Η ΜΟΝΑΓΙΚΟΣΗΣΑ ΣΗ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΦΤΗ, ΔΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΠΑΡΝΑΟΤ

Transcript

1 Η ΜΟΝΑΓΙΚΟΣΗΣΑ ΣΗ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΦΤΗ, ΔΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΠΑΡΝΑΟΤ Σα Δθνικά Πάπκα Η μοναδικόηηηα ηηρ ελληνικήρ θύζηρ Ξαξά ηε ζρεηηθά κηθξή ηεο έθηαζε ( ηεηξ. ρικ.), ε Διιάδα δηαζέηεη εμαηξεηηθά πινύζηα θύζε. Ξξάγκαηη, ηαμηδεύνληαο ζηε ρώξα καο, ζα αλαιεθζείηε γξήγνξα ηε κεγάιε πνηθηιία ηνπίσλ, βηνηόπσλ, παλίδαο, ρισξίδαο θαη βιάζηεζεο. Πηελ επεηξσηηθή Διιάδα ζα ζπλαληήζεηε ςειά βνπλά, ραξάδξεο, θνηιάδεο, θαξάγγηα θαη κηθξνύο θάκπνπο, πνπ ελαιιάζζνληαη κε πνηάκηα, ιίκλεο θαη ιηκλνζάιαζζεο, θαζώο επίζεο θαη πνηθηιόκνξθα παξάθηηα ηνπίν, όπσο βξαρώδεηο ή ακκώδεηο αθηέο, δέιηα πνηακώλ θαη παξαζαιάζζηνπο πγξνηόπνπο. Ξαξόκνηα είλαη ε εηθόλα θαη ζηε λεζησηηθή Διιάδα: κηθξά θαη κεγάια λεζηά, αθαηνίθεηεο βξαρνλεζίδεο θαη ζθόπεινη πξνβάιινπλ παληνύ, ζην Αηγαίν θαη ην Ηόλην. Ζ Διιάδα εκθαλίζηεθε σο μεξά πξηλ από 30 εθαηνκκύξηα ρξόληα πεξίπνπ, κε ηελ αλύςσζε ηνπ βπζνύ κηαο παλάξραηνο ζάιαζζαο, ε νπνία ζηε ζπλέρεηα έγηλε γλσζηή κε ην ζπκβνιηθό όλνκα Ρεζύο. Αξρηθά ζρεκαηίζζεθε κηα ηεξάζηηα ζπλερόκελε μεξά, πνπ θάιππηε ην ρώξν ηεο επεηξσηηθήο Διιάδαο, ηνπ Αηγαίνπ θαη ηεο Ρνπξθίαο: πξόθεηηαη γηα ηελ παλάξραηε Αηγείδα. Αιιεπάιιειεο αλπςώζεηο θαη θαηαβπζίζεηο πνπ αθνινύζεζαλ αξγόηεξα είραλ σο απνηέιεζκα ην θαηαθεξκαηηζκό ελόο ζεκαληηθνύ ηκήκαηνο ηεο Αηγείδαο ζε πνιπάξηζκν κηθξά θαη κεγάια λεζηά θαη ην ζρεκαηηζκό πνιιώλ θαη ςειώλ βνπλώλ. Ρα λεζηά απηά είλαη νη θνξπθέο ησλ βνπλώλ ηεο Αηγείδνο, πνπ βνύιηαμε ζηαδηαθά θαη θαηαθιύζζεθε από ηε ζάιαζζα εδώ θαη πνιιά εθαηνκκύξηα ρξόληα. Κε κηα ηόζν πινύζηα γεσκνξθνινγία ε ρώξα καο είλαη θπζηθό λα θηινμελεί πιήζνο βηνηόπσλ, όπνπ θάζε είδνο θπηνύ ή δώνπ κπνξεί λα βξεη θαη κηα θαηάιιειε γσληά γηα λα ηξαθεί θαη λα αλαπαξαρζεί. Πε απηό ζπκβάιινπλ θαη νη ζεκαληηθέο θιηκαηνινγηθέο δηαθνξέο πνπ ζεκεηώλνληαη: από ην πγξό θιίκα ηεο βνξεηνδπηηθήο Διιάδαο σο ην μεξό ησλ Θπθιάδσλ θαη ηεο Αλαηνιηθήο Θξήηεο, θαη από ην ςπρξό θαη βαξύ θιίκα ησλ βνπλώλ ησλ βνξείσλ ζπλόξσλ σο ην ζεξκό θαη μεξό θιίκα ησλ λεζηώλ ηνπ Λόηνπ. Απνηέιεζκα απηήο ηεο πνηθηινκνξθίαο ζην ηνπίν, ζην θιίκα θαη ζνπο βηόηνπνπο είλαη ν κεγάινο αξηζκόο εηδώλ παλίδαο θαη ρισξίδαο. Ξάλσ από 400 είδε πνπιηώλ έρνπλ παξαηεξεζεί ζηνλ ειιαδηθό ρώξν. Ρα ζειαζηηθά θζάλνπλ ην 116 είδε. Ρα ςάξηα ησλ γιπθώλ λεξώλ αλέξρνληαη ζε 112 είδε, ελώ ηα ςάξηα ησλ ειιεληθώλ ζαιαζζώλ αγγίδνπλ ηνλ εληππσζηαθό αξηζκό ίσλ 450 εηδώλ. Ν αξηζκόο ησλ εληόκσλ θαη ίσλ άιισλ αζπόλδπισλ είλαη αδύλαην λα πξνζδηνξηζζεί, γηαηί δελ έρεη γίλεη πιήξεο θαηαγξαθή θαη θαηαινγνγξάθεζή ηνύο. Γηα λα γίλεη θαηαλνεηή ε ζεκαζία απηώλ ησλ αξηζκώλ, πξέπεη λα αλαθέξνπκε όηη, από ηα 184 είδε ζειαζηηθώλ πνπ ππάξρνπλ ζηελ Δπξώπε, ηα 116 ζπλαληώληαη θαη ζηελ Διιάδα. Αθόκα πην εληππσζηαθνί είλαη νη αξηζκνί πνπ αθνξνύλ ηελ νξληζνπαλίδα: από ηα 433 είδε πνπιηώλ νιόθιεξεο ηεο Δπξώπεο, ηνπιάρηζηνλ ηα 410 ζπλαληώληαη θαη ζηε ρώξα καο! ζν γηα ηα θπηά, ν πινύηνο ηεο ειιεληθήο ρισξίδαο είλαη αξθεηά γλσζηόο. Γύξσ ζηα είδε θαη ππνείδε έρνπλ κέρξη ηώξα θαηαγξαθεί, θαη ν θαηάινγνο απμάλεη ζπλερώο, θαζώο αλαθαιύπηνληαη θαη πεξηγξάθνληαη λέα γηα ηελ επηζηήκε είδε. Από απηά, πάλσ από 800 είλαη ελδεκηθά ηεο Διιάδαο, δειαδή δελ ππάξρνπλ ζε θακηά άιιε ρώξα ηνπ θόζκνπ.

2 Ζ γεηηλίαζε ηεο Διιάδαο κε ηξεηο επείξνπο-ηελ Δπξώπε, ηελ Αζία θαη ηελ Αθξηθή από ηηο νπνίεο ε πεξηνρή καο έρεη δερζεί κηθξόηεξεο ή κεγαιύηεξεο επηδξάζεηο θαη κεηαλαζηεύζεηο εηδώλ, έρεη ζπκβάιεη επίζεο θαίξηα ζηελ πςειή βηνπνηθηιόηεηα πνπ δηαθξίλεη ηε ρώξα. Δλδεηθηηθό είλαη ην γεγνλόο όηη ηα είδε ησλ θπηώλ θαη ησλ δώσλ ηνπ Αλαηνιηθνύ Αηγαίνπ ζπγγελεύνπλ ζηελά κεηά αληίζηνηρα ηεο Γπηηθήο Αζίαο. Ξνιιά είδε ηεο Θξήηεο έρνπλ «ζπγγελείο» ζηε Βόξεηα Αθξηθή, ελώ ζπγγέλεηεο βξίζθνπκε θαη κεηαμύ ησλ εηδώλ ηεο Βόξεηνο Διιάδαο θαη εθείλσλ ηεο Βαιθαληθήο, ηεο Θεληξηθήο Δπξώπεο θαη ησλ Άιπεσλ. Ξνιιά από ηα είδε θπηώλ θαη δώσλ ηεο ρώξαο καο Θεσξνύληαη ζπάληα ή επξηζθόκελα ζε θίλδπλν. Πε απηή ηελ θαηεγνξία ππάγνληαη πνιιά ελδεκηθά είδε θαη θπξίσο ηα ζηελόηνπα ελδεκηθά, εθείλα δειαδή πνπ έρνπλ πνιύ πεξηνξηζκέλε εμάπισζε, ζε έλα βνπλό ή ζε έλα λεζί κόλν. Υζηόζν, αθόκα θαη είδε πνπ δελ είλαη ελδεκηθά ηεο Διιάδαο κπνξεί λα είλαη πνιύ ζπάληα γηα ηε ρώξα καο ή λα ζπαλίδνπλ ζε παγθόζκην επίπεδν. πσο είλαη θπζηθό, νη πεξηνρέο όπνπ απαληώληαη ηα ζπάληα είδε είλαη ζεκαληηθέο, θαζώο απνηεινύλ βηόηνπνπο απαξαίηεηνπο γηα ηε δηάζσζε απηώλ ησλ εηδώλ, θαη, γηα ην ιόγν απηό, επηβάιιεηαη λα πξνζηαηεπζνύλ. Νη πεξηνρέο πνπ ρξεηάδνληαη πξνζηαζία ππνινγίδεηαη όηη μεπεξλνύλ ηε ρώξα καο ην 15% ηεο ζπλνιηθήο επηθάλεηαο ηεο, όπσο απέδεημαλ νη θαηαγξαθέο πνπ έγηλαλ κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ Corine θαη Λatura 2000 ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Η ΑΝΑΓΚΗ ΠΡΟΣΑΙΑ ΣΗ ΦΤΗ Από ηνλ θαηξό ηεο πξώηεο εκθάληζεο ηνπ πάλσ ζηνλ πιαλήηε καο, ην αλζξώπηλν είδνο, ν Ζomo sapiens, έδεζε γηα ρηιηάδεο ρξόληα σο κέξνο ηνπ θπζηθνύ θόζκνπ. Νη κηθξέο αλζξώπηλεο νκάδεο κεηαθηλνύληαλ νπό ηόπν ζε ηόπν, αθνινπζώληαο ηα ζεξάκαηα θαη ζπιιέγνληαο θαξπνύο θαη θπηά, ρσξίο λα πξνθαινύλ ζνβαξέο θαηαζηξνθέο ζην πεξηβάιινλ. Αθόκα θαη κεηά ηελ επηλόεζε ηεο γεσξγίαο θαη ηεο θηελνηξνθίαο, θαηά ηε Λενιηζηθή πεξίνδν ( π.σ. πεξίπνπ, αλάινγα κε ηε γεσγξαθηθή πεξηνρή), ε ζρέζε ηνπ αλζξώπνπ κε ηε θύζε δελ κεηαβιήζεθε ζεκαληηθά. Πηνπο δεθάδεο αηώλεο πνπ αθνινύζεζαλ, ζηνλ πιαλήηε καο δηαηεξήζεθε κηα ηθαλνπνηεηηθή ηζνξξνπία: νη αξραίνη πνιηηηζκνί, παξά ηε κεγάιε αλάπηπμε ηνύο, δελ επέθεξαλ αλεπαλόξζσηεο θαηαζηξνθέο νίν θπζηθό πεξηβάιινλ. Ζ ηζνξξνπία απηή, όκσο, έκειιε λα αλαηξαπεί κε ηε Βηνκεραληθή Δπαλάζηαζε, ζηηο αξρέο ηνπ 19νπ αηώλα, νπόηε κάιηζηα ζεκεηώζεθε θαη καδηθή κεηαλάζηεπζε ησλ Δπξσπαίσλ ζε λέεο επείξνπο. Ρόηε εθαηνκκύξηα Δπξσπαίνη κεηαλάζηεπζαλ ζηελ Ακεξηθή, θαη ηδηαίηεξα ζηηο ΖΞΑ, όπνπ επηδόζεθαλ ζε αιόγηζηε εθκεηάιιεπζε ησλ θπζηθώλ πόξσλ: εθεί, αθξηβώο, ε πεξηβαιινληηθή θαηαζηξνθή ήηαλ εληνλόηεξε απ' ό,ηη ζε θάζε άιιε πεξηνρή ηνπ πιαλήηε. πνινγίδεηαη όηη, κέζα ζε έλα κόλν αηώλα ( ), ν πιεζπζκόο ηεο Βόξεηαο Ακεξηθήο έθζαζε ηα 80 εθαηνκκύξηα θαηνίθνπο, από 7 εθαηνκκύξηα πνπ ήηαλ πξηλ. Κεγάιεο δαζηθέο εθηάζεηο απνςηιώζεθαλ γηα ηελ εμαζθάιηζε μπιείαο, βνζθνηόπσλ θαη θαιιηεξγήζηκεο γεο, νξηζκέλα είδε δώσλ, όπσο ν Ακεξηθαληθόο Βίζνλαο θηλδύλεπζαλ λα ραζνύλ γηα πάληα, ελώ άιια είδε, όπσο ην Κεηαλαζηεπηηθό πεξηζηέξη εμαθαλίζζεθαλ ιόγσ ηνπ αλεμέιεγθηνπ θπλεγίνπ θαη ηεο θαηαζηξνθήο ησλ βηνηόπσλ ηνπο. Θαζώο ην πξόβιεκα ηεο πεξηβαιινληηθήο θαηαζηξνθήο ήηαλ εληνλόηεξν ζηηο ΖΞΑ πάξα ζε νπνηνδήπνηε άιιε ρώξα ηνπ θόζκνπ. ήηαλ θπζηθό λα γελλεζεί εθεί θαη ε ηδέα ηεο πξνζηαζίαο ηεο θύζεο. Ρν 1864 ηδξύζεθε από ηόλ πξόεδξν Αβξαάκ Ιίλθνι ην πξώην Δζληθό Ξάξθν ηνπ θόζκνπ. ζην Ηόζεκηη ηεο Θαιηθόξληαο, Πηόρνο ηνπ ήηαλ ε πξνζηαζία ησλ δαζώλ ηεο Γηγάληηαο ζεθόηαο ελόο είδνπο πνπ θηλδύλεπε λα ραζεί από ηελ ππεξεθκεηάιιεπζε. Ιίγν αξγόηεξα, ην 1 872, ηδξύζεθε από ηνλ πξόεδξν Νδπζζέα Γθξαλη έλα δεύηεξν Δζληθό Ξάξθν, ζην Γειννπζηόνπλ. Πηελ πεξίπησζε απηή, ζηόρνο δελ ήηαλ απιώο ε πξνζηαζία ελόο θπζηθνύ κλεκείνπ, αιιά θαη ε αλαςπρή ησλ επηζθεπηώλ. Πηελ Δπξώπε, ηελ ίδηα επνρή, ε αύμεζε ηνπ πιεζπζκνύ παξέκελε νκαιή, ελώ νη θαηαθόξπθεο από ηε Βηνκεραληθή Δπαλάζηαζε δελ ήηαλ εμαξρήο ηόζν ζεκαληηθέο, όζν ζηηο ΖΞΑ. Γη' απηό. ζηελ ήπεηξν καο, ε αλάγθε πξνζηαζίαο ηεο θύζεο αλαθάλεθε αξγόηεξα θαη κόιηο ην 1906 ηδξύζεθε ην πξώην Δζληθό Ξάξθν, ζηε Πνπεδία. Πηε

3 βαιθαληθή Σεξζόλεζν, πνπ πηάλ βηνκεραληθά θαζπζηεξεκέλε θαη καζηηδόηαλ από πνιέκνπο θαη πνιηηηθέο θξίζεηο, ε ηδέα ηεο πξνζηαζίαο ηεο θύζεο εκθαλίδεηαη κε αξθεηή θαζπζηέξεζε. Ρν 1923 ηδξύεηαη ζηε Βνπιγαξία ε πξώηε νξγάλσζε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο θύζεο θαη, ζηα επόκελα ρξόληα, παξά ηηο αληίμνεο πνιηηηθέο ζπλζήθεο, αλαθεξύζζνληαη νη πξσίεο πξνζηαηεπόκελεο θπζηθέο πεξηνρέο. Πηελ Διιάδα, ε ηδέα ηεο πξνζηαζίαο ηεο θύζεο αξρίδεη νπζηαζηηθά λα σξηκάδεη ζηηο παξακνλέο ηνπ Β' Ξαγθνζκίνπ πνιέκνπ. Ξξάγκαηη, ην 1938, ύζηεξα από εηζεγήζεηο θάπνησλ πξσηνπόξσλ θπζηνιαηξώλ, κέζα από ηνπο θόιπνπο ηνπ Διιεληθνύ Νξεηβαηηθνύ Ππλδέζκνπ, ηδξύνληαη νη δπν πξώηνη Δζληθνί Γξπκνί ηεο ρώξνο, ζηνλ ιπκπν θαη ηνλ Ξαξλαζζό. Πήκεξα, πιένλ, ππάξρνπλ ζε: νιόθιεξν ηνλ θόζκν αξθεηέο ρηιηάδεο Δζληθά Ξάξθα ή Δζληθνί Γξπκνί, ζπκθσλά κε ηελ σο ηώξα ειιεληθή νξνινγία εθαηνληάδεο νπό ηα νπνία βξίζθνληαη ζηελ Δπξώπε. Γελ αξθεί, όκσο, ε ίδξπζε Δζληθώλ Ξάξθσλ θαη άιισλ πξνζηαηεπόκελσλ θπζηθώλ πεξηνρώλ. Γηα ηελ επηηπρία ησλ ζηόρσλ ηνπο είλαη απαξαίηεηε ε ζσζηή επηηήξεζε θαη δηαρείξηζε ηνπο, κε ηε ζπκκεηνρή κάιηζηα ησλ ηνπηθώλ θνηλσληώλ, νη νπνίεο εηζπξάηηνπλ θαη ην όθεινο από ηε ιεηηνπξγία ηνπο. Πηελ Διιάδα, δπζηπρώο, δελ ππήξμε σο ηώξα νπζηαζηηθή δηαρείξηζε θαη παξαθνινύζεζε ησλ πεξηνρώλ πνπ θεξύρζεθαλ ππό πξνζηαζία. Ρν βηβιίν απηό δελ θηινδνμεί απιώο λα βνεζεζεί ηνλ αλαγλώζηε λα αλαθαιύςεη ηελ ειιεληθή θύζε, αιιά επηδηώθεη θαη λα ηνλ πείζεη λα απαηηήζεη ηελ απνηειεζκαηηθή πξνζηαζία ηεο. Κεηά ην Β" Ξαγθόζκην πόιεκν, ηδξύζεθαλ πνιιέο δηεζλείο πεξηβαιινληηθέο νξγαλώζεηο. Αλάκεζα ηνπο θαη νξγαλώζεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνύ πεξηβάιινληνο, όπσο ε Γηεζλήο Έλσζε γηα ηελ Ξξνζηαζία ηεο, ε νπνίν ζπλέβαιε ζηε ζέζπηζε δηεζλώλ αξρώλ γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνύ πεξηβάιινληνο, θαη ην "Ξαγθόζκην Ρακείν γηα ηε Φύζε έρεη ζηόρν ηε ζπγθέληξσζε ρξεκάησλ θαη ηελ αλάιεςε δξάζεο γηα ηελ πξνζηαζία εηδώλ θαη νηθνζπζηεκάησλ. Πηε ρώξα καο, ε πξώηε πεξηβαιινληηθή νξγάλσζε πνπ ηδξύζεθε ήηαλ ε Διιεληθή Δηαηξεία Ξξνζηαζίαο ηεο Φύζεο,ην Πήκεξα ππάξρνπλ πνιιέο πεξηβαιινληηθέο νξγαλώζεηο, παλειιήληαο ή ηνπηθήο εκβέιεηαο. ΚΑΣΗΓΟΡΙΔ ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΧΝ ΦΤΙΚΧΝ ΠΔΡΙΟΥΧΝ Νη πξνζηαηεπόκελεο θπζηθέο πεξηνρέο ρσξίδνληαη ζε δηάθνξεο θαηεγνξίεο, αλάινγα κε ηε ζεκαζία ηνπο, ζύκθσλα κε δηεζλώο θαζηεξσκέλα θξηηήξηα. Ηδηαίηεξεο ζπνπδαηόηεηαο είλαη νη ιεγόκελεο Βηνζθαηξηθέο Οεδέξβεο (παγθόζκηα θπζηθά ππνζέκαηα), δειαδή κεγάιεο θπζηθέο πεξηνρέο, όπνπ ε θύζε πξνζηαηεύεηαη σο παγθόζκηα θιεξνλνκηά. Αθνινπζνύλ ηα Δζληθά Ξάξθα, ηα νπνία, ζύκθσλν κε ηηο απνθάζεηο ηεο IUCN, είλαη επίζεο κεγάιεο θπζηθέο πεξηνρέο, όπνπ έλαο ή πεξηζζόηεξνη ηύπνη νηθνηόπσλ δελ έρνπλ θαηαζηξαθεί θαη όπνπ είδε θπηώλ θαη δώσλ, ηνπίν θαη νηθνζπζηήκαηα παξνπζηάδνπλ κεγάιν ελδηαθέξνλ, από επηζηεκνληθή, θαη κνξθσηηθή άπνςε. Γηα Δζληθό Ξάξθα Δπηηξέπεηε ε επίζθεςε θαη ν πεξίπαηνο, κε ζηόρν ηελ έκπλεπζε, ηελ επηκόξθσζε, ηελ έξεπλα θαη ηελ αλαςπρή, εθόζνλ βέβαηα νη επηζθέπηεο δελ πξνθαινύλ θαηαζηξνθέο. Ρα Δζληθά Ξάξθα ηδξύνληαη θπξίσο γηα ηε δηάζσζε θαη ηελ πξνζηαζία ησλ ζπάλησλ εηδώλ δώσλ ή θπηώλ πνπ ππάξρνπλ εθεί. Απηό, βέβαηα, δελ απνθιείεη ηελ ύπαξμε ζηελ πεξηθέξεηα ηνπο νηθηζκώλ ή ηε ζπλέρηζε ζε απηά θάπνησλ παξαδνζηαθώλ δξαζηεξηνηήησλ, όπσο ην ςάξεκα, ε γεσξγία θαη ε θηελνηξνθία, θαζώο θαη νξηζκέλσλ ειεγρόκελσλ δξαζηεξηνηήησλ αλαςπρήο θαη άζιεζεο, πνπ αζθνύληαη κε ζεβαζκό ζηε θύζε. Πηα Δζληθά Ξάξθα νξίδεηαη ζπάληα έλαο ππξήλαο πςειήο πξνζηαζίαο. Εώλεο απόιπηεο πξνζηαζίαο ηεο θύζεο κπνξνύλ λα ππάξμνπλ πάληα κέζα ζηνλ ππξήλα ή ζε άιιν ζεκείν ηνπ πάξθνπ. Ν ππξήλαο απηόο πεξηβάιιεηαη από κηα πεξηθεξεηαθή δώλε, όπνπ επηηξέπνληαη ήπηεο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηόηεηεο, όπσο θηελνηξνθία θαη πινηνκία. Κπνξεί λα ππάξμεη θαη ηξίηε

4 δώλε, πνπ πεξηιακβάλεη ηα ρσξηά ηεο πεξηνρήο, ηηο θαιιηέξγεηεο θαη άιιεο παξαδνζηαθέο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηόηεηεο. Ρα Δζληθά ζαιάζζηα Ξάξθα, κηα άιιε θαηεγνξία πξνζηαηεπόκελσλ πεξηνρώλ, ηδξύνληαη ζε αθηέο ή ζε λεζησηηθά ζπκπιέγκαηα, κε ζηόρν όρη κόλν ηελ πξνζηαζία ηεο μεξάο θαη ησλ αθηώλ, αιιά θαη ίνπ ζαιάζζηνπ πινύηνπ. Ρα Αηζζεηηθά Γάζε, θπζηθά ή ηερλεηά (δειαδή πξνεξρόκελα από αλαδάζσζε), βξίζθνληαη θνληά ζε πόιεηο θαη πξνζηαηεύνληαη, κε ζηόρν θπξίσο ηελ αλαςπρή ησλ πνιηηώλ. Ρα Κλεκεία ηεο Φύζεο κπνξεί λα είλαη κεκνλσκέλα αησλόβηα δέληξα ή ζπζηάδεο δέληξσλ ή αθόκα θαη νιόθιεξεο δαζηθέο εθηάζεηο, γεσκνξθηθνί ζρεκαηηζκνί ή απνιηζσκέλα δέληξα πνπ ηίζεληαη ππό πξνζηαζία. Νη γξόηνπνη Γηεζλνύο Πεκαζίαο, ζύκθσλα κε ηε Γηεζλή Πύκβαζε ίνπ Οακζάξ (Ηξάλ, 1 971), είλαη κεγάιεο πγξνηνπηθέο εθηάζεηο, κε κόληκα ή επνρηθά λεξά, πνπ θηινμελνύλ ζεκαληηθό αξηζκό πδξόβησλ πνπιηώλ θαη ζπάληα ηη απεηινύκελν είδε. Ζ πην ζσζηή πξνζηαζία γηα απηνύο ηνπο πγξνηόπνπο είλαη ε αλαθήξπμε ηνπο ζε Δζληθά Ξάξθα θαη ε λνκνζεηηθή θαη Νρύξσζε πνπ απηή ζπλεπάγεηαη. Ξξνο απηή ηελ θαηεύζπλζε θηλείηαη ζήκεξα θαη ην ειιεληθό θξάηνο. Γη απηό, ζην βηβιίν πνπ θξαηάηε ζηα ρέξηα ζπκπεξηιακβάλνληαη όρη κόλν ηα ήδε ππάξρνληα Δζληθά Ξάξθα, αιιά θαη νη γξόηνπνη Οακζάξ ηεο ρώξαο καο, θαζώο θαη άιιεο πεξηνρέο πνπ εθηηκάηαη ηε ζύληνκα ζα αλαθεξπρζνύλ Δζληθά Ξάξθα. Πην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο UNESCO κε ηίηιν «Άλζξσπνο θαη Βηόζθαηξα», ηε ρώξα καο έρεη ππνγξάςεη ηε ζύκβαζε γηα ηελ πξνζηαζία ίσλ Δζληθώλ Γξπκώλ Πακαξηάο θαη Νιύκπνπ σο Βηνζθαηξηθώλ Οεδεξβώλ. Ρα Δζληθά Ξάξθα (Δζληθνί Γξπκνί) ηεο Διιάδαο είλαη κέρξη ζηηγκήο έληεθα, ζπλ δύν Δζληθά ζαιάζζηα Ξάξθα. Νη γξόηνπνη Γηεζλνύο Πεκαζίαο είλαη έληεθα. Ρα Αηζζεηηθά Γάζε είλαη δεθαελλέα θαη πελήληα έλα είλαη ηα κεκνλσκέλα δέληξα ή ηα δάζε πνπ έρνπλ αλαθεξπρζεί Κλεκεία ηεο Φύζεο. ΣΟ ΓΙΚΣΤΟ ΝΑΣURΑ ρώξα καο, σο κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, πήξε κέξνο ζην παλεπξσπατθό πξόγξακκα γηα ηελ ίδξπζε ηνπ δηθηύνπ ΛΔΐηπΐ'3 2000, πνπ άξρηζε ην Πηόρνο ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη ε δεκηνπξγία ελόο δηθηύνπ κε ηηο ζεκαληηθόηεξεο θπζηθέο πεξηνρέο ηεο Δπξώπεο πνπ θηινμελνύλ ζπάληα θπηά θαη δώα θαη, επηπιένλ, π ιήςε κέηξσλ πξνζηαζίαο ησλ πεξηνρώλ απηώλ, ρσξίο λα ζίγνληαη, θαηά ην δπλαηόλ, νη ήπηεο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηόηεηεο ησλ θαηνίθσλ. Πηηο πεξηνρέο ηνπ δηθηύνπ Λatura 2000 επηδηώθεζαη θαηά θύξην ιόγν ε ήπηα αλάπηπμε, πνπ ζπλδπάδεηαη κε ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηνλ νηθνηνπξηζκό. Πηελ Διιάδα, κέρξη ζηηγκήο, έρνπλ πξνηαζεί γηα έληαμε ζην δίθηπν γύξσ ζηηο 270 πεξηνρέο. Πε απηέο πεξηιακβάλνληαη, βέβαην, θαη πεξηνρέο πνπ ήδε πξνζηαηεύνληαη σο Δζληθά Ξάξθα, γξόηνπνη Γηεζλνύο Πεκαζίαο, Δζληθά ζαιάζζηα Ξάξθα. Αηζζεηηθά Γάζε ή Φπζηθά Κλεκεία. Δίλαη βέβαην πσο, κεηά ηελ νινθιήξσζε ησλ κειεηώλ ησλ πεξηνρώλ ηνπ δηθηύνπ Λatura 2000, ζεκαληηθόο αξηζκόο από απηέο ζα πξνηαζεί λα αλαθεξπρζνύλ Δζληθά Ξάξθα, ελώ έρνπλ ήδε γίλεη πξνηάζεηο θαη γηα αξθεηέο άιιεο. Κε απηό ηόλ ηξόπν, νη πξνζηαηεπόκελεο θπζηθέο πεξηνρέο ηεο ρώξαο ζα απμεζνύλ ζεκαληηθά. Ξαξάιιεια, θαη νη ππόινηπεο πεξηνρέο νπ δηθηύνπ Λ3ΐπηίΐ 2000 ζα ηύρνπλ εηδηθήο πξνζηαζίαο. Θάπνηεο από απηέο, γηα παξάδεηγκα, ζα θεξπρζνύλ πεξηνρέο νηθναλάπηπμεο. ΣΑ ΔΘΝΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΣΗ ΔΛΛΑΓΑ Νη ππάξρνληεο ειιεληθνί Δζληθνί Γξπκνί ή Δζληθά Ξάξθα, ζύκθσλά κε ηε λέα νξνινγία, είλαη ζρεηηθά κηθξνί ζε έθηαζε θαη θαιύπηνπλ ζπλνιηθά πεξίπνπ ην 0,5% ηε ο επηθάλεηαο ηεο ρώξαο καο, κε απνηέιεζκα λα κελ επαξθνύλ γηα ηελ πξνζηαζία ηεο κνλαδηθήο ειιεληθήο θύζεο. Πε άιιεο ρώξεο ηα Δζληθά Ξάξθα είλαη πεξηζζόηεξα θαη θαηαιακβάλνπλ πνιύ κεγαιύηεξεο εθηάζεηο, θαιύπηνληαο ζεκαληηθό πνζνζηό ηεο ζπλνιηθήο επηθάλεηαο ηνπο. Πηελ Αγγιία, γηα παξάδεηγκα, ηα Δζληθά Ξάξθα θαιύπηνπλ ην 9% ηεο επηθάλεηαο ηεο ρώξαο, ζηελ Διβεηία ίν 6%, ζηελ Ηαπσλία ην 3% θαη ζηελ Νιιαλδία ην 1,1 4%. Δλόςεη ηεο εθαξκνγήο ηεο Νδεγίαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηελ ίδξπζε ηνπ δίθηπν Λatura 2000, γίλεηαη ζήκεξα

5 πξνζπάζεηα επέθηαζεο ησλ νξίσλ ζηα ππάξρνληα Δζληθά Ξάξθα ηεο ρώξαο καο θαη ίδξπζεο λέσλ. Απηό είλαη νπσζδήπνηε ζεηηθό θαη ειπηδνθόξν, αξθεί λα ζπλνδεπηεί από νπζηαζηηθά κέηξα δηαρείξηζεο θαη επηηήξεζεο. Πην βηβιίν απηό παξνπζηάδνληαη ηα δεθαηξία Δζληθά Ξάξθα ηεο Διιάδαο (έληεθα Δζληθνί Γξπκνί θαη δύν ζαιάζζηα Ξάξθα) πνπ είλαη θαηνρπξσκέλα κε 1 Ξξνεδξηθό Γηαηάγκαηα. θαζώο θαη άιιεο δεθαηξείο πεξηνρέο πνπ πξόθεηηαη ή πξέπεη λα αλαθεξπρζνύλ ζύληνκα, κε βάζε ηηο ππάξρνπζεο κειέηεο. Παο πξνζθαινύκε λα ραξείηε απηνύο ηνπο θπζηθνύο παξαδείζνπο σο επηζθέπηεο, αιιά θαη λα ηνύο ππεξαζπηζηείηε σο πνιίηεο: πξόθεηηαη γηα πεξηνρέο πνπ αμίδεη λα πξνζηαηεύνληαη, όρη κόλν ζηα ραξηηά αιιά θαη ζηελ πξάμε. ΔΘΝΙΚΟ ΓΡΤΜΟ - (ΠΑΡΚΟ) ΠΑΡΝΑΟΤ ΠΟΣΔ ΙΓΡΤΘΗΚΔ Ρν Δζληθό Ξάξθν Ξαξλαζζνύ είλαη ην παιαηόηεξν ηεο Διιάδαο, καδί κε ην αληίζηνηρν ηνπ Νιύκπνπ. Ηδξύζεθε ίν 1938, ύζηεξα από εηζεγήζεηο ηνπ Διιεληθνύ Νξεηβαηηθνύ Ππλδέζκνπ) Αζελώλ πξνο ηελ ηόηε αξκόδην Γηεύζπλζε Γαζώλ ηνπ ππνπξγείνπ Γεσξγίαο. ΓΝΧΡΙΜΙΑ ΜΔ ΣΟ ΠΑΡΚΟ Ρν Δζληθό Ξάξθν Ξαξλαζζνύ θαηαιακβάλεη θπξίσο ηηο δπηηθέο πιαγηέο θαη θνξπθέο ηνπ βνπλνύ. Νη δαζώδεηο απηέο πεξηνρέο ζθεπάδνληαη θπξίσο από ειαηνδάζε. Ρν Ξάξθν δηαζρίδεηαη από ηνλ αζθαιηνζηξσκέλν δξόκν πνπ ελώλεη ην ρσξηό Δπηάινθνο (Άλσ Αγόξηαλε) κε ηα Θαιύβηα Αξάρνβαο. ΣΑ ΟΡΙΑ ΣΟΤ ΔΘΝΙΚΟΤ ΠΑΡΚΟΤ Ν ππξήλαο ηνπ Ξάξθνπ έρεη έθηαζε ζηξέκκαηα (3,600 εθηάξηα) θαη πεξηιακβάλεη δάζε θαη πςώκαηα πνπ κόιηο μεπεξλνύλ ηα κ., ελώ νη ςειέο θνξπθέο ηνπ Ξαξλαζζνύ βξίζθνληαη πξνο ην παξόλ εθηόο Ξάξθνπ. Ξεξηθεξεηαθή δώλε πξνζηαζίαο δελ ππάξρεη πξνο ην παξόλ. ΣΑ ΜΔΛΛΟΝΣΙΚΑ ΟΡΙΑ Πύκθσλα κε κειέηεο πνπ έρνπλ γίλεη από ην Δζληθό Ίδξπκα Αγξνηηθώλ θαη Γεσξγηθώλ Δξεπλώλ, ν ππξήλαο ηνπ Ξάξθνπ πξόθεηηαη λα επεθηαζεί πξνο ηα αλαηνιηθά, έηζη ώζηε λα πεξηιάβεη κεξηθέο από ηηο ςειόηεξεο γπκλέο θνξπθέο ίνπ βνπλνύ, ελώ πξνβιέπεηαη θαη ν θαζνξηζκόο επξείαο πεξηθεξεηαθήο δώλεο πξνζηαζίαο. ΣΟ ΣΟΠΙΟ Θπξίαξρν ραξαθηεξηζηηθό ζην ηνπίν ηνπ Ξάξθνπ είλαη ηα ειαηνδάζε, πνπ θαιύπηνπλ ην κεγαιύηεξν κέξνο ηεο έθηαζεο ηνπ. Θαηά ηόπνπο, ηα ειαηνδάζε δηαθόπηνληαη από ιηβάδηα θαη μέθσηα. ΣΟ ΚΛΙΜΑ Ρν θιίκα ηεο πεξηνρήο είλαη ηξαρύ θαη νξεηλό, κε άθζνλεο ρηνλνπηώζεηο ην ρεηκώλα θαη δξνζεξή άλνημε, κε αξθεηέο βξνρέο. Ρν θαινθαίξη θάλεη δέζηε ηελ εκέξα θαη δξνζηά ην βξάδπ, ελώ ην θζηλόπσξν είλαη δξνζεξό. Θαηά ηα ηέιε Πεπηεκβξίνπ ζεκεηώλνληαη ζπνξαδηθέο βξνρνπηώζεηο. Γεληθά, ζηελ πεξηνρή ηνπ Ξάξθνπ, ε ζεξκνθξαζία είλαη πάληα 5-8 C ρακειόηεξε, ζε ζρέζε κε ηα γύξσ πεδηλά. ΣΑ ΠΔΣΡΧΜΑΣΑ Πηνλ Ξαξλαζζό θπξηαξρνύλ ηα αζβεζηνιηζηθά πεηξώκαηα, πνπ δηαθόπηνληαη από κηθξέο παξεκβνιέο θιύζρε (αξγηιηθόο ζρηζηόιηζνο κε ζηξώκαηα ςακκίηε) θαη θξνθαινππγώλ πεηξσκάησλ. Αλάκεζα ηνπο ππάξρνπλ πινύζηα θνηηάζκαηα βσμίηε, από όπνπ εμνξύζζεηαη ε πξώηε ύιε γηα ηελ παξαγσγή αινπκηλίνπ. Ζ δνκή απηή δεκηνπξγεί εληππσζηαθέο

6 θαηαβόζξεο, ζπήιαην θαη βξαρώδεηο θνξπθέο ζην ρώξν ηνπ Ξάξθνπ θαη ζηηο γύξσ πεξηνρέο (Δθηάζηνκν, Θσξύθην άληξν θ.ι.π). Η ΒΛΑΣΗΗ Κέζα ζηα όξηα ηνπ Ξάξθνπ θαη γύξσ από απηό ζπλαληώληαη θπξίσο ηξεηο ηόπνη βιάζηεζεο. Σακειά, σο ηα κ., θπξηαξρνύλ νη κεζνγεηαθνί ζακλώλεο (κεζνγεηαθή καθία), πνπ ζπγθξνηνύληαη από πνπξλάξηα, θπιιίθηα, ρξπζάμπια, αγξηνηζηθνπδηέο θαη πνιιά άιια είδε ζάκλσλ ή κηθξώλ δέληξσλ. Ξην πάλσ θαη σο ηα ςειόηεξα πςώκαηα επηθξαηνύλ ηα ειαηνδάζε, κε θεθαιινλίηηθα έιαηα (Αbies cephalinica). Θαηά κήθνο ησλ ραξαδξώλ θαη ίσλ ξεκαηηώλ, βιέπνπκε έλαλ άιιν ηύπν βιάζηεζεο, ηελ αδσληθή βιάζηεζε ησλ ξεκαηηώλ, όπνπ θπξηαξρεί ν Ξιάηαλνο (Platanus orientalis). πναιπηθή θαη αιπηθή δώλε δελ ππάξρνπλ κέζα ζηα ζεκεξηλά όξηα ίνπ Ξάξθνπ, θαζώο νη ςειέο θνξπθέο ηνπ βνπλνύ βξίζθνληαη, όπσο είπακε, εθηόο ησλ νξίσλ ηνπ. Η ΥΛΧΡΙΓΑ Πηνλ Ξαξλαζζό ππνινγίδεηαη όηη θπηξώλνπλ πεξηζζόηεξα από ρίιηα είδε θπηώλ. Ξνιιά νπό ηα ζπάληα θπηά ηνπ βνπλνύ δελ βξίζθνληαη κέζα ζηα ζεκεξηλά όξηα ηνπ Ξάξθνπ, αιιά πξνο ηηο ςειόηεξεο θνξπθέο. Η ΠΑΝΙΓΑ Ν Ξαξλαζζόο είλαη βνπλό πινύζην ζε έληνκα, εξπεηά θαη πνπιηά. Ξεξηζζόηεξα από νγδόληα είδε πνπιηώλ έρνπλ θαηαγξαθεί ζηελ πεξηνρή. Από απηά, πην ζπάληα είλαη ηα εμήο: Ππάληα πνπιηά: Αζπξνπάξεο,ξλην, Φηδαεηόο, Σξπζαεηόο, Πηαπξαεηόο, Ξεηξίηεο, Σξπζνγέξαθαο. ζνλ αθνξά ηα ζειαζηηθά, ε παλίδα ηνπ Ξαξλαζζνύ δελ είλαη ηδηαίηεξα πινύζηα. Δίδε όπσο ε Αξθνύδα, ην Διάθη, ην Εαξθάδη θαη ν Ιύθνο, πνπ δνύζαλ παιηόηεξα ζην βνπλό, έρνπλ εμαθαληζζεί. πάξρνπλ όκσο κηθξόηεξα ζειαζηηθά, όπσο ηα παξαθάησ: Αγξηόγαηνο, Αιεπνύ, Αζβόο, Θνπλάβη, Ιαγόο, Πθίνπξνο. πάξρνπλ επίζεο δηάθνξα κηθξνζειαζηηθά, ηξσθηηθά, εληνκνθάγα θαη ρεηξόπηεξα. ΜΤΘΟΛΟΓΙΑ Ν Ξαξλαζζόο νθείιεη ηελ νλνκαζία ηνπ ζηνλ ήξσα Ξαξλαζζό, γην ηνπ ζενύ Ξνζεηδώλα θαη ηεο λύκθεο Θιενδώξαο. Απηόο έδεζε ζηελ πεξηνρή, θαη κάιηζηα έρηηζε κηα πόιε ζηηο πιαγηέο ηνπ βνπλνύ, ελώ ίδξπζε θαη ην καληείν ηεο Ξεηζνύο, ην νπνίν θαηέιαβε αξγόηεξα ν Απόιισλαο. Δηπκνινγηθά, πάλησο ν Ξαξλαζζόο ζπγθαηαιέγεηαη ζε κηα κεγάιε νκάδα παλάξραησλ ηνπσλπκίσλ, πνπ νθείινληαη ζηνπο πξώηνπο θαηνίθνπο ηνπ ειιαδηθνύ ρώξνπ, ηνπο Ξειαζγνύο. Πύκθσλα ξε ηνπο εηδηθνύο, ε ιέμε Ξαξλαζζόο βγαίλεη από ηελ πειαζγηθή ξίδα «παξλ-», πνπ ζεκαίλεη όξνο ή δαζσκέλν βνπλό. Ρν βνπλό απηό είλαη, θαηά θάπνην ηξόπν, ην Αξαξάη ηεο Διιάδαο. Θαη λα γηαηί. ηαλ ν Γίαο έζηεηιε ηνλ Θαηαθιπζκό γηα λα πλίμεη ηνύο αζεβείο, ζέιεζε λα ζώζεη ηνπο κόλνπο αγαζνύο, πνπ ήηαλ ν Γεπθαιίσλαο, γηνο ηνπ Ξξνκεζέα (πξόζσπν αληίζηνηρν κε ηόλ Λώε), θαη ε ζύδπγνο ηνπ Ξπξξά. Ρν ζθάθνο πνπ θαηαζθεύαζαλ, αθνύ έπιεε επί ελλέα κεξόλπρηα ζηα λεξά, πξνζάξαμε ηειηθά ζηελ θνξπθή ηνπ Ξαξλαζζνύ. Ρόηε ν Γίαο δήηεζε λα ηθαλνπνηήζεη κία επηζπκία ηνπ Γεπθαιίσλα, θη εθείλνο παξαθάιεζε λα απνθηήζεη θαη πάιη ζπληξόθνπο. Ν Γίαο ηνπο πξόζηαμε λα ξίρλνπλ, απηόο θαη ε γπλαίθα ίνπ, πείξεο πίζσ από ηνπο ώκνπο ηνπο. Απηό θαη έθαλαλ: από ηηο πέηξεο πνπ έξημε ν Γεπθαιίσλαο γελλήζεθαλ άληξεο, ελώ από ηηο πέηξεο πνπ έξημε ε Ξπξξά, γπλαίθεο. Κία άιιε εθδνρή ηνπ Θαηαθιπζκνύ ζέιεη λα δηαζώζεθαλ πεξηζζόηεξνη άλζξσπνη, πνπ έθζαζαλ ζηελ θνξπθή ηνπ Ξαξλαζζνύ αθνινπζώληαο ηνπο ιύθνπο, θαζώο ηνπο άθνπγαλ λα νπξιηάδνπλ κέζα ν πη ζύειια. Νη δηαζσζέληεο έρηηζαλ αξγόηεξα κηα πόιε ζηηο πιαγηέο ηνπ βνπλνύ, πνπ ηελ νλόκαζαλ Ιπθώξεηα, πξνο ηηκήλ ησλ ιύθσλ πνπ ηνπο είραλ βνεζήζεη λα ζσζνύλ. Νη αξραίνη Έιιελεο πίζηεπαλ πσο όηαλ Ξαξλαζζό θαηνηθνύζαλ νη Λαπαίεο, νη Νξεηάδεο, νη Νξεζηεηάδεο θαη νη Γξπάδεο λύκθεο. Νη λύκθεο απηέο. θάηη ζαλ ηηο λεξάηδεο ησλ λεόηεξσλ ρξόλσλ, ζπκβνιίδνπλ ηα δώα θαη ηα θπηά ηνπ βνπλνύ, πνπ ζεσξνύληαλ ηεξά. Ν πην γλσζηόο κύζνο ησλ αξραίσλ, βέβαηα, είλαη εθείλνο πνπ ζπλδέεη ηελ πεξηνρή κε ην ζεό Απόιισλα. Πηε ραξάδξα η εο Θαζηαιίαο πεγήο ν ζεόο πάιεςε κε ην

7 θνβεξό δξάθνληα Ξύζσλα, πνπ θόλεπε δών θαη αλζξώπνπο. Ρειηθά ηνλ ζθόησζε θαη έζαςε ηε ζηάρηε ίνπ θάησ από ηόλ Νκθαιό ίνπ ηεξνύ ησλ Γειθώλ. Ακέζσο κεηά ίδξπζε ην Λαό θαη ην καληείν ίσλ Γειθώλ, ελώ ζέζπηζε θαη ηε δηεμαγσγή αζιεηηθώλ αγώλσλ ζε αλάκλεζε ηεο λίθεο ηνπ επί ηνπ Ξύζσλα, νη νπνίνη νλνκάζζεθαλ Ξύζηα. ΙΣΟΡΙΑ Πηα ρξόληα ηεο ηνπξθνθξαηίαο, ζηα δάζε ίνπ Ξαξλαζζνύ έβξηζθαλ θαηαθύγην νη θαηαηξεγκέλνη από ηνπο Ρνύξθνπο ξαγηάδεο. Έηζη, αλαπηύρζεθαλ εδώ έλνπια ζώκαηα. νη πεξίθεκνη θιέθηεο, πνπ είραλ γηα νξκεηήξηα ηνπο ηηο πιαγηέο ηνπ βνπλνύ. Θαηά ηελ Δπαλάζηαζε ηνπ έλαο από ηνπο ζπνπδαηόηεξνπο ήξσεο ηνπ αγώλα, ν Νδπζζέαο Αλδξνύηζνο, γηνο ηνπ θαπεηάλ Αληξνύηζνπ Βεξνύζε, είρε ίν ιεκέξη ηνπ ζε κηα ζπειηά ηνπ Ξαξλαζζνύ, όπνπ ήηαλ αδύλαην λα πιεζηάζεη θαλείο ρσξίο αλεκόζθαια. Πηελ Αξάρνβα, άιισζηε, δόζεθε θαη κηα ζπνπδαία κάρε, όπνπ νη Έιιελεο, κε αξρεγό ηνλ Γεώξγην Θαξαηζθάθε λίθεζαλ ηνπο Ρνύξθνπο, νη πεξηζζόηεξνη από ηνπο νπνίνπο πέζαλαλ από ην θξύν θαη ην ρηόλη, απνθιεηζκέλνη ζηηο γύξσ ραξάδξεο. Θαηά ηε γεξκαληθή θαηνρή, ζηε δηάξθεηα ηνπ Β' Ξαγθνζκίνπ πνιέκνπ, ζηνλ Ξαξλαζζό αλαπηύρζεθαλ αληαξηηθέο νκάδεο. Νη αληάξηεο ηνπ Ξαξλαζζνύ επηθνηλσλνύζαλ κε ηα ζώκαηα ηεο γεηηνληθήο Γθηόλαο από έλα ιαηκό, εθεί όπνπ ζήκεξα πεξλάεη ν δξόκνο πνπ ελώλεη ηε Γξαβηά κε ηελ Άκθηζζα, ζην 51 ν ρηιηόκεηξν. ΣΡΟΠΟΙ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΣΟ ΠΑΡΚΟ Ζ πξνζέγγηζε ζην Ξάξθν γίλεηαη εύθνια, εθόζνλ ν Ξαξλαζζόο βξίζθεηαη θνληά ζηελ Δζληθή Νδό Αζελώλ Ιακίαο θαη ζε κεγάιεο πόιεηο ζαλ ηε Ιακία, ηε Ιηβάδηα θαη ηελ Άκθηζζα. Από απηέο εο πόιεηο κπνξείηε επίζεο εύθνια λα θζάζεηε ζηνπο επαξρηαθνύο αζθαιηόδξνκνπο πνπ ελώλνπλ ηελ Αξάρνβα (150 ρικ. από ηελ Αζήλα) κε ηνλ Δπηάινθν ζηα βόξεηα, ηε Ιίιαηα, ηνλ Ξνιύδξνζν θαη ηελ Ακθίθιεηα, Από ηνύο δξόκνπο απηνύο μεθηλνύλ πνιινί δαζηθνί ρσκαηόδξνκνη πνπ πξνζεγγίδνπλ ζρεδόλ θάζε γσληά ηνπ Ξάξθνπ ΚΑΛΤΣΔΡΗ ΔΠΟΥΗ ΓΙΑ ΔΠΙΚΔΦΗ Ζ θαιύηεξε επνρή γηα λα επηζθεθζεί θαλείο ην Δζληθό Ξάξθν Ξαξλαζζνύ είλαη ν κήλαο Κάηνο, νπόηε θη πεξηζζόηεξα θπηά ηεο πεξηνρήο είλαη αλζηζκέλα. Γηα ηηο ςειόηεξεο θνξπθέο ηνπ βνπλνύ, νη νπνίεο πξνο ην παξόλ βξίζθνληαη εθηόο ησλ νξίσλ ηνπ Ξάξθνπ, πξνζθέξεηαη κάιινλ ν Ηνύληνο, νπόηε νη θαηξηθέο ζπλζήθεο είλαη επλντθόηεξεο. ΑΞΙΟΘΔΑΣΑ ΣΗΝ ΔΤΡΤΣΔΡΗ ΠΔΡΙΟΥΗ Σα σωπιά ηος βόπειο-αναηολικού Παπναζζού Αλάκεζα ζηνλ Βνησηηθό Θεθηζό θαη ζηηο βόξεην-αλαηνιηθέο πιαγηέο ηνπ Ξαξλαζζνύ βξίζθνληαη κηα ζεηξά ρσξηά, πνπ ην θαζέλα ηνπο έρεη ζεκαληηθή ηζηνξία θαη αξθεηά αμηνζέαηα. Ζ πεξηήγεζε ζε απηά κπνξεί λα αξρίζεη από ηελ Θάησ Ρηζνξέα, πνπ απνηειεί ιόγσ ηνπ ζηαζκνύ ηνπ ηξέλνπ θέληξν ηεο επξύηεξεο πεξηνρήο. Ζ ηζηνξηθή Θάησ Ρηζνξέα (Θεθηζνρώξη), πνπ ππξπνιήζεθε θαηά ηνπο Ξεξζηθνύο πνιέκνπο από ηνλ Μέξμε, βξίζθεηαη ζην 5ν ρικ. ηεο Ξαιαηάο Δζληθήο Νδνύ Αζελώλ Ιακίαο, ζηνπο βόξεηνπο πξόπνδεο ηνπ Ξαξλαζζνύ. Ν επηζθέπηεο ζα έρεη ηελ επθαηξία λα ζαπκάζεη εδώ αξραηνινγηθνύο ρώξνπο (αξρατθνί ηάθνη θαη επηγξαθέο, ινπηξά ξσκατθώλ ρξόλσλ ζην Κόδη θ.ι.π). θαζώο θαη λα επηζθεθζεί θάπνηα από ηα πνιιά μσθιήζηα, όπσο ηνπ Αγίνπ Σαξαιάκπνπο θαη ηεο Κεηακόξθσζεο ηνπ Πσηήξνο ζην Κόδη. Δπίζεο, αμίδεη λα επηζθεθζείηε ηε γέθπξα ηεο Καγνπιάο θαη ηνλ πξντζηνξηθό νηθηζκό, ηνλ πιάηαλν θαη ην θάζηξν ηεο Αγίαο Καξίλαο, ηα ππεξαησλόβηα δέληξα ζην Κόδη θαη ην ειαηνδάζνο ηεο πεξηνρήο Σνπκπάνπ, ζηελ Αγία Καξίλα. Ζ Ακθίθιεηα, ε κεγαιύηεξε θσκόπνιε ηεο πεξηνρήο, έρεη λα παξνπζηάζεη αξθεηά ηεθκήξηα ηεο ηζηνξηθήο ηεο δηαδξνκήο, πνπ ράλεηαη ζηνπο πξντζηνξηθνύο ρξόλνπο (όπσο ηκήκα ησλ ηεηρώλ ηεο αθξόπνιεο, αιιά θαη έλαλ πύξγν, γλσζηό σο Ξαιηόθαζηξν, ζηε δπηηθή πιεπξά ηεο πόιεο). Ζ αθξόπνιε βξίζθεηαη ζε ύςνο 530 κ. από ηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο θαη από εθεί ε ζέα πξνο ηελ θνηιάδα ηνπ Θεθηζνύ θαη ηα γύξσ ρσξηά είλαη κνλαδηθή. Ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ

8 παξνπζηάδνπλ ηα εληππσζηαθά αξρνληηθά ηνπ νηθηζκνύ, ε Κνλή Ιαδηνύ (απέρεη έλα ρηιηόκεηξν από ηελ Ακθίθιεηα), ην εθθιεζάθη ηεο Αγίαο Ηεξνπζαιήκ, πνπ βξίζθεηαη κέζα ζε έλα ζπήιαην ζην θαξάγγη ηεο Βαξνάκσο, ην Αγξνηνπξηζηηθό Θηήκα «Ακθίθαηα», όπνπ θαιιηεξγνύληαη βηνινγηθά πξντόληα, ην Κνπζείν Τσκηνύ, θαζώο θαη ην Ιανγξαθηθό Κνπζείν. Πηελ επξύηεξή πεξηνρή ηεο νκεξηθήο θαη ηζηνξηθήο Ιίιαηαο, ζηελ θνηιάδα ηνπ Βνησηηθνύ Θεθηζνύ θαη ζηνπο πξόπνδεο ηνπ Ξαξλαζζνύ, βξίζθεηαη ην θαηαπξάζηλν ρσξηό Ξνιύδξνζνο (Θάησ Πνπβάια). Απνηειεί ηελ νηθηζηηθή ζπλέρεηα ηνπ παλέκνξθνπ νηθηζκνύ ηεο "Δπάλσ Πνπβάιαο, ε νπνία έρεη εμειηρζεί ζε ζεκαληηθό ηνπξηζηηθό ζέξεηξν. Θαηά ην Κεζαίσλα, ζηε ζέζε απηή ππήξρε νηθηζκόο, όπσο καξηπξεί ε ύπαξμε ηεο βπδαληηλήο εθθιεζίαο ηεο Ξαλαγηάο ηεο Καπξνκαληίιαο ή Ξαλαγηάο Διενύζαο (δεύηεξν κηζό 6νπ αηώλν-αξρέο 7νπ αηώλα). Πε απόζηαζε 2 ρικ. από ηνλ Ξνιύδξνζν βξίζθνληαη νη πεγέο ηνπ Βνησηηθνύ Θεθηζνύ, ελώ 6 ρικ. λνηην-αλαηνιηθά ηνπ Ξνιύδξνζνπ ζα ζπλαληήζεηε ηνλ παξαζεξηζηηθό νηθηζκό ηνπ Άλσ Ξνιύδξνζνπ. Πηα λνηην-δπηηθά ηνπ νηθηζκνύ, ζηε ραξάδξα Μεξηάο, βξίζθεηαη ε Ππειηά ηεο Θνληύισο, ελώ ζηα λόηηα βξίζθνληαη νη πεγέο ηεο Αιεγνύξαο, όπνπ αλαθαιύθζεθε ζπειαηνβάξαζξν. Ζ Ιίιαηα (Θάησ Αγόξηαλε) θαη ν Δπηάινθνο (Άλσ Αγόξηαλε) κπνξνύλ λα ζεσξεζνύλ ην θπζηθό ηέξκα απηήο ηεο πεξηήγεζεο (ή ε αθεηεξία ηεο, αλ μεθηλήζεηε από ην Βνξξά). Πηε Ιίιαηα, ηα εξείπηα ηνπ αξραίνπ ηείρνπο θαη νη δύν πύξγνη πνπ ζώδνληαη ππελζπκίδνπλ ζηνλ επηζθέπηε ηελ νκώλπκε πόιε πνπ άθκαζε ζηελ αξραηόηεηα, ελώ ζηνλ θαηαπξάζηλν Δπηάινθν ζα απνιαύζεηε ην παλέκνξθν ηνπίν πνπ δηακνξθώλεη ην ξήγκα ηεο Αγόξηαλεο ην νπνίν ρσξίδεη ην ρσξηό ζηα δύν. Γελθοί Ζ πόιε ησλ Γειθώλ απιώλεηαη ακθηζεαηξηθά ζηηο πιαγηέο ηνπ Ξαξλαζζνύ, αλάκεζα ζηνπο βξάρνπο πνπ ζηα αξραία ρξόληα νλνκάδνληαλ άκπεηα θαη Λαππιία. Απέλαληη θαη θάησ από ηνύο Γειθνύο εθηείλεηαη ζ θάκπνο ηεο Άκθηζζαο θαη ηεο Ηηέαο ν θόιπνο ηεο αξραίαο Θίξξαο, ν Θνξηλζηαθόο θόιπνο θαη ηα βνπλά ηεο Ξεινπνλλήζνπ. Ή πεξηνρή νθείιεη ηελ νλνκαζία ηεο ζηε ιαηξεία ηνπ Γειθίλνπ Απόιισλα, πνπ κεηαθέξζεθε εδώ θαώ ηελ αξραηόηεηα από ηελ Θξήηε. Ρα πξσία ίρλε θαηνίθεζεο ηεο πεξηνρήο ρξνλνινγνύληαη ηνλ 4ν-11ν π.σ. αηώλα, ελώ ε κεγάιε αθκή ηεο θαιύπηεη ηελ πεξίνδν από ηνλ 6ν σο ηνλ 4ν π.σ. αηώλα. Δδώ. ζηνλ «νκθαιό ηεο Γεο», όπσο ζεσξνύληαλ νη Γειθνί από ηνύο αξραίνπο Έιιελεο, βξηζθόηαλ ην καληείν ηνπ ζενύ Απόιισλα. απ' όπνπ ν ζεόο έδηλε απαληεζείο, ηνπο ρξεζκνύο, κέζσ ηεο Ξπζίαο. Ν ρώξνο απέθηεζε κεγάιε θήκε ζε νιόθιεξν ηνλ αξραίν θόζκν, ελώ παξάιιεια νη Γειθνί απνηέιεζαλ ηελ έδξα κηαο από ηηο ηζρπξόηεξεο ακθηθίπνλίεο ηεο αξραίαο Διιάδαο. Αλάκεζα ζηηο δύν παλύςειεο νξζνπιαγηέο ηνπ Ξαξλαζζνύ, ηηο Φαηδξηάδεο Ξέηξεο, θπινύλ αθόκε θαη ζήκεξα ηα λεξά ηεο Θαζηαιίαο Θξήλεο, ε νπνία ήηαλ π ηεξή θξήλε ίνπ ζενύ. Από ην ζεκείν α π σ αξρίδεη ν αξραηνινγηθόο ρώξνο ησλ Γειθώλ. έλαο από ηνπο ζεκαληηθόηεξνπο ηεο Διιάδαο. Πηα αλαηνιηθά βξίζθεηαη ην Ηεξό ηεο Ξξνλνίαο Αζελάο. Θνληά ζην ηεξό νξζώλνληαη νη δύν ζεζαπξνί ίσλ Καζζαιησηώλ ( π.σ), δειαδή κηθξνί αλαζεκαηηθνί λανί, θαζώο θαη π θπθιηθή ζόινο (4νο π.σ.). Πηα αλαρώκαηα αλάκεζα ζηε Καξκαξηά θαη ηελ Θαζηαιία Θξήλε βξίζθεηαη ην θνινζζηαίσλ δηαζπάζεσλ Γπκλάζην (4νο π.σ. αη.), ελώ ζην δπηηθό άθξν βξίζθεηαη ην Ηεξό κε ην καληείν ηνπ Ξπζίνπ Απόιισλα, ηα εξείπηα ηεο πόιεο κε ην δπηηθό λεθξνηαθείν, ίρλε ηεο Ηεξάο Νδνύ, ην ζέαηξν θαη, πην πάλσ, (ν Πηάδην πνπ έρηηζε ν Ζξώδεο ν Αηηηθόο θαη ζην νπνίν ηεινύληαλ ηα Ξύζηα. Κεηά ηελ πεξηήγεζε ζηνλ αξραηνινγηθό ρώξν, κε\ παξαιείςεηε λα επηζθεθζείηε ην Κνπζείν ίσλ Γειθώλ, όπνπ εθηίζεηαη κηα από ηηο ζεκαληηθόηεξεο αξραηνινγηθέο ζπιινγέο ηνπ θόζκνπ. Κεηαμύ ησλ εθζεκάησλ, δηαθξίλνληαη ηα αγάικαηα ηνπ Ζλίνρνπ θαη ηνπ Αληίλννπ, ηα αεηώκαηα από ηνλ αξρατθό λαό ηνπ Απόιισλα, θαη πνιιά άιια. Θνληά ζηνλ αξραηνινγηθό ρώξν βξίζθεηαη ε θσκόπνιε ησλ Γειθώλ (Θαζηξί), κε πνιιά θαηαζηήκαηα εηδώλ ιατθήο ηέρλεο. Δδώ έρεη ηελ έδξα ηνπ ην Δπξσπατθό Ξνιηηηζηηθό Θέληξν Γειθώλ, πνπ ηδξύζεθε ηα ηειεπηαία ρξόληα, ελώ ιεηηνπξγεί θαη Θαιιηηερληθόο Πηαζκόο ηεο Αλσηάηεο Πρνιήο Θαιώλ Ρερλώλ. Πηνπο Γειθνύο ηειέζζεθαλ ην 1927 θαη ην 1930 νη πεξίθεκεο Γειθηθέο Ξόξηεο, πνπ εκπλεύζζεθε ν πνηεηήο Άγγεινο Πηθειηαλόο. Νη γηνξηέο πξαγκαηνπνηήζεθαλ ράξε ζηηο αθνύξαζηεο πξνζπάζεηεο ηόζν ηνπ ίδηνπ, όζν θαη ηεο ζπδύγνπ ηνπ, Δύαο Ξάικεξ, θαη ζε απηέο νθείιεηαη θαηά πνιύ ε αλαβίσζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ αξραίνπ δξάκαηνο ζηελ Διιάδα Κπνξείηε λα επηζθεθζείηε εδώ ίν αλαζηεισκέλν ζπίηη-κνπζείν ηνπ πνηεηή.

9 Θάησ από ηνπο Γειθνύο είλαη ρηηζκέλν, επίζεο ακθηζεαηξηθά, ην ρσξηό Σξπζό, παηξίδα ηνπ ζηξαηεγνύ Καθξπγηάλλε. Πην λόηην ηκήκα ηνπ ρσξηνύ, ζηε ζέζε Άγηνο Γεώξγηνο, βξηζθόηαλ ε αξραία Θξίζζα, όπνπ ηεινύληαλ νη ηππνδξνκίεο ησλ Ξπζίσλ. Πηα βνξεην-αλαηνιηθά ηνπ ρσξηνύ Σξπζό ζώδεηαη, αλ θαη αξθεηά δηαθνξνπνηεκέλε από ηελ αξρηθή ηεο κνξθή, ε ηζηνξηθή Κνλή ηνπ Ξξνθήηε Ζιία, ε νπνία δηαηεξεί μελώλα θαη βηβιηνζήθε κε κνλαδηθέο εθδόζεηο ηνπ 19νπ αηώλα. Ξαιηόηεξα ηε Κνλή είραλ ππξπνιήζεη νη Ρνύξθνη, ηνύο νπνίνπο κηκήζεθαλ νη Ηηαινί αηή δηάξθεηα ηεο Θαηνρήο, θαηά ην Β' Ξαγθόζκην πόιεκν. Από ην παιαηόηεξν θηίζκα ηεο κνλήο ζώδνληαη ην θσηάλακκα θαη ηκήκα ηνπ ηνίρνπ. Ξεξίθεκν είλαη ην μπιόγιππην ηέκπιν ηνπ λανύ. Απάσοβα και Γίζηομο Ρν θπξηόηεξν πέξαζκα γηα ηνπο Γειθνύο, ην Δζληθό Ξάξθν θαη ηηο ρηνλνδξνκηθέο εγθαηαζηάζεηο ηνπ Ξαξλαζζνύ είλαη ε γξαθηθή νξεηλή θσκόπνιε Αξάρνβα. Σηηζκέλε νίνπο πξόπνδεο ίνπ Ξαξλαζζνύ, ζε πςόκεηξν 940 κ., απέρεη 35 ρικ. Από ηε Ιηβάδηα θαη είλαη μαθνπζηή γηα ηα πθαληά ηεο, Πηελ είζνδν ηεο" πόιεο βξίζθεηαη ε πξνηνκή ηνπ Θαξατζθάθε, πνπ ζπκίδεη ηε λίθε ηνπ θαηά ηνπ ζηξαηνύ ηνπ Κνπζηαθά-κπέε ην 1821, πνπ ζήκαλε ηελ απειεπζέξσζε ηεο αλαηνιηθήο Πηεξεάο. Θνληό ζία Θαιύβηα Αξάρνβαο, αλαδεηήζηε ην Θσξύθην άληξν, ζπήιαην ξε πινύζην ζηαιαθηηηηθό θαη ζηαιαγκηηηθό δηάθνζκν θαη κήθνο πνπ θζάλεη ηα ηη. Ξξνηνύ αλαρσξήζεηε από ηελ Αξάρνβα, επηζθεθζείηε ηελ αγνξά ηεο, όπνπ ζα έρεηε ηελ επθαηξία λα πξνκεζεπηείηε ληόπηα πξντόληα, όπσο πθαληά, θόθθηλν κπξνύζθν θξαζί θαη θνξκαέια, ην ληόπην ηπξί. Πην δξόκν Αξάρνβαο-Ιηβαδεηάο ζα βξείηε δηαθιάδσζε πξνο ην Γίζηνκν, πνπ θαηνηθείηαη νπνίν π.σ., όπσο καξηπξνύλ νη πξνκπθελαίθνί ηάθνη πνπ έρνπλ απνθαιπθζεί ζηελ πεξηνρή. Δδώ ζώδεηαη ν ρώξνο ηνλ νπνίν ρξεζηκνπνίεζε ν Γ. Θαξατζθάθεο σο ζηξαηεγείν θαηά ηε κάρε ηνπ Γίζηνκνπ. Ρν ρσξηό, όκσο, έγηλε παζίγλσζην ζηε λεόηεξε ηζηνξία ηνπ ηόπνπ θαη γηα ηε ζθαγή 218 ακάρσλ, ζηηο 10 Ηνπλίνπ 1944, από ία γεξκαληθά ζηξαηεύκαηα θαηνρήο. ΤΠΑΙΘΡΙΑ ΠΟΡ ΚΑΙ ΑΝΑΦΤΥΗ Ν Ξαξλαζζόο είλαη βνπλό ηδαληθό γηα πεδνπνξία θαη νξεηβαζία. Ρα κνλνπάηηα θαη νη δηαδξνκέο πνπ κπνξείηε λα αθνινπζήζηε είλαη πνιιά. Θάπνηα από απηά, κάιηζηα, ζαο επηηξέπνπλ λα πξνζεγγίζεηε αξθεηά από ηα αμηνζέαηα ηνπ Ξάξθνπ θαη ηεο γύξσ πεξηνρήο. Ν Ξαξλαζζόο, όκσο, είλαη ηδηαίηεξα αγαπεηόο θαη από ηνπο ιάηξεηο ηεο αλαξξίρεζεο. Νη νξζνπιαγηέο ζηηο νπνίεο θπξίσο δνθηκάδνπλ ηηο ηθαλόηεηεο ηνπο είλαη ε Ιηάθνπξα, ν Θνύβεινο ή Εεκέλν, ε πεξηνρή ίνπ Ρζάξθνπ θαη ν Γεξνληόβξαρνο. Πηηο θνξπθέο ηνπ Ξαξλαζζνύ ιεηηνπξγνύλ ηα κεγαιύηεξα θαη πιένλ πνιπζύρλαζηα ρηνλνδξνκηθά θέληξα ηεο ρώξαο. Ξξόθεηηαη γηα ηα ρηνλνδξνκηθά θέληξα ηνπ ΔΝΡ, ζηηο ηνπνζεζίεο Φηεξόιαθθα θαη Θειάξηα. Ρν ρηνλνδξνκηθό θέληξν ζηελ Φηεξόιαθθα είλαη παιαηόηεξν (1976) θαη δηαζέηεη δύν ελαέξηνπο θαη δύν ζπξόκελνπο αλαβαηήξεο. Ρν πην πξόζθαην ρηνλνδξνκηθό θέληξν, ζηα Θειάξηα, δηαζέηεη ηξεηο ελαέξηνπο θαη ηξεηο ζπξόκελνπο αλαβαηήξεο, θαζώο θαη κία ηειεθακπίλα, ελώ ππάξρεη θαη ελαέξηνο αλαβαηήξαο πνπ ζπλδέεη ηηο δύν ηνπνζεζίεο. Πηηο πιαγηέο ηνπ Γεξνληόβξαρνπ ιεηηνπξγεί ην κηθξό ρηνλνδξνκηθό θέληξν ηνπ Αζελατθνύ Νκίινπ Πθη (Ski club), κε ηξεηο ζπξόκελνπο αλαβαηήξεο. Πηα ρηνλνδξνκηθά θέληξα ιεηηνπξγνύλ θαθεηεξίεο, εζηηαηόξην, θαηαζηήκαηα ελνηθίαζεο θαη αγνξάο εμνπιηζκνύ, ζρνιέο ζθη θαη ζηαζκνί Ξξώησλ Βνεζεηώλ. Κε θέληξν ηελ Αξάρνβα, επίζεο, νξγαλώλνληαη πνηθίιεο άιιεο ππαίζξηεο δξαζηεξηόηεηεο, όπσο πνδήιαην βνπλνύ θαη αιεμίπησην πιαγηάο, ελώ ηδηαίηεξε δηάδνζε έρεη θαη ην νξεηβαηηθό ζθη, θαζώο εδώ ππάξρνπλ νη πην γλσζηέο δηαδξνκέο νιόθιεξεο ηεο Διιάδαο. Σο παπαπάνω κείμενο πποέπσεηαι από ηον ηαξιδιωηικό οδηγό ΣΑ ΔΘΝΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΣΗ ΔΛΛΑΓΑ / ΓΙΧΡΓΟ ΦΗΚΑ / EXPLORER