Επίπεδα επεξεργασίας στην κατονομασία λέξεων

Transcript

1 Επίπεδα επεξεργασίας στην κατονομασία λέξεων

2 Λεξική 'ρόσβαση: 'ρόσβαση στις λέξεις, ανάκτηση α'ό τη 4νή4η Πρόβλη4α: Πώς 'αράγονται σε 'ραγ4ατικό χρόνο οι κατάλληλες γλωσσολογικές 4ονάδες για την έκφραση 4ιας 'ρόθεσης ε'ικοινωνίας;

3 Χαρακτηριστικά λεξικής 'ρόσβασης: Ταχύτητα (100/200 το λε'τό = 2,5 λέξεις /δευτ/'το) Α'οτελεσ4ατικότητα (4ια λάθος λέξη / 1000) Αδια'ερατότητα (4η 'ροσβάσι4οι α'ό τη συνείδηση 4ηχανισ4οί)

4 Επίπεδα επεξεργασίας Εννοιολογικό : "σταχτοδοχείο" Λεκτικό : 'ρέ'ει να ανακληθεί η λεκτική ετικέτα Αρθρωτικό : η ετικέτα γίνεται βάση για άρθρωση

5 Πιο "λεπτός" διαχωρισμός Εννοιολογικό Ση4ασιολογικό-συντακτικό (λή44α) Φωνολογικής 4ορφής και ατο4ικών τ4η4άτων (λέξη4α) Αρθρωτικό

6 Λή44α: Αφηρη4ένη νοητική ανα'αράσταση 'ου αντιστοιχεί σε 4ια ενότητα η ο'οία δεν είναι φωνολογικά καθορισ4ένη 4ε 4ια λέξη. Το λή44α δίνει 'ληροφορίες για τη σύνταξη 4ιας λέξης ό'ως η γρα44ατική της κατηγορία, το γένος της (στις γλώσσες 'ου κωδικο'οιούν το γένος). Ορισ4ένοι ερευνητές υ'οστηρίζουν ότι το λή44α 'αρέχει ε'ίσης 'ληροφορίες για τη ση4ασία 4ιας λέξης.

7 Λέξη4α: Νοητική ανα'αράσταση της ηχητικής (φωνολογικό λέξη4α) ή της ορθογραφικής 4ορφής (ορθογραφικό) 4ιας λέξης. Το φωνολογικό λέξη4α δίνει 'ρόσβαση σε τ4η4ατικές και 4ετρικές 'ληροφορίες και το ορθογραφικό λέξη4α σε ορθογραφικές 'ληροφορίες (υ'όσταση σύ4φωνο/ φωνήεν, ταυτότητα των γραφη4άτων )

8 Επίπεδα επεξεργασίας στην προφορική παραγωγή λέξεων

9 Γενική διάκριση εννοιολογικού - γλωσσικού επιπέδου Η γενική διάκριση γίνεται 4ε 'αρατηρήσεις σε ασθενείς. Ασθενής ικανός να ταξινο4ήσει και να συνδυάσει τα χρώ4ατα, αλλά ανίκανος να τα κατονο4άσει. Αυτό το 'ρόβλη4α υ'οδηλώνει ότι οι εννοιολογικές (4η λεκτικές) ανα'αραστάσεις, στη συγκεκρι4ένη 'ερί'τωση αυτές 'ου αφορούν στα χρώ4ατα, διαχωρίζονται λόγω 'αθολογίας α'ό τις ανα'αραστάσεις 'ου αντιστοιχούν στη γλωσσική τους 4ορφή.

10 Δομικές αναπαραστάσεις Ορισ4ένοι ερευνητές εντάσσουν στην δική τους κατανόηση της 'ροφορικής 'αραγωγής λέξεων έναν ειδικό διαχωρισ4ό 4εταξύ των ε'ι'έδων των δο4ικών ανα'αραστάσεων και των ση4ασιολογικών/ εννοιολογικών. Υ'άρχουν δεδο4ένα α'ό την νευροψυχολογία σχετικά, 4ε 'ειρά4ατα 'ου ζητούν διάκριση 4εταξύ 'αραγ4ατικών αντικει4ένων και 4η-αντικει4ένων Ασθενής 4ε χα4ηλή α'όδοση σε έργο 'ου α'αιτούσε να κρίνει α'ό τρία αντικεί4ενα 'οια ήταν τα δύο 'ου 4'ορούσαν να χρησι4ο'οιηθούν 4αζί, όταν αυτά τα αντικεί4ενα 'αρουσιάζονταν ο'τικά. Mστόσο ήταν ικανός να 'ραγ4ατο'οιήσει το ίδιο έργο όταν δίνονταν τα ονό4ατα των αντικει4ένων. Φαίνεται ότι δεν 4'ορούσε να έχει 'ρόσβαση στις ση4ασιολογικές 'ληροφορίες όταν τα αντικεί4ενα 'αρουσιάζονταν ο'τικά, και κατά συνέ'εια, ότι είχε ε'ηρεαστεί ο συσχετισ4ός 4εταξύ δο4ικών και ση4ασιολογικών 'ληροφοριών.

11 Σημασιολογικό επίπεδο Η γρα'τή ή 'ροφορική 'αραγωγή 4ίας λέξης 4ε βάση ένα σκίτσο α'αιτεί την ενεργο'οίηση κατάλληλων εννοιολογικών / ση4ασιολογικών ανα'αραστάσεων 'ου σχετίζονται 4ε την έννοια 'ου 'ρέ'ει να εκφράσου4ε.

12 Οι ση4ασιολογικές ανα'αραστάσεις α'οτελούνται α'ό διαφορετικούς τύ'ους 'ληροφοριών ανά4εσα στις ο'οίες υ'άρχουν αντιλη'τικές και λειτουργικές ιδιότητες 'ου συνδέονται 4ε το 'ρος κατονο4ασία «αντικεί4ενο». Για 'αράδειγ4α, οι ση4ασιολογικές ανα'αραστάσεις 'ου αφορούν 4ία «4'ανάνα» είναι «φρούτο», «φαγώσι4ο», «κίτρινου χρώ4ατος», «4ε λεία φλούδα» κ.λ'. Ορισ4ένοι ερευνητές διαχωρίζουν τις αντιλη'τικές ιδιότητες των αντικει4ένων α'ό τις λειτουργικές και αφηρη1ένες και 'ροτείνουν έναν σαφή διαχωρισ1ό 4εταξύ δο4ικού και ση4ασιολογικού / εννοιολογικού ε'ι'έδου.

13 Έρευνα σε ασθενείς: Ασθενής ανίκανη να α'αντήσει σε α'λές ερωτήσεις για τα αντικεί4ενα 'ου 4'ορούσε να κατονο4άσει σωστά. Έτσι, αφού είχε κατονο4άσει «αερο'λάνο», ήταν ανίκανη να 'ει αν ένα αερο'λάνο είναι 4εγαλύτερο α'ό ένα αυτοκίνητο. Μ'ροστά στην εικόνα ενός τηλεφώνου το ο'οίο κατονό4αζε σωστά, όταν την ρωτούσαν για τι 'ράγ4α 'ρόκειται, εκείνη α'αντούσε «είναι ένα τηλέφωνο, τί'οτα 'ερισσότερο» και ήταν ανίκανη να 'αρέχει την 'αρα4ικρή συ4'ληρω4ατική 'ληροφορία. Ε'ίσης, ενώ είχε 4ία τηλεφωνική συσκευή στο σ'ίτι της, το αρνιόταν. Για την κατανόηση αυτού του φαινο4ένου, 'ροτάθηκε 4ία εναλλακτική γνωστική «οδός» ή τροχιά 'ου 'αρακά4'τει το ση4ασιολογικό σύστη4α.

14 Η διάκριση λήμματος - λεξήματος Λή44α: η λέξη ως ση4ασιολογική /συντακτική οντότητα Λέξη4α: τα φωνολογικά χαρακτηριστικά της λέξης (Kempen & Hoenkamp, 1987)

15 Levelt, 1989: "Λή44α" = αφηρη4ένες 'ρο-φωνολογικές λεξικές οντότητες 'ου κωδικο'οιούν τις συντακτικές και τις ση4ασιολογικές ιδιότητες (γρα44ατική κατηγορία, γένος ) των λέξεων. 1999: 'εριοριστική χρήση του όρου, νατιστοιχεί 4όνο στη σύνταξη της λέξης. Για την ση4ασιολογία χρησι4ο'οιείται ο όρος: λεξική έννοια. Για το δε "Λέξη4α" 'ροτι4άται η έκφραση "4ορφή4ατα και φωνολογικές ιδιότητες"

16 Επίπεδα επεξεργασίας στην γραπτή παραγωγή λέξεων Η 'λειοψηφία των ερευνητών δέχεται ότι η γρα'τή 'αραγωγή 4ιας λέξης 4ε βάση 4ία εικονική ανα'αράσταση ενεργο'οιεί τα ακόλουθα ε'ί'εδα ε'εξεργασίας: εννοιολογικό / ση4ασιολογικό, ορθογραφικό και 4ετα ορθογραφικά ('.χ. κινητικά γραφικά 4οντέλα και κινητική εκτέλεση)

17 Οι καθοριστικοι παραγοντες για την ταχυτητα προφορικης και γραπτης κατονομασιας λεξεων

18 Εικόνες για την κατανόηση της ταχύτητας

19 Η συ4φωνία στην ονο4ασία της εικόνας: ο βαθ4ός στον ο'οίο οι συ44ετέχοντες συ4φωνούν σε 4ια ετικέτα για να αναφέρονται σε 4ια εικόνα

20 Η συ4φωνία στην ε4φάνιση της εικόνας: ο βαθ4ός στον ο'οίο οι νοητικές εικόνες των εννοιών συ4φωνούν 4ε την ο'τική τους ε4φάνιση

21 Η 4εταβλητότητα της α'εικόνισης: δείχνει αν 4ια λέξη 4'ορεί να 'ροκαλεί 'ολλές διαφορετικές νοητικές εικόνες

22 Η εννοιολογική εξοικείωση: ο βαθ4ός στον ο'οίο οι συ44ετέχοντες έρχονται σε ε'αφή 4ε το αντικεί4ενο ή σκέφτονται την έννοια. Π.χ. Ακορντεόν, 4ουσικοί- 4η 4ουσικοί

23 Η ο'τική 'ολυ'λοκότητα: 'οσότητα λε'το4ερειών στην εικόνα

24 Η αντικει4ενική συχνότητα των λέξεων: ο αριθ4ός ε4φανίσεων 4ιας λέξης σε ένα σώ4α καθορισ4ένων λέξεων

25 Η ηλικία κατάκτησης: ηλικία κατά την ο'οία κατακτού4ε τις λέξεις της γλώσσας 4ας στην 'ορεία της ύ'αρξής 4ας. Προσδιορίζεται 4ε την υ"οκει'ενική (εκτι4ήσεις ενηλίκων - εκ των υστέρων) και την αντικει'ενική (εκτι4ήσεις 'αιδιών - τώρα) 4έθοδο