Βασίλης Γρηγοριάδης Με ζώα και ανθρώπους

Transcript

1 1

2 2

3 3 Βασίλης Γρηγοριάδης Με ζώα και ανθρώπους Μνήμες ενός Κτηνιάτρου

4 4 Τίτλος: Με ζώα και ανθρώπους Συγγραφέας: Βασίλης Γρηγοριάδης ISBN: Επίλεκτες Ψηφιακές Εκδόσεις: 24grammata.com Σειρά: εν καινώ, Αριθμός σειράς: 84 Τόπος και Χρονολογία πρώτης έκδοσης: Αθήνα, 2014 Μέγεθος Αρχείου: 1,6 Mb Σελίδες: 224 Μορφή αρχείου: pdf Γραμματοσειρά: Garamont Απαγορεύεται η αναδημοσίευση δίχως την έγγραφη άδεια του δημιουργού ή του εκδότη

5 5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ Η τριαντάχρονη ενασχόλησή μου με την ιατρική περίθαλψη των ζώων αλλά και με θέματα προστασίας της δημόσιας υγείας, μέσω του αστυκτηνιατρικού ελέγχου, μ έ- φερε, όπως ήταν φυσικό, σε επαφή, όχι μόνο με τα ζώα αλλά και με τους ανθρώπους που είχαν άμεση σχέση με τα αντικείμενα της εργασίας μου. Η διπλή αυτή επικοινωνία με ζώα και ανθρώπους αποτέλεσε το υπόβαθρο πάνω στο οποίο εκτυλίχθηκαν τα χαριτωμένα περιστατικά που καταγράφηκαν έντονα στη μνήμη μου και στα οποία αναφέρεται το βιβλίο αυτό, με τον τίτλο: «Με ζώα και ανθρώπους» Παρά το χρόνο που κύλησε από τότε, αναπολώ πάντα με νοσταλγία τα συμβάντα εκείνα, γιατί χρωμάτισαν με ανεξίτηλες πινελιές ένα μεγάλο αλλά και ενδιαφέρον κομμάτι της ζωής μου που είχε να κάνει με τα συμπαθή ζώα αλλά και με τους γλυκύτατους ανθρώπους του μόχθου ή και εκείνους που, στερημένοι από μια ειλικρινή και ανυστερόβουλη ανθρώπινη σχέση, έβρισκαν ιδιαίτερη συναισθηματική διέξοδο στα ζώα συντροφιάς.

6 6 Η όλη παρουσίαση δεν αποτελεί αυτοβιογραφία με τη τυπική της μορφή, αφού της λείπουν τα στοιχεία μιας γενικότερης θεώρησης της επαγγελματικής διαδρομής μου αλλά και του στενού χρονικού προσδιορισμού των γεγονότων. Είναι, απλά, μια επιλεκτική παράθεση των ιατρικών εκείνων περιστατικών που έχουν χρωματιστεί με ζωηρότερες πινελιές, ώστε να παραμείνουν ανεξίτηλα στη ροή του χρόνου, καθώς και κάποιων άλλων περιστατικών της ευρύτερης αρμοδιότητάς μου, που αναφέρονται στον τομέα της προστασίας της Δημόσιας Υγείας. Σ όλα τα παραπάνω, τέλος, έκρινα σκόπιμο να προτάξω τα κεφάλαια εκείνα τα σχετικά με την εισαγωγή μου στο Πανεπιστήμιο, την ορκωμοσία και το διορισμό μου στο δημόσιο, σταθμοί της ζωής μου που αποτέλεσαν το προοίμιο για όλα όσα ακολούθησαν. Μέσα στις σελίδες του βιβλίου, ευελπιστώ ότι θα βρουν αρκετά ενδιαφέροντα πράγματα όσοι τουλάχιστον έχουν άμεση σχέση, επαγγελματική ή και περιστασιακή, με τα πλάσματα αυτά της φύσης που, χωρίς να απαιτούν τίποτα το ιδιαίτερο, προσφέρουν ανεκτίμητες υπηρεσίες στον άνθρωπο. Εξίσου, αν όχι περισσότερο, ενδιαφέροντα θα είναι αυτά που θα αποκομίσει και ο αναγνώστης εκείνος, ο άσχετος με τον κόσμο των ζώων, αφού θα του δοθεί η ευκαιρία να έχει μια αμεσότερη γνώση του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν κάποιοι τομείς της κοινωνικής και δημόσιας ζωής της χώρας μας, μέσα από μια ανάλαφρη παρουσίαση. Θεωρώ ότι η παραπομπή του αναγνώστη στο χρόνο και τον τόπο, όπου εκτυλίχτηκαν τα περιστατικά, θα τον βοηθούσε για μια εντονότερη αίσθηση και συσχέ-

7 7 τιση των γεγονότων, γι αυτό και παραθέτω μικρό πίνακα των περιφερειών, όπου υπηρέτησα, καθώς και τα αντίστοιχα χρονικά διαστήματα της θητείας μου σ αυτές: Ερμούπολη Σύρου: από Σεπτ έως Απρ Κυπαρισσία Τριφυλίας: Μάιο 1964 Οκτ Γιαννιτσά Πέλλας: Νοεμ Οκτ Έδεσσα: Νοέμ Μάιο 1978 Θεσσαλονίκη: Ιούν Μάιο 1989 Βασίλης Γρηγοριάδης

8 8

9 9 Η επιλογή της Κτηνιατρικής Σχολής Η Σχολή προς την οποία κατευθυνόταν η σκέψη μου, βλέποντας να προσιδιάζει περισσότερο στο χαρακτήρα και τις απώτερες επιθυμίες μου, ήταν εκείνη της Ιατρικής, και τούτο, ίσως, γιατί με επηρέασε το γεγονός ότι από μαθητής γυμνασίου ξεκίνησα να κάνω ενέσεις, μέχρι και ενδοφλέβιες, στους ανθρώπους του οικογενειακού και συγγενικού μου κύκλου, με παράλληλη εκπαίδευσή μου στον Ερυθρό Σταυρό ως Σαμαρείτης, για να ασκήσω μάλιστα και νοσηλεία στο 424 Στρατιωτικό Νοσοκομείο για ένα εξάμηνο. Έτσι, η όλη προετοιμασία μου για τις εισαγωγικές περιλάμβανε τα μαθήματα που προβλέπονταν για τη σχολή αυτή, μέχρι τη μέρα που είχα τη μοιραία συνάντηση με κάποιο τεταρτοετή φοιτητή της Ιατρικής και γείτονά μου, ο οποίος μου πέταξε τη βαρύνουσα γνώμη του, συστήνοντάς μου να δώσω στην Κτηνιατρική, μια σχολή που ι- δρύθηκε μόλις την προηγούμενη χρονιά, με ευρύ ορίζοντα για επαγγελματική αποκατάσταση, όπως τουλάχιστον μου την παρουσίασε ο φίλος, αραδιάζοντας επιπλέον και μερικά μειονεκτήματα της Ιατρικής. Ο προβληματισμός ήταν έντονος και ύστερα από αρκετή σκέψη, στην οποία

10 10 βοήθησε και η επαρχιώτικη καταγωγή μου, κατέληξα στην απόφαση να δώσω εξετάσεις για την Κτηνιατρική, λαμβάνοντας υπόψη τη μικρή εμπειρία μου γύρω από το ε- πάγγελμα του Κτηνιάτρου, που συνοψιζόταν στα παρακάτω δεδομένα: Μέχρι κάποια προηγούμενα χρόνια, η Ιατρική των ζώων στην Ελλάδα θεωρούνταν περισσότερο μια πρακτική τεχνική, που δεν είχε το βάρος μιας σοβαρής επιστήμης. Και τούτο οφειλόταν περισσότερο στο γεγονός ότι σχεδόν σε κάθε χωριό υπήρχε ένας τουλάχιστον από τους κατοίκους ο οποίος χρησιμοποιούσε κάποια γιατροσόφια και πρακτικές, είτε επαναλαμβάνοντας παλιότερες πρακτικές, είτε μιμούμενος, άκομψα και εντελώς αντιεπιστημονικά, επεμβάσεις επιστημόνων Κτηνιάτρων, χωρίς βέβαια να γνωρίζει τις συνέπειες ή και τον τρόπο επίδρασης των ουσιών, φυτικών ή χημικών, στη γενικότερη φυσιολογία του ζώου και τους κινδύνους που συνεπάγονταν αυτές. Εκείνο που, ωστόσο, βάραινε στη συνείδηση των κτηνοτρόφων ήταν η πάση θυσία θεραπεία του ζώου τους, ε- νός σοβαρού οικονομικού παράγοντα για την οικογένειά τους. Το λαϊκό «ο πνιγμένος από τα μαλλιά του πιάνεται» ήταν αυτό που ωθούσε τον φτωχό κτηνοτρόφο στην πρόχειρη και οικονομικότερη λύση προσφυγής του στον πρακτικό Κτηνίατρο, τον οποίο μάλιστα πολλές φορές ανήγαγαν σε καλύτερο από ένα επιστήμονα. Στη μαθητική μου ηλικία, κάπως έτσι πίστευα κι εγώ ότι ήταν η ορθή αντιμετώπιση των ασθενειών των ζώων. Και μόνον όταν συνειδητοποίησα τον ευρύ ορίζοντα της Κτηνιατρικής επιστήμης, έθεσα στο περιθώριο τις ανεύθυνες πρακτικές των εμπειρικών, χωρίς παρόλα αυτά να μη-

11 11 δενίζω τη μικρή έστω προσφορά τους σε ορισμένες περιπτώσεις. Η αγάπη μου για τα ζώα, με τα οποία κυριολεκτικά συμβιώναμε, ήταν ο δεύτερος λόγος της αλλαγής στην ε- παγγελματική μου κατεύθυνση. Με συγκινούσε η οικονομική συμβολή τους αλλά και η αδιαμφισβήτητη υπομονή και ανοχή τους σε πολλές κοπιώδεις εργασίες. Ακόμα και ο συναισθηματισμός των μικρών ζώων και ιδιαίτερα του σκύλου, με την ολοκληρωτική αφοσίωσή του στον άνθρωπο, μεγιστοποίησε την αγάπη μου γι αυτά. Ειδικότερα για το σκύλο, από τις πολλές ιστορίες γύρω απ αυτόν, παραθέτω αυτήν που συχνά αφηγούνταν ο πατέρας μου και που εκτυλίχτηκε στη γενέτειρά του, στα Πλάτανα του Πόντου. «Μια καλή μέρα ένας Τούρκος, από τους πιο εύρωστους οικονομικά συγχωριανούς του, ξεκίνησε έφιππος για τη γειτονική Τραπεζούντα, έχοντας κρεμάσει στη σέλα του αλόγου του ένα ταγάρι με ένα σημαντικό αριθμό χρυσών λιρών, προκειμένου να προβεί σε μια αγορά ακινήτου στην πόλη. Για συνοδό του είχε το πιστό του σκυλί, εξοπλισμένος παράλληλα με μια κουμπούρα στο κουμπωτό περιστήθιό του, για το ενδεχόμενο ληστρικής επίθεσης, που δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο για την εποχή. Στη διαδρομή και ενώ όλα πήγαιναν καλά, ξαφνικά ο σκύλος άρχισε να γαβγίζει σε βαθμό υπερβολικό και επίμονο, πράγμα που προβλημάτισε το αφεντικό του, πιστεύοντας τελικά ότι το σκυλί του εγουτούρεψε (λύσσαξε, από το τουρκικό kudurmak), οπότε, με σφιγμένη την καρδιά, έβγαλε την κουμπούρα του και το πυροβόλησε, ενώ το άλογο κάλπαζε για να ναι ο αναβάτης του στην καθορισμένη ώ- ρα του στην πόλη. Κάποια όμως στιγμή, βάζοντας ασυ-

12 12 ναίσθητα το χέρι του στο μέρος όπου κρεμόταν τα ταγάρι, διαπίστωσε ότι τούτο έλειπε από τη θέση του. Έντρομος, έκανε απότομη στροφή, μήπως και το βρει πεσμένο σε κάποιο σημείο του δρόμου. Και πράγματι, ύστερα από μια διαδρομή λίγων λεπτών, διέκρινε από μακριά ένα μικρό όγκο αντικειμένου, καταμεσής του δρόμου, οπότε πλησίασε με αγωνία, για να δει έκπληκτος το σκυλί του νεκρό και πλαγιασμένο πάνω από το ταγάρι. Συνειδητοποιώντας το μέγα σφάλμα του, για τη βιαστική του απόφαση, αναλύθηκε σε λυγμούς, αφού είχε αντιληφθεί πλέον ότι το παρατεταμένο γάβγισμά του ήταν να του πει, με το δικό του τρόπο, ότι το ταγάρι με το πολύτιμο περιεχόμενο είχε πέσει από τη σέλα του αλόγου. Τραυματισμένο θανάσιμα το άτυχο ζώο, τρίκλισε αιμόφυρτο μέχρι το πεσμένο ταγάρι και ξεψύχησε πάνω του, πιστεύοντας ότι έτσι ότι θα το προστάτευε. Ο απαρηγόρητος Τούρκος δεν είχε πλέον το κουράγιο να συνεχίσει το ταξίδι του, πήρε το ταγάρι και το νεκρό ζώο στην αγκαλιά του και επέστρεψε στο σπίτι του, εξηγώντας με δάκρυα στα μάτια το ατυχές περιστατικό». Ένα περιστατικό που όσες φορές κι αν το περιέγραφε ο πατέρας μου, μ έκανε να βουρκώνω για την αγάπη, την αφοσίωση και την αυτοθυσία του σκύλου για το αφεντικό του. Όλα τα παραπάνω συναισθηματικά περιστατικά ξεπήδησαν ξαφνικά και πάλι, όταν ο φίλος φοιτητής, με τη σύστασή του, μου άλλαξε την επαγγελματική μου κατεύθυνση. Για να μαι περισσότερο ειλικρινής, παράλληλα με το συναισθηματισμό μου για τα ζώα, κατέληξα στην παραπάνω απόφαση, γνωρίζοντας επιπλέον ότι οι λίγοι για την

13 13 εποχή εκείνη Κτηνίατροι, γέμιζαν άνετα το πουγκί τους με σεβαστό μεροκάματο. Οι εποχές όμως εκείνες γρήγορα παρήλθαν ανεπιστρεπτί.

14 14 Το όνειρο Οχτώβρης Η Θεσσαλονίκη ζούσε τις μεταπολεμικές ήσυχες μέρες της και το Πανεπιστήμιό της έβρισκε το φυσιολογικό ρυθμό της λειτουργίας του. Περίοδος εισαγωγικών εξετάσεων και το όραμα ενός πτυχίου γιατρού, δικηγόρου, μηχανικού, καθηγητού ταλάνιζε το νου και την καρδιά των νεαρών απόφοιτων των Γυμνασίων. Και μόνο στη θέα του μοναδικού τότε και επιβλητικού πανεπιστημιακού κτιρίου της Φιλοσοφικής, οι νεανικές ψυχές ένιωθαν δέος, θεωρώντας το απλησίαστο τέμενος για τους πολλούς. Η χρυσή επιγραφή πάνω από τη μεγαλοπρεπή είσοδό του «ΜΟΥΣΑΙΣ ΧΑΡΙΣΙ ΘΥΕ» αποτελούσε πρόκληση και ερέθισμα για καταβολή της μέγιστης προσπάθειας εισόδου σ αυτό. Βρέθηκα τότε κι εγώ στη δίνη εκείνη των εισαγωγικών εξετάσεων με το ίδιο δικαιολογημένο καρδιοχτύπι που ένιωθαν όλοι, περιμένοντας στη μεγάλη αμφιθεατρική αίθουσα την ανακοίνωση των θεμάτων. Τελειώνοντας τις εξετάσεις και του τελευταίου μαθήματος, θεώρησα απλά πως έκανα ό,τι μπορούσα, αδιαφορώντας, μπορώ να πω, ακόμα και γι αυτό το αποτέλεσμα. Κι

15 15 αυτό, γιατί μια επιτυχία σ ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα φάνταζε τότε σαν ένα άπιαστο όνειρο. Είχα την εντύπωση ότι ένα και μόνο λάθος στο γραπτό των εξετάσεων ήταν αρκετό για να βρεθείς εκτός του νυμφώνος. Έτσι, όταν διαπίστωσα, βγαίνοντας από την πρώτη εξέταση στην έκθεση, ότι την κατάληξη της λέξης υγιής την είχα γράψει λαθεμένα με -ει (υγιείς), παίρνοντάς την για μετοχή, προδιέγραψα την αποτυχία μου και με πολλή επιμονή της αδελφής μου Αθηνάς δέχτηκα να συνεχίσω και στα άλλα μαθήματα. Ολοκληρώνοντας τον κύκλο των εξετάσεων, έφυγα την ίδια μέρα για το χωριό μου, τον Καταχά Πιερίας, για να χαρώ, ελεύθερος πια, την ξεγνοιασιά κοντά στους γονείς και τις αδελφές μου. Οι επόμενες μέρες κύλησαν ήρεμα, μέσα στο στοργικό περιβάλλον των γονιών και της εύθυμης παρέας των φίλων μου. Ήταν Σάββατο βράδυ όταν, επιστρέφοντας κάπως αργά από μια χαρούμενη μάζωξη, έπεσα σ ένα βαθύ και γλυκό ύπνο. Νωρίς το πρωί, μέρα Κυριακή, ξύπνησα μεθυσμένος κυριολεκτικά από ένα φαντασμαγορικό όνειρο. Δε συνήθιζα ποτέ μου να διηγούμαι τα τετριμμένα καθημερινά όνειρα, που όλοι μας τα δεχόμαστε σαν αποκυήματα της φαντασίας μας ή σαν ενέργειες του υποσυνείδητου. Όμως το όνειρο εκείνου του Σαββάτου δεν ήταν από τα συνηθισμένα. Δε θα μπορούσες ποτέ να το κρατήσεις για τον εαυτό σου. Ανοίγοντας, λοιπόν, τα μάτια μου, πρωτοαντίκρισα τη μεγάλη μου αδελφή και δεν περίμενα ούτε να σηκωθώ από το κρεβάτι. «Τι ήταν, Τασούλα, αυτό που είδα στον ύπνο μου!» Ξαφνιάστηκε κι αυτή, γιατί δεν με είδε ποτέ άλλοτε τόσο συνεπαρμένο.

16 16 «Απόψε άρχισα να της αφηγούμαι βρέθηκα σ έναν άλλο Καταχά. Βάδιζα στους δρόμους του και κάθε τόσο στεκόμουν έκθαμβος μπρος σε καταπληκτικές εικόνες. Δεν υπήρχε περιοχή που να μην ήταν στρωμένη με δροσοστάλαχτα λουλούδια, χρωματισμένη με πανέμορφα λαμπερά χρώματα και περιτριγυρισμένη με πανύψηλα αναρριχώμενα φυτά που απλώνονταν σε ατέλειωτες αναβαθμίδες. Στα ρείθρα των δρόμων, που ήταν φτιαγμένα από λευκή πορσελάνη, κυλούσε γάργαρο νερό, με ασυνήθιστα γλυκούς κελαρυσμούς και παφλασμούς, ενώ, κατά διαστήματα, υψώνονταν φαρδείς γυάλινοι σωληνοειδείς στύλοι με ιριδίζουσες αποχρώσεις, που στο επάνω μέρος κάμπτονταν οριζόντια και από το στόμιό τους έρεε άφθονο καθαρό νερό, με ταυτόχρονη εκπομπή λαμπρής κόκκινης φλόγας από το κέντρο της εκροής. Σε πολλά σημεία υ- πήρχαν περίτεχνες αψίδες, από τις οποίες κρέμονταν πολύχρωμα αστραφτερά λαμπιόνια. Στην πλατεία του χωριού, τέλος, μια μεγάλη πισίνα, με γαλαζοπράσινο νερό, περιστοιχιζόταν με χρυσά κιγκλιδώματα που η επιφάνειά τους σπινθηροβολούσε από τις αντανακλάσεις των γύρων εκτυφλωτικών φώτων. Στη θέα όλων αυτών, μονολογούσα, λέγοντας κάθε τόσο: «Μα πώς έγινε έτσι το χωριό μου! Σωστός Παράδεισος!». Και την απορία αυτή και το θαυμασμό μου διαδεχόταν μια άφατη ικανοποίηση και περηφάνια, για το λαμπρό μετασχηματισμό του χωριού μου». Κόμπιασε η αδελφή μου και με μια χαριτωμένη γκριμάτσα, που έδειχνε σα να πίστεψε ότι όλα αυτά ήταν πραγματικότητα, μου είπε: «Πολύ παράξενο! Τι μπορεί, αλήθεια, να δει ο άνθρωπος στον ύπνο του!». Εκεί, θα μπορούσε να λάβει τέλος η εντύπωση από το όνειρο, όσο όμορφο κι αν ήταν. Γι αυτό και συνεχίσαμε,

17 17 παρά την Κυριακή αργία, τις συνηθισμένες ασχολίες μας, όπως τη δεματοποίηση του ξηραμένου καπνού που με εύθυμη διάθεση, ο πατέρας μου κι εγώ φτιάχναμε κάτω στο αράνι(*), στοιβιάζοντας τις αρμαθιές από τα χεβέγκια(**) στο ειδικό κιβώτιο δεματοποίησης. Και ενώ χαιρόμουν τη βαθιά ικανοποίηση του πατέρα μου για την ιδιαίτερα καλή ποιότητα του καπνού της χρονιάς εκείνης, που τελικά ε- γκλωβιζόταν τώρα στα καλοσχηματισμένα δέματα, βλέπω σε μια στιγμή να ανοίγει ορμητικά η ξύλινη αυλόπορτα και να προβάλει ο φίλος μου, ο Δημήτρης Μαβίδης, και με ανοιχτό βήμα να προχωράει προς το μέρος μας, έχοντας ένα σταθερό πλατύ χαμόγελο που έφτανε ως τ αυτιά του. Χωρίς άλλη κουβέντα, μου προτείνει το χέρι, λέγοντάς μου: «Συγχαρητήρια!» «Γιατί συγχαρητήρια;» του απαντώ απορημένος. «Βρε, συγχαρητήρια σου λέω» επέμενε ο Δημητράκης, χωρίς να μου εξηγεί, ωστόσο, το λόγο. Η σκέψη μου πετάχτηκε σε κάποιους ψιθύρους του χωριού, γύρω από ένα νεανικό μου ειδύλλιο που, για την εποχή μας, εύκολα μεταφράζονταν σε επίσημο λόγο. «Άντε, μωρέ Δημήτρη» του λέω, σίγουρος ότι βρήκα την αιτία των συγχαρητηρίων «ακούς και συ τα κουτσομπολιά του ενός και του άλλου;». «Ε, τι να σου πω! Στο Πανεπιστήμιο πέρασες, π ανάθεμά σε!» * Στέγαστρο για τα φύλλα του καπνού ** Αρμαθιές του καπνού για αποξήρανση

18 18 «Έλα που έχεις όρεξη πρωί-πρωί για δούλεμα», του απαντώ, αθεράπευτα επιφυλακτικός. Ο φίλος μου δεν κρατήθηκε άλλο και βγάζοντας απ την κωλότσεπη την εφημερίδα «Μακεδονία», μου λέει: «Να, δες και μόνος σου, επιτέλους!» Πού να δω όμως εγώ!. Τα χέρια μου άρχισαν να τρέμουν και μέσα στα 29 ονόματα, όλα κι όλα, δεν μπορούσα να διακρίνω το δικό μου. «Πού είναι, μωρέ; Δεν το βρίσκω» έλεγα γεμάτος αγωνία. «Να το, μωρέ» είπε ο γλυκός παιδικός μου φίλος, βάζοντας το δείκτη του χεριού του ακριβώς στο σημείο του ονόματός μου. Αγκαλιαστήκαμε από χαρά και δε μου φεύγει απ το νου το ευτυχισμένο χαμόγελο του αγαπημένου μου πατέρα, εκείνη την ανεπανάληπτη στιγμή. Από τις φωνές, πετάχτηκε στο παράθυρο η αδελφή μου, ρωτώντας να μάθει τι συνέβαινε. «Πέρασα στην Κτηνιατρική» της φωνάζω και αμέσως την άκουσα να λέει δυνατά αυτό που μ έκανε για λίγο να μουδιάσω από συγκίνηση και δικαιολογημένη έκπληξη: «Το όνειρο, το όνειρο!». Αυτόματα ήρθαν και έδεσαν σφιχτά τα δύο συμβάντα, που τα χώριζαν λίγες μόνον ώρες. Όσο κι αν κανείς απορρίπτει τη σημασία των ονείρων, δεν μπορεί παρά σε παρόμοια περίπτωση να προβληματιστεί. Από την πλευρά μου, θα έλεγα, ότι ποτέ άλλοτε δεν είδα ένα τόσο λαμπρό όνειρο, αλλά και ποτέ άλλοτε δεν ένιωσα τόση χαρά στη ζωή μου, όση το ευτυχισμένο εκείνο πρωινό της Κυριακής του Οκτώβρη.

19 19 Αυτόματα πέρασαν από το μυαλό μου, σαν κινηματογραφική ταινία, όσα επρόκειτο να ακολουθήσουν κι από τη μια στιγμή στην άλλη ένιωσα το βάρος των ευθυνών μου και των υποχρεώσεών μου, που το ελάφρυνε σημαντικά η χαρά των γονιών μου και η ελπίδα τους ότι ο γιος τους τουλάχιστον θα ξέφευγε από το άγχος και την καταπόνηση της αγροτικής ζωής. Το έβλεπα στα μάτια τους, στα λόγια τους, στην κρυφή περηφάνια τους και στον αέρα τους. Όλα αυτά ενίσχυαν και τη δική μου διάθεση και α- ποφασιστικότητα να ξεπεράσω με γενναιότητα οποιαδήποτε μελλοντική δυσκολία θα ορθωνόταν στην πορεία μου.

20 20 Τα φοιτητικά χρόνια Μια περίοδος σπουδαστική στα χρόνια δε θα μπορούσε να ήταν και η πιο ιδεώδης. Ευθύς μετά από ένα παγκόσμιο πόλεμο, μια γερμανική κατοχή και έναν Εμφύλιο σπαραγμό, η ψυχολογία του λαού και η οικονομία της χώρας κατέληξαν να βρίσκονται σε τραγικά χαμηλό σημείο. Ωστόσο, μια αντιδραστική ροπή για αναδημιουργία, με έφεση στα γράμματα και τις τέχνες, ήταν το φυσικό επακόλουθο. Παρά την οικονομική δυσπραγία, που έφτανε πολλές φορές σε θλιβερές καταστάσεις, η διάθεση για μόρφωση και επιστημονική εξειδίκευση υπήρξε αξιοσημείωτη. Όλοι μας, ως σπουδαστές, ένα κυρίαρχο στόχο είχαμε. Την, κατά το δυνατόν, γρηγορότερη απόκτηση του πτυχίου, ώστε να συνεισφέρουμε στο οικογενειακό εισόδημα και να ανακουφίσουμε αλλά και να προσφέρουμε στους γονείς την ηθική ικανοποίηση, ύστερα από τις μεγάλες θυσίες στις οποίες υποβάλλονταν για την καλύτερη αποκατάσταση των παιδιών τους. Το αντικείμενο των σπουδών μας, στη σχολή που επέλεξα, ήταν πράγματι ενδιαφέρον. Εκτός του τομέα της

21 21 περίθαλψης των αγροτικών μας ζώων και της αντιμετώπισης των λοιμωδών και επιδημικών νόσων των ζώων, που ενδιέφεραν τη δημόσια υγεία, όπως η φυματίωση, ο εχινόκοκκος, ο αφθώδης και μελιταίος πυρετός, το γεγονός ότι το γνωστικό αντικείμενο γύρω από την υγιεινή κατάσταση, διάθεση και συντήρηση των ζωικών τροφίμων θα μας ενέτασσε στο σοβαρό οπλοστάσιο θωράκισης της υγείας των ανθρώπων, μας έκανε να νιώθουμε περήφανοι για τη μέλλουσα σοβαρή συμβολή μας στην προάσπιση της Δημόσιας Υγείας και στο έργο, έτσι, της ουσιαστικής προληπτικής ιατρικής. Σ αυτό συνέβαλαν κατά πολύ οι καθηγητές της Σχολής μας που, αν και τους έλλειπε η μεγάλη διδασκαλική εμπειρία, κατόρθωσαν να φέρουν σε πέρας με επιτυχία την αποστολή τους, είτε επιστρατεύοντας την πρακτική τους εμπειρία, είτε συμπληρώνοντας με πολλή μελέτη τα κενά της θεωρητικής κατάρτισής τους, ώστε να αίρονται στο ύψος του τιμητικού τίτλου, ως καθηγητές Πανεπιστημίου. Αυτό βοήθησε επίσης κι εμάς τους φοιτητές, αυξάνοντας και το δικό μας ενδιαφέρον για την, κατά το δυνατόν, μεγαλύτερη εμπέδωση των δεδομένων της επιστήμης, που ήδη τα τελευταία χρόνια είχε κάνει πολλά αξιόλογα βήματα στον τομέα αυτό. Απλό παράδειγμα της καθηγητικής προσπάθειας υπήρξε και αναφέρω το γεγονός, ότι ο καθηγητής στο μάθημα της φυσιολογίας κρίθηκε άξιος από τις πρυτανικές αρχές να διδάξει και στους φοιτητές της Ιατρικής σχολής τη φυσιολογία του ανθρώπου και να συγγράψει γι αυτό περισπούδαστο σύγγραμμα. Από δε της πλευράς των φοιτητών, αρκετοί ήταν αυτοί που μετά την αποφοίτησή τους, ακολούθησαν πανεπιστημιακή καριέρα ως καθηγητές.

22 22 Αντιμέτωπος με την πραγματικότητα Βρισκόμαστε στα χρόνια όπου η τεχνητή γονιμοποίηση ή, επί το ορθότερο, τεχνητή σπερματέγχυση στα ζώα κατακτά συνεχώς έδαφος και εγώ, όντας τελειόφοιτος φοιτητής της Κτηνιατρικής, μπαίνω στο πρόγραμμα που εφαρμόζει ο Κτηνοτροφικός Σταθμός Διαβατών, με καθηγητή τον αείμνηστο Κωνσταντίνο Βλάχο, για την τεχνητή σπερματέγχυση στις φοράδες. Οι φοιτητές που είχαν επιλεγεί για το σκοπό αυτό θα έπρεπε να κατανεμηθούν σε διάφορες πόλεις και κωμοπόλεις της Β. Ελλάδος και να καλύψουν τις ανάγκες αναπαραγωγής των ιπποειδών, για ένα τρίμηνο(απριλίου - Ιουνίου 1957). Η ανάθεση της δουλειάς αυτής σε φοιτητές κτηνιατρικής, επ αμοιβή, είχε διπλό στόχο. Πρώτα την υποβοήθηση εφαρμογής του προγράμματος και ταυτόχρονα την εξάσκηση των φοιτητών σ ένα αντικείμενο που είχε, φυσικά, άμεση σχέση με την πανεπιστημιακή τους εκπαίδευση. Ο κλήρος για τη δική μου τοποθέτηση έβγαλε μια κωμόπολη της Δυτ. Μακεδονίας, το Αμύνταιο. Ήταν η

23 23 πρώτη φορά που θα απομακρυνόμουν από το χώρο του σπιτιού μου και θα ερχόμουν, τετ α τετ, με τις ανάγκες της προσωπικής εξυπηρέτησης και φροντίδας μου. Θυμάμαι τη μέρα που ξεκίνησα από τη Θεσσαλονίκη, γιατί συνέπιπτε με τη μέρα των γενεθλίων μου. Ήταν 18 Απριλίου. Το μικρό αυτό ταξίδι για την εποχή εκείνη και για την ηλικία μου, μπορώ να πω ότι ήταν σημαντικό. Καθαρός ανοιξιάτικος καιρός με το θερμόμετρο να μην απαιτεί παρά ένα ελαφρότατο ντύσιμο. Το λεωφορείο της γραμμής ξεκίνησε απογευματινή ώρα και μέχρι που διαβήκαμε την πόλη της Έδεσσας τα πράγματα κυλούσαν ομαλά από πλευράς καιρικών συνθηκών. Ανηφορίζοντας προς Άρνισσα και Παναγίτσα, έγινε αισθητή η ανάγκη να ρίξω στους ώμους μου μια μάλλινη ζακέτα, αλλ όσο το υψόμετρο αυξανόταν, η διαφορά θερμοκρασίας έκανε περισσότερο απαιτητικό ένα βαρύτερο ντύσιμο, που δεν είχα προνοήσει να πάρω μαζί μου, αφού στη Σαλονίκη ήταν χαρά θεού ο καιρός. Έτσι, «κόβοντας καρφιά» και τον ήλιο να έχει κρυφτεί πίσω από τα υψώματα του όρους Βίτσι, είδα να μπαίνει το λεωφορείο στο Αμύνταιο, όπου μας υποδέχτηκαν ανάλαφρες νιφάδες χιονιού, για να τονίσουν ακόμα περισσότερο την αίσθηση ότι έφυγα πολύ μακριά από το σπίτι μου, αίσθηση που μετατράπηκε σε περιστασιακή μελαγχολία μοναξιάς στο δωμάτιο του ξενοδοχείου όπου κατέληξα. Νύχτα, σε μέρος ξένο και κλεισμένος στους τέσσερις τοίχους ενός φτηνού ξενοδοχείου, ένιωσα τόσο μόνος που λίγο έλειψε να με πάρουν τα κλάματα. Τυλίχτηκα με την κουβέρτα και προσπάθησα να ξεχαστώ στις σελίδες ενός περιοδικού που είχα πάρει μαζί μου. Λίγο το ταξίδι, λίγο ένας αόριστος φόβος του ξένου τόπου, μου έφεραν τον ύπνο που ήταν

24 24 σωτήριος για τις ώρες εκείνες της ψυχικής αναταραχής μου. Τα πράγματα βέβαια έγιναν πιο αισιόδοξα το πρωί της επόμενης μέρας. Η επαφή μου με κάποιους ανθρώπους, σε αναζήτηση νοικιαζόμενου δωματίου και η φιλοξενία μου το πρώτο βράδυ στο σπίτι της μοναδικής ποντιακής οικογένειας του Αμυνταίου, του Γρηγόρη Παπαδόπουλου, επανέφεραν την ψυχική μου ισορροπία. Οι άνθρωποι της οικογένειας αυτής με πολλή ευγένεια και προθυμία, μου διέθεσαν το ειδικό δωμάτιο για ξένους, το μουσαφίρ οντά, σύμφωνα με τις επιταγές της ποντιακής παράδοσης. Τη δεύτερη μέρα είχα βρει δωμάτιο σε μια καλή οικογένεια, δίπλα ακριβώς από το σπίτι που είχα φιλοξενηθεί. Η δουλειά μου μπήκε γρήγορα στο ρυθμό που επιθυμούσα. Δεχόμουν κάθε πρωινό τα θηλυκά άλογα που μου έφερναν από τα γύρω χωριά για σπερματέγχυση. Το απαραίτητο σπέρμα παραλάβαινα καθημερινά σε ισοθερμικό κουτί που μου έστελνε ο Κτηνοτροφικός Σταθμός Διαβατών. Η περιέργεια του κόσμου για το νέο τρόπο αναπαραγωγής, και μάλιστα σε άλογα, παρακίνησε πολλούς αλλά και πολλές να κοντοζυγώσουν, ώστε να «πάρουν μάτι» στην πρωτόγνωρη σεξουαλική διαδικασία και να κρυφογελούν, σχολιάζοντας με τον τρόπο τους το γεγονός, ό- πως: «Έτσι που πάμε, θα καταργήσουν σιγά σιγά και τους άνδρες!». «Ο Κτηνίατρος έγινε επιβήτορας». «Μ αυτό το σωληνάκι, τί να νιώσει η καημένη η φοράδα;».«και το θεό, όπως φαίνεται, θα τον αντικαταστήσουμε!» και άλλα παρόμοια. Αυτά βέβαια είχαν να κάνουν με τη φαιδρή πλευρά της όλης εργασίας, ενώ το πρακτικό της μέρος, με την εφαρ-

25 25 μογή των κανόνων της επιστήμης, ήταν αξιολογότατο, γιατί ο τρόπος αυτός αναπαραγωγής συνέβαλε τα μέγιστα στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Παράλληλα με την εξειδικευμένη εργασία της τεχνητής σπερματέγχυσης, κάλυπτα και τις ανάγκες της περιοχής σε κτηνιατρική περίθαλψη, γιατί δεν υπήρχε κοντά Αγροτικό Κτηνιατρείο. Ήταν κάτι που με ωφέλησε από πλευράς ε- μπειρίας και από πλευράς οικονομικής, ακόμα δε και από πλευράς ψυχολογικής, αφού ένιωθα πια τον εαυτό μου ι- κανό να ασκεί το επάγγελμα και να έχει δικό του εισόδημα, ύστερα από κόπους έξι ετών και σημαντικά έξοδα της περιορισμένης σε εισοδήματα πατρικής μου οικογένειας. Σε ό,τι αφορά την εμπειρία, μπορώ να πω ότι ήταν ένα είδος μύησης για όλη τη μετέπειτα δημοσιοϋπαλληλική μου σταδιοδρομία. Γνωρίστηκα με άλλους παλιότερους υπαλλήλους που με καθοδήγησαν στην εν γένει συμπεριφορά μου προς τους πολίτες και προς την υπηρεσία. Τρέφω ακόμα αισθήματα ευγνωμοσύνης προς αυτούς που μου άνοιξαν το δρόμο για μια, κατά τη γνώμη μου, πετυχημένη διαδρομή. Με συμπάθεια πάντα και νοσταλγία αναπολώ το τρίμηνο εκείνο διάστημα της πρώτης μάχης για τη ζωή, όπου ήρθα αντιμέτωπος με την πραγματικότητα. Στις αναμνήσεις μου έμεινε και το ενδιαφέρον κάποιων κοπελιών που μ έβλεπαν για υποψήφιο γαμπρό. Δεν ξεχνώ και την επιμονή μιας κόρης που, εκτός από τα φυσικά της κάλλη, διοχέτευε, μέσω τρίτων, έμμεσα μηνύματα της μεγάλης της περιουσίας. Ο πατέρας της είχε εργοστάσιο ξυλείας και στην προίκα της λαμπύριζαν αρκετές εκατοντάδες χρυσές λίρες. Όμως η δική μου καρδιά χτυπούσε κιόλας για κάποια άλλη, που έμελλε να γίνει και παντοτινή μου σύντροφος.

26 26 Η ψυχρολουσία μου ως πρωτάρη Ήταν ένα περιστατικό πριν καλά καλά αποφοιτήσω από τη σχολή που, λίγο έλειψε, να με κάνει να πιστέψω ότι η πρακτική ενός εμπειρικού Κτηνιάτρου μπορεί ν αποδειχτεί πιο αποτελεσματική και από μια επιστημονική θεραπευτική αγωγή.. Στο ίδιο μου το χωριό, είχα κληθεί να προσφέρω τη βοήθειά μου σε άρρωστο άλογο με έντονα συμπτώματα κωλικού που, όπως αποδείχτηκε, οφείλονταν σε κοπρόσταση. Δεν είχα πάρει ακόμα το πτυχίο μου και μου έλειπε ο βασικός ακόμα εξοπλισμός, όμως η επιμονή του συγχωριανού μου με υποχρέωσε να κάνω ό,τι μπορούσα. Έβαλα λοιπόν κάτω τις μέχρι τότε θεωρητικές μου γνώσεις και περιορίστηκα στη χρήση φαρμάκων για να διευκολύνω το ζώο στην αφόδευση. Η ένταση όμως του πόνου όλο και δυνάμωνε, αναγκάζοντας το ζώο να κυλιέται στο έδαφος, χωρίς έστω μικρή βελτίωση. Γνωρίζοντας φυσικά ο ιδιοκτήτης του ζώου ότι η ε- μπειρία μου ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, ανησύχησε για το αποτέλεσμα της θεραπευτικής αγωγής μου και, παραμερίζοντας, κατά κάποιο τρόπο, τη δική μου φροντίδα, έστειλε

27 27 το γιο του στο γειτονικό κεφαλοχώρι να φέρει αμέσως τον πρακτικό Κτηνίατρο, όπως τον αποκαλούσαν τότε. Δεν κρύβω ότι τη στιγμή εκείνη ένιωσα να κρημνίζεται το ηθικό μου και να λούζομαι με κρύο ιδρώτα για τον προσβλητικό παραμερισμό μου. Κι αυτός ακόμη ο πρακτικός θεραπευτής, όταν έφτασε στην αυλή, όπου είχε σχεδόν παραδοθεί το κακόμοιρο ζώο, ούτε καν υποβλήθηκε στον κόπο να μιλήσει μαζί μου, για ένα, όπως λέμε, μικρό ιατρικό συμβούλιο, φοβούμενος προφανώς ότι απ όσα θα του έλεγα, μάλλον θα τον έβγαζαν από τα νερά του και τη μονόδρομη αγωγή του. Έμεινα παθητικός θεατής για τα όσα επρόκειτο να κάνει και με έντονη την περιέργειά μου για το αποτέλεσμα. Μ όλο το θάρρος ενός άσχετου με την επιστήμη ανθρώπου, παρήγγειλε να ετοιμάσουν αμέσως ένα κουβά με χλιαρό νερό, στο οποίο έριξε πράσινο σαπούνι, αναδεύοντάς το για να γίνει το περιεχόμενό του πιο ολισθηρό. Με μια προσπάθεια όσων βρίσκονταν εκεί, μπόρεσαν να σήκώσουν το ζώο στα τέσσερά του πόδια κι αμέσως ζήτησε να του φέρουν έναν ελαστικό σωλήνα ποτίσματος, που τότε ήταν ένας σκληρός και δύσκαμπτος ελαστικός σωλήνας, από τον οποίο απέκοψε ένα τμήμα του, πάνω από ένα μέτρο. Στο ένα άκρο του προσάρμοσε ένα μεγάλο χωνί, ενώ το άλλο του άκρο το πέρασε στον πρωκτό του αλόγου, ζητώντας να του ρίξουν στο χωνί το περιεχόμενο του κουβά, για ένα βαθύ υποκλυσμό. Η τεχνική αυτή συμπεριλαμβανόταν οπωσδήποτε στα μέτρα αντιμετώπισης της περίπτωσης αυτής, αλλά εγώ, μη έχοντας τα κατάλληλα μέσα, επαναπαύτηκα σε μια παρεντερική θεραπεία με ενέσεις, που αποδείχτηκαν ανεπαρκείς για μια τέτοια σοβαρή κοπρόσταση.

28 28 Η δόξα τώρα φαινόταν να περιέρχεται στον πρακτικό Κτηνίατρο, γιατί σε λίγο το μισοπεθαμένο ζώο απέβαλε ένα ολόκληρο φορτίο από κόπρανα που το ανακούφισαν και έφεραν στην κανονική λειτουργία το έντερο αλλά και το ίδιο το ζώο. Βαθιά ντροπιασμένος από την απειρία μου, αποχώρησα, παίρνοντας ωστόσο ένα μάθημα από τον πρακτικό που, χωρίς να έχει ίχνος θεωρητικής κατάρτισης, προχώρησε σ αυτό που γνώριζε και το οποίο συνέπεσε, για καλή τύχη του ίδιου αλλά και του ζώου, ν αποτελεί και την κατάλληλη αγωγή. Θα μπορούσε δηλαδή ο κωλικός να μην οφείλονταν σε κοπρόσταση αλλά σε ψύξη του εντέρου, μια, δηλαδή, σπαστική κολίτιδα, οπότε ο υποκλυσμός θα είχε τα αντίθετα αποτελέσματα. Παρά την πρόσκαιρη απογοήτευσή μου, το περιστατικό με βοήθησε, ώστε να εφαρμόζω στο μέλλον με περισσότερο θάρρος παρόμοιες επεμβάσεις και, από την άλλη, να μη σπεύδω να υποτιμώ κανένα, ακόμα και σε περίπτωση που η ενέργειά του φαντάζει εντελώς πρωτόγονη ή και αντίθετη με τα επιστημονικά δεδομένα.. Για την ιστορία, ύστερα από τον επαρκή αριθμό κτηνιάτρων που πλαισίωσαν την ελληνική ύπαιθρο, ο ρόλος των πρακτικών αυτών θεραπευτών περιορίστηκε στο ελάχιστο.

29 29 Η ορκωμοσία «Από του ιερού τούτου τεμένους των Μουσών εξερχόμενος, όρκον ομνύω προ του πρυτάνεως και πίστιν καθομολογώ τήνδε» Έτσι άρχιζε ο όρκος των αποφοίτων του Α.Π.Θ. Το πτυχίο μου έκλεινε με τη χρονολογία: ΕΤΕΙ ΕΝΝΙΑΚΟΣΙΟΣΤΩι ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΩι ΟΓ ΔΟΩι ΜΗΝΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗι Σπάνιες στιγμές στη ζωή ενός υποψήφιου επιστήμονα κατά την εκφώνηση του όρκου. Ανάμικτα αισθήματα χαράς και συγκίνησης. Σαν σε όνειρο αναδεύονταν στο μυαλό μου τα παρελθόντα, οι κόποι, οι αγωνίες, τα όνειρα, ο χρόνος που αναλώθηκε, μαζί με τα μέλλοντα της επαγγελματικής αποκατάστασης, της συμμετοχής πλέον στην τύρβη της ζωής, της δημιουργίας οικογένειας κ.λπ. Και, πάνω απ όλα, το αίσθημα της μέγιστης ικανοποίησης για τη χαρά που θα δινα σ εκείνους τους γλυκύτατους γονείς, που τα δικά τους δικαιώματα στη ζωή τα έθεσαν σε τρίτη μοίρα, προκειμένου να δουν τα παιδιά τους να μπαίνουν στον αγώνα της επιβίωσης με ικανά εφόδια, όπως ήταν ένα

30 30 πανεπιστημιακό πτυχίο. Με την εικόνα τους ζωντανή μπροστά μου, δεν έβλεπα την ώρα να μοιραστώ μαζί τους το χαρμόσυνο γεγονός. Μάντευα κιόλας το χαμόγελο του πατέρα μου, ένα χαμόγελο που ερχόταν να απαλύνει κόπους, αγωνίες και να επαληθεύσει προσδοκίες χρόνων. Για έναν αγρότη, δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση από του να βλέπει το παιδί του να ξεφεύγει από το μόχθο του χωραφιού, κερδίζοντας μια ζωή πιο ξεκούραστη, πιο ανθρώπινη, πιο κολακευτική για μια μικρή κοινωνία, παρά το γεγονός ότι εξίσου αναγκαία και τιμητική είναι και η ενασχόληση με τη μητέρα γη. Από την άλλη, η μητέρα μου, που ποτέ της δε συμπάθησε την αγροτική ζωή και ιδιαίτερα αυτή της καπνοκαλλιέργειας, σίγουρα είχε πρόσθετο λόγο να χαρεί την αποφοίτηση του γιου της. Καταγόμενη από αστική οικογένεια του Πόντου, το βάρος μιας επίπονης αγροτικής απασχόλησης θα ήταν μεγάλο, βλέποντας να τη συνεχίζει ο μονάκριβος γιος της. Αμέσως μετά την ορκωμοσία, έτρεξα να προλάβω το λεωφορείο της γραμμής για το χωριό μου, όπου οι κουρασμένοι μου γονείς με περίμεναν πως και πως ν ακούσουν το ευχάριστο νέο και πιθανώς την ενθουσιώδη κραυγή μου: «Το πήρααα!». Η απόσταση από τη γενέτειρά μου 70 χλμ., τότε, και, χρονικά, δύο περίπου ώρες, από τον παλιό δρόμο μέσω Αλεξάνδρειας(Γιδά). Περίοδος προεκλογική με ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών την 11 η Μαϊου 1958, από υπηρεσιακή κυβέρνηση και υποψήφια πέντε κόμματα (ΕΡΕ, Φιλελευθέρων, Ε.Δ.Α. και άλλα μικρότερα) με έντονο το κλίμα απ όλες τις κομματικές παρατάξεις. Η κίνηση των αυτοκι-

31 31 νήτων σαφώς προσέδιδε το βαθμό του φανατισμού που επικρατούσε τις μέρες εκείνες. Αναφέρομαι στο προεκλογικό εκείνο κλίμα για να καταγράψω μια θλιβερή του συνέπεια, μάρτυρας της οποίας υπήρξα κι εγώ, τη μέρα της μεγάλης μου χαράς. Λίγο μετά το χωριό Ν. Ζωή(πριν την Αλεξάνδρεια), ένα Ι.Χ. αυτοκίνητο, αντίθετα ερχόμενο, ακριβώς μόλις προσπέρασε με μεγάλη ταχύτητα το δικό μας λεωφορείο, συγκρούσθηκε μετωπικά με επερχόμενο φορτηγό και το δράμα συντελέσθηκε. Ο οδηγός μας σταμάτησε αμέσως, μήπως και θα μπορούσαμε σε κάτι να βοηθήσουμε. Η εικόνα που αντικρίσαμε μας συντάραξε. «Τέσσερα παλικάρια, σφηνωμένα σε παλιοσίδερα άφησαν την τελευταία τους πνοή, την ενθουσιώδη πνοή που τη διέθεσαν ολόψυχα στην προεκλογική μάχη, για τις ανάγκες της οποίας ανέπτυξαν μεγάλη ταχύτητα στη μοιραία διαδρομή τους», ανέγραφε η εφημερίδα της επόμενης ημέρας. Το σοκ που δέχτηκε η νεαρή μου ψυχή ήταν τεράστιο. Η πρώτη τραγική εικόνα της ζωής μου. Η χαρά μου σμπαραλιάστηκε, και όταν άνοιξα την αυλόπορτα του πατρικού μου σπιτιού, οι άμοιροι γονείς μου τρόμαξαν από το πελιδνό παρουσιαστικό μου. Πριν αρθρώσω λέξη, ξέσπασα σε κλάματα. Η μητέρα μου έβγαλε μια κραυγή απελπισίας, βλέποντάς με σ αυτό το χάλι. Και είχε η καημένη ετοιμάσει ό,τι ιδιαίτερο για τα γαστριμαργικά μου γούστα που, τελικά, ούτε καν έκανα τον κόπο να τα δοκιμάσω. Μόλις, φυσικά, συνήλθα και μπόρεσα να μιλήσω, τούς αφηγήθηκα το τρομερό ατύχημα. Τους άμοιρους, δεν τους έδωσα την ευκαιρία να χαρούν όσο τους έπρεπε, αυτό που, πως και πως, περίμεναν από στιγμή σε στιγμή. Απωθώντας το στο βάθος της ψυ-

32 32 χής τους, έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στην προσπάθεια να με κάνουν με κάθε τρόπο να ηρεμήσω ψυχικά. Τότε συνειδητοποίησα ότι η απόσταση που χωρίζει μια μεγάλη χαρά από μια λύπη μπορεί να είναι τόσο μικρή, που δεν μπορείς να γευτείς την πρώτη, παρά με κάποιες πάντα επιφυλάξεις. Ο τα «πάντα εν σοφία ποιήσας» δίνει και στην περίπτωση αυτή το βάλσαμο του χρόνου που χρειάζεται για ν απαλύνει κάθε δυσάρεστο συμβάν της ζωής. Από δω και πέρα, άρχιζε ο προβληματισμός για το πώς θα μπορούσα να αξιοποιήσω καλύτερα το πτυχίο που θα είχα στα χέρια μου. Ήταν τότε που το κτηνιατρικό ενδιαφέρον περιοριζόταν στην περίθαλψη των αγροτικών ζώων, αυτών δηλαδή που είχαν οικονομικό ενδιαφέρον για τον γεωργοκτηνοτρόφο. Ήδη, η παλιά εποχή των ελάχιστων ιδιωτών και δημοσίων ακόμα Κτηνιάτρων στην Ελλάδα, με τα σημαντικά έσοδά τους από την άσκηση του επαγγέλματος, είχε παρέλθει ανεπιστρεπτί γιατί, στη διάρκεια του μεσοπολέμου και μετά τη λήξη του Β Παγκοσμίου πολέμου, συμπεριλαμβανομένου και του Εμφυλίου, ένας σημαντικός αριθμός σπουδαστών Κτηνιατρικής αποφοίτησε από ξένα πανεπιστήμια, κυρίως από σχολές της Γαλλίας και Ιταλίας. Η πρώτη στην Ελλάδα Κτηνιατρική Σχολή που ιδρύθηκε το 1950 στη Θεσσαλονίκη, είχε ορίσει ως αριθμό εισαγομένων τους τριάντα κατ έτος. Γι αυτούς που, μετά εξαετία θα κατακτούσαν το πτυχίο Κτηνιατρικής, τα περιθώρια άσκησης του ιδιωτικού κτηνιατρικού επαγγέλματος ήσαν σαφώς περιορισμένα κι έτσι οι περισσότεροι προσέβλεπαν στην επαγγελματική τους α- ποκατάσταση με το διορισμό τους στο Δημόσιο, μετά την εκπλήρωση, φυσικά, της στρατιωτικής τους θητείας,

33 33 που τότε ήταν δύο ολόκληρα χρόνια. Με την προοπτική αυτή είχα ξεκινήσει κι εγώ, για να καταλήξω το 1960 στον διορισμό μου, ως τακτικού υπαλλήλου του Υπουργείου Γεωργίας.

34 34 Η πρώτη μου επίσκεψη «Γιατρέ μου, το ζώο μου είναι άρρωστο» Δεν είναι μικρό πράμα να σε καλούν για τον πρώτο σου ασθενή και να ακούς για πρώτη φορά την προσφώνηση: «Γιατρέ μου»! Όλοι, λίγο πολύ, όταν αποφοιτούν από ιατρική σχολή, το περιμένουν αυτό από κάποια δόση νεανικής ματαιοδοξίας. Σε μένα όμως, που η πρώτη κλήση για επίσκεψη άρρωστου ζώου έγινε στο ίδιο μου το χωριό, η προσφώνηση αυτή έμεινε στα αζήτητα. Και δόκτωρ Μπάρναντ αν γινόμουν, πάλι «Βασιλάκη» θα με φωνάζανε. Δε λέω το βρίσκω κι εγώ πιο ζεστό όταν το ακούς από δικούς σου ανθρώπους. «Έλα, Βασιλάκη, σε παρακαλώ να δεις το γουρούνι μας. Κάτι κρέμεται από τον πισινό του και δεν έχει όρεξη να φάει». Έτσι πήρα την πρώτη επαγγελματική μου κλήση. Τότε, βλέπετε, ήταν το 1957 υπήρχαν ακόμα τα οικόσιτα χοιρινά, συνέχεια των δύσκολων καιρών του πολέμου, όπου το ζωικό λίπος υποκαθιστούσε το ελαιόλαδο και ο καβουρμάς το φρέσκο κρέας. Πηγαίνοντας στο σπίτι του καλού μου συγχωριανού,

35 35 είδα να γυρίζει ελεύθερο στην αυλή ένα γουρούνι που κάτω από την ουρά του κρεμόταν ένα μακρύ κόκκινο πράμα με το συμπάθιο ίδιο με σαλάμι αέρος. Κάτι τέτοιο θα φανταζόταν ο καθένας, σε μένα όμως ήταν γνωστό κιόλας απ τη μικρή μου εμπειρία ότι επρόκειτο για μια εκστροφή του απευθυσμένου, του τελευταίου δηλαδή τμήματος του παχέος εντέρου, που κάποιος ερεθισμός του ανάγκασε το ζώο να «σφιχτεί» και να το βγάλει έξω αντεστραμμένο. Κάπου 50 οκάδες το γουρουνάκι - η παλιά αυτή μετρική μονάδα ίσχυε ακόμα - δεν ήταν εύκολο να το πασπατέψεις όσο χρειαζόταν. Με τη βοήθεια βέβαια των γύρω μου, το ακινητοποιήσαμε και αφού διαπίστωσα ότι το έντερο δεν είχε σοβαρά τραύματα, αλλά ήταν απλά πρησμένο, εξήγησα ότι όλα θα πάνε καλά. Η αμφιβολία του γλυκού συντοπίτη μου ήταν ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του, για το αν ο νιόβγαλτος Κτηνίατρος, που δεν ήταν παρά το χθεσινό παιδάκι της γειτονιάς τους, θα κατόρθωνε να αντιμετωπίσει το περιστατικό που, στα δικά τους τα μάτια φαινόταν ιδιαίτερα σοβαρό. Είναι εκείνη η αίσθηση των συντοπιτών που πάντα αμφισβητούν τις ικανότητες των δικών τους ανθρώπων που τους γνωρίζουν εξ απαλών ονύχων. Βρισκόμουν λοιπόν σε μια δύσκολη στιγμή και ίσως απ αυτήν εξαρτιόταν αν θα πείθονταν και οι υπόλοιποι συγχωριανοί ότι ο γιος του κυρ Χρήστου, ο Βασιλάκης της γειτονιάς, θα ήταν σε θέση να κατέχει τον τιμητικό τίτλο ενός γιατρού, στον οποίο θα μπορούσαν να εμπιστευθούν τα ζώα τους. Έπρεπε γι αυτό να καταβάλω όλη τη μαστοριά μου, ώστε να βγάλω και τον πατέρα μου ασπροπρόσωπο για να δικαιολογηθεί η μικρή περηφάνια του για την πρόοδο του γιου του και η δική του αυτοθυσία για το

36 36 σκοπό αυτό, αλλά και για μένα τον ίδιο να πετύχω σε μια επέμβαση που, μέχρι τότε, μόνο ξένοι Κτηνίατροι θα την αντιμετώπιζαν επιστημονικά. Επιθυμούσα πράγματι την πρωτιά αυτή και την αναγνώριση να την έχω από συγχωριανούς μου, ανεξάρτητα αν θα ασκούσα το επάγγελμα στην περιοχή του χωριού ή σε άλλες περιοχές της χώρας. Ξεκινώντας έτσι με ένα καλό πλύσιμο του βγαλμένου εντέρου και επάλειψή του με αντισηπτικό, άρχισα σιγάσιγά να το πιέζω προς τα μέσα, οπότε, σε κάποια στιγμή, βρέθηκε ξανά στη φυσιολογική του θέση. Επειδή όμως, λόγω της εκστροφής του, είχε πάθει μια σημαντική φλεγμονή, υπήρχε περίπτωση να προσπαθήσει το ζωντανό να το ξαναβγάλει. Για την αντιμετώπιση του ενδεχόμενου αυτού, έγινε πρώτα μια μικρή ραχιαναισθησία (έγχυση αναισθητικού στο νωτιαίο σωλήνα) και στη συνέχεια περάστηκαν με χοντρή βελόνα δύο λουρίδες γάζας στο πρωκτό του ώστε, για λίγες ώρες, να κρατηθεί σε ηρεμία και ν αποφευχθεί νέο επεισόδιο. Φυσικά, στη θεραπεία του ζώου προστέθηκαν αντιβιοτικά και κάποια ηρεμιστικά Αντιλήφθηκα την εντύπωση που προξενούσαν όλες μου οι κινήσεις, αλλά δεν κρυβόταν ίσως και η δική μου αγωνία για την αίσια εξέλιξη του περιστατικού. Γι αυτό και κράτησα το ζώο σε συνεχή παρακολούθηση, πράξη που ερμηνεύτηκε από τους κατόχους του ζώου όχι ως απόρροια της αγωνίας μου, αλλά σαν ιατρικώς επιβεβλημένη. Τα πράματα εξελίχτηκαν καλά και την άλλη μέρα α- φαίρεσα τις γάζες. Με μια ελαφριά δίαιτα το γουρουνάκι ξαναβρήκε την υγειά του και όταν ήρθε ή ώρα να πληρώσει με τη ζωή του όλες αυτές τις φροντίδες, είχε φτάσει αισίως τις 130 οκάδες βάρος(κάπου 166 κιλά)!

37 37 Τι σου είναι πράγματι ο άνθρωπος! Φροντίζει τάχατες για την υγεία και μακροζωία του ζώου, αλλ όταν το απαιτούν οι διατροφικές του ανάγκες, του αφαιρεί, χωρίς κανένα δισταγμό, τη ζωή του! Έτσι, με την σχετικά μικρή επέμβαση σε άρρωστο ζώο, καθιερώθηκα κατά ένα τρόπο στη συνείδηση των συγχωριανών οι οποίοι, παραμερίζοντας πια τις επιφυλάξεις τους, εκδήλωναν την ικανοποίησή τους με συγχαρητήρια προς τον πατέρα μου, αλλά και με άλλες κλήσεις για άρρωστα ζώα τους. Αν, όμως, του αναγνώστη τον τρώει η περιέργεια για το πόσο πληρώθηκα στην ιστορική αυτή επίσκεψη και επέμβαση, τα πράγματα είναι απλά. Ένας δικός μας «Βασιλάκης» και μάλιστα στην αρχή της καριέρας του δεν μπορεί να έχει απαιτήσεις αμοιβής. Ένα «ευχαριστώ» και πολύ του είναι. Όμως, δεν το κρύβω, κρατούσα μια μικρή ελπίδα ότι όταν με το καλό σφάζανε το ζώο, θα χαλαλίζανε ένα καλό κομμάτι κρέας για τον θεράποντα γιατρό, γι αυτόν που κράτησε στη ζωή το θρεφτάρι τους και μ αυτό γέμισαν τρεις γκαζοτενεκέδες λίπος και άλλους δυο με καβουρμά, έξω τα λουκάνικα, οι μυρωδάτες τηγανιές και οι πατσάδες με τα κεφαλοπόδαρα. Και πάλι, όμως, έπεσα έξω. Η αναφορά βέβαια στην αμοιβή μου κατά την πρώτη ιστορική μου επίσκεψη δεν ενέχει καμιά απολύτως πικρία, παρά μόνο το στοιχείο της χαριτολογίας.

38 38 Η «χοιρινή» και οι φιλοφρονήσεις στο στρατό Σαν καλός και νομοταγής Έλληνας πολίτης, βρέθηκα στις τάξεις του στρατού, αποστερημένος όμως του τίτλου του αξιωματικού, με το φοβερό αιτιολογικό ότι είχα α- δελφή στο παραπέτασμα! Μου έμενε απλά ο τίτλος του «Οπλίτη Κτηνιάτρου», με τον οποίο τοποθετήθηκα στο Κέντρο Εκπαιδεύσεως Βαρέων Όπλων Πεζικού (ΚΕΒΟΠ.), στην περιοχή του Χαϊδαρίου. Αντικείμενό μου η επίβλεψη και ιατρική φροντίδα των μουλαριών της μονάδας και καμιάς εικοσάδας χοίρων. Η απασχόλησή μου ήταν ουσιαστικά ελάχιστη, γιατί με την ιδιαίτερη φροντίδα που είχαν τα ζώα, ως προς τη διατροφή τους και την καθαριότητα των στάβλων, σπάνια ήταν τα περιστατικά που απαιτούσαν τη δική μου επέμβαση. Περισσότερο, μπορώ να πω, ασχολήθηκα με τη νοσηλεία των στρατιωτών, σε περιπτώσεις μικροτραυματισμών τους, προσβολής τους από δοθιήνες(καλόγερους), που ήσαν συχνοί την ε- ποχή εκείνη, τη διενέργεια των απαιτούμενων ενέσεων κ.λπ. Η επικουρική αυτή βοήθειά μου στο χώρο του α-

39 39 ναρρωτηρίου προέκυψε από το ανεπαρκές ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό της μονάδας, αλλά και από το γεγονός ότι είχα παλαιότερα εκπαιδευτεί στον Ερυθρό Σταυρό και το Στρατιωτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, ως Σαμαρείτης. Για το λόγο αυτό έμενα στο αναρρωτήριο, όπου μοιραζόμουν ένα χωριστό δωμάτιο με φίλο νοσοκόμο, τον Κώστα Καρρά, τον αργότερα γνωστό ηθοποιό. Ως υπεύθυνος των ζώων, κλήθηκα μια μέρα να δώσω λόγο, γιατί τα γουρούνια, βρίσκοντας ανοιχτή μια έξοδο του χοιροστασίου, σκόρπισαν παντού μέσα στο στρατόπεδο, όπου άρχισε ένα κωμικό κυνηγητό εκ μέρους των στρατιωτών, που έπιασε ώρες για να τα ξαναπεράσουν στο χοιροστάσιο, εν μέσω τσιριγμάτων και γρυλισμάτων. «Πώς άφησες, γιατρέ, να ξεφύγουν τα ζώα;» μου είπε ο διοικητής με ύφος αυστηρό. «Κύριε Διοικητά, εγώ είμαι Κτηνίατρος. Δεν έχω αποστολή τη φύλαξη των χοίρων, παρά μόνο την επίβλεψή τους και την ιατρική τους φροντίδα. Υπάρχουν άλλοι για τη φύλαξη» του απάντησα. Και τη στιγμή ακριβώς εκείνη που έδινα λόγο για το σκασιαρχείο των γουρουνιών, παρουσιάζεται στο γραφείο ένας επιλοχίας, και αναφέρει στο Διοικητή το εξής χαριτωμένο: «Κύριε Διοικητά, μια χοιρινή κοιλοπονά να γεννήσει. Θα πρέπει να μεταβεί εκεί ο κύριος Κτηνίατρος». «Ποια χοιρινή, μωρέ, μπριζόλα είναι; Πες το όπως το λεν στο χωριό σου, ευλογημένε», του αποπήρε ο διοικητής. «Γουρούνα, κύριε Διοικητά». «Α, γεια σου. Πάνε τώρα και θα ρθει ο Κτηνίατρος».

40 40 Εκμεταλλευόμενος τη στιγμή, επιχείρησα ν αστειευτώ και να διασκεδάσω την αρχική του παρατήρηση. «Είδατε, κύριε Διοικητά, γι αυτήν την χοιρινή που γεννάει είμαι εγώ και όχι για τη διαφυγή τους από το χοιροστάσιο». «Καλά, καλά, πήγαινε τώρα να δεις τι συμβαίνει» είπε, μαλακώνοντας το ύφος του, επιτέλους. Μέχρι το βράδυ η «χοιρινή» είχε βγάλει 14 μικρά, μια πολυδυμία όχι και τόσο σπάνια σε βελτιωμένους χοίρους. Η διετής θητεία μου στο στράτευμα αποκόμισε και άλλα φαιδρά, μεταξύ των οποίων ήταν και το παρακάτω. Στη Νάουσα, στο 502 Τ. Π. του Αγίου Νικολάου, είχα και πάλι την ευθύνη για κάπου 40 μουλάρια. Τα άλογα, δυστυχώς, του στρατού αλλά και γενικότερα της υπαίθρου χώρας είχαν ήδη περιοριστεί στο ελάχιστο. Τα μουλάρια εξυπηρετούσαν απλά τις ανάγκες μεταφοράς σε δύσβατα ορεινά μέρη. Και εδώ είχα στη διάθεσή μου ένα δωμάτιο του αναρρωτηρίου, το οποίο είχα διακοσμήσει κατάλληλα για να νιώθω σαν στο σπίτι μου. Η επιθεώρηση του στάβλου με τα μουλάρια έπρεπε να γίνεται δυο φορές τη μέρα. Η πρώτη πολύ νωρίς το πρωί και η δεύτερη λίγο πριν το σιωπητήριο. Ένα πρωινό του Γενάρη, όπως ήμουν αγουροξυπνημένος από τη σάλπιγγα της μονάδας, πήγα να ρίξω μια ματιά στα ζώα και, επιστρέφοντας, συνάντησα στο δρόμο τον διοικητή του Τάγματος. «Ε, γιατρέ, τι κάνουν τα ζώα;», με ρώτησε, περιμένοντας ίσως να του δώσω πλήρη αναφορά. Όμως εγώ, νυσταγμένος ακόμα, έσπευσα να του απαντήσω: «Καλά, ευχαριστώ, εσείς;»!

41 41 «Ε, ρε γιατρέ, μ έκανες ίσο με τα μουλάρια;», είπε ο κακομοίρης. «Ω, συγγνώμη, κύριε διοικητά, νόμισα ότι ρωτήσατε για μένα. Με συγχωρείτε και πάλι». Εδώ που τα λέμε, η εξίσωσή του με τα μουλάρια, αν και δεν ήταν βέβαια εσκεμμένη, όμως δεν απείχε και πολύ από την πραγματικότητα. Η συμπεριφορά του απέναντι στους υφισταμένους του κάθε άλλο παρά αξιοπρεπής ήταν και πολλοί αξιωματικοί διαμαρτύρονταν για τον αυταρχικό και υπερφίαλο χαρακτήρα του. Πέρασαν χρόνια, για να συναντήσω όλως τυχαίως τον παραπάνω διοικητή σε δρόμο της Αθήνας, ήδη συνταξιούχο, με το βαθμό του υποστρατήγου. Έσπευσα να τον σταματήσω, να τον χαιρετήσω και να του θυμίσω την ιδιότητά μου, τότε όταν διοικούσε το 502 Τ.Π. Μου έκανε εντύπωση ότι δεν άργησε να με θυμηθεί και να εκφράσει τη χαρά του που με ξανάβλεπε αλλά και να μου θυμίσει ακόμα το περιστατικό που τον εξίσωσα με τα μουλάρια σε στιγμή αφηρημάδας μου. «Δε θα το πιστέψεις» μου είπε «δεν το ξεχνώ το περιστατικό και το λέω πολλές φορές σε φίλους και γνωστούς για να γελάσουμε». Ρώτησε περιέργως για τη δική μου πορεία μετά το στρατιωτικό, που διέμενα, αν είχα οικογένεια και άλλα, που του το ανταπέδωσα με το δικό μου παρόμοιο ενδιαφέρον. Η σκέψη μου, στη συνέχεια ήταν, το πόσο καμιά φορά η συμπεριφορά ενός ανθρώπου μπορεί να εκτραχύνεται, όταν βρεθεί σε περιβάλλον που συντείνει σ αυτό, όπως η υποχρέωση στο στράτευμα επιβολής πειθαρχίας και εκτέλεσης ακόμα και των πιο παράλογων διαταγών.

42 42 Άλλος άνθρωπος ο διοικητής, μόλις απαλλάχτηκε όλων αυτών των ευθυνών και υποχρεώσεών του!

43 43 Ο τοκετός και η γλυκιά πουτίγκα Συνέχεια της στρατιωτικής μου θητείας στο ηρωικό Γ Σύνταγμα Πεζικού, στη Βέροια. Η πόλη αυτή είχε μείνει στη μνήμη μου από τα επτά μου χρόνια, όταν βρέθηκα εκεί για δέκα περίπου μέρες, φιλοξενούμενος μιας αδελφής της μητέρας μου. Παρά την αναμφισβήτητη ομορφιά της πόλης, η διαμονή μου τώρα εκεί, τον πρώτο τουλάχιστο καιρό, ανακάλεσε δυσάρεστες μνήμες από μια εγκληματική ενέργεια, με θύμα ένα πρώτο μου ξάδελφο, απόφοιτο της Ανωτάτης Εμπορικής.. Χωρίς κανένα στοιχείο, χωρίς καμιά αιτία, τον συνέλαβαν τα όργανα του ταγματασφαλίτη Πούλιου, καταμεσής του δρόμου, και τον οδήγησαν στα κρατητήρια, όπου τον υπέβαλαν σε εξονυχιστική εξέταση όλη τη νύχτα. Τον κατηγόρησαν ότι στρατολογούσε παιδιά για το βουνό, ενώ τίποτα το ενοχοποιητικό δεν προέκυψε από την ανάκριση. Δήθεν ικανοποιημένοι για την αθωότητά του, προς τα ξημερώματα, του είπαν να φύγει και μόλις γύρισε την πλάτη του τον πυροβόλησαν βάναυσα, αφαιρώντας του τη ζωή στα 25 του χρόνια! Στη συνέχεια τον τύλιξαν σε μια κου-

44 44 βέρτα και τον πέταξαν στο χώρο του Κοιμητηρίου, ειδοποιώντας τη μάνα του να πάει να τον μαζέψει! ΓΙΑΤΙ; Ήταν το μεγάλο ερωτηματικό που βασάνιζε την οικογένειά του και τους συγγενείς. Η μάνα του έκτοτε, πέρα από τον αξεπέραστο πόνο, δεν έφαγε ποτέ στη ζωή της κοτόπουλο, επειδή, φεύγοντας ο Βένος(Ευγένιος) από το σπίτι το πρωί της ημέρας που τον συνέλαβαν, της είχε πει: «Μάνα, πεθύμησα κοτόπουλο, θα μπορείς να μου κάνεις για το μεσημέρι που θα γυρίσω, σε παρακαλώ;». Και δε γύρισε ποτέ, χάρη στη θηριωδία των ταγματασφαλιτών! Ολόκληρη η Βέροια συγκλονίστηκε από τον άδικο χαμό τού καλύτερου παιδιού της πόλης, όπως έλεγαν. Την ε- γκληματική αυτή ενέργεια των υπανθρώπων ζήτησε να εκδικηθεί ο ξάδελφος του Βένου και δικός μου ξάδελφος, ο διαβόητος από την εποχή του Ε.Λ.Α.Σ., καπετάν Στάθης (Ιωάννης Καρυοφύλλης το πραγματικό του όνομα) που οργάνωσε μια πετυχημένη επίθεση κατά του Πούλιου, με μεγάλη φθορά στο στρατόπεδό του. Χρόνια αργότερα, ο εγκληματίας αυτός πολέμου, και μόνον αυτός αν δεν απατώμαι, καταδικάστηκε σε θάνατο από τακτικό δικαστήριο και εκτελέστηκε. Αυτά, σαν μια θλιβερή παρένθεση, για την ψυχική μου αναστάτωση στη διάρκεια της εκεί θητείας μου. Μαζί μου δύο ακόμα συνάδελφοι. Αντικείμενο φυσικά της ευθύνης μας τα ζώα του στρατού. Το γεγονός ότι το στρατόπεδο ήταν σε κοντινή απόσταση από την πόλη, βοηθούσε στις καθημερινές σχεδόν εξόδους μας για κάτι που το μονόχνοτο στρατιωτικό περιβάλλον δε μπορούσε να μας προσφέρει, όπως έναν αέρα ελευθερίας, έναν κόσμο που μας γύριζε πίσω στην πολιτι-

45 45 κή ζωή και ένα τερψιλαρύγγιο έδεσμα που, τότε τουλάχιστον, έλειπε παντελώς από το λιτό στρατιωτικό μενού. Στις εξόδους μας αυτές, γινόταν εύκολα αντιληπτή η κομπορρημοσύνη του Αθηναίου συναδέλφου που άφηνε κυρίως να φανεί στις περιγραφές των ερωτικών επιτυχιών του στην περιορισμένη ακόμα κοινωνία της όμορφης Βέροιας. «Μα είναι δυνατόν» έλεγε «ν αντισταθούν οι ε- παρχιώτισσες στη γοητεία μου; Ένα νεύμα μου τις είναι αρκετό»! Για το παράστημά του και τη γοητεία του, για να μαι ειλικρινής δε διαφωνούσα. Ήταν όντως ευπαρουσίαστος ο άτιμος.. Αλλά δεν μπορεί τα προσόντα του να διατυμπανίζονταν από τον ίδιο! Δεν ξέρω για ποιο λόγο μια από κείνες τις μέρες απαιτήθηκε η κτηνιατρική συνδρομή μας σε μια αγελάδα της πόλης που δυστοκούσε. Ένα τηλεφώνημα στο διοικητή του στρατοπέδου μεταβιβάστηκε σ εμάς με την παράκληση-εντολή να εξυπηρετήσουμε την κατάσταση. Δε θυμάμαι, επίσης, για ποιο λόγο ανέθεσαν σε μένα οι συνάδελφοι ν αντιμετωπίσω το περιστατικό, αλλ, ωστόσο, και οι τρεις αντάμα βρεθήκαμε στο σπίτι, όπου το μοναδικό ζώο τους, μια βελτιωμένη αγελάδα, κατέβαλε άκαρπες προσπάθειες για την έξοδο του καρπού του έρωτά της. Η συγκινητική υπομονή της επίτοκης αγελάδας, παρά τις έντονες ωδίνες της, ήταν μια πρόκληση για άμεση βοήθεια στην προσπάθειά της να διαιωνίσει το είδος της. Σε χρόνο μηδέν ετοίμασα την ένεση για ραχιαία αναισθησία, ώστε να καλμάρουν οι έντονοι πόνοι. Ανασκουμπώθηκα, απολυμάνθηκα και ξάπλωσα καταγής. Βάζοντας το χέρι μου στον ιερό χώρο της μήτρας, διαπίστωσα οπίσθια κάμψη του ενός μπροστινού ποδιού, στάση που δυσκόλευε την έξοδο της νεαρής ύπαρξης. Με κατάλληλους επίμονους

46 46 χειρισμούς, έγινε η επανάταξη και, με μια απλή έλξη, ο τοκετός είχε ολοκληρωθεί. Χαμόγελα ικανοποίησης από τους ανθρώπους του σπιτιού για την αίσια έκβαση της δυστοκίας, αλλά μεγαλύτερη η δική μου ικανοποίηση που, άπειρος ων, έφερα σε πέρας ένα αρκετά δύσκολο κτηνιατρικό περιστατικό. Ανταλλάξαμε λίγες τυπικές κουβέντες, για να δεχτώ και την κλασσική ερώτηση σε τέτοιες περιπτώσεις: «Τί χρωστάμε, γιατρέ;» Η ερώτηση, παρότι αναμενόμενη, μ έφερε σε δύσκολη θέση. Πρώτον γιατί δεν ήμουν ο επίσημος θεράπων Κτηνίατρος, με δικαίωμα κανονικής αμοιβής, και, δεύτερον γιατί η στρατιωτική μου ιδιότητα περιόριζε ακόμα περισσότερο αυτό το δικαίωμα. Δαγκώθηκα, ξαναδαγκώθηκα και απάντησα με δισταγμό ένα ποσό, που πίστευα ότι δε θα φερνε σε δύσκολη θέση τον κάτοχο του ζώου. «Ε, ας πούμε εκατόν πενήντα δραχμές». Με ευχαρίστηση είδα να ανταποκρίνεται ο νοικοκύρης και να επαναλαμβάνει συνέχεια «Ευχαριστώ, ευχαριστώ, να είστε καλά». Κατηφορίζοντας τώρα η παρέα μας για την ειδυλλιακή τοποθεσία της Ελιάς, ο Αθηναίος συναδέλφος με αποπήρε, προς έκπληξή μου: «Μα είσαι στα καλά σου; Εκατόν πενήντα για μια τέτοια δουλειά; Σα λουκούμι το βγαλες του μοσχάρι και ζητάς μόνο τόσα; Ξέρεις πόσο θα παιρνε άλλος στη θέση σου; Τουλάχιστον πεντακόσιες». «Δεν ήξερα, συνάδελφε, τίποτα από τέτοιες αμοιβές, αλλά μη ξεχνάς ότι υπηρετούμε τη θητεία μας και αν ζητούσα παραπάνω, ίσως θα μπορούσε να φτάσει στ αυτιά