ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΠΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ» ΥΠΟΒΛΗΘΕΙΣΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ κα ΔΟΜΝΑ ΣΩΤΗΡΙΑΔΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ Α.Μ 5615 ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 Λ' ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 1.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΑΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ...8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ 2.1. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΜΕΙΑΚΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΑΜΥΝΤΙΚΟΥ ΧΡΟΝΙΚΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 : ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ 3.1. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΕΙΣΠΡΑΞΕΩΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΩΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΚΑΘΑΡΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΙΝΗΣΗΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΠΑΓΙΩΝ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΙΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ...17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 : ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ 4.1. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΜΙΚΤΟΥ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΥ Η ΜΙΚΤΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΑΘΑΡΟΥ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΥ Η ΚΑΘΑΡΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΙΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 : ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ 5.1. ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΠΡΟΣ ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΠΡΟΣ ΔΑΝΕΙΑΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ

3 5.3. ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΠΡΟΣ ΠΑΓΙΑ ΠΑΓΙΑ ΠΡΟΣ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΚΑΛΥΨΗΣ ΤΟΚΩΝ Β ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 : ΚΛΑΔΟΣ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ ΚΑΙ CASH AND CARRY 6.1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΛΑΔΟ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ DISCOUNT ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΕΤΙΚΕΤΑΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΙΔΡΥΣΗΣ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 : ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 7.1. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΙΜΩΝ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΟΡΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΩΘΗΣΕΙΣ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 : ΔΟΜΗ ΚΛΑΔΟΥ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ 8.1. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΠΩΛΗΣΗΣ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΑΡΙΘΜΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 : ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ ΚΑΙ CASH & CARRY ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ ΚΑΙ CASH & CARRY ΚΕΡΔΟΦΟΡΙΑ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 : Η ΑΓΟΡΑ ΤΩΝ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ ΜΕΓΕΘΟΣ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΜΕΡΙΔΙΑ ΑΓΟΡΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΕΞΑΓΟΡΕΣ / ΣΥΝΧΩΝΕΥΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ...63 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα αρχικά να ευχαριστήσω την επιβλέπουσα καθηγήτρια κ. Δόμνα Σωτηριάδου η οποία, με τις σαφείς υποδείξεις της και τις πολύτιμες συμβουλές της Γ Λ Γ Ο* Γ Γ 0* Γ ί \ Γ Γ σε ολα τα στάδια της εργασίας, μου έδωσε τις σωστές κατευθύνσεις προκειμένου να την φέρω εις πέρας. Τέλος, αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω τον σύζυγο μου και τα παιδιά μου, που βρίσκουν τον τρόπο να με στηρίζουν σε κάθε μου εγχείρημα. 4

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην εργασία αυτή καταβλήθηκε προσπάθεια να γίνει κατανοητή η ανάλυση της οικονομικής πορείας ελληνικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στο χώρο των σουπερ μάρκετ. Η εργασία αποτελείτε από δυο μέρη με συνολικά έντεκα κεφάλαια. Τα πρώτα πέντε κεφάλαια αποτελούν το πρώτο μέρος. Σε αυτο αναλύονται μέθοδοι τις οποίες χρησιμοποιούμε για να προσδιορίσουμε την οικονομική κατάσταση και εξέλιξη μιας επιχείρησης. Παρατίθενται ορισμοί αριθμοδεικτών ρευστότητας, δραστηριότητας, αποδοτικότητας, διάρθρωσης κεφαλαίων και βιωσιμότητας καθώς και ανάλυση της χρησιμότητας της χρησιμοποίησης τους για την ορθή χρηματοοικονομική ανάλυση μιας επιχείρησης. Στα επόμενα πέντε κεφάλαια που αποτελούν το δεύτερο μέρος, αναλύουμε γενικά στοιχεία για τον κλάδο σουπερ μάρκετ, για τα καταστήματα discount και τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Γίνετε αναφορά στη συνεργασία με τους προμηθευτές και στην σπουδαιότητα των μεταξύ τους διαπραγματευτικών σχέσεων, στα καταστήματα cash and carry, το μέγεθος και την εξέλιξη της αγοράς των σουπερ μάρκετ και στις συνθήκες ανταγωνισμού. Τέλος, παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που πρόεκυψαν από την εργασία για τον κλάδο του σουπερ μάρκετ και τις προοπτικές που έχει για το μέλλον. 5

6 Α' ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 1.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο Κεφάλαιο αυτό θα αναφερθούμε στις οικονομικές καταστάσεις που δημοσιεύουν κάθε χρόνο οι εταιρείες και τα χρηματοοικονομικά εργαλεία που θα χρησιμοποιήσουμε στην ανάλυση μας. Θα δώσουμε έμφαση στα βασικά τους σημεία όπως στην ανάλυση αριθμοδεικτών, στην ανάλυση πινάκων κοινών μεγεθών, δεικτών τάσεις και στην κατάσταση ταμειακών ροών που θα μας βοηθήσουν στην μελέτη και αξιολόγηση των οικονομικών καταστάσεων. Βασικός στόχος της χρηματοοικονομικής ανάλυσης είναι η λήψη οικονομικών αποφάσεων και η αποτελεσματική χρησιμοποίηση τους προς όφελος της επιχείρησης. Η λήψη αυτών των αποφάσεων απαιτεί εκτίμηση των μακροχρόνιων και βραχυχρόνιων οικονομικών μεγεθών της εξεταζόμενης εταιρείας. Ο κύριος σκοπός των διοικούντων είναι η καλύτερη κατανομή των οικονομικών πόρων, όπως για παράδειγμα η επιλογή των επενδύσεων, η επιλογή των προμηθευτών κ.α., υπολογίζοντας τόσο τους εσωτερικούς και τους εξωτερικούς κινδύνους, όσο και την αποδοτικότητα της επιχείρησης ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Οι επιχειρήσεις υποχρεούνται βάση νόμου να δημοσιεύουν συγκεκριμένες οικονομικές καταστάσεις που αποτυπώνουν την οικονομική κατάσταση τους σε κάποια δεδομένη χρονική στιγμή αλλά και συγκριτικά με το παρελθόν. Οι κυριότερες λογιστικές καταστάσεις από τις οποίες αντλούνται τα στοιχεία για τη χρηματοοικονομική ανάλυση είναι οι παρακάτω: A. Ο ισολογισμός (balance sheet), που αποτελεί μια έκθεση των στοιχείων του ενεργητικού, του παθητικού και της καθαρής θέσης της επιχείρησης σε μια δεδομένη στιγμή, συνήθως την τελευταία μέρα του έτους. Με άλλα λόγια, ο ισολογισμός δείχνει την αξία των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας και τις απαιτήσεις που υπάρχουν πάνω στα στοιχειά αυτά. 6

7 B. Η κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης (income statement or profit and loss account), η οποία εμφανίζει τα έσοδα, τα έξοδα, τους φόρους και τα κέρδη μιας εταιρείας για μια χρονική περίοδο, συνήθως ένα έτος. Ενώ, δηλαδή, ο ισολογισμός αποτελεί μια φωτογραφία της χρηματοοικονομικής κατάστασης της εταιρείας μια συγκεκριμένη στιγμή στο χρόνο, τα αποτελέσματα χρήσης παρουσιάζουν την αποδοτικότητα της εταιρείας κατά τη διάρκεια μιας περιόδου. C. Ο πίνακας διάθεσης κερδών (statement of retained earnings), στον όποιο απεικονίζονται τα κέρδη που η επιχείρηση επέτυχε μέσα στη χρήση μετά από φόρους που θα πρέπει να καταβάλει και έπειτα από την προσθήκη τυχόν αδιανέμητων κερδών προηγούμενων χρήσεων. Τα κέρδη αυτά που ονομάζονται κέρδη προς διάθεση διανέμονται σε κάποιο ποσοστό στους μετόχους ως μέρισμα, στο Διοικητικό Συμβούλιο ως αμοιβή και τα υπόλοιπα παραμένουν στην επιχείρηση ως αποθεματικά. D. Η έκθεση των ελεγκτών η ορκωτών λογιστών (auditors report), το περιεχόμενο της οποίας προσδιορίζει την ποιότητα των λογιστικών καταστάσεων και επομένως και την αξιοπιστία που αυτές μπορούν να έχουν για τους χρήστες ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Οι αναλύσεις των λογιστικών καταστάσεων διεξάγονται με τη βοήθεια των εξής μέσων: 1) καταστάσεων κοινών μεγεθών, 2) καταστάσεων τάσης και 3) αριθμοδεικτών ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ Η χρησιμοποίηση καταστάσεων κοινών μεγεθών επιτρέπει τις συγκρίσεις των λογιστικών καταστάσεων επιχειρήσεων διαφορετικού μεγέθους, αλλά και διευκολύνει τις συγκρίσεις μεταξύ στοιχείων μιας επιχειρισεις διαχρονικά. Κάθε στοιχείο διαιρείτε με το ενεργητικό η το παθητικό, ενώ κάθε στοιχείο των αποτελεσμάτων χρήσης διαιρείται με το σύνολο των καθαρών πωλήσεων. Τα ποσά του ισολογισμού εμφανίζονται ως ποσοστό του συνόλου του ενεργητικού η του παθητικού και τα ποσά των αποτελεσμάτων χρήσης ως ποσοστό των πωλήσεων. Αποτέλεσμα των παραπάνω υπολογισμών είναι η εμφάνιση των στοιχείων των 7

8 λογιστικών καταστάσεων σε ποσοστά, τα οποία μπορούν να συγκριθούν με τα αντίστοιχα στοιχεία των άλλων επιχειρήσεων του ίδιου κλάδου. Η ανάλυση των κοινών μεγεθών βοηθά την διοίκηση της επιχείρησης και τον εξωτερικό αναλυτή να έχει μια πρώτη εικόνα σχετικά με την αποδοτικότητα της και γενικά την πορεία της. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η χρησιμοποίηση αυτών θα πρέπει να γίνετε με την κατάλληλη προσοχή και πάντα σε συνδυασμό με τα αλλά χρηματοοικονομικά εργαλεία ώστε να μην δίνετε μια παραπλανητική εικόνα για τν επιχείρηση ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΑΣΗΣ Οι καταστάσεις τάσης χρησιμοποιούνται στη διαχρονική εξέταση της εξέλιξης των οικονομικών μεγεθών της επιχείρησης. Ο υπολογισμός τους γίνετε με την χρησιμοποίηση ενός έτους βάσης έτσι ώστε να μπορούν να ελέγχουν τα μεγέθη χωρίς την επίδραση για παράδειγμα του πληθωρισμού. Οι καταστάσεις τάσης βοηθούν την διοίκηση της επιχείρησης να ελέγχει τα κέρδη και τις ζημιές, τα έσοδα και τα έξοδα από έτος σε έτος και αλλά σημαντικά μεγέθη, έτσι ώστε να λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις σχετικά με τις επενδύσεις, τη μερισματική πολιτική κ.τ.λ., ενώ οι αναλυτές έχουν μια εικόνα της οικονομικής κατάστασης της επιχείρησης για μια σειρά ετών ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΩΝ Η χρήση αριθμοδεικτών αποτελεί μια από τις πλέον διαδεδομένες και δυναμικές μεθόδους χρηματοοικονομικής ανάλυσης. Πρόκειται για σχέσεις μεταξύ μεγεθών που καταρτίζονται με σκοπό των προσδιορισμό της πραγματικής θέσης η της αποδοτικότητας των διαφόρων τμημάτων η ολόκληρων τομέων της οικονομικής μονάδας η και γενικότερα του κλάδου στον οποίο ανήκει η μονάδα αυτή. Οι χρηματοοικονομικοί δείκτες αν χρησιμοποιηθούν μόνο σαν μεμονωμένοι αριθμοί τότε δεν μπορούν να διαφωτίσουν επαρκώς τον μελετητή για την τωρινή και την μελλοντική κατάσταση της επιχείρησης. Τα συμπεράσματα πρέπει να εξάγονται μετά από συνδυασμό διαφόρων βασικών αριθμοδεικτών. Βέβαια στην τελική ανάλυση, η χρησιμότητα των δεικτών εξαρτάτε από την έμπειρη και σωστή ερμηνεία τους. Οι χρηματοοικονομικοί δείκτες μπορούν να βοηθήσουν τα οικονομικά στελέχη στη λήψη αποφάσεων ως προς την αξιολόγηση των επενδυτικών προτάσεων, τον 8

9 προγραμματισμό και τον προσδιορισμό των στόχων, την αξιολόγηση της απόδοσης των στελεχών και των τμημάτων και την καταβολή μπόνους στα στελέχη της επιχείρησης. Η χρησιμότητα των παραπάνω δεικτών εξαρτάται από την ικανότητα του μελετητή να τους ερμηνεύσει σωστά. (Κάντζος Κ. Ανάλυση χρηματοοικονομικών καταστάσεων, σελ. 75). Οι αριθμοδείκτες που θα χρησιμοποιηθούν για την ανάλυση των υπό μελέτη εταιρειών κατατάσσονται στις εξής κατηγορίες : > Αριθμοδείκτες Ρευστότητας > Αριθμοδείκτες Δραστηριότητας > Αριθμοδείκτες Αποδοτικότητας > Αριθμοδείκτες Διαρθρώσεων Κεφαλαίων και Βιωσιμότητας 9

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ (LIQUIDITY RATIOS) Οι δείκτες ρευστότητας έχουν στόχο να εκφράσουν την ικανότητα μιας επιχείρησης να ικανοποιεί τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της οι οποίες παρουσιάζονται στον ισολογισμό. Μια υψηλή ρευστότητα μπορεί να δώσει την ευκαιρία στην διοίκηση της επιχείρησης να εκμεταλλευτεί ορισμένες επενδυτικές ευκαιρίες που παρουσιάζονται στο εξωτερικό περιβάλλον, καθώς και αύξηση των κερδών. Η αύξηση της ρευστότητας επιτυγχάνεται μέσα από την ικανότητα της επιχείρησης να μετατρέπει τα αποθέματα της σε πωλήσεις και τις απαιτήσεις της από τους πελάτες της σε μετρητά. Η οικονομική κατάσταση της επιχείρησης μπορεί να χαρακτηριστεί καλή μόνο αν έχει αυξημένη ρευστότητα. Οι δείκτες αυτοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν στον προσδιορισμό της γενικής ρευστότητας της επιχείρησης η της ρευστότητας μερικών στοιχείων του ενεργητικού π.χ. των απαιτήσεων η των αποθεμάτων. Έτσι, οι αριθμοδείκτες ρευστότητας προορίζονται να δώσουν την εικόνα της τρέχουσας οικονομικής κατάστασης μιας επιχείρησης, κάτι που ενδιαφέρει τόσο την διοίκηση της όσο και τους εκτός αυτής πιστωτές και μετόχους της. Ιδιαίτερα όσο αφορά τη διοίκηση, ο υπολογισμός των αριθμοδεικτών ρευστότητας της επιτρέπει να ελέγξει κατά πιο τρόπο απασχολούνται μέσα στην επιχείρηση τα κεφάλαια κίνησης της. Ελέγχετε, δηλαδή, αν και κατά πόσο γίνετε η κατάλληλη χρησιμοποίηση των κεφαλαίων αυτών, αν τα κεφάλαια αυτά είναι επαρκή σε σύγκριση με τις εργασίες της η αν υπολοιποντε από τα κανονικά, οπότε υπάρχει πρόβλημα ρευστών. Οι κυριότεροι δείκτες μέτρησης της ρευστότητας είναι οι παρακάτω: 2.1. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Ο δείκτης γενικής ρευστότητας εκφράζει τη συσχέτιση μεταξύ κυκλοφορούντος ενεργητικού και βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων. Επομένως, ο αριθμοδείκτης αυτός εκφράζεται ως εξής: 10

11 Αριθμοδείκτης γενικής ρευστότητας = Κυκλοφορούν ενεργητικό/ Βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις Το κυκλοφορούν ενεργητικό περιλαμβάνει αποθέματα, απαιτήσεις, χρεόγραφα και διαθέσιμα. Οι βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις περιλαμβάνουν προμηθευτές, γραμμάτια πληρωτέα, βραχυπρόθεσμα τραπεζικά δάνεια, υποχρεώσεις από φόρους και τέλη, ασφαλιστικούς οργανισμούς, μερίσματα πληρωτέα, διάφορους πιστωτές και γενικά τις υποχρεώσεις που λήγουν στην επόμενη του ισολογισμού χρήση. Ο αριθμοδείκτης αυτός δείχνει στην διοίκηση το περιθώριο ασφαλείας που διατηρεί η επιχείρηση για να αντιμετωπίσει μια ανεπιθύμητη εξέλιξη στην ροή των κεφαλαίων κίνησης. Ο δείκτης γενικής ρευστότητας θα πρέπει να εξετάζεται σε σχέση με ορισμένες άλλες παραμέτρους που υπάρχουν στην επιχείρηση γιατί μπορεί να έχει υψηλό δείκτη ρευστότητας και να έχει, για παράδειγμα, πρόβλημα έλλειψης κεφαλαίων κίνησης Όσο μεγαλύτερος είναι ο δείκτης, τόσο μεγαλύτερη ρευστότητα έχει η εταιρεία. Η επιθυμητή τιμή του εξαρτάτε από το είδος της εταιρείας, αλλά γενικά μπορούμε να πούμε ότι μια τιμή αριθμοδείκτη γύρω στο 2 είναι ικανοποιητική. Πάντως πριν ληφθει οποιαδήποτε απόφαση σε σχέση με την επάρκεια ή μη του αριθμοδείκτη αυτού, είναι απαραίτητη η σύγκριση του με το μέσο όρο του κλάδου, αλλά και η παρακολούθηση της πορείας του για μια σειρά ετών. Μια μείωση του δείκτη πρέπει να διερευνηθεί. Μια συνεχής πτωτική πορεία αυτού διαχρονικά αποτελεί ένα είδος προμηνύματος, το οποίο δεν θα πρέπει να αγνοηθεί. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι η ευκολία υπολογισμού του δείκτη γενικής ρευστότητας έχει συντελέσει στην ευρύτατη χρήση του, ιδιαίτερα σε αποφάσεις χορηγήσεις πιστώσεων και σε δανειακές συμφωνίες ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΕΙΔΙΚΉΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Ο δείκτης αυτός δείχνει τη σχέση των πλέον ρευστοποιήσιμων κυκλοφοριακών στοιχείων προς τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις, αποτελώντας έτσι, μια πιο αυστηρή μέτρηση της ικανότητας της επιχείρησης να ανταποκριθεί στις τρέχουσες υποχρεώσεις της. Τα αποθέματα αφαιρούνται από το κυκλοφορούν ενεργητικό, όχι μόνο γιατί είναι το στοιχείο του κυκλοφορούντος ενεργητικού με τη μικρότερη ρευστότητα, αλλά και γιατί υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να 11

12 πραγματοποιηθούν ζημιές όταν ρευστοποιηθούν. Έτσι μένουν μόνο τα στοιχεία του ενεργητικού που ρευστοποιούνται άμεσος, όπως είναι τα μετρητά, οι καταθέσεις όψεως, τα χρεόγραφα και οι απαιτήσεις. Ο δείκτης αυτός υπολογίζεται: Κυκλοφορούν ενεργητικό - αποθέματα / βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις 2.3. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΤΑΜΕΙΑΚΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Ο αριθμοδείκτης ταμειακής ρευστότητας δείχνει την ικανότητα της επιχείρησης να ικανοποίηση τις τρέχουσες λειτουργικές της ανάγκες με την χρησιμοποίηση μετρητών. Ο αριθμοδείκτης αυτός είναι το πηλίκο της διαιρέσεως του διαθέσιμου ενεργητικού προς τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις. Διαθέσιμο Ενεργητικό / Βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις 2.4. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΑΜΥΝΤΙΚΟΥ ΧΡΟΝΙΚΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ (Διαθέσιμα + Χρεόγραφα + Απαιτήσεις) / Προβλεπόμενες ημερήσιες λειτουργικές δαπάνες Ο δείκτης αμυντικού χρονικού διαστήματος είναι ένα πολύ συντηρητικό μέτρο του βαθμού ικανότητας της επιχείρησης να καλύπτει τις λειτουργικές της δαπάνες από τα αμυντικά της στοιχεία (εύκολα ρευστοποιήσιμα) χωρίς να βασίζεται στα λειτουργικά της έσοδα. Για τον υπολογισμό των ημερήσιων λειτουργικών δαπανών αθροίζουμε το κόστος πωληθέντων, τα έξοδα διοίκησης και διάθεσης και τα χρηματοοικονομικά έξοδα αφαιρώντας τις αποσβέσεις που περιλαμβάνονται στο λειτουργικό κόστος. Έτσι, ο δείκτης αμυντικού διαστήματος μετρά, σε ημέρες, το χρονικό διάστημα που μια επιχείρηση μπορεί να λειτουργεί με τη χρησιμοποίηση των άμεσα 12

13 ρευστοποιήσιμων στοιχείων του ενεργητικού της χωρίς να καταφεύγει στη χρήση των εσόδων που προέρχονται από τις δραστηριότητες της. 13

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ (ACTIVITY RATIOS) Οι δείκτες δραστηριότητας δείχνουν πόσο αποτελεσματικά η επιχείρηση διαχειρίζεται τους πόρους της με σκοπό την δημιουργία πωλήσεων δηλαδή εξετάζεται το μέγεθος των πωλήσεων σε σχέση με τα στοιχεία του ενεργητικού. Αποτελούν σημαντικά μεγέθη που ενδιαφέρουν κυρίως την διοίκηση της επιχείρησης. Όσο πιο εντατική είναι η χρησιμοποίηση των στοιχείων μιας επιχείρησης τόσο το καλύτερο γι αυτην. Οι πιο γνωστοί δείκτες δραστηριότητας είναι: 1) Δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας αποθεμάτων. 2) Δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας ενεργητικού. 3) Δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας εισπράξεως απαιτήσεων. 4) Δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων. 5) Δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας καθαρού κεφαλαίου κινήσεως. 6) Δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας παγίων. 7) Δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας ιδίων κεφαλαίων 3.1. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ Ο δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας των αποθεμάτων δείχνει την ικανότητα που έχει η επιχείρηση να μετατρέπει τα αποθέματα σε απαιτήσεις μέσω των πωλήσεων. Ο τύπος είναι: Πωλήσεις η κόστος πωληθέντων / Μέσο απόθεμα προϊόντων Ο παραπάνω δείκτης δείχνει στην διοίκηση πόσες φορές ανανεώθηκαν τα αποθέματα της επιχείρησης σε σχέση με τις πωλήσεις της μέσα στην χρήση. Έτσι η επιχείρηση μπορεί να ελέγξει αν υπάρχουν μεγάλα αποθέματα προϊόντων τα οποία έχουν αγοραστεί με πίστωση ή με τραπεζικό δανεισμό με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν προβλήματα στην εξυπηρέτηση των οικονομικών υποχρεώσεών της 14

15 3.2. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ Ο δείκτης αυτός υπολογίζεται από το κλάσμα: Καθαρές Πωλήσεις / Σύνολο Ενεργητικού Ο δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας του ενεργητικού δείχνει τον βαθμό χρησιμοποίησης του ενεργητικού σε σχέση με τις πωλήσεις της επιχείρησης. Οι καθαρές πωλήσεις προκύπτουν αν από το σύνολο των πωλήσεων αφαιρέσουμε τις επιστροφές πωλήσεων και τις εκπτώσεις των πωλήσεων. Δείχνει δηλαδή στην διοίκηση το κατά πόσο αποτελεσματικά και εντατικά χρησιμοποιείται το ενεργητικό της επιχείρησης με αποτέλεσμα την δημιουργία πωλήσεων ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΕΙΣΠΡΑΞΕΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ Ο δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας εισπράξεως απαιτήσεων δείχνει τον βαθμό που μια επιχείρηση είναι αποτελεσματική στην είσπραξη των απαιτήσεών της μέσα σε μια οικονομική χρήση. Οι απαιτήσεις μπορεί να είναι γραμμάτια, φορτωτικές ή συναλλαγματικές εισπρακτέες. Ο δείκτης αυτός υπολογίζετε: Καθαρές Πωλήσεις / Μέσος Όρος απαιτήσεων 3.4. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΩΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ Ο δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων δείχνει στον αναλυτή πόσες φορές μέσα στην χρήση το κόστος πωληθέντων καλύπτει τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της και είναι ο ακόλουθος: 15

16 Αγορές η κόστος πωληθέντων / Μέσος Όρος βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων Ο αριθμητής πρέπει να είναι οι αγορές αλλά επειδή είναι σπάνια διαθέσιμο στους αναλυτές για τον λόγο αυτό χρησιμοποιούμε το κόστος πωληθέντων αφού προσαρμοστεί σύμφωνα με τα στοιχεία εκείνα που δεν συνεπάγονται πραγματική καταβολή μετρητών καθώς και με την μεταβολή του ύψους των αποθεμάτων. Με βάση τον παρακάτω δείκτη μπορούμε να προσδιορίσουμε το μέσο χρονικό διάστημα που πρέπει να περιμένουν οι προμηθευτές της επιχείρησης μετά την πραγματοποίηση μιας συναλλαγής για να πληρωθούν. Ο δείκτης αυτός είναι: 365 ημέρες / ταχύτητας εξοφλήσεως βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων Ο αναλυτής μπορεί να συγκρίνει τον παραπάνω δείκτη με τον δείκτη μέσης διάρκεια εισπράξεως των απαιτήσεων και αν ο τελευταίος είναι μεγαλύτερος καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η επιχείρηση χρειάζεται λιγότερο τραπεζικό δανεισμό για κεφάλαιο κίνησης γιατί μπορεί να εκμεταλλευτεί το χρονικό διάστημα που καθυστερεί να εξοφλήσει τους προμηθευτές της ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΚΑΘΑΡΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΙΝΗΣΗΣ Ο δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας του καθαρού κεφαλαίου κίνησης δείχνει την σχέση που υπάρχει μεταξύ των πωλήσεων και του κεφαλαίου κίνησης. Όσο αυξάνονται οι πωλήσεις τόσο δημιουργείται ανάγκη για κάλυψη λειτουργικών εξόδων επομένως και για κεφάλαιο κίνησης. Ο δείκτης είναι ο παρακάτω: Καθαρές Πωλήσεις / Καθαρού κεφαλαίου κίνησης Το καθαρό κεφάλαιο κίνησης προσδιορίζεται από το σύνολο του κυκλοφορούντος ενεργητικού αν αφαιρεθούν οι βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις. Ένας αυξημένος δείκτης μπορεί να δείχνει ότι υπάρχει ανεπάρκεια κεφαλαίων κίνησης και χαμηλή ταχύτητα ανανέωσης των αποθεμάτων. Αυτό μπορεί να σημαίνει αύξηση των τρεχουσών υποχρεώσεων της επιχείρησης οι οποίες μπορεί να είναι 16

17 ληξιπρόθεσμες πριν από τη μετατροπή των αποθεμάτων ετοίμων προϊόντων και των απαιτήσεων σε μετρητά. Ένας χαμηλός δείκτης μπορεί να είναι αποτέλεσμα υπεραυξημένων καθαρών κεφαλαίων κίνησης, χαμηλής ταχύτητας κυκλοφορίας αποθεμάτων και απαιτήσεων ή ενός αυξημένου ποσού κεφαλαίου κίνησης επενδυμένου σε προσωρινές επενδύσεις. Αυξημένες αποθεματοποιήσεις μπορεί να έχουν γίνει λόγω αναμενόμενης αύξησης των τιμών των προϊόντων της επιχείρησης ή πρόβλεψης κάποιας ελλείψεως πρώτων υλών ή εμπορευμάτων στην αγορά. (Νιάρχος Ν. Χρηματοοικονομική Ανάλυση Λογιστικών Καταστάσεων, σελ. 96) ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΠΑΓΙΩΝ Ο δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας παγίων δείχνει τον βαθμό χρησιμοποίησης των παγίων από την επιχείρηση σε σχέση με τις πωλήσεις. Ο δείκτης υπολογίζεται: Καθαρές Πωλήσεις / Καθαρά πάγια Τα καθαρά πάγια προκύπτουν αν αφαιρέσουμε τις αποσβέσεις. Όσο μικρότερος είναι ο δείκτης τόσο περισσότερα πάγια χρησιμοποιεί η επιχείρηση σε σχέση με τις πωλήσεις ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΙΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ Ο δείκτης κυκλοφοριακής ταχύτητας ιδίων κεφαλαίων δείχνει τον βαθμό χρησιμοποίησης των ιδίων κεφαλαίων της επιχείρησης σε σχέση με τις πωλήσεις της. Ο δείκτης αυτός υπολογίζετε: Καθαρές Πωλήσεις / Σύνολο ιδίων κεφαλαίων 17

18 Ο παραπάνω δείκτης μπορεί να δείξει ότι αν τα κέρδη για την επιχείρηση είναι αυξημένα διότι πραγματοποιούνται αυξημένες πωλήσεις σε σχέση με το μικρό επίπεδο των ιδίων κεφαλαίων. Το πρόβλημα βέβαια για τις επιχειρήσεις αυτές είναι ότι σε περίπτωση που μειωθούν οι πωλήσεις τότε δεν υπάρχουν αρκετά ιδία κεφάλαια που θα απορροφήσουν τις ζημίες και έτσι δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις τρέχουσες υποχρεώσεις. Για τον λόγο αυτό, όσο μεγαλύτερος είναι ο δείκτης αυτός τόσο δυσκολότερη είναι η θέση της επιχείρησης γιατί πρέπει να βασίζεται σε ξένα κεφάλαια δηλαδή σε τραπεζικό δανεισμό. 18

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (PROFITABILITY RATIOS) Η έννοια της αποδοτικότητας αναφέρεται στην αξιολόγηση των κεφαλαίων μιας επιχείρησης δηλαδή στην πλήρη ανάλυση των μεγεθών που εμφανίζονται στα αποτελέσματα χρήσης. Απαραίτητη προϋπόθεση για μια τέτοια αξιολόγηση είναι η κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης να έχει συνταχθεί σύμφωνα με τις γενικώς παραδεκτές λογιστικές αρχές και πρότυπα, τα οποία ενώ επηρεάζουν καταλυτικά τον ενδιαφερόμενο στις καταστάσεις για το τελικό αποτέλεσμα, δεν συμπίπτουν πάντα με τον σκοπό για τον οποίο ο αναλυτής κάνει την ανάλυση του. Οι κυριότεροι δείκτες μέτρησης της αποδοτικότητας είναι οι ακόλουθοι: 4.1. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΜΙΚΤΟΥ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΥ Η ΜΙΚΤΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ Ο δείκτης υπολογίζετε: Μεικτά κέρδη εκμετάλλευσης / Καθαρές Πωλήσεις Το μικτό κέρδος είναι η διαφορά μεταξύ των εσόδων από πωλήσεις και του κόστους πωλήσεων, το οποίο αποτελεί και το μεγαλύτερο έξοδο της λειτουργίας της εταιρείας και ως εκ τούτου η εστίαση της προσοχής της εταιρείας στην συγκράτηση του, είναι ουσιαστικής σημασίας. Ο παραπάνω δείκτης αντανακλά την αποτελεσματικότητα του τμήματος πωλήσεων και marketing ως προς την τιμολογιακή πολιτική που ακολουθούν στην αγορά και την ικανότητα της διοίκησης να μειώσει το κόστος παραγωγής των προϊόντων. Είναι επίσης μια πρώτη ένδειξη της αποδοτικότητας της επιχείρησης αφού ένα μικρό ποσοστό μικτού κέρδους δεν αφήνει περιθώρια για την κάλυψη των υπολοίπων εξόδων και της εμφάνισης καθαρού κέρδους τελικά. 19

20 4.2. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΚΑΘΑΡΟΥ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ Ο αριθμοδείκτης καθαρού περιθωρίου κέρδους είναι ένα βελτιωμένο κριτήριο αξιολόγησης της αποδοτικότητας της επιχείρησης και δείχνει το ποσοστό του καθαρού κέρδους που επιτυγχάνει μια επιχείρηση από τις πωλήσεις. Ο παραπάνω αριθμοδείκτης βρίσκεται αν διαιρέσουμε το καθαρό κέρδος προς το σύνολο των καθαρών πωλήσεων. Ο δείκτης αυτός υπολογίζεται: Καθαρά κέρδη προ φόρων / Καθαρές Πωλήσεις Ο δείκτης αυτός δείχνει το ποσοστό καθαρού κέρδους που επιτυγχάνει μια επιχείρηση από της πωλησεις της. Με άλλα λόγια αντανακλά την τιμολογιακή πολιτική της επιχείρησης και την ικανότητα της να ελέγχει τα λειτουργικά, χρηματοοικονομικά και τυχόν έκτακτα έξοδα ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ Ο αριθμοδείκτης αποδοτικότητας απασχολούμενων κεφαλαίων δείχνει την ικανότητα της διοίκησης να χρησιμοποιεί το σύνολο των κεφαλαίων της, ιδίων και ξένων. Ο δείκτης εκφράζεται ως η σχέση μεταξύ των κερδών προ φόρων προς το σύνολο των απασχολούμενων κεφαλαίων και είναι ο ακόλουθος: Καθαρά κέρδη προ φόρων + χρηματοοικονομικά έξοδα / Μέσος Όρος συνολικά απασχολούμενων κεφαλαίων 20

21 4.4. ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΗΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ Κέρδη χρήσης + χρηματοοικονομικά έξοδα / Μέσος Όρος συνολικού ενεργητικού Παρέχει ενδείξεις για την αποδοτικότητα του συνόλου των απασχολούμενων στην εταιρεία κεφαλαίων (Ιδίων και Ξένων) και ενδιαφέρει όλους τους προμηθευτές κεφαλαίων της επιχείρησης, μακροπρόθεσμης και βραχυπρόθεσμης διάρκειας, δανειστές και μετόχους. Αν στην ανάλυση λάβουμε υπόψη μας και την φορολογική εξοικονόμηση από τα χρηματοοικονομικά έξοδα οδηγούμαστε στον ανασχηματισμό του παραπάνω δείκτη σε [Κέρδη Χρήσης + Χρηματοοικονομικά Έξοδα (1-Φορολογικός Συντελεστής)] / Μέσος όρος συνολικού Ενεργητικού Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανάλυση του δείκτη αποδοτικότητας σε δύο δείκτες μετά τον ταυτόχρονο πολλαπλασιασμό και διαίρεση με τις καθαρές πωλήσεις (The Du Pont Equation). Έτσι ο δείκτης γίνεται: Αποδοτικότητα Ενεργητικού = Καθαρό περιθώριο κέρδους χ Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Ενεργητικού Με την ανάλυση αυτή μπορούμε να διακρίνουμε ποια είναι η αιτία βελτίωσης ή επιδείνωσης του δείκτη διαχρονικά δηλαδή ποιο από τα συστατικά του επηρεάζει περισσότερο τη μεταβολή του ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΙΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ Ο δείκτης αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων δείχνει την σχέση των καθαρών κερδών που δημιουργήθηκαν από τα κεφάλαια που έχουν επενδύσει οι μέτοχοι στην επιχείρηση. Ο αριθμοδείκτης αυτός εκφράζεται από το πηλίκο των καθαρών λειτουργικών κερδών προς τα ίδια κεφάλαια της επιχείρησης και είναι ο εξής: 21

22 Καθαρά κέρδη προ φόρων / Μέσο ύψος ίδιων κεφαλαίων Η απόδοση των ιδίων κεφαλαίων χρησιμεύει στην εκτίμηση της ικανοποιητικής ή μη αμοιβής των κεφαλαίων των ιδιοκτητών σε μια επιχείρηση. Υπάρχει περίπτωση η επιχείρηση μέσα σε μια χρήση να δημιουργήσει αύξηση ιδίων κεφαλαίων είτε με αύξηση μετοχικού κεφαλαίου με μετρητά είτε από αναπροσαρμογή της αξίας των περιουσιακών στοιχείων αυτής. Γι αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται ο μέσος όρος των ιδίων κεφαλαίων ως εξής: προσθέτουμε τα ιδία κεφάλαια τέλους συν τα ίδια κεφάλαια αρχής δια δυο. Αν εξετάσουμε τα συστατικά στοιχεία της αποδοτικότητας των ιδίων κεφαλαίων θα δούμε ότι επηρεάζεται κυρίως από δυο παράγοντες : την αποδοτικότητα του ενεργητικού και τον πολλαπλασιαστή μοχλεύσεως. Αυτό μπορεί να παρουσιαστεί ως εξής : (καθ. Κέρδη / πωλησεις)*(πωλησεις /σύνολο ενεργητικού)*(καθ. Ενεργητικό/ ίδια κεφάλαια ) Ο παραπάνω δείκτης δίνει τη δυνατότητα στην επιχείρηση να μπορεί να ελέγξει σε ποιες μεταβλητές πρέπει να παρέμβει προκειμένου να επηρεάσει την συνολική αποδοτικότητα της 22

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ (FINANCIAL STRUCTURE AND VIABILITY RATIOS) Οι αριθμοδείκτες διάρθρωσης κεφαλαίου και βιωσιμότητας παρέχουν ενδείξεις για τον μακροχρόνιο κίνδυνο χρεοκοπίας τον οποίο αντιμετωπίζει μια επιχείρηση ιδιαίτερα σε περίοδο μειωμένων κερδών. Οι δείκτες αυτοί χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της αποδοτικότητας των δανειακών κεφαλαίων. Θα πρέπει να ελέγχεται από τους αναλυτές αν η αποδοτικότητα των δανειακών κεφαλαίων είναι μεγαλύτερη από το κόστος τους. Σε αντίθετη περίπτωση η επιχείρηση έχει πρόβλημα και δεν θα μπορεί να καλύψει τις υποχρεώσεις της. Ειδικότερα, οι δείκτες αυτοί χρησιμοποιούνται για να δείξουν την έκταση που μια επιχείρηση χρηματοδοτεί τις επενδύσεις της με δανειακά κεφάλαια και την πιθανότητα να αθετήσει η επιχείρηση τις δανειακές της υποχρεώσεις.(βασιλείου Δ., Χρηματοοικονομική Διοίκηση, σελ 69.) Οι κυριότεροι αριθμοδείκτες διάρθρωσης κεφαλαίων και βιωσιμότητας είναι: 5.1. ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΠΡΟΣ ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ Ο δείκτης αυτός υπολογίζετε: Ίδια κεφάλαια / Σύνολο ενεργητικού Ο δείκτης αυτός δείχνει το ποσοστό του συνόλου των ενεργητικών στοιχείων μιας επιχείρησης που έχει χρηματοδοτηθεί από τους φορείς της. Ένας υψηλός αριθμοδείκτης ίδιων προς συνολικά κεφάλαια δείχνει ότι υπάρχει μικρή πιθανότητα οικονομικής δυσκολίας για την εξόφληση των υποχρεώσεων μιας επιχείρησης. Αντίθετα, ένας πολύ χαμηλός αριθμοδείκτης αποτελεί ένδειξη μιας πιο επικίνδυνης καταστάσεις, λόγο της πιθανότητας να προκύψουν μεγάλες ζημιές στην επιχείρηση, των οποίων το βάρος για την κάλυψη θα φέρουν τα ίδια κεφάλαια. 23

24 5.2. ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΠΡΟΣ ΔΑΝΕΙΑΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ Ο δείκτης αυτός υπολογίζετε: Ίδια κεφάλαια / Ξένα κεφάλαια Ο αριθμοδείκτης αυτός χρησιμοποιείτε για να διαπιστωθεί αν υπάρχει ή όχι υπερδανεισμός σε μια επιχείρηση και εκφράζει τη σχέση μεταξύ των ίδιων κεφαλαίων προς το σύνολο των δανειακών κεφαλαίων. Δείχνει δηλαδή, την ασφάλεια που παρέχει η επιχείρηση στους δανειστές της. Αν είναι μεγαλύτερος της μονάδας, δηλαδή αν τα ίδια κεφάλαια της επιχείρησης είναι μεγαλύτερα από τα ξένα, τότε αυτό σημαίνει ότι οι φορείς της επιχείρησης συμμετέχουν σε αυτήν με περισσότερα κεφάλαια από ότι οι πιστωτές της και όσο μεγαλύτερη είναι αυτή η σχέση τόσο μεγαλύτερη ασφάλεια παρέχεται στους πιστωτές της επιχείρησης ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΠΡΟΣ ΠΑΓΙΑ Ο δείκτης αυτός υπολογίζεται από το κλάσμα: Ίδια κεφάλαια / Ξένα κεφάλαια Ο παραπάνω δείκτης χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό του τρόπου χρηματοδότησης των παγίων της επιχείρησης και μας δείχνει την άνεση που έχει η επιχείρηση σε κεφάλαια κίνησης. Έτσι όταν τα ίδια κεφάλαια μιας επιχείρησης είναι μεγαλύτερα των επενδύσεών της σε πάγια, τότε ένα μέρος των κεφαλαίων κίνησης αυτής προέρχονται από τους μετόχους της. Αντίθετα, όταν τα ίδια κεφάλαια είναι μικρότερα των επενδύσεων σε πάγια, τότε για την χρηματοδότηση των παγίων στοιχείων της έχουν χρησιμοποιηθεί, εκτός από ίδια κεφάλαια, και ξένα κεφάλαια. 24

25 5.4. ΠΑΓΙΑ ΠΡΟΣ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ Ο δείκτης παγίων προς μακροπρόθεσμων υποχρεώσεων είναι ο παρακάτω: Καθαρά πάγια / Μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις Ο αριθμοδείκτης αυτός δείχνει την κάλυψη των μακροχρόνιων πιστωτών της επιχείρησης από ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία και κατά πόσο αυτά τα στοιχεία είναι υποθηκευμένα σε άλλους πιστωτές. Ο αναλυτής μπορεί να αντλήσει στοιχεία σχετικά με τα πάγια περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης που δεν έχουν προσημείωση και να ελέγξει αν μπορεί να πάρει και άλλα δανειακά κεφάλαια από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα υποθηκεύοντας τα ΔΕΙΚΤΗΣ ΚΑΛΥΨΗΣ ΤΟΚΩΝ Ο δείκτης αυτός υπολογίζετε ως εξής : Κέρδη προ φόρων, τόκων, αποσβέσεων / Τόκοι χρεωστικοί Ο δείκτης κάλυψης τόκων δείχνει πόσες φορές μπορεί η επιχείρηση να καλύψει τις υποχρεώσεις της σε τόκους με τα κέρδη της και γι αυτό αποτελεί ένα μέτρο της δανειακής κατάστασης της επιχείρησης με σχέση με την κερδοφορία της. Αποτελεί σημαντική ένδειξη για τους πιστωτές της εταιρίας και ειδικότερα τους μακροπρόθεσμους για το κατά πόσο θα εισπράξουν με ασφάλεια τους τόκους τους μέσα από την κερδοφόρα λειτουργία της επιχείρησης. Όσο πιο μεγάλος είναι ο δείκτης τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητα της επιχείρησης να εξοφλεί τους τόκους και τόσο μικρότερος ο κίνδυνος αθέτησης. 25

26 Β ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΚΛΑΔΟΣ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ ΚΑΙ CASH AND CARRY Η παρούσα εργασία ασχολείται με έναν πολύ σημαντικό κλάδο για την ελληνική αλλά και τη διεθνή οικονομία, αυτό των σουπερ μάρκετ στον οποίο συγκαταλέγονται και οι επιχειρήσεις cash & carry και discount. Η πορεία της αγοράς σουπερ μάρκετ στη Ελλάδα ακολουθεί αυξητική τάση τα τελευταία έτη, ενώ ο ανταγωνισμός γίνετε χρόνο με το χρόνο εντονότερος, αναγκάζοντας μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις να αναζητούν συνεχώς στρατηγικές επιβίωσης και ανάπτυξης. Στο παρόν κεφάλαιο αναφέρονται πληροφοριακά στοιχεία για τον κλάδο των σουπερ μάρκετ, δίνετε μια εικόνα των επιχειρήσεων discount και cash &carry καθώς και των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, ενώ αναλύετε και η συμβολή της τεχνολογίας στην ανάπτυξης του κλάδου. Εν συνεχεία ακλουθούν συνοπτικά στοιχεία για το νομοθετικό πλαίσιο ίδρυσης των σουπερ μάρκετ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΛΑΔΟ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ Αρχικά οι επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ δεν είχαν τη μορφή και οργάνωση που παρουσιάζουν σήμερα. Στη δεκαετία του 1970 έκαναν την εμφάνισή τους στην Ελλάδα τα πρώτα καταστήματα του κλάδου, τα οποία κάλυπταν βασικές ανάγκες των καταναλωτών κυρίως σε είδη τροφίμων και ποτών, καθώς και σε προϊόντα οικιακής χρήσης (χαρτικά, απορρυπαντικά κ.α.). Σταδιακά κατά τα επόμενα έτη, οι εν λόγω επιχειρήσεις διεύρυναν την γκάμα των προϊόντων τους σε είδη όπως γυαλικά και είδη εστίασης, προϊόντα προσωπικής περιποίησης, φρέσκα τρόφιμα (κρέατα και ψάρια, φρούτα και λαχανικά κλπ.). Σήμερα, οι επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ διαθέτουν μια ευρύτατη γκάμα προϊόντων, δεδομένης της επιφάνειας (εμβαδόν) του εκάστοτε καταστήματος, σε μια προσπάθεια να καλύψουν κατά το μέγιστο δυνατόν τις αγορές κάθε καταναλωτή. Υπογραμμίζεται ότι δεν υπάρχει ένα νομοθετικό πλαίσιο το οποίο να ορίζει ένα κατάστημα ως «σούπερ μάρκετ». Άτυπα ο όρος αυτός αναφέρεται σε καταστήματα κυρίως τροφίμων, με χώρο πώλησης πάνω από 200 τμ., με δύο τουλάχιστον ταμειακές μηχανές. Σαν «υπερμάρκετ» ορίζονται τα καταστήματα που διαθέτουν χώρο πώλησης άνω των τμ. 26

27 Τα τετραγωνικά μέτρα δεν αποτελούν τη μόνη παράμετρο βάσει της οποίας ένα κατάστημα μπορεί να χαρακτηριστεί σαν σούπερ μάρκετ. Η ποικιλία των εμπορευμάτων που διαθέτει, καθώς και ο τόπος εγκατάστασής του αποτελούν επιπρόσθετους παράγοντες προσδιορισμού. Για παράδειγμα, ένα κατάστημα που λειτουργεί στην επαρχία και διαθέτει μεγάλη ποικιλία προϊόντων, μπορεί να χαρακτηριστεί σαν σούπερ μάρκετ, έστω και αν δεν πληροί τις προαναφερόμενες προϋποθέσεις τετραγωνικών μέτρων. Επίσης, το σούπερ μάρκετ ορίζεται διαφορετικά και από χώρα σε χώρα. Έτσι, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες σαν σούπερ μάρκετ μπορεί να χαρακτηριστεί ένα κατάστημα το οποίο έχει τουλάχιστον 400 τμ επιφάνεια πώλησης και διαθέτει τρεις ταμειακές μηχανές και άνω. Οι επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ διαχωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες: I. Μεγάλες αλυσίδες με πανελλαδικά δίκτυα καταστημάτων (περιλαμβάνονται και τα υπερμάρκετ). II. Μικρότερες αλυσίδες που δραστηριοποιούνται τοπικά (π.χ. στο Νομό ή την Περιφέρεια που ανήκουν). III. Μεμονωμένα καταστήματα σούπερ μάρκετ. Πέρα από τα σουπερ μάρκετ και τα υπερμαρκετ, ο εξεταζόμενες κλάδος περιλαμβάνει και τις παρακάτω κατηγορίες καταστημάτων: Convenience stores: μικρά καταστήματα γειτονιάς τα οποία διαθέτουν μια βασική γκάμα προϊόντων για τις καθημερινές ανάγκες του νοικοκυριού. Discount stores: διαθέτουν προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας ή και τρίτων, συνήθως σε περιορισμένη γκάμα, σε χαμηλότερες τιμές. Cash and carry: καταστήματα κυρίως χονδρικής τα οποία απευθύνονται σε επαγγελματίες. Οι πελάτες πληρώνουν με μετρητά και μεταφέρουν οι ίδιοι τις αγορές τους. Αρκετά καταστήματα σουπερ μάρκετ εντάσσονται σε ομίλους κοινών αγορών, χρησιμοποιώντας κοινό εμπορικό σήμα. Κύριος σκοπός των συγκεκριμένων ομίλων είναι οι κοινές προμήθειες προϊόντων με στόχο τη βελτίωση της διαπραγματευτικής ικανότητας των μελών τους με τους προμηθευτές. 27

28 6.2. ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ DISCOUNT Ο όρος discount χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα εκπτωτικά καταστήματα, που έχουν διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά σε σχέση με τα υπόλοιπα σούπερ μάρκετ. Συγκεκριμένα, αναφέρεται σε καταστήματα τα οποία συνήθως: S Διαθέτουν βασικά καταναλωτικά είδη. S Παρέχουν μικρότερη σχετικά ποικιλία προϊόντων με έμφαση στα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. S Χαρακτηρίζονται από μεγάλο αριθμό καταστημάτων και αντίστοιχη διασπορά. S Έχουν σχετικά μικρό μέσο εμβαδόν ανά κατάστημα. S Το βασικό πλεονέκτημα των καταστημάτων discount είναι η διαφορά τιμών σε σύγκριση με τις τιμές των σούπερ μάρκετ, τα δε λειτουργικά τους έξοδα είναι χαμηλότερα. Πρόσφατα άρχισαν να χρησιμοποιούνται οι όροι hard discount και «soft discount» καταστήματα, με τα πρώτα να βασίζονται σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας σε αισθητά χαμηλές τιμές και τα δεύτερα να διαθέτουν είδη ίδιας ετικέτας αλλά και τρίτων και να δίνουν έμφαση στα φρέσκα προϊόντα. Τα καταστήματα discount ουσιαστικά εμφανίστηκαν στην χώρα μας το 1995, όταν άνοιξε το πρώτο κατάστημα της ισπανικής αλυσίδας Dia (όμιλος Carrefour) και έκτοτε έχουν αναπτυχθεί αρκετά, μετά και την είσοδο της γερμανικής Lidl στην ελληνική αγορά. Στον κλάδο δραστηριοποιείται και η ελληνική Bazaar. Σύμφωνα με εκτιμήσεις παραγόντων του κλάδου, τα καταστήματα discount πρόκειται να αναπτυχθούν ακόμα περισσότερο στην εγχώρια αγορά λόγω των ανατιμητικών τάσεων σε βασικά καταναλωτικά προϊόντα, αλλά και της αυξανόμενης εξοικείωσης των καταναλωτών με αυτήν τη μορφή καταστημάτων και των προωθητικών ενεργειών από την πλευρά των επιχειρήσεων. Σύμφωνα με την άποψη των λιανέμπορων οι καταναλωτές με υψηλά εισοδήματα επιλέγουν τα ειδη των εκπτωτικών αλυσίδων, επειδή θεωρούν ότι κάνουν έξυπνες αγορές ενώ οι χαμηλόμισθοι και οι συνταξιούχοι λόγο των ιδιαίτερα χαμηλότερων τιμών τους. «Κάθε καταναλωτής έχει διαφορετικούς λόγους για να επιλέξει τα ανώνυμα προϊόντα όμως το κέρδος είναι κοινό για όλους και αφορά την εξοικονόμηση έως 50% των χρημάτων που διαθέτουν για τα ψώνια τους» λέει στέλεχος μεγάλης αλυσίδας σουπερ μάρκετ, ο οποίος σημειώνει ότι αν οι αγορές από 28

29 ένα εκπτωτικό κατάστημα ήταν ταμπού για τους έλληνες πριν από λίγα χρόνια, σήμερα κάτι τέτοιο δεν ισχύει (ΤΑ ΝΕΑ, 01/07/2007, σελ 102) ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΕΤΙΚΕΤΑΣ Τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας (own label ή private label) παράγονται από τρίτες εταιρίες για λογαριασμό επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ, φέρουν δε το εμπορικό σήμα που ανήκει στην αλυσίδα ή τον όμιλο. Τα τελευταία χρόνια, λόγω και της ισχυρής παρουσίας των καταστημάτων discount, οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ διεύρυναν την γκάμα των προσφερομένων προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας Σύμφωνα με παράγοντες του κλάδου, η παραγωγή των προϊόντων αυτών από μεγάλες συνήθως βιομηχανίες, στηρίζεται στη διαθέσιμη τεχνολογία και σε ίδιες ή παρόμοιες προδιαγραφές με αυτές των «επώνυμων» προϊόντων (national brands). Υπάρχει περίπτωση η επιχείρηση σούπερ μάρκετ να συμμετέχει στο κόστος σχεδιασμού και ανάπτυξης του προϊόντος, ενώ η επωνυμία της αλυσίδας και η εμπιστοσύνη των καταναλωτών σε αυτήν αποτελούν πρόσθετο πλεονέκτημα. Οι πιο διαδεδομένες κατηγορίες προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας αναφέρονται σε τρόφιμα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το συμπυκνωμένο γάλα, το ελαιόλαδο και τα σπορέλαια, η ζάχαρη, ο καφές, τα ζυμαρικά, τα κατεψυγμένα λαχανικά, οι κονσέρβες φρούτων, οι μαρμελάδες, τα όσπρια και τα προϊόντα ντομάτας (πελτές κλπ.). Άλλες διαδεδομένες κατηγορίες προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας είναι τα απορρυπαντικά, τα είδη προσωπικής περιποίησης, τα χαρτιά καθαριότητας (χαρτοπετσέτες κ.ά.) κλπ. Τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας εκτιμάται ότι παρουσιάζουν περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης, καθώς οι τιμές τους είναι χαμηλότερες έναντι ανταγωνιστικών προϊόντων, με αποτέλεσμα να προσελκύουν τους καταναλωτές. Οι διαφορές των τιμών ποικίλουν ανάλογα με την κατηγορία. Η διάθεση προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας ωφελεί τις επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ ως προς τη σχέση τους με τους παραγωγούς, επειδή αυξάνει τη διαπραγματευτική τους ικανότητα. Παράλληλα, τους εξασφαλίζει υψηλότερα περιθώρια κέρδους, μεγαλύτερη γκάμα προϊόντων και τιμών στα ράφια τους, αποκλειστικότητα στη διάθεση, καθώς και καλύτερη ανταγωνιστική θέση απέναντι στα ισχυρά εμπορικά σήματα. Ήδη οι μεγαλύτερες αλυσίδες του κλάδου διαθέτουν ευρεία γκάμα προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, ενώ πρόσφατα άρχισαν να προσφέρουν και τα χαρακτηριζόμενα «best price» προϊόντα, τα οποία λανσάρονται ως τα φθηνότερα του είδους τους. 29

30 Σύμφωνα με τις εταιρίες, η διαφορά της τιμής τους αποδίδεται όχι σε κατώτερη ποιότητα αλλά στις οικονομίες κλίμακας που επιτυγχάνονται στην παραγωγή τους και στο γεγονός ότι δεν επιβαρύνονται με υψηλά έξοδα συσκευασίας, διαφήμισης και προώθησης. Σε αυτήν κατηγορία εντάσσεται για παράδειγμα η σειρά «365» της ΑΒ- Βασιλόπουλος και η σειρά «1» της Carrefour-Μαρινόπουλος. Σύμφωνα με πηγές της αγοράς, η πορεία των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας αναμένεται να είναι ανοδική τα επόμενα έτη, μεταξύ δε και των παραγόντων που ευνοούν την περαιτέρω ανάπτυξή τους, εκτός από το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών και τις τιμές των «επώνυμων» προϊόντων, είναι οι εξής: α) Η διείσδυση ξένων λιανέμπορων στην Ελλάδα. Η παρουσία ξένων αλυσίδων στην Ελλάδα επηρεάζει θετικά την πορεία των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας καθώς οι εταιρίες αυτές διαθέτουν πολυετή πείρα στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Αναφέρεται ότι οι ξένες επιχειρήσεις επεκτείνουν την γκάμα των προσφερομένων προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας και σε άλλες κατηγορίες όπως ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, φωτογραφικά είδη κλπ. Με την είσοδο και νέων μεγάλων ευρωπαϊκών αλυσίδων στην ελληνική αγορά όπως η Plus, η Τesco η ΑΜΐ κ.α. ο αριθμός των προσφερόμενων προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας αναμένεται να αυξηθεί αφενός γιατί οι αλυσίδες αυτές προωθούν τέτοια προϊόντα και αφετέρου γιατί και οι υπόλοιπες αλυσίδες θα σπεύσουν να τις ανταγωνιστούν προσφέροντας προϊόντα χαμηλού κόστους. β) Η αλλαγή στην καταναλωτική συμπεριφορά του Έλληνα. Στη σημερινή εποχή οι καταναλωτές είναι περισσότερο ενημερωμένοι για τα προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά και στα πλαίσια αυτά έχουν εξοικειωθεί με τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Τα συγκεκριμένα είδη προτιμώνται διότι θεωρούνται ποιοτικά σχεδόν εφάμιλλα με τα αντίστοιχα «επώνυμα» προϊόντα και προσφέρονται σε χαμηλότερες τιμές. Η έμφαση που αποδίδουν πλέον οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ στη βελτίωση της ποιότητας και της ποικιλίας των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας καθώς και η διαφημιστική προβολή τους μέσω των ΜΜΕ και ειδικών φυλλαδίων, έχει συμβάλλει στη δημιουργία ευνοϊκής στάσης των καταναλωτών. γ) Η εγκατάσταση ξένων οικονομικών μεταναστών στη χώρα μας. Σύμφωνα με τα στοιχεία απογραφής πληθυσμού της Ε.Σ.Υ.Ε. το 2001, ο αριθμός των αλλοδαπών υπολογίζεται σε 763 χιλ. άτομα. Εντούτοις, ανεπίσημα ο αριθμός των οικονομικών μεταναστών στην Ελλάδα εκτιμάται ότι ξεπερνά το 1,5 εκ. άτομα. Αποτέλεσμα της συγκεκριμένης οικονομικής μετανάστευσης είναι η δημιουργία μιας ομάδας 30

31 καταναλωτών με σχετικά περιορισμένο εισόδημα, γεγονός που οδηγεί περισσότερο προς τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΙΔΡΥΣΗΣ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ Το άρθρο 10 του νόμου 2323/1995 που ίσχυε για την ίδρυση «καταστημάτων λιανεμπορίου» αντικαταστάθηκε από το άρθρο 10 του νόμου 3377/2005. Ο τελευταίος νόμος προβλέπει τα εξής: 1. Για την ίδρυση καταστημάτων λιανικού εμπορίου απαιτείται άδεια, που χορηγείται με απόφαση του νομαρχιακού συμβουλίου της οικείας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, ύστερα από γνώμη της αντίστοιχης οικονομικής και κοινωνικής επιτροπής, του οικείου οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης και του οικείου επιμελητηρίου, όταν η συνολική επιφάνεια του εμπορικού καταστήματος είναι: α) πάνω από τμ. στα νησιά Ρόδος και Κέρκυρα, ανεξάρτητα από την απόσταση του καταστήματος από το δήμο ή την κοινότητα και στην Κρήτη, εφόσον το κατάστημα βρίσκεται σε απόσταση μέχρι είκοσι (20) χιλιόμετρα από το πολεοδομικό κέντρο της πρωτεύουσας κάθε νομού, β) πάνω από 500 τμ. στα νησιά Χίος, Κως, Λέσβος, Λήμνος, Σάμος, Σύρος, Ζάκυνθος, Κεφαλονιά και Λευκάδα, γ) πάνω από 200 τμ. στα υπόλοιπα νησιά της χώρας, δ) πάνω από τμ. σε δήμους με πληθυσμό πάνω από εκατό χιλιάδες ( ) κατοίκων εφόσον το κατάστημα βρίσκεται σε απόσταση μέχρι είκοσι (20) χιλιόμετρα από το κέντρο των δήμων, ε) πάνω από τμ., σε δήμους με πληθυσμό από είκοσι χιλιάδες (20.000) μέχρι εκατό χιλιάδες ( ) κατοίκους, εφόσον το κατάστημα βρίσκεται μέχρι είκοσι (20) χιλιόμετρα από το κέντρο των δήμων. Το πληθυσμιακό όριο υπολογίζεται σύμφωνα με την τελευταία, κάθε φορά, απογραφή, ενώ δεν απαιτείται άδεια της παρούσας παραγράφου για την ίδρυση καταστημάτων, οποιασδήποτε επιφάνειας, στην περιφέρεια της Ν.Α. Αθηνών-Πειραιώς, με εξαίρεση τα νησιά της Νομαρχίας Ανατολικής Αττικής, της Νομαρχίας Δυτικής Αττικής και στα όρια του Δήμου Θεσσαλονίκης και Εχεδώρου. 2. Στην επιφάνεια του καταστήματος δεν υπολογίζονται οι χώροι στάθμευσης των οχημάτων των πελατών και οι υπαίθριοι χώροι, εφόσον δεν 31

32 χρησιμοποιούνται ως χώροι υποβοηθητικοί της εμπορικής δραστηριότητας. Η μίσθωση ή οποιασδήποτε μορφής παραχώρηση χρήσης χώρου εντός καταστήματος σε άλλη επιχείρηση, δεν επηρεάζει τον υπολογισμό της συνολικής επιφάνειας αυτού. 3. Η άδεια που προβλέπεται στην παράγραφο 1 απαιτείται και για την ίδρυση δεύτερου ή περισσότερων καταστημάτων λιανικού εμπορίου, μέσα στα όρια του αυτού δήμου, από την ίδια επιχείρηση ή από επιχειρήσεις που ελέγχονται από αυτήν, εφόσον τα καταστήματα απέχουν μεταξύ τους λιγότερο από εκατό (100) μέτρα και το άθροισμα της επιφάνειάς τους υπερβαίνει τα όρια που, κατά περίπτωση, ορίζονται στην παράγραφο Όποιος ενδιαφέρεται να αποκτήσει την άδεια που προβλέπεται στην παράγραφο 1, υποβάλλει αίτηση στην αρμόδια αρχή. Η αίτηση συνοδεύεται από: (α) τοπογραφικό διάγραμμα, που απεικονίζει την ωφέλιμη επιφάνεια και τους αποθηκευτικούς και λοιπούς βοηθητικούς χώρους του υπό ίδρυση καταστήματος, (β) σχέδιο κάτοψης των κτισμάτων και του περιβάλλοντος χώρου, καθώς και αρχιτεκτονικά σχέδια της οικοδομής και (γ) πλήρης οικονομοτεχνική μελέτη, το περιεχόμενο της οποίας πρέπει να καλύπτει τις απαιτήσεις των κριτηρίων της επόμενης παραγράφου. 5. Για την έκδοση της άδειας που προβλέπεται στην παράγραφο 1, λαμβάνονται υπόψη, ιδίως: α) Οι επιπτώσεις στον ανταγωνισμό μεταξύ ομοειδών επιχειρήσεων, στην οικονομία της περιοχής, στην απασχόληση και στην επίδραση επί της λειτουργίας των μικρομεσαίων και μικρών επιχειρήσεων. ^ Η ανάγκη διατήρησης της πληθυσμιακής βάσης της περιοχής, η διασφάλιση του κανονικού εφοδιασμού των καταναλωτών, η προστασία του εισοδήματός τους και η καλύτερη εξυπηρέτηση των αναγκών τους. ο) Ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός και οι επιπτώσεις στο περιβάλλον και, ιδίως, η εναρμόνιση του όγκου και του τύπου της μονάδας προς το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον της περιοχής, η ύπαρξη οδικού δικτύου και λοιπών έργων υποδομής και η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τις μετακινήσεις. Η συνδρομή των προϋποθέσεων που θέτουν τα ανωτέρω κριτήρια αξιολογείται με βάση τα στοιχεία που διαθέτει ή μπορεί να συγκεντρώσει η αρμόδια 32

33 Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και τα στοιχεία που προσκομίζει ο ενδιαφερόμενος για τη χορήγηση της άδειας. Στοιχεία πέρα των ανωτέρω και των όσων οφείλει να διαθέτει η αρμόδια Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, μπορεί να ζητηθούν από τον ενδιαφερόμενο, εγγράφως, μέσα σε αποκλειστική προθεσμία δέκα ημερών, από την ημερομηνία κατάθεσης της αίτησης του. Για την έκδοση της άδειας που προβλέπεται στην παράγραφο 1 λαμβάνονται υποχρεωτικά υπόψη, κατά τα λοιπά, τα εγκεκριμένα ρυμοτομικά και πολεοδομικά σχέδια της περιοχής και τυχόν εγκεκριμένες μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων και τηρούνται οι διατάξεις της κείμενης πολεοδομικής νομοθεσίας. Τα καταστήματα του άρθρου αυτού που ιδρύονται, μετά τη δημοσίευση του παρόντος νόμου, πρέπει να διαθέτουν τους αναγκαίους χώρους για τη στάθμευση των οχημάτων των πελατών και την εκφόρτωση των εμπορευμάτων, κατά τα οριζόμενα στις οικείες διατάξεις. 6. Η απόφαση του νομαρχιακού συμβουλίου, κατά την παράγραφο 1, πρέπει να είναι ειδικά αιτιολογημένη και εκδίδεται υποχρεωτικά, μέσα σε αποκλειστική προθεσμία πενήντα (50) ημερών από την υποβολή της αίτησης, η οποία, μετά την άπρακτη πάροδο της παραπάνω προθεσμίας λογίζεται ότι γίνεται δεκτή. Η απόφαση του νομαρχιακού συμβουλίου υπόκειται σε ειδική διοικητική προσφυγή που ασκείται από όποιον έχει έννομο συμφέρον, ενώπιον του Γενικού Γραμματέα της οικείας Περιφέρειας, μέσα σε αποκλειστική προθεσμία δεκαπέντε (15) ημερών, από την κοινοποίηση της απόφασης στον αιτούντα ή από τότε που αυτός έλαβε πλήρη γνώση της προσβαλλόμενης απόφασης. Η απόφαση του Γενικού Γραμματέα εκδίδεται μέσα σε αποκλειστική προθεσμία τριάντα (30) ημερών από την άσκηση της προσφυγής. Αν παρέλθει άπρακτη η προθεσμία του προηγούμενου εδαφίου, η προσφυγή λογίζεται ότι γίνεται δεκτή και ακυρώνεται ή επικυρώνεται αναλόγως η απόφαση του νομαρχιακού συμβουλίου. Αν την προσφυγή ασκεί ο αιτούμενος την έκδοση της άδειας, ο αρμόδιος Γενικός Γραμματέας εκδίδει διαπιστωτική πράξη για τη χορήγηση της άδειας, εντός αποκλειστικής προθεσμίας δεκαπέντε (15) ημερών από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης. Η απόφαση του Γενικού Γραμματέα υπόκειται σε αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του αρμόδιου Διοικητικού Εφετείου. 7. Η παραβίαση των όρων της άδειας που χορηγείται κατά την παράγραφο 1 συνεπάγεται τις εξής διοικητικές κυρώσεις που επιβάλλονται από την αρχή που εκδίδει την άδεια: 33

34 α) πρόστιμο από πέντε χιλιάδες (5.000) ευρώ μέχρι πενήντα χιλιάδες (50.000) ευρώ. β) προσωρινή ή οριστική ανάκληση της άδειας λειτουργίας, ανάλογα με τη βαρύτητα και συχνότητα της παράβασης. Τα πρόστιμα επιβάλλονται με απόφαση του οικείου Νομάρχη και αποτελούν πόρο της οικείας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. 34

35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Στην παρούσα ενότητα εξετάζονται ζητήματα σχετικά με την εμπορική πολιτική που εφαρμόζουν οι επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ. Η πολιτική τιμών, οι συνθήκες και οι όροι συνεργασίας με τους προμηθευτές, καθώς και οι μέθοδοι προώθησης πωλήσεων αποτελούν στοιχεία μέσω των οποίων οι επιχειρήσεις του κλάδου διαφοροποιούν τη θέση τους στην αγορά και αντιμετωπίζουν τον ανταγωνισμό ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΙΜΩΝ Η πολιτική τιμών που εφαρμόζουν οι επιχειρήσεις του λιανεμπορίου και ιδιαίτερα οι εταιρίες σούπερ μάρκετ είναι ένα θέμα που απασχολεί τα τελευταία χρόνια τους καταναλωτές, τους φορείς του κλάδου και τα μέσα ενημέρωσης, καθώς έχει άμεσες κοινωνικές προεκτάσεις. Παράλληλα, χρησιμοποιείται ως μέσο προσέλκυσης των καταναλωτών και εδραίωσης της θέσης μιας επιχείρησης στην αγορά, αλλά και ως μέθοδος αντιμετώπισης του ανταγωνισμού. Γενικά, η πολιτική τιμών των εταιριών εξαρτάται από δύο βασικούς παράγοντες: α) τα λειτουργικά έξοδα της κάθε επιχείρησης και β) τις αντίστοιχες «κινήσεις» του ανταγωνισμού, διαφέρει δε ανά κατηγορία σούπερ μάρκετ. Για παράδειγμα, οι αλυσίδες οι οποίες διαθέτουν καταστήματα σε μεγάλο μέρος της επικράτειας ακολουθούν ενιαίες τιμές σε όλο το δίκτυο των καταστημάτων τους, με ελάχιστες διαφοροποιήσεις σε τοπικό επίπεδο. Για τις μικρότερες επιχειρήσεις του κλάδου και ιδιαίτερα για αυτές που λειτουργούν στην επαρχία, η πολιτική τιμών καθορίζεται και από παράγοντες όπως: Η περιοχή στην οποία είναι εγκατεστημένη η επιχείρηση, Ο βαθμός κορεσμού της περιοχής όσον αφορά στον αριθμό και στο μέγεθος των καταστημάτων λιανικής. 35