ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΗΣ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΕΠΑ:238: Σχεδιασμός και Τεχνολογία ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΗΣ Από τη φοιτήτρια: Στασίνου Ελισάβετ Διδάσκων: κ. Αλέξανδρος Μέττας ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

2 ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΗΣ Στα πλαίσια του μαθήματος Σχεδιασμός και Τεχνολογία μου δόθηκε η ευκαιρία να συμμετάσχω στο Πανηγύρι της Τεχνολογίας, το οποίο είναι ένας καινούργιος θεσμός. Για να μπορέσει να διεξαχθεί το Πανηγύρι της Τεχνολογίας ο/η κάθε φοιτητής/φοιτήτρια που παρακολουθούσε το μάθημα οργάνωσε μια εργασία για ένα παιδί. Το παιδί, το οποίο φοιτούσε στο δημοτικό σχολείο, εφάρμοσε τη διαδικασία σχεδιασμού σε κάποιο τεχνολογικό πρόβλημα και τα πορίσματα της καθώς και τη πορεία της τα παρουσίασε στο πανηγύρι πάνω σε μια μεγάλη αφίσα. Συγκεκριμένα, εγώ είχα την ευκαιρία να συνεργαστώ με την Κατερίνα, η οποία φοιτούσε στο δημοτικό σχολείο του «Μεγάλου Βασιλείου» στο Στρόβολο. Η Κατερίνα, μέσα σε τέσσερις συναντήσεις των δύο ωρών που είχα μαζί της, προσπάθησε με τη δική μου βοήθεια να εφαρμόσει τη διαδικασία σχεδιασμού κατασκευάζοντας έναν Παντογνώστη. Η πρώτη μας συνάντηση έγινε στις 19 Νοεμβρίου η ώρα 4 και 30 και κράτησε μέχρι της 6 και 30. Για τη πρώτη μας συνάντηση είχα προγραμματίσει να της αναφέρω τα στάδια της διαδικασίας σχεδιασμού και τι περιλαμβάνει το καθένα, να της αναφέρω τη προβληματική μας κατάσταση μέσα από την οποία θα εντόπιζε το πρόβλημα το οποίο θα προσπαθούσαμε να επιλύσουμε ακολουθώντας τη διαδικασία σχεδιασμού. Επιπρόσθετα, είχα προγραμματίσει να καταγράψουμε τις προδιαγραφές και στη συνέχεια με τη δική μου βοήθεια να συμπληρώσει τα φύλλα εργασίας της διερεύνησης. Όλα αυτά τα οποία είχα προγραμματίσει κατάφερα να τα πετύχω παρά τις κάποιες δυσκολίες που είχα συναντήσει και τις οποίες θα αναφέρω πιο κάτω καθώς θα περιγράφω τι κάναμε στη πρώτη μας συνάντηση. Αρχικά, μόλις έφτασα στο σπίτι της μαθήτριας μου κάθισα με τη μητέρα της και αφού συστηθήκαμε της εξήγησα τι είναι το Πανηγύρι της Τεχνολογίας στο οποίο θα συμμετείχε η κόρη της και ποιος είναι ο στόχος του καθώς και τι θα φτιάχναμε με τη Κατερίνα για το πανηγύρι. Εδώ αξίζει να αναφέρω ότι η μητέρα της μαθήτριας μου είχε επιδείξει μεγάλο ενθουσιασμό για τη συμμετοχή της κόρης της στο πανηγύρι και ήταν πρόθυμη να μου παράσχει τη βοήθεια της για ότι χρειαζόμουν. Επίσης, καθώς συζητούσα με τη μητέρα 2

3 της μαθήτριας μου, μου ανέφερε ότι η Κατερίνα πολύ δύσκολα συγκεντρώνεται όταν πρόκειται να διαβάσει και ότι για να μάθει κάτι πρέπει να της το επαναλάβεις πολλές φορές. Μετά από τη συζήτηση που είχα με τη μητέρα της μαθήτριας μου κάθισα με τη Κατερίνα και αφού γνωριστήκαμε άρχισα να της μιλώ για τη διαδικασία σχεδιασμού την οποία θα εφάρμοζε με στόχο να φτιάξει μια κατασκευή για το πανηγύρι. Συγκεκριμένα, της ανέφερα ότι ο άνθρωπος καθημερινά αντιμετωπίζει απλά ή πολύπλοκα προβλήματα και της ζήτησα να μου αναφέρει μερικά. Στη συνέχεια, της ανέφερα ότι η μελέτη καθώς και ο σχεδιασμός λύσεων των προβλημάτων επιδέχεται πολλές λύσεις για αυτό θα πρέπει να εφαρμόζει τη διαδικασία σχεδιασμού κάθε φορά που αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα. Για να το πετύχει όμως αυτό θα πρέπει να μάθει τις σημαντικές αρχές που την διέπουν. Στο σημείο αυτό της έδωσα ένα φυλλάδιο το οποίο αναφερόταν στα στάδια διαδικασίας σχεδιασμού. Συγκεκριμένα, της ανέφερα τι περιλαμβάνει το κάθε στάδιο ενώ συγχρόνως της ζητούσα να μου δίνει για κάθε στάδιο ένα δικό της παράδειγμα. Αφού της είπα όλα όσα έπρεπε να ξέρει για τη διαδικασία σχεδιασμού της ζήτησα να μου πει με τη σειρά τα στάδια της. Σ αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρω ότι χρειάστηκε να τα επαναλάβουμε μαζί πέντε με έξι φορές μέχρι να καταφέρει να μου τα πει μόνη της με τη σωστή σειρά. Έπειτα, της περιέγραψα τη κατάσταση με έναν έξυπνο και πρωτότυπο τρόπο με στόχο να την εισαγάγω στο θέμα και να κερδίσω το ενδιαφέρον της αλλά και να την κατευθύνω να καταγράψει το πρόβλημα. Πριν της περιγράψω τη κατάσταση τη ρώτησα να μου πει με ποιον τρόπο διαβάζει όταν έχει κάποιο διαγώνισμα κι αν αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα όταν διαβάζει. Στόχος μου ήταν να την εισαγάγω στο θέμα της προβληματικής μας κατάστασης, η οποία αναφερόταν σ ένα κοριτσάκι το οποίο αντιμετωπίζει ένα σοβαρό πρόβλημα όταν διαβάζει για κάποιο διαγώνισμα, αλλά και να μάθω περισσότερα γι αυτήν ώστε να μπορέσω να την γνωρίσω καλύτερα και να νιώσει οικεία μαζί μου. Αφού αναλύσαμε την κατάσταση η μαθήτρια κατάφερε με μεγάλη ευκολία να εντοπίσει το πρόβλημα και να το διατυπώσει υπό τύπο εντολής, ενώ έπειτα το κατέγραψε στο φύλλο εργασίας. Στη συνέχεια της ζήτησα να κάνει κάποιες υποθέσεις, βασιζόμενη στο πρόβλημα, για το τι θα φτιάχναμε. Με την πρώτη υπόθεση που έκανε κατάφερε να βρει ότι θα 3

4 κατασκευάζαμε έναν Παντογνώστη. Μου ανέφερε ότι πρότεινε το Παντογνώστη ως λύση στο πρόβλημα μας διότι είχε ένα παρόμοιο παιχνίδι. Πρέπει να αναφέρω ότι η Κατερίνα κατά τη διάρκεια καταγραφής του προβλήματος άρχισε να γκρινιάζει και να θέλει να φύγει. Η μητέρα της, η οποία εκείνη τη στιγμή είχε έρθει για να δει αν χρειαζόμαστε κάτι, μου ανέφερε ότι η Κατερίνα πολύ δύσκολα περιορίζεται όταν πρόκειται να διαβάσει ή να γράψει και ότι και η ίδια δυσκολεύεται πολύ μέχρι να της διαβάσει. Όταν το έμαθα σκέφτηκα ότι θα υπάρχει κάποιος τρόπος με τον οποίο θα μπορούσα να της τραβήξω το ενδιαφέρον της και να μη θέλει να σηκώνεται κάθε λίγο. Τότε πρόσεξα ότι είχε πάρει στα χέρια της τα φύλλα εργασίας τα οποία περιείχαν ζωγραφιές και τα περιεργαζόταν με προσοχή. Εκείνη τη στιγμή κατάλαβα ότι της αρέσει πολύ η ζωγραφική γι αυτό της ανάφερα ότι αφού καταγράψουμε τις προδιαγραφές θα πρέπει να ζωγραφίσει. Τότε ενθουσιάστηκε και μου ζητούσε να συνεχίσουμε. Έτσι λοιπόν αρχίσαμε να συζητάμε και να καταλήγουμε στις προδιαγραφές, που είχαν σχέση με τα υλικά, τις διαστάσεις, το κόστος της κατασκευής, το χρόνο αποπεράτωσης και τις δυνατότητες της, τις οποίες κατέγραψε στο φύλλο εργασίας. Για να τη βοηθήσω να τις βρει τις είχα φτιάξει ένα φυλλάδιο με ερωτήσεις. Εδώ πρέπει να αναφέρω ότι μου είχε αναφέρει κάποιες προδιαγραφές που δεν είχα σκεφτεί. Για παράδειγμα ο παντογνώστης να δίνει τη δυνατότητα στον παίχτη να επιλέγει τη σωστή απάντηση με το σύστημα της πολλαπλής επιλογής. Ακολούθως περάσαμε στην διερεύνηση. Η μαθήτρια αφού έκανε κάποιες υποθέσεις για το πώς θα λειτουργεί η κατασκευή μας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κατασκευή μας θα περιλαμβάνει ηλεκτρικό κύκλωμα αφού μια από τις προδιαγραφές μας ήταν ο Παντογνώστης να έχει τη δυνατότητα να παράγει ήχο και φως. Πριν αρχίσω να της αναφέρω οτιδήποτε για τα ηλεκτρικά κυκλώματα της ζήτησα να μου πει όσα γνωρίζει για αυτά ώστε να επισημάνω ποιες είναι οι προϋπάρχουσες της γνώσεις. Αυτή η διάγνωση θα με βοηθούσε να επισημάνω σε ποια σημεία πρέπει να επιμείνω περισσότερο. Συγκεκριμένα διαπίστωσα ότι η Κατερίνα γνώριζε μόνο τι είναι το απλό ηλεκτρικό κύκλωμα και πως το συναρμολογούμε. Έτσι λοιπόν προσπάθησα μέσα από πειράματα η Κατερίνα να μάθει ορισμένα βασικά σημεία του ηλεκτρισμού τα οποία δεν γνώρίζε ώστε να μπορέσει να αποφασίσει ποια ηλεκτρικά στοιχεία πρέπει να περιλαμβάνει το ηλεκτρικό 4

5 κύκλωμα που θα χρησιμοποιήσουμε στη κατασκευή μας καθώς και πως πρέπει να τα συνδέσουμε. Ουσιαστικά συζητήσαμε για το τι είναι το απλό ηλεκτρικό κύκλωμα, τα στοιχεία του ηλεκτρικού κυκλώματος (βομβητής, μπαταρία, λαμπτήρας), το ανοιχτό και το κλειστό κύκλωμα, το βραχυκύκλωμα, η σύνδεση σε σειρά και η παράλληλη σύνδεση καθώς και οι αγωγοί και οι μονωτές. Τους ορισμούς των όσων ανέφερα πιο πάνω τους βρήκε μόνη της η μαθήτρια μέσα από πειραματισμούς που έκανε η ίδια με τα διάφορα υλικά που της έδωσα. Εγώ απλώς της έδινα τα υλικά που θα χρειαζόταν και τις υπέβαλλα κάποιες βοηθητικές ερωτήσεις. Ο ρόλος μου σε αυτό το σημείο ήταν απλώς καθοδηγητικός ενώ ο ρόλος της μαθήτριας ήταν ενεργητικός αφού έκανε υποθέσεις, πειραματιζόταν, κατέληγε μόνη της σε συμπεράσματα. Σ αυτό το σημείο έδωσα περισσότερη ελευθερία στο παιδί για να οικοδομήσει από μόνο του τη γνώση διότι μέσα από τα πειράματα κανείς λάθη και μέσα από τα λάθη σου μαθαίνεις καλύτερα. Επομένως, μέσα από αυτή τη τακτική που ακολούθησα, δηλαδή να δίνω τα απαραίτητα υλικά στη μαθήτρια και να πειραματίζεται για να βρει την απάντηση στο ερώτημα που της έθετα, για παράδειγμα ποια μέρη του λαμπτήρα πρέπει να είναι ενωμένα με τη μπαταρία ώστε αυτός να φωτοβολεί, πέτυχα να κρατήσω το ενδιαφέρον της αμείωτο, να σταματήσει να γκρινιάζει, να μπορεί να εξηγεί από μονή της τα πιο βασικά σημεία του ηλεκτρισμού. Την μόνη έννοια του ηλεκτρισμού που άργησε λίγο να κατανοήσει και να μπορεί να την εξηγά από μόνη της ήταν το βραχυκύκλωμα. Εδώ κρίνω απαραίτητο να αναφέρω ότι η μαθήτρια μου συναρμολογούσε πολύ γρήγορα τα κυκλώματα σύμφωνα με τα όσα της ζητούσα χωρίς να κάνει πολλούς πειραματισμούς. Ακόμη η απόδοση της βελτιώθηκε, Συμπλήρωνε πολύ πιο γρήγορα τα φύλλα εργασίας και δεν έφευγε κάθε λίγο γιατί ήθελε να παίξει με το γατάκι της ή να πιει νερό όπως έκανε όταν προσπαθούσε να επισημάνει ποιο είναι το πρόβλημα που πρέπει να θέσουμε σύμφωνα με τη προβληματική μας κατάσταση. Επιπρόσθετα, στο στάδιο της διερεύνησης έδωσα κάποιες ερωτήσεις στη μαθήτρια τις οποίες απάντησε στο φύλλο εργασίας που της είχα δώσει πολύ γρήγορα και με μεγάλη ευκολία. Οι ερωτήσεις αυτές είχαν σχέση με την εμφάνιση, τα πιθανά είδη υλικών που θα χρησιμοποιήσουμε για τη κατασκευή μας, την ασφάλεια, τα απαραίτητα εξαρτήματα, το μέγεθος και το πιθανό σχήμα που μπορεί να 5

6 έχει η κατασκευή μας ώστε να μπορέσει η μαθήτρια μέχρι το επόμενο μάθημα να σκεφτεί κάποιες ιδέες για το πώς θα κατασκευάσουμε τον Παντογνώστη. Η δεύτερη μας συνάντηση έγινε στις 20 Νοεμβρίου η ώρα 6 και 30 και κράτησε μέχρι η ώρα 8 και 30. Για τη συνάντηση αυτή είχα προγραμματίσει να σκεφτεί η μαθήτρια κάποιες ιδέες για το πώς θα έπρεπε να είναι η κατασκευή ώστε να δίνει κάποια λύση στο πρόβλημα που είχαμε θέσει στη προηγούμενη μας συνάντηση και να της σχεδιάσει στα φύλλα εργασίας. Επίσης, είχα προγραμματίσει να συμπληρώσουμε το φύλλο εργασίας για την ανάπτυξη καλύτερης ιδέας αλλά και να της μάθω να κατασκευάζει τρισδιάστατα σχήματα. Αυτά που είχα προγραμματίσει κατάφερα να τα πετύχω και μας έμεινε και χρόνος. Αυτό το χρόνο τον εκμεταλλεύτηκα με το να αναθέσω στη Κατερίνα να φτιάξει ένα προγραμματισμό για την πορεία που θα ακολουθήσει στην κατασκευή της. Στη συνάντηση αυτή δεν συνάντησα ιδιαίτερες δυσκολίες. Η Κατερίνα δεν σηκώθηκε καθόλου και ήταν πολύ απορροφημένη σε αυτό που έκανε. Η απόδοση της είχε βελτιωθεί από την προηγούμενη μας συνάντηση σημαντικά. Αρχικά, κάναμε μια σύντομη επανάληψη για τα όσα είχαμε συζητήσει στη προηγούμενη μας συνάντηση ώστε να διαπιστώσω εάν όσα είχε μάθει στη προηγούμενη μας συνάντηση τα θυμόταν. Με μεγάλη μου χαρά διαπίστωσα ότι σε όσα είχαμε αναφερθεί την προηγούμενη φορά τα θυμόταν και μπορούσε να τα εξηγήσει. Επίσης, θυμόταν και τα στάδια διαδικασίας σχεδιασμού, την σειρά των οποίων σύγχυζε στη προηγούμενη συνάντηση, καθώς και τον ορισμό του βραχυκυκλώματος, τον οποίο στην προηγούμενη συνάντηση δεν μπορούσε να εξηγήσει και τα οποία χρειάστηκε να τα επαναλάβουμε αρκετές φορές μέχρι να τα μάθει. Στη συνέχεια, παρότρυνα τη μαθήτρια να αρχίσει να σκέφτεται πιθανές λύσεις στο θέμα που ασχολείται δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο σχήμα που θα έχει η κατασκευή της και σε ποιο μέρος θα τοποθετήσει το λαμπτήρα και το βομβητή καθώς και στο είδος της σύνδεσης του ηλεκτρικού κυκλώματος που θα περιλαμβάνει η κατασκευή όπως ερευνήθηκαν στο στάδιο της διερεύνησης. Επίσης, τη παρότρυνα να σκεφτεί και θέματα στα οποία θα αναφέρονται οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις του Παντογνώστη. Όσον αφορά την εύρεση ιδεών δεν δυσκολεύτηκε και ούτε χρειάστηκε να την καθοδηγήσω. Μάλιστα είχε σκεφτεί αρκετές και έτσι δυσκολευόταν να διαλέξει ποιες ήθελε 6

7 να σχεδιάσει στα φύλλα εργασία. Έτσι λοιπόν, για να την βοηθήσω να αποφασίσει κάναμε μια συζήτηση για το ποια πρέπει να είναι τα κριτήρια τα οποία πρέπει να έχει υπόψη της όταν διαλέγει πιθανές λύσεις για το πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Μερικά κριτήρια στα οποία καταλήξαμε ήταν το ότι η κατασκευή μας πρέπει να είναι εύκολη, να ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές μας, να είναι φτιαγμένη από στερεά υλικά. Με το πέρας της συζήτησης κατάφερε να καταλήξει σε τρεις ιδέες τις οποίες σχεδίασε και ανέπτυξε με λεπτομέρεια στα φύλλα εργασίας αφού πρώτα της έδειξα πώς να κατασκευάζει τρισδιάστατα σχήματα. Οφείλω να ομολογήσω ότι οι ιδέες της χαρακτηρίζονταν από δημιουργικότητα, πρωτοτυπία και φαντασία. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι η μαθήτρια δούλεψε πάρα πολύ, γεμάτη ενθουσιασμό και κέφι και αυτό φάνηκε μέσα από τις ζωγραφιές της. Κάτω από κάθε ζωγραφιά, έγραφε συνοδευτικές σημειώσεις οι οποίες αφορούσαν τα υλικά που θα χρησιμοποιούσε για να τις κατασκευάσει, τον τρόπο λειτουργίας τους καθώς και το θέμα στο οποίο θα αναφέρονταν οι ερωτήσεις. Έπειτα, τη παρότρυνα να θέσει κάποια κριτήρια αξιολόγησης των αρχικών ιδεών της ώστε να μπορέσει να επιλέξει την καλύτερη και να την κατασκευάσει. Μερικά κριτήρια που μου πρότεινε ήταν τα υλικά που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για την κατασκευή της, η περιπλοκότητα της κατασκευής, η εμφάνιση της και οι προσωπικές επιλογές. Συμπλήρωσα και εγώ στα όσα μου πρότεινε, την λειτουργικότητα. Έτσι λοιπόν, έχοντας υπόψη τα κριτήρια αξιολόγησης επέλεξε από τις αρχικές της ιδέες τη τρίτη την οποία σχεδίασε στο φύλλο εργασίας με λεπτομέρεια. Συγκεκριμένα, το σχέδιο που παρουσίασε περιείχε όλες τις λεπτομέρειες που χρειάζονταν για να κατασκευαστεί. Μερικές τέτοιες λεπτομέρειες είναι η θέση του λαμπτήρα και του βομβητή, τα χρώματα που θα χρησιμοποιήσει για να την διακοσμήσει. Όσον αφορά τις ιδέες που είχε να προτείνει για διακόσμηση ήταν εκπληκτικές και έδειχναν ότι ήθελε να αρχίσει αμέσως την κατασκευή. Επιπρόσθετα, αφού τις υπέδειξα πώς τοποθετούμε τις διαστάσεις, τοποθέτησε πάνω στο σχέδιο και τις βασικές διαστάσεις ώστε να ξέρει τι μέγεθος θα πρέπει να είναι τα υλικά που θα χρειαστεί να κόψει. Παράλληλα με όλα αυτά, στο φύλλο εργασίας σχεδίασε και το εσωτερικό της κατασκευής στο οποίο βρίσκεται το ηλεκτρικό κύκλωμα με στόχο να δείξει πως θα λειτουργεί ακριβώς η κατασκευή της. Τέλος, τις έδωσα κάποιες ερωτήσεις τις οποίες απάντησε 7

8 πάνω στο φύλλο εργασίας και οι οποίες αφορούσαν τους λόγους που την ώθησαν στην επιλογή της συγκεκριμένης ιδέας, τα υλικά που θα χρησιμοποιήσει και ποια ήταν τα κριτήρια επιλογής τους, τα θέματα που θα αφορούν τις ερωτήσεις καθώς και τα απαιτούμενα εξαρτήματα. Λόγω του ότι μας έμεινε λίγος χρόνος παρότρυνα την μαθήτρια να καταγράψει όλα τα υλικά και τα εργαλεία που θα χρειαζόταν για να φτιάξει τη κατασκευή της. Σ αυτό το σημείο δεν τη βοήθησα καθόλου διότι ήξερε όλα τα εργαλεία και καθώς τα κατέγραφε μου έδειχνε και πως τα χρησιμοποιούμε για να μην βάζουμε σε κίνδυνο τον εαυτό μας. Επίσης, προγραμματίσαμε από κοινού πώς θα εξασφαλίσουμε αυτά τα υλικά και τα εργαλεία. Συγκεκριμένα, συμφωνήσαμε ότι θα τα έφερνα από το εργαστήριο. Μέχρι να μιλήσουμε για όλα αυτά ο χρόνος είχε περάσει γι αυτό της ζήτησα να ετοιμάσει ένα προγραμματισμό για την πορεία που θα ακολουθούσε στην κατασκευή της. Της εξήγησα ότι με το να έχει το προγραμματισμό μπροστά της θα ήταν πιο εύκολο γι αυτήν να φτιάξει την κατασκευή της.. Η επόμενη μας συνάντηση έγινε στις 26 Νοεμβρίου η ώρα 4 και 30 και κράτησε μέχρι τις 6 και 30. Γι αυτή τη συνάντηση είχα προγραμματίσει να τελειώσουμε την κατασκευή μας και στην επόμενη μας συνάντηση να αρχίσουμε να την διακοσμούμε. Αυτά που είχα προγραμματίσει ήρθε και τα ανέτρεψε η Κατερίνα διότι εκτός από το προγραμματισμό της πορείας της κατασκευής που της είχα ζητήσει να ετοιμάσει, αυτή είχε ετοιμάσει σχεδόν όλη τη διακόσμηση για την οποία είχαμε συζητήσει λίγο στη προηγούμενη μας συνάντηση καθώς ζωγράφιζε τη καλύτερη ιδέα. Σ αυτό το σημείο θα ήθελε να αναφέρω ότι η απόδοση της Κατερίνας είχε βελτιωθεί αρκετά σε σύγκριση με αυτή που μου είχε δείξει στην αρχή. Συγκεκριμένα, κατάφερε να ελέγχει τον εαυτό της και δεν σηκωνόταν από τη θέση της κάθε πέντε λεπτά και γύριζε το σπίτι για κανένα δεκάλεπτο και μετά επέστρεφε. Αντίθετα, τώρα ήθελε οι συναντήσεις μας να διαρκούν περισσότερη ώρα, θυμόταν όλα όσα τις έλεγα, δεν βαριόταν να γράψει ή να ζωγραφίσει και δούλευε γεμάτη όρεξη και ενθουσιασμό και έδειχνε ένα ιδιαίτερο ζήλο να μαθαίνει καινούργια πράγματα. Συγκεκριμένα, πριν αρχίσουμε την κατασκευή ζήτησα από τη Κατερίνα να μου δείξει το προγραμματισμό της πορείας κατασκευής που είχε ετοιμάσει και ακολουθώντας τα όσα έγραψε να φτιάξουμε με απλά υλικά ένα μοντέλο 8

9 για να εντοπίσουμε κατασκευαστικές ή λειτουργικές αδυναμίες. Με αυτό τον τρόπο θα διαπίστωνε από μόνη της αν η πορεία της κατασκευής ήταν ελλιπής Έπειτα, αρχίσαμε να φτιάχνουμε την κατασκευή μας ακολουθώντας προσεκτικά τα όσα γράψαμε στο προγραμματισμό πορείας της κατασκευής ενώ ταυτόχρονα συμβουλευόμασταν και το μοντέλο όπου χρειαζόταν. Η Κατερίνα είχε αντιμετωπίσει κάποιες δυσκολίες όταν έπρεπε να κόψει τα ξύλα για να κατασκευάσει τα τρίγωνα. Εδώ πρέπει να αναφέρω ότι η μαθήτρια μου ήταν πολύ προσεκτική με τα εργαλεία και συνεργάσιμη. Εγώ έπαιζα το ρόλο του καθοδηγητή και παρέμβαινα μόνο όταν κρινόταν αναγκαίο. Αφού φτιάξαμε την κατασκευή στη συνέχεια αρχίσαμε να την διακοσμούμε. Η επόμενη και τελευταία μας συνάντηση καθορίστηκε για τις 27 Νοεμβρίου στις 6 και 30 και κράτησε μέχρι της 8 και 30. Στη συνάντηση αυτή είχα προγραμματίσει να τελειώσουμε την διακόσμηση της κατασκευής και να αξιολογήσουμε την κατασκευή. Ότι είχα προγραμματίσει κατάφερα να το πετύχω και επίσης τελειώσαμε μισή ώρα πιο γρήγορα. Συγκεκριμένα, σ αυτή τη συνάντηση είχα δώσει κάποιες ερωτήσεις στην Κατερίνα τις οποίες έπρεπε να απαντήσει στο φύλλο εργασίας. Ουσιαστικά έπρεπε να καταγράψει στο φύλλο εργασίας εάν η κατασκευή που έφτιαξε δίνει λύση στο πρόβλημα μας, εάν ικανοποιούνται οι προκαθορισμένες προδιαγραφές καθώς και οι πιο σημαντικές λειτουργίες που έπρεπε να την χαρακτηρίζουν όπως αυτές διερευνήθηκαν στο στάδιο της διερεύνησης. Επομένως, μέσα από τη περιγραφή των συναντήσεων μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι βασική επιδίωξη των συναντήσεων αυτών δεν ήταν μόνο η μαθήτρια να φτιάξει μια όμορφη κατασκευή την οποία θα παρουσίαζε στο Πανηγύρι της Τεχνολογίας και θα προσέλκυε το κοινό αλλά κυρίως επιδίωκε να εμπλέξει τη μαθήτρια στην διαδικασία σχεδιασμού την οποία θα πρέπει να εφαρμόζει κάθε φορά που βρίσκεται αντιμέτωπη μ ένα τεχνολογικό πρόβλημα ώστε να μπορεί να βρίσκει μια λύση. Βέβαια η διαδικασία σχεδιασμού δεν στοχεύει μόνο στην επίλυση προβλημάτων αλλά λειτουργεί και εποικοδομητικά στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της ορθολογιστικής σκέψης στα παιδιά. Η ορθολογιστική σκέψη σύμφωνα με το Cotton (1991) είναι η μόνη για την οποία μπορεί να λεχθεί ότι δημιουργεί σκεπτόμενους μαθητές που μπορούν να αντιμετωπίσουν κριτικά μια δύσκολη κατάσταση στην καθημερινή ζωή τους και να τους προετοιμάσει να 9

10 ενταχθούν στην αληθινή κοινωνία. Επιπρόσθετα, ο Cotton (1991) αναφέρει ότι η ορθολογιστική σκέψη είναι ένα απαραίτητο εργαλείο σε μια κοινωνία η οποία χαρακτηρίζεται από γρήγορες και ξαφνικές αλλαγές, καθώς και από αναρίθμητες ατομικές και συλλογικές ευκαιρίες και αποφάσεις. Επιπρόσθετα, όσον αφορά την ορθολογιστική σκέψη ο Bayer(1998) αναφέρει ότι εάν οι μαθητές πρέπει να λειτουργούν επιτυχώς μέσα σε μια κοινωνία την οποία την χαρακτηρίζει η τεχνολογική ανάπτυξη, τότε θα πρέπει να εφοδιαστούν με γνώσεις καθώς και με δεξιότητες ορθολογιστικής σκέψης οι οποίες είναι απαραίτητες για την απόκτηση και την επεξεργασία πληροφοριών σε ένα κόσμο που συνεχώς έρχεται αντιμέτωπος με καινούργιες αλλαγές. Σύμφωνα με το Ματσαγγούρα(1998), η κριτική και συνεπώς η ορθολογιστική σκέψη βοηθούν τους μαθητές να αποκτήσουν έγκυρες γνώσεις και τους καθιστά ικανούς να συμπεριφέρονται ως αυτόνομα άτομα σε γνωστικό, κοινωνικό και ηθικό επίπεδο. Παράλληλα, τα παιδιά όταν είναι εφοδιασμένα με τις δεξιότητες της ορθολογιστικής σκέψης είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν προβλήματα διαφορετικής φύσης. Ακόμη, ο Cotton (1991) υποστηρίζει ότι η ορθολογιστική σκέψη εξασφαλίζει στο άτομο όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίζει νέες και άγνωστες καταστάσεις. Τέλος, σύμφωνα με τη Κουτσελλίνη και το Θεοφιλίδη (1997) η κριτική σκέψη και συνεπώς η ορθολογιστική σκέψη συμβάλλουν στην ανάπτυξη ενός ψυχικά ισορροπημένου και δημοκρατικά προσανατολισμένου πολίτη, ο οποίος προβληματίζεται από τα κοινωνικά προβλήματα της σύγχρονης εποχής, τα οποία χαρακτηρίζονται από πολυπλοκότητα, ασάφεια και αντιφατικότητα και επιθυμεί να συμμετέχει ενεργά στην αντιμετώπιση τους. Επομένως, μέσα από όλα τα πιο πάνω καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η κριτική και η ορθολογιστική σκέψη είναι σημαντικότατα εργαλεία που έχει στην κατοχή του ο άνθρωπος και με τα οποία μπορεί να αναλύει και να αξιολογεί πληροφορίες καθώς και να αποσαφηνίζει ιδέες, κρίσεις και επιχειρήματα. Συνεπώς, θα πρέπει ο κάθε μαθητής να αποκτήσει τις δεξιότητες κριτικής σκέψης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί και μέσα από τη διαδικασία σχεδιασμού την οποία ακολούθησε η Κατερίνα για να φτιάξει την κατασκευή της. 10

11 Αρχικά, έθεσα στην μαθήτρια μου μια προβληματική κατάσταση η οποία αφορούσε ένα εντεκάχρονο κοριτσάκι, το οποίο αντιμετώπιζε ένα σοβαρό πρόβλημα όταν διάβαζε για κάποιο διαγώνισμα. Συγκεκριμένα, δεν γνώριζε με ποιον τρόπο θα μπορούσε να ελέγχει εάν όσα έχει διαβάσει τα έχει κατανοήσει χωρίς να χρειάζεται τους γονείς της και τη δασκάλα της. Στη συνέχεια, της ζήτησα να εντοπίσει και να καταγράψει το πρόβλημα. Φυσικά για να μπορέσει να εντοπίσει το πρόβλημα έπρεπε πρώτα από όλα να εφαρμόσει το πρώτο στάδιο της διαδικασίας λύσης προβλήματος που είναι η μελέτη και η κατανόηση του προβλήματος (μεταγνωστική δεξιότητα). Μετά θα έπρεπε να προσπαθήσει να καταγράψει όλα τα στοιχεία και να τα αναλύσεί σε δεδομένα και ζητούμενα. Η ανάλυση των δεδομένων είναι μια γνωστική δεξιότητα της κριτικής σκέψης. Έτσι, με τη μελέτη των όρων και της συνθήκης του προβλήματος η μαθήτρια μπόρεσε να κατανοήσει το πρόβλημα(weil, 1998). Όσον αφορά το δεύτερο στάδιο της διαδικασίας σχεδιασμού που είναι οι προδιαγραφές, η μαθήτρια κλήθηκε να διευκρινίσει ποιες θα πρέπει να είναι οι προδιαγραφές αφού για κάθε πρόβλημα υπάρχουν πολλές πιθανές λύσεις. Η διευκρίνιση που εφαρμόστηκε εδώ είναι μια άλλη γνωστική δεξιότητα της κριτικής σκέψης. (Muncy, 1985) Στο τρίτο στάδιο της διαδικασίας σχεδιασμού η μαθήτρια χρησιμοποίησε αρκετές γνωστικές δεξιότητες της κριτικής σκέψης όπως είναι η πρόβλεψη και η υπόθεση, ο συμπερασμός και η εξήγηση, η παρατήρηση και η σύγκριση. Όλες αυτές οι γνωστικές δεξιότητες χρησιμοποιήθηκαν κατά την διερεύνηση των ηλεκτρικών κυκλωμάτων. Αρχικά, είχα ζητήσει από τη μαθήτρια χρησιμοποιώντας μια μπαταρία, ένα λαμπτήρα και δύο καλώδια να μου φτιάξει ένα απλό ηλεκτρικό κύκλωμα στο οποίο ανάβει το λαμπάκι και στη συνέχεια να μου εξηγήσει γιατί άναψε το λαμπάκι. Έπειτα, της ζήτησα να προβλέψει τι θα γίνει εάν ανοίξω το κύκλωμα και τι θα γίνει όταν το κλείσω. Στη συνέχεια, για να δει εάν οι προβλέψεις που έκανε ήταν σωστές έκανε το πείραμα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το ανοιχτό κύκλωμα δεν διαρρέεται από ρεύμα και ο λαμπτήρας δεν φωτοβολεί. Η επαλήθευση που χρησιμοποιήθηκε σε αυτό το στάδιο είναι και αυτή μια γνωστική δεξιότητα της κριτικής σκέψης, Ακόμη, υποθέσεις έκανε και όταν της ζήτησα να μου πει τη θα γίνει αν συνδέσω δυο λαμπτήρες σε σειρά και καεί ο ένας από αυτούς. 11

12 Μέσα από όλα αυτά μπορεί κάποιος να επισημάνει ότι το στάδιο της διερεύνησης βοηθά στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και συνεπώς της ορθολογιστικής σκέψης.(quin, 1997). Παράλληλα με όλα αυτά στο τρίτο και στο τέταρτο στάδιο της διαδικασίας του σχεδιασμού δεν αναπτύσσονται στο παιδί μόνο οι γνωστικές δεξιότητες της κριτικής σκέψης αλλά και οι στρατηγικές λύσης προβλήματος. Η μαθήτρια πρέπει να σκεφτεί πιθανές λύσεις του προβλήματος της. Για να το επιτύχει αυτό πρέπει να εφαρμόσει τη διαδικασία λύσης προβλήματος, δηλαδή να συνδέσει τα δεδομένα με τα ζητούμενα και να σκεφτεί ένα σχέδιο το οποίο θα τη βοηθήσει να λύσει το πρόβλημα..(quin, 1997). Μέσα από το πέμπτο στάδιο της διαδικασίας σχεδιασμού, η μαθήτρια ανέπτυξε τη γνωστική δεξιότητα της κριτικής σκέψης, τη διοργάνωση. Η μαθήτρια έκανε κατάλογο των υλικών και των εργαλείων που θα χρησιμοποιούσε και επίσης προγραμματίσει την πορεία της κατασκευής της. Έτσι λοιπόν, είναι σε θέση κάθε στιγμή να γνωρίζει τη πρέπει να κόψει, να τρυπήσει, ποιο μέρος της κατασκευής πρέπει να γίνει πρώτα και ποιο ύστερα. (Muncy, 1985) Τέλος, στο έκτο στάδιο της διαδικασίας σχεδιασμού η μαθήτρια απόκτησε τις πιο κάτω δεξιότητες της κριτικής σκέψης, την αξιολόγηση και τον εντοπισμό λαθών. Όσον αφορά την αξιολόγηση μπορεί να πάρει διάφορες μορφές. Μπορεί να αφορά την αξιολόγηση της κατασκευής, δηλαδή αν αυτή η κατασκευή κατάφερε να λύσει το πρόβλημα που είχε επισημάνει και αν ανταποκρινόταν και στις προδιαγραφές της. Επίσης, η αξιολόγηση πήρε και τη μορφή της αυτοαξιολόγησης η οποία δεν μόνο δεξιότητα της κριτικής σκέψης αλλά και της μεταγνώσης. Τέλος, η αξιολόγηση αφορούσε και την φοιτήτρια που την βοήθησε να φτιάξει την κατασκευή της. Ακόμη, στο στάδιο αυτό η μαθήτρια δοκίμασε και την κατασκευή της ώστε να επισημάνει εάν υπάρχουν λάθη και να τα διορθώσει.(muncy, 1985) Συμπερασματικά, η κριτική και συνεπώς η ορθολογιστική σκέψη καθώς και η διαδικασία λύσης προβλήματος μπορούν να καλλιεργηθούν επιτυχώς μέσα από τη διαδικασία σχεδιασμού εξασφαλίζοντας στους μαθητές τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να αποκτήσουν έγκυρες και σωστές γνώσεις και να τους καταστήσουν ικανούς να συμπεριφέρονται ως αυτόνομα άτομα σε γνωστικό, ηθικό και κοινωνικό επίπεδο. 12

13 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνική : Κουτσελλίνη, Μ. & Θεοφιλίδης, Χρ.(1997). Διερεύνηση και συνεργασία. Αθήνα:Εκδόσεις Γρηγόρη. Ματσαγγούρας, Η. (1998). Θεωρία και πράξη της διδασκαλίας: Στρατηγικές διδασκαλίας: Από τη πληροφόρηση στην κριτική σκέψη. Αθήνα: Μ.Π.Γρηγόρη. Αγγλική: Cotton, K. (1991) Bayer, B, K. (1988). Developing a thinking skills program. Boston: Allyn and Bacon, Inc. Muncy, T, P. (1985). Spring boards to creative thinking. New York: The center for applied research in education, Inc. Quinn, V. (1997). Critical thinking in young minds. London: David Fulton. Weil, K, D. (1998). Towards a critical multicultural literacy: Theory and practice for education for liberation. New York: Peter Lang. 13