ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Λάμπρος Μαργαρίτης

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Λάμπρος Μαργαρίτης Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ ΓΙΑ ΚΑΚΟΥΡΓΗΜΑ ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΟ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟ ΒΑΘΜΟ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ Βασιλεία Κοντομαθιού ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2007

2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ α)το καθήκον της αυτοπρόσωπης εμφάνισης του κατηγορουμένου στο ακροατήριο.1 β)η δυνατότητα εκπροσώπησης του κατηγορουμένου από το συνήγορό του...3 γ)η δικονομική μεταχείριση της απουσίας του κατηγορουμένου στο ακροατήριο...8 i)γενικές κατευθύνσεις για τη μεταχείριση του απόντος κατηγορουμένου 8 ii)η μεταχείριση της απουσίας του κατηγορουμένου για πλημμελήματα στον ισχύοντα KΠΔ..11 ΜΕΡΟΣ 1 ο Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ ΓΙΑ ΚΑΚΟΥΡΓΗΜΑ ΣΤΟΝ 1 ο ΒΑΘΜΟ Νομοθετική εξέλιξη.14 2.Η αναστολή της διαδικασίας κατά το άρθρο 432 1ΚΠΔ Η έγκυρη επίδοση παραπεμπτικού βουλεύματος Η μη εμφάνιση ή η μη σύλληψη του κατηγορουμένου εντός μηνός από την επίδοση του παραπεμπτικού βουλεύματος Ο κακουργηματικός χαρακτήρας της πράξης Η έκδοση και τοιχοκόλληση της διάταξης του Εισαγγελέα Εφετών Το ειδικότερο περιεχόμενο της αναστολής της διαδικασίας Η αναστολή της παραγραφής κατά το άρθρο 432 1ΚΠΔ.35 3.Η ερήμην διεξαγωγή της δίκης κατά το άρθρο 432 2ΚΠΔ Η συμπλήρωση του ανωτάτου ορίου προσωρινής κράτησης και η κλήτευση του κατηγορουμένου ως γνωστής διαμονής Η μη εμφάνιση-ή μη εκπροσώπηση- του κατηγορουμένου Διορισμός συνηγόρου στον απόντα κατηγορούμενο Το αμετάκλητο της ερήμην απόφασης Η κατόπιν σύλληψης ή εμφάνισης του καταδικασθέντος επανεισαγωγή της υπόθεσης προς εκδίκαση και η έκτιση της επιβληθείσας με την ερήμην απόφαση ποινής Οι δυνατότητες αναστολής της έκτισης της επιβληθείσας με την ερήμην απόφαση ποινής...49 α) η χορήγηση αναστολής στις ερήμην επιβληθείσες ποινές φυλάκισης για

4 κακούργημα..50 β) η χορήγηση αναστολής στις ερήμην επιβληθείσες ποινές κάθειρξης.50 γ)η χορήγηση αναστολής στις ερήμην επιβληθείσες ποινές φυλάκισης για πλημμέλημα Η επανεκδίκαση της υπόθεσης και η σύνδεσή της με το χαρακτηρισμό του εγκλήματος Επεκτατικό αποτέλεσμα από την άσκηση ενδίκων μέσων από παρόντα συγκατηγορούμενο και εφαρμογή του άρθρου 432 2ΚΠΔ Η επανεκδίκαση της υπόθεσης και η ισχύς της αρχής της μη χειροτέρευσης Η αναστολή της παραγραφής κατά το άρθρο 432 2εδ.ζ ΚΠΔ Η ερήμην διεξαγωγή της δίκης κατά το άρθρο 432 3ΚΠΔ 70 5.Η αναστολή της διαδικασίας κατά το άρθρο 435ΚΠΔ Η μη εμφάνιση ή μη εκπροσώπηση κατηγορουμένου για κακούργημα του οποίου έχει αρθεί ή αντικατασταθεί η προσωρινή κράτηση με περιοριστικούς όρους Η εφαρμογή του άρθρου 435ΚΠΔ και στον εξαρχής ελεύθερο κατηγορούμενο Η κατάργηση της «απείθειας» ως προϋπόθεσης για την εφαρμογή του άρθρου 435ΚΠΔ Υποχρεωτική ή δυνητική η ανάκληση της διάταξης για την άρση/αντικατάσταση της προσωρινής κράτησης; Το ειδικότερο περιεχόμενο της αναστολής της διαδικασίας κατά το άρθρο 435ΚΠΔ Το ανακλητό της εκδιδόμενης απόφασης κατά το άρθρο 435ΚΠΔ Η αναστολή της παραγραφής στα πλαίσια του άρθρου 435ΚΠΔ...80 ΜΕΡΟΣ 2ο Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ ΓΙΑ ΚΑΚΟΥΡΓΗΜΑ ΣΤΟΝ 2 ο ΒΑΘΜΟ Νομοθετική εξέλιξη.81 2.Η απουσία του εκκαλούντος κατηγορουμένου Η απόρριψη της έφεσης ως ανυποστήρικτης κατά το άρθρο 501 1ΚΠΔ...83

5 2.2.Η απουσία του εκκαλούντος και η εφαρμογή των άρθρων 344 1ΚΠΔ και 501 4ΚΠΔ Η απουσία του εκκαλούντος στη μετ αναίρεση δικάσιμο(άρθρα 470, 501 1και 524 2ΚΠΔ) Η απουσία του εκκαλούντος και η ωφέλειά του από το επεκτατικό αποτέλεσμα ενδίκου μέσου συγκατηγορουμένου του (άρθρα 501 1ΚΠΔ και 469ΚΠΔ) Η απουσία του εκκαλούντος και η εφαρμογή του άρθρου 501 3ΚΠΔ Η απουσία του εκκαλούντος και η εφαρμογή του επιεικέστερου νόμου Η απουσία του εκκαλούντος και η συνδρομή λόγων απαραδέκτου της έφεσης Η δυνατότητα προσβολής της απόφασης που απορρίπτει ως ανυποστήρικτη την έφεση του εκκαλούντος με αίτηση ακύρωσης διαδικασίας (άρθρο 501 1εδ.τελ.ΚΠΔ) Η δυνατότητα προσβολής της απόφασης που απορρίπτει ως ανυποστήρικτη την έφεση του εκκαλούντος με αίτηση ακύρωσης απόφασης Η δυνατότητα προσβολής της απόφασης που απορρίπτει ως ανυποστήρικτη την έφεση του εκκαλούντος με αίτηση αναίρεσης Η απουσία του κατηγορουμένου στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο, όπου συζητείται έφεση άλλου διαδίκου ή του Εισαγγελέα Η απουσία του κατηγορουμένου σε περιπτώσεις άσκησης έφεσης άλλου διαδίκου ή του Εισαγγελέα κατά καταδικαστικής απόφασης για οποιοδήποτε έγκλημα και κατά αθωωτικής απόφασης για πλημμέλημα Η απουσία του κατηγορουμένου σε περιπτώσεις άσκησης έφεσης του Εισαγγελέα κατά αθωωτικής απόφασης για κακούργημα(άρθρο 432 4ΚΠΔ).124

6

7 ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠ Αρμ βλ. Γνμδ εδ. ΕΔΔΑ Εισ επ. ΕΣΔΑ Εφ ΚΠΔ ν. ν.δ. ΝοΒ ό.α.π. Ολ ό.π. π.δ. ΠΔ ΠΔικ περ. ΠΚ Πλημ ΠΛογ ΠραξΛογΠΔικ πρβλ. ΠΧρ Σ σημ. Άρειος Πάγος Αρμενόπουλος βλέπε Γνωμοδότηση εδάφιο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Εισαγγελέας επόμενα Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Εφετείο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας νόμος νομοθετικό διάταγμα Νομικό Βήμα όπου αμέσως πιο πάνω παραπέμπεται Ολομέλεια όπου παραπέμπεται προεδρικό διάταγμα Ποινική Δικονομία Ποινική Δικαιοσύνη περίπτωση Ποινικός Κώδικας Πλημμελειοδικείο Ποινικός Λόγος Πράξη και Λόγος του Ποινικού Δικαίου παράβαλε Ποινικά Χρονικά Σύνταγμα σημείωση

8 Συμβ τ. Υπερ Συμβούλιο τόμος Υπεράσπιση

9

10

11 ΕΙΣΑΓΩΓΗ α)το καθήκον της αυτοπρόσωπης εμφάνισης του κατηγορουμένου στο ακροατήριο Η αυτοπρόσωπη εμφάνιση του κατηγορουμένου ενώπιον του δικαστηρίου αποτελεί συστατικό στοιχείο της ποινικής δίκης, ενόψει τόσο της διττής ιδιότητάς του ως αντικειμένου και υποκειμένου της ποινικής δίκης, όσο και των θεμελιωδών αρχών που διέπουν το ποινικό δικονομικό μας σύστημα. Καταρχήν, η επικράτηση της αρχής αναζήτησης της ουσιαστικής αλήθειας στα πλαίσια της ποινικής διαδικασίας επιτάσσει τη χρήση κάθε πρόσφορου αποδεικτικού μέσου για τη διάγνωση της αλήθειας. Συνακόλουθα, το πρόσωπο του κατηγορουμένου ανάγεται σε κυρίαρχο αποδεικτικό μέσο για το δικαστήριο, καθώς η απολογία του, αλλά και η γενικότερη συμμετοχή του στην ακροαματική διαδικασία αποτελούν τα βασικότερα στοιχεία για τη διάγνωση της ενοχής ή της αθωότητάς του, την εκτίμηση της προσωπικότητάς του και σε περίπτωση ενοχής του, για τη διακρίβωση των συνθηκών τέλεσης του εγκλήματος 1. Εκτός, όμως, από την άμεση αποδεικτική της αξιοποίηση, η παρουσία του κατηγορουμένου κατά τη διαδικασία στο ακροατήριο συνιστά και καθοριστικό παράγοντα της άσκησης των υπερασπιστικών δικαιωμάτων που του απονέμονται λόγω της ιδιότητάς του ως υποκειμένου της ποινικής δίκης. Ειδικότερα, η φύση της ποινικής δίκης ως μηχανισμού επιβολής ποινής και ο ενεργός ρόλος του Εισαγγελέα ως φορέα της κρατικής εξουσίας σε όλη την ποινική διαδικασία προς την κατεύθυνση αυτή καθιστούν αναγκαία την αναγνώριση μιας σειράς δικαιωμάτων στον κατηγορούμενο 2, που υλοποιούν το συνταγματικό δικαίωμα δικαστικής ακρόασης (άρθρο 20 1Σ), ώστε να μπορέσει να αντικρούσει τη σε βάρος του κατηγορία, να αποδείξει την αθωότητά του και να αντιταχθεί σε πιθανές παρατυπίες ή παραβάσεις που ενδεχομένως να σημειωθούν κατά την ποινική διαδικασία (π.χ.επίκληση δικονομικών ακυροτήτων). Όπως είναι σαφές, η άσκηση των υπερασπιστικών δικαιωμάτων του κατηγορουμένου διασφαλίζεται πολύ αποτελεσματικότερα όταν 1 βλ. Ανδρουλάκη Ν., Θεμελιώδεις έννοιες της ποινικής δίκης,β εκδοση,1994,157επ,καρρά Α., Η απουσία του κατηγορουμένου εις την ποινικήν δίκην,πχρκζ,289επ.,μαργαρίτη Λ., Ποινική δίκη και απών κατηγορούμενος, Αίτηση ακυρώσεως διαδικασίας και αποφάσεως, τ.α,1993,13επ. 2 βλ.καρρά Α.,Η απουσία του κατηγορουμένου εις την ποινικήν δίκην,πχρκζ,289επ.,μαργαρίτη Λ., Δικαίωμα παροχής έννομης προστασίας και αίτηση ακύρωσης διαδικασίας (Συμβολή στην ερμηνεία του άρθρου 341 2εδ.στ ΚΠΔ),ΑρμΛΣΤ /1982, 394επ.και ιδίως 401,του ίδιου, Ποινική δίκη και απών κατηγορούμενος, Αίτηση ακυρώσεως διαδικασίας και αποφάσεως, τ.α,1993,15επ. 1

12 συνδέεται με την αυτοπρόσωπη εμφάνιση και συμμετοχή του κατηγορουμένου κατά τη διάρκεια της ποινικής δίκης. Εξάλλου, την εμφάνιση του κατηγορουμένου στο ακροατήριο του ποινικού δικαστηρίου επιβάλλει και η τήρηση των αρχών της προφορικότητας και αμεσότητας που διέπουν την ποινική δικονομία, οι οποίες για την υλοποίησή τους προϋποθέτουν την άμεση και ζωντανή επικοινωνία του δικαστηρίου με το αποδεικτικό υλικό 3. Επίσης, και ειδικά στην περίπτωση που στην ποινική δίκη συμμετέχει ως διάδικος - πολιτικώς ενάγων- και το θύμα του εγκλήματος, η παρουσία του κατηγορουμένου κατά την ακροαματική διαδικασία διασφαλίζει την εφαρμογή των αρχών της κατ αντιδικία και κατ αντιμωλία διεξαγωγής της ποινικής δίκης 4, αλλά και καθιστά ευχερέστερη την άμεση εκτέλεση της ενδεχόμενης καταδικαστικής απόφασης που θα εκδοθεί σε βάρος του 5. Σε πλήρη αναγνώριση της άμεσης σύνδεσης των ανωτέρω θεμελιακών αρχών και της φύσης της ποινικής δίκης με την παρουσία του κατηγορουμένου ενώπιον του δικαστηρίου, ο δικονομικός νομοθέτης, ήδη από τη θέσπιση του ΚΠΔ, με μια σειρά διατάξεων καθιέρωσε ως καθήκον του κατηγορουμένου την εμφάνισή του στο ακροατήριο 6. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 340 1εδ.α ΚΠΔ «ο κατηγορούμενος οφείλει να εμφανίζεται αυτοπροσώπως ενώπιον του δικαστηρίου», ενώ προς την ίδια κατεύθυνση λειτουργούν και οι διατάξεις των άρθρων 340 2εδ.δ και ε ΚΠΔ(όπως τροποποιήθηκε με το ν.3346/2005) και 346εδ.δ ΚΠΔ, με τις οποίες καθιερώνεται η δυνατότητα του δικαστηρίου να διατάξει τη βίαια προσαγωγή του απόντος κατηγορουμένου στο ακροατήριο αντίστοιχα σε περιπτώσεις όπου, ενώ εκπροσωπείται από το συνήγορό του, η αυτοπρόσωπη παρουσία του κρίνεται αναγκαία για τη διακρίβωση της αλήθειας και σε περιπτώσεις, όπου τελεί σε καθεστώς προσωρινής κράτησης και η άρνησή του να εμφανιστεί δε στηρίζεται σε νόμιμο κώλυμα. Εξάλλου, στο ίδιο πνεύμα κινείται και η διάταξη του άρθρου 344 2ΚΠΔ, δυνάμει της οποίας είναι δυνατόν το δικαστήριο να απαγορεύσει την 3 βλ.μαργαρίτη Λ., Ποινική δίκη και απών κατηγορούμενος,17,παπαδαμάκη Α., Ποινική Δικονομία, Θεωρία- Πράξη- Νομολογία,2006, βλ.μαργαρίτη Λ.,ό.α.π.,Παπαδαμάκη Α.,ό.α.π., βλ.ανδρουλάκη Ν.,ό.π.,159,Δημητράτου Ν., Η αρχή της αυτοπρόσωπης εμφάνισης του κατηγορουμένου και η δια πληρεξουσίου παράσταση στο ποινικό δικονομικό μας σύστημα, ΠΧρΝΓ,574 επ.,μαργαρίτη Λ., ό.α.π.,17 6 βλ.δημητράτου Ν.,ό.π.,Λίβου Ν., Διαδικασία στο ακροατήριο και εκπροσώπηση του κατηγορουμένου κατ αυτήν, ΠΧρΝΣΤ,1000επ., Μαργαρίτη Λ., ό.α.π.,18επ.,παπαδαμάκη Α.,ό.π.,408 2

13 απομάκρυνση του -μη προσωρινά κρατουμένου- κατηγορουμένου από το ακροατήριο μέχρι την απαγγελία της απόφασης. β)η δυνατότητα εκπροσώπησης του κατηγορουμένου από το συνήγορό του Παρά τη σημασία της αυτοπρόσωπης εμφάνισης του κατηγορουμένου για την εξέλιξη της ποινικής δίκης, σταδιακά αναγνωρίστηκε από το νομοθέτη η ανάγκη, σε περιπτώσεις που ο κατηγορούμενος εξαιτίας συγκεκριμένων κωλυμάτων δεν μπορεί να παρίσταται ο ίδιος στην ποινική δίκη, να μπορεί να διεξάγεται αυτή με την εκπροσώπησή του από το συνήγορό του πρόβλεψη που δίνει τη δυνατότητα αφενός στον απόντα κατηγορούμενο να θεωρείται πραγματικά παρών και να μη στερείται, εξαιτίας της αδυναμίας του να εμφανιστεί αυτοπροσώπως στο ακροατήριο, τα υπερασπιστικά του δικαιώματα και αφετέρου στο δικαστήριο να προσεγγίζει την αλήθεια συνεκτιμώντας και τις θέσεις του κατηγορουμένου. Νομοθετική έκφραση αυτής της ευχέρειας αποτελεί καταρχήν η διάταξη του άρθρου 340 2ΚΠΔ, δυνάμει της οποίας στην αρχική της μορφή επιτράπηκε η εκπροσώπηση του απόντος κατηγορουμένου από το συνήγορό του σε μικρής απαξίας αδικήματα:πταίσματα και πλημμελήματα με απειλούμενη κύρωση πρόστιμο ή χρηματική ποινή ή στερητική της ελευθερίας ποινή έως και 3 μήνες. Με την πάροδο του χρόνου το όριο επιτρεπτού εκπροσώπησης για πλημμεληματικές πράξεις τροποποιήθηκε σε 6 μήνες και 1 έτος (αντίστοιχα με τους ν.1653/1986 και ν.2408/1996) και με το ν.3160/2003 επεκτάθηκε η δυνατότητα εκπροσώπησης δια συνηγόρου για όλες τις πλημμεληματικές πράξεις. Παράλληλη λειτουργία με τη διάταξη του άρθρου 340 2ΚΠΔ επιτελούσε προκειμένου για δίκη ενώπιον δευτεροβάθμιου δικαστηρίου, μέχρι την κατάργησή της με το ν.3160/2003, και η διάταξη του άρθρου 501 3ΚΠΔ 7, σύμφωνα με την οποία, υπό την προϋπόθεση όμως συνδρομής ανωτέρας βίας ή ανυπέρβλητου κωλύματος εμφάνισης στο πρόσωπο του κατηγορουμένου, ήταν δυνατή η εκπροσώπησή του από συνήγορο προκειμένου για κάθε είδους έγκλημα. Το κενό από την κατάργηση της τελευταίας, ευεργετικής για τον εκκαλούντα κατηγορούμενο διάταξης του άρθρου 501 3ΚΠΔ, σύντομα αναπληρώθηκε από το άρθρο 13 του ν.3346/2005 8, με το οποίο αντικαταστάθηκε η βασική διάταξη του άρθρου 340 2ΚΠΔ, ώστε πλέον να επεκτείνεται ρητά η δυνατότητα εκπροσώπησης του κατηγορουμένου από συνήγορο, για την εκδίκαση 7 βλ.σχετικά με την εφαρμογή της και τη σχέση της με την αναβολή Παυλίδη Κ., Αδυναμία αυτοπροσώπου εμφανίσεως εκκαλούντος εν τη ποινική δίκη παράστασις δια συνηγόρου,νοβ5/1957, 608, Σαρρέα Γ., Τινά περί του άρθρου 501 3ΚΠΔ,ΝοΒ5/1957,835 3

14 όλων των κατηγοριών εγκλημάτων, δηλαδή πταισμάτων, αλλά και όλων των πλημμελημάτων και κακουργημάτων. Ο συνήγορος, που έχει διοριστεί με έγγραφη δήλωση του κατηγορουμένου, νομίμως θεωρημένη κατά το άρθρο 42 2ΚΠΔ, στην οποία σημειώνεται και η διεύθυνση κατοικίας του εκπροσωπούμενου κατηγορουμένου (βλ. άρθρο 340 2εδ.β ΚΠΔ), δικαιούται να ασκήσει το σύνολο των υπερασπιστικών δικαιωμάτων που απονέμονται στον κατηγορούμενο εκτός από την απολογία του, καθώς η τελευταία αποτελεί απολύτως προσωποπαγές δικαίωμα του κατηγορουμένου, που δεν μπορεί να ασκηθεί δια αντιπροσώπου 9. Έτσι ο απολειπόμενος κατηγορούμενος λαμβάνεται ως πραγματικά παρών (κατά το άρθρο 340 2εδ.γ ΚΠΔ), με συνέπεια η προθεσμία άσκησης ενδίκων μέσων να εκκινεί από τη δημοσίευση και όχι από την επίδοση της απόφασης, αλλά και σε περίπτωση αναβολής της συζήτησης να μην απαιτείται νέα κλήτευση του κατηγορουμένου σε ρητή δικάσιμο 10. Με την ισχύουσα μορφή της, η διάταξη του άρθρου 340 2ΚΠΔ αποτελεί πλέον το βασικό νομοθετικό πλαίσιο για την εκπροσώπηση του κατηγορουμένου στα δικαστήρια και των δυο βαθμών (βλ. άρθρο 501 1ΚΠΔ) και αποσυνδέει -και ορθάτην εκπροσώπηση δια συνηγόρου από την ανάγκη συνδρομής και απόδειξης ανωτέρας βίας ή ανυπέρβλητου κωλύματος αυτοπρόσωπης εμφάνισης 11. Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι, σε πλήρη συμμόρφωση με την ερμηνεία του άρθρου 6 3εδ.γ της ΕΣΔΑ από το Ε.Δ.Δ.Α, το αξίωμα ότι η εκπροσώπηση δια συνηγόρου για οποιαδήποτε εγκληματική πράξη του αποδίδεται αποτελεί υπερασπιστικό δικαίωμα του κατηγορουμένου, η άσκηση του οποίου δεν επιτρέπεται να καταλύεται από αυστηρές προϋποθέσεις του εκάστοτε εθνικού νομοθέτη, είχε γίνει ευρέως παραδεκτό από την ελληνική νομολογία 12 ήδη και πριν την τροποποίηση της διάταξης του 8 βλ.παπαδαμάκη Α.,ό.π.,410 9 βλ.λίβου Ν., Διαδικασία στο ακροατήριο και εκπροσώπηση του κατηγορουμένου κατ αυτήν, ΠΧρΝΣΤ,1000επ.,Παπαδαμάκη Α.,ό.π.,410 και από τη νομολογία βλ.ενδεικτικά ΑΠ 1079/1987,ΝοΒ35/1987,1447 /ΑΠ1349/2004, ΠΧρΝΕ,541/ ΑΠ 1245/2005, ΠΛογ2005,1175/ ΑΠ 1715/2005,ΠΛογ2005,1659/ΑΠ 327/2006, ΠΧρΝΣΤ,927/ ΑΠ 428/2006, ΠΧρΝΣΤ,911 / βλ.και ΑΠ 903/2002,ΠΧρΝΓ,250, σύμφωνα με την οποία η μη λήψη υπ όψιν των εξηγήσεων που δίνει στο δικαστήριο ο συνήγορος του εκπροσωπουμένου κατηγορουμένου δε θεμελιώνει απόλυτη ακυρότητα καθώς δεν επέχει θέση απολογίας 10 έτσι Μαργαρίτης Λ.,Ποινική δίκη και απών κατηγορούμενος, 20,σημ βλ.παπαδαμάκη Α.,ό.π., βλ.ενδεικτικά από τη νομολογία ΟλΑΠ 9/2002,ΝοΒ51/2003,92=ΠραξΛογΠΔικ2002,507/ΑΠ 1357/2002,ΠΔικ2003,102/ ΑΠ 2019/2002,ΝοΒ51/2003, 902=, ΠΧρΝΓ, 742 /ΑΠ2088/2002, ΠΔικ2003,471 /ΑΠ2089/2002, ΠΔικ2003,471 /ΑΠ2339/2002, ΠΔικ2003,588 /ΠεντΕφΑθ1184/2002, ΑρμΝΣΤ /2002,1663=ΠραξΛογΠΔικ2002,296/Υπόθεση Krombach κατά Γαλλίας, ΠραξΛογΠΔικ2002, 299/ Υπόθεση Goedhart κατά Βελγίου, ΠραξΛογΠΔικ2002, 302/ ΑΠ 108/2003, ΝοΒ51/2003,1285/ΑΠ265/2003,ΠΔικ2003,842/ΑΠ368/2003,ΠΔικ2003,858/ΑΠ424/2003,ΠραξΛογ 4

15 άρθρου 340 2ΚΠΔ και την κατάργηση του άρθρου 501 3ΚΠΔ, ειδικά στα πλαίσια της διαδικασίας ενώπιον του Εφετείου. Σε ακολουθία πάντως με το βασικό αξίωμα που απορρέει από το άρθρο 6 3εδ.γ της ΕΣΔΑ ότι στον κατηγορούμενο εναπόκειται να αποφασίσει αν για την πληρέστερη υπεράσπισή του απαιτείται η αυτοπρόσωπη εμφάνισή του ή η εκπροσώπησή του δια συνηγόρου, η δυνατότητα που παρέχεται πλέον για ευρύτατη εκπροσώπηση δια συνηγόρου δε θα πρέπει να αποβαίνει σε βάρος του κατηγορουμένου. Επομένως, η ενδεχόμενη απόρριψη αιτήματος αναβολής που υποβάλλεται εκ μέρους του κατηγορουμένου, προκειμένου στη μετ αναβολή δικάσιμο να εμφανιστεί αυτοπροσώπως, με επίκληση από το δικαστήριο της δυνατότητάς του να εμφανιστεί δια πληρεξουσίου 13 δε συμβαδίζει με το πνεύμα του άρθρου 6 3εδ.γ της ΕΣΔΑ, καθώς καταλύει το δικαίωμα επιλογής της υπερασπιστικής τακτικής του και τελικά εκμηδενίζει τα πλεονεκτήματα από την τροποποίηση του άρθρου 340 2ΚΠΔ 14. Εκτός από την ανωτέρω βασική διάταξη, η δυνατότητα εκπροσώπησης του κατηγορουμένου από το συνήγορό του, ως αντιστάθμισμα της έλλειψης της φυσικής παρουσίας του στο ακροατήριο, προβλέπεται και από πλήθος άλλων διατάξεων που ρυθμίζουν ειδικότερα ζητήματα στα πλαίσια της ποινικής δίκης. Πιο αναλυτικά, σε περίπτωση που κατά το άρθρο 344ΚΠΔ ο κατηγορούμενος αποχωρήσει κατά τη διάρκεια της δίκης, εξακολουθεί να θεωρείται παρών 15 και η πρόοδος της διαδικασίας ΠΔικ2003,12/ΑΠ108/2003,ΝοΒ51/2003,1285/ΑΠ265/2003,ΠΔικ2003,842/ΑΠ368/2003,ΠΔικ2003, 858/ΑΠ424/2003,ΠραξΛογΠΔικ2003,12/ΑΠ1079/2003,ΝοΒ52/2004,448/ΑΠ1600/2003,ΝοΒ52/2004, 644/ΑΠ1703/2003,ΠΔικ2004,233/ΑΠ2132/2003,ΠΔικ2004,375/ΑΠ2502/2003,ΠΔικ2004,507/ΤριμΕφ Θεσ140/2003,ΑρμΝΖ /2003,864/ΤριμΕφΠατρ399/2003,ΠΔικ2004,165/ΑΠ70/2004,ΝοΒ52/2004,1272 =ΠΔικ2004,612/ΑΠ224/2004,ΝοΒ52/2004,1048/ΑΠ510/2004,ΠΔικ2004,875/ΑΠ838/2004,ΠΧρΝΕ, 321=ΠΔικ2004,1055 /ΑΠ 1457/2004,ΠΔικ2004,1448/ ΑΠ 1793/2004,ΠΔικ2005,240 / ΑΠ 1855/2004, ΠΔικ2005,246/ ΑΠ 2010/2004,ΠΔικ2005,369/ ΑΠ 2291/2004, ΠΔικ2005,512 /ΑΠ 2323/2004, ΠΔικ2005,518 /ΑΠ 310/2005,ΠΔικ2005,780/ΑΠ 1079/2005, ΠΔικ2005,1408 / ΠεντΕφΘεσ /2005,ΑρμΝΘ /2005,758 με σημ.ζαχαριάδη Α. /βλ.και Συλίκου Γ., Το δικαίωμα του κατηγορουμένου να εκπροσωπείται από συνήγορο στα Δικαστήρια Κακουργημάτων και στα Πλημμελειοδικεία.Οι σημαντικές πρακτικές συνέπειες για τον Έλληνα νομικό από τη δημοσιευόμενη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου,ΠραξΛογΠΔικ2001,122, του ίδιου, Το δικαίωμα του κατηγορουμένου να εκπροσωπείται από συνήγορο σε όλες τις δίκες στα Δικαστήρια Κακουργημάτων και στα Πλημμελειοδικεία,ΠραξΛογΠΔικ2002, 298,Παπαδαμάκη Α.,ό.π., / πρβλ. Δημητράτου Ν.,ό.π., ΠΧρΝΓ, 574επ.,Ζύγουρα Α., Η απουσία του εκκαλούντος κατηγορουμένου εις τα δευτεροβάθμια δικαστήρια κακουργημάτων και η δυνατότης εκπροσωπήσεώς του υπό συνηγόρου, ΑρμΜΓ /1989, 1274=ΝοΒ38/1990,768, Λίβου Ν.,ό.π. 13 βλ.έτσι ΑΠ 156/2004,ΠΧρΝΕ,40=ΠΔικ2004,625=ΠΛογ2004,216, ΑΠ 107/2006,ΠΛογ2006,97 ΑΠ 1627/2006,ΠΧρΝΖ,136 με ενημ.σημ.σάμιου Θ. 14 έτσι ο Παπαδαμάκης Α.,ό.π., και από τη νομολογία βλ. ΑΠ 1928/2005,ΠΛογ2005,1816/ΑΠ 2341/2005, ΠΧρΝΣΤ, 618/ ΑΠ 752/2006, ΠΧρΝΖ, βλ.απ 223/1963,ΝοΒ12/1964,282,σύμφωνα με την οποία,μόνο αν υποβληθεί αίτημα από τον κατηγορούμενο το δικαστήριο υποχρεούται να του γνωστοποιήσει τα λαβόντα χώρα κατά την απουσία του/απ73/1977,πχρκζ,537/συμβαπ1013/1989,πχρμ,303/απ75/1997,πχρμζ,1523=νοβ45/ 5

16 δεν ανακόπτεται. Ωστόσο, δυνάμει του δεύτερου εδαφίου του ίδιου άρθρου, όπως αντικαταστάθηκε με το ν.3160/2003, παρέχεται πλέον η ευχέρεια στον αποχωρήσαντα κατηγορούμενο να εκπροσωπηθεί από το συνήγορό του, ανεξαρτήτως αν η αποχώρησή του οφείλεται σε εύλογη ή μη αιτία. Επιπλέον, ειδικά για την περίπτωση που ο κατηγορούμενος τελεί σε καθεστώς προσωρινής κράτησης και δεν μπορεί να εμφανιστεί στο δικαστήριο εξαιτίας νόμιμου κωλύματος, σύμφωνα με το άρθρο 346ΚΠΔ 16, όπως αντικαταστάθηκε με το ν.3160/2003, το δικαστήριο, αντί της αναβολής ή διακοπής της δίκης, μπορεί να επιτρέψει την εκπροσώπησή του από συνήγορο διορισμένο κατά τις διατυπώσεις του άρθρου 340 2ΚΠΔ. Εξάλλου, και στην περίπτωση που κατά το άρθρο 347ΚΠΔ 17, όπως αντικαταστάθηκε με το ν.3160/2003, απομακρυνθεί ο κατηγορούμενος με απόφαση του δικαστηρίου λόγω της διατάραξης με τη συμπεριφορά του της τάξης της διαδικασίας, είναι δυνατή η εκπροσώπηση του αποβληθέντος κατηγορουμένου από το συνήγορό του, σύμφωνα με το δεύτερο εδάφιο του ίδιου άρθρου. Σε περίπτωση, δε, που η απομάκρυνση διατάχθηκε προσωρινά και αργότερα επιτραπεί η επάνοδος του κατηγορουμένου στην αίθουσα του δικαστηρίου, αλλά και οπωσδήποτε όταν προσέλθει ο κατηγορούμενος να απολογηθεί, κατά τη δεύτερη παράγραφο του ίδιου άρθρου ανακοινώνονται λεπτομερώς στον κατηγορούμενο όσα διαδραματίστηκαν κατά την απουσία του στο ακροατήριο. Δυνατότητα εκπροσώπησης από το συνήγορό του, παρέχεται και σύμφωνα με το άρθρο 348ΚΠΔ 18, όπως αντικαταστάθηκε με το ν.3160/2003, στον κατηγορούμενο, που ενώ κατά την έναρξη της διαδικασίας παρουσιάζεται στο ακροατήριο, εξαιτίας σοβαρής διαταραχής της υγείας του -διαπιστωμένης από το δικαστήριο με αυτοψία ή βεβαίωση από γιατρό- αναγκάζεται κατά την πρόοδο της διαδικασίας να αποχωρήσει από τη δίκη και υποβάλλει αίτημα εκπροσώπησης από το συνήγορό του (κατά το δεύτερο εδάφιο του ίδιου άρθρου). Και χωρίς υποβολή αιτήματος, πάντως, από τον ασθενή κατηγορούμενο, είναι δυνατόν το δικαστήριο, αν διαπιστώσει -ενόψει σχετικής ιατρικής βεβαίωσης- ότι η ασθένεια του κατηγορουμένου πρόκειται να διαρκέσει επί μακρό χρόνο ή αν παρά την αναβολή ή 1997,1028=Υπερ 1997,1016 με παρατ. Παπαδαμάκη Α./ ΑΠ 744/2002,ΠΧρΝΓ,225=ΠΛογ2002,943/ ΣυμβΑΠ 1354/2002,ΠΔικ2003,102/ ΑΠ 36/2003,ΠΧρΝΓ,892/ ΑΠ 1247/2005,ΠΧρΝΣΤ, βλ.μαργαρίτη Λ.,ό.π., βλ.μαργαρίτη Λ.,ό.π., βλ.μαργαρίτη Λ.,ό.π.,26 6

17 διακοπή της δίκης παραμένει νοσηρή η κατάσταση του κατηγορουμένου, να επιτρέψει τη διεξαγωγή της δίκης με την εκπροσώπηση του απόντος κατηγορουμένου από το συνήγορό του, σύμφωνα με το τρίτο εδάφιο του ίδιου άρθρου. Επίσης, σε περίπτωση που κατά το άρθρο 360 1εδ.α ΚΠΔ 19 κριθεί από το δικαστήριο αναγκαία η προσωρινή απομάκρυνση του κατηγορουμένου από το δικαστήριο, προκειμένου να διασφαλιστεί η ειλικρίνεια και αξιοπιστία των μαρτυρικών καταθέσεων ή της απολογίας τυχόν συγκατηγορουμένων, η δίκη συνεχίζεται με την εκπροσώπηση του κατηγορουμένου από το συνήγορό του(άρθρο 360 1εδ.β ΚΠΔ). Ωστόσο, αφού ολοκληρωθούν οι επίμαχες μαρτυρικές καταθέσεις ή απολογίες, ο κατηγορούμενος επανέρχεται στην αίθουσα του δικαστηρίου και του ανακοινώνεται λεπτομερώς -με ποινή απόλυτης ακυρότητας κατά το άρθρο 171 1δ ΚΠΔ 20 - το περιεχόμενο των τεκταινομένων κατά τη διάρκεια της απουσίας του, έστω και αν παρέμεινε στην αίθουσα και ο συνήγορός του(άρθρο 360 1εδ.γ δ ΚΠΔ). Εξάλλου, ειδικά σε περίπτωση που ο κατηγορούμενος σε πρώτο βαθμό για πλημμέλημα έχει κλητευθεί ως αγνώστου διαμονής και δεν εμφανίζεται στο ακροατήριο, κατά το άρθρο 429 2ΚΠΔ, όπως αντικαταστάθηκε με το ν.3160/2003, είναι δυνατό, εφόσον εμφανιστούν συγγενείς του εξ αίματος μέχρι δ βαθμού ή εξ αγχιστείας μέχρι β βαθμού να διορίσουν συνήγορο για την εκπροσώπηση του απόντος κατηγορουμένου 21. Τέλος, η αναγνώριση της εκπροσώπησης του κατηγορουμένου από το συνήγορό του ως συστατικού στοιχείου του δικαιώματός του κατά το άρθρο 6 3εδ.γ της ΕΣΔΑ να επιλέγει, χωρίς κυρώσεις, αν θα εμφανιστεί αυτοπροσώπως ή αν θα αναθέσει την υπεράσπισή του σε συνήγορο της επιλογής του, ολοκληρώθηκε από το δικονομικό νομοθέτη με την επέκταση της δυνατότητας εκπροσώπησης δια συνηγόρου και κατά την εκδίκαση αιτήσεων και ενδίκων βοηθημάτων του κατηγορουμένου. Πιο συγκεκριμένα, με το άρθρο 14 του ν.3346/2005 προστέθηκε στο άρθρο 340ΚΠΔ τέταρτη παράγραφος, σύμφωνα με την οποία και κατά την 19 βλ.μαργαρίτη Λ.,ό.π., έτσι Μαργαρίτης Λ.,ό.π.,22 21 βλ.παπαδαμάκη Α.,ό.π.,411/για τη διαδικασία κατ απόντων και φυγοδίκων για πλημμέλημα βλ.δέδε Χ., Αι προϋποθέσεις εφαρμογής της κατ απόντων και φυγοδίκων διαδικασίας, Ερμηνεία του άρθρου 428ΚΠΔ,ΠΧρΙΖ,1επ.,Μαυρομμάτη Γ., Προβλήματα κατά την εφαρμογήν του άρθρου 429ΚΠΔ, Αρμ ΚΗ/1974,529 7

18 υποβολή και εκδίκαση των αιτήσεων ακύρωσης της διαδικασίας(άρθρο 341ΚΠΔ), ακύρωσης της απόφασης(άρθρο 430ΚΠΔ), αναστολής εκτέλεσης της απόφασης λόγω ασκηθείσας έφεσης ή αναίρεσης (άρθρα 497 7ΚΠΔ και 471 2ΚΠΔ αντίστοιχα) και καθορισμού συνολικής εκτιτέας ποινής (άρθρο 551ΚΠΔ) ο κατηγορούμενος μπορεί να εκπροσωπείται από συνήγορο διορισμένο με τις διατυπώσεις του άρθρου 340 2ΚΠΔ. Θα πρέπει να σημειωθεί πάντως, ότι η μη αναφορά στο άρθρο 340 4ΚΠΔ της αίτησης-αμφισβήτησης της ανασταλτικής δύναμης ενδίκου μέσου του άρθρου 472ΚΠΔ, μεταξύ των αιτήσεων, όπου επιτρέπεται η εκπροσώπηση του αιτούντος-κατηγορουμένου δια συνηγόρου, δεν θα πρέπει να εμποδίζει την εκδίκασή της χωρίς τη φυσική παρουσία του εκπροσωπούμενου κατηγορουμένου. Η μη πρόβλεψή της προφανώς οφείλεται σε παραδρομή του νομοθέτη και επομένως πρέπει να θεωρηθεί δυνατή η αναλογική εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 340 4ΚΠΔ, εφόσον διασφαλίζει πληρέστερα την αντίληψη περί εκτεταμένης εκπροσώπησης του κατηγορουμένου που αποπνέει το άρθρο 6 3εδ.γ της ΕΣΔΑ και υιοθετήθηκε πλήρως από το ν.3346/2005 και εφόσον το ένδικο βοήθημα του άρθρου 472ΚΠΔ τείνει στην ίδια κατεύθυνση με τις αναφερόμενες αιτήσεις αναστολής της προσβαλλόμενης απόφασης ενόψει άσκησης ενδίκων μέσων. γ)η δικονομική μεταχείριση της απουσίας του κατηγορουμένου στο ακροατήριο i)γενικές κατευθύνσεις για τη μεταχείριση του απόντος κατηγορουμένου Ενόψει του καθήκοντος αυτοπρόσωπης εμφάνισης και της πρόσθετης δυνατότητας για «δικονομική» παρουσία του, με την δια πληρεξουσίου δικηγόρου εμφάνισή του στο ακροατήριο, η μεταχείριση του απόντος κατηγορουμένου στο ακροατήριο, ο οποίος, παρά τη νομότυπη κλήτευσή του 22, δεν εμφανίστηκε στο ακροατήριο, ούτε υποβλήθηκε για λογαριασμό του αίτημα αναβολής αποτέλεσε στη διαχρονική εξέλιξη της ποινικής δικονομίας ζήτημα με περισσότερες παραμέτρους και πιθανές λύσεις. Η συγκριτική επισκόπηση των δικονομικών συστημάτων των ευρωπαϊκών κρατών του προηγούμενου αιώνα αποκαλύπτει τη θεώρηση της μη προσέλευσης του κατηγορουμένου στο ακροατήριο ως ένδειξης ανυπακοής του προς την έννομη τάξη και σε ανταπόδοση της φυγοδικίας, του επιφυλάσσονταν ποινές, αλλά και δικονομικές κυρώσεις, με κυριότερη τη συναγωγή από την απουσία του ομολογίας 22 σε περιπτώσεις που το δικαστήριο διαπιστώσει τη μη νόμιμη κλήτευση του απόντος κατηγορουμένου οφείλει να κηρύξει απαράδεκτη τη συζήτηση κατ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 370περ.γ ΚΠΔ, 8

19 της ενοχής και την έκδοση καταδικαστικής απόφασης σε βάρος του 23. Σταδιακά, όμως, άρχισε να γίνεται αντιληπτό ότι η μη εμφάνιση του κατηγορουμένου στο ακροατήριο δεν προδικάζει την πρόθεση φυγοδικίας του, αλλά είναι πολύ πιθανό να οφείλεται σε κάποιο ανυπέρβλητο κώλυμα παραδοχή που επέβαλε την ανατροπή της προηγούμενης τιμωρητικής πρόβλεψης και την αναζήτηση λύσεων που ισορροπούν μεταξύ του δημοσίου συμφέροντος για διεξαγωγή δίκης και απονομή δικαιοσύνης και της προστασίας των δικαιωμάτων του απόντος και ανυπαιτίως μη εμφανιζομένου κατηγορουμένου. Καταρχήν, από τη συγκριτική έρευνα μεταξύ των δικαίων των ευρωπαϊκών κρατών αναδεικνύεται σαν πρώτη λύση για τη μεταχείριση της απουσίας του κατηγορουμένου η διεξαγωγή της δίκης, παρά την απουσία του, σαν να ήταν παρών 24. Ωστόσο, σε αντίθεση με την προγενέστερη ρύθμιση, η απουσία του κατηγορουμένου δεν επιτρέπεται σε καμία περίπτωση να λαμβάνεται ως ομολογία ενοχής, καθώς δεν απαλλάσσει το δικαστήριο από την υποχρέωση, κατά τη διεξαγωγή της δίκης, για διεξοδική διερεύνηση της υπόθεσης και ουσιαστική αναζήτηση της αλήθειας. Εξάλλου, κατά της καταδικαστικής ενδεχομένως απόφασης ο κατηγορούμενος διατηρεί, από τη στιγμή της εμφάνισής του, τα δικαιώματα άσκησης των προβλεπόμενων ενδίκων μέσων. Μια παραλλαγή της κανονικής διεξαγωγής της δίκης παρά την απουσία του κατηγορουμένου και της επιφύλαξης ενδίκων μέσων κατά της εκδοθησομένης απόφασης συνιστά και η ευχέρεια άσκησης ανακοπής αιτιολογημένης κατά της απόφασης που εκδόθηκε ερήμην του κατηγορουμένου αντί των συνήθων ενδίκων μέσων 25 επιλογή που δίνει το πλεονέκτημα στον ερήμην καταδικασθέντα κατηγορούμενο, ο οποίος ανυπαίτια δεν εμφανίστηκε στο ακροατήριο, να μη στερηθεί τον πρώτο βαθμό δικαιοδοτικής κρίσης, αλλά και σε περίπτωση που δε δικαιούται να ασκήσει ένδικα μέσα, να διαθέτει μέσο άμυνας εναντίον της ερήμην καταδικαστικής απόφασης 26. Παραπλήσια δυνατότητα με την ανωτέρω περιγραφόμενη αποτελεί και η λύση της διεξαγωγής της δίκης και απόντος του κατηγορουμένου σαν να ήταν παρών, με βλ.καρρά Α., Ποινικό δικονομικό δίκαιο, 1998,610,Μαργαρίτη Λ.,ό.π.,44,σημ.12, Παπαδαμάκη Α.,ό.π.,412 ή να διατάξει την επανάληψη της άκυρης πράξης κατά το άρθρο 176ΚΠΔ 23 βλ.αναλυτικά Ανδρουλάκη Ν.,ό.π.,159επ. και σημ και κριτική Μαργαρίτη Λ.,ό.π.,31επ. 24 βλ.αναλυτικά Ανδρουλάκη Ν.,ό.π.,161,Καρρά Α., Η απουσία του κατηγορουμένου εις την ποινικήν δίκην,πχρκζ,291,μαργαρίτη Λ.,ό.π.,35 25 βλ.αναλυτικά Ανδρουλάκη Ν.,ό.α.π.,Καρρά Α.,ό.α.π.,Μαργαρίτη Λ.,ό.π.,36 26 βλ.ανδρουλάκη Ν.,ό.π.,162,Καρρά Α.,ό.π.,292,Μαργαρίτη Λ.,ό.π.,

20 την επιφύλαξη δικαιώματος άσκησης ανακοπής ακόμη και αναιτιολόγητης 27 κατά της ενδεχόμενης καταδικαστικής απόφασης γεγονός που επιτρέπει ακόμη και στον σκοπίμως και υπαιτίως μη εμφανισθέντα κατηγορούμενο να επιδιώξει την ανατροπή της ερήμην εκδοθείσας απόφασης. Αντί της άσκησης ανακοπής κατά της ερήμην εκδοθείσας απόφασης, ανέκυψε ως εναλλακτική λύση και η αυτοδίκαια εξαφάνιση της ερήμην καταδικαστικής απόφασης σε περίπτωση εμφάνισης ή σύλληψης του απόντος κατηγορουμένου 28 πρόβλεψη που επίσης διασφαλίζει την ακρόαση του κατηγορουμένου χωρίς να τον στερεί από τον πρώτο βαθμό δικαστικής κρίσης, αλλά ενέχει το μειονέκτημα της υποβάθμισης του κύρους της δικαιοσύνης, καθώς δίνει το χαρακτήρα της προσωρινής -και υπό την αίρεση της ανατροπής- δικαστικής κρίσης στην ερήμην εκδοθείσα απόφαση 29. Στον αντίποδα των ανωτέρω λύσεων και με εκκίνηση την αντίληψη ότι η παρουσία του κατηγορουμένου στο ακροατήριο αποτελεί συστατικό στοιχείο της ποινικής δίκης, ως προαπαιτούμενο της υλοποίησης του συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος δικαστικής ακρόασης, δε θα πρέπει να αποκλείεται ως δικονομική λύση και η ολοκληρωτική αναστολή της ποινικής διαδικασίας μέχρι την εμφάνιση ή σύλληψη του κατηγορουμένου 30 επιλογή, που, ωστόσο, λειτουργεί αποκλειστικά προς την κατεύθυνση προάσπισης των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου, παραβλέποντας την ανάγκη ταχείας απονομής της ποινικής δικαιοσύνης, ώστε να αποκαθίσταται σύντομα η κοινωνική ειρήνη και ταυτόχρονα εγκυμονεί τον κίνδυνο παραγραφής της πράξης και εξασθένισης των αποδεικτικών μέσων 31. Η συνεκτίμηση των προαναφερόμενων βασικών δυνατοτήτων για τη μεταχείριση της απουσίας του κατηγορουμένου στο ακροατήριο και η αντιπαραβολή των μειονεκτημάτων και πλεονεκτημάτων που παρουσιάζουν άσκησε άμεση επίδραση και στη ρύθμιση της ελληνικής νομοθεσίας για το συγκεκριμένο ζήτημα. Ειδικότερα, η ανάγκη εξισορρόπησης των αντιτιθεμένων συμφερόντων ταχείας απονομής δικαιοσύνης και αποτελεσματικής προστασίας του δικαιώματος δικαστικής ακρόασης οδήγησε, ήδη κατά τη θέσπιση της προϊσχύσασας Ποινικής Δικονομίας 27 βλ.αναλυτικά Ανδρουλάκη Ν.,ό.π.,161,Καρρά Α.,ό.π.,291,Μαργαρίτη Λ.,ό.π.,36 28 βλ.αναλυτικά Ανδρουλάκη Ν.,ό.α.π.,Καρρά Α.,ό.α.π.,Μαργαρίτη Λ.,ό.π.,36 29 βλ.αναλυτικά Ανδρουλάκη Ν.,ό.π.163,Καρρά Α.,ό.π.,291,Μαργαρίτη Λ.,ό.π.,36 30 βλ.αναλυτικά Ανδρουλάκη Ν.,ό.π.,162,Καρρά Α.,ό.π.,290,Μαργαρίτη Λ.,ό.π., βλ.αναλυτικά Ανδρουλάκη Ν.,ό.π.,162,Καρρά Α.,ό.α.π.,Μαργαρίτη Λ.,ό.π.,36 10

21 στην υιοθέτηση των εξής λύσεων 32 : προκειμένου για πταίσματα και πλημμελήματα, και μέχρι το έτος 1911, ήταν δυνατή η διεξαγωγή της δίκης ερήμην του κατηγορουμένου, χωρίς τη συναγωγή τεκμηρίου ενοχής από την απουσία του, αλλά με την αναγνώριση δυνατότητας για άσκηση ανακοπής -ακόμη και αναιτιολόγητηςεντός πέντε ημερών από την επίδοση της ερήμην απόφασης. Με το ν.γψο/1911, και προκειμένου να αποφευχθεί η άσκοπη παρέλκυση της δίκης από σκοπίμως μη εμφανισθέντες κατηγορουμένους, καθιερώθηκε η δυνατότητα προσβολής της ερήμην καταδικαστικής απόφασης μόνο με αιτιολογημένη ανακοπή σε προθεσμία 10 ημερών από την επίδοση της απόφασης. Αλλά και για τις κακουργηματικές πράξεις, όπως αναλυτικά θα εκτεθεί στο κύριο μέρος της εργασίας, επιφυλασσόταν από την προϊσχύσασα Ποινική Δικονομία παρεμφερής μεταχείριση στον απόντα κατηγορούμενο, καθώς η διαδικασία διεξαγόταν κανονικά και του αναγνωριζόταν απλώς δικαίωμα άσκησης ανακοπής εντός 6 μηνών από τη δημοσίευση της ερήμην απόφασης, ώστε να επιτύχει την κατ αντιμωλία επανεκδίκαση της υπόθεσής του 33. ii) Η μεταχείριση της απουσίας του κατηγορουμένου για πλημμελήματα στον ισχύοντα ΚΠΔ Η προσπάθεια αξιολόγησης και συνδυασμού των διαφορετικών παραμέτρων που σχετίζονται με την απουσία κατηγορουμένου στο ακροατήριο στον πρώτο βαθμό δικαιοδοσίας είναι εμφανής και στα πλαίσια του ισχύοντος ΚΠΔ, όπου κυριαρχεί η βασική διάκριση μεταξύ της μεταχείρισης του απόντος κατηγορουμένου για πλημμέλημα και της αντίστοιχης που του επιφυλάσσεται, όταν κατηγορείται για κακουργηματική πράξη. Πιο συγκεκριμένα, και στα πλαίσια του ισχύοντος ΚΠΔ ήδη από τη θέσπισή του προβλέφθηκε, δυνάμει του άρθρου 340 3ΚΠΔ, ότι ο κατηγορούμενος που δεν εμφανίζεται ή δεν εκπροσωπείται νομίμως από συνήγορο δικάζεται σαν να είναι παρών. Στη θέση, όμως, του ενδίκου βοηθήματος ανακοπής της προϊσχύσασας Ποινικής Δικονομίας, αναγνωρίστηκε στον κατηγορούμενο για πλημμέλημα η δυνατότητα να προσβάλει την ερήμην καταδικαστική απόφαση -πλην των προβλεπόμενων ενδίκων μέσων- και με δυο ένδικα βοηθήματα:α) με αίτηση ακύρωσης διαδικασίας κατά το άρθρο 341ΚΠΔ 34 εντός 15 ημερών από τη 32 βλ.μαργαρίτη Λ.,ό.π., βλ.αναλυτικά Μαργαρίτη Λ., Δίκη για κακούργημα και απών κατηγορούμενος,πδικ2006,1172 επ.και ιδίως για την αίτηση ακύρωσης της διαδικασίας του άρθρου 341ΚΠΔ, εκτός από τα γενικά έργα Ποινικής Δικονομίας βλ.και Γαλιτάκη Γ., Τα αποτελέσματα της αιτήσεως ακυρώσεως διαδικασίας(341κπδ) εις 11

22 δημοσίευση της απόφασης και β) με αίτηση ακύρωσης απόφασης κατά το άρθρο 430ΚΠΔ 35 σε προθεσμία το αργότερο 8 ημερών από την εκτέλεση της απόφασης. περίπτωσιν αποδοχής της ως ουσία βασίμου,νοβ26/1978,247,γιώτη Χ., Η εν απουσία του κατηγορουμένου δίκη επί πλημμελήματι και η αναθεώρησις των ποινικών κωδίκων,νοβ11/1963,715, Ζαχαριάδη Α.,παρατηρήσεις στην ΑΠ 773/1998,Υπερ1999,61.,του ίδιου, σημείωμα στην ΤριμΠλημΘεσ16565/1998,Υπερ1999,402,του ίδιου, παρατηρήσεις στην ΤριμΕφΘεσ 3259/2000,ΑρμΝΕ /2001,251,Καίσαρη Π., Είναι επιτρεπτή η άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως της διαδικασίας δια πληρεξουσίου;πχρν,286,κανίνια Σ., Έκθεση αναίρεσης,πχρλβ,446, Καρρά Α., Η απουσία του κατηγορουμένου εις την ποινικήν δίκην,πχρκζ,289επ.,του ίδιου Η παράνομη «ερημοδικία»του κατηγορουμένου στην ποινική δίκη σε: ΜΝΗΜΗ Χωραφά-Γάφου- Γαρδίκα,τ.Β,1986,19επ., Κριτσίνη Κ., Επιστολή,ΝοΒ2/1954,226,Λαφαζάνου Θ., Η δευτέρα αίτησις ακυρώσεως της διαδικασίας, ΠΧρΚΓ, 590επ, Λιβιεράτου Ε., Σημείωση στην ΠλημΠειρ1251/1956,ΝοΒ4/1956,738, Μαργαρίτη Λ., Ποινική δίκη και απών κατηγορούμενος, Αίτηση ακυρώσεως διαδικασίας και αποφάσεως,τ.α,1993,του ίδιου, Δικαίωμα παροχής έννομης προστασίας και αίτηση ακύρωσης διαδικασίας (Συμβολή στην ερμηνεία του άρθρου 341 2εδ.στ ΚΠΔ),ΑρμΛΣΤ /1982, 394επ.,του ίδιου, παρατηρήσεις στην ΣυμβΑΠ 919/1991,Υπερ1992, 548,του ίδιου, παρατηρήσεις στην ΤριμΕφΘεσ 2570/1993,Υπερ1994,609 του ίδιου, παρατηρήσεις στην ΑΠ 929/1996, Υπερ1996, 1292, Ματσούκη Ε., σημείωση στην ΤριμΕφΠατρ 422/2005,ΠραξΛογΠΔικ2005,378, Μουστάκη Χ., Η τύχη της αιτήσεως ακυρώσεως της διαδικασίας εν περιπτώσει εκτελέσεως της αποφάσεως, ΠΧρΙΓ,379επ., Μπουρόπουλου Α., Η εν απουσία του κατηγορουμένου δίκη εν τω νέω κώδικι ποινικής δικονομίας,πχρα,3, Μπουρόπουλου Α., Σημείωμα στην ΣυμβΠλημΑγρ 46/1952,ΠΧρΒ,184, Μπρίνια Ι., Εφαρμογή του άρθρου 469ΚΠΔ(επεκτατικό αποτέλεσμα ενδίκων μέσων)και επί αιτήσεων ακυρώσεως των άρθρων 341 και 430ΚΠΔ,ΝοΒ12/1964,292,Παπαδαμάκη Α., παρατηρήσεις στην ΟλΑΠ 8/1998,Υπερ1999,644, Παπαδημητρίου Κ., σημείωση στην ΔικΑνηλΘεσ 332/1970,ΝοΒ19/1971,536,Παπανδρέου Α., Άσκησις αιτήσεως ακυρώσεως υφ ενός μόνον εκ των συγκαταδικασθέντων, ΠΧρΙΒ,464, Σκορδαλού Γ., παρατηρήσεις στην ΑΠ 536/1994,Υπερ1994,857,Σπινέλλη Δ., Η απουσία του κατηγορουμένου για πλημμέλημα από τη δίκη στο ακροατήριο,πχρνα,1057,σταμάτη Κ., Εκπρόθεσμος αίτησις ακυρώσεως της διαδικασίας παρά κατηγορουμένου έχοντος γνωστήν διαμονήν, ΠΧρ Β,95επ., Συκαρά Χ.,Επιστολή,ΝοΒ2/1954,1019, Τζαννετή Α., Αναίρεση κατά της αποφάσεως με την οποία απορρίπτεται η αίτηση ακυρώσεως της διαδικασίας ως απαράδεκτη, ΠΧρΜΓ,350επ.,Τσεβά Δ., Προβλήματα εφαρμοστέου δικαίου, ΠΧρΛΣΤ 862επ., Φρόνιμου Κ, επιστολή:επιτρεπτό αιτήσεως ακυρώσεως διαδικασίας εφόσον ως αναμορφωτικό μέτρο επιβάλλεται εγκλεισμός σε αναμορφωτήριο,νοβ19/1971,823, Χατζηκώστα Γ., Η αναβολή της δίκης του άρθρου 349ΚΠΔ εν σχέσει με την ακύρωσιν της διαδικασίας,νοβ2/1954,1017,χρηστέα Γ., Ποινική ερημοδικία και αίτησις ακυρώσεως κατ άρθρον 341ΚΠΔ, ΝοΒ6/1958,78,Χρόνη Γ., Η αίτηση ακυρώσεως της διαδικασίας(κπδ,άρθρο 341),ΠΧρΘ,542επ. 35 για την αίτηση ακύρωσης απόφασης του άρθρου 430ΚΠΔ, εκτός από τα γενικά έργα Ποινικής Δικονομίας βλ.και Αρβανίτη Γ., Περί της αιτήσεως ακυρώσεως της ασκουμένης υπό του παρά τον νόμον δικασθέντος ωσεί παρόντος κατηγορουμένου, ΠΧρΚΑ,343επ., Αργυρόπουλου Χ.,σημείωση στην ΣυμβΑΠ 795/1983,ΝοΒ31/1983,721,του ίδιου,σημείωμα στην ΑΠ 274/1988, ΝοΒ36/1988, 594,Δέδε Χ., Αι προϋποθέσεις εφαρμογής της κατ απόντων και φυγοδίκων διαδικασίας, Ερμηνεία του άρθρου 428ΚΠΔ, ΠΧρΙΖ,1επ.,του ίδιου, Αλληλογραφία, ΠΧρΙΖ,512, Ζαχαριάδη, παρατηρήσεις στην ΑΠ 1451/2002,ΑρμΝΣΤ /2002,1662,Ζύγουρα Α., Αίτησις ακυρώσεως της αποφάσεως δευτεροβάθμιου δικαστηρίου, ΑρμΜΘ 1995, 1085=ΝοΒ44/1996,330,Καραγεωργίου Κ., Η αίτησις ακυρώσεως αποφάσεως (αρ.430παρ.1κπδ) με τον ν.1941/1991, ΠΧρΜΒ,221επ., Καρρά Α., Η απουσία του κατηγορουμένου εις την ποινικήν δίκην,πχρκζ,289επ.,του ίδιου, Η παράνομη «ερημοδικία»του κατηγορουμένου στην ποινική δίκη σε: ΜΝΗΜΗ Χωραφά-Γάφου- Γαρδίκα,τ.Β,1986,19επ.,Κατσαντώνη Α.,παρατηρήσεις στην ΑΠ 12-13/1971,ΠΧρΚΑ, 231, Λιβιεράτου Ε.,σημείωση στην ΤριμΠλημΠειρ 5123/1968,ΝοΒ16/1968,985, Λυμπερόπουλου Λ., Ακύρωση απόφασης και αναστολή παραγραφής (Μερικές σκέψεις με αφορμή την ΑΠ 1800/1984,ΠΧρΛΕ,558),ΑρμΜ /1986,742,Μαργαρίτη Λ., Ποινική δίκη και απών κατηγορούμενος, Αίτηση ακυρώσεως διαδικασίας και αποφάσεως, τ.α,1993,του ίδιου,παρατηρήσεις στην ΣυμβΠλημΠατρ 257/1987,ΑρμΜΑ /1987,964,Μαρκάτου Δ.,Ερημοδικία του κατηγορουμένου από υπαιτιότητα του δικαστηρίου, ΠΧρΛΖ,256επ., Μεταξά Α.,Αίτησις ακυρώσεως αποφάσεως και τα εξ αυτής ανακύπτοντα προβλήματα,πχρκ,311επ.,μπουρόπουλου Α., Η εν απουσία του κατηγορουμένου δίκη εν τω νέω κώδικι ποινικής δικονομίας,πχρα,3,μπρακουμάτσου Π., Αίτηση 12

23 Οι βασικές προϋποθέσεις για την άσκηση αίτησης ακύρωσης διαδικασίας, σύμφωνα με το άρθρο 341ΚΠΔ συνοψίζονται α) στην έκδοση εξαρχής ανέκκλητης απόφασης β) στην αδυναμία, εξαιτίας ανυπέρβλητου κωλύματος ή ανωτέρας βίας, τόσο για εμφάνιση ή εκπροσώπηση του κατηγορουμένου στο ακροατήριο, όσο και για γνωστοποίηση του κωλύματος στο δικαστήριο και υποβολή αιτήματος αναβολής γ) στην κλήτευσή του ως γνωστής διαμονής στο ακροατήριο, ενώ με το άρθρο 15 του ν.3346/2005 καταργήθηκε η ισχύουσα μέχρι τότε δυσχερής προϋπόθεση της υποβολής του αιτούντος την ακύρωση της διαδικασίας σε εκτέλεση της ερήμην απόφασης. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην έννοια του «ανυπέρβλητου κωλύματος» περιλαμβάνονται και σφάλματα κατά την κλήτευση του κατηγορουμένου, όπως η έλλειψη κλήτευσης, η άκυρη, αλλά και η εκπρόθεσμη κλήτευσή του, καθώς εμποδίζουν τη γνώση της δικασίμου εκ μέρους του 36. Στις ανωτέρω περιπτώσεις, μάλιστα, που εξαιτίας υπαιτιότητας του δικαστηρίου ο κατηγορούμενος δεν έλαβε καν γνώση της δικασίμου, η δεκαπενθήμερη προθεσμία για την ανατροπή της ερήμην καταδικαστικής απόφασης με αίτηση ακύρωσης διαδικασίας εκκινεί από την πραγματική γνώση της καταδικαστικής απόφασης και όχι από τη δημοσίευσή της 37. Αντίστοιχα, και ειδικά για τον κατηγορούμενο που κλητεύθηκε ως απών από τον τόπο κατοικίας του και αγνώστου διαμονής(κατά το άρθρο 428ΚΠΔ) και είτε δεν εμφανίστηκε στη δίκη είτε εμφανίστηκε στο ακροατήριο, κατά το άρθρο 429ΚΠΔ, συγγενής του και του διόρισε συνήγορο, οι απαιτούμενες προϋποθέσεις για την άσκηση αίτησης ακύρωσης απόφασης κατά της ερήμην εκδοθείσας απόφασης, σύμφωνα με το άρθρο 430ΚΠΔ είναι :α)η εσφαλμένη θεώρηση του κατηγορουμένου ως απόντος από τον τόπο κατοικίας του και ως αγνώστου διαμονής και β) η μη ακύρωσης απόφασης και αναστολή παραγραφής, ΠΧρΜΔ,700,Μπρίνια Ι., Εφαρμογή του άρθρου 469ΚΠΔ(επεκτατικό αποτέλεσμα ενδίκων μέσων)και επί αιτήσεων ακυρώσεως των άρθρων 341και 430ΚΠΔ,ΝοΒ12/1964,292, Παππά Σ.,Το ζήτημα της αναστολής ή μη της παραγραφής του εγκλήματος στην μετά από αίτηση ακυρώσεως ακυρωθείσα απόφαση κατά τα άρθρα 430,431ΚΠΔ, ΠΧρΝΑ,382επ.,Πεπόνη Γ.,Η αποδοχή της αιτήσεως ακυρώσεως αποφάσεως του άρθρου 430ΚΠΔ ανατρέπει την κατ άρθρον 113παρ.2ΠΚ έχουσαν επέλθει έως της αποδοχής αναστολήν της παραγραφής του εγκλήματος,πχρνγ,281,σπινέλλη Δ., Η απουσία του κατηγορουμένου για πλημμέλημα από τη δίκη στο ακροατήριο,πχρνα,1057,στεργιόπουλου Β., Προϋποθέσεις παραδεκτού της αιτήσεως ακυρώσεως αποφάσεως δια τον αγνώστου διαμονής καταδικασθέντα κατηγορούμενον(άρθρο 430ΚΠΔ), ΠΧρΙΖ,446επ.=ΝοΒ15/1967, βλ.ζησιάδη Ι.,Ποινική Δικονομία, τ.β,492,καρρά Α.,Η απουσία του κατηγορουμένου εις την ποινικήν δίκην,πχρκζ,295,σημ.33,μαργαρίτη Λ.σε Καλφέλη Γ.-Μαργαρίτη Λ., Ποινική Δικονομία- Ειδικές Διαδικασίες, τ.α, (Αυτόφωρο έγκλημα και αυτόφωρη διαδικασία -Αίτηση ακυρώσεως διαδικασίας και αποφάσεως),1998,261,μπουρόπουλου Α.,ό.π.,6,Παπαδαμάκη Α.,ό.π.,424, Συκαρά Χ.,Επιστολή, ΝοΒ2/1954, βλ.ζησιάδη Ι.,ό.α.π.,496,Καρρά Α.,ό.α.π., Μαργαρίτη Λ.,ό.π.,267,Παπαδαμάκη Α.,ό.π.,422,Συκαρά Χ.,ό.α.π. 13

24 άσκηση ενδίκων μέσων -με την οποία εξομοιώνεται και η παραίτηση-ρητή ή σιωπηρή από το δικαίωμα άσκησης ενδίκων μέσων 38 - κατά της ερήμην καταδικαστικής απόφασης. Από μερίδα της θεωρίας 39, πάντως, έχει υποστηριχθεί και η θέση ότι η αίτηση ακύρωσης απόφασης του άρθρου 430ΚΠΔ -ενόψει των πιο ελαστικών προϋποθέσεων για την άσκησή της σε σχέση με την αίτηση του άρθρου 341ΚΠΔκατ αναλογική εφαρμογή μπορεί να ασκηθεί κατά κάθε ερήμην καταδικαστικής απόφασης για πλημμέλημα, όπου έχει εμφιλοχωρήσει παράνομη ερημοδικία του κατηγορουμένου, εξαιτίας παρατυπιών και παραβάσεων των άρθρων 320 1,166 και 154 2ΚΠΔ. Το βασικό επιχείρημα που στηρίζει την άποψη αυτή συνίσταται στην ομοιότητα της εσφαλμένης κλήτευσης του κατηγορουμένου ως αγνώστου διαμονής, με την κακή κλήτευσή του ως γνωστής διαμονής και στη συνδρομή της κοινής ανάγκης για πλήρη προστασία του ανυπαιτίως μη εμφανισθέντος κατηγορουμένου. ΜΕΡΟΣ 1ο Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ ΓΙΑ ΚΑΚΟΥΡΓΗΜΑ ΣΤΟΝ 1 ο ΒΑΘΜΟ 1.Νομοθετική εξέλιξη Στα πλαίσια της προϊσχύσασας Ποινικής Δικονομίας η μεταχείριση της απουσίας του κατηγορουμένου για κακούργημα στον πρώτο βαθμό ρυθμιζόταν από τα άρθρα περί διαδικασίας κατά απόντων και φυγοδίκων 40. Ειδικότερα, προκειμένου για απόντα από τον τόπο κατοικίας του και αγνώστου διαμονής κατηγορούμενο για κακούργημα προβλεπόταν, δυνάμει του άρθρου 463ΠΔ, η έκδοση του λεγόμενου κλητηρίου επικρίματος, η δημόσια τοιχοκόλλησή του στην τελευταία κατοικία του κατηγορουμένου και στην έδρα του δικαστηρίου κακουργιοδικών 41 και η δημοσίευσή του σε ένα ή και περισσότερα δημόσια φύλλα. Περαιτέρω, κατά το 38 βλ.σχόλιο Ζαγκαρόλα Ι.σε ΕφΑθ 2466/1963,ΠΧρΙΓ,302,Μαργαρίτη σε Καλφέλη Γ.-Μαργαρίτη Λ.,ό.π.,308επ.,Μεταξά Α.,Αίτησις ακυρώσεως αποφάσεως και τα εξ αυτής ανακύπτοντα προβλήματα,πχρκ,311επ. 39 βλ.αρβανίτη Γ., Περί της αιτήσεως ακυρώσεως της ασκουμένης υπό του παρά τον νόμον δικασθέντος ωσεί παρόντος κατηγορουμένου, ΠΧρΚΑ,343επ.,Καρρά Α., Η παράνομη «ερημοδικία»του κατηγορουμένου στην ποινική δίκη σε: ΜΝΗΜΗ Χωραφά-Γάφου- Γαρδίκα,τ.Β,1986,19επ.,Μαρκάτου Δ.,Ερημοδικία του κατηγορουμένου από υπαιτιότητα του δικαστηρίου, ΠΧρΛΖ,256επ. 40 για τα κατωτέρω βλ.αναλυτική παρουσίαση σε Μαργαρίτη Λ., Δίκη για κακούργημα και απών κατηγορούμενος, ΠΔικ2006,1172επ. 41 μετά την τροποποίηση του άρθρου 463ΠΔ με το άρθρο 2 του ν.1228/1918 προβλεπόταν η επίδοση του κλητηρίου επικρίματος στον σύζυγο ή σε συγγενείς του κατηγορουμένου και σε περίπτωση έλλειψης των ανωτέρω προσώπων στον ιερέα της τελευταίας κατοικίας ή διαμονής του απόντος, ενώ 14

25 άρθρο 464ΠΔ, σε περίπτωση μη εμφάνισης του κατηγορουμένου στο ακροατήριο, καθιερωνόταν η ερήμην διεξαγωγή της δίκης από τους συνέδρους χωρίς τη σύμπραξη του δικαστηρίου των ενόρκων, στα πλαίσια της οποίας αναγιγνωσκόταν το παραπεμπτικό βούλευμα και το εγκλητήριο έγγραφο και ακολούθως διεξαγόταν η συζήτηση. Κατά το άρθρο 465ΠΔ, απαγορευόταν ο αυτεπάγγελτος διορισμός συνηγόρου στον απόντα κατηγορούμενο, αλλά επιτρεπόταν η παρουσία του τυχόν παριστάμενου συνηγόρου για να τον υπερασπιστεί ή να αποδείξει τη συνδρομή νομίμων κωλυμάτων που εμπόδισαν την εμφάνισή του στο ακροατήριο. Στην τελευταία περίπτωση απόδειξης του νόμιμου κωλύματος προβλεπόταν η υποχρέωση του δικαστηρίου να χορηγήσει νέα προθεσμία για εμφάνιση του κατηγορουμένου, μετά την άκαρπη παρέλευση της οποίας διεξαγόταν η δίκη ερήμην του. Το άρθρο 466ΠΔ όριζε ότι μετά την έκδοσή της, η ερήμην απόφαση τοιχοκολλούνταν και δημοσιευόταν στους προβλεπόμενους από το άρθρο 463ΠΔ τόπους και εκτελούνταν σε περίπτωση μη άσκησης ανακοπής από τον ερήμην καταδικασθέντα εντός 6 μηνών από τη δημοσίευσή της. Στο άρθρο 470ΠΔ προβλεπόταν η ανατροπή των ανωτέρω αποτελεσμάτων της ερημοδικίας και η κατ αντιμωλία επανεκδίκαση της υπόθεσης σε δυο περιπτώσεις :αν ο ερήμην καταδικασθείς α)ασκούσε ανακοπή εντός της προβλεπόμενης 6μηνης προθεσμίας και β)αν και μετά την παρέλευση της προθεσμίας για άσκηση ανακοπής και πριν την παρέλευση του χρόνου παραγραφής εμφανιζόταν εκουσίως ή συλλαμβανόταν. Στο ίδιο άρθρο οριζόταν ότι κατά τη νέα επανασυζήτηση της υπόθεσης ήταν δυνατή η εξέταση νέων μαρτύρων και με ποινή ακυρότητας καθιερωνόταν η ανάγνωση των μαρτυρικών καταθέσεων που ελήφθησαν κατά την ερήμην διαδικασία. Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 473ΠΔ, κατά της κατ αντιμωλία εκδοθείσας απόφασης ήταν δυνατή η άσκησης αναίρεσης από τον κατηγορούμενο και κατά της ερήμην απόφασης ήταν δυνατή η άσκηση αναίρεσης μόνο από τους Εισαγγελείς Πρωτοδικών, Εφετών και Αρείου Πάγου, ενώ δυνάμει του άρθρου 474ΠΔ ρητά οριζόταν ότι η απουσία κάποιου από τους κατηγορουμένους, δεν εμπόδιζε την κατ αντιμωλία συζήτηση ως προς τους παρόντες συνενόχους και συναιτίους. Στο ανωτέρω νομοθετικό καθεστώς επέφερε τροποποιήσεις ο ν.γאμδ /1911 περί φυγοδικίας 42. Ειδικότερα, με τα άρθρα του νόμου αυτού καθιερωνόταν υπήρχε και η δυνατότητα με εντολή του οικείου Εισαγγελέα να διαταχθεί η τοιχοκόλληση στο δημαρχιακό /κοινοτικό κατάστημα της τελευταίας κατοικίας ή διαμονής του κατηγορουμένου 42 βλ.αναλυτική καταγραφή των τροποποιήσεων σε Μαργαρίτη Λ.,ό.α.π.,

26 πριν την έκδοση και τοιχοκόλληση του κλητηρίου επικρίματος, η υποχρέωση τοιχοκόλλησης του αποσπάσματος του βουλεύματος που διέτασσε τη σύλληψη του κατηγορουμένου για κακούργημα και προβλεπόταν η δυνατότητα άσκησης αναίρεσης ή ανακοπής κατά του εν λόγω βουλεύματος με την προϋπόθεση προσαγωγής πιστοποιητικού κράτησης. Επίσης, με το άρθρο 26 του νόμου οριζόταν η κατ αντιμωλία επανεκδίκαση της υπόθεσης εφόσον η σύλληψη ή εμφάνιση του ερήμην καταδικασθέντος για κακούργημα πραγματοποιούνταν πριν την παραγραφή της ποινικής απόφασης. Την εικόνα του προϊσχύσαντος του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας νομοθετικού πλαισίου για το ζήτημα ολοκληρώνει ο ν.106/1913, δυνάμει του οποίου στο προαναφερθέν άρθρο 26 του ν.γאμδ /1911 προστέθηκε η επισήμανση ότι όσο υφίσταται η ερήμην απόφαση τρέχει ο χρόνος παραγραφής της απόφασης και ότι από το χρονικό σημείο της εμφάνισης και σύλληψης του κατηγορουμένου, εφόσον δεν έχει συμπληρωθεί ο χρόνος παραγραφής της απόφασης, αρχίζει η παραγραφή του αδικήματος, χωρίς να υπολογίζεται ο χρόνος που μεσολάβησε από την απόφαση μέχρι τη σύλληψη ή εμφάνιση του κατηγορουμένου 43. Κατά τη διάρκεια των προπαρασκευαστικών εργασιών για τη σύνταξη του ισχύοντος ΚΠΔ, όπως διαφαίνεται από την Αιτιολογική Έκθεση του Σχεδίου ΚΠΔ , είχε γίνει αποδεκτή η ανάγκη ολοκληρωτικής κατάργησης του συστήματος της ΠΔ για τη μεταχείριση του απόντος για κακούργημα και υιοθέτησης νέων λύσεων, στα πρότυπα των ευρωπαϊκών νομοθεσιών 45. Ειδικότερα, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην Αιτιολογική Έκθεση, η ερήμην διαδικασία συνιστά άσκοπη απασχόληση για το δικαστήριο, καθώς η ερήμην απόφαση αυτοδικαίως ακυρώνεται με τη σύλληψη ή εμφάνιση του καταδικασθέντος και συνεπώς παρίσταται αναγκαία η κατάργησή της, ενώ επισημαίνεται ότι η παρακώλυση της συμπλήρωσης της παραγραφής του αξιοποίνου επιτυγχάνεται ήδη με την αύξηση του χρόνου παραγραφής των κακουργημάτων και τη σύνδεση της προβλεπόμενης στο Σχέδιο του ΚΠΔ αναστολής της διαδικασίας για το φυγόδικο κατηγορούμενο για 43 βλ.ενδεικτικά από τη νομολογία ΑΠ 371/1957,ΠΧρΗ,80/ ΔικΣυνεδρΚαβ12/1960,ΠΧρ Ι,160/ΑΠ 392/1963, ΠΧρΙΔ,69/ΑΠ 424/1965,ΠΧρΙΣΤ,90=ΝοΒ14/1966,682/ΕφΑθ 126/1966, ΠΧρΙΣΤ, 300 /ΟλΑΠ 27/1968, ΠΧρΙΗ,171 και σχετικά με το διαχρονικό δίκαιο βλ.καλλιμόπουλου Ι., Τα υπό το παλαιόν δίκαιον τελεσθέντα κακουργήματα και η λόγω φυγοδικίας αναστολή παραγραφής του νέου δικαίου,πχριδ, βλ.αναλυτική καταγραφή σε Μαργαρίτη Λ.,ό.α.π., της γερμανικής, αυστριακής και ισπανικής δικονομίας που προέβλεπαν ήδη την αναστολή της διαδικασίας σε περίπτωση φυγοδικίας του κατηγορουμένου για κακούργημα βλ.παραπομπή Μαργαρίτη Λ.,ό.α.π.,1174 σε Σιφναίου-Τούση, Πανδέκτης της Ισχυούσης Ποινικής Δικονομίας, τ.β,1957,

27 κακούργημα με την αναστολή και της παραγραφής του αξιοποίνου. Έτσι, ως λύση για τη μεταχείριση του απόντος από τον τόπο κατοικίας του, αγνώστου διαμονής και μη εμφανισθέντος ή συλληφθέντος, εντός μηνός από την επίδοση του παραπεμπτικού βουλεύματος, κατηγορουμένου για κακούργημα, προκρίθηκε τελικά, στο άρθρο 420 του Σχεδίου του ΚΠΔ, η αναστολή της διαδικασίας στο ακροατήριο με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών, το οποίο τοιχοκολλάται στο δημοσιότερο μέρος της τελευταίας κατοικίας ή διαμονής του κατηγορουμένου και δημοσιεύεται σε περίληψη σε μια εφημερίδα στην έδρα του Εφετείου 46. Συμπληρωματικά, στο άρθρο 423 του Σχεδίου του ΚΠΔ οριζόταν η ανά έτος τοιχοκόλληση και δημοσίευση, κατά τα ανωτέρω, του παραπεμπτικού βουλεύματος και η πρόσθετη υποχρέωση, με την επιμέλεια του Εισαγγελέα Εφετών, κοινοποίησής του σε όλες τις αστυνομικές αρχές του κράτους, προκειμένου να προβούν σε σύλληψη του φυγοδίκου 47. Στα πλαίσια των τελικών συζητήσεων των Αναθεωρητικών Επιτροπών του ΚΠΔ, τελικά επικράτησε η ακόλουθη θέση :η δημοσίευση της περίληψης του βουλεύματος περί αναστολής της διαδικασίας να πραγματοποιείται σε δυο εφημερίδες, σε μια εφημερίδα Αθηνών και σε μια εφημερίδα της έδρας του Πρωτοδικείου ή της έδρας ενός από τα πλησιέστερα Πρωτοδικεία 48. Επιπλέον, στην τελική του μορφή, και ύστερα από πρόταση του μέλους της Επιτροπής Τεγόπουλου, το άρθρο 420 του Σχεδίου του ΚΠΔ καθιέρωσε ως αρμόδιο για την αναστολή της διαδικασίας δικαιοδοτικό όργανο αντί του Συμβουλίου Εφετών, τον Εισαγγελέα Εφετών και συνακόλουθα, όπου χρησιμοποιούνταν ο όρος «βούλευμα» στα άρθρα του Σχεδίου, αντικαταστάθηκε με τη λέξη «διάταξη» 49. Κατόπιν και των ανωτέρω τροποποιήσεων στη διατύπωσή τους, τα άρθρα 420 και 423 του Σχεδίου του ΚΠΔ αποτέλεσαν, με την αναρίθμησή τους σε 432 και 434 αντίστοιχα, την πρώτη νομοθετική ρύθμιση μεταχείρισης της απουσίας του κατηγορουμένου για κακούργημα από το ακροατήριο στα πλαίσια της εφαρμογής του ισχύοντος από την ΚΠΔ. Έτσι, το άρθρο 432ΚΠΔ, επαναλαμβάνοντας το περιεχόμενο του άρθρου 420 του Σχεδίου του ΚΠΔ, όριζε στην αρχική του μορφή ότι «Εάν τις, παραπεμφθείς εις το ακροατήριον του αρμοδίου δικαστηρίου επί κακουργήματι είναι απών εκ του τόπου κατοικίας του και αγνώστου διαμονής, δεν 46 βλ. για τα ανωτέρω παραπομπή Μαργαρίτη Λ.,ό.π.,1174,σημ σε Σιφναίου-Τούση, ό.α.π., βλ.για τα ανωτέρω παραπομπή Μαργαρίτη Λ.,ό.π.,1174,σημ βλ.για τα ανωτέρω παραπομπή Μαργαρίτη Λ.,ό.π.,1175, σημ.14 σε Πρακτικά Συνεδριάσεων Αναθεωρητικών Επιτροπών του ΚΠΔ, τ.γ,1939, βλ για τα ανωτέρω παραπομπή Μαργαρίτη Λ.,ό.π.,1175, σημ σε Πρακτικά, τ.β,225 17