Σκέψου... ράσε και Ζήσε καλύτερα!!!

Transcript

1 ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΤΕΥΧΟΣ 53 Σκέψου... ράσε και Ζήσε καλύτερα!!! ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ «Πράσινα ώρα» και Χριστούγεννα! Έντονα καιρικά φαινόμενα! Σύσκεψη για τα προβλήματα του Κορινθιακού σελ. 04 σελ. 06 σελ. 12 ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ

2

3 EDITORIAL !!!! Ι ΙΟΚΤΗΣΙΑ! ΝΟΕ-ΔΕΚ 2013 Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση Πολιτισμού & Περιβάλλοντος Μεναίχμου 1-3 Ψανή Ναύπακτος Τηλ.: fax: Υπεύθυνος Έκδοσης Τάσος Ξύδης Η αλληλεγγύη δεν είναι μια αφηρημένη έννοια. εν είναι μια απλή λέξη. Είναι μια πρακτική. Μία πρακτική που αποδεικνύεται καθημερινά με τις πράξεις μας και η οποία φυσικά δεν έχει καμία σχέση με τη φιλανθρωπία. Είναι το ηθικό καθήκον που έχουν τα μέλη μιας κοινωνίας να αλληλοϋποστηρίζονται και να αλληλοβοηθούνται. Ιδιαίτερα στις μέρες μας που η οικονομική κρίση μας έχει καταβάλει όλους, δεν πρέπει να επιτρέψουμε να μετατραπεί σε κρίση αξιών. Έχει έρθει η ώρα που πρέπει να ανασύρουμε αξίες και δυνάμεις που μέχρι σήμερα δεν γνωρίζαμε ότι τις έχουμε. υνάμεις ανθρωπιάς. Αξίζει να αναρωτηθούμε λοιπόν, τι κάνουμε ή καλύτερα τι δεν κάνουμε, για να στηρίξουμε ευπαθείς ομάδες ή και άτομα που χρειάζονται τη βοήθειά μας στις μέρες μας. Έρχονται ημέρες εορτών, ημέρες αλληλεγγύης. Ένας λόγος παραπάνω για να αισθανθούμε και πάλι άνθρωποι. Ας προσπαθήσουμε να συμμετάσχουμε σε κάθε τι που ανακουφίζει και δίνει ελπίδα. Να είστε καλά και Καλές Γιορτές. Αλληλεγγύη Τάσος Ξύδης Υπεύθυνος Έκδοσης Σχεδιασμός Εντύπου / ημιουργικό Τάσος Λοβέρδος t.loverdos@gmail.com Ι Α Ν Ε Μ Ε Τ Α Ι Ω Ρ Ε Α Ν Το περιοδικό μας διατίθεται ΩΡΕΑΝ και στο super market - ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΣ θέση Λαγκαδούλα Ναύπακτος

4 4 ΟΙΚΟθέμα «Πράσινα ώρα» και Χριστούγεννα! Τ α Χριστούγεννα, για πολλούς είναι ταυτισμένα με ανταλλαγές δώρων. Όλοι μας, άλλος λίγο, άλλος πολύ, καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για να αγοράσουμε δώρα που θα μοιράσουμε ή θα ανταλλάξουμε με φίλους, γνωστούς και την οικογένειά μας. Εμπορικά κέντρα και καταστήματα ξεχειλίζουν από αγχωμένους καταναλωτές προς αναζήτηση αυτών των δώρων. Αποτέλεσμα να «αδειάζουν» τα πορτοφόλια και να γεμίζουν τα σπίτια με σωρούς από gadgets, ρούχα και παιχνίδια για τα παιδιά. Όλη αυτή η παγκόσμια παραζάλη των ημερών -σε συνάρτηση με τους κινδύνους που δημιουργούνται από την καύση μεγάλων ποσοτήτων από ορυκτά καύσιμα για την παραγωγή, συσκευασία και μεταφορά εμπορευμάτων- έχει οδηγήσει πολλούς ανθρώπους να αναζητούν τρόπους για ένα νέο «πράσινο»- οικολογικό τρόπο ζωής. Τα «πράσινα» Χριστούγεννα μπορεί να διαρκέσουν λίγο περισσότερο αν σχεδιαστούν εκ των προτέρων με σύνεση και οικολογική συνείδηση. Αν θα τα καταφέρουμε όλοι μας να είναι «πράσινα»; Μπορεί! Τουλάχιστον ας το δοκιμάσουμε! Αυτή η πράξη μας να γίνει μια ισχυρή δήλωση των οικολογικών πεποιθήσεων μας! Κάντε δώρο στα παιδιά σας μαθήματα οικολογίας! Ακολουθώντας ένα «πράσινο» δρόμο, το δρόμο που οδηγεί σε ένα υγιές περιβάλλον, σημαίνει ότι έχετε αρχίσει να

5 εξοικονομείτε χρήσιμα υλικά από αυτά που πηγαίνουν συνήθως στους κάδους σκουπιδιών και μεταφέρονται τέλος στις χωματερές. Ανακυκλώστε οτιδήποτε ανακυκλώνεται, μην πετάτε αλόγιστα στα σκουπίδια, χαρτιά περιτυλίγματος, κουτιά, γυαλιά, μπουκάλια κ.λπ. Σκίζοντας με ανυπομονησία το αμπαλάζ από τα δώρα που σας κάνουν ή από αυτά που κάνετε, αφιερώστε λίγο χρόνο να μαζέψετε τα απομεινάρια μαζί με τα παιδιά σας και μετά πετάξτε τα στους κάδους ανακύκλωσης. Καθίστε μαζί τους και εξηγήστε τους με απλά λόγια τα οφέλη που έχουμε εμείς οι άνθρωποι από την ανακύκλωση και πώς συμβάλλουμε θετικά με αυτόν τον τρόπο στην πορεία που θα έχει από εδώ και πέρα η Γη. Πολλά δώρα από αυτά που κάνουμε συνήθως πριν καλά-καλά τελειώσουν οι γιορτές παίρνουν το δρόμο για τα σκουπίδια. Τσάντες, σακούλες, χαρτιά περιτυλίγματος, κουτιά, κ.λπ. ρυπαίνουν άσκοπα το περιβάλλον, άλλα πάλι μένουν θαμμένα στα ντουλάπια, στις αποθήκες και στα πατάρια μέχρι τα επόμενα Χριστούγεννα. Γι αυτό φέτος σκεφτείτε «πράσινα», σκεφτείτε οικολογικά, σκεφτείτε να χαρίσετε μια εμπειρία στους ανθρώπους σας και ιδιαίτερα στα παιδιά, που είναι σίγουρο πως θα διαρκέσει για πάντα στη μνήμη τους. ώστε το καλό παράδειγμα στους μικρούς, μυήστε τους στην οικολογία. Τα παιδιά μας είναι το μέλλον και αυτό που πρέπει να κατανοήσουν, και ας είναι ακόμη μικρά, είναι ότι πρέπει κάθε πράξη μας, κάθε σκέψη μας, κάθε ενέργειά μας να δείχνει: Σεβασμό και Αγάπη για τη Φύση! Αυτό είναι το καλύτερο δώρο που θα κάνετε φέτος στις γιορτές. Να διαδώσετε σε όλους ότι η Φύση μάς έχει ανάγκη Τώρα! ΟΙΚΟθέμα 5

6 6 ΟΙΚΟθέμα Έντονα καιρικά φαινόμενα! Π λημμύρες, φωτιές, σεισμοί, γενικά όλα τα επικίνδυνα φυσικά φαινόμενα προκαλούν πανικό, αφού η ανθρώπινη φύση συνειδητοποιεί πως δεν μπορεί να τα ελέγξει. Γι αυτό καλό είναι να είμαστε προετοιμασμένοι και να γνωρίζουμε από πριν μερικά πράγματα που θα μας φανούν χρήσιμα εκείνη την ώρα - που καλό είναι να μην έρθει ποτέ. Ο κάθε ήμος θα πρέπει να ενημερώνει τους πολίτες σχετικά με περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, αλλά και οι πολίτες θα πρέπει να γνωρίζουν κάποια βασικά πράγματα, που σε κάθε περίπτωση αποτελούν ένα εφόδιο γνώσης για τη δύσκολη στιγμή. Κάποια βασικά θα πρέπει να φροντίσουμε να κάνουμε και εμείς οι ίδιοι, μια και η πρόληψη είναι πιο εύκολη από την αποκατάσταση των ζημιών και πολλές φορές σώζει ανθρώπινες ζωές. Απλά βήματα που σώζουν... Βεβαιωνόμαστε ότι τα φρεάτια έξω από το σπίτι μας δεν είναι φραγμένα, όπως και ότι οι υδρορροές λειτουργούν κανονικά. Αν υπάρχουν απορρίμματα, φερτά υλικά, φυλλώματα δένδρων, κλπ, τα οποία βρίσκονται σε δρόμους και κοινόχρηστους χώρους και μπορεί να προκαλέσουν το φράξιμο σε φρεάτια όμβριων υδάτων, τα μαζεύουμε και τα απομακρύνουμε. Ας μη τα περιμένουμε όλα από τον ήμο και την πολιτεία. Απαραίτητο είναι να έχουμε εφόδια πρώτης ανάγκης, όπως φακό, φορητό ραδιόφωνο με μπαταρίες, πυροσβεστήρα, αλλά και κουτί πρώτων βοηθειών. Σε όλες τις περιπτώσεις λάβετε ειδική μέριμνα για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους. Σημαντικό είναι να ενημερωνόμαστε διαρκώς από το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση, για την εξέλιξη των καιρικών φαινομένων. Σε περίπτωση ανάγκης καλούμε την Αστυνομία (100), την Πυροσβεστική (199) ή το ΕΚΑΒ (166). Τα παραπάνω τηλέφωνα τα γράφουμε σε εμφανές σημείο μέσα στο σπίτι και βεβαιωνόμαστε ότι τα παιδιά μας τα γνωρίζουν. Εξηγούμε σε όλα τα μέλη της οικογένειας πώς να αναγνωρίζουν ήχους που

7 προμηνύουν καταστροφή (π.χ. σειρήνες), πώς και πότε να κλείνουν τις παροχές ηλεκτρικού και νερού, πώς να χρησιμοποιούν το πυροσβεστήρα, πώς να καλούν σε βοήθεια, κ.λ.π. Όταν βρισκόμαστε έξω από το σπίτι, δεν διασχίζουμε χείμαρρους πεζοί ή με το αυτοκίνητο μας, το εγκαταλείπουμε αν ακινητοποιήθηκε μια και ενδέχεται να παρασυρθεί ή να πλημμυρίσει. Μένουμε μακριά από ηλεκτροφόρα καλώδια, με τις περιπτώσεις ηλεκτροπληξίας να αυξάνονται στην περίπτωση των έντονων καιρικών φαινομένων. Σε περίπτωση πλημμύρας εγκαταλείπουμε υπόγειους χώρους και μετακινούμαστε σε ασφαλές υψηλό σημείο. ΟΙΚΟθέμα 7

8 8 ΟΙΚΟδράσεις GREEN PANOU Ποδηλατάδα με την ομάδα «Ecomobility» στη Ναύπακτο Ο ι μαθητές της Γ τάξης του Γυμνασίου από τα Εκπαιδευτήρια Πάνου, με στόχο την ευαισθητοποίηση για την οικολογική μετακίνηση, συμμετείχαν στον διαγωνισμό «Ecomobility», με την υποστήριξη της σχολικής περιβαλλοντικής ομάδας «GreenPanou». Με τον προβληματισμό: Αν μπορούν οι χρήστες ποδηλάτου να μετακινηθούν άνετα και με ασφάλεια προπαντός, σε μια πόλη σαν τη Ναύπακτο, που είναι ιδανική για ποδήλατο, καθώς έχει έτοιμο ποδηλατοδρόμο και με το κέντρο της να είναι μικρό και χωρίς λεωφόρους, ξεκίνησαν όλα. Έτσι η ομάδα «Ecomobility» επέλεξε να μελετήσει την οικολογική μετακίνηση με ποδήλατο στην πόλη της Ναυπάκτου. Το πρώτο βήμα ήταν να κληθεί στο σχολείο ο Πρόεδρος του ποδηλατικού συλλόγου Ναυπάκτου ημήτρης Παπαδούλας, ο οποίος μέσα από μια παρουσίαση ενημέρωσε τους μαθητές για την ασφαλή χρήση του ποδηλάτου στην πόλη, παρουσιάζοντας μάλιστα αντίστοιχα παραδείγματα χρήσης του ποδήλατου σε μικρές αλλά και μεγάλες πόλεις του εξωτερικού. Στις 10 Νοεμβρίου αποφασίστηκε η ομάδα «Ecomobility» να δει στην πράξη τον ποδηλατοδρόμο της Ναυπάκτου που μελετά και να αποτυπώσει τα θετικά και αρνητικά του στοιχεία. Στο επόμενο βήμα της δράσης, διοργάνωσαν μια ποδηλατάδα, βιώνοντας στην πράξη την διαδρομή μέσα στην πόλη και στον ποδηλατοδρόμο της πόλης. Μια ηλιόλουστη ημέρα, με σημείο συνάντησης τον Φλοίσβο στην παραλία της Ψανής, οι ποδηλάτες της ομάδας «Ecomobility» μαζί με άλλους συμμαθητές τους, τους εκπαιδευτικούς τους, αλλά και λάτρεις του ποδηλάτου ξεκίνησαν. Στο πλευρό της ομάδας, εξασφαλίζοντας την ποδηλατοβόλτα, ήταν άνδρες του τμήματος Τροχαίας Ναυπάκτου, αλλά και του Λιμενικού, που φρόντιζαν να αποτρέπουν όσα οχήματα επέμεναν να εισβάλουν και να σταθμεύουν στον ποδηλατοδρόμο αγνοώντας τους ποδηλάτες. Η ποδηλατάδα τερμάτισε στο Ενετικό λιμάνι της πόλης, όπου η ομάδα «Ecomobility» μοίρασε ενημερωτικά φυλλάδια για τα οφέλη του ποδηλάτου στους διερχόμενους, ενώ μετά και την βιωματική αυτή δράση έθεσε ως στόχο να μεταφέρει σε όλους τη βασική της διαπίστωση: Η ασφαλής κυκλοφορία μας δεν είναι τόσο θέμα υποδομών όσο σεβασμού και παιδείας.

9 ΟΙΚΟδράσεις 9

10 10 ΟΙΚΟθέμα Μια ακόμα... διάσκεψη για το Κλίμα Αντιπρόσωποι από περισσότερες από 190 χώρες συναντήθηκαν από 11 έως και 22 Νοεμβρίου στη Βαρσοβία για τις ετήσιες διεθνείς διαπραγματεύσεις για το κλίμα. Η γνωστή ως η 19η ιάσκεψη των Μερών της Σύμβασης Πλαίσιο του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή - «COP19». Οι χώρες αντιμετωπίζουν την πρόκληση του πώς να δημιουργηθεί μια ευρεία συμμετοχή σε μια διεθνή συμφωνία για το κλίμα, ενθαρρύνοντας παράλληλα φιλόδοξες μειώσεις στην εκπομπή ρύπων. Σε δύο χρόνια, στο Παρίσι, το ίδιο σύνολο των χωρών θα συναντηθούν για τη σύναψη μιας νέας παγκόσμιας συμφωνίας για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, που προορίζεται να τεθεί σε ισχύ από το Οι αντιπρόσωποι στη Βαρσοβία εργάστηκαν για επιμέρους ζητήματα - όπως το πώς να υποστηρίξουν πολιτικές που μειώνουν τις εκπομπές ρύπων, την αποψίλωση των δασών, και πώς να χρηματοδοτηθεί το έργο που μειώνει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Η πρόκλησή τους: να υπάρξει ευρεία συμμετοχή, ενθαρρύνοντας παράλληλα φιλόδοξες μειώσεις των εκπομπών ρύπων. Αποχωρούμε από τη βρώμικη διάσκεψη της Βαρσοβίας για το κλίμα Φυσικά δεν περίμενε κανένας σημαντικές εξελίξεις, όμως στη διάσκεψη, για μια ακόμα φορά, καταγράφηκε η απροθυμία των κυβερνήσεων για διαπραγματεύσεις, με τα συμφέροντα των μεγαλύτερων βιομηχανικών ρυπαντών να έχουν επισκιάσει τις ανάγκες των πολιτών όλου του κόσμου. Για λόγους που εξηγούν σε κοινή τους ανακοίνωση, το WWF, η Greenpeace και άλλες 12 οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών αποφάσισαν να αποσυρθούν από την 19η Παγκόσμια ιάσκεψη για το Κλίμα. Η Σαμάνθα Σμίθ, επικεφαλής της Παγκόσμιας Πρωτοβουλίας για το Κλίμα και την Ενέργεια του WWF δήλωσε σχετικά: «Η απροθυμία των κυβερνήσεων να πάρουν στα σοβαρά τις διαπραγματεύσεις δεν μας άφησε άλλη επιλογή από την αποχώρηση. εν εγκαταλείπουμε τις πρωτοβουλίες του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, παρά μόνο τη φετινή διάσκεψη, στην οποία τα συμφέροντα των μεγαλύτερων βιομηχανικών ρυπαντών έχουν επισκιάσει τις ανάγκες των πολιτών όλου του κόσμου. Ήρθε η στιγμή που πρέπει να πούμε αρκετά, ως εδώ και να αποχωρήσουμε». Ο Κούμι Ναϊντού, διευθυντής της ιεθνούς Greenpeace τόνισε: «Η κυβέρνηση της Πολωνίας έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της να μετατρέψει τις κλιματικές συνομιλίες σε παράσταση για τη βιομηχανία του άνθρακα και του λιγνίτη. Μαζί με την Ιαπωνία, την Αυστραλία και τον Καναδά -συνεπικουρούμενες από την αδιαφορία των άλλων κυβερνήσεων- έδωσαν ένα χαστούκι στο πρόσωπο όσων πλήττονται από τα ακραία φαινόμενα των κλιματικών αλλαγών». Σε κοινή δήλωση όλων των οργανώσεων αναφέρεται: «Φτάνει πια! ηλώσαμε εξαρχής τη συμπαράστασή μας με τα εκατομμύρια συνανθρώπων μας που έπεσαν θύματα

11 του τυφώνα Haiyan στις Φιλιππίνες την προηγούμενη εβδομάδα και με όλους εκείνους που ζουν από πρώτο χέρι τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Το δράμα τόσων ανθρώπων σε ολόκληρο τον πλανήτη, μας υποχρεώνει να είμαστε ειλικρινείς με όσα διαδραματίζονται στην 19η Παγκόσμια ιάσκεψη για το Κλίμα στη Βαρσοβία (COP19).Η ιάσκεψη της Βαρσοβίας, αντί να αποτελεί ένα σημαντικό σκαλοπάτι για τη δίκαιη μετάβαση σε ένα βιώσιμο μέλλον, αυτή τη στιγμή οδεύει σε πλήρη αποτυχία. Συγκεκριμένα, οι πρακτικές πολλών πλούσιων κρατών υπονομεύουν την ίδια τη Σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή...». Άλλο ένα λοιπόν συνέδριο, με συζητήσεις επί συζητήσεων που στην πράξη δεν δεσμεύουν κανένα, με τον πλανήτη να εκπέμπει SOS, ή μήπως βάλανε μυαλό οι «μεγάλοι» και θα καθίσουν στο τραπέζι λαμβάνοντας αποφάσεις που δεν θα μείνουν μόνο στα χαρτιά; ΟΙΚΟθέμα 11

12 12 ΟΙΚΟθέμα Σύσκεψη για τα προβλήματα του Κορινθιακού Σ ύσκεψη πραγματοποιήθηκε στην Περιφέρεια υτικής Ελλάδας με θέμα την προστασία του Κορινθιακού Κόλπου, όπου Φορείς και Οικολογικές Οργανώσεις έθεσαν για πολλοστή φορά τα προβλήματα επί τάπητος Μετά από αίτημα της Ομοσπονδίας Οικολογικών Οργανώσεων Κορινθιακού Κόλπου «Η Αλκυών» και από πρόσκληση του αντιπεριφερειάρχη Περιβάλλοντος και Υποδομών Νικόλαου Υφαντή στη σύσκεψη - συνάντηση αυτή συμμετείχαν η Γεν. /νση Αναπτυξιακού Προγραμματισμού περιβάλλοντος και υποδομών, η /νση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού, η /νση Τεχνικών έργων Π..Ε. η /νση Τεχνικών Έργων Π.Ε. Αχαΐας, η /νση Ανάπτυξης Π.Ε. Αχαΐας, αντιπροσωπεία της Ομοσπονδίας μας και εκπρόσωποι των συλλόγων - μελών της από την Ακράτα, το ιακοπτό, το Αίγιο, τον Ερινεό, το ρέπανο και τη Ναύπακτο. Τα θέματα που τέθηκαν και απασχόλησαν τη συνάντηση αφορούσαν: «Ειδική χωροταξική μελέτη για τον Κορινθιακό - Περιφερειακά Χωροταξικά». Το θέμα αφορά την ολοκλήρωση μιας ειδικής χωροταξικής μελέτης που θα συμπεριλαμβάνει όλες τις παράκτιες περιοχές του Κορινθιακού Κόλπου, ένα βασικό εργαλείο στην βιώσιμη προοπτική της ευρύτερης περιοχής του κόλπου. «ιεπιστημονική πρόταση παρακολούθησης των θαλάσσιων συστημάτων του Κορινθιακού και Πατραϊκού Κόλπου» όπου Κατατέθηκε διεπιστημονική πρόταση από Ερευνητές - Επιστήμονες του Πανεπιστημίου Πατρών και του ΕΛΚΕΘΕ για την διαχρονική παρακολούθηση των δύο θαλασσών. Σημειώνεται ότι ο Κορινθιακός Κόλπος, αν και κλειστό - ευαίσθητο θαλάσσιο οικοσύστημα, έχει να μελετηθεί από το έτος «Ρύπανση ποταμών -χειμάρρων- θάλασσας από βιομηχανικά και αστικά απόβλητα». Παρουσιάστηκε η κατάσταση που επικρατεί αναλυτικά σε κάθε ποτάμι και χείμαρρο της Αιγιάλειας και της Ναυπακτίας, σε Κράθι, Σελινούντα, Μεγανίτη και δέλτα Μόρνου. Ζητήθηκε να παρθούν συγκεκριμένα μέτρα προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας των επίγειων και υπόγειων υδάτων κατά λεκάνη απορροής. «ιαχείριση απορριμμάτων -υποδομές- θαμμένα σκουπίδια στα ποτάμια και στις ακτές της Αιγιαλείας και της Ναυπακτίας». Επισημάνθηκε σε όλους τους τόνους η ανικανότητα και η έλλειψη βούλησης της ημοτικής αρχής του ήμου Αιγιάλειας στην σωστή λειτουργία του ΧΥΤΑ Ανατολικής Αιγιάλειας. Για τον υπο κατασκευή ΧΥΤΑ Παπανικολού στον Ερινεό Αχαίας, καταδείχτηκε για πολλοστή φορά η ακαταλληλότητα της θέσης. Στις εκβολές του Μόρνου ποταμού έγινε στο παρελθόν αποκατάσταση της χωματερής Ναυπάκτου που λειτουργούσε για δεκαετίες πολύ κοντά στη θάλασσα. Σήμερα οι περιοχές γύρω από την παλιά χωματερή είναι γεμάτες από λύματά της και μολύνεται άμεσα η θάλασσα. Η περιοχή ομοιάζει με τοξική βόμβα που συνεχώς ρυπαίνει το επίγειο και υπόγειο οικοσύστημα της ευρύτερης περιοχής. «Εγκατάσταση της πρώην εταιρείας

13 ΟΙΚΟθέμα 13 «Αμιαντίτ» στο ρέπανο Πατρών». Καταγγέλθηκε από τους συλλόγους η αδιαφορία τόσο των ιδιοκτητών όσο και της Περιφέρειας υτικής Ελλάδας και της Πολιτείας σε επίπεδο Υπουργείων για τις συνέπειες που έχουν στην υγεία των κατοίκων τα αποθέματα προϊόντων αμιάντου και πετρελαιοειδών που είναι διάσπαρτα μέσα στο οικόπεδο της εταιρείας. «ιάβρωση των ακτών της Αιγιαλείας - παράνομες αμμοληψίες στα ποτάμια» Προτάθηκε συγκεκριμένο πλέγμα μέτρων όπως: Παύση λήψης αμμοχάλικου μέσα από τις κοίτες των ποταμών τόσο της Αιγιάλειας όσο και της Ναυπακτίας. Περιοδική αμμοχαλικοληψία, κατόπιν μελέτης δημοσίων ερευνητικών ιδρυμάτων υπο την αιγίδα της Π..Ε., σε περιοχές που εγκυμονεί κινδύνους υπερχείλισης των επίγειων υδάτων. Τεχνικός εμπλουτισμός των ακτών με φερτές ύλες των ποταμών από τα οριζόμενα σημεία των ανωτέρω μελετών. Στο τέλος της σύσκεψης ανταλλάχθηκαν απόψεις επί των προτάσεων, με την ελπίδα τη θετική αντίδραση της Περιφέρειας υτικής Ελλάδας και της πολιτείας. Να σημειώσουμε ότι τα θέματα του Κορινθιακού Κόλπου έχουν απασχολήσει και κατά το παρελθόν αρμόδια όργανα, έως και τη Βουλή που εξέδωσε σχετικό ψήφισμα με συγκεκριμένες ενέργειες. Οι όποιες προτάσεις, λύσεις και δράσεις παρέμεναν για μια ακόμα φορά δυστυχώς στα χαρτιά.

14 14 ΟΙΚΟδράσεις Ένας ήρωας της ανακύκλωσης! Βραζιλία δεν είναι μόνο σάμπα, ποδόσφαιρο, απέραντη φτώχεια και απελπισία στη φαβέλα, είναι και μια νέα οικονομική υπερδύναμη για τον 21ο αιώνα. Σήμερα η Βραζιλία με τον πληθυσμό των 200 εκατομμυρίων ανθρώπων, είναι το συνώνυμο της πολλά υποσχόμενης μεγάλης χώρας με τεράστιες οικονομικές δυνατότητες. Η οικονομία της χαρακτηρίζεται από τις πιο «δυνατές» παγκόσμια με τους πόρους που διαθέτει και το γεωφυσικό πλούτο της, και βρίσκεται μόλις πίσω μόνο από τις ΗΠΑ, την Κίνα, την Ιαπωνία, τη Γερμανία και τη Γαλλία. Στην περίπτωση όμως της προστασίας για την μόλυνση βρίσκεται αρκετά βήματα πίσω και δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποτελέσει παγκόσμιο παράδειγμα προς μίμιση. Αν και είναι η παγκόσμια δύναμη στην ανακύκλωση αλουμινίου, εξακολουθεί να υπάρχει μόλυνση σε πολλά ποτάμια και πολλές πόλεις, με τα τροπικά της δάση να αποτελούν «χωματερές» για κάθε μορφή συσκευασιών και για πλαστικά απόβλητα. Η ανακύκλωση τέτοιων συσκευασιών είναι «θείο δώρο» για χιλιάδες φτωχούς που επιβιώνουν συλλέγοντας αυτές. Ο Roberto da Silva είναι ένας από αυτούς του φτωχούς ανθρώπους και άνεργος. Για χρόνια, ο ποταμός Tiete River τον έτρεφε με τα ψάρια του, με τον Roberto να εξακολουθεί και σήμερα να ζει από τον ποταμό, όχι ψαρεύοντας, αφού το ποτάμι είναι «νεκρό» πλέον από τη μόλυνση, αλλά μαζεύοντας τόνους πλαστικών συσκευασιών από το μολυσμένο ποτάμι, που περνά δίπλα σε μια από τις μεγαλύτερες πόλεις την Νότιας Αμερικής, το Sao Paulo.

15 ΟΙΚΟδράσεις 15 Το «στρατηγείο του» βρίσκεται στην όχθη του ποταμού, στο Santana do Parnaiba, 20 χιλιόμετρα από την πόλη του Sao Paulo, όπου εκεί μαζεύει ότι έρχεται επιπλέοντας από τη μεγάλη πόλη και στη συνέχεια το πουλά σε κέντρο ανακύκλωσης. Επτακόσια κιλά πλαστικού μέσα από το ποτάμι μαζεύει ο Roberto την εβδομάδα, που του αποδίδουν εισόδημα δολάρια το χρόνο. Έχει και έναν βοηθό-συνεργάτη, τον Esmeraldo που συνεργάζονται άψογα. Ο Roberto γεμίζει τις αυτοσχέδιες βάρκες, που έχει κατασκευάσει ο ίδιος, με τις συσκευασίες και τα διάφορα πλαστικά από το ποτάμι και επιστρέφει στη όχθη. Εκεί ο Esmeraldo ξεφορτώνει τη βάρκα μέχρι να γυρίσει και πάλι ο Roberto με τη δεύτερη βάρκα του. Μάλιστα αδειάζει και το περιεχόμενο (νερό και ότι άλλο) από τα πλαστικά μπουκάλια ώστε να είναι πραγματικό το βάρος των πλαστικών συσκευασιών που θα πάνε για ανακύκλωση. «εν είναι σωστό να πουλάμε το πλαστικό μαζί με το περιεχόμενο τους», λέει ο Roberto, «πρέπει να κάνουμε σωστά τη δουλειά μας. Είμαστε φτωχοί, όχι όμως κλέφτες όπως οι πολιτικοί μας»! Αν και δεν χρησιμοποιεί γάντια, μπότες, μάσκα και άλλα προστατευτικά, καθώς το ποτάμι έχει και μια άσχημη μυρωδιά, λέει πως ποτέ δεν έπαθε κάτι από τα νερά του ποταμού, χρόνια τώρα, χαρακτηρίζοντας τον εαυτό «βιολογικό φαινόμενο».

16 Το μυστικό είναι στις πηγές του ΦΥΣΙΚΟ ΜΕΤΑΛΛΙΚΟ ΝΕΡΟ ΚΟΡΠΗ : ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΣΤΙΣ ΠΗΓΕΣ ΤΟΥ! Σήμερα που η καθημερινότητά μας έχει γίνει πιο απαιτητική από ποτέ, το ΚΟΡΠΗ είναι ο καλύτερος σύμμαχος για την ενέργεια και τη ζωτικότητα που χρειαζόμαστε... καθώς έχει ένα «μυστικό». To «μυστικό» αυτό δεν είναι άλλο από τις πηγές του! Το ΚΟΡΠΗ πηγάζει από την περιοχή Κορπή στην Ορεινή Αιτωλοακαρνανία, φημισμένη εδώ και αιώνες για τις ευεργετικές ιδιότητες των πηγών της. Μάλιστα από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλοί ήταν αυτοί που επισκέπτονταν την περιοχή για ποσιθεραπεία, ενώ υπάρχουν και πολλές μαρτυρίες ανθρώπων που ευεργετήθηκαν από αυτές τις πηγές.

17 ΟΙΚΟδράσεις 17 Ποδήλατα, ξεπέρασαν σε πωλήσεις τα αυτοκίνητα Τις πωλήσεις αυτοκινήτων ξεπέρασαν κατά την περσινή χρονιά, οι πωλήσεις ποδηλάτων σε 23 ευρωπαϊκές χώρες, πλην του Βελγίου και του Λουξεμβούργου. Περισσότερα ποδήλατα από αυτοκίνητα πουλήθηκαν στην Ιταλία για πρώτη φορά μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο πέρυσι πουλήθηκαν ποδήλατα έναντι επιβατικών αυτοκινήτων. Πρωταθλητές στην ανακύκλωση μπαταριών Με αναλογία πέντε προς ένα, οι πωλήσεις ποδηλάτων στη Ρουμανία ξεπέρασαν κατά πολύ εκείνες των αυτοκινήτων. Η τάση κυριάρχησε ακόμα και στην Ισπανία, όπου για πρώτη φορά οι πωλήσεις ποδηλάτων ξεπέρασαν τις πωλήσεις αυτοκινήτων. Η έρευνα συνέκρινε τις πωλήσεις αυτοκινήτων και ποδηλάτων σε 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πλην της Κύπρου και της Μάλτας για τις οποίες δεν υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία για τις νέες αγορές επιβατικών οχημάτων. Οι μόνες χώρες που οι πωλήσεις αυτοκινήτων ξεπέρασαν τις πωλήσεις ποδηλάτων ήταν το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο. Σύμφωνα με τους αναλυτές η τάση οφείλεται στη δραματική μείωση των πωλήσεων αυτοκινήτων λόγω της οικονομικής ύφεσης. Στην ελληνική αγορά διακινούνται κάθε χρόνο περίπου τόνοι φορητών μπαταριών, προϊόντα που περιέχουν μέταλλα βλαβερά για το περιβάλλον, όπως: νικέλιο, κάδμιο, υδράργυρο, μόλυβδο, μαγγάνιο, ψευδάργυρο και οξείδιο του αργύρου. Η εταιρεία ΑΦΗΣ (Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής ιαχείρισης Φορητών Ηλεκτρικών Στηλών και Συσσωρευτών) συλλέγει φορητές μπαταρίες βάρους έως 1,5 κιλό. Η τοποθέτηση κάδων έφθασε τους με εξαιρετική διασπορά, ανάλογη με αυτήν της πληθυσμιακής κατανομής, που αποδεικνύει την καθολική ευαισθητοποίηση του Έλληνα πολίτη. Οι κάδοι της ΑΦΗΣ βρίσκονται σε όλους ανεξαιρέτως τους νομούς της Ελλάδος ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της νησιωτικής και χερσαίας Ελλάδας. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι η Ελλάδα βρίσκεται στις τοποθετήσεις κάδων, σε απόλυτους αριθμούς, στη δεύτερη θέση στην Ευρώπη, μετά τη Γερμανία, ενώ σε τοποθετήσεις κάδων ανά χίλιους κατοίκους η χώρα μας έρχεται πρώτη. Η συλλογή των μπαταριών έφθασε τους 712 τόνους (περίπου μπαταρίες) και ποσοστό συλλογής 33%, σημαντικά υψηλότερο από τον στόχο του 25% που είχε θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για όλα τα κράτη-μέλη για το Οι παραλαβές μπαταριών ανά κατηγορία, σαν ποσοστό επί του συνόλου ήταν: Σούπερ μάρκετ: 17%, ήμοι και Φορείς: 9%, Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: 11%, Εμπορικά καταστήματα: 18%, Επιχειρήσεις: 34%, Τηλεπικοινωνίες: 11%.

18 18 ΟΙΚΟθέμα Τεχνητό, φυσικό, ή μήπως καραβάκι; Υπολογίζεται ότι σε ετήσια βάση πωλούνται πάνω από 90 εκατομμύρια χριστουγεννιάτικα δέντρα σε ολόκληρο τον κόσμο. Από αυτά, τα 43 εκατομμύρια είναι φυσικά και τα υπόλοιπα 47 εκ. τεχνητά. Και τα μεν και τα δε, έχουν τα πλεονεκτήματά τους και τις ιδιαιτερότητές τους. Το τεχνητό Χριστουγεννιάτικο δέντρο δεν μαδάει, μεταφέρεται εύκολα, αφού είναι πτυσσόμενο και συναρμολογούμενο. Είναι και ομοιόμορφο! Αποθηκεύεται εύκολα, οπότε μετά την περίοδο των γιορτών μπορεί να συσκευαστεί σε ένα κουτί μέχρι τα επόμενα Χριστούγεννα. Έχει μεγάλη διάρκεια ζωής, ίσως το βασικότερο του πλεονέκτημα, που πρακτικά σημαίνει ότι αποσβένει εύκολα το κόστος αγοράς αφού δεν χρειάζεται να επενδύετε χρήματα κάθε χρόνο για την αγορά χριστουγεννιάτικου δέντρου. Η πλειονότητα των τεχνητών δέντρων εισάγονται από την Κίνα, Μαλαισία, Ταϊβάν κλπ, οπότε υπάρχει διαρροή συναλλάγματος στο εξωτερικό και έτσι πλήττεται η οικονομία της ελληνικής υπαίθρου. Τα τεχνητά δέντρα συνήθως είναι από πολυβινυλοχλωρίδιο (PVC) το οποίο είναι υποπροϊόν του πετρελαίου, βαμμένα με χημικά χρώματα και είναι ανακυκλώσιμα μόνο κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις. Από την άλλη πλευρά, τα φυσικά χριστουγεννιάτικα δέντρα που κυκλοφορούν στο εμπόριο είναι καλλιεργημένα σε ιδιόκτητες εκτάσεις με αποκλειστικό σκοπό να διατεθούν για χριστουγεννιάτικους στολισμούς και σε καμιά περίπτωση δεν είναι κομμένα από φυσικά δάση. Η παράδοση είναι μάλλον υπέρ του φυσικού δέντρου, καθώς φέρνει στο σπίτι μας φυσική ατμόσφαιρα, με το υπέροχο άρωμα του. Ταυτόχρονα, βοηθά στην τοπική οικονομία καθώς τα καλλιεργούμενα φυσικά δέντρα καλλιεργούνται και στη χώρα μας και άρα έτσι γλιτώνουμε σε συνάλλαγμα. Οι περιοχές που καλλιεργούνται τα χριστουγεννιάτικα δέντρα συνήθως δεν μπορούν να δεχθούν καμία άλλη καλλιέργεια, οπότε καλύπτονται με βλάστηση εκτάσεις που μέχρι πρότινος ήταν χέρσες. Επίσης με τον τρόπο αυτό προστατεύεται η περιοχή από την επιφανειακή διάβρωση του εδάφους και εμπλουτίζεται ο υδροφόρος της ορίζοντας. Σε όλο το διάστημα της ζωής του πριν κοπεί αποτελεί παραγωγική πηγή οξυγόνου και τμή-

19 μα της χλωρίδας με ευεργετικές επιδράσεις στη ζωή άλλων οργανισμών (π.χ. πουλιών). Όταν φτάσουν στο συγκεκριμένο ύψος κοπής, κόβονται βάσει συγκεκριμένου και μικρού ποσοστού, διατηρώντας το υπόλοιπο δάσος της συγκεκριμένης έκτασης. Όταν κοπούν, διατηρούν την παλιά τους ρίζα και ξεκινούν την αναγέννησή τους. Σαν εναλλακτική λύση, ανάμεσα στο τεχνητό και το φυσικό δέντρο των Χριστουγέννων, προτείνεται το ελληνικό παραδοσιακό καραβάκι. Παράδοση των παλαιών εποχών της χώρας μας, που τα παιδιά με αγάπη, χαρά και δημιουργικό νου κατασκεύαζαν έως και την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία. Έθιμο που υποχώρησε με το χρόνο, μπροστά σε αυτό του δέντρου, αλλά κανένας δεν δείχνει να το έχει ξεχάσει! ΟΙΚΟθέμα 19

20 20 ΟΙΚΟγκρίνιες-προτάσεις ΟΙΚΟγκρίνιες: Εκφράστε την αποψή σας, την καταγγελία σας... Οι ΟΙΚΟγκρίνιες είναι η γραμμή επικοινωνίας του Πράσινο+Μπλε με εσάς. Η φωνή σας δυναμώνει και οι ΟΙΚΟγκρίνιες δυναμώνουν μαζί σας. Μην διστάζετε να μας στέλνετε αυτά που σας απασχολούν, τους προβληματισμούς σας και τις προτάσεις σας, για να τα μοιραζόμαστε όλοι μαζί. Αυτές οι σελίδες είναι η δική σας φωνή, το δικό σας βήμα. Μην σταματάτε. Νερό, το πολύτιμο αυτό αγαθό Το νερό είναι ένας από τους σημαντικότερους φυσικούς πόρους. Η συνεχής αύξηση της κατανάλωσης νερού για τις ανάγκες της οικονομίας και των πολιτών, η εκτεταμένη ρύπανση των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων, όσο και οι νέες συνθήκες που επέρχονται λόγω της κλιματικής αλλαγής (όπως η μείωση των βροχοπτώσεων) αυξάνουν τις πιέσεις για σωστότερη διαχείριση των υδατικών πόρων. Σε λίγα χρόνια δεν θα είναι καθόλου αυτονόητο ότι θα έχουμε πρόσβαση σε καθαρό νερό, όπως σήμερα. Ποσότητα, ποιότητα, πρόσβαση και διαχείριση είναι τα ζητούμενα που αν δεν γίνουν επενδύσεις, εφαρμογή πρακτικών και εγκαταστάσεις εξοπλισμού για μείωση στην πηγή, ανακύκλωση, συλλογή και επεξεργασία νερού, το πολύτιμο αυτό αγαθό θα γίνει σπάνιο και πανάκριβο. Επενδύσεις εννοείται από την πλευρά του κράτους και της τοπικής αυτοδιοίκησης, σε κάθε περίπτωση. Εφαρμογές εγκατάστασης συστημάτων διαχείρισης νερού (συλλογής, επεξεργασίας, αξιοποίησης), όπως: εξαμενές και δίκτυο για συλλογή βρόχινου νερού και επαναχρησιμοποίηση. Στους ΟΤΑ, ελέγχους στην πηγή με καταγραφή και μείωση διαρροών και απωλειών στο δίκτυο. Σε βιομηχανίες, περιορισμός της κατανάλωσης μέσω αλλαγών στην παραγωγική διαδικασία, τις συσκευές και τις υποδομές (αλλαγή προϊόντων, πρώτων υλών, τεχνολογιών). Σε οικίες, εξοικονόμηση νερού μέσω ειδικών συσκευών (αυτόματες βρύσες, διπλής ροής καζανάκια). Όλα αυτά έχουν μικρό κόστος, δεν μειώνουν την ποιότητα των δραστηριοτήτων τους, έχουν πολύ θετικό αντίκτυπο στην εξοικονόμηση νερού, και έχουν θετικό αντίκτυπο στις λειτουργικές δαπάνες τους. Μπροστά στα περιβαλλοντικά οφέλη, το κόστος αυτό θεωρείται ελάχιστό, όταν μάλιστα μπορεί να εξασφαλίσει το πολύτιμο αγαθό του νερού στις επόμενες γενιές. Σεβασμός στη φύση απαιτείται και να αποδείξει ο άνθρωπος ότι είναι όν με λογική. Γιώργος Κ.

21 ΟΙΚΟγκρίνιες-προτάσεις 21 Θεατρικές παραστάσεις ημοτικών Σχολείων Ναυπακτίας με θέμα το Περιβάλλον! Η Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση Πολιτισμού και Περιβάλλοντος «Πράσινο+Μπλε» συνεχίζοντας την προσπάθεια ευαισθητοποίησης των μαθητών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης σε θέματα οικολογίας, θα υλοποίηση για τέταρτη συνεχή χρονιά σειρά Θεατρικών παραστάσεων για τους μαθητές των ημοτικών σχολείων του ήμου Ναυπακτίας. Θεατρικά έργα που θα ανεβάσουν οι ίδιοι οι μαθητές με στόχο την εμπλοκή και ευαισθητοποίηση των νεαρών μαθητών, εκπαιδευτικών αλλά και γονέων σε μια εκπαιδευτική αλλά και διασκεδαστική ενέργεια με θέμα το Περιβάλλον και τη ιατροφή, μέσα από το θέατρο και τον πολιτισμό. Οι παραστάσεις θα διεξαχθούν στην Παπαχαραλάμπειο αίθουσα της Ναυπάκτου, μπροστά σε κοινό μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων, ξεκινώντας από την Κυριακή 2 Φεβρουαρίου 2014 και κάθε Κυριακή από τις 18:00 έως τις 20:00 έως και τις 9 Μαρτίου Η όλη δράση έχει τεθεί υπό την Αιγίδα του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ - Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και υλοποιείται με την έγκριση της /νσης Α βάθμιας Εκπαίδευσης του Νομού Αιτωλ/νίας, της Περιφερειακής /νσης υτικής Ελλάδας και του Υπουργείου Παιδείας. Το κόστος της δράσης, θα καλυφθεί από το «Πράσινο+Μπλε», με την οικονομική υποστήριξη του ήμου Ναυπακτίας και από χορηγίες εταιριών με περιβαλλοντική και κοινωνική ευαισθησία. Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό. WEB SITE web: Εκφράστε κάθε σας αγωνία, απορία, καταγγελία, ιδέα ή δράση στα... Τηλ/Fax: prasino.mple@ecomagazine.gr Facebook group: Eco Magazine Πράσινο+Μπλε

22 22 OIKOπροορισμοί Από το Aμφιλοχικό Άργος στον Καρβασαρά Η Αμφιλοχία απλώνεται, αμφιθεατρικά ανάμεσα σε δύο λόφους στο μυχό του Αμβρακικού κόλπου, στεφανώνεται δε και από ένα μικρό δασύλλιο. Η πόλη, είναι γεμάτη από στενά δρομάκια, σοκάκια και γραφικά στενά, τα οποία μεταφέρουν τον επισκέπτη σε παλαιότερες εποχές, με κτίσματα που στέκουν εκεί, 100 και πλέον χρόνια. Στις γειτονιές της κυριαρχούν η πελεκητή πέτρα και το κεραμίδι, αν και οι σύγχρονες οικοδομικές κατασκευές τα τελευταία χρόνια «απειλούν» την παλιά αρχιτεκτονική της πόλης. Ο παλιός Καρβασαράς μετονομάστηκε μόλις το 1908 σε Αμφιλοχία και για το λόγο αυτό στη συνείδηση των κατοίκων επικρατούν και τα δύο ονόματα. Τόπος κατοικημένος από αρχαία χρόνια αιχμαλωτίζει τον επισκέπτη με τη φυσική ομορφιά του. Τα τείχη της αρχαίας ακρόπολης της Λιμναίας, στα νοτιοανατολικά της πόλης και σε απόσταση μόλις 2 χλμ. από το κέντρο, αποτελούν καταφανείς μαρτυρίες κατοίκησης και έντονης ανάπτυξης της περιοχής. Η Αμφιλοχία οφείλει την ονομασία της στο αρχαίο Aμφιλοχικό Άργος, αποικία των Aργείων, που βρισκόταν στην ευρύτερη περιοχή. Είναι συγκοινωνιακός κόμβος και εμπορικό λιμάνι, αφού από την περιοχή διέρχονται όσοι κατευθύνονται οδικώς από τη Νότια και Κεντρική Ελλάδα προς την Ήπειρο, τη Λευκάδα και την Κέρκυρα. Τα εστιατόρια, τα μεζεδοπωλεία και τα καφέ της προκυμαίας συγκεντρώνουν τη μεγαλύτερη κίνηση της πολυσύχναστης κωμόπολης, που φημίζεται για τα τυροκομικά προϊόντα της. Τους καλοκαιρινούς μήνες τα βράδια στην Αμφιλοχία φωτίζονται από τη λάμψη του φωσφόρου. Το φαινόμενο οφείλεται σε συγκέντρωση ζωοπλαγκτόν στον όρμο, το οποίο σε επαφή με το οξυγόνο της ατμόσφαιρας δημιουργεί αυτούς τους λαμπυρισμούς, γνωστό στους ντόπιους με το όνομα φώσφορος. Οι ντόπιοι με μεγάλη περηφάνια θα παρουσιάσουν στον επισκέπτη το φαινόμενο, ως μοναδικό στην Ευρώπη και σπάνιο σε παγκόσμια κλίμακα.

23

24 τι ανακυκλώνουμε α) β) Οδηγίες! γ) 1. ε) δ) τι μπορούν να γίνουν γ) α) β) δ) ε)