ναυτία και εµετός στο 50%- 90% και µέτρια κούραση στο 50%- 90% του προσωπικού. Μέτρια µε σοβαρή ναυτία και εµετός στο 80%- 100% του προσωπικού ώρες Ικανότητα Μάχης εν απαιτείται νοσοκοµειακή περίθαλψη και επιστροφή στο καθήκον 2-20 ώρες Ικανότητα Μάχης εν απαιτείται νοσοκοµειακή περίθαλψη και επιστροφή στο καθήκον. Όχι θάνατοι. 2 ώρες µε 2 µέρες 2 ώρες µέχρι 3 µέρες Μέσα 1 ώρα σε ΑΚ: ΜΑ απο 4 ώρες µέχρι 2 έβδοµα., µέχρι την ανάρρωση. ΜΚ: ΜΑ απο 6 ώρες µέχρι 1 µέρα. ΜΑ: ΜΑ 6 έβδοµα. Μέχρι την ανάρρωση. ΑΚ: ΜΑ απο 3 ώρες µέχρι 2 εβδοµ., για θάνατο ή ανάρρωση. Μ Κ: ΜΑ απο 4 ώρες µέχρι για θάνατο ή ανάρρωση. ΑΚ: ΜΑ απο 2 ώρες µέχρι 3 εβδοµ. ΑΜ απο 3 εβδοµ. µέχρι το θάνατο. Κάτω απο 5% θάνατοι στο Κάτω µέρος της κλίµακας. Θάνατος µπορεί να επέλθει στο 10% το προσωπικού. Το 10%-50% χρήζει νόσοκ. Περίθαλψης. Οι επιζώντες επιστρέφουν στο καθήκον. Επιστροφή στο καθήκον και κάτω απο 10% θάνατοι για το κάτω µέρος της κλίµακας. Στο πάνω µέρος της κλίµακας ο θάνατος µπορεί να επέλθει για πάνω από 50% του προσωπικού αρχίζοντας µετά από 4 εβδοµ. Νοσοκ. περίθαλψη 2-5 έβδοµα, χρήζει το 10%-80% του προσωπικού Στο κάτω µέρος της κλίµακας θάνατος µπορεί να επέλθει στο 50% του προσωπικού αρχίζοντας µετά από 4 εβδοµ. Στο πάνω µέρος της κλίµακας ο θάνατος θα επέλθει στο 99% του προσωπικού ξεκινώντας µετά από 3 εβδοµ. Νοσοκ. Περίθαλψη χρήζει το 50%-100% του προσωπικού. [35]

36 801 µε 1500 Μέτρια µε σοβαρή κούρασηκαι αδυναµίαστο 90%- 100%του προσωπικού. Μέτρια µε σοβαρή ναυτία, εµετός, αποπροσανατολισµός και ίλιγγος στο 100% και µέτρια απώλεια υγρών στο 80% του προσωπικού. 2 ώρες µε 6 εβδοµ. 45 λεπτά µε 2-1/2 µέρες. ΑΚ: ΜΑ απο 2 ώρες µε 2 µέρες και απο 7 µέρες µε 4 εβδοµ. ΑΚ: ΜΑ 1 ώρα µέχρι 6 ώρες και 1-1/2 µέρες µέχρι 1 εβδοµ. ΑΜ: 6 ώρες µέχρι 1-1/2 µέρα µέχρι το θάνατο. ΜΚ: ΜΑ 1-1/2 ώρα µέχρι 8 µέρες. ΑΜ: 8 µέρες µέχρι το θάνατο. Μέχρι 1000 cgy το 100%του προσωπικού χρήζει νόσοκ.περίθαλψης για 4-6 µέρες. Πάνω από 1000cGy γιατο 100% του προσωπικού ο θάνατος θα επέλθει σε 1 έως 3 εβδοµ. ΑΚ = απαραίτητο καθήκον ΜΚ = µη απαραίτητο καθήκον ΜΑ = µειωµένη απόδοση (25%-75% της απόδοσης πριν την έκθεση στην ραδιενέργεια) ΑΜ = ακατάλληλος µάχης (< 25% της απόδοσης πριν την έκθεση στην ραδιενέργεια) * Οι δόσεις αναφέρονται για τιµές δόσεων στον αέρα. ** Η εκδήλωση εµετού και ναυτίας απο ένταση ή φόβο έχει αναφερθεί απο το 20% µάχιµων τµηµάτων των ΗΠΑ σε µια έρευνα που πραγµατοποιήθηκε στους βετεράνους του β' παγκ. πόλεµου ιδιαίτερα µε την παρουσία απαίσιων σκηνών ή οσµών. Ιδιαίτερη κούραση και αδυναµία είναι κοινά συµπτώµατα απο την ένταση της µάχης. Έτσι κανένα απο τα παραπάνω συµπτώµατα απο µονό του δεν αποτελεί αξιόπιστη ένδειξη για το ποσό της ακτινοβολίας που µπορεί να έχει ληφθεί από ένα άτοµο. ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚOY [36]

37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο : ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΧΒΡΠ ΑΠΕΙΛΩΝ 2.1 ΑΡΜΟΔΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΧΒΡΠ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ «Η προσπάθεια πρόκλησης επιδηµιών, η προσθήκη µολυσµατικών, ρυπογόνων παραγόντων στο σύστηµα ύδρευσης και η χρήση επικίνδυνων χηµικών ουσιών µε τελικό σκοπό την επικράτηση κατά του αντιπάλου σε πολεµικές συρράξεις είναι καταγεγραµµένη από αρχαιοτάτων χρόνων. Τον περασµένο αιώνα η µεγάλη ανάπτυξη των χηµικών, βιολογικών και πυρηνικών όπλων οδήγησε στην περιστασιακή χρήση τους κατά τον πρώτο και δεύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο και άλλες περιφερειακές συρράξεις. Καταγράφηκαν επίσης ατυχήµατα σε εγκαταστάσεις παραγωγής ΧΒΡΠ όπλων. Τις τελευταίες δεκαετίες καταγράφηκαν περιστατικά χρήσης ή προετοιµασίες για πραγµατοποίηση επιθέσεων µε ΧΒΡ παράγοντες από τροµοκρατικές οργανώσεις και εκτός πλαισίου πολεµικών συρράξεων. Μετά τα περιστατικά µε την αποστολή επιστολών µε σκόνη άνθρακα, το θέµα της χρήσης ΧΒΡΠ παραγόντων κατά του πληθυσµού βρέθηκε στο επίκεντρο της δηµοσιότητας. Στη χώρα µας και στην Ε.Ε. η πλευρά της διαχείρισης των συνεπειών ΧΒΡΠ περιστατικών έχει ενταχθεί στο αντικείµενο της Πολιτικής Προστασίας µαζί µε τις φυσικές και τις τεχνολογικές καταστροφές. Στην Ελλάδα, µέχρι τώρα, δεν έχει υπάρξει πραγµατικό ΧΒΡΠ περιστατικό. Τα µόνα περιστατικά που έχουν καταγραφεί είναι οι φάρσες µε τα ύποπτα για άνθρακα αντικείµενα (επιστολές ή άλλα δέµατα) που συνέβησαν στη χώρα µας όπως και σε άλλες χώρες µε ιδιαίτερη έξαρση την περίοδο Οκτωβρίου εκεµβρίου 2001 µετά τις τροµοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεµβρίου 2001 στις ΗΠΑ».( [37]

38 Σε περίπτωση εκδήλωσης ΧΒΡΠ περιστατικού στη Χώρα µας ο φορέας που θα ενεργοποιηθεί για την εκτίµηση χηµικών, βιολογικών, ραδιολογικών και πυρηνικών απειλών, την κινητοποίηση του µηχανισµού αντιµετώπισής τους και την υποστήριξη αυτού στη λήψη αποφάσεων για την αντιµετώπιση τέτοιων περιστατικών είναι η Υποστηρικτική Οµάδα ιαχείρισης Κρίσεων (Υ.Ο..Κ.). Η Υ.Ο..Κ. συστάθηκε για πρώτη φορά την περίοδο των Ολυµπιακών Αγώνων που διεξήχθησαν στη Χώρα µας το Στο πλαίσιο των µέτρων, που είχαν ληφθεί για την ασφάλεια των Ολυµπιακών Αγώνων στην Αθήνα, ήταν και η λειτουργία της Υποστηρικτικής Οµάδας ιαχείρισης Κρίσεων στη Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας που στελεχωνόταν από ειδικευµένο και επιστηµονικό προσωπικό συναρµόδιων Υπουργείων, Υπηρεσιών και Φορέων. Η αντιµετώπιση απειλών και συµβάντων Χ.Β.Ρ.Π. απαιτεί ειδικό χειρισµό τόσο στην εκτίµηση του κινδύνου όσο και στην αντιµετώπιση σχετικού συµβάντος. Μάλιστα, η σχετική εµπειρία που αποκτήθηκε από τους Ολυµπιακούς Αγώνες, όπου η Υ.Ο..Κ. διαχειρίσθηκε µε επάρκεια όλα τα ύποπτα σχετικά περιστατικά, υπήρξε πολύτιµη. Από τα παραπάνω προέκυψε η αναγκαιότητα της σύστασης και λειτουργίας ανάλογης υποστηρικτικής οµάδας. Για το σκοπό αυτό συστάθηκε στη Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας Υποστηρικτική Οµάδα ιαχείρισης Χηµικών, Βιολογικών, Ραδιολογικών και Πυρηνικών Απειλών και Συµβάντων, αφού η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας, από την αποστολή της, είναι αρµόδια να συντονίζει αλλά και να υποστηρίζει, µε επιστηµονικές πληροφορίες και εξειδικευµένη τεχνογνωσία, τις επιµέρους αρµόδιες επιχειρησιακά για την αντιµετώπιση Χ.Β.Ρ.Π. περιστατικών δυνάµεις Πολιτικής Προστασίας. Αξιοσηµείωτη αποτελεί η συνεισφορά της ΥΟ Κ κατά τη διάρκεια των Ο.Α µε κύρια αποστολή αυτή της εκτίµησης ΧΒΡΠ απειλών µε βάση τα στοιχεία πρώτης ειδοποίησης και κατόπιν η εισήγηση στο Ολυµπιακό Κέντρο Ασφάλειας το οποίο ανελάµβανε την κινητοποίηση του µηχανισµού αντιµετώπισης. Η ΥΟ Κ στελεχωνόταν και στελεχώνεται από εκπροσώπους των εξής φορέων: [38]

39 Α/Α ΥΠΗΡΕΣΙΑ/ ΦΟΡΕΑΣ ΑΡ. ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΑΝΑ ΒΑΡ ΙΑ 1. ΓΓΠΠ 1 (Επικεφαλής) 2. ΕΛ.ΑΣ 1 (Αξ/κος Χ.Β.Ρ.Π. Πληροφοριών) 3. Λ.Σ 1 4. Π.Σ 1 5. Γ.Ε.ΕΘ.Α 1 (Απεικονιστής, 6. ΕΕΑΕ 1 Αξ/κος Χ.Β.Ρ.Π. Άµυνας) 7. ΣΟΤΥ 1 8. ΓΧΚ 1 9. ΥΠΕΧΩ Ε ΥΠ. ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΜΥ OEOA ΓΓΠΠ 1 (Γραµµατειακή Υποστήριξη) ΣΥΝΟΛΟ 13 ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΣΤΕΛΕΧΩΣΗ ΥΟ Κ [39]

40 Στην ΥΟ Κ εκπροσωπούνται όλοι οι συναρµόδιοι φορείς για την αντιµετώπιση ΧΒΡΠ συµβάντος. Η οµάδα συντονίζεται και εκπροσωπείται συνολικά από τον εκπρόσωπο της ΓΓΠΠ που αποτελεί τον επικεφαλής σύµφωνα µε το Σχέδιο ΧΒΡΠ. Ο επικεφαλής αναθέτει στους καθ` ύλη αρµόδιους εκπροσώπους των Φορέων την εισήγηση ανάλογα µε τον είδος του συµβάντος και κατά λόγο αρµοδιότητας ενεργειών. Οι αποφάσεις της ΥΟ Κ λαµβάνονται συλλογικά και οι σχετικές εισηγήσεις υπογράφονται από τον επικεφαλής. Από την αποστολή της ΥΟ Κ, προκύπτουν οι εξής αρµοδιότητες: 1. Η εκτίµηση της τεχνικής και επιχειρησιακής δυνατότητας χρήσης ΧΒΡΠ παραγόντων και η σχετική εισήγηση στο ΟΚΑ/ΟΚΕΠ 2. Υποστήριξη του Σ Σ 3. Υποστήριξη του Γεν. Γραµµατέα Πολιτικής Προστασίας στη διαχείριση συνεπειών απωλειών που σχετίζονται µε ΧΒΡΠ περιστατικά. Αναλυτικότερα: Για την ανίχνευση Χ.Β.Ρ.Π. παραγόντων σε αρχικό στάδιο, συγκροτούνται συνεργεία πρώτης εκτίµησης Χ.Β.Ρ.Π. παραγόντων από κατάλληλα εκπαιδευµένο προσωπικό της ΕΛ.ΑΣ. ή Λ.Σ. (κατά τόπο αρµοδιότητας) καθώς και του Π.Σ., τα οποία µεταβαίνουν στον τόπο του αναφεροµένου συµβάντος για την διακρίβωση ή µη της βασιµότητας της πληροφορίας, κατόπιν εντολής του Ο.Κ.Α. Εάν σύµφωνα µε τα ανωτέρω ενεργοποιηθεί το Σ.Χ.Κ./Ο.Α. (που είναι και το πιθανότερο), τότε εφαρµόζεται η διαδικασία ροής πληροφοριών εκτίµησης απειλής, που προβλέπεται στο Σ.Χ.Κ./Ο.Α., δηλαδή λειτουργία της Τοπικής Οµάδας Πληροφοριών (Τ.Ο.Π.) σε Τακτικό Επίπεδο και της Κοινής Οµάδας Πληροφοριών (Κ.Ο.Π.) σε Επιχειρησιακό Επίπεδο (Αίθουσα Χειρισµού Κρίσεων). Εάν το περιστατικό δεν αξιολογηθεί ως κρίσιµο τότε η διαχείριση πληροφοριών γίνεται σύµφωνα µε το πρότυπο ιοίκησης Ολυµπιακής Ασφάλειας µε προέκταση στα επίπεδα όργανα που προβλέπονται στο Σχέδιο Αντιµετώπισης ΧΒΡΠ απειλών. Πριν την εκδήλωση περιστατικού αξιολογούνται οι εισερχόµενες πληροφορίες, εκτιµώνται οι σχετικές πιθανές επιπτώσεις και γίνεται εισήγηση στο ΟΚΑ. Για την εκτίµηση της απειλής, η ΥΟ Κ αλληλοτροφοδοτείται µε πληροφορίες από: [40]

41 1. Το ΟΚΕΠ 2. Το ΟΚΑ 3. Τα Επιχειρησιακά Κέντρα Φορέων, 4. Τις Οµάδες πρώτης απόκρισης Ολυµπιακών Εγκαταστάσεων 5. Την Κοινή Οµάδα Πληροφοριών 6. Τους Φορείς που Στελεχώνουν την ΥΟ Κ Όσον αφορά τις αρµοδιότητες των εκπροσώπων των φορέων πριν την εκδήλωση του περιστατικού αυτές απεικονίζονται αµέσως παρακάτω: [41]

42 Π.Σ. Εκπρόσωποι φορέων Πριν το περιστατικό 1. Επικοινωνεί µε το ΟΚΕΠΣ και λαµβάνει πληροφορίες σχετικά µε ύποπτα περιστατικά που δύναται να σχετίζονται µε Χ, Β, Ρ παράγοντες ή µε ουσίες που µπορούν να αποτελέσουν πρώτες ύλες για την κατασκευή τους 2. Ενηµερώνει τον επικεφαλής Γ.Ε.Ε.Θ.Α (ΧΒΡΠ Απεικονιστής) 1. Επικοινωνεί µε το ΕΘΚΕΠΙΧ και λαµβάνει πληροφορίες σχετικά µε ύποπτα περιστατικά, στον χώρο ευθύνης των Ε, που δύναται να σχετίζονται µε Χ, Β, Ρ παράγοντες ή µε ουσίες που µπορούν να αποτελέσουν πρώτες ύλες για την κατασκευή τους 2. Ενηµερώνει τον επικεφαλής. 3. Παρέχει πληροφορίες σχετικά µε τη δυνατότητα οπλοποίησης ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (Ε.Ε.Α.Ε.) 1. Παρέχει πληροφόρηση για ραδιενεργό ρύπανση από στοιχεία του δικτύου ελέγχου ραδιενέργειας 2. Ενηµερώνει τον επικεφαλής και τον Αξ/κο ΧΒΡΠ πληροφοριών για τυχόν κλοπή ή άλλη διακίνηση ραδιενεργών πηγών και άλλων ραδιενεργών υλικών στην Ελληνική επικράτεια στο εξωτερικό. 3. Αξιολογεί τις πληροφορίες που προέρχονται από το ΟΚΕΠ σχετικά µε χρήση ή διακίνηση ραδιολογικών υλικών 4. Παρέχει πληροφορίες σχετικά µε τα συµπτώµατα, τις πιθανές επιπτώσεις από τη χρήση ραδιολογικών παραγόντων και την αντίστοιχη ιατροφαρµακευτική αντιµετώπιση [42]

43 Εκπρόσωποι φορέων Γ.Χ.Κ. Σ.Ο.Τ.Υ. Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. ΥΠ. ΑΓΡΟΤ. ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Πριν το περιστατικό 1. Παρέχει στοιχεία για τις φυσικοχηµικές ιδιότητες, την τοξικότητα, τις µεθόδους διασποράς των χηµικών παραγόντων. 2. Παρέχει πληροφορίες σχετικά µε την εµπορική κυκλοφορία επικίνδυνων χηµικών ουσιών. Παρέχει πληροφορίες για τις δυνατότητες ταυτοποίησης των χηµικών παραγόντων από τα εργαστήρια στην Ελλάδα ή το εξωτερικό 1. Παρέχει στοιχεία για τις ιδιότητες, τους κινδύνους, τα πιθανά συµπτώµατα, τους τρόπους µετάδοσης, τις µεθόδους διασποράς και τους τρόπους προφύλαξης και θεραπείας των βιολογικών παραγόντων. 2. Παρέχει καθηµερινά πληροφορίες από τα δίκτυα επιδηµιολογικής επιτήρησης που διαθέτει. 3. Παρέχει πληροφορίες για τις δυνατότητες ταυτοποίησης των βιολογικών παραγόντων από τα εργαστήρια που εποπτεύει ή/και τα εργαστήρια του εξωτερικού µε τα οποία συνεργάζεται Παρέχει πληροφορίες σχετικά µε τη διαθεσιµότητα ιατροφαρµακευτικών πόρων 1. Παρέχει πληροφορίες σχετικά µε τη διακίνηση επικίνδυνων υλικών στην Ελληνική επικράτεια Καταθέτει κατάλογο µε εταιρείες που έχουν τη δυνατότητα µεταφοράς τοξικών αποβλήτων 1. Παρέχει στοιχεία και πληροφορίες για τις φυσικοχηµικές ιδιότητες, την τοξικότητα, τις µεθόδους διασποράς και την κυκλοφορία τοξικών ουσιών αρµοδιότητας του (φυτοφαρµάκων, εντοµοκτόνων) ή άλλων πρώτων υλών κατάλληλων για την παρασκευή πολεµικών χηµικών ουσιών. 2. Παρέχει πληροφορίες για τις δυνατότητες των εργαστηρίων του ή/και των εργαστηρίων του εξωτερικού µε τα οποία συνεργάζεται. [43]

44 Ε.Μ.Υ. Παρέχει καθηµερινή πρόγνωση καιρού ή όποτε κριθεί απαραίτητο. Γραµµατειακή Υποστήριξη (Γ.Γ.Π.Π.) ΠΙΝΑΚΑΣ 3: Αρµοδιότητες εκπροσώπων των φορέων πριν την εκδήλωση περιστατικού Η νοµοθετική κατοχύρωση της Υ.Ο..Κ. πραγµατοποιήθηκε µε τον υπ αριθµ. Νόµο 3491/2007. Συγκεκριµένα: Άρθρο 15 Σύσταση Υποστηρικτικής Οµάδας ιαχείρισης Χηµικών. Βιολογικών, Ραδιολογικών και Πυρηνικών Απειλών και Συµβάντων 1. Στη Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας συνιστάται, και λειτουργεί οµάδα µε διακριτικό τίτλο «Υποστηρικτική Οµάδα ιαχείρισης ΧΒΡΠ Απειλών και Συµβάντων», η οποία υπάγεται απευθείας στον Γενικό Γραµµατέα Πολιτικής Προστασίας. Η Υποστηρικτική Οµάδα ιαχείρισης Χηµικών, Βιολογικών, Ραδιολογικών και Πυρηνικών Απειλών και Συµβάντων αποτελεί Επιτελικό Συµβουλευτικό Όργανο, το οποίο υποστηρίζει σε επίπεδο τακτικό, επιχειρησιακό και πολιτικό τις αρµόδιες δυνάµεις και όργανα πολιτικής προστασίας µε την παροχή εξειδικευµένης τεχνογνωσίας και επιστηµονικών πληροφοριών για τη διαχείριση χηµικών, βιολογικών, ραδιολογικών και πυρηνικών απειλών και συµβάντων. 2 Η Υποστηρικτική Οµάδα στελεχώνεται από επιστηµονικό και ειδικευµένο προσωπικό της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας, των Υπουργείων Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ηµόσιων 'Εργων και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων, του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άµυνας, της Ελληνικής Αστυνοµίας, του Πυροσβεστικού Σώµατος, του Λιµενικού Σώµατος, του Γενικού Χηµείου του Κράτους, της Ελληνικής Επιτροπής Ατοµικής Ενέργειας και της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας. 3. Με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης καθορίζεται η συγκρότηση της ανωτέρω οµάδας στη Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας, ο τρόπος οργάνωσης, λειτουργίας και άσκησης των αρµοδιοτήτων της, ο [44]

45 αριθµός των µελών της ανά Υπουργείο, Υπηρεσία ή Φορέα και τα ειδικότερα προσόντα τους, η υλικοτεχνική υποδοµή και τα µέσα που διαθέτει, καθώς και κάθε άλλο σχετικό ζήτηµα Ο ορισµός των µελών της γίνεται ύστερα από απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης. Με απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης και Οικονοµίας και Οικονοµικών καθορίζονται οι όροι, οι προϋποθέσεις και ο τρόπος αποζηµίωσης των µελών της και το ύψος αυτής, η οποία µπορεί να αναπροσαρµόζεται µε όµοια απόφαση, καθώς και οι αναγκαίες δαπάνες για τη λειτουργία της, σύµφωνα µε τις διατάξεις του ν. 3205/2005, όπως ισχύει. [45]

46 2.2 ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΡΙΣΕΩΝ (Ε.Σ.Δ.Κ.) / ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΑΘΗΝΑ Γενικά Κατά την διάρκεια των Ολυµπιακών Αγώνων Αθήνα 2004 αξιοσηµείωτη αποτελεί η αναστολή των διατάξεων του Ν. 3013/2002, «Αναβάθµιση της Πολιτικής Προστασίας και λοιπές διατάξεις» που αναφέρονται στην πρόληψη Χ.Β.Ρ.Π. περιστατικών και η θέση σε λειτουργία αντ αυτού του «ΠΟΛΥ ΕΥΚΗ». «Ο «ΠΟΛΥ ΕΥΚΗΣ» ήταν η κωδική ονοµασία του Εθνικού Συστήµατος ιαχείρισης Κρίσεων (Ε.Σ..Κ.) που εκπόνησαν οι αρχές ασφαλείας για τα θωράκιση της ελληνικής επικράτειας από κάθε πιθανό ή απίθανο κίνδυνο κατά τη διάρκεια των Ο.Α Το σύστηµα «ΠΟΛΥ ΕΥΚΗΣ» αποτέλεσε το επιχειρησιακό σύστηµα µε το οποίο θα αντιµετωπιζόταν κάθε συµβατική ή ασύµµετρη απειλή, κάθε φυσική ή τεχνολογική καταστροφή που θα µπορούσε να συµβεί κατά την διάρκεια των Ο.Α. στην Ελλάδα. Το Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ» µε το οποίο η πολιτεία αντιµετωπίζει έκτακτα γεγονότα και καταστροφικά φαινόµενα τέθηκε κάτω από τις κατευθυντήριες οδηγίες του «ΠΟΛΥ ΕΥΚΗ». Το ΕΣ Κ απέβλεπε κατά κύριο λόγο στην αντιτροµοκρατική αντίδραση (πρόληψηαποτροπή) και στη διαχείριση συνεπειών από πυρηνικά, ραδιολογικά, βιολογικά, χηµικά και εκρηκτικά όπλα, καθώς και όπλα µαζικής καταστροφής. Το νέο δόγµα ασφαλείας στηρίχθηκε σε τέσσερις άξονες: αναγνώριση, ανάλυση, σύνθεση και αποτροπήαντιµετώπιση απειλών». (ΕΝΘΕΤΟ ΒΗΜΑ REPORTAGE, 2004, σελ. 7, 16-17) Όσον αφορά την αναγνώριση, εκτίµηση, πρόληψη και αντιµετώπιση ΧΒΡΠ απειλών κατά τους Ο.Α. εκπονήθηκε ειδικό σχέδιο που ενσωµατώθηκε στο Ε.Σ..Κ. Ολυµπιακής Ασφάλειας, το οποίο απέβλεπε στην αντιτροµοκρατική αντίδραση (πρόληψη αποτροπή) καθώς και στη διαχείριση των συνεπειών σε περίπτωση εκδήλωσης περιστατικών ΧΒΡΠ απειλών από τροµοκρατικές ή άλλες εγκληµατικές ενέργειες (αντιµετώπιση αποκατάσταση). Το ειδικό αυτό σχέδιο (Σχέδιο αντιµετώπισης ΧΒΡΠ απειλών κατά τους Ο.Α.) χωρίστηκε σε τρία µέρη. Το πρώτο µέρος αφορούσε την αξιολόγηση της επικινδυνότητας, στην οποία αξιολόγηση συµµετείχαν εµπειρογνώµονες αναλύοντας απόρρητες, ειδικές και ιατρικές πληροφορίες (Medical Intelligence), καθώς και πληροφορίες που σχετίζονταν µε βιολογικά υλικά (NBC Intelligence). Όλες τις ανωτέρω πληροφορίες συνέλεγε το Ολυµπιακό Κέντρο [46]

47 Πληροφοριών (Ο.Κ.Ε.Π.). Επίσης πραγµατοποιήθηκε εκτίµηση τρωτότητας στρατηγικών και λοιπών κρισίµων στόχων, καθώς και περιγραφή των απειλών, αλλά και εξέταση του περιβάλλοντος ΧΒΡΠ απειλής. Σύµφωνα µε το σχέδιο αντιµετώπισης ΧΒΡΠ απειλών, κατά την φάση της πρόληψης, η οποία αποτέλεσε το δεύτερο µέρος ακολουθήθηκαν οι παρακάτω ενέργειες: Εθνική πολιτική κατά της τροµοκρατίας. Σχεδίαση προληπτικών µέτρων κατά λόγω αρµοδιότητας από τις εµπλεκόµενες Υπηρεσίες και Φορείς. Έλεγχος διακίνησης φορτίων µε επικίνδυνα υλικά. Έντονη επιτήρηση περιοχών µε επικίνδυνα υλικά. Συστηµατικοί και εντατικοί έλεγχοι διατροφικής αλυσίδας. Σύστηµα έγκαιρης προειδοποίησης και αναφορών. o Τυποποιηµένες µέθοδοι επικοινωνίας. o ίκτυο διασυνδεδεµένων συσκευών ανίχνευσης Χ.Β.Ρ.Π. ουσιών σε καθορισµένους στόχους. Εκπαίδευση προσωπικού εµπλεκοµένων φορέων. ηµιουργία µνηµονίων ενεργειών για τις επιχειρήσεις Χ.Β.Ρ.Π. Άµυνας, µε ευθύνη και µέριµνα του κάθε εµπλεκόµενου φορέα. Η συνεχιζόµενη εκπαίδευση πολλαπλών φάσεων του προσωπικού, θα πρέπει να συµβαδίζει µε την προµήθεια αντίστοιχου εξοπλισµού, υλικών και µέσων Χ.Β.Ρ.Π. άµυνας ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΡΧΙΚΗΣ ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Το προσωπικό που εκτελεί Υπηρεσία στα Τηλεφωνικά Κέντρα των εµπλεκόµενων Φορέων και Υπηρεσιών, στις περιπτώσεις που λαµβάνει τηλεφωνική πληροφορία για Χ.Β.Ρ.Π. περιστατικό, συµπληρώνει ειδικό πληροφοριακό έντυπο, το οποίο έχει διαµορφωθεί µε ευθύνη της Γ.Γ.Π.Π. και χορηγείται µε µέριµνα του κάθε Φορέα. Για να αντεπεξέλθει στην αποστολή του αυτή, εκπαιδεύεται κατάλληλα, στην τεχνική λήψης των πληροφοριών από τον καλούντα και στην ορθή καταχώρησή τους στο ειδικό πληροφοριακό έντυπο. [47]

48 Το έντυπο αυτό, αµέσως µετά τη συµπλήρωσή του, διαβιβάζεται στην Υ.Ο..Κ. για εκτίµηση και εν συνεχεία εισήγηση στο Ολυµπιακό Κέντρο Ασφάλειας (Ο.Κ.Α.), για λήψη απόφασης όσον αφορά τις περαιτέρω ενέργειες ΑΣΚΗΣΕΙΣ οι εξής: Οι ασκήσεις που πραγµατοποιήθηκαν για την εκπαίδευση του προσωπικού ήταν ΚΩΔΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΠΥΡΙΝΗ ΡΟΜΦΑΙΑ OLYMPIC GUARDIAN I OLYMPIC GUARDIAN II ΕΠΙ ΧΑΡΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΗΜΕΡ. ΣΥΜΜΕΤΈΧΟΝΤΕΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ Χ.Β.Ρ.Π. & 24-25/09/ ΟΜΗΡΙΑ ΧΕΙΡΙΣΤΑ 4-5/11/ ΣΕΝΑΡΙΑ & ΑΣΥΜΜΕΤΡΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ Χ.Β.Ρ.Π. & 13-16/05/ ΑΣΥΜΜΕΤΡΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ ΚΩΔΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΜΠΛΕ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΑΣΠΙΣ ΗΡΑΚΛΕΟΥΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΗΜΕΡ. ΣΥΜΜΕΤΈΧΟΝΤΕΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ Χ.Β.Ρ.Π. & 06-08/02/ ΟΜΗΡΙΑ ΣΕ ΣΚΑΦΟΣ Χ.Β.Ρ.Π /03/ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΧΒΡΠ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ Η χρονική περίοδος εφαρµογής του σχεδίου άρχισε την και έληξε την [48]

49 2.3 ΑΡΜΟΔΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΧΒΡΠ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ (Ε.Ε.) Κ.Ε.Π.Π.Α. & Ε.Π.Α.Α «Η ιδέα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να εκφράζεται µε µια ενιαία φωνή στα παγκόσµια θέµατα είναι τόσο παλιά όσο και η ίδια η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η Ένωση όµως έχει σηµειώσει µικρότερη πρόοδο στη χάραξη κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας από ότι στη δηµιουργία ενιαίας αγοράς και κοινού νοµίσµατος. Οι γεωπολιτικές αλλαγές που ακολούθησαν την κατάρρευση του κοµµουνισµού ανάγκασαν τα µέλη της ΕΕ να εντείνουν τις προσπάθειές τους για να εκφράζονται και να ενεργούν ως ένα ενιαίο σύνολο γεγονός που έφερε ορισµένα θετικά αποτελέσµατα. Το πρώτο βήµα στην ιστορία της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας ήταν µια φιλόδοξη προσπάθεια για την ίδρυση το 1954 της Ευρωπαϊκής Αµυντικής Κοινότητας, η οποία την τελευταία στιγµή δεν καρποφόρησε. Ακολούθησε το 1970 η διαδικασία της λεγόµενης Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνεργασίας, στο πλαίσιο της οποίας τα κράτη µέλη της ΕΕ αποπειράθηκαν να συντονίσουν τις θέσεις τους σε τρέχοντα θέµατα εξωτερικής πολιτικής. Με βάση τη διαδικασία αυτή, οι χώρες της ΕΕ εξέδιδαν κοινές δηλώσεις µε τις οποίες καταδίκαζαν επιθετικές ενέργειες σ όλο τον κόσµο ή υποστήριζαν ειρηνευτικές πρωτοβουλίες των Ηνωµένων Εθνών ή άλλων φορέων. Για ιδιαίτερα ευαίσθητα θέµατα όµως, ή στις περιπτώσεις που διακυβεύονταν ειδικά συµφέροντα χωρών της ΕΕ, η διατύπωση κοινής θέσης δεν ήταν δυνατή, καθώς οι αποφάσεις έπρεπε να λαµβάνονται µε οµοφωνία». ( Μια νέα ώθηση «Στη διάρκεια των τελευταίων δεκαπέντε ετών, η Ένωση κατέβαλε νέες προσπάθειες για την ανάληψη ενός ενεργού ρόλου στον τοµέα της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφαλείας που θα συµβάδιζε περισσότερο µε την εµπορική και οικονοµική της ισχύ. Οι περιφερειακές συγκρούσεις µετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989, και πιο πρόσφατα η ανάγκη καταπολέµησης της διεθνούς [49]

50 τροµοκρατίας, έπεισαν τους ηγέτες της ΕΕ ότι θα ήταν σκόπιµο να θεσπιστούν επίσηµα µέσα τόσο σε επίπεδο διπλωµατίας όσο και σε επίπεδο παρέµβασης. Ένα από τα προβλήµατα που ανέκυψαν ήταν να συµφωνηθεί ποιες αρµοδιότητες έπρεπε να δοθούν στην ΕΕ και στα όργανά της για ζωτικά θέµατα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας και ποιες έπρεπε να διατηρήσουν τα κράτη µέλη. Τελικά, αποφασίστηκε να παραµείνουν οι ουσιαστικές αρµοδιότητες στα κράτη µέλη, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και, σε µικρότερο βαθµό, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να συµµετέχουν στις σχετικές διαδικασίες. Ωστόσο, µε βάση το πλαίσιο που συµφωνήθηκε, οι σηµαντικές αποφάσεις πρέπει ακόµη να λαµβάνονται µε οµοφωνία, κάτι που είναι δύσκολο να επιτευχθεί σε µια Ένωση µε 27 µέλη. Στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ, η Ένωση θέσπισε επίσης την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ασφάλειας και Άµυνας (ΕΠΑΑ) ενόψει της δηµιουργίας µιας κοινής αµυντικής δοµής, εφόσον κάτι τέτοιο αποφασιστεί αργότερα. Το εκέµβριο του 2003, οι ηγέτες της ΕΕ ενέκριναν την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ασφάλεια και έκτοτε είναι σύµφωνοι σε ό,τι αφορά τη βασική αποστολή της και τους τοµείς προτεραιότητας για ανάληψη δράσης: καταπολέµηση της τροµοκρατίας, στρατηγική για τη Μέση Ανατολή και σφαιρική πολιτική για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη». ( Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας (European Defence Agency- EDA) «Ο Ευρωπαϊκός Οργανισµός Άµυνας δηµιουργήθηκε βάσει Κοινής ράσης του Συµβουλίου των Yπουργών της 12ης Ιουλίου 2004 µε σκοπό την ανάπτυξη των αµυντικών δυνατοτήτων στον τοµέα της διαχείρισης κρίσεων, καθώς και την προώθηση και ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τοµέα των εξοπλισµών. Αποβλέπει επίσης στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής βιοµηχανικής και τεχνολογικής βάσης στον τοµέα της άµυνας, στη δηµιουργία ανταγωνιστικής ευρωπαϊκής αγοράς αµυντικού εξοπλισµού, καθώς και στην προαγωγή της έρευνας. Αποστολή του Ευρωπαϊκού Οργανισµού Άµυνας είναι η υποστήριξη των προσπαθειών του Συµβουλίου και των κρατών µελών για τη βελτίωση των αµυντικών δυνατοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τοµέα της διαχείρισης κρίσεων, καθώς και η [50]

51 υποστήριξη της ευρωπαϊκής πολιτικής ασφάλειας και άµυνας (ΕΠΑΑ). Όλα τα κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκτός από τη ανία, συµµετέχουν στον Οργανισµό (σύµφωνα µε το άρθρο 6 του πρωτοκόλλου για τη θέση της ανίας, το οποίο προσαρτάται στη συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και στη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η ανία δεν συµµετέχει στην εκπόνηση και την εφαρµογή αποφάσεων και δράσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχουν συνέπειες στην άµυνα). Ο Οργανισµός έχει την έδρα του στις Βρυξέλλες. Ο Οργανισµός τελεί υπό την εποπτεία και τον πολιτικό έλεγχο του Συµβουλίου. Το Συµβούλιο εκδίδει ετησίως κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε τις δραστηριότητες του Οργανισµού, κυρίως όσον αφορά το πρόγραµµα εργασιών του, και εγκρίνει ανά τριετία το χρηµατοδοτικό πλαίσιο για τον Οργανισµό. Ο Οργανισµός υποβάλλει τακτικά έκθεση στο Συµβούλιο σχετικά µε τις δραστηριότητές του». ( Πεδία δράσης «Ο Οργανισµός έχει τα εξής ουσιώδη καθήκοντα: ανάπτυξη των αµυντικών δυνατοτήτων στον τοµέα της διαχείρισης κρίσεων. Ο Οργανισµός εντοπίζει τις µελλοντικές ανάγκες της ΕΕ όσον αφορά την άµυνα, συντονίζει την εφαρµογή του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για τις δυνατότητες και την εναρµόνιση των στρατιωτικών αναγκών, προτείνει συνεργατικές δραστηριότητες στο επιχειρησιακό πεδίο και παρέχει εκτιµήσεις χρηµατοοικονοµικών προτεραιοτήτων προαγωγή και ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τοµέα των εξοπλισµών. Ο Οργανισµός προτείνει νέα πολυµερή συνεργατικά σχέδια, συντονίζει τα υφιστάµενα προγράµµατα και διαχειρίζεται συγκεκριµένα προγράµµατα ενίσχυση της ευρωπαϊκής βιοµηχανικής και τεχνολογικής βάσης στον τοµέα της άµυνας και δηµιουργία ανταγωνιστικής ευρωπαϊκής αγοράς στον τοµέα του αµυντικού εξοπλισµού. Ο Οργανισµός αναπτύσσει σχετικές πολιτικές και στρατηγικές, κατόπιν διαβούλευσης µε την Επιτροπή και τον βιοµηχανικό κλάδο, αναπτύσσει και εναρµονίζει τους σχετικούς κανόνες και κανονισµούς [51]

52 ενίσχυση της αποτελεσµατικότητας της ευρωπαϊκής έρευνας και τεχνολογίας στον τοµέα της άµυνας. Ο Οργανισµός προάγει και συντονίζει ερευνητικές δραστηριότητες που αποβλέπουν στην κάλυψη των µελλοντικών αναγκών σε δυνατότητες άµυνας, σε συνεργασία µε την Επιτροπή». ( Σύµφωνα µε το άρθρο 5 της ΚΟΙΝΗΣ ΡΑΣΗΣ 2004/551/ΚΕΠΠΑ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 12ης Ιουλίου 2004 για τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Οργανισµού Άµυνας και ο Οργανισµός εργάζεται στους ακόλουθους κύριους τοµείς: Ανάπτυξη αµυντικών δυνατοτήτων στον τοµέα της διαχείρισης κρίσεων, ιδίως: εντοπίζοντας, σε συνεργασία µε τις αρµόδιες οµάδες και επιτροπές του Συµβουλίου και χρησιµοποιώντας τον µηχανισµό ανάπτυξης δυνατοτήτων (ΜΑ ), τις µελλοντικές ποσοτικές και ποιοτικές ανάγκες της ΕΕ όσον αφορά τις αµυντικές δυνατότητες (τόσο από άποψη δυνάµεων όσο και εξοπλισµού), συντονίζοντας την εφαρµογή του ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για τις δυνατότητες (ECAP) και κάθε διάδοχου σχεδίου, ελέγχοντας, αξιολογώντας και αποτιµώντας, βάσει κριτηρίων που θα συµφωνηθούν από τα κράτη µέλη, τις δεσµεύσεις που αναλαµβάνουν, µέσω της διαδικασίας ECAP, τα κράτη µέλη όσον αφορά τις δυνατότητες, και χρησιµοποιώντας τον ΜΑ, προάγοντας και συντονίζοντας την εναρµόνιση των στρατιωτικών απαιτήσεων Κοινό Σύστημα Πληροφοριών & Επικοινωνιών Έκτακτης Ανάγκης 2 (C.E.S.I.S.) Οι συµµετέχουσες χώρες ενεργοποιούν συχνά τον Κοινοτικό Μηχανισµό σε πολύ µεταγενέστερο στάδιο και όταν η έκτακτη ανάγκη έχει ήδη λάβει σηµαντικές διαστάσεις. Στα πλαίσια της υπάρχουσας απόφασης, τα κράτη µέλη δεν απαιτείται να πληροφορήσουν το Κέντρο Παρακολούθησης και Πληροφοριών όταν σηµειώνεται µεγάλη καταστροφή, ακόµη και αν αυτή έχει πιθανώς διασυνοριακές επιπτώσεις. Ωστόσο, η εµπειρία έχει δείξει πως η αποστολή πληροφοριών σε όλες τις συµµετέχουσες 2 (com2004_0200el) [52]

53 χώρες όσο το δυνατόν νωρίτερα επιτρέπει στις χώρες αυτές να προετοιµαστούν να επέµβουν εφόσον υποβληθεί αίτηµα παροχής βοήθειας. εδοµένου πως η χρήση του Κέντρου Παρακολούθησης και Πληροφοριών είναι προς το παρόν καθαρά εθελοντική, οι συµµετέχουσες χώρες δεν πληροφορούν πάντοτε το κέντρο στην περίπτωση που παρέχεται βοήθεια σε διµερή ή πολυµερή βάση. Ωστόσο, αναγνωρίζουν ότι είναι σηµαντικό να διαθέτουν πληροφορίες για τη βοήθεια που παρέχεται από άλλες χώρες προκειµένου να µεγιστοποιήσουν την αποτελεσµατικότητα της τυχόν βοήθειας που είναι σε θέση να δώσουν Βελτίωση της σχέσης µε άλλα δίκτυα Η απόφαση του Συµβουλίου προβλέπει την ανάπτυξη του Κοινού Συστήµατος Επικοινωνιών και Πληροφοριών Έκτακτης Ανάγκης µεταξύ των διοικήσεων πολιτικής προστασίας των κρατών µελών και των αρµόδιων υπηρεσιών της Επιτροπής. Το σύστηµα άρχισε να λειτουργεί το 2004 και εξασφαλίζει τη γνησιότητα, την ακεραιότητα και τον εµπιστευτικό χαρακτήρα των πληροφοριών που ανταλλάσσονται µεταξύ των κρατών µελών στα πλαίσια κανονικών ανταλλαγών και στις περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Μερικά από τα χαρακτηριστικά αυτά θα αποδειχθούν ιδιαίτερης σηµασίας για την βελτίωση της ετοιµότητας και της επέµβασης σε περιπτώσεις ΧΒΡΠ και τροµοκρατικών απειλών. Έχει ληφθεί πρόνοια για τη διασύνδεση του συστήµατος επικοινωνιών µε άλλα υφιστάµενα δίκτυα, ιδιαίτερα για έκτακτες ανάγκες στον ραδιολογικό και υγειονοµικό τοµέα. Οι διασυνδέσεις θα δοκιµαστούν και θα επικυρωθούν µέσω ασκήσεων. Το Κέντρο Παρακολούθησης και Πληροφοριών Πολιτικής Προστασίας χρησιµεύει επίσης και ως διασύνδεσµος µε άλλα δίκτυα που είναι πιθανόν να εµπλακούν στην αντιµετώπιση εκτάκτων αναγκών όπως είναι: Το Σύστηµα Ανταλλαγής Επειγόντων Ραδιολογικών Πληροφοριών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ECURIE) που εξασφαλίζει τον άµεσο συναγερµό και την ανταλλαγή πληροφοριών σε περίπτωση µεγάλης ραδιολογικής ή πυρηνικής έκτακτης ανάγκης, όχι µόνο στα κράτη µέλη αλλά και τις προσχωρούσες και υποψήφιες χώρες. Στα πλαίσια του συστήµατος αυτού οι συµµετέχουσες χώρες [53]

54 απαιτείται να κοινοποιούν τις µεγάλες ραδιολογικές έκτακτες ανάγκες στην Επιτροπή Το Σύστηµα Έγκαιρης Προειδοποίησης και Αντίδρασης (EWRS) που αποτελεί πληροφοριακό σύστηµα παρακολούθησης και αντίδρασης στον τοµέα των µεταδοτικών ασθενειών όπως καθορίζεται στα πλαίσια της απόφασης 2119/98/ΕΚ 13 και της απόφασης 2000/57/ΕΚ 14. Το σύστηµα αυτό συνδέει την Επιτροπή και τις εθνικές αρχές υγείας και επιτήρησης επέµβασης κάθε κράτους µέλους και έχει τη δυνατότητα να χρησιµοποιεί εξειδικευµένες βάσεις δεδοµένων που βρίσκονται σε ορισµένα κράτη µέλη Το Σύστηµα Ταχέος Συναγερµού για Βιολογικές και Χηµικές Επιθέσεις και Απειλές (RAS-BICΗΑΤ) που δηµιουργήθηκε προκειµένου να επιτρέψει την έγκαιρη διαβίβαση συναγερµών και την ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ των αντιπροσώπων των κρατών µελών στην Επιτροπή για την Ασφάλεια της Υγείας και των αρµοδίων υπηρεσιών της Επιτροπής όσον αφορά την σκόπιµη ελευθέρωση βιολογικών και χηµικών δραστικών ουσιών µε στόχο την πρόκληση βλαβών. Το σύστηµα συµπληρώνει το ΕWRS όσον αφορά τις απαιτήσεις της απόφασης 2119/98 για µηχανισµούς και διαδικασίες πρόληψης και ελέγχου µεταδοτικών ασθενειών και τα αντίµετρα που θα πρέπει να εφαρµοστούν Η κάλυψη των δύο παραπάνω συστηµάτων έχει πρόσφατα επεκταθεί προκειµένου να συµπεριλάβει τις προσχωρούσες και υποψήφιες χώρες και τις χώρες του ΕΟΧ. Θα ενισχυθούν µε την ανάπτυξη ενός Συστήµατος Ιατρικών Πληροφοριών (ΜedISys) που θα εντοπίζει, θα παρακολουθεί και θα αξιολογεί γρήγορα τις σχετικές απειλές. 2.4 Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας 3 Η τροµοκρατία αποτελεί σηµαντική απειλή για την ασφάλεια της Ευρώπης, για τις 3 ( ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΕ, ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΕΛΤΙΟ, 14 Μαΐου 2007) [54]

55 αξίες των δηµοκρατικών µας κοινωνιών και για τα δικαιώµατα και τις ελευθερίες των Ευρωπαίων πολιτών. Οι τροµοκρατικές πράξεις συνιστούν εγκλήµατα τα οποία είναι αδικαιολόγητα από κάθε άποψη. Εν συνεχεία των προτάσεων της Προεδρίας και του συντονιστή αντιτροµοκρατικής δράσης, το Συµβούλιο υιοθέτησε την αντιτροµοκρατική στρατηγική ης ΕΕ, µε την οποία η Ένωση δεσµεύεται να καταπολεµήσει την τροµοκρατία συνολικά χωρίς ωστόσο να παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώµατα, επιτρέποντας στους πολίτες της να ζουν σε ένα χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Η αντιτροµοκρατική στρατηγική της ΕΕ καλύπτει τέσσερις τοµείς εργασιών: πρόληψη, προστασία, δίωξη και αντιµετώπιση. Πρόληψη Πρωταρχικός στόχος είναι να αποτραπεί η στροφή των ανθρώπων προς την τροµοκρατία, εξαλείφοντας τους παράγοντες οι οποίοι ευνοούν την εξάπλωση της τροµοκρατίας και που µπορούν να οδηγήσουν στη ριζοσπαστικοποίηση και τη στρατολόγηση, τόσο στην Ευρώπη όσο και διεθνώς. Για τη βελτίωση του συντονισµού µεταξύ των κρατών µελών και της Ένωσης, το Συµβούλιο υιοθέτησε στρατηγική και αναλυτικό σχέδιο δράσης για την καταπολέµηση της ριζοσπαστικοποίησης και της στρατολόγησης (2005). Τα εκτελεστικά µέτρα περιλαµβάνουν πρωτοβουλίες των κρατών µελών και της Ευρωπόλ για την αντιµετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης στις φυλακές και της βίαιης ριζοσπαστικοποίησης µέσω του ιαδικτύου («έλεγχος του ιαδικτύου»). Έχουν αρχίσει εργασίες σχετικά µε την εκπόνηση ευρωπαϊκής στρατηγικής για την κοινοτική αστυνόµευση. Μέσω των στρατιωτικών και µη στρατιωτικών επιχειρήσεων διαχείρισης κρίσεων στα πλαίσια της ΕΠΑΑ, η ΕΕ συµβάλλει στη βελτίωση του περιβάλλοντος ασφάλειας το οποίο επηρεάζει τις συνθήκες που προκαλούν τη βίαιη ριζοσπαστικοποίηση σε τρίτες χώρες. Τέτοια παραδείγµατα περιλαµβάνουν την επιχείρηση στο Ατσέ (2006), την αποστολή επιτήρησης των συνόρων στη Ράφα (Γάζα), και την προγραµµ ατισµένη αποστολή αστυνοµικής στήριξης στο Αφγανιστάν (2007). Έχουν προσδιοριστεί πρόσθετες στρατιωτικές δυνατότητες [55]

56 για την πρόληψη και την αντιµετώπιση της τροµοκρατίας στα πλαίσια της ΕΠΠΑ σύµφωνα µε το µη στρατιωτικό πρωταρχικό στόχο του Τα προγράµµατα βοήθειας της ΕΕ προς τρίτες χώρες στον τοµέα της χρηστής διακυβέρνησης και του κράτους δικαίου ασχολούνται µε τους παράγοντες που ενδέχεται να συµβάλουν στη ριζοσπαστικοποίηση και τη στρατολόγηση (ευρωµεσογειακή συνεργασία, υτικά Βαλκάνια, ευρωασιατική συνάντηση, συνεργασία µε την Αλγερία και το Μαρόκο). Η ΕΕ έχει διοργανώσει µε τις χώρες της ευρωµεσογειακής συνεργασίας συνεδριάσεις µεταξύ εµπειρογνωµόνων για την ανάλυση και σύγκριση των διαδικασιών της ριζοσπαστικοποίησης στην περιοχή της Μεσογείου. Το 2007, η Επιτροπή θα οργανώσει ευρωµεσογειακή διάσκεψη για το ρόλο των µέσων ενηµέρωσης στην καταπολέµηση της ηθικής αυτουργίας προς τέλεση τροµοκρατικής πράξης. Τον Ιούλιο του 2006, το Συµβούλιο ενέκρινε κατευθυντήριες γραµµές για την καταπολέµηση της ριζοσπαστικοποίησης και της στρατολόγησης µέσω επικοινωνιακής στρατηγικής στην Ένωση µια διευρυµένη έκδοση του εγγράφου αυτού που πρόκειται να εγκριθεί επί γερµανικής Προεδρίας. Το 2006, η Επιτροπή συνέστησε οµάδα εµπειρογνωµόνων στον τοµέα της βίαιης ριζοσπαστικοποίησης. υνάµει του 6ου και του 7ου προγράµµατος-πλαισίου για την έρευνα (2006 και 2007) έχει αναληφθεί η πραγµατοποίηση διαφόρων διασυνοριακών µελετών µε θέµα τη ριζοσπαστικοποίηση. Η πρόληψη της τροµοκρατίας προϋποθέτει αποτελεσµατικό συντονισµό στο επίπεδο κάθε κράτους µέλους. Για να ενθαρρυνθεί αυτή η συνεργασία έχουν ξεκινήσει εργασίες αξιολόγησης των εθνικών αντιτροµοκρατικών ρυθµίσεων από οµοτίµους. Η εφαρµογή βέλτιστων πρακτικών σε επίπεδο ΕΕ οδήγησε αρκετά κράτη µέλη στην ενίσχυση της νοµοθεσίας τους καθώς και του αντιτροµοκρατικού οπλοστασίου στον τοµέα των επιχειρήσεων ή της αναλυτικής έρευνας. [56]

57 2.5 Το Πρόγραμμα της Χάγης: Δέκα προτεραιότητες για την προσεχή πενταετία 4 «Το πρόγραµµα της Χάγης, που εγκρίθηκε κατά το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της 4ης και 5ης Νοεµβρίου 2004, περιλαµβάνει δέκα προτεραιότητες της Ένωσης για την ενίσχυση του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης κατά την προσεχή πενταετία. Η ανακοίνωση περιλαµβάνει σε παράρτηµα τα ειδικά µέτρα και το χρονοδιάγραµµα για την έγκρισή τους. Η Επιτροπή κρίνει ότι απαιτείται η συγκέντρωση των προσπαθειών σε δέκα προτεραιότητες, εκ των οποίων µία είναι και η καταπολέµηση της τροµοκρατίας. Απαιτείται να δοθεί σφαιρική απάντηση, αν θέλουµε να καταπολεµηθεί αποτελεσµατικά η τροµοκρατία. Η προσέγγιση πρέπει να είναι ολοκληρωµένη και να παρουσιάζει συνοχή. Η Επιτροπή δίνει ιδιαίτερη σηµασία στην πρόληψη της τροµοκρατίας και στην ανταλλαγή πληροφοριών. Επιθυµεί να στηρίζει τα κράτη µέλη κατά την καταπολέµηση της τροµοκρατίας, επικεντρώνοντας την προσοχή της στις πτυχές της στρατολόγησης και της χρηµατοδότησης της τροµοκρατίας, της ανάλυσης των κινδύνων, της προστασίας των υποδοµών που παρουσιάζουν κίνδυνο και της διαχείρισης των συνεπειών. Η εξωτερική συνεργασία µε τρίτα κράτη έχει ουσιαστική σηµασία για την καταπολέµηση της τροµοκρατίας και των αιτιών της κατά τρόπο αποτελεσµατικό. Τα µέτρα που η Επιτροπή ενέκρινε για την επίτευξη των στόχων αυτών περιλαµβάνουν: προτάσεις µε στόχο την ενίσχυση της συνεργασίας των υπηρεσιών επιβολής του νόµου των κρατών µελών, ιδίως µέσω της βελτίωσης της ανταλλαγής πληροφοριών ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για την προστασία των δεδοµένων στον τοµέα αυτό µια ανακοίνωση για τη ριζοσπαστικοποίηση και τη στρατολόγηση των τροµοκρατών µια ανακοίνωση για την προστασία των κρίσιµων υποδοµών µια ανακοίνωση για την πρόληψη και την καταπολέµηση της χρηµατοδότησης της τροµοκρατίας µια πρόταση µε στόχο να αποφεύγεται η καταχρηστική χρησιµοποίηση φιλανθρωπικών οργανώσεων για τη χρηµατοδότηση της τροµοκρατίας η παρακολούθηση του πειραµατικού σχεδίου υπέρ των θυµάτων της τροµοκρατίας». 4 [57]

58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο : ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΧΒΡΠ ΚΙΝΔΥΝΩΝ 3.1 ΟΡΙΣΜΟΙ Κίνδυνος: «Η εγγενής ιδιότητα µιας επικίνδυνης ουσίας ή φυσικής κατάστασης που ενδέχεται να βλάψει την ανθρώπινη υγεία ή και το περιβάλλον». Επικινδυνότητα: «Η πιθανότητα µιας συγκεκριµένης επίπτωσης εντός δεδοµένης χρονικής περιόδου ή υπό συγκεκριµένες συνθήκες». Κρίση: Θεωρείται µία κατάσταση απρόβλεπτη, εύθραυστη που εξελίσσεται µε ταχύτητα, σε κλίµα έντασης και αµφισβήτησης, µε κίνδυνο να ξεφύγει από κάθε έλεγχο, είτε ως γεγονός, είτε ως «πιεστική» απειλή και δηµιουργεί απαίτηση λήψης προληπτικών και κατασταλτικών µέτρων αποκατάστασης, θεραπείας και ελέγχου, µε πολιτικές, διπλωµατικές και αστυνοµικές ενέργειες. ιαχείριση Κρίσης: Η µεθοδολογία άµεσης αναγνώρισης γεγονότων που συνιστούν ξαφνικές και αναπάντεχες καταστάσεις, των οποίων η εξέλιξη χρονικά και χωρικά µεταβάλλεται, καθώς και η µεθοδολογία λήψης όλων των απαραιτήτων µέτρων για την πρόληψη, προστασία, εξάλειψη, διάλυση ή/και δράση αυτών των καταστάσεων, συµπεριλαµβανοµένων και των τροµοκρατικών επιθέσεων. Στόχος: Ορίζεται ως κάθε άτοµο, εγκατάσταση, υλικό πληροφορίες ή δραστηριότητα, που έχει θετική, σηµαντική ή συµβολική αξία, για µια χώρα ή µια κυβέρνηση ή µια διακεκριµένη οντότητα. Ο στόχος όµως, µπορεί να έχει αξία και για τον αντίπαλο ταυτόχρονα. Εκτίµηση Κινδύνου (1): «Η ποιοτική και ποσοτική αξιολόγηση που πραγµατοποιείται στην προσπάθεια να προσδιορίσει τον κίνδυνο που ενέχεται σε συγκεκριµένες ουσίες και τις συνέπειες αυτών στον άνθρωπο και το περιβάλλον». ( [58]

59 Ανάλυση Κινδύνου: «Τεχνική που χρησιµοποιείται για να καθορίσει την πιθανότητα εκδήλωσης καταστροφικών γεγονότων, (για παράδειγµα απελευθέρωση τοξικού αερίου) και των συνεπειών τους. Αρχικά αναπτύχθηκε για τη χρήση σε πυρηνικές και βιοµηχανικές εγκαταστάσεις όπου πιθανά περιστατικά µπορούσαν να έχουν πολύ σοβαρά αποτελέσµατα». ( 3.2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Ένας δεύτερος ορισµός για την εκτίµηση κινδύνου θα µπορούσε να είναι ο εξής: Η συνεχής διαδικασία, προσδιορισµού των τρωτοτήτων ενός στόχου, τις οποίες µπορεί να εκµεταλλευτεί ο αντίπαλος, για να αποκτήσει πρόσβαση στο στόχο ή να τον διαπεράσει η απειλή και να προκαλέσει βλάβη ή απώλεια στόχου. Οι µέθοδοι που χρησιµοποιούνται για την πραγµατοποίηση Εκτίµησης Κινδύνου αναλύονται διεξοδικά στη συνέχεια του κεφαλαίου. Στο µέρος αυτό αναφαίνεται και η αξία και χρησιµότητα της κάθε µίας από τις τρεις διαφορετικές µεθόδους Εκτίµησης Κινδύνου. Στο παρακάτω σχήµα, σχήµα 1, παρουσιάζεται το διάγραµµα ροής της διαδικασίας Εκτίµησης Κινδύνου. [59]

60 ΣΧΗΜΑ 1: ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΡΟΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟΧΟΥ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ: άτοµο. εγκατάσταση, υλικό, πληροφορίες, δραστηριότητα ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΣΤΟΧΩΝ ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΑΠΕΙΛΩΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΩΝ ΠΡΟΘΕΣΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΡΟ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥ ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΑΠΕΙΛΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ ΠΙΘΑΝΕΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΕΣ ΥΠΑΡΧΟΝΤΑ ΜΕΤΡΑ ΒΑΘΜΟΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΚΙΝ ΥΝΟΣ = ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣΧ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ = ΑΞΙΑ ΣΤΟΧΟΥ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΑΠΕΙΛΗ Χ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΜΕΤΡΩΝ ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Το διάγραµµα ροής (Flow Chart) παρουσιάζει τα επιµέρους στάδια, που πρέπει να µελετηθούν κατά τη διαδικασία υλοποίησης Εκτίµησης Κινδύνου. Αν και η διαδικασία µοιάζει πολύπλοκη και χρονοβόρα, ωστόσο, τεχνικές και µέθοδοι ( οι οποίες θα [60]

61 παρουσιασθούν αµέσως παρακάτω), µας επιτρέπουν σήµερα να προχωρήσουµε ακόµη και σε υπολογισµό του κινδύνου, σε ορισµένες κατηγορίες απειλών Μέθοδοι εκτίμησης Χ.Β.Ρ.Π. κινδύνων Σε ότι αφορά τις µεθόδους εκτίµησης κινδύνου υπάρχουν τρία διαφορετικά επίπεδα µεθόδων. Η εµπειρική-ποιοτική, η ηµι-εµπειρική και η υπολογιστική. Στο πρώτο επίπεδο η µέθοδος εκτίµησης του κινδύνου είναι αποκλειστικά εµπειρική και στηρίζεται σε ποιοτικά χαρακτηριστικά. Στο επίπεδο αυτό δεν υπάρχει δυνατότητα βαθµονόµησης τω αποτελεσµάτων, παρά µόνο, όταν είναι πλέον αργά Στο δεύτερο επίπεδο η µέθοδος εκτίµησης του κινδύνου στηρίζεται σε εξισώσεις, πλην όµως, η επίλυση τους είναι αδύνατη, για όλους τους όρους, για αυτό και ορισµένοι εκτιµώνται µέσω πινάκων, ενώ άλλοι, εκτιµώνται µε ποιοτικά κριτήρια. Στο τρίτο επίπεδο, πρόκειται για την πλέον εξελιγµένη µέθοδο εκτίµησης κινδύνου. Για την ακρίβεια, η εφαρµογή της µεθόδου, µέσω εξισώσεων και πολύπλοκων πινάκων, επιτρέπει τον υπολογισµό του κινδύνου και την ιεράρχηση του µε βάση αριθµητικές τιµές. Α) Αναλυτικότερα, η πιο απλή διαδικασία Εκτίµησης Κινδύνου είναι η εφαρµογή µιας εµπειρικής, µε καθαρά ποιοτικά κριτήρια, µεθόδου. Το αποτέλεσµα θα στηριχθεί αποκλειστικά στη χρήση πληροφοριών και άλλων γενικών εκτιµήσεων. Η µέθοδος αυτή έχει µεγάλο βαθµό σφάλµατος εξαιτίας της υποκειµενικής κρίσης του αναλυτή, η οποία εισέρχεται σε όλα τα στάδια της επεξεργασίας. Κατά τη διάρκεια της εµπειρικής εκτίµησης κινδύνου, δεν είναι δυνατό να χρησιµοποιηθούν πίνακες. Τέλος, σε αυτό το επίπεδο 4 κρίσιµες ερωτήσεις πρέπει κάθε φορά να απαντηθούν: ποιο είναι το ενδεχόµενο κινδύνου; Υπάρχει κίνδυνος για πιθανή καταστροφή ή απώλεια της αξίας/στόχου; Ποια είναι η αξία που έχει ο στόχος για τον αντίπαλο; Υπάρχει δυνατότητα αξιοποίησης της τρωτότητας (ευπάθειας) του στόχου από τον αντίπαλο ή την απειλή; Β) Το επόµενο επίπεδο, αυτό της ηµι-εµπειρικής µεθόδου προσδιορίζει την εκτίµηση απειλών και κινδύνων. Στη διαδικασία αυτή, την πλέον διαδεδοµένη σήµερα, κύριο χαρακτηριστικό είναι ο ηµι-εµπειρικός τρόπος της τελικής εκτίµησης. Τα κύρια στάδια της µεθόδου είναι: αρχικά αναγνωρίζονται οι απειλές εναντίον ενός στόχου µε βάση τις πληροφορίες που [61]

62 υπάρχουν στη συνέχεια εκτιµάται ο κίνδυνος µέσω πινάκων δύο παραµέτρων: των συνεπειών και της πιθανότητας της απειλής στο ενδιάµεσο στάδιο, µελετάται η τρωτότητα µε εµπειρικούς τρόπους, και οι αδυναµίες εισάγονται ως δεδοµένα στην εκτίµηση των συνεπειών. Για πληρέστερη κατανόηση, αµέσως παρακάτω παρουσιάζονται οι δύο βασικές εξισώσεις που έχουν αναπτυχθεί για την ηµι-εµπειρική εκτίµηση του κινδύνου. Η εξίσωση αυτή, απαιτεί την αναγνώριση των απειλών κατά ενός στόχου. Η αναγνώριση, θα στηριχθεί, κατεξοχήν σε στατιστικά στοιχεία και µέσω κριτηρίων, θα προκύψει η πιθανότητα της απειλής δηλαδή η πιθανότητα εκδήλωσης κινδύνου. Στην ηµι-εµπειρική αυτή µέθοδο, απαιτείται η χρήση ενός πίνακα <ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΑΠΕΙΛΗΣ vs ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ>, για την εκτίµηση του κινδύνου. Η ιεράρχηση µπορεί να γίνει µόνο µε γενική περιγραφή και όχι µε την απόδοση συγκεκριµένης τιµής στον κίνδυνο. Η µέθοδος εφαρµόζεται κατεξοχήν στις φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές, όπου πλην των στατιστικών στοιχείων δεν υπάρχουν άλλα κριτήρια για την αποδοχή ή όχι µιας <πηγής> ή <πληροφορίας> ως απειλή. Ο όρος αναγνώριση απειλών συνδέεται µε το γεγονός, ότι η εκτίµηση της απειλής, θα απαιτούσε περαιτέρω στοιχεία προς εξέταση και κυρίως τη σύνδεση απειλής και τρωτότητας. Η δεύτερη εξίσωση, η οποία εκπροσωπεί την ηµι εµπειρική µέθοδο, εφαρµόζεται κατεξοχήν από τους φορείς ασφάλειας (αστυνοµικές αρχές). Η µέθοδος οδηγεί σε εκτίµηση της απειλής, µε τη χρήση πινάκων κριτηρίων, τα οποία συνδέουν τον τρόπο δράσης του αντιπάλου µε την τρωτότητα, έλεγχος, ο οποίος οδηγεί στην πιθανότητα, µια απειλή, να διαπεράσει µια τρωτότητα, άρα και να γίνει κίνδυνος, αλλά και τον τρόπο δράσης µε τις επιχειρησιακές δυσκολίες. Η απειλή συνδέεται απευθείας µε την εκτίµηση κινδύνου, αφού πρώτα βαθµονοµείται (η απειλή) και µετά ο κίνδυνος. Η εξίσωση αφορά απειλές, που συνδέονται µε τον ανθρώπινο παράγοντα, την πρόθεση και το κίνητρο του, αλλά και την ικανότητα του, να διαπεράσει την τρωτότητα. Ο τρόπος δράσης είναι το άθροισµα δύο παραγόντων, της πρόθεσης και της ικανότητας. Γ) Κατά την Τρίτη µέθοδο, την υπολογιστική, γίνεται αξιολόγηση απειλών και κινδύνων. Η αξιολόγηση απειλών και κινδύνων είναι η πλήρης εφαρµογή της Βασικής Θεωρίας Εκτίµησης Κινδύνου. Αποτελεί το ανώτατο επίπεδο υπολογισµών σήµερα. Αυτή περιλαµβάνει χρήση µαθηµατικού µοντέλου, πινάκων εκτίµησης κινδύνου, [62]

63 αξιολόγηση απειλών, υπολογισµούς βαθµού τρωτότητας, πολυπαραµετρική ανάλυση κινδύνου, πολυπαραµετρικό υπολογισµό κινδύνου. Η εξίσωση που χρησιµοποιείται είναι η εξής: F iαπειλή (ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ x ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ) = ΚΙΝ ΥΝΟΣ Η ανωτέρω εξίσωση ορίζει τον Κίνδυνο, ως το αποτέλεσµα του Βαθµού Απειλής ΕΙΣ τη δύναµη του γινοµένου των συνεπειών επί την τρωτότητα. Το πόσο δύσκολο είναι υπολογιστικά για ορισµένες κατηγορίες απειλών, όπως για παράδειγµα η τροµοκρατία, να αποδώσουµε στον κίνδυνο µια συγκεκριµένη τιµή, είναι ένα ερώτηµα που θα απαντηθεί στην ανάλυση της µεθόδου, η οποία και ακολουθεί ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Στο µέρος αυτό παρουσιάζεται η βασική θεωρία ιαχείρισης Κινδύνου, µε αξιολόγηση κινδύνου, την ανώτερη σήµερα µέθοδο, από πλευράς µαθηµατικής ανάλυσης. Το βασικό θεωρητικό µοντέλο ιαχείρισης Κρίσεων, θεωρητικά περιλαµβάνει την Αξιολόγηση Κινδύνου ως βάση Λήψης Αποφάσεων. Η πολυπλοκότητα της µεθόδου, καθώς και οι απαιτήσεις σε υπολογισµούς, για (ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ x την επίλυση της βασικής εξίσωσης, F ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ) iαπειλή = ΚΙΝ ΥΝΟΣ, παρουσιάζονται βηµατικά ως εξής: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟΧΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑΣ ΑΠΕΙΛΗΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ & ΑΠΩΛΕΙΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΒΑΘΜΟΥ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ) ΚΙΝ ΥΝΩΝ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ (ΑΝΤΙΜΕΤΡΩΝ) [63]

64 ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΒΗΜΑ 1 Ο : ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΤΟΧΟΥ Αρχικά πρέπει να προσδιορισθεί ο στόχος που θα µελετηθεί. Για το αν πραγµατικά ένας στόχος είναι αντικείµενο µελέτης, απαιτείται διεξοδική ανάλυση των στοιχείων που τον συνθέτουν. Η στοχοποίηση είναι η διαδικασία µε την οποία αρχικά µια Αξία θεωρείται εν τω σύνολο στόχος π.χ. µια εγκατάσταση θεωρείται ολόκληρη σαν στόχος. Στη συνέχεια, µελετάται τµηµατικά, όπου κάθε τµήµα της, αποτελεί διακεκριµένο στόχο. Στη διαδικασία της στοχοποίησης, µια αποτελεσµατική µέθοδος, ειδικά για τις εγκαταστάσεις είναι, να θεωρηθεί ως στόχος η εγκατάσταση και τµήµατα-επιµέρους στόχοι αυτής- ο άνθρωπος, κάποια δραστηριότητα που λαµβάνει χώρα εντός αυτής, ο εξοπλισµός, το υλικό, οι υποδοµές κ.ο.κ.. Αυτή η διαδικασία ονοµάζεται Τµηµατική Στοχοποίηση και σκοπό έχει την ανάπτυξη µεγαλύτερης λεπτοµέρειας, στον υπολογισµό της τρωτότητας και των συνεπειών. ΒΗΜΑ 2 Ο : ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑΣ ΑΠΕΙΛΗΣ Τα τρία στάδια στη ιαχείριση Απειλών είναι: αρχικά, η αναγνώριση της απειλής, διαδικασία η οποία θα στηριχθεί κατεξοχήν σε πληροφορίες και στατιστικά στοιχεία, δίνοντας την πιθανότητα της απειλής δηλαδή την πιθανότητα εκδήλωσης ενός συµβάντος στη συνέχεια, η εκτίµηση της απειλής, διαδικασία η οποία αποκαλύπτει την πιθανότητα µια απειλή να διαπεράσει µια τρωτότητα, αποτελεί το συνδυασµό πρόθεσης και ικανότητας του αντιπάλου τελικά η αξιολόγηση, έννοια ταυτισµένη µε την ιεράρχηση των απειλών, θα συνδυάσει την πιθανότητα εκδήλωσης µε την πιθανότητα τρωτότητας και τις συνέπειες. Η αναγνώριση των απειλών είναι µία ηµι-εµπειρική διαδικασία, η οποία στηρίζεται σε πληροφορίες, αποκτηµένη γνώση και εµπειρία και σε στατιστικά στοιχεία και δεδοµένα. [64]

65 Η κωδικοποίηση της ανάλυσης που έχει γίνει από τους φορείς ασφάλειας σε διεθνές επίπεδο, στις γραµµικές απειλές, αυτές δηλαδή που προέρχονται από µια πηγή, διακρίνει σήµερα δέκα µεγάλες κατηγορίες: 1) Ξένη Υπηρεσία Πληροφοριών 2) Τροµοκράτες 3) Στέλεχος εκ των έσω 4) Εγκληµατίας απ έξω 5) Στρατιωτικοί 6) Βίαιοι Ακτιβιστές 7) Παραθρησκευτικές Οργανώσεις 8) Οργανωµένο έγκληµα 9) Περιβάλλον-Φυσικές Καταστροφές 10) Τεχνολογικές Καταστροφές Σε κάθε κατηγορία υπάρχουν επιµέρους κατηγορίες, οµάδες απειλών. Η εκτίµηση απειλών περιλαµβάνει την αναζήτηση στοιχείων για την πρόθεση και το κίνητρο, η προσέγγιση των οποίων γίνεται µε εµπειρικές µεθόδους και κριτήρια. Συνήθως χρησιµοποιούνται σενάρια µέσω των οποίων βαθµονοµείται η πρόθεση του αντιπάλου, ενώ η ανάλυση των τεχνικών δεδοµένων επιτρέπει την αξιολόγηση της ικανότητας του αντιπάλου. Παραδείγµατα πρόθεσης µπορεί να είναι το ιστορικό και πρότυπο συµπεριφοράς, τρέχουσα δραστηριότητα. Η αξιολόγηση απειλών, για τις ανθρωπογενείς απειλές είναι δύσκολη και περίπλοκη διαδικασία. Σήµερα, ελάχιστες χώρες παγκοσµίως, ισχυρίζονται, ότι έχουν πλησιάσει µε σχετική επιτυχία στην αξιολόγηση των απειλών που προέρχονται από την ανθρώπινη δράση. Η αξιολόγηση, ως διαδικασία επίλυσης της βασικής εξίσωσης, πάντως, προϋποθέτει µεγάλο αριθµό παραµέτρων και πινάκων. Στην αξιολόγηση των απειλών και την τελική διαβάθµιση, κλειδί είναι η ανάπτυξη πληροφοριών για τον καθορισµό των κρίσιµων, για την ανάλυση πληροφοριών: δυνατότητες, προθέσεις, τόπος, χρόνος, δύναµη, επικοινωνίες, τακτική, αδυναµίες. Η ιεράρχιση -µετά από αξιολόγηση- µιας απειλής οδηγεί στην εξής κλίµακα (η οποία θα πρέπει να χρησιµοποιηθεί στους επόµενους υπολογισµούς): -Μεγάλη απειλή: ο αντίπαλος έχει την πρόθεση και τη δυνατότητα και µπορεί να [65]

66 συλλέξει τις επιθυµητές πληροφορίες για το στόχο, περισσότερο από 90% -Μέση απειλή: ο αντίπαλος έχει την πρόθεση και τη δυνατότητα και µπορεί να συλλέξει τις επιθυµητές πληροφορίες για το στόχο, περισσότερο από το 30% µε 70% -Χαµηλή απειλή: ο αντίπαλος έχει την πρόθεση και τη δυνατότητα και µπορεί να συλλέξει τις επιθυµητές πληροφορίες για το στόχο, λιγότερο από το 10% ΒΗΜΑ 3 Ο : ΤΡΩΤΟΤΗΤΕΣ Προσδιορισµός των πιθανών τρωτοτήτων µε συγκεκριµένα στοιχεία του στόχου ή µη επιθυµητά γεγονότα. Προσδιορισµός υπαρχόντων µέτρων και το επίπεδο αποτελεσµατικότητας τους στη µείωση της τρωτότητας. Υπολογισµός της τρωτότητας. Η αδυναµία που µπορεί να αξιοποιηθεί, µπορεί να ποικίλει από ελλιπή κτιριακό σχεδιασµό, τρόπο λειτουργίας εξοπλισµού, προσωπική συµπεριφορά, έως και ανικανότητα να κρατηθούν µυστικές οι επιχειρησιακές λεπτοµέρειες. Στη µελέτη της τρωτότητας κρίσιµο στοιχείο είναι η σύνδεση της τρωτότητας του ανθρώπινου δυναµικού, σε σχέση µε τα κτίρια και τις εγκαταστάσεις ή άλλως η µεταξύ τους σύνδεση. Κατηγορίες τρωτοτήτων: εγκαταστάσεις, εξοπλισµός, άνθρωποι, πληροφορίες, επιχειρήσεις. Κατά τον υπολογισµό του βαθµού τρωτότητας απαιτείται να ελεγχθούν τα υπάρχοντα µέτρα (ή αντιµέτρα) κατά πιθανών απειλών καθώς και η αποτελεσµατικότητα τους. Τρεις είναι οι κρίσιµες ερωτήσεις για να αποδοθεί ένας συγκεκριµένος βαθµός τρωτότητας σε µια εντοπισµένη αδυναµία: Έχει ο στόχος µια τρωτότητα ή πολλές στο σύστηµα ασφαλείας; Είναι δύσκολο να διαπεραστεί αυτή η αδυναµία; Μειώνεται αυτή η αδυναµία µε πολλαπλά επίπεδα ασφαλείας; BHMA 4 O : ΒΑΘΜΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Η αξιολόγηση κινδύνου, όταν ακολουθεί, µία τόσο αναλυτική πορεία υπολογισµών, [66]

67 οδηγεί στην εκτίµηση του Σχετικού Βαθµού Κινδύνου. Για να υπολογισθεί ο κίνδυνος και να καθορισθούν οι προτεραιότητες προστασίας για το στόχο πρέπει: Να υπολογισθεί ο βαθµός επιπτώσεων στο στόχο Να υπολογισθεί η πιθανότητα επίθεσης από αντίπαλο ή απειλή, δηλαδή η πιθανότητα απειλής Να υπολογισθεί η πιθανότητα ότι µία τρωτότητα µπορεί να γίνει εκµεταλλεύσιµη Στη συνέχεια µπορεί να υπολογισθεί Σχετικός Βαθµός Κινδύνου: ΚΙΝ ΥΝΟΣ=ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ x ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΒΗΜΑ 5 Ο : ΜΕΤΡΑ-ΑΝΤΙΜΕΤΡΑ Για να προσδιορισθούν τα µέτρα/αντιµέτρα και για να επιλεγεί η στρατηγική προστασίας πρέπει: Να γίνουν αναλύσεις κόστους-οφέλους Να δοθούν προτεραιότητες Ο προσδιορισµός των µέτρων ή η εφαρµογή των αντιµέτρων είναι το κρίσιµο στάδιο επιτυχίας της διαδικασίας. ΒΗΜΑ 6 Ο : ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Η Εκτίµηση Κινδύνου αποτελεί το πιο σοβαρό δεδοµένο εισαγωγής στην τελική λήψη αποφάσεων. Η λήψη αποφάσεων µπορεί να αφορά: Την λήψη προληπτικών µέτρων Τον επιχειρησιακό σχεδιασµό και κατ επέκταση τους υπολογισµούς σε ανθρώπινο δυναµικό και εξοπλισµό Τον έλεγχο των επιχειρησιακών µέτρων Την κινητοποίηση Όλοι οι υπολογισµοί και οι εκτιµήσεις πρέπει να οδηγήσουν σε ένα εύχρηστο εργαλείο Λήψης Αποφάσεων. [67]

68 ΣΧΗΜΑ 2: ΜΟΝΤΕΛΟ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΡΙΣΕΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΤΗΝΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΩΝ ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΕΠΙΒΟΛΗΣ & ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΑΝΤΙΜΕΤΡΩΝ ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΥΝΑΜΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝ ΥΝΟΥ [68]

69 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο : ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΜΟΡΦΗ ΧΒΡΠ ΑΠΕΙΛΗΣ 5 ΠΟΙΑ Η ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟΥΣ Ο.Τ.Α. ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ 4.1 ΧΒΡΠ Απειλή Σκοπός της παρούσας ανάλυσης είναι να µελετηθεί η συνολική Εθνική Ισχύς- Αδυναµία στον τοµέα αυτό. Στη συνέχεια να καταδειχθεί πως ο συνδυασµός αυτών µπορεί να επιδράσει (θετικά-ουδέτερα-αρνητικά) στο γεωπολιτικό περιβάλλον της χώρας µας. Το ζητούµενο είναι να δοθεί η εικόνα της πολιτικής των χωρών που εµφανίζουν την πλέον έντονη δραστηριότητα (συνθέτουν απειλή) στους ανωτέρω τοµείς, καθώς και των «µη κρατικών δρώντων» που εκτιµάται ως µεγαλύτερο ενδεχόµενο να δραστηριοποιηθούν αντίστοιχα. Με βάση την εικόνα αυτή, είναι εύκολο να γίνουν οι σχετικές εκτιµήσεις για τις συνέπειες της δραστηριότητας αυτής για τη χώρα µας. Τα κύρια σηµεία είναι οι Ασύµµετρες Απειλές, η Τροµοκρατία µε ιδιαίτερη βαρύτητα στη διάδοση Ο.Μ.Κ. και τις ανεξέλεγκτες αντιδράσεις, µη εντεταγµένωνοργανωµένων οµάδων Γενικά Στην πρόσφατη συζήτηση στο Ευρωπαικό Συµβούλιο (Θεσσαλονίκη ) αναλύθηκαν και συγκεντρώθηκαν, υπό την µορφή του πίνακα 5 παρακάτω, τα ποσοστά πιθανότητας εκδήλωσης ασύµµετρων απειλών για όλη την επικράτεια της Ε.Ε. 5 ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟ ΕΓΓΡΑΦΟ: ΚΥΡΙΟ ΣΩΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ, ΧΒΡΠ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΜΟΡΦΗ ΑΠΕΙΛΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ [69]

70 ραστηριότητα Ποσοστό % 1 ιεθνής Τροµοκρατία.82 2 Οργανωµένο Έγκληµα.78 3 Εξάπλωση Όπλων Μαζικής Καταστροφής.70 4 Πυρηνικό Ατύχηµα.70 5 Εθνικιστικές Συγκρούσεις κοντά στην ΕΕ.60 6 Τυχαία Εξαπόλυση Πυρηνικών Όπλων.58 7 Παγκόσµιος Πόλεµος.56 8 Μολυσµατικοί Νόσοι.55 9 Πυρηνική Σύγκρουση στην ΕΕ Συµβατικός Πόλεµος στην ΕΕ.50 Πίνακας 5: Κατανοµή Ποσοστών Πιθανότητας Επί Απειλών στην Ε.Ε. Αναπτύσσοντας το περίγραµµα Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Ασφάλειας η λίστα των δραστηριοτήτων και τα αντίστοιχα ποσοστά επικινδυνότητας, όπως τα αντιλαµβάνεται ο µέσος Ευρωπαίος φαίνονται στον Πίνακα. Από αυτόν προκύπτει ότι οι τρεις πρώτες δραστηριότητες µε τα µεγαλύτερα ποσοστά πιθανότητας, επιλέγονται από κράτη αδύνατα αλλά κυρίως από µη κρατικές οντότητες ή µεµονωµένα άτοµα που έτσι επιζητούν πολιτική υποστήριξη. Όµως όσο περισσότερο εξοικειώνονται µε την «απειλή τους» τόσο χάνουν τον αυτοέλεγχο και οδηγούνται σε αποφάσεις απεριόριστης βίας και πρόκληση µαζικών θυµάτων απωλειών. Γι αυτό η ιδέα απόκτησης Ο.Μ.Κ. Είναι ιδιαίτερα ελκυστική. Ήδη η βάση υποστήριξης της Al Qaeda έχει αποκαλυφθεί στην Μ. Βρετανία, Ιταλία, Γερµανία, Ισπανία και Βέλγιο. Η πλέον πρόσφατη µορφή της είναι ο θρησκευτικός φονταµενταλισµός που πηγάζει σε πιέσεις εκσυγχρονιστικές, πολιτιστικές, κοινωνικές, και πολιτικά αίτια καθώς και στην αποµόνωση νέων ατόµων που ζουν σε ξένες χώρες. Το τελευταίο είναι φαινόµενο και της Ελληνικής κοινωνίας. Το πλέον τροµακτικό σενάριο είναι αυτό που οµάδα τροµοκρατών αποκτά πρόσβαση σε Ο.Μ.Κ. Συνεπώς όσο περισσότερο εφησυχασµός τόσο ο κίνδυνος αυξάνει. Και ένα µόνο περιστατικό µπορεί να προκαλέσει τέτοιο εύρος ζηµιών που παλαιότερα µόνο οργανωµένος στρατός µπορεί να προκαλέσει, εξ ου και η «ασυµµετρία» των απειλών αυτών. Στο σηµείο αυτό τρεις (3) «στρατηγικοί Αντικειµενικοί Σκοποί (ΑΝΣΚ)» καταγράφονται ως προς το ΤΙ και το ΠΩΣ για την Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφάλειας για την αντιµετώπιση της τρισδιάστατης απειλής που στο στάδιο αυτό καταγράφεται ως Τροµοκρατία -Εξάπλωση Ο.Μ.Κ και Αποτυχία ιακυβέρνησης/οργανωµένο Έγκληµα. [70]

71 Επιπρόσθετα, σηµειώνουµε ότι καµµία από αυτές τις νέες απειλές δεν είναι «στρατιωτική», ούτε µπορεί να αντιµετωπιστεί µόνο µε στρατιωτικά µέσα παρά µόνο µε συνδυασµό των παραγόντων εθνικής ισχύος (πολιτικό-διπλωµατικό, οικονοµικό, στρατιωτικό, πληροφοριακό): Προσέγγιση Απειλής Η διασπορά των όπλων µαζικής καταστροφής είναι ένα από τα σηµαντικότερα ζητήµατα διεθνούς ασφαλείας. Πέραν τούτου, η πολύ έντονη έξαρση του φαινοµένου στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής ενδεχοµένως να έχει συνέπειες οι οποίες δεν περιορίζονται στα αυστηρά όρια της εν λόγω περιοχής. Υπό τις σηµερινές συνθήκες του παγκοσµίου παιγνίου ισχύος, αναγνωρίζονται συστατικά στοιχεία ΠΒΧ απειλής σε όλες τις περιοχές του πλανήτη, ως εξής: Τα πλέον εξελιγµένα όσο και πολυδύναµα προγράµµατα ΠΒΧ όπλων βρίσκονται στην Ευρώπη. Η Ρωσία συνεχίζει την πρόοδό της στην ανάπτυξη ΟΜΚ. Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣ διαπιστώνονται, σε άλλοτε άλλη έκταση, ποικίλες διαρροές σοβιετογενούς ΠΒΧ τεχνογνωσίας, τεχνολογίας και υλικών σε αρκετές χώρες. Στην Άπω Ανατολή, το βέβαια διαπιστωµένο χηµικό και πυρηνικό οπλοστάσιο της Κίνας και της Βόρειας Κορέας, συντηρούν δραστικά την ένταση στη µείζονα περιοχή, η οποία τελεί υπό ρέουσα αποσταθεροποίηση µετά την αύξηση της Αµερικανικής και τον περιορισµό Ρωσικής επιρροής. Στην Μέση Ανατολή τα χηµικά όπλα δοκιµάστηκαν έµπρακτα σε επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών. Από το 1980, παγκοσµίως ο αριθµός των χωρών που είναι ικανές για κατασκευή πυρηνικών και χηµικών όπλων διπλασιάστηκε. Εκτός από τα κράτη τα οποία κατέχουν ήδη πυρηνικό ή και χηµικό οπλοστάσιο, υπάρχει αλλά και αυξάνεται διαρκώς ένας αριθµός κρατών ικανών να παράγουν Βιολογικά όπλα. Όπως είναι γνωστό και αυτά τα όπλα, εκτός από τα πυρηνικά και τα χηµικά, αναγνωρίζονται ως Όπλα Μαζικής Καταστροφής (ΟΜΚ), τα οποία είναι δυνατόν να χρησιµοποιηθούν για την επίτευξη πολιτικών ή στρατιωτικών αντικειµενικών [71]

72 σκοπών των προαναφεροµένων κρατών. Οι τριτοκοσµικές χώρες επιδιώκουν την απόκτηση ΟΜΚ σαν αντιστάθµιση των συχνά περιορισµένων συµβατικών τους δυνατοτήτων, θεωρώντας τα όπλα αυτά ως ένα ισχυρό αποτρεπτικό παράγοντα κατά των οιωνδήποτε αντιπάλων τους. Στη Νότιο Ασία η Ινδία και το Πακιστάν, παραδοσιακά εχθρικές χώρες διατηρούν ικανό πυρηνικό οπλοστάσιο. Ιδιαίτερα µετά την τροµοκρατική επίθεση στον υπόγειο σιδηρόδροµο του Τόκιο κατά τον Μάρτιο του 1995 µε χρησιµοποίηση του αερίου σειράς νεύρων Sαrin καταδείχτηκε περίτρανα η θέληση ακραίων οργανώσεων να χρησιµοποιήσουν ΟΜΚ, αλλά και η εξαιρετικά ευχερής διαθεσιµότητα αυτών των ιδιαίτερα θανατηφόρων όπλων Είναι επίσης πρόδηλο ότι, οι παθογόνοι βιολογικοί µικροοργανισµοί συνεχίζουν να είναι διαρκώς διαθέσιµοι σε ολόκληρο τον κόσο, ευρισκόµενοι στην ίδια την φύση ή και ως αντικείενο µελέτης και εφαρµογών βιοϊατρικών εταιρειών ή ιατρικών εργαστηρίων. Κλείνοντας, οι χώρες που επίσηµα διαθέτουν ΟΜΚ είναι οι ΗΠΑ, η Ρωσία, ορισµένες από τις χώρες που αποτελούσαν την πρώην Σοβιετική Ένωση, όπως η Λευκορωσία, το Καζακστάν και η Ουκρανία και επίσης η Αγγλία, η Γαλλία, η Κίνα. Πυρηνικές δυνατότητες διαθέτουν επίσης η Νότια Αφρική, η Αργεντινή, η Βραζιλία, το Ισραήλ, η Ινδία, το Πακιστάν, το Ιράκ, το Ιράν και η Β. Κορέα ενώ σταδιακά εισέρχεται στην οµάδα αυτή και η Τουρκία Πιθανοί Στόχοι Τα αποτελέσµατα χρησιµοποίησης ΟΜΚ αναφέρθηκαν παραπάνω. Η παραπέρα διασπορά αυξάνει την πολιτική ένταση µεταξύ των κρατών και λειτουργεί αποσταθεροποιητικά. Η διεθνής κοινότητα ανησυχεί για τη διασπορά των ΟΜΚ. Στη συνάντηση της οµάδας G8 στο Χιούστον των ΗΠΑ το 1998 οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της οµάδας µαζί µε εκπροσώπους της Ε.Ε. σε διακήρυξή τους υπογράµµισαν τον κίνδυνο που αντιπροσωπεύει για τη διεθνή ασφάλεια η διάδοση [72]

73 πυρηνικών - βιολογικών - χηµικών όπλων και ότι την ευθύνη της πρόληψης της επανάληψης των κινδύνων που προέρχονται από αυτά τα όπλα πρέπει να αναλάβει η διεθνής κοινότητα. Η προσβολή και του πιο ασήµαντου στόχου (π.χ. ενός λεωφορείου) όταν έχει ανθρώπινες απώλειες ή υλικές καταστροφές, τότε θεωρείται επιτυχής και εξυπηρετεί τον επιδιωκόµενο σκοπό του εχθρού, ο οποίος µπορεί να είναι κεκαλυµένος αντίπαλος (στρατιωτικός, θρησκευτικός, εµπορικός, τουριστικός κ.λ.π.) ή τροµοκράτης κ.λ.π. Η φύση της δυνατότητος χρησιµοποιήσεως των ΟΜΚ διαφέρει αναλόγως σκοπού του εχθρού. Η ασύµµετρος απειλή όταν υλοποιείται δια προσβολής στόχων στη χώρα, χωρίς συνάφεια και συνέχεια σηµαίνει τροµοκρατία. Όταν εκδηλούται αλυσσιδωτή προσβολή στόχων και δηµιουργείται πεδίον ασυµµέτρου πολέµου, τότε µάλλον εισερχόµεθα σε φάση επικειµένων στρατιωτικών επιχειρήσεων. Αρκετά συχνά, οι πολιτικοί και οι ακαδηµαϊκοί τείνουν να αντιµετωπίζουν το φαινόµενο της διασποράς των όπλων µαζικής καταστροφής ως µια «αρρώστια» που περιορίζεται σε «κράτη παρίες» (rogue states). Η προσέγγιση αυτή έχει διαψευστεί στην πράξη (για παράδειγµα, ούτε η Ινδία ούτε το Πακιστάν µπορούν να θεωρηθούν «κακοποιά κράτη») και σίγουρα δεν βοηθά στην κατανόηση του φαινοµένου. Προκειµένου να κατανοήσει κανείς και ως εκ τούτου να µπορέσει κάποιος να προβεί σε σχετικά αξιόπιστες εκτιµήσεις για την εξέλιξη της διασποράς των όπλων µαζικής καταστροφής, θα πρέπει να έχει επίγνωση των κινήτρων απόκτησης των εν λόγω όπλων. Τα κίνητρα αυτά µπορούν να µπουν κάτω από δύο επικεφαλίδες: του «φόβου» και του «κέρδους». Ο Φόβος Εξειδικεύοντας τις δύο αυτές κατηγορίες κατ αρχάς παρατηρεί κανείς, αναφορικά µε το κίνητρο του «φόβου», ότι η ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής εµφανίζει µεταπολεµικά τη µεγαλύτερη συχνότητα διακρατικών πολέµων παγκοσµίως. Ο φόβος των κρατών της περιοχής για την ασφάλειά τους κάθε άλλο παρά αφηρηµένος είναι, καθώς ο πόλεµος αποτελεί ένα εξαιρετικά πιθανό ενδεχόµενο. Συνεπώς, υπάρχει κίνητρο για απόκτηση όπλων µαζικής καταστροφής και των µέσων [73]

74 εκτόξευσής τους, είτε για την αποτροπή του πολέµου είτε για την επιτυχή διεξαγωγή του είναι χαρακτηριστικό ότι αντίστοιχα φαινόµενα εµφανίστηκαν όταν παρόµοιες συνθήκες επικράτησαν και σε άλλες περιοχές, όπως για παράδειγµα στη σύγκρουση Ινδίας- Πακιστάν. Το Κέρδος Πέρα όµως από το κίνητρο του «φόβου», υπάρχει και το κίνητρο του «κέρδους». Για πολλές χώρες η απόκτηση όπλων µαζικής καταστροφής, πέραν της όποιας ενίσχυσης της ασφάλειάς τους, θεωρείται ως όχηµα για την αύξηση της ισχύος και του γοήτρου τους. Ιδιαίτερα ανάµεσα στις αραβικές χώρες, η προσπάθεια ορισµένων από αυτές να αναδειχθούν σε ηγέτιδες του αραβικού κόσµου τους έχει προσδώσει κίνητρα απόκτησης όπλων µαζικής καταστροφής Σε κάποιες µάλιστα περιπτώσεις, οι χώρες που απέκτησαν τέτοια όπλα δεν περιορίστηκαν να επαναπαυτούν στις δάφνες που τους χάρισε η απόκτηση αυτή, αλλά τα χρησιµοποίησαν για τον πιο πρακτικό σκοπό της εδαφικής επέκτασης εις βάρος των γειτόνων τους Παράγοντες Αστάθειας και Σταθερότητας και η Ανάπτυξη Ο.Μ.Κ. στη Μέση Ανατολή Η υπόψη απειλή από το χώρο της Μέσης Ανατολής έχει ως εξής: Η συγκεκριµένη περιοχή αποτελεί το πλέον επικίνδυνο τµήµα του πλανήτη υπό όρους ανάπτυξης και πιθανής χρησιµοποίησης ΠΒΧ όπλων. Αρκετές χώρες της περιοχής έχουν προγράµµατα ανάπτυξης ΠΒΧ όπλων, καθώς επίσης έχουν χρησιµοποιήσει ΧΠΟ σε περιόδους επιχειρήσεων. Η Συρία δεν διαθέτει πρόγραµµα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων, επίσης δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία ύπαρξης προγράµµατος βιολογικών όπλων. Ωστόσο έχει ξεκινήσει ένα πρόγραµµα ανάπτυξης χηµικών όπλων από τα µέσα της δεκαετίας του 70 και όπως η Λιβύη δεν έχει υπογράψει τη συνθήκη περιορισµού χηµικών όπλων. Στη χώρα παράγεται η ΧΠΟ σειράς νεύρων σαρίν, που έχει [74]

75 τοποθετηθεί σε βόµβες αεροσκαφών και βαλλιστικές κεφαλές Το Ιράν ξεκίνησε πρόγραµµα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων στην περίοδο διακυβέρνησης του Σάχη, το οποίο και αναδιαρθρώθηκε από την Ισλαµική Κυβέρνηση. Η Κίνα είναι ο κυρίαρχος χορηγός τεχνολογίας και σ αυτό το πρόγραµµα. Το Ιράν έχει µεταφέρει τεχνογνωσία και υλικά ΧΠΟ στη Λιβύη. Το Ιράκ, η χώρα που απασχόλησε την υφήλιο κατά τον πόλεµο του Κόλπου και τον πρόσφατο, ξεκίνησε το πυρηνικό του πρόγραµµα κατά τη δεκαετία του 70 εκπαιδεύοντας πολυάριθµους επιστήµονες σε υτικά Πανεπιστήµια και συλλέγοντας (συγκαλυµµένα) πυρηνική τεχνολογία δυαδικής φύσης. Ελπίζοντας να στηρίξει το πρόγραµµά του στο πλουτώνιο το Ιράκ εγκατέστησε τον αντιδραστήρα του Οσιράκ προµηθευµένο από τη Γαλλία. Ωστόσο όταν ο αντιδραστήρας καταστράφηκε από τους Ισραηλινούς στα 1981 µε Προληπτικό Πλήγµα, το Ιράκ µετεστράφη στην εκµετάλλευση του Ουρανίου υψηλού εµπλουτισµού, ως κυρίαρχου υλικού των πυρηνικών του όπλων. Το προαναφερόµενο πρόγραµµα έπαυσε µετά την Καταιγίδα της Ερήµου. Αν και η χώρα είχε υπογράψει τη συνθήκη για τα βιολογικά όπλα, παράλληλα είχε αναπτύξει ένα εκτεταµένο πρόγραµµα παραγωγής τους. Όπως διαπιστώθηκε από τους επιθεωρητές του ΟΗΕ οι Ιρακινοί είχαν οπλοποιήσει τις ΒΠΟ άνθρακα και αλλαντική τοξίνη. Το µεγαλύτερο µέρος αυτής της υποδοµής εκτιµάται ότι καταστράφηκε κατά τη διάρκεια της Καταιγίδας της Ερήµου, όµως ικανό τµήµα των κρισίµων συσκευών απεκρύβη και διασώθηκε, οπότε εικάζεται ότι πιθανόν να απεκρύβησαν αντίστοιχα οπλοποιηµένες ΒΠΟ. Η προϋπάρχουσα τεχνογνωσία και εµπειρία των Ιρακινών πιστεύεται ότι µπορεί να τους επιτρέψει την έναρξη παραγωγής ΒΠΟ µέσα σε λίγες εβδοµάδες εφόσον απαλλαγούν από τους παρατηρητές της UNSCOM. Ανάλογη έντονη δραστηριότητα είχε η χώρα και στην παραγωγή ΧΠΟ, καθώς µάλιστα δεν είχε υπογράψει τη συνθήκη για τα χηµικά όπλα. Το Ισραήλ διαθέτει την πλέον ανεπτυγµένη αµυντική βιοµηχανία σε όλη τη Μέση Ανατολή, ιδιαίτερα δε µια από τις πλέον προωθηµένες δυνατότητες παραγωγής βαλλιστικών πυραύλων µετά τις ΗΠΑ, την Ρωσία, την Γαλλία και την [75]

76 Κίνα. Έχει εξάγει επανειληµµένα βαλλιστικά συστήµατα και τεχνική συµβουλευτική βοήθεια σε διάφορες χώρες, κυρίως δε στην Ταϊβάν και την Νότια Αφρική. Από τη δεκαετία του 70 δέχτηκε σα βοήθεια βαλλιστικούς πυραύλους από τις ΗΠΑ τους οποίους σύντοµα εξόπλισε µε Ισραηλινές κεφαλές θραυσµατικών πυροµαχικών. Έχει περισσότερους από 100 πυραύλους Γαλλικής σχεδίασης µε βεληνεκές έως 750 χιλιόµετρα κατάλληλα εξοπλισµένους µε πυρηνικές και χηµικές κεφαλές (JERICHO 1). Παρασκεύασε επίσης βελτιωµένη έκδοση αυτών των πυραύλων µε βεληνεκές 1450 χιλιόµετρα που θέτει τις Αραβικές πρωτεύουσες στην ακτίνα καταστροφής. 4.2 ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Στο µέρος αυτό αξιολογούνται-αναλύονται οι κινήσεις του ιεθνούς Παράγοντα και εντοπίζονται οι βουλήσεις και προθέσεις ήτοι πιστοποιείται η πολιτική µέσα στην οποία θα κληθεί να ανταποκριθεί και ευηµερήσει η χώρα µας. Κεντρική βαρύτητα δίδεται στην πολιτική των ΗΠΑ (NATO) και Ε.Ε. ( ΕΕ), τη Ρωσία, Κίνα, Ινδία, Ιαπωνία, και Καναδά µετά τις πρόσφατες δραµατικές µεταβολές της ισορροπίας, στις Ευρω-Ατλαντικές σχέσεις. Και εδώ γίνεται µια βασική διευκρίνιση. H Ελλάδα δεν µπορεί µονοµερώς να επηρεάσει σε µεγάλο βαθµό την προσπάθεια των χωρών όχι µόνο της Μέσης Ανατολής αλλά και πέρας αυτής για απόκτηση όπλων µαζικής καταστροφής αλλά µόνο µέσω θεσµικών και πολυµερών οργανισµών µπορεί να ασκηθεί πίεση για τον τερµατισµό, τη µείωση και τον έλεγχο των εξοπλισµών. Η Ελλάδα ενώ συµφωνεί µ ε τις ΗΠΑ και τους υπόλοιπους δρώντες για την ανάγκη περιορισµού ή και τερµατισµού της προσπάθειας απόκτησης όπλων µαζικής καταστροφής διαφωνεί ριζικά µε την µέθοδο. Η Ελλάδα δεν επικροτεί, ούτε συµβάλλει στην προσπάθεια αυτή µε την απειλή ή χρήση βίας ή και άλλων µέτρων ισοδύναµου αποτελέσµατος όπως οι ΗΠΑ. [76]

77 Χάρτης 1: Το Σηµερινό Γεωπολιτικό Περιβάλλον της Χώρας µας ΟΗΕ Ο ΟΗΕ λειτουργώντας µέσα στα θεσµικά του πλαίσια που διαµορφώθηκαν µετά τον Β ΠΠ και κατά τη διάρκεια της περιόδου του Ψυχρού Πολέµου, παραπέµπει σε κείµενα, συµφωνίες-συµβάσεις και στην ιστορία. ηλαδή πράττει ό,τι έπραττε σε κάθε «καυτή περίπτωση διεθνούς σύγκρουσης», όταν οι Υπερδυνάµεις ήταν δύο συνασπισµοί. Μετά όµως τη κατάρρευση της µίας εκ των δύο, οι πρωτοβουλίες αναλαµβάνονται από τους πιο τολµηρούς και τους πραγµατικά υπέρ-δυνατούς (superpowers), στην περίπτωσή µας της µίας υπερδύναµης, των ΗΠΑ. Στις περιπτώσεις που ο ΟΗΕ συµµορφώνεται µε αυτό το µοντέλο ευρίσκεται στο προσκήνιο, άλλως απέχει ή εν πολλοίς αγνοείται. Αυτή είναι η λειτουργία του νέου, θα λέγαµε µε τόλµη, µοντέλου, αποκαλούµενου στη µελέτη αυτή, «διεθνούς αδίκου». του H Ελλάδα, έως και σήµερα έχει καταφέρει να ευδοκιµήσει συµµετέχοντας όπως όλες οι «έξυπνες» χώρες σε όλα τα ιεθνή Συλλογικά Όργανα και Οργανισµούς, που [77]

78 συνιστούν τη µοναδική βάση επιβίωσης των πιο αδύναµων χωρών. Έτσι ο ΟΗΕ και το σύνολο των χωρών µελών, (ελάχιστες εξαιρέσεις µελών ΣΑ) µε έκδηλη έκπληξη και απογοήτευση παρακολουθεί-ρυµουλκείται από τις εξελίξεις και τα γεγονότα, χωρίς ουσιώδεις παρεµβάσεις. ΗΠΑ Το τέλος του Ψυχρού Πολέµου τοποθέτησε τα συµφέροντα των ΗΠΑ σε νέες βάσεις και δεδοµένα, µε συνέπεια την επαναδιατύπωση της υπαρχούσης στρατηγικής των ΗΠΑ. Η ανάπτυξη της διεθνούς τροµοκρατίας και τα γεγονότα της 11 ης Σεπτεµβρίου 2001, απετέλεσαν αίτιο και αφορµή αντίστοιχα, για ανάπτυξη νέων απειλών, η ανάλυση των οποίων οδήγησε στη διαµόρφωση αυτής της στρατηγικής και νέων στρατιωτικών-τακτικών δογµάτων, για την αντιµετώπιση των απειλών αυτών. Κατ αυτόν τον τρόπο εντοπίσθηκαν από τις Αµερικανικές υπηρεσίες τα κράτη εκείνα τα οποία συνέπρατταν κατά διαφόρους τρόπους (συνεργασία, υπόθαλψη, οικονοµική ενίσχυση κλπ) µε τροµοκρατικές οργανώσεις ή ανέπτυσσαν ή προσπαθούσαν να αναπτύξουν Όπλα Μαζικής Καταστροφής (ΟΜΚ). Τα κράτη αυτά ονοµάσθηκαν είτε ως κράτη παρίες (rogue states) ή ως άξονας του κακού και απετέλεσαν Αντικειµενικούς Σκοπούς (ΑΝΣΚ) της στρατηγικής των ΗΠΑ εάν δεν συµµορφούντο πλήρως µε τις απαιτήσεις της. Έτσι λοιπόν οι χώρες αυτές θεωρήθηκαν ως πηγές της διεθνούς τροµοκρατίας µε έµφαση τη ΧΒΡΠ απειλή. Ρωσία Η Ρωσία ακολούθησε µετά τον κλονισµό της, άλλο δρόµο-στρατηγική. Αφού πιστοποίησε την παρουσία της στην ΕΕ αλλά και στο ΝΑΤΟ, µε «δίπλα-δίπλα πόρτες» επιχειρεί τη διείσδυση στις χώρες κεντρικής Ασίας µέσω νεότευκτων στρατιωτικών συµµαχιών. Η παρουσία και η εξέλιξη των σχέσεων αυτών µε ΕΕ και ΝΑΤΟ δεν έχει παρουσιάσει τα αναµενόµενα αποτελέσµατα και από τις δύο πλευρές. Η µία κατεύθυνση είναι η ΚΑΚ (Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών ή (Commonwealth of Independent States), που αριθµεί πέντε (5) κράτη. Αρµενία - Λευκορωσία - Καζακστάν - Κιργισία - Τατζικιστάν. [78]

79 Η άλλη κατεύθυνση είναι ο ΟΣΑ (Οργανισµό Συλλογικής Ασφάλειας), όπου µε την πρωτοκαθεδρία της Ρωσίας µεταξύ τους σχηµάτισε ένα οργανισµό για «πιο αποτελεσµατική αντίδραση στην αντιµετώπιση σοβαρών προβληµάτων όπως η τροµοκρατία. Αυτό αποφασίστηκε πολύ πρόσφατα ( / ιάσκεψη Ντουσάνµπε- Τατζικιστάν. Με άλλα λόγια ο ΟΣΑ αποτέλεσε µια επέκταση του ΣΣΑ (Συνθήκη Συλλογικής Ασφάλειας) του 1992, και αποτελεί την προώθηση της στρατηγικής συνεργασίας µεταξύ των υπόψη κρατών για περιφερειακή σταθερότητα και ασφάλεια. Έτσι η Μόσχα εκτιµά ότι θα επανακτήσει ηγετικό προφίλ προς την «πάλαι ποτέ» σφαίρα επιρροής της, προς την οποία µε ενδιαφέρον παρατηρούµε να κινούνται και οι ΗΠΑ. (βάσεις Καζακστάν-Ουζµπεκιστάν). Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ)-Γεωπολιτική Οι χώρες της ΕΕ ενώ έχουν επιτύχει πολλά στον τοµέα της οικονοµικής ενοποίησης, απέχουν από το να έχουν κάνει σηµαντικά βήµατα στον τοµέα της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτική Άµυνας, τη γνωστή ΚΕΠΠΑ. Οι χώρες της ΕΕ ενώ συµφωνούν επί της αρχής µε τις ΗΠΑ για την ανάγκη κοινής αντιµετωπίσεως της διεθνούς τροµοκρατίας, έχουν αντιρρήσεις σχετικά µε την ακολουθητέα τακτική. Αποδέχονται ένοπλες επεµβάσεις, αλλά µόνο στα πλαίσια του ΟΗΕ ή άλλου οργανισµού ασφαλείας. Το εάν και κατά πόσο οι αντιρρήσεις αυτές ως προς την τακτική, όπως τουλάχιστο εµφανίστηκαν στην κρίση του Ιράκ προέρχονται από λόγους αρχής, ή υποκρύπτουν στενά εθνικά συµφέροντα κάθε χώρας, αυτό είναι µία άλλη υπόθεση και έχει αναλυθεί σε βάθος. Η δική µας εκτίµηση είναι ότι η αιτία θα πρέπει να αναζητηθεί κάπου στο µέσον. Το πρόβληµα όµως δεν είναι εάν οι επί µέρους χώρες της ΕΕ συµφωνούν ή όχι µε τις ΗΠΑ, αλλά το εάν έχουν ή όχι κοινή θέση κάτι το οποίο δεν συνέβη, αλλού λιγότερο και αλλού περισσότερο σε όλες τις κρίσεις τα τελευταία χρόνια. Αυτή η διαφοροποίηση έλαβε τη µορφή οξείας κρίσης στο εσωτερικό της ΕΕ, κατά την πρόσφατη κρίση του Ιράκ. Έτσι παρατηρείται το φαινόµενο οι διεθνείς κρίσεις να µετατρέπονται και να εξελίσσονται σε ενδοευρωπαϊκές κάθε φορά. Βεβαίως δεν [79]

80 θεωρούνται σωστές οι εκτιµήσεις εκείνες που αναφέρονται σε αξεπέραστη κρίση που µπορεί να εξελιχθεί σε ρωγµή. Αυτό διότι η ΕΕ έχει θεσµούς, οι οποίοι ακριβώς λειτουργούν για να αµβλύνουν τις οξείες διαφορές και να επιλύουν σοβαρά προβλήµατα. 4.3 ΝΑΤΟ-Ε.Ε. και Προβλέψεις επί ΧΒΡΠ Στο µέρος αυτό, γίνεται η τοποθέτηση των στοιχείων που συνδέουν τις υποχρεώσεις της χώρας µας προς τις κοινές προβλέψεις ειδικά της ΕΕ για το αντικείµενο ΧΒΡΠ. Ειδικότερα, προσεγγίζονται οι διασυνδέσεις της Ε.Ε. µε το ΝΑΤΟ για την αντιµετώπιση των ΧΒΡΠ φαινοµένων. Για το λόγο αυτό οι αναφορές µας είναι πάντα διττές, ήτοι αναφέρονται κατ αρχήν στην ΕΕ αλλά αµέσως προεκτείνονται σε δεσµεύσεις στο σκέλος του ΝΑΤΟ για τις όποιες εφαρµογές. Οι Στρατιωτικές αρχές της Ε.Ε. (Ευρωπαϊκό Συµβούλιο/ /ΜΑΕ- ΕΕ) τόνισαν την ανάγκη οι Ε των χωρών Ε.Ε. να αναπτύξουν τις γνώσεις και τις ικανότατες τους στην αντιµετώπιση συνεπειών από τροµοκρατικές ενέργειες, και να δηλώσουν τις παραπάνω ικανότητες µε σχετική αναφορά σε ερωτηµατολόγιο και ακόµα να δηλώσουν ετοιµότητα για επιθεωρήσεις ή ασκήσεις. Η επικέντρωση του ενδιαφέροντος είναι η κατάρτιση Βάσης εδοµένων µε στόχο του [80]