ΘΔΜΑ : Η διατείριζη ηων προβλημάηων ηης οικονομικής κρίζης με εσέλικηες και ελαζηικές ζσμβάζεις εργαζίας.

Transcript

1 ΣΔΙ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ : ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΩΝ ΘΔΜΑ : Η διατείριζη ηων προβλημάηων ηης οικονομικής κρίζης με εσέλικηες και ελαζηικές ζσμβάζεις εργαζίας. Καζεγεηήο: Αξβαληηίδεο Γεώξγηνο πνπδαζηήο: Νεδέιθνο Πεξηθιήο ΚΑΒΑΛΑ 2010

2 Πεξηερφκελα Δηζαγσγή... 3 Κεθάιαην 1 1. Ζ νξγάλσζε ηεο πξνζηαζίαο ηεο εξγαζίαο ζηηο ειαζηηθέο εξγαζηαθέο ζρέζεηο Ζ ειαζηηθφηεηα σο λέν ζηνηρείν ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ Απφ ην δίθαην ηεο επειημίαο ζην Δξγαηηθφ Γίθαην ηεο επειημίαο Οη πεξαηηέξσ αλαηξνπέο απφ ηηο λέεο κνξθέο νξγάλσζεο ηνπ θεθαιαίνπ Ζ κεηαηξνπή ηεο επηρείξεζεο ζε αλνηρηφ ζχζηεκα ζπλεξγαζηψλ Ζ θάκςε ηεο λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο θαη ε αλαδήηεζε λέσλ ηχπσλ 16 εξγνδνηψλ Ζ αλαδήηεζε επέιηθησλ ζεζκψλ ζην ζπιινγηθφ Δξγαηηθφ Γίθαην.. 19 Κεθάιαην 2 1. Ζ δπλακηθή αλάπηπμε ησλ λέσλ µνξθψλ νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο Μνξθέο επέιηθησλ θαη ειαζηηθψλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο Μεξηθή απαζρφιεζε πιινγηθή δηαπξαγκάηεπζε Ζ ζέζε ησλ εξγνδνηηθψλ νξγαλψζεσλ Ζ ζέζε ησλ ζπλδηθάησλ πκβάζεηο κε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο πκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ Γαλεηζκφο ππεξεζηψλ θαη εξγνιαβίεο εξγαζηψλ Σνπηθά χκθσλα Απαζρφιεζεο Ζ ξχζκηζε ησλ φξσλ εξγαζίαο κέζσ ΣΑ Πξνζσξηλή απαζρφιεζε Ζ ζηάζε ησλ θνηλσληθψλ ζπλνκηιεηψλ Σειεξγαζία

3 Μνξθέο ηειεξγαζίαο Ννκηθά ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηειεξγαζία Δπαγγέικαηα πνπ αζθνχληαη κέζσ ηειεξγαζίαο Υαξαθηεξηζηηθά ηεο ηειεξγαζίαο Δξγαζηαθφο Νφκνο 3385/2005 γηα ηα ρξνληθά φξηα θαη ηελ δηεπζέηεζε ηνπ 67 ρξφλνπ εξγαζίαο Σν πεξηερφκελν ηνπ Νφκνπ Παξαηεξήζεηο θαη αληηδξάζεηο γηα ην πεξηερφκελν ηνπ Νφκνπ ηαηηζηηθά ζηνηρεία ηαηηζηηθά ζηνηρεία απαζρφιεζεο ηδησηηθνχ θαη δεκφζηνπ ηνκέα ζηελ 76 Διιάδα. Δπίινγνο Βηβιηνγξαθία

4 Δηζαγσγή Ζ εξγαζία απνηειεί κηα παλάξραηα δηαδηθαζία έληαμεο θαη πξνζαξκνγήο ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, ε νπνία ζε φιεο ηηο θάζεηο ηεο αλζξψπηλεο ηζηνξίαο αληηκεηψπηζε δπζρέξεηεο θαη ράζκαηα αλάκεζα ζην πξνζδνθψκελν θαη ζην ηειηθά πξαγκαηνπνηνχκελν. ηελ πνξεία ησλ αηψλσλ νη άλζξσπνη νπδέπνηε έπαςαλ λα αλαδεηνχλ ηξφπνπο βειηίσζεο θαη θαιχηεξεο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο ηνπο κέζα ζε έλα πιαίζην αληηπαξαζέζεσλ κεηαμχ εξγαδνκέλσλ θαη εξγνδνηψλ. Τπφ ηελ έλλνηα απηή, ε ζρέζε πνπ γελλήζεθε αλάκεζα ζηνπο αλζξψπνπο, δειαδή ζηνπο ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, είλαη ζρέζε θνηλσληθή θαηά πξψην θαη νηθνλνκηθή θαηά δεχηεξν ιφγν. Δίλαη επίζεο παξαγσγηθή, αιιεινεπηδξνχκελε θαη αιιεινεμαξηψκελε 1, δηφηη νη άλζξσπνη πξνζθέξνπλ άκεζα θαη κε ζπγθεθξηκέλν ηξφπν ηελ εξγαζία ηνπο ζηνλ εξγνδφηε ησλ κέζσλ παξαγσγήο είηε απηφο είλαη άηνκν, είηε νκάδα αηφκσλ, είηε ην ίδην ην θξάηνο. Ζ έλλνηα ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ σο εθδήισζε ησλ αιιεινζπζρεηίζεσλ θαη αιιεινεπηδξάζεσλ πνπ δεκηνπξγνχληαη είλαη ζρεηηθά πξφζθαηε. Αλαπηχρζεθε θάησ απφ πηεζηηθέο αλάγθεο γηα ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο θαη ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο. Οη αλάγθεο απηέο δηακνξθψζεθαλ σο δηαδηθαζία θπξίσο ηελ επνρή ηεο βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο 2. ηελ πξάμε νη αλάγθεο απηέο πινπνηήζεθαλ κέζα απφ έλα ζχλνιν πξαθηηθψλ πνπ δεκηνπξγήζεθαλ θαη θαζηέξσζαλ ηνπο θαλφλεο εθείλνπο πνπ ζεζκνζεηνχλ ηα φξηα ιεηηνπξγίαο ηνπ εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο. Κχξην ζέκα ηνπ πιαηζίνπ ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ απνηεινχλ νη ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο, νη εξγνδνηηθνί ζχλδεζκνη, νη εθπξφζσπνη ηνπ θξάηνπο, νη εξγαηηθνί ζεζκνί, νη ζπιινγηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο θαη θπξίσο νη ηππηθνί θαη άηππνη φξνη εξγαζίαο 3. Πνχ παξεκβαίλνπλ φκσο φινη νη πξναλαθεξφκελνη θνξείο θαη πνηνο είλαη ν ξφινο ηνπο; Ζ αγνξά εξγαζίαο σο κεραληζκφο πξνζθνξάο θαη δήηεζεο είλαη κηα επξεία έλλνηα θαη πεξηιακβάλεη ηνπο εξγαδφκελνπο θαη ηηο δηαζέζηκεο ζέζεηο εξγαζίαο, ηελ θαηαλνκή ησλ εξγαδνκέλσλ ζε δηάθνξνπο θιάδνπο ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο απαηηήζεηο ηεο θάζε ζέζεο θαη ηέινο ηε δεκηνπξγία θηλήηξσλ πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ θαηαλνκή ησλ 1 Α. Μεηξφπνπινο 1983, Δξγαζηαθέο Σρέζεηο & Κνηλσληθόο Μεηαζρεκαηηζκόο Αζήλα, εθδφζεηο Δπηζεψξεζεο Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ. 2 Φαλαξηψηεο Π. 1996, Δξγαζηαθέο Σρέζεηο Αζήλα, Eθδ. ηακνχιε ζει Καηζαλέβαο Ο., Σδεθίλεο Υ., Υαηδερσξίηνπ Δ., Σζφπεια., Νηθνιφπνπινο Α., Κνπηξνχθεο Ο. 1984, Δξγαζηαθέο Σρέζεηο, ζέκαηα εξγαζηαθώλ ζρέζεσλ, νηθνλνκηθήο ηεο εξγαζίαο, απαζρόιεζεο θαη αλεξγίαο Πεηξαηάο Δθδ. ηακνχιε.ζει. 21 3

5 πφξσλ ησλ επηρεηξήζεσλ. ε απηφ ινηπφλ ην κεραληζκφ πξνζθνξάο θαη δήηεζεο εκπιέθνληαη νη ελ ιφγσ θνξείο κε κηα ζεηξά πξαθηηθψλ, πνπ φπσο πξναλαθέξζεθε, απνζθνπνχλ ζηελ εθαξκνγή ηεο εξγαηηθήο πνιηηηθήο. Ζ πξαθηηθή ησλ πξνζιήςεσλ θαη ησλ κηζζψλ πνπ αθνινπζνχλ ηα ηειεπηαία ρξφληα νη επηρεηξήζεηο απνηειεί έλα δείγκα γεληθφηεξεο πνιηηηθήο. Οη εηαηξίεο αλαδεηνχλ πξνζσπηθφ ηνπ νπνίνπ ην εξγαζηαθφ θαζεζηψο ζα δηαθνξνπνηείηαη απφ ηελ ηππηθή εξγαζηαθή ζρέζε πνπ αλαθέξεηαη ζηε ζχκβαζε ανξίζηνπ ρξφλνπ πιήξνπο απαζρφιεζεο. Γηαπηζηψλεηαη φηη νη επηρεηξήζεηο αθνινπζνχλ ηελ ηαθηηθή είηε ηεο κείσζεο ηνπ πξνζσπηθνχ είηε ηεο θάιπςεο ησλ αλαγθψλ κε πξνζσπηθφ: Πιήξνπο αιιά φρη κφληκεο απαζρφιεζεο (έθηαθηνη, επνρηθνί, ζπκβαζηνχρνη). Πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο. Μεξηθήο θαη φρη κφληκεο απαζρφιεζεο. Ζ παξαπάλσ πξαθηηθή ζπλδπάδεηαη κε κηα ζεκαληηθή πξνζπάζεηα εμηζνξξφπεζεο ησλ κηζζψλ ζε επίπεδα πνπ λα δίλνπλ αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ζηελ εηαηξία κέζσ ηεο κείσζεο ηνπ θφζηνπο. Πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ε πξαθηηθή πνπ αθνινπζείηαη ζηηο πξνζιήςεηο θαη ηνπο κηζζνχο απνηειεί πξνζπάζεηα πξνζαξκνγήο ζηα δηεζλψο θαζηεξσκέλα. Απηή ε πξνζπάζεηα πεξηιακβάλεη αθελφο ηελ θαηάξγεζε ηνπ θαηλνκέλνπ ησλ θαηψηαησλ ακνηβψλ - ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ θαζνξηζκφ ακνηβψλ γηα εηδηθέο θαηεγνξίεο εξγαδνκέλσλ ή αλάινγα κε ηελ πξνζθεξφκελε εξγαζία - θαη αθεηέξνπ ηνλ ππνινγηζκφ ηνπο ζε ζρέζε κε ηνλ πιεζσξηζκφ θαη φρη ηελ παξαγσγηθφηεηα. Δπηπιένλ δηαθξίλεηαη κηα ηάζε δηακφξθσζεο ησλ κηζζψλ πνπ δε ζα εμαξηψληαη απφ ηελ πξνυπεξεζία ή άιιν θεθηεκέλν. Δπίζεο, νη επηρεηξήζεηο επεξεαζκέλεο απφ ηνλ αληαγσληζκφ θαη ην δηαθνξνπνηεκέλν δηεζλέο επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ επηδεηνχλ ηε ζχλδεζε ηνπ κηζζνχ ζηε βάζε ησλ ζεηηθψλ ή αξλεηηθψλ απνηειεζκάησλ ηεο επηρείξεζεο. Σν ηειεπηαίν είλαη έλα θαηλφκελν πνπ απνηειεί ζεκείν ησλ θαηξψλ ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. Σέινο πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη νη ίδηεο νη επηρεηξήζεηο δε ζα απέξξηπηαλ κηα δηεζλψο θαηνρπξσκέλε ηαθηηθή πνπ έρεη ζρέζε κε ηελ πξνζσπνπνίεζε ησλ απνδνρψλ θαη ηελ πξνζαξκνγή ηνπο ζηα ηδηαίηεξα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ηελ απφδνζε ηνπ θάζε εξγαδφκελνπ. Ζ αιιαγή ησλ παξαγσγηθψλ δνκψλ ηα ηειεπηαία ρξφληα γίλεηαη εκθαλήο κέζσ ηεο πξνζπάζεηαο ησλ εξγνδνηψλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ γηα ηελ αιιαγή ηνπ πεξηβάιινληνο απαζρφιεζεο. Οη πξαθηηθέο επειημίαο ζηελ απαζρφιεζε πνπ 4

6 δηακνξθψλνληαη έρνπλ σο ζηφρν απφ ηελ πιεπξά ησλ εξγνδνηψλ ηελ πξνζαξκνγή ηνπ κεγέζνπο ηεο απαζρφιεζεο ζηηο εηδηθέο αλάγθεο ησλ επηρεηξήζεσλ, φπσο επίζεο θαη ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ θξαηηθψλ παξεκβάζεσλ 4. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, απηή δειαδή ησλ εξγαδνκέλσλ, δηαθξίλεηαη κηα πξνζπάζεηα ελδπλάκσζεο ησλ ππαξρφλησλ θεθηεκέλσλ κέζσ ηεο πξνζήισζεο ζηελ εξγαηηθή λνκνζεζία θαη κηα πξνζπάζεηα ελδπλάκσζεο ηεο εξγαηηθήο θσλήο κέζσ ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγάλσλ γηα ηα νπνία ζα ππάξμεη ιφγνο παξαθάησ. ην δηακνξθνχκελν απηφ πιαίζην δηαθξίλνληαη πξαθηηθέο πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε: Σελ πξνζπάζεηα ησλ εξγνδνηψλ γηα ηε κείσζε ή ηελ εμάιεηςε ησλ δηνηθεηηθψλ θπξψζεσλ πνπ έρνπλ ζρέζε κε ην αλψηαην επηηξεπηφ φξην απνιχζεσλ. Σε δεκηνπξγία ελφο λένπ πιαηζίνπ εξκελείαο ησλ εξγαηηθψλ δηαθνξψλ απφ ηα δηθαζηήξηα θαζψο νη επηρεηξήζεηο ζα επηζπκνχζαλ κηα κεγαιχηεξε ειαζηηθφηεηα θαη επξχηεηα ζθέςεο ζηηο απνθάζεηο απηέο κε παξάιιειε απαίηεζε ηεο πιεπξάο ησλ εξγαδνκέλσλ γηα κεγαιχηεξε πξνζηαζία ηνπο. Σελ πξνψζεζε λέσλ ηαθηηθψλ πξνζιήςεσλ θαη θαηά ζπλέπεηα απαζρφιεζεο θαη εηδηθφηεξα κέζσ ηνπ ζεζκνχ ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο. Σελ αλάπηπμε λέσλ κνξθψλ απαζρφιεζεο πνπ δελ ζα δεζκεχνληαη απφ ηελ εξγαηηθή λνκνζεζία θαη δε ζα έρνπλ έληνλα ηα ζηνηρεία ηεο κηζζσηήο απαζρφιεζεο αιιά ηεο απαζρφιεζεο κέζσ ακνηβήο. Σέινο, δηαθαίλεηαη έλα θαηλφκελν πνπ δελ είλαη ζπλεζηζκέλν ζηελ ειιεληθή πξαθηηθή, πιελ φκσο είλαη ζπλέπεηα ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. Σν θαηλφκελν απηφ έρεη λα θάλεη κε ην δαλεηζκφ εξγαδνκέλσλ θαη ηελ απαζρφιεζε κέζσ ηξίησλ κε παξάιιειε κεηαθνξά πξνζσπηθνχ ζε νκίινπο επηρεηξήζεσλ θαηά παξάβαζε θαη κε πιήξε θαηαζηξαηήγεζε ησλ εξγαζηαθψλ θαη θνηλσληθψλ θεθηεκέλσλ. Οη εξγαζηαθέο ζρέζεηο έηζη φπσο έρνπλ δηακνξθσζεί ζήκεξα δελ εμαληινχληαη ζε πξαθηηθέο πνπ έρνπλ ζρέζε κφλν κε ηηο δηαθνξνπνηήζεηο πνιηηηθήο κηζζψλ θαη πξνζιήςεσλ. Νέεο κνξθέο εξγαζίαο έρνπλ εκθαληζζεί σο θαηλφκελα ησλ θαηξψλ θαη ηεο πξνζαξκνγήο ηνπ πεξηβάιινληνο ζηηο ζχγρξνλεο εμειίμεηο, νη νπνίεο θαζνξίδνπλ έλα λέν πιαίζην έξεπλαο. Μία απφ ηηο πιένλ δηαδεδνκέλεο ζην δηεζλή ρψξν πξαθηηθέο 4 Νηθνιάνπ - κνθνβίηε Λ. 1990, Δξγαζηαθέο Σρέζεηο Πάηξα εθδφζεηο Δ.Α.Π. ει 112 5

7 επειημίαο είλαη θαη ε ηειεξγαζία. Ζ κνξθή απηή πξαθηηθήο απνηειεί έλα ζπλδπαζκφ ησλ αλαγθψλ ησλ ζχγρξνλσλ επηρεηξήζεσλ ζε ζπλάξηεζε κε ηηο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο ζην ρψξν ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ θαη ησλ ηειεπηθνηλσληψλ. Ζ ηειεξγαζία απνηειεί ηε κνξθή απαζρφιεζεο ηνπ κέιινληνο θαζψο δίδεηαη ε δπλαηφηεηα ζε εξγαδφκελνπο θαη εξγνδφηεο λα ιεηηνπξγνχλ κέζα ζε έλα ειαζηηθφ πιαίζην. Ζ δπλαηφηεηα λα εξγάδνληαη άηνκα κε θηλεηηθέο δπζθνιίεο, ε θαη' επηινγή δηαρείξηζε ηνπ εξγαζηαθνχ ρξφλνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηε δπλαηφηεηα επηινγήο αζθαιηζηηθνχ θνξέα θαζψο επίζεο θαη ε δπλαηφηεηα επηινγήο εξγαζηαθνχ ρψξνπ κε αηνκηθά ζπκβφιαηα κεξηθήο ή νιηθήο απαζρφιεζεο, είλαη κεξηθά απφ ηα ζεκεία πνπ ρξήδνπλ πξνζνρήο. Ζ επειημία ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο απνηειεί κηα επηκέξνπο πξαθηηθή επειημίαο πέξα απφ εθείλσλ ηεο πνζνηηθήο απαζρφιεζεο θαη ησλ απνδνρψλ. Αθνξά πξαθηηθέο πνπ έρνπλ θαηνρπξσζεί λνκνζεηηθά 5 θαη έρνπλ ζρέζε κε ηηο βάξδηεο, ηελ επειημία ηνπ σξαξίνπ, ηελ ππεξσξηαθή απαζρφιεζε θ.ι.π. Πην ζπγθεθξηκέλα έρεη παξαηεξεζεί φηη εκθαλίδνληαη κνξθέο εξγαζίαο πνπ πεξηιακβάλνπλ: Τπεξσξηαθή απαζρφιεζε, κηα ηαθηηθή πνπ ιεηηνπξγεί γηα δεθαεηίεο ζηε ρψξα καο, έρεη ζεζκνζεηεζεί κε Νφκνπο θαη Γηαηάγκαηα2 θαη απνηειεί ηε βαζηθή επηινγή ησλ επηρεηξήζεσλ γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηνπο. Ζ πεξηζηαζηαθή απηή πξνζθπγή ζηε ζπγθεθξηκέλε κνξθή επειημίαο απνηειεί ζπλεζηζκέλε εκπεηξία πνπ θαηαγξάθεηαη ζε πνζνζηφ 63,6% ησλ επηρεηξήζεσλ θαη απνηειεί θπξίσο θαηλφκελν πνπ εκθαλίδεηαη ζην ρψξν ησλ ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ζεκεησζεί, φηη, παξά ηε ζεζκνζέηεζε λέσλ κνξθψλ απαζρφιεζεο (π.ρ. κεξηθή), νη επηρεηξήζεηο πξνηηκνχλ λα απαζρνινχλ ππεξσξηαθά πξνζσπηθφ απφ ην λα πξνζιάβνπλ λέν. πζηήκαηα βάξδηαο (πξφζζεησλ νκάδσλ εξγαζίαο). Ο φξνο αλαθέξεηαη είηε ζε νκάδεο εξγαδνκέλσλ πνπ εξγάδνληαη ελαιιάμ ζηνλ ίδην ρψξν θαη ζηελ ίδηα ζέζε εξγαζίαο είηε ζηε πξνζζήθε νκάδσλ εξγαζίαο πέξαλ ηεο κίαο βάξδηαο. Ζ πξαθηηθή απηή απνζθνπεί ζηε δηαζθάιηζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο γηα κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα ηεο εκέξαο ή γηα φιε ηε δηάξθεηα ηεο, είηε ιφγσ ηεο θχζεο ηεο επηρείξεζεο είηε γηα ιφγνπο αμηνπνίεζεο ηνπ κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ. 5 Γεσξγαθνπνχινπ Β., Κνπδήο Η Δπειημίεο θαη Νέεο Δξγαζηαθέο Σρέζεηο Αζήλα, Δθδ. Ηλζηηηνχηνπ Δξγαζίαο Γ..Δ.Δ. ει

8 Μηα ηδηαίηεξε πιεπξά ηεο επειημίαο ηνπ εξγαζηαθνχ ρξφλνπ έρεη ζρέζε κε ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ θαζεκεξηλνχ σξαξίνπ. Κχξηνο ζηφρνο ηεο πξαθηηθήο απηήο είλαη ε αλαδηακφξθσζε ηνπ ρξφλνπ απαζρφιεζεο ζε εβδνκαδηαία βάζε ή αθφκε θαη ζε 3κελα ή 6κελα. Ο ηξφπνο εθαξκνγήο ηνπ επέιηθηνπ σξαξίνπ απνηειεί ζήκεξα ζεκείν ηξηβήο κεηαμχ ησλ εξγνδνηψλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ θαη γη' απηφ απνηειεί θαη αληηθείκελν δηαιφγνπ 6. ηηο πξαθηηθέο επειημίαο ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ θαηαγξάθνληαη επίζεο πξαθηηθέο θαη ηαθηηθέο πνπ απνζθνπνχλ ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ θνξνινγηθψλ επηβαξχλζεσλ ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ζηελ ελίζρπζε ηνπ θνηλσληθνχ ηνπο ξφινπ. ην πιαίζην απηφ εκθαλίδνληαη πξαθηηθέο φπσο: Μείσζε ησλ αζθαιηζηηθψλ εηζθνξψλ πνπ απνηεινχλ θίλεηξν γηα επηρεηξήζεηο πνπ απαζρνινχλ εηδηθέο θαηεγνξίεο εξγαδνκέλσλ ή ελίζρπζε ησλ επηρεηξήζεσλ κε επηδφηεζε ηνπο γηα ηελ απαζρφιεζε εξγαδνκέλσλ πξνεξρφκελσλ απφ ζπγθεθξηκέλν γεσγξαθηθφ ρψξν. Πεξηνξηζκφο ηνπ παξεκβαηηθνχ θξάηνπο κέζσ ηεο άξζεο ησλ πεξηνξηζκψλ ηεο εξγαζηαθήο λνκνζεζίαο. Πξνζπάζεηα εθ κέξνπο ησλ επηρεηξήζεσλ απνδπλάκσζεο ηνπ πιαηζίνπ πξνζηαζίαο ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ άζθεζε ησλ εξγαζηαθψλ ηνπο δηθαησκάησλ. Σέινο, πξέπεη λα θαηαγξαθεί φηη ζεκαληηθή κνξθή επειημίαο απνηειεί ε πξνζπάζεηα ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ γηα ζπλερή επηκφξθσζε, ζπλερηδφκελε θαηάξηηζε θαη απφιπηε εμεηδίθεπζε ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αξσγή θαη ηελ ππνζηήξημε ηνπ θξάηνπο. Σα λέα κνληέια εξγαζίαο πνπ έρνπλ δηακνξθσζεί απαηηνχλ φιν θαη πεξηζζφηεξεο γλψζεηο απφ ηε κία πιεπξά θαη αληηκεηψπηζε ηεο έιιεηςεο εηδηθνηήησλ απφ ηελ άιιε. Πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζζεί ε ζπλερηδφκελε αλάγθε εηδηθεπκέλσλ εξγαδνκέλσλ έρνπλ παξνπζηαζηεί ηαθηηθέο φπσο νη παξαθάησ: Σεο επαλεθπαίδεπζεο πξνζσπηθνχ κε ζθνπφ ηελ πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο λέεο ηερλνινγίεο θαη απαηηήζεηο. Σεο ζπλερηδφκελεο θαηάξηηζεο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ψζηε λα είλαη δπλαηφ λα αληηκεησπίζεη κε αμηνπηζηία ηηο εξγαζηαθέο απαηηήζεηο. Σεο ζπλερηδφκελεο επηκφξθσζεο ηνπ πξνζσπηθνχ γηα ηε βειηίσζε ηεο 6 Γεσξγαθνπνχινπ Β., Κνπδήο Η Δπειημίεο θαη Νέεο Δξγαζηαθέο Σρέζεηο Αζήλα, Δθδ. Ηλζηηηνχηνπ Δξγαζίαο Γ..Δ.Δ. ει

9 απφδνζεο ησλ εξγαδνκέλσλ. Σεο πξφζιεςεο εμεηδηθεπκέλνπ κφληκνπ ή έθηαθηνπ πξνζσπηθνχ γηα ηελ θάιπςε πεξηζηαζηαθψλ ή καθξνπξφζεζκσλ αλαγθψλ. Σν πξφβιεκα έιιεηςεο εηδηθεπκέλσλ εξγαδνκέλσλ εληνπίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηε ρψξα καο. Δλψ φκσο ζην δηεζλή ρψξν νη επηρεηξήζεηο πξσηνζηαηνχλ ζηελ πξνζπάζεηα επηκφξθσζεο θαη θαηάξηηζεο ηνπ πξνζσπηθνχ, ζηελ Διιάδα ε πξνζπάζεηα απηή ζεσξείηαη θπξίσο επζχλε ηνπ ίδηνπ ηνπ θξάηνπο θαη απηφ γηαηί δελ έρεη εθηηκεζεί απφ ηηο επηρεηξήζεηο ε αλάγθε πξνζαξκνγήο ηνπο ζηα λέα δεδνκέλα. Δπηπξνζζέησο, ε ζπλερηδφκελε θαηάξηηζε ζηελ Διιάδα απνηειεί λεζίδα ζσηεξίαο γηα ηε κείσζε ηεο αλεξγίαο, θαζψο γηα λα επηκνξθσζεί έλαο άλεξγνο ηίζεηαη σο πξνυπφζεζε ε δηαθνπή ηεο ηζρχνο ηεο θάξηαο αλεξγίαο ηνπ. εκαληηθφ ξφιν ζηε δηακφξθσζε ηνπ ππάξρνληνο ζθεληθνχ ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο αιιά θαη ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ επηθξαηεί ζηε ρψξα καο έπαηδε θαη ζπλερίδεη λα παίδεη ην ζπλδηθαιηζηηθφ θίλεκα πνπ εκθαλίζηεθε κεηά ηελ απγή ηνπ 19νπ αηψλα θαη εηδηθφηεξα κεηά ηε δεθαεηία ηνπ '50. Ζ πξνζθνξά ηνπ ζπλδηθαιηζηηθνχ θηλήκαηνο κέζσ ησλ θνξέσλ θαη ησλ νξγαλψζεσλ πνπ εθπξνζσπεί είλαη αλεθηίκεηε απφ ηελ πιεπξά ησλ εξγαδνκέλσλ πιελ φκσο θξίλεηαη αλεπαξθήο θαη ηνπιάρηζηνλ αηειψο νξγαλσκέλε θαζψο ζηεξίδεηαη ζηε ζεσξία ηεο δηαπξαγκαηεπηηθήο ηζρχνο 7. ηελ πξάμε φκσο ην ζεκαληηθφ είλαη λα επηηπγράλνληαη επλντθφηεξνη φξνη γηα θάζε πιεπξά. Δπηπιένλ, πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη νη πξαθηηθέο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηε ζπλερηδφκελε εθπαίδεπζε, θαηάξηηζε θαη επηκφξθσζε ηνπ πξνζσπηθνχ, έηζη φπσο εθαξκφδνληαη ζηε ρψξα καο, είλαη θπξίσο επηθεληξσκέλεο ζε έλα κηθξφ αξηζκφ εηδηθεπκέλσλ εξγαδνκέλσλ θαη δε δίλνπλ ηελ επθαηξία γηα εμεηδίθεπζε ζην ζχλνιν. Απηφ νδεγεί ηειηθά ζηελ επηκφξθσζε νξηζκέλσλ θπξίσο ζηειερψλ θαη ζηε δεκηνπξγία κεγάινπ αξηζκνχ ζηάζηκσλ ζε γλψζεηο εξγαδνκέλσλ θαη θαηά ζπλέπεηα ζηε ζηαδηαθή απνκάθξπλζή ηνπο θαζψο δελ κπνξνχλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηα θαζήθνληά ηνπο. Δπηζεκαίλνληαο ηηο επηπηψζεηο ηεο ηειεξγαζίαο ηέινο, δηαπηζηψλεηαη φηη δεκηνπξγνχληαη επλντθέο πξνζδνθίεο εθ κέξνπο ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ είηε ζέινπλ έλα δηαθνξεηηθφ εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ είηε έλα ηζνξξνπεκέλν σξάξην ειεχζεξνπ ρξφλνπ θαη ρξφλνπ εξγαζίαο. Γελ πξέπεη φκσο λα 7 Καηζαλέβαο Ο., Σδεθίλεο Υ., Υαηδερσξίηνπ Δ., Σζφπεια., Νηθνιφπνπινο Α., Κνπηξνχθεο Ο. 1984, Δξγαζηαθέο Σρέζεηο, ζέκαηα εξγαζηαθώλ ζρέζεσλ, νηθνλνκηθήο ηεο εξγαζίαο, απαζρόιεζεο θαη αλεξγίαο Πεηξαηάο Δθδ. ηακνχιε ζει 31 8

10 αγλνεζνχλ ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ θαη αθνξνχλ ηε κεηαηξνπή ηεο κηζζσηήο εξγαζίαο ζε απηναπαζρφιεζε θαη ηνλ επηθείκελν απνκνλσηηζκφ ησλ ζρέζεσλ, θνηλσληθψλ θαη νηθνγελεηαθψλ πνπ δεκηνπξγνχληαη. Δίλαη γεγνλφο φηη ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο Διιάδαο, παξαηεξνχληαη νμείεο ζπγθξνχζεηο ζε εξγαηηθά δεηήκαηα. Απηφ ζπκβαίλεη ζε κηα επνρή πνπ απαηηείηαη κηα ηζνξξνπία αλάκεζα ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο θαη πςειή παξαγσγηθφηεηα ηδηαίηεξα ζηε ρψξα καο. Θεηηθά απνηειέζκαηα κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ κφλν κέζα απφ κηα ελαξκνληζκέλε πξνζπάζεηα ηνπ ζπλφινπ ησλ εκπιεθνκέλσλ. Ζ ζπρλφηεηα ησλ απεξγηψλ θαη θάζε άιιεο κνξθήο παχζεο ηεο εξγαζίαο έρεη απμεηηθέο ηάζεηο κε απνηέιεζκα εθηφο ησλ άιισλ ηε κείσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο, ε νπνία είλαη επαθφινπζν ηνπ ρακέλνπ εξγαζηαθνχ ρξφλνπ θαη ηεο ρακειήο πνηφηεηαο ηεο εξγαζίαο. Οξηζκέλνη εηδηθνί πηζηεχνπλ φηη ε αχμεζε ηεο δηακάρεο νθείιεηαη ζηελ άθακπηε ζηάζε εξγαδνκέλσλ θαη εξγνδνηψλ ππφ ηελ επήξεηα πιεζσξηζηηθψλ πηέζεσλ, ελψ άιινη απνδίδνπλ ηε δηακάρε θπξίσο ζηε καρεηηθή δξαζηεξηφηεηα φισλ ησλ πιεπξψλ 8. Ζ απάληεζε βξίζθεηαη θάπνπ ζηε κέζε θαη εζηηάδεηαη ζηηο ζπγθξνχζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη θαη ζην αληαγσληζηηθφ θιίκα πνπ βαζίδεηαη ζηελ αληηπαξάζεζε ησλ δπλάκεσλ ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ εξγνδνηψλ, παξά ζηελ πξνζπάζεηα ηεο κεηαμχ ηνπο ζπλεξγαζίαο. Απηφ βέβαηα ίζσο νθείιεηαη θαη ζηε δηάζηαζε απφςεσλ ηεο θάζε πιεπξάο θαη αθνξά αληακνηβέο-επηδφκαηα, φπσο επίζεο θαη ζηελ έιιεηςε εκπηζηνζχλεο. Ζ ιχζε ησλ πξνβιεκάησλ απαηηεί ζπλερείο δηαβνπιεχζεηο, θαζψο κέζα απφ ην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ απνδεηθλχεηαη φηη κφλν κέζα απφ ηε ζπλνιηθή βειηίσζε ησλ ζρέζεσλ δηνίθεζεο θαη εξγαδνκέλσλ δεκηνπξγείηαη έλα θαιχηεξν πιαίζην ζεζκηθψλ θαλφλσλ. 8 Υ. Σδεθίλεο 1984 Δξγαζηαθέο Σρέζεηο θαη Αλάπηπμε Αζήλα, Δθδ. Παπαδήζε ζει. 7 9

11 Κεθάιαην 1 1. Η νξγάλσζε ηεο πξνζηαζίαο ηεο εξγαζίαο ζηηο ειαζηηθέο εξγαζηαθέο ζρέζεηο 1.1 Η ειαζηηθόηεηα σο λέν ζηνηρείν ησλ εξγαζηαθώλ ζρέζεσλ Ζ πιεζψξα ησλ λέσλ ζηνηρείσλ πνπ ζπληζηνχλ ηελ παγθνζκηνπνίεζε αλάκεζα ζηα νπνία ε πιεξνθνξηθή σο λέα πξψηε χιε ηεο νηθνλνκίαο, ε κεηαπνίεζε ηεο πιεξνθνξηθήο, σο λέα κνξθή ελέξγεηαο, ε κεηαθνξά κέζσ ειεθηξνληθψλ δηθηχσλ σο λέν θπξίαξρν κέζν κεηαθνξάο νδεγνχλ ζε δχν βαζηθέο κεηαιιάμεηο. Έλαο λένο ηχπνο Κξάηνπο αλαθαίλεηαη γηα ην νπνίν ηα παξαδνζηαθά ζχλνξα ράλνπλ ηελ αμία ηνπο. Έλαο λένο ηχπνο επηρείξεζεο θπξηαξρεί κε επέιηθηεο κνξθέο νξγάλσζεο πνπ κε ηε ζεηξά ηνπο κεηαθπιίνληαη ζηηο επέιηθηεο εξγαζηαθέο ζρέζεηο 9. Οη επέιηθηεο ξπζκίζεηο δελ απνηεινχλ λέν θαηλφκελν 10. Σν λέν ζηνηρείν είλαη φηη πξνζδφζεθε ζηελ ειαζηηθφηεηα έλαο ηειείσο δηαθνξεηηθφο ξφινο. Ζ ειαζηηθφηεηα κε ην λέν ηεο πεξηερφκελν πήξε ηε δηάζηαζε ξήμεο κε ηελ πξνζηαηεπηηθή ιεηηνπξγία ηνπ Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ. Μέζα απφ ηηο δηάθνξεο κνξθέο κε ηηο νπνίεο πινπνηείηαη ε ειαζηηθφηεηα κπνξνχκε λα ζπλαγάγνπκε νξηζκέλα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά. ηε ζέζε ελφο ζπγθεληξσηηθνχ ζπζηήκαηνο θαλφλσλ Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ κε επηβνιή εληαίσλ θαλφλσλ (αξρή ελφηεηαο ηνπ δηθαίνπ), κε πεξηνξηζκφ ηεο απηνλνκίαο ησλ κεξψλ (αηνκηθήο θαη ζπιινγηθήο) ζην ξφιν ησλ βειηηψζεσλ (αξρή ηεο πξνζηαζίαο), πξνσζείηαη έλα ζχζηεκα θαλφλσλ φπνπ θπξηαξρνχλ νη απηφλνκεο ξπζκίζεηο, δηαθνξνπνηεκέλεο θαηά κνλάδα παξαγσγήο (απνθέληξσζε) ή θαη ζε κηθξφηεξν επίπεδν (εμαηνκηθεπκέλεο) κε βάζε ηηο αλάγθεο ηεο παξαγσγήο (νξγαλσηηθή αξρή). Σπκβαηηθνπνίεζε ηνπ δηθαίνπ θαη απνθέληξσζε είλαη νη δχν πφινη ηνπ λένπ ζπζηήκαηνο ηνπο νπνίνπο πξνάγεη ε λενθηιειεχζεξε αληίιεςε πνπ ην πξνηάζζεη σο αλαγθαίν κέζν γηα ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ, επηβάιινληαο ηελ πεξηζσξηνπνίεζε ησλ λνκνζεηηθψλ ππέξ ηεο εξγαζίαο παξεκβάζεσλ θαη ππνλνκεχνληαο ηηο ζπιινγηθέο ξπζκίζεηο. Ζ ακθηζβήηεζε ηεο αξρήο ηεο πξνζηαζίαο απνηειεί ην πξσηαξρηθφ ζεκείν ξήμεο κε ην παξειζφλ. Ζ αξρή ηεο πξνζηαζίαο ηεο 9 10 Γεσξγνπνχινπ Β. - Κνχδεο Γ Δπειημίεο θαη λέεο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, κειέηεο ΙΝΔ/ΓΣΔΔ Κνπθηάδεο Η. Δξγαηηθφ Γίθαην, Αηνκηθέο εξγαζηαθέο ζρέζεηο θαη ην Γίθαην ηεο επειημίαο ηεο εξγαζίαο, 3ε εθδ., ζει

12 εξγαζίαο απφ θπξίαξρε αξρή ηνπ Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ ππνβαζκίδεηαη πξνο όθεινο ηεο νξγαλσηηθήο αξρήο. Δίλαη αιήζεηα φηη θαη ζην παξαδνζηαθφ Δξγαηηθφ Γίθαην ε αξρή ηεο νξγάλσζεο απνηειεί αλαγλσξηζκέλε αξρή. Άιιν αλ απηφ πνιινί ην ιεζκνλνχλ. Οη ξπζκίζεηο γηα ην δηεπζπληηθφ δηθαίσκα θαη ην πεηζαξρηθφ δίθαην απνηεινχλ ραξαθηεξηζηηθά αιιά φρη ηα κφλα δείγκαηα εθδήισζεο ηεο αξρήο απηήο. Η επαλανξηνζέηεζε ηνπ δόγκαηνο ηνπ Δξγαηηθνύ Γηθαίνπ από ηνπο λενθηιειεύζεξνπο δελ ζπλίζηαηαη ζηελ αλαθάιπςε ηεο νξγαλσηηθήο αξρήο, αιιά ζηελ πξνώζεζή ηεο σο θπξίαξρεο αξρήο. 2. Από ην δίθαην ηεο επειημίαο ζην Δξγαηηθό Γίθαην ηεο επειημίαο Σν Δξγαηηθφ Γίθαην πεξλάεη κηα θάζε εθηεηακέλσλ κεηαξξπζκίζεσλ πνπ εκπλένληαη απφ ηηο παξαπάλσ αξρέο. Ρπζκίζεηο φπσο απηέο πνπ αθνξνχλ ηελ ηέηαξηε βάξδηα, ηε κεξηθή απαζρφιεζε, ηε δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, ηε κείσζε θφζηνπο ππεξσξίαο, θαη αθφκε λέεο ξπζκίζεηο πνπ επηηξέπνπλ απνθιίζεηο απφ παξαδνζηαθνχο θαλφλεο ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ, πνπ λνκηκνπνηνχλ ηα ηνπηθά ζχκθσλα απαζρφιεζεο, πνπ πξνβιέπνπλ ηε δπλαηφηεηα ηεο θαη' εμαίξεζε κείσζεο κηζζνινγηθνχ θφζηνπο γηα ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίεο εξγαδνκέλσλ, θαζψο θαη ηε δπλαηφηεηα ηξνπνπνίεζεο θαλνληζκψλ εξγαζίαο" ρσξίο ζπκκεηνρή εξγαδνκέλσλ ζηε κνλνκεξή δηεπζέηεζε (βι. άξζξα λ. 1892/1990, άξζξα 1-3 λ. 2639/1998, λ. 2601/1998, 2602/1998, άξζξα 5 λ. 2874/2000, άξζξα 1, 2 λ. 3385/2005) έρνπλ σο θχξην ζθνπφ ηελ πξνψζεζε ελφο λένπ ηύπνπ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ απαιιαγκέλσλ απφ ην είδνο ησλ παξαδνζηαθψλ πεξηνξηζκψλ. Έηζη κπνξεί λα γίλεη ιφγνο γηα ην δίθαην ηεο επειημίαο, σο ζχλνιν θαλφλσλ πνπ επηηξέπνπλ απνθιίζεηο απφ παξαδνζηαθνχο πεξηνξηζκνχο κε ζθνπφ ηε κεγαιχηεξε πξνζαξκνγή ησλ θαλφλσλ εξγαζίαο ζηηο αλάγθεο ησλ επηρεηξήζεσλ (απαζρφιεζε φηαλ είλαη απαξαίηεηε) ή ελδερνκέλσο θαη ζηηο αλάγθεο ησλ εξγαδνκέλσλ (δηθαίσκα επηινγήο). Απηνί απνηεινχλ ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηεο ΔΔ ππνζχζηεκα ζην γεληθφ ζχλνιν ηνπ Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ, κε ηελ έλλνηα φηη ζπληζηνχλ έλα ζχλνιν θαλφλσλ πνπ ηζρχνπλ παξάιιεια κε ηνπο παξαδνζηαθνχο θαλφλεο, φπσο άιισζηε θαη νη δηάθνξεο ειαζηηθέο κνξθέο απαζρφιεζεο, ζπλππάξρνπλ κε ηελ παξαδνζηαθή κνξθή πιήξνπο απαζρφιεζεο ανξίζηνπ ρξφλνπ. Απέλαληη ζηηο πξνσζνχκελεο παξαπάλσ κεηαξξπζκίζεηο ε ζηάζε ησλ 11

13 ζπλδηθάησλ ήηαλ φρη κφλν έληνλα δηαθνξνπνηεκέλε αιιά θαη ζπαζκσδηθή. Μία ζεκαληηθή κεξίδα απφ απηά πεξηνξίδεηαη ζηε ζηξαηεγηθή ζην λα αξλνχληαη θάζε κεηαξξχζκηζε, γηαηί νδεγνχλ ζε κείσζε ηεο παξερφκελεο πξνζηαζίαο. κσο ε ζηξαηεγηθή ηεο άξλεζεο ησλ κεηαξξπζκίζεσλ, φπσο δείρλεη κέρξη ζήκεξα ε εκπεηξία, έδεημε ηα φξηά ηεο. Οη ζεζκνί ησλ επέιηθησλ κνξθψλ εξγαζίαο έρνπλ πηνζεηεζεί απφ φιεο ηηο ζχγρξνλεο λνκνζεζίεο, άιινηε κε απφιπην ηξφπν άιινηε κε πξνυπνζέζεηο, γεγνλφο πνπ δεηθλχεη ηε δπλαηφηεηα ελζσκάησζεο θαη πάιη ηεο έλλνηαο ηεο πξνζηαζίαο ζηνπο λένπο ζεζκνχο. Με απηή ηελ θαηάζηαζε πξαγκάησλ πνιιά ζπλδηθάηα έθξηλαλ φηη είλαη ζπκθέξνλ, φηαλ δελ κπνξνχλ λα πεηχρνπλ ηελ απαγφξεπζε ελφο ζεζκνχ επέιηθηεο κνξθήο εξγαζίαο, λα αγσληζηνχλ γηα λα επεξεάζνπλ ηε δηακφξθσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ κε βειηησκέλνπο ή ζπκςεθηζηηθνχο φξνπο. Σν δίθαην ηεο επειημίαο, φπσο έρεη απηφ ελζσκαησζεί ζηηο λέεο κεηαξξπζκίζεηο, είλαη ζηελ αθεηεξία ηνπ έλα δίθαην ησλ παξεθθιίζεσλ θαη εμαηξέζεσλ απφ ην παξαδνζηαθφ Δξγαηηθφ Γίθαην. Με απηή ηελ έλλνηα ππάξρεη έλα θνηλφ ζηνηρείν ζε φινπο ηνπο λένπο ζεζκνχο ηεο επέιηθηεο εξγαζίαο, ην νπνίν είλαη ε κείσζε ηεο αζθάιεηαο, πνπ ήηαλ ζπλδεδεκέλε κε ηελ παξαδνζηαθή ζχκβαζε εξγαζίαο, ανξίζηνπ ρξφλνπ, σο αληάιιαγκα ηεο εμάξηεζεο 11. κσο ην θαη' ηδίαλ πεξηερφκελφ ηνπο δελ επηδέρεηαη κφλν κία εληαία αληηκεηψπηζε. Γηα ην πφηε ζπγρσξείηαη κία παξέθθιηζε θαη κε πνηνπο φξνπο ζα γίλεη, είλαη ζέκα ζην νπνίν νη δπλάκεηο εξγαζίαο κπνξνχλ λα παίμνπλ απνθαζηζηηθφ ξφιν. Με άιια ιφγηα ην δίθαην ηεο επειημίαο δελ είλαη δεδνκέλν φηη πξέπεη λα ηαπηηζηεί κε ηελ αξρή ηεο αλαζθάιεηαο. Μπνξεί απφ δίθαην ησλ απφιπησλ παξεθθιίζεσλ θαη εμαηξέζεσλ λα κεηαηξαπεί ζε Δξγαηηθφ Γίθαην ηεο επειημίαο, σο δίθαην ηεο πξνζηαζίαο θαη αζθάιεηαο ηεο εξγαζίαο έλαληη ηεο επειημίαο κε θεληξηθφ ζηφρν ηε δηαζθάιηζε ησλ δηθαησκάησλ ηεο εξγαζίαο κε βάζε ηελ αξρή ηνπ ηζνδπλάκνπ ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Με ηνλ ηξφπν απηφ απφ ηελ απνξξχζκηζε ηνπ Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ πεξλάκε ζηε θάζε ηεο επαλαξξχζκηζεο ζε λέεο βάζεηο, γεγνλφο πνπ επηηξέπεη ηελ επαλαεηζαγσγή θαλφλσλ πξνζηαζίαο θαη αζθάιεηαο ηεο εξγαζίαο. Οξηζκέλνη ίζσο ζθέθηνληαη φηη ε νξγάλσζε ηεο αζθάιεηαο έλαληη ηεο επειημίαο είλαη πξάμε αληηθαηηθή γηαηί επειημία 11 Supiot,Α Entre march et regulation... Deuxieme Symposium France/ OIT sur l' avenir du travail... Lyon 12

14 ρσξίο αλαζθάιεηα δελ ελλνείηαη. Ζ ζέζε απηή κπνξεί λα δηθαηνινγεζεί απφ ηελ αληίιεςε πεξί επειημίαο πνπ έρεη ε θηιειεχζεξε ηδενινγία, δελ απνηειεί φκσο κνλφδξνκν. Απνηειεί κνλφδξνκν γηα φζνπο δελ επηζπκνχλ ηελ χπαξμε θαλφλσλ εξγαζίαο. Γηα θείλνπο πνπ αληηιακβάλνληαη ηελ επειημία σο ζχζηεκα θαλφλσλ νξγάλσζεο ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ πξνθεηκέλνπ λα ηηο πξνζαξκφζνπλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία ηεο κεηαβηνκεραληθήο επνρήο, ε δηακφξθσζε λέσλ θαλφλσλ πξνζηαζίαο ηεο εξγαζίαο είλαη αλαπφθεπθηε. Ήδε ηα δείγκαηα πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή είλαη πνιιά ζηε ρψξα καο φπσο θαη ζε άιιεο ρψξεο αιιά θαη ζηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία. Καηά πξψην ιφγν ζε πνιιέο ξπζκίζεηο ε επειημία δελ ηαπηίδεηαη κε ηε κνλνκεξή επηβνιή ηεο αιιά έρεη σο βάζε ηε ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία πνπ θαηαιήγεη ζε ξπζκίζεηο κε ζπιινγηθέο ζπκθσλίεο. Πξφθεηηαη γηα ηε ιεγφκελε ζπκκεηνρηθή επειημία, ηελ νπνία πξέπεη λα δηαθξίλνπκε απφ ηε κνλνκεξή επειημία, πνπ εμππεξεηεί κνλνκεξψο ηα ζπκθέξνληα ηνπ θεθαιαίνπ. Καηά δεχηεξν ιφγν ε επηβνιή κηαο αηππηθήο κνξθήο εξγαζηαθήο ζρέζεο δελ πξνυπνζέηεη πιήξε απεμάξηεζε απφ ην ζχζηεκα πξνζηαζίαο ηεο παξαδνζηαθήο ηππηθήο ζρέζεο. Έηζη γηα πνιιέο επέιηθηεο κνξθέο εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ γίλεηαη δεθηφο ν θαλφλαο ηεο ηζόηηκεο κεηαρείξηζεο κε ηνλ παξαδνζηαθψο απαζρνινχκελν ή αθφκε ε αξρή ηεο κε δηάθξηζεο. Παξάιιεια πξνο ελίζρπζε ηεο αξρήο απηήο επηλνήζεθε ν φξνο ηνπ ζπγθξίζηκνπ εξγαδνκέλνπ, φπσο πξνθχπηεη απφ ηηο ξπζκίζεηο γηα ηε ζχκβαζε κεξηθήο απαζρφιεζεο ή ηνπ αληίζηνηρνπ εξγαδνκέλνπ απφ ηηο ξπζκίζεηο γηα ηε ζχκβαζε εξγαζίαο νξηζκέλνπ ρξφλνπ. ηελ ίδηα ζεηξά ζθέςεσλ πξέπεη λα εληαρζεί θαη ε αλαγλψξηζε γηα ηνπο απαζρνινπκέλνπο κε θάπνηα επέιηθηε κνξθή απαζρφιεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο πξνηεξαηφηεηαο γηα θαλνληθή απαζρφιεζε (άξζξν 2 παξ. 10, λ. 2639/1998)12. Απηή ε επηδησθφκελε αληηζηνίρεζε κε ηελ ηππηθή κνξθή απαζρφιεζεο καο δείρλεη φηη ε θαηεηκεκέλε αγνξά εξγαζίαο πνπ είλαη ην ηειηθφ απνηέιεζκα ηεο επειημίαο επηδεηεί κία νκνγελνπνίεζε κε ηελ θαηά δεχγε παξνπζίαζε θάζε λέαο κνξθήο απαζρφιεζεο κε κία ζπγθεθξηκέλε πηπρή ηεο παξαδνζηαθήο απαζρφιεζεο. Σα δεχγε, φπσο ζχκβαζε ανξίζηνπ ρξφλνπ - ζχκβαζε νξηζκέλνπ ρξφλνπ, ζχκβαζε πιήξνπο απαζρφιεζεο - ζχκβαζε κεξηθήο απαζρφιεζεο, ζχκβαζε κε άκεζε πξφζιεςε - ζχκβαζε παξαρψξεζεο, ζχκβαζε κε πξνθαζνξηζκέλν ρξφλν εξγαζίαο -ζχκβαζε κε ρξφλν a la carte, δελ καο δείρλνπλ κφλν ηελ αλαζθάιεηα πνπ παξάγεηαη θάζε θνξά αιιά θαη ην δξφκν γηα ηελ 13

15 επαλέληαμε ηεο πξνζηαζίαο ζηηο αληίζηνηρεο ζρέζεηο εξγαζίαο, κε ηνλ θαζνξηζκφ ησλ πξνυπνζέζεσλ απφθιηζεο θαη ησλ φξσλ επαλάθηεζεο νιηθψο ή κεξηθψο ηεο ρακέλεο αζθάιεηαο. ην ζέκα αθφκε ηεο απμεκέλεο ππνθαηάζηαζεο ηεο ζχκβαζεο εμαξηεκέλεο εξγαζίαο κε ζπκβάζεηο αλεμαξηήησλ ππεξεζηψλ θαη γεληθά ηεο κεηαηξνπήο ηνπ εξγαδνκέλνπ απφ κηζζσηφ ζε ζπλεξγάηε, πνπ απνηειεί θαη απηφ κηα κεζφδεπζε δηαθπγήο απφ ηνπο θαλφλεο πξνζηαζίαο ηεο εξγαζίαο, έθδειε είλαη ε ηάζε ειέγρνπ ηνπ θαηλνκέλνπ απηνχ είηε κε ηελ απνδνρή ηνπ θξηηεξίνπ ηεο νηθνλνκηθήο εμάξηεζεο είηε κε ηελ εηζαγσγή ηεθκεξίσλ. ιεο απηέο νη ξπζκίζεηο πνπ ζπλνδεχνπλ ηεο εηζαγσγή ησλ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο πηζηνπνηνχλ φηη ε επηλφεζε λέσλ ζπζηεκάησλ πξνζηαζίαο ηεο εξγαζίαο δελ είλαη ρακέλε ππφζεζε. Ο ηξφπνο δηάπιαζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ θαλφλσλ απηψλ γίλεηαη ζηγά - ζηγά ην λέν πξνλνκηαθφ πεδίν ησλ θνηλσληθψλ ζπγθξνχζεσλ πνπ αιιάδεη αληίζηνηρα θαη ην ηνπίν ησλ πνιηηηθψλ αληηπαξαζέζεσλ. Ζ θχξηα κέξηκλα ησλ ζπλδηθάησλ φιν θαη πεξηζζφηεξν ζηξέθεηαη ζην πψο ζα αληηκεησπίζνπλ ηελ αλαζθάιεηα πνπ δεκηνπξγείηαη απφ ζπγθεθξηκέλεο λέεο κνξθέο απαζρφιεζεο θαζψο θαη ηε γεληθή αλαζθάιεηα απφ ηελ επαπεηινχκελε πεξηζσξηνπνίεζε ηνπ Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ, ρσξίο παξάιιεια λα αγλννχλ ηηο λέεο ζπλζήθεο αληαγσληζκνχ θαη ηελ αλάγθε δηαηήξεζεο πςεινχ επηπέδνπ απαζρφιεζεο. Γηα ην ιφγν απηφ ζην Δξγαηηθφ Γίθαην ηεο επειημίαο πξνζηδηάδεη πεξηζζφηεξν ν ραξαθηεξηζκφο σο δίθαην ηεο απαζρφιεζεο θαη ιηγφηεξν σο δίθαην ηεο κηζζσηήο εξγαζίαο. Χο δίθαην ηεο απαζρφιεζεο έρεη ηηο δηθέο ηνπ πξνηεξαηφηεηεο θαη κεηαθέξεη ην θέληξν πξνζηαζίαο απφ ηελ πξνζηαζία ζπγθεθξηκέλεο ζέζεο ζηελ πξνζηαζία ηεο απαζρφιεζεο σο ζπλνιηθφ κέγεζνο, κία εμέιημε πνπ σζηφζν δελ είλαη άκνηξε κεηνλεθηεκάησλ. 3. Οη πεξαηηέξσ αλαηξνπέο από ηηο λέεο κνξθέο νξγάλσζεο ηνπ θεθαιαίνπ 3.1. Η κεηαηξνπή ηεο επηρείξεζεο ζε αλνηρηό ζύζηεκα ζπλεξγαζηώλ Ζ πνιιαπιψο πξνβαιιφκελε ειαζηηθνπνίεζε απνηειεί ηε κία πιεπξά ησλ αλαηξνπψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ηελ πην νξαηή. Τπάξρεη θαη κία άιιε πιεπξά πνπ αθνξά ηηο λέεο κνξθέο νξγάλσζεο ηνπ θεθαιαίνπ πνπ έκκεζα νδεγεί θαη απηή ζε πεξαηηέξσ αλαηξνπέο. Νέεο κνξθέο ρξεκαηνδφηεζεο, λένη ηχπνη ζπκκεηνρήο ζην θεθάιαην κηαο εηαηξείαο, λένη ηχπνη ζπλεξγαζίαο, εκθάληζε ζπκθσληψλ γηα θνηλέο ζηξαηεγηθέο πνπ δελ πξνυπνζέηνπλ θνηλέο δνκέο. Σν εχξνο απηψλ ησλ αιιαγψλ δελ 14

16 είλαη εχθνιν λα νξνζεηεζεί. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη θαη απηή ε νξγάλσζε ησλ επηρεηξήζεσλ ζε νκίινπο γλσξίδεη κηα πξσηφγλσξε αλάπηπμε κε δηάθνξνπο ηξφπνπο, απφ απιή ζπκκεηνρή κηαο επηρείξεζεο ζην θεθάιαην κηαο άιιεο θαη δηαδνρηθέο αιπζίδεο επηρεηξήζεσλ, πνπ ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κε νξηδφληην ή θάζεην ηξφπν, κέρξη ζπλεξγαδφκελεο επηρεηξήζεηο ρσξίο ζπκκεηνρή ζην θεθάιαην, επηρεηξήζεηο απιψο κε θνηλή ζηξαηεγηθή ζηε βάζε ζπκθσληψλ εξγαζίαο (ζπκθσλίεο κεηαθνξάο θεξδψλ, ελνηθίαζεο θ.ιπ.). Οξηζκέλεο απφ απηέο ηηο λέεο κνξθέο ζπλεξγαζίαο επηρεηξήζεσλ, ηείλνπλ λα ππνθαηαζηήζνπλ θαη απηή ηελ έλλνηα ησλ νκίισλ επηρεηξήζεσλ απφ ηελ θαηά πνιχ επξχηεξε ηνπ δηθηχνπ ησλ νκίισλ επηρεηξήζεσλ, κε έληνλα ηα ζηνηρεία κεηαμχ ηνπο εμάξηεζεο. Δμάιινπ νη λέεο κνξθέο νξγάλσζεο θεθαιαίνπ δελ αθνξνχλ κφλν ηηο κεγάιεο θαη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο αιιά επεθηείλνληαη θαη ζηηο κηθξνκεζαίεο. Ζ επέθηαζε ησλ ζπλεξγαζηψλ ηχπνπ franchising απνηειεί έλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθφηεξα δείγκαηα απηήο ηεο εμέιημεο, πνπ πέξα απφ ηα άιια πξνβιήκαηα δεκηνπξγεί θαη ην πξφβιεκα ησλ λέσλ κνξθψλ αλεμάξηεηεο απαζρφιεζεο κε ραιαξά ηα ζηνηρεία ηεο λνκηθήο εμάξηεζεο αιιά κε έθδεια ηα ζηνηρεία ηεο νηθνλνκηθήο εμάξηεζεο. Δλ νιίγνηο ε παξαδνζηαθή θιεηζηή επηρείξεζε κε ζπγθεθξηκέλε ηαπηφηεηα θαη μεθάζαξε λνκηθή πξνζσπηθφηεηα κεηαηξέπεηαη ζε αλνηρηφ ζχζηεκα ζπλεξγαζηψλ κε δηεπηρεηξεζηαθέο δνκέο, κε απνθεληξσκέλεο παξαγσγηθέο δηαδηθαζίεο, κε δηάζπαζε ηεο παξαγσγήο ζε παξαγσγή ελδηάκεζσλ πξντφλησλ θαη ηειηθνχ πξντφληνο, αιιά κε ελίζρπζε απνθάζεσλ θνξπθήο ζηξαηεγηθνχ ηχπνπ. Ζ εμέιημε απηή, πνπ εθ πξψηεο φςεσο θαίλεηαη αληηθαηηθή, γηαηί ηαπηφρξνλα ππνδειψλεη ηελ απνθέληξσζε ηνπ παξαγσγηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηε ζπγθέληξσζε ζηε ιήςε νηθνλνκηθψλ απνθάζεσλ, είλαη κεζηή ζε ζπλέπεηεο. Αθφκα θαη νη πνην νξαηέο εθδειψζεηο απηψλ ησλ αιιαγψλ, φπσο ν πνιιαπιαζηαζκφο ησλ ππεξγνιαβηψλ, πνπ νδεγεί ζε δηάζπαζε ηεο νηθνλνκηθήο ελφηεηαο ηεο επηρείξεζεο 8 θαη πνπ επεθηείλεηαη κε ηαρχηεηα θαη ζην δεκφζην, ε αλάπηπμε παξάιιεισλ δξαζηεξηνηήησλ απηφλνκσλ επηρεηξήζεσλ ζε εληαίν ρψξν, πνπ δεκηνπξγεί έλα είδνο θνηλόηεηαο ζηεξηδνκέλε ζηνλ θνηλό ηόπν, φπσο ηα λέα πνιπθαηαζηήκαηα ή θέληξα αγνξάο, εχινγα ζέηνπλ εξσηήκαηα γηα ην πνηνο είλαη ν ηειηθφο ππεχζπλνο γηα ηελ εθαξκνγή ησλ λφκσλ εξγαζίαο θαη ησλ ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο θαη πνην είλαη ην επίπεδν ζην νπνίν κπνξεί λα εληνπηζηεί ε θνηλφηεηα ζπκθεξφλησλ ησλ εξγαδνκέλσλ. Με ηα δχν απηά εξσηήκαηα ζα 15

17 αζρνιεζνχκε ζηε ζπλέρεηα Η θάκςε ηεο λνκηθήο πξνζσπηθόηεηαο θαη ε αλαδήηεζε λέσλ ηύπσλ εξγνδνηώλ Σν πξψην εξψηεκα ζπλδέεηαη κε ηνλ θινληζκφ ηεο παξαδνζηαθήο έλλνηαο ηεο λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο θαη ησλ ζπλδεδεκέλσλ κε απηή ζπλεπεηψλ θαη θαηά πξνέθηαζε κε ηελ αλαδήηεζε ηνπ αιεζνχο εξγνδφηε ή θαηά πεξίπησζε ησλ πεξηζζνηέξσλ εξγνδνηψλ κέζα απφ έλα πιέγκα άπισλ εξγνδνηψλ πνπ αλαδεηθλχεη ε άπιε νηθνλνκία. Σν θαζεζηψο ηνπ εξγνδφηε γίλεηαη πνιχπινθν γηαηί αλακεηγλχεη θαηά πεξίζηαζε παξαδνζηαθέο δνκέο ζρέζεσλ ζπγαηξηθήο πξνο κεηξηθή εηαηξεία, ζπζπείξσζε νκίισλ ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα, εμαγσγή ππεξεζηψλ, εζσηεξηθέο θαη εμσηεξηθέο ππεξγνιαβίεο, δηάζπαζε επηρείξεζεο ζε απηφλνκεο ππεξεζίεο, ζην πιαίζην ηεο παξαγσγηθήο απνθέληξσζεο, κία ηάζε πνπ φπσο επηζεκάλακε πνην πάλσ είλαη αληηζηξφθσο αλάινγε κε ηελ παξαηεξνχκελε νηθνλνκηθή ζπγθέληξσζε. Ο εγθισβηζκφο ηεο έλλνηαο ηνπ εξγνδφηε ζηελ παξαδνζηαθή έλλνηα ηεο λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο νδεγεί ζε αλαληηζηνηρία απνθάζεσλ θαη ζπλεπεηψλ. Γηα απηφ απαηηνχληαη λέεο ιχζεηο. Ζ αλαδήηεζε ιχζεσλ ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο πξνυπνζέηεη θαηά θχξην ιφγσ πεξαηηέξσ απνκάθξπλζε απφ ηελ έλλνηα ηεο ζπκβαηηθήο ζρέζεο πνπ πεξηνξίδεη ηελ αλαδήηεζε ηνπ ππεπζχλνπ ζην πξφζσπν ηνπ αληηζπκβαιινκέλνπ. Μέρξη ζήκεξα ε αλαθνξά ζηελ έλλνηα ηεο ζρέζεο εξγαζίαο είρε σο αθεηεξία ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ απφ ηηο αθπξφηεηεο ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο. ήκεξα δεκηνπξγείηαη έλαο λένο ιφγνο γηα πεξεηαίξσ αμηνπνίεζε ηεο έλλνηαο ηεο ζρέζεσο εξγαζίαο, γηαηί απφ ηε ζηηγκή πνπ νη ζρέζεηο κεηαηξέπνληαη απφ δηκεξείο ζε ηξηκεξείο ή πνιπκεξείο θαη νη σθέιεηεο ηεο απαζρφιεζεο κεηαθπιίνληαη ζε εηεξφθιεηνπο δέθηεο, ε δηεπξπκέλε έλλνηα ηεο ζρέζεο εξγαζίαο απνηειεί αλαγθαίν πξνεγνχκελν γηα ηε ζσζηή αμηνιφγεζε ησλ λέσλ απηψλ θαηαζηάζεσλ. Ζ ζρέζε εξγαζίαο δελ δεκηνπξγείηαη αλαγθαίσο κε ηνλ ηππηθά αληηζπκβαιιφκελν αιιά κπνξεί λα επεθηείλεηαη θαη ζε ζρέζε κε θείλνλ πνπ έρεη νξηζκέλε δηεπζπληηθή εμνπζία ή ζε θείλε ηελ παξαγσγηθή κνλάδα ζηελ νπνία ελζσκαηψλεηαη ν εξγαδφκελνο. Καηά δεχηεξν ιφγν πξνυπνζέηεη ηελ απνζχλδεζε ηνπ εξγνδφηε απφ ηνλ αληηζπκβαιιφκελν. Σν φηη ν εξγνδφηεο δελ είλαη κφλν αληηζπκβαιιφκελνο ην παξαδνζηαθφ Δξγαηηθφ Γίθαην ην είρε αλαγλσξίζεη. Απηή ε αλαθνξά ζε επηκέξνπο εξγνδφηεο κε θαηάηκεζε ηεο εληαίαο ηδηφηεηαο ηνπο κπνξεί λα αμηνπνηεζεί ζήκεξα ζε 16

18 δηεπξπκέλε βάζε, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηνχλ νη θαηαζηάζεηο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνπο λένπο ηχπνπο επηρεηξεζηαθήο νξγάλσζεο, πνπ νδεγνχλ ζε δηαζπνξά ησλ επζπλψλ ζε εηεξφθιεηα πξφζσπα, θαζηζηνχλ αφξαηε ηελ πξαγκαηηθή εξγνδνηηθή εμνπζία, αβέβαηε ηελ αλαδήηεζε εξγνδνηηθψλ επζπλψλ θαη δχζθνιε ηελ αλεχξεζε ηνπ ππνθεηκέλνπ ζην νπνίν ζα ζηξαθεί ε ζπλδηθαιηζηηθή πίεζε θαη ζα πξνζδηνξηζηεί ε παζεηηθή λνκηκνπνίεζε ησλ αμηψζεσλ ηνπ κηζζσηνχ. Γηα φινπο απηνχο ηνπο ιφγνπο ε αλάγθε γηα επαλαπξνζδηνξηζκό ηεο έλλνηαο ηνπ εξγνδόηε είλαη πιένλ επηηαθηηθή. Οη ιχζεηο δελ ζα είλαη αλαγθαίσο εληαίεο. Σν νπζηψδεο είλαη λα δερηνχκε παξάιιεια κε ηηο λέεο ειαζηηθέο δνκέο νξγάλσζεο ηνπ θεθαιαίνπ ηελ απνδνρή κηαο ειαζηηθήο αληίιεςεο γηα ηελ έλλνηα ηνπ εξγνδόηε. ηε ζέζε ελφο εληαίνπ εξγνδφηε πνπ ζπγθεληξψλεη εμίζνπ ην ζχλνιν ησλ ππνρξεψζεσλ θαη επζπλψλ, ζα κπνξνχκε λα ζθεθηνχκε ηε δηαζπνξά επζπλψλ κεηαμχ αξρηθνχ εληνιέσο θαη ππεξγνιάβνπ, ή ηε ζπλεπζχλε γηα νξηζκέλεο ππνρξεψζεηο, κε δηάθνξεο θαη πάιη παξαιιαγέο. Σν βαζηθφ ζε απηήλ ηελ πξννπηηθή πνιιαπιώλ ηύπσλ εξγνδνηώλ έγθεηηαη ζηελ πηνζέηεζε κηαο ειαζηηθήο έλλνηαο γηα ηνλ εξγνδόηε σο παξαθνινχζεκα ή ζπκπιήξσκα ηεο πηνζέηεζεο ηεο ειαζηηθήο έλλνηαο γηα ηελ εξγαζία. Θα κπνξεί λα γίλεηαη αλαθνξά ζε ζπλνιηθφ εξγνδφηε ή κεξηθφ εξγνδφηε, ζε άκεζν ή έκκεζν εξγνδφηε, ζε πξαγκαηηθφ εξγνδφηε ή εξγνδφηε πιαζκαηηθφ, ζε πξσηνγελή ή δεπηεξνγελή εξγνδφηε, ζε εκθαλή ή αθαλή εξγνδφηε ή αθφκε θαη ζε εηθνληθφ εξγνδφηε κε δηαβαζκίζεηο ησλ επζπλψλ. Άιινηε ζα ππάξρεη θαηακεξηζκφο επζχλεο, άιινηε ε επζχλε ζα είλαη αιιειέγγπα θαη άιινηε εγγπεηηθή (βι. άξζξν 22 παξ. 9 λ. 2956/2001 γηα ηελ πξνζσξηλή απαζρφιεζε). ηελ ίδηα ζεηξά ζθέςεσλ εληάζζεηαη θαη ε αλαγλψξηζε ζηελ πεξίπησζε ππεξγνιαβίαο επζχλεο ζηνλ εληνιέα γηα ην ζεβαζκφ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ εξγαζίαο. Σν εηαηξηθφ δίθαην ην νπνίν ελδηαθέξεηαη γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ κεηφρσλ έρεη πξνζπαζήζεη λα δψζεη λέεο απαληήζεηο (βι. άξζξν 42ε λ. 2119/1920) κε εκθαλή ηελ απνκάθξπλζε απφ ηελ παξαδνζηαθή έλλνηα ηεο λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο 12. Σν δίθαην ηνπ αληαγσληζκνχ πξνθεηκέλνπ λα δηαθπιάμεη ηηο βαζηθέο ηνπ αξρέο ελδηαθέξεηαη γηα ηηο αλαπηπγκέλεο ζπλεξγαζίεο ρσξίο λα εγθισβίδεηαη ζε παξαδνζηαθά ζρήκαηα (άξζξν 1 λ. 703/1997). Σν ίδην θάλεη θαη ην 12 Παπαγηάλλε, 1997 Γίθαην Αλσλύκσλ Δηαηξηώλ, ζει

19 θνξνινγηθφ δίθαην γηα ηνπο δηθνχο ηνπ ζθνπνχο. Κάζε θιάδνο δηθαίνπ πξνζπαζεί λα δψζεη ηε δηθή ηνπ απάληεζε γηαηί δελ είλαη ψξηκε ε θαηάζηαζε αθφκε γηα εληαίεο δνγκαηηθέο απαληήζεηο. Σν Δξγαηηθφ Γίθαην βξίζθεηαη εκθαλψο ζε θαζπζηέξεζε απέλαληη ζηηο λέεο κνξθέο νξγάλσζεο ηνπ θεθαιαίνπ. Γελ κπφξεζε λα αμηνπνηήζεη νχηε θαη απηέο ηηο έλλνηεο πνπ νη άιινη θιάδνη δηθαίνπ έρνπλ επεμεξγαζηεί, φπσο είλαη ε «θνηλφηεηα επηρεηξήζεσλ», ε «θνηλφηεηα θεξδψλ» νχηε λα αμηνπνηήζεη ηηο ζεσξίεο γηα «άξζε απηνλνκίαο ηεο λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο» γηα «θάκςε ηεο λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο» ή γηα θαηαρξεζηηθή πξνζθπγή ζε απηνηειή λνκηθή πξνζσπηθφηεηα. 17 Οξηζκέλα αλνίγκαηα απφ ηα δηθαζηήξηα ηεο νπζίαο απνηεινχλ ελζαξξπληηθά δείγκαηα πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή αιιά ιείπεη αθφκε ε θαηάιιειε ζεσξεηηθή επεμεξγαζία, ελψ ε λνκνινγία ηνπ Α.Π. παξακέλεη δηζηαθηηθή. Σν πην ζεκαληηθφ είλαη φηη δελ αμηνπνίεζε θαη απηή αθφκε ηελ έλλνηα ηεο «εμαξηεκέλεο επηρείξεζεο», πνπ κπνξεί λα πξνθχπηεη απφ ζπκβαηηθέο δεζκεχζεηο ή θαη απφ απιά ρξεκαηνπηζησηηθά γεγνλφηα, παξφιν πνπ ήηαλ ν θιάδνο δηθαίνπ πνπ επεμεξγάζηεθε ηα ζηνηρεία ηεο έλλνηαο εμάξηεζεο. Σν θνηλφ ζηνηρείν ζε φιεο απηέο ηηο αλαδεηήζεηο εληνπίδεηαη ζηε δηαπίζησζε φηη νη λέεο κνξθέο νξγάλσζεο ηνπ θεθαιαίνπ θαηαιήγνπλ ή έρνπλ σο ζηφρν ηελ απνξξύζκηζε ηνπ εκπνξηθνύ ή ηνπ θνξνινγηθνύ δηθαίνπ. Απηή ε παξαηήξεζε είλαη ζεκαληηθή, γηαηί καο ππελζπκίδεη φηη ε απνξξχζκηζε δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζην πεδίν ηνπ Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ θαη ζπλεπψο ε κνλαμηά ηνπ κε ηελ νπνία κέρξη ζήκεξα είρακε εμνηθεησζεί δελ είλαη δεδνκέλε. Γηα ην ιφγν απηφ ε ζπλεξγαζία κε ηνπο άιινπο θιάδνπο δηθαίνπ ζα επηηξέςεη απνηειεζκαηηθφηεξεο ιχζεηο. Έηζη ε βαζηθή ηδέα ηεο απνλνκήο θαηά πιάζκα δηθαίνπ ηεο λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο ζηηο δηάθνξεο νηθνλνκηθέο κνλάδεο κπνξεί λα αμηνπνηεζεί θαη απφ ην Δξγαηηθφ Γίθαην. Ζ ηδέα λα θαηαζηνχλ νη έλλνηεο ηεο «θπξηαξρνχζαο επηρείξεζεο» ή ηεο «ειεγρφκελεο επηρείξεζεο» λνκηθέο έλλνηεο πξέπεη λα ηζρχζεη θαη γηα ην Δξγαηηθφ Γίθαην, ελψ αθφκε είλαη δπλαηή ε αλαδήηεζε επζπλψλ απφ εηαηξεία κε αληηζπκβαιιφκελε ε νπνία ζα ζηεξίδεηαη ζηηο ελνρηθέο ζρέζεηο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ. 21 ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο φπσο ζπκβαίλεη κε ηηο νδεγίεο πνπ αθνξνχλ ηελ επηηξνπή επηρείξεζεο ή ηηο νκαδηθέο απνιχζεηο, ην θνηλνηηθφ δίθαην άλνημε σο πξνο ην ζεκείν απηφ ην δξφκν αθνχ πιένλ γίλεηαη αλαθνξά θαη ζην επίπεδν ιήςεο ησλ πξαγκαηηθψλ απνθάζεσλ πνπ είλαη ην επίπεδν δηαθπβέξλεζεο ελφο νκίινπ. 18

20 3.3. Η αλαδήηεζε επέιηθησλ ζεζκώλ ζην ζπιινγηθό Δξγαηηθό Γίθαην Σν δεχηεξν εξψηεκα ζέηεη ππφ ακθηζβήηεζε ηηο παξαδνζηαθέο κνξθέο νξγάλσζεο ησλ ζπιινγηθψλ ζεζκψλ ηνπ Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ, νη νπνίεο έρνπλ σο αθεηεξία νξηζκέλε δεδνκέλε θνηλφηεηα ζπιινγηθψλ ζπκθεξφλησλ ε νπνία φκσο πιένλ δελ πθίζηαηαη. Πξάγκαηη δελ είλαη κφλν ζην πεδίν ησλ αηνκηθψλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ ζην νπνίν έρνπλ επέιζεη αλαηξνπέο. Ηζάξηζκεο θαηαζηάζεηο έζησ θαη ιηγφηεξν νξαηέο δεκηνπξγνχληαη θαη γηα ηηο ζπιινγηθέο εξγαζηαθέο ζρέζεηο. Ζ νπζία ηνπ δφγκαηνο ηνπ ζπιινγηθνχ Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ βξίζθεηαη ζηε ζπιινγηθή αληηπαξάζεζε εξγαζίαο θαη θεθαιαίνπ θαη ζηελ θαηά επέθηαζε αλαγλψξηζε ησλ θνηλψλ ζπιινγηθψλ ζπκθεξφλησλ εξγαζίαο, πνπ ζηεξίδεηαη ζηελ αξρή ηεο αιιειεγγχεο. Απηφο ν βαζηθφο θαλφλαο δελ επαιεζεχεηαη πάληνηε ζήκεξα κε ηνπο πθηζηάκελνπο ζεζκνχο. Σν ζπιινγηθφ Δξγαηηθφ Γίθαην είλαη ηδηαίηεξα αλειαζηηθφ θαη σο εθ ηνχηνπ αδχλακν γηα λα αληηκεησπίζεη ηηο λέεο θαηαζηάζεηο. Οη εμειίμεηο πνπ αλαθέξζεθαλ θαη θπξίσο ε εμαγσγή ηεο κηζζσηήο εξγαζίαο θαη ε δηάζπαζε ηεο παξαγσγήο ζε παξαγσγή ελδηάκεζσλ πξντφλησλ ζε βάξνο ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο, νδεγνχλ ζε λέα θαηαλνκή ηεο εξγαζίαο θαη ζε αλάδεημε λέσλ ζπιινγηθψλ ζπκθεξφλησλ ησλ εξγαδνκέλσλ, ζε δηαθνξεηηθή βάζε απφ απηή ζηελ νπνία ζηεξίρηεθε ε νηθνδφκεζε ησλ παξαδνζηαθψλ ζεζκψλ αληηπξνζψπεπζεο ησλ ζπκθεξφλησλ θαη ησλ κέζσλ ζπιινγηθήο δξάζεο. Ζ νξγάλσζε ησλ πθηζηακέλσλ ζεζκψλ ηνπ ζπιινγηθνχ δηθαίνπ, φπσο ζπκβνχιηα ηεο επηρείξεζεο θαη γεληθά ζπκκεηνρηθνί ζεζκνί, εξγνζηαζηαθά ζσκαηεία, δηάθξηζε ησλ ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ ζε επηρεηξεζηαθέο θαη θιαδηθέο, δελ πξνζθέξνληαη ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο ζην λα εθθξάζνπλ ηε λέα ζπιινγηθφηεηα θαη λα εθπξνζσπήζνπλ ηελ εκθάληζε λένπ ηχπνπ ζπιινγηθψλ ζπκθεξφλησλ. Αθφκε ε πθηζηάκελε δηάξζξσζε ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ αδπλαηεί πνιιέο θνξέο λα πξνσζήζεη δηεθδηθήζεηο ιφγσ έιιεηςεο εθείλσλ ησλ ζπλεθηηθψλ ζηνηρείσλ πνπ εθθξάδνπλ ηελ θνηλή ζπιινγηθφηεηα. Πξάγκαηη, εχθνια κπνξεί θαλείο λα δηαπηζηψζεη φηη ηα ζπκθέξνληα πνπ εθπξνζσπνχληαη απφ απηέο δελ αληηζηνηρνχλ ζηα λέα αλαδπφκελα ζπκθέξνληα ησλ εξγαδνκέλσλ. Ση λφεκα έρεη κηα θιαδηθή ζπιινγηθή ζχκβαζε φηαλ έλαο θιάδνο απνζπληίζεηαη κε ηελ εμαγσγή ζεηξάο ππεξεζηψλ ζε επηρεηξήζεηο πνπ δελ αλήθνπλ ζηνλ θιάδν; Σν ίδην εξψηεκα κπνξεί λα ηεζεί γηα ηα επηρεηξεζηαθά ζπκβνχιηα ή ηα επηρεηξεζηαθά ζσκαηεία φηαλ ζχκθσλα κε ηα φζα είπακε πνην πάλσ, ε επηρείξεζε έρεη κεηαηξαπεί ζε έλα δίθηπν επηρεηξήζεσλ. 19

21 Δχινγα αθφκε κπνξνχκε λα αλαξσηεζνχκε γηα ην αλ νη ππάξρνπζεο ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο κπνξνχλ λα εθπξνζσπήζνπλ ηα ζπκθέξνληα ησλ ελνηθηαδφκελσλ κηζζσηψλ. Οη ζρέζεηο εξγαζίαο αλαπηχρζεθαλ θαηά ηελ πνξεία εμέιημεο ηνπ θαπηηαιηζκνχ κε βάζε κηα ζπγθεθξηκέλε ηερληθή κνλάδα, ηελ εθκεηάιιεπζε, ή νηθνλνκηθή κνλάδα, ηελ επηρείξεζε σο κηαο θιεηζηνχ ηχπνπ νξγάλσζεο, πνπ αληηζηνηρνχζε ζε κηα δεδνκέλε εληαία πξνζσπηθφηεηα κε δεδνκέλν ην θέληξν ησλ νηθνλνκηθψλ θαη εξγαζηαθψλ απνθάζεσλ, φπνπ παξαγσγφο, ηδηνθηήηεο θαη εξγνδφηεο ιίγν ή πνιχ ζπκπίπηνπλ. Απηή ε θαηάζηαζε δεκηνχξγεζε ηνλ θνηλό επηρεηξεζηαθό ζύλδεζκν κεηαμχ ησλ κειψλ ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο επηρείξεζεο, κε βάζε ηνλ νπνίνλ αλαπηχρζεθε ε ζπιινγηθή δξάζε κε ηηο επηρεηξεζηαθέο απεξγίεο, ηηο επηρεηξεζηαθέο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο, ηηο ινηπέο ζπκθσλίεο θαη ηηο επηρεηξεζηαθέο δηαβνπιεχζεηο. Ο επηρεηξεζηαθφο δεζκφο, πνπ απνηέιεζε θαη ην ζεκείν αλαθνξάο γηα ηελ αζθάιεηα ηεο ζέζεο ηνπ εξγαδνκέλνπ, κε ηηο λέεο εμειίμεηο άιινηε αιινηψλεηαη απφ ηελ παξεκβνιή ηξίησλ, άιινηε δηεπξχλεηαη εμαηηίαο ησλ ζπλεξγαζηψλ κηαο επηρείξεζεο κε ηξίηνπο θαη άιινηε επηηξέπεη ηε δηάρπζε ησλ θηλδχλσλ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ απαζρφιεζε ζε ηξίηεο επηρεηξήζεηο. Ζ αληηκεηψπηζε ησλ λέσλ απηψλ θαηαζηάζεσλ πνπ δεκηνπξγείηαη απφ απηέο ηηο εμειίμεηο δελ είλαη αζθαιψο εχθνιε ππφζεζε. κσο, πξνηνχ θαηαιήμνπκε ζε λέεο ξπζκίζεηο, ζα πξέπεη λα ζπκθσλήζνπκε ζε νξηζκέλεο βαζηθέο αξρέο πνπ ζα απνηειέζνπλ ηελ αθεηεξία γηα ηηο λέεο ξπζκίζεηο. Μία απφ απηέο είλαη ε αλάγθε λα ζπκπίπηεη ε αιεζήο ζρέζε εξγαζίαο κε ην θέληξν εμνπζίαο πνπ πξνζδηνξίδεη ηνπο φξνπο εξγαζίαο. Μηα δεχηεξε είλαη ην δηθαίσκα ησλ εξγαδνκέλσλ λα αλαδεηνύλ κε δηθή ηνπο πξσηνβνπιία ηελ επίιπζε ησλ ζπιινγηθψλ ζπκθεξφλησλ ζην ρώξν πνπ ζεσξνύλ όηη απηά δηαθπβεύνληαη. πνπ θαηά ηελ άπνςή ηνπο ππάξρεη θνηλφ ζπκθέξνλ, ρσξίο λα ελδηαθέξεη αλ πξφθεηηαη γηα επηρεηξήζεηο κε δηαθνξεηηθή λνκηθή πξνζσπηθφηεηα ή αλ πξφθεηηαη γηα επηρεηξήζεηο πνπ αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθνχο θιάδνπο ή αλ ζπληζηνχλ φκηιν επηρεηξήζεσλ, λα λνκηκνπνηείηαη ε ζπιινγηθή ηνπο δξάζε θαη ε ρξεζηκνπνίεζε ησλ αληίζηνηρσλ ηερληθψλ κέζσλ πνπ πξνζθέξεη ην ζπιινγηθφ δίθαην. Οπζηαζηηθά ζα πξέπεη λα αλαιπζνχλ ηα λέα δεδνκέλα πνπ επεξεάδνπλ ηα ζπκθέξνληα ησλ εξγαδνκέλσλ θαη λα επαλαπξνζδηνξίζνπκε ηελ θνηλφηεηα ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ εξγαδνκέλσλ κε ηα λέα απηά δεδνκέλα. Ζ πξψηε θίλεζε πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή είλαη λα αλαγλσξηζζεί ζηνπο εξγαδνκέλνπο, φπσο 20

22 έρεη αλαγλσξηζζεί ζηνπο κεηφρνπο, ην δηθαίσκα ηνπο λα δηαζθαιίδνπλ ηα ζπιινγηθά ηνπο ζπκθέξνληα κε ηε κνξθή νξγάλσζεο πνπ ζεσξνχλ πξνζθνξόηεξε. Δλ ζπληνκία απφ ηε ζηηγκή πνπ ε παξαδνζηαθή ζπιινγηθφηεηα ησλ ζπκθεξφλησλ εξγαζίαο θαη ε βάζε ηεο αιιειεγγχεο ηνπο αλεηξάπεζαλ, ην πθηζηάκελν δίθαην ησλ ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ κε ηηο πνιιαπιέο θαη απζηεξέο ηππηθέο δηαθξίζεηο θαζψο θαη ην δίθαην ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ πξέπεη λα απνθαηαζηαζεί απφ έλα δίθαην κε επέιηθηνπο ζεζκνύο ζπιινγηθνύ δηθαίνπ πνπ ζα επηηξέπνπλ ηελ πξνζαξκνγή θαη αλαπξνζαξκνγή ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ εξγαδνκέλσλ ζηηο εκθαληδφκελεο λέεο νηθνλνκηθέο δνκέο ηνπ θεθαιαίνπ. Ζ ειαζηηθφηεηα ησλ ζεζκψλ ηνπ ζπιινγηθνχ δηθαίνπ, κε ηελ έλλνηα πνπ αλαθέξζεθε πνην πάλσ, απνηειεί ίζσο κία αλαγθαία επηινγή ησλ εξγαδνκέλσλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθή πξνάζπηζε ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπο ζηε λέα νηθνλνκία. Με κηα ηέηνηα πξννπηηθή ζα κπνξνχζακε λα πξνζβιέςνπκε ζε κία αλαζεψξεζε θαη δηεχξπλζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ ζπιινγηθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ θαη ζε έλα αλαλεσκέλν πεξηερφκελν δηεθδηθήζεσλ, νη νπνίεο ζα πξνζαλαηνιίδνληαη πξνο ηα λέα πξνβιήκαηα πνπ αλαδεηθλχνπλ νη ζχγρξνλεο επηρεηξεζηαθέο δνκέο. Σν Δξγαηηθφ Γίθαην ηεο επειημίαο αθνξά εμίζνπ ηηο αηνκηθέο θαη ηηο ζπιινγηθέο εξγαζηαθέο ζρέζεηο. Με ηνλ έλαλ ή άιιν ηξφπν πξέπεη λα δνζνχλ ζεηηθέο απαληήζεηο ζηα λέα πξνβιήκαηα, γηαηί ε επηβίσζε ηνπ Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ ζα εμαξηεζεί απφ ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα ζπλδέζεη ην επίπεδν ησλ νηθνλνκηθψλ θαη ρξεκαηνπηζησηηθψλ απνθάζεσλ κε ην επίπεδν ζην νπνίν επελεξγνχλ νη ζπλέπεηεο ησλ απνθάζεσλ απηψλ. Απέλαληη ζηηο λέεο νκαδνπνηήζεηο ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπ θεθαιαίνπ πξέπεη λα αλαδεηεζεί ε λέα θνηλόηεηα ησλ ζπκθεξόλησλ ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ μεπεξλάεη ηα ζηεγαλά ζπκθέξνληα κηαο επηρείξεζεο ή ελφο θιάδνπ. Ζ ειαζηηθφηεηα γηα ηνπο λενθηιειεχζεξνπο έρεη σο ηειηθφ ζηφρν ηελ αθχξσζε ησλ θαλφλσλ ηνπ Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ. Ζ εκθαλήο πιεπξά απηήο ηεο επηδίσμεο είλαη απνξξχζκηζε ηνπ αηνκηθνχ Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ. Τπάξρεη φκσο θαη ε πεξαηηέξσ επηδίσμε γηα ηελ απνδπλάκσζε ηνπ ζπιινγηθνχ Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ. Ζ απάληεζε ησλ ζπλδηθάησλ πξέπεη λα είλαη ε πξνζαξκνγή ησλ ζεζκψλ ηνπ ζπιινγηθνχ δηθαίνπ ζηηο λέεο νκαδνπνηήζεηο θεθαιαίνπ, κεηαθέξνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηε ζπδήηεζε πνπ κνλνπσινχζε ηελ ειαζηηθφηεηα ησλ αηνκηθψλ ζρέζεσλ ζηνπο ζεζκνχο ηνπ ζπιινγηθνχ δηθαίνπ. Σίπνηε αθφκε δελ εκπνδίδεη λα κεηαθέξνπκε ηνπο κεραληζκνχο πνπ επηλφεζαλ νη κέηνρνη, πξνθεηκέλνπ λα πεηχρνπλ απνηειεζκαηηθφηεξε αμηνπνίεζε 21

23 ηνπ θεθαιαίνπ, ζηηο ζρέζεηο εξγαζίαο. Καηά ην κέηξν πνπ ην εκπνξηθφ δίθαην επλνεί ηε λενηεξηθή δηαρείξηζε ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη εχινγν θαη ην Δξγαηηθφ Γίθαην λα επζπγξακκηζζεί κε ηνπο επηλννχκελνπο ζεζκνχο απφ ηνπο κεηφρνπο. Οη αιιαγέο θαηά έλα κέξνο κπνξνχλ λα ελζαξξπλζνχλ ζην πιαίζην ηνπ πθηζηάκελνπ λνκηθνχ ζπζηήκαηνο. Οη ζπιινγηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο κπνξνχλ αηχπσο ηνπιάρηζηνλ λα επεθηαζνχλ ζην επίπεδν νκίισλ επηρεηξήζεσλ ή δηθηχνπ επηρεηξήζεσλ. Μπνξνχκε λα ρξεζηκνπνηήζνπκε ηηο γλσζηέο ηερληθέο ηνπ ειαζηηθνχ δηθαίνπ (soft law), φπσο πξνγξακκαηηθέο ζπκθσλίεο, ζπκθσλίεο - πιαίζηα, άηππεο ζπιινγηθέο ζπκθσλίεο, ζπκθσλίεο δηαδηθαζηψλ. Μπνξνχκε λα αμηνπνηήζνπκε ηελ ππνζηεξηδφκελε απφ ηνπο εξγνδφηεο θνηλσληθή επζχλε ησλ επηρεηξήζεσλ, πξνθεηκέλνπ λα πξνζδηνξίζνπκε ηα ζεκεία θνηλνχ ζπκθέξνληνο θαη λα επηηαρχλνπκε ηηο πξνζαξκνγέο. Μπνξνχκε αθφκε λα ζεσξήζνπκε λφκηκε ηελ απεξγία ζε έλα δηεπξπκέλν θχθιν επηρεηξήζεσλ ρσξίο λα καο ελδηαθέξεη αλ ζπληζηνχλ θιάδν ή φρη, ζην επίπεδν φπνπ νη εξγαδφκελνη ζεσξνχλ φηη δηαθπβεχνληαη ηα ζπκθέξνληα ηνπο. Σν βαζηθφ είλαη λα επηηξέςνπκε ζηνπο εξγαδφκελνπο λα θάλνπλ ρξήζε ησλ ζπιινγηθψλ ζεζκψλ εθεί πνπ ζεσξνχλ φηη εμππεξεηνύληαη θαιύηεξα ηα ζπκθέξνληα ηνπο. Γηα λα επηηχρνπκε θάηη ηέηνην δελ είλαη πάληνηε αλαγθαία ε πξνζθπγή ζε λέεο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο. Ζ ιχζε κπνξεί λα δνζεί θαη απφ ηε λνκνινγία. Απφ λνκνζεηηθή άπνςε ζα ήηαλ πξνηηκφηεξν αληί λα πξνζθχγνπκε ζε επηκέξνπο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο λα πξνβνχκε ζε κία γεληθή ξχζκηζε, πνπ ζα αλαγλσξίδεη έλα ηέηνην δηθαίσκα ζηνπο εξγαδνκέλνπο. Θα πξφθεηηαη αλακθίβνια γηα κία ζεκαληηθή αλαηξνπή ζην ζχζηεκα ησλ ζπιινγηθψλ ζρέζεσλ, αιιά ζηελ επνρή ησλ κεγάισλ αλαηξνπψλ απφ πξσηνβνπιίεο ησλ εξγνδνηψλ κε ηηο νπνίεο δνθηκάδνληαη νη εξγαζηαθέο ζρέζεηο, εχινγα δηθαηνχληαη θαη νη εξγαδφκελνη λα επηβάιινπλ θαη ηηο δηθέο ηνπο αλαηξνπέο. Αηζηφδνμα κελχκαηα πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή, έζησ πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο δίλνπλ νη θνηλνηηθέο Οδεγίεο. Με ηηο ξπζκίζεηο απηέο αλαγλσξίδεηαη ζηνλ εξγαδφκελν έλα δηθαίσκα πιεξνθφξεζεο ζην επίπεδν νκίινπ επηρεηξήζεσλ θαη θαηά επέθηαζε έλα δηθαίσκα ζηε δηαθάλεηα ηεο ελεκέξσζεο, ην νπνίν ήδε αλαγλσξηδφηαλ ζηνπο κεηφρνπο. Βέβαηα ζα ηεζεί ην εξψηεκα γηα ην πψο ζα είλαη δπλαηέο νη εληαίεο δηαπξαγκαηεχζεηο γηα έλα ζχλνιν επηρεηξήζεσλ κε εηεξφθιεηνπο παξαγσγηθνχο ζθνπνχο; ην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη λα γίλεη θαηαλνεηφ, φπσο επηζεκάλακε πην πάλσ, φηη ε παξαγσγηθή απνθέληξσζε, ε δηάζπαζε δειαδή ηεο παξαγσγήο ζε 22

24 επηκέξνπο απηφλνκεο κνλάδεο έρεη πνιιέο θνξέο σο βάζε έλα ζπγθεληξσηηθφ ζχζηεκα απνθάζεσλ, γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη θαη αλάιεςε αληίζηνηρσλ θηλδχλσλ. Σα ζηνηρεία ινηπφλ γηα αλεχξεζε εληαίαο επζχλεο ππάξρνπλ. Καηά δεχηεξν ιφγν νη ξπζκίζεηο κε ηηο ζπιινγηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο απηνχ ηνπ είδνπο δελ είλαη απαξαίηεην λα είλαη ίδηεο γηα φινπο ηνπο εξγαδφκελνπο. Τπάξρνπλ ζέκαηα πνπ επηδέρνληαη εληαία αληηκεηψπηζε, φπσο ηα ζέκαηα πνπ αλαθέξνληαη ζε ζεκειηψδε δηθαηψκαηα εξγαζίαο, ζηελ πγηεηλή θαη αζθάιεηα, ζηηο κεηαθνξέο, ζηηο θνηλσληθέο ππεξεζίεο, ζηελ πξνζηαζία πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ, θαη ππάξρνπλ ζέκαηα γηα ηα νπνία ε ξχζκηζε ζα παξαπέκπεη ζε ρακειφηεξα επίπεδα κε αληίζηνηρεο ειαζηηθέο ξήηξεο Κνπθηάδεο Η. 2006, Τν εξγαηηθό δίθαην ηεο επειημίαο: Η άιιε πιεπξά ησλ ειαζηηθώλ ζρέζεσλ εξγαζίαο, Δπηζεψξεζηο Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ, Αζήλα 23

25 Κεθάιαην 2 1. Η δπλακηθή αλάπηπμε ησλ λέσλ µνξθώλ νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο Ζ δηακφξθσζε ησλ ζχγρξνλσλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ θαη µνξθψλ νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο (φπσο είλαη ε πνιπεηδίθεπζε, µεξηθή απαζρφιεζε, νµαδηθή εξγαζία - team working -, ελαιιαγή ησλ εξγαζηαθψλ ξφισλ - job rotation-, ηειεξγαζία θ.α.) είλαη ην απνηέιεζµα µίαο ζχλζεηεο δηαδηθαζίαο εμέιημεο, πνπ πξνζδηνξίδεηαη ρξνληθά απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ Ζ πεξίνδνο απηή θαζφξηζε ηε δπλαµηθή ηεο αλάπηπμεο ησλ ζχγρξνλσλ µνξθψλ εξγαζίαο, θπξίσο ιφγσ ησλ ζεµαληηθψλ αιιαγψλ πνπ έιαβαλ ρψξα ζηα επίπεδα ηεο νηθνλνµίαο, θνηλσλίαο θαη πνιηηηθήο αληίζηνηρα. Δπηπξφζζεηα, θάησ απφ ηελ φμπλζε ηεο έληαζεο ηνπ νηθνλνµηθνχ αληαγσληζµνχ, ηεο απνβηνµεράληζεο θαη ηεο απνµαδηθνπνίεζεο ησλ ζρέζεσλ εξγαζίαο απνηχπσζε µία αλαιπηηθή επεμεξγαζία ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ ζηε βάζε ηεο "ζπλέρεηαο" ή ηεο "αζπλέρεηαο" αληίζεηα ησλ θαζηεξσµέλσλ δηαδηθαζηψλ νξγάλσζεο ηνπο 14. Οη θπξηφηεξνη παξάγνληεο ηεο αλάπηπμεο ησλ λέσλ µνξθψλ νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο µπνξνχλ λα ζπλνςηζηνχλ ζηνπο εμήο : ζηελ νηθνλνµηθή θξίζε ηνπ 1973 θαη ηελ απνδφµεζε ηεο βηνµεραληθήο παξαγσγήο µε ηελ παξάιιειε αχμεζε ηνπ ηνµέα ησλ ππεξεζηψλ πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε δηεχξπλζε ησλ εξγαζηαθψλ δεμηνηήησλ, ζηελ εμάληιεζε ησλ νξίσλ ηνπ Φνξληηθνχ ζπζηήµαηνο παξαγσγήο θαη ηεο Σαυινξηθήο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο, πνπ πξνζδηφξηζαλ ηελ νηθνλνµία θαη εζσηεξηθή νξγάλσζε ησλ µεγάισλ επηρεηξήζεσλ, ηε µεραλνπνίεζε θαη ηππνπνίεζε ησλ εξγαζηαθψλ θαζεθφλησλ, ζηελ φμπλζε ηνπ παγθφζµηνπ νηθνλνµηθνχ αληαγσληζµνχ θαη ζηελ αχμεζε ηνπ δηεζλνχο θαηαµεξηζµνχ ηεο εξγαζίαο, ζηελ αχμεζε ησλ πνζνζηψλ αλεξγίαο ζηηο ρψξεο ηεο χζεο απφ ηα µέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, ζηελ εθαξµνγή ηεο λέαο ηερλνινγίαο (µηθξνειεθηξνληθήο), ζηελ απμεµέλε επίδξαζε ησλ ζπζηεµάησλ δηνίθεζεο ησλ Ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ, ζηελ απμεµέλε επηξξνή ησλ λεν-θηιειεχζεξσλ πνιηηηθψλ απνξχζµηζεο ησλ 14 Βlyton, Ραul and Σurnbull, Ρeter (1998): Τhe Dynamics of Employee Relations, 2 nd edn, London Macmillan Press Ltd. 24

26 αγνξψλ εξγαζίαο θαη ηέινο, ζηελ αχμεζε ησλ πνζνζηψλ απηψλ πνπ εηζέξρνληαη ζηελ αγνξά εξγαζίαο µε απμεµέλα ηππηθά πξνζφληα. Κεληξηθή ζέζε ζηηο λέεο ζπλζήθεο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο θαηέρεη ν φξνο επειημία ηεο εξγαζίαο (labor flexibility), ν νπνίνο ζα ιέγαµε "ππνγξαµµίδεη" νιφθιεξν ην λέν πιαίζην αλάιπζεο πνπ πξνζδηνξίδεη ηε δηάξζξσζε ησλ αγνξψλ εξγαζίαο θαη επηρεηξήζεσλ θαη ηελ νξγάλσζε ησλ πνιηηηθψλ απαζρφιεζεο. Ζ επειημία ηεο εξγαζίαο ρσξίδεηαη ζε ιεηηνπξγηθή - πνηνηηθή (πνιπεηδίθεπζε, νµαδηθή εξγαζία, αλαβάζµηζε ησλ δεμηνηήησλ, εµπινπηηζµφο ηεο εξγαζίαο -job enrichmentθ.α.) θαη ζε αξηζµεηηθή επειημία (πνπ ζεµαίλεη ηελ πνζνηηθή ρξήζε ηεο εξγαζίαο ζχµθσλα µε ηηο δηαθπµάλζεηο ηεο δήηεζεο - µεξηθή απαζρφιεζε, πξνζσξηλή εξγαζία θ.α-). ηε βάζε ηεο αλάπηπμεο ηεο επέιηθηεο εξγαζίαο πξνέθπςαλ µνξθέο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο θαη µνληέια, φπσο ν πεξίθεµνο ηχπνο ηεο Δπέιηθηεο Δπηρείξεζεο" απφ ηνλ Αtkinson 15, ν νπνίνο δηέθξηλε ηελ επέιηθηε δνµή ησλ επηρεηξήζεσλ µε βάζε ηελ θαηεγνξηνπνίεζε ηνπ πξνζσπηθνχ ζε "βαζηθνχο" θαη "πεξηθεξεηαθνχο" εξγαδνµέλνπο. Οη πξψηνη θαηέρνπλ ζέζεηο µφληµεο θαη πιήξνπο απαζρφιεζεο, πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ πνιιαπιέο δεμηφηεηεο, πςειφ επαγγειµαηηθφ ζηάηνπο θαη πξνυπνζέζεηο πξναγσγήο, ελψ νη δεχηεξνη θαηέρνπλ ζέζεηο πξνζσξηλήο ή µεξηθήο απαζρφιεζεο, εµη-εηδηθεπµέλεο ή αλεηδίθεπηεο εξγαζίαο µε αβέβαηεο επαγγειµαηηθέο πξννπηηθέο θαη θαθέο ζπλζήθεο εξγαζίαο. χµθσλα µε ην πιαίζην πνπ έσο ηψξα έρνπµε πεξηγξάςεη, νη λέεο µνξθέο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο µπνξνχλ λα πξνζδηνξηζηνχλ µε βάζε : ηελ πνιπεηδίθεπζε θαη ηε δηάρπζε ησλ εξγαζηαθψλ ξφισλ ζε µεγάιε θιίµαθα δξαζηεξηνηήησλ (µνξθέο πνπ βξίζθνπµε ζηηο βαζηθέο, θαιέο ζέζεηο εξγαζίαο), ηελ πνζνηηθή ρξήζε ηεο εξγαζίαο µε βάζε ηηο απμνµεηψζεηο ηνπ νηθνλνµηθνχ θχθινπ θαη ηεο δήηεζεο (µνξθέο φπσο ε ζπµβάζεηο νξηζµέλνπ ρξφλνπ, ε µεξηθή θαη επνρηαθή απαζρφιεζε), ηελ πξνζαξµνγή ηνπ εξγαζηαθνχ ρξφλνπ µε βάζε ηελ πίεζε ηεο παξαγσγηθήο δξαζηεξηφηεηαο (βάξδηεο, ππεξσξίεο θ.η.ι.). Δπηπιένλ, σο ζχγρξνλεο µνξθέο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο µπνξνχλ 15 Atkinson, John (1984) : Manpower strategies for flexibility organizations, In Personnel Managment, 16(8):

27 λα ραξαθηεξηζηνχλ επίζεο: ε νµαδηθή εξγαζία, πνπ νξίδεηαη σο ε εξγαζία θαηά νµάδεο 8 έσο 15 αηφµσλ πνπ είλαη ππεχζπλεο γηα ηελ παξαγσγή έξγνπ µέζα ζε αλαγλσξηζµέλα φξηα θαη ηα µέιε ηνπο ιεηηνπξγψληαο επέιηθηα αλαιαµβάλνπλ ηελ αιιεινζπµπιήξσζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπο επηδηψθνληαο ηελ ηθαλνπνίεζε νηθνλνµηθψλ, θνηλσληθψλ, πνιηηηζηηθψλ θξηηεξίσλ θαη επηδηψμεσλ 16, ηα ζπζηήµαηα ηνίθεζεο Οιηθήο Πνηόηεηαο (Σνtal Quality Management), πνπ επηδηψθνπλ ηελ πξνψζεζε ηεο "πνηφηεηαο" ζε φιεο ηηο δνµέο ηνπ νξγαληζκνχ (δηνίθεζε, εξγαδφκελνπο, πξνκεζεπηέο, θαηαλαισηέο) θαη ππνζηεξίδνπλ ηε ζπλερή βειηίσζε γηα ην "θνηλφ ζπκθέξνλ" φισλ 17, Σα επέιηθηα ζπζηήµαηα παξαγσγήο just- in- time, πνπ βαζίδνληαη ζηελ παξαγσγή "πνηνηηθψλ" πξντφλησλ ζχµθσλα µε ηηο ξεπζηέο απαηηήζεηο ηεο δήηεζεο θαη ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ρξνληθψλ ηξηβψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, ε ηειεξγαζία, πνπ αθνξά θπξίσο απηναπαζρνινχµελνπο εξγαδνµέλνπο, νη νπνίνη εξγάδνληαη απφ ην ζπίηη ηνπο ζην µηζφ ηνπ εβδνµαδηαίνπ εξγαζηαθνχ ηνπο ρξφλνπ. Τπνινγίδεηαη φηη πεξίπνπ ην 4,5% ηνπ εξγαηηθνχ δπλαµηθνχ ησλ επξσπατθψλ ρσξψλ απαζρνιείηαη µε ηειεξγαζία, ελψ ζηελ Διιάδα ε ηειεξγαζία αλαθέξεηαη ζην 1,3% ηνπ εξγαηηθνχ δπλαµηθνχ, σζηφζν, ηα ηειεπηαία ρξφληα ηα πνζνζηά ηεο ζπλερψο απμάλνληαη 18. Ζ αλάπηπμε ησλ παξαπάλσ δνµηθψλ ζπζρεηηζµψλ ζηα ζχγρξνλα πεξηβάιινληα εξγαζίαο, φπσο είλαη θπζηνινγηθφ, δεµηνπξγεί λέεο θαηαζηάζεηο θαη απαηηήζεηο ζηελ νξγάλσζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλαµηθνχ θαη αλαζχξεη ηηο αλάγθεο γηα ηελ πξφζβαζε ηνπ πνιίηε ζηε γλψζε θαη ζηελ πιεξνθφξεζε ζρεηηθά µε ηηο λέεο ζπλζήθεο εξγαζίαο, ηελ επαγγειµαηηθή ηνπ εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε, ηε δηά βίνπ µάζεζε θαη ηελ εμνηθείσζή ηνπ µε ηηο λέεο ηερλνινγίεο. Οη απαηηήζεηο απηέο θαζνξίδνπλ ην ξφιν ησλ ζεµεξηλψλ θξαηψλ θαη θνηλσληψλ, επηβάιινληαο ην 16 Mueller, Frank (1994) Τeams between hierarchy and commitment: Change strategies and the commitment: Change strategies and the internal environment, Journal og Management Studies, 31:3 May, Legge, Κarren (1995): Ηuman Resource Μαnagement: Rhetorics and Realities, London Mackmillan. 18 Γαβξφγινπ, ηαχξνο Π. (2001): Νέεο Μνξθέο Απαζρόιεζεο: ηάρπζε, Πξνβιήµαηα, Πξνζαλαηνιηζµνί ην: Γαβξφγινπ, ηαχξνο Π. θαη Κηθίιηαο, Ζιίαο (επηµ.): Οξγάλσζε ηεο εξγαζίαο θαη λέεο µνξθέο απαζρφιεζεο ζηελ Διιάδα θαη ηελ Δπξψπε, Δζληθφ Ηλζηηηνχην Δγαζίαο, Αζήλα- Θεζζαινλίθε: Δθδφζεηο άθθνπια:

28 αληίζηνηρν πιαίζην ηεο πνιηηηθήο ππνζηήξημεο ησλ αλαγθψλ ηνπ αλζξψπηλνπ δπλαµηθνχ θαη ηεο νπζηαζηηθήο δηαζχλδεζεο ηεο εθπαίδεπζεο µε ηελ απαζρφιεζε. εδνµέλσλ ησλ µεηεμειίμεσλ ζηνπο ρψξνπο ηεο εξγαζίαο, ηεο νηθνλνµίαο θαη θνηλσλίαο, νη ξφινη πνπ αλαιαµβάλνπλ ηα ζχγρξνλα θξάηε ζε ζπλεξγαζία µε ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο εµθαλίδνληαη ηδηαίηεξα ζεµαληηθνί, αθνχ θαινχληαη λα ππνζηεξίμνπλ ηελ νηθνλνµηθή αλάπηπμε µε ηελ θνηλσληθή επεµεξία ησλ πνιηηψλ. ήµεξα πιένλ, ηα θξάηε δελ πεξηνξίδνληαη ζηε δεµηνπξγία λέσλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο. Ζ θνηλσλία ηεο γλψζεο, ησλ πνιιψλ δεμηνηήησλ θαη ε αθαηάπαπζηε ξνή ησλ πιεξνθνξηψλ µεηαβηβάδνπλ ζην θξάηνο µία θξίζηµε ζπληνληζηηθή θαη ππνζηεξηθηηθή ιεηηνπξγία πνπ λα εμαζθαιίδεη ζην αλζξψπηλν δπλαµηθφ ηελ άµεζε πξφζβαζε ζηελ πιεξνθνξία, λα ππνζηεξίδεη ηε δηαζχλδεζε ηεο εθπαίδεπζεο µε ηελ απαζρφιεζε θαη ζε ζπλεξγαζία µε ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο λα πξνσζεί ηα θνηλσληθά θαη εξγαζηαθά δηθαηψµαηα. Πξνβιήµαηα πνπ απαζρνινχλ ηηο ρψξεο ζην παγθφζµην επίπεδν, φπσο ε αλεξγία, ε αλεπαξθήο ζπµµεηνρή ζηελ απαζρφιεζε θαη νη θησρέο ζπλζήθεο εξγαζίαο ηέζεθαλ ήδε απφ ην 1994 ζηε δέζµε µέηξσλ ησλ ρσξψλ ηνπ ΟΟΑ γηα ηε ζέζπηζε ζηξαηεγηθψλ απαζρφιεζεο (jobs strategy) πνπ απνδίδνπλ έµθαζε ζηε µαθξννηθνλνµηθή αλάπηπμε, ηελ νινθιεξσµέλε δηάδνζε ηεο ηερλνγλσζίαο, ηελ αχμεζε ηεο επειημίαο ηνπ εξγάζηµνπ ρξφλνπ, ηελ πξνψζεζε ηεο επηρεηξεµαηηθφηεηαο, ηηο ελεξγεηηθέο πνιηηηθέο απαζρφιεζεο θαη ηελ ππνζηήξημε ησλ εξγαζηαθψλ δεμηνηήησλ 19. Παξαθάησ ζα γίλεη κηα πξνζπάζεηα αλαθνξάο ησλ πην δηαδεδνκέλσλ κνξθψλ επέιηθησλ κνξθψλ εξγαζίαο ζηελ Διιάδα. 2. Μνξθέο επέιηθησλ θαη ειαζηηθώλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο 2.1.Μεξηθή απαζρόιεζε Ζ κεξηθή απαζρφιεζε απνηειεί κία άηππε κνξθή απαζρφιεζεο ζηνλ βαζκφ πνπ δηαθέξεη απφ ην παξαδνζηαθφ-ηππηθφ κνληέιν απαζρφιεζεο, ην νπνίν πξνβιέπεη κεηαμχ άιισλ σξάξην πιήξνπο απαζρφιεζεο. Έηζη σο κεξηθή απαζρφιεζε κπνξεί λα νξηζζεί ε ζρέζε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο φπνπ ν εξγαδφκελνο πξνζθέξεη εξγαζία κηθξφηεξεο δηάξθεηαο απφ ηελ θαλνληθή θαη ιακβάλεη αληηζηνίρσο θαη κηθξφηεξε ακνηβή. 19 ΟΔCD (1999), Δconomic Outlook Νν 65, June. 27

29 Θεσξεηηθά ε εθαξκνγή ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο ήηαλ αλέθαζελ δπλαηή κε βάζε ηελ αξρή ηεο ειεπζεξίαο ησλ ζπκβάζεσλ (άξζξν 361 ηνπ Αζηηθνχ Κψδηθα). ηελ πξάμε σζηφζν, κέρξη ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 νη ζπκβάζεηο κεξηθήο απαζρφιεζεο ήηαλ κάιινλ ζπάλην θαηλφκελν. Σν πιαίζην ιεηηνπξγίαο θαη ξχζκηζεο ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο δηακνξθψλεηαη γηα πξψηε θνξά ζηελ Διιάδα ην 1990 κε ηελ ςήθηζε ηνπ λφκνπ Ν.1892/1990 γηα «Σνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ηελ αλάπηπμε θαη άιιεο δηαηάμεηο» (άξζξν 38). ηελ ζπλέρεηα, ζπκπιεξψλεηαη ην 1998 κε ηνλ λφκν Ν. 2639/1998 γηα ηελ «Ρχζκηζε ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ θαη άιιεο δηαηάμεηο» (άξζξν 2) θαη ην 2000 κε ηνλ λφκν Ν.2874/2000 γηα ηελ «Πξνψζεζε ηεο απαζρφιεζεο θαη άιιεο δηαηάμεηο» (άξζξν 7). Δηδηθφηεξα, ζχκθσλα κε ην άξζξν 2 παξάγξαθνο 1 ηνπ Ν. 2639/1998 θαηά ηε ζχζηαζε ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο ή θαηά ηελ δηάξθεηά ηεο ν εξγνδφηεο θαη ν κηζζσηφο κπνξεί κε έγγξαθε αηνκηθή ζχκβαζε λα ζπκθσλήζνπλ, γηα νξηζκέλν ή αφξηζην ρξφλν, εκεξήζηα ή εβδνκαδηαία ή δεθαπελζήκεξε ή κεληαία εξγαζία, ε νπνία ζα είλαη κηθξφηεξεο δηάξθεηαο απφ ηελ θαλνληθή θαη νξίδεηαη σο κεξηθή απαζρφιεζε. ηελ επξχηεξε έλλνηα ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο εκπίπηεη θαη ε εθ πεξηηξνπήο εξγαζία, ε νπνία αλαγλσξίδεηαη σο εηδηθή κνξθή κεξηθήο απαζρφιεζεο (άξζξν 2, παξάγξαθνο 2, Ν.2639/1998). πγθεθξηκέλα εθ πεξηηξνπήο εξγαζία ζεσξείηαη ε κεησκέλε απαζρφιεζε θαηά ηελ νπνία ν εξγαδφκελνο απαζρνιείηαη κελ κε πιήξεο εκεξήζην σξάξην αιιά ιηγφηεξεο απφ ηηο ηζρχνπζεο ζηελ επηρείξεζε εκέξεο εξγαζίαο, κε βάζε ππνινγηζκνχ ηελ εβδνκάδα, ην δεθαπελζήκεξν, ηνλ κήλα ή ην έηνο. Αλαθνξηθά κε ην πιαίζην ιεηηνπξγίαο ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο νη βαζηθφηεξεο ξπζκίζεηο ηεο ηζρχνπζαο λνκνζεζίαο είλαη 20 : 1. Ο έγγξαθνο ηχπνο θαη ε θνηλή ζπκθσλία κεηαμχ εξγνδφηε θαη κηζζσηνχ. 2. Ζ ππνρξέσζε ηνπ εξγνδφηε γλσζηνπνίεζεο, εληφο 15 εκεξψλ απφ ηελ έλαξμε ηεο ζχκβαζεο, ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο ζηελ επηζεψξεζε εξγαζίαο, εηδάιισο ηεθκαίξεηαη σο ζχκβαζε πιήξνπο απαζρφιεζεο. 3. Ζ δπλαηφηεηα κεηαηξνπήο ηεο ζχκβαζεο πιήξνπο απαζρφιεζεο ζε κεξηθήο θαηφπηλ ζπκθσλίαο ησλ δχν κεξψλ. 4. Ζ πξνηεξαηφηεηα θάιπςεο ζέζεο πιήξνπο απαζρφιεζεο απφ κεξηθψο 20 Κνπδήο Γ. : «Δξγαζηαθέο ζρέζεηο θαη επξσπατθή ελνπνίεζε: επειημία θαη απνξχζκηζε ή αλαβάζκηζε ηεο εξγαζίαο?», ΗΝΔ/ΓΔΔ-ΑΓΔΓΤ,

30 απαζρνινχκελν, αλ απηή απαηηεί ηα αληίζηνηρα πξνζφληα. 5. Ζ παξνρή ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο ιακβάλεη ρψξα κηα θνξά ηελ εκέξα. 6. Ζ αλαινγία εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ ζηνπο κεξηθψο απαζρνινχκελνπο κε εθείλα ησλ πιήξσο απαζρνινπκέλσλ (δηθαίσκα ζε άδεηα, επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, θνηλσληθέο ππεξεζίεο θαη αζθάιηζε). 7. Ζ αζθαιηζηηθή θάιπςε γηα 4σξε εξγαζία εκεξεζίσο θαηνρπξψλεη δηθαίσκα πιήξνπο εκεξήζηαο αζθάιηζεο. 8. Ζ δπλαηφηεηα παξνρήο εξγαζίαο πέξαλ ηεο ζπκθσλεκέλεο εθηφο αλ ππάξρεη άιιε απαζρφιεζε γηα ηνλ εξγαδφκελν ή απηφο βαξχλεηαη κε νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο. 9. Ζ εηζαγσγή ηεο ζην δεκφζην ηνκέα (εθηφο απφ ηε Γεκφζηα Γηνίθεζε, ηνπο ΟΣΑ θαη ηα ΝΠΓΓ) θαη ε δπλαηφηεηα θάιπςεο εθηάθησλ αλαγθψλ κε ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ κεξηθήο απαζρφιεζεο, κε αλψηαηε δηάξθεηα ηνπο 6 κήλεο θαη ηελ 4σξε εκεξήζηα απαζρφιεζε. 10. Ζ θαζηέξσζε πξνζαχμεζεο θαηά 7,5% ζην σξνκίζζην ησλ κεξηθά απαζρνινχκελσλ εθφζνλ εξγάδνληαη γηα ιηγφηεξεο απφ 4 ψξεο εκεξεζίσο θαη ακείβνληαη βάζεη ησλ θαηψηαησλ απνδνρψλ. ζνλ αθνξά ηελ εθ πεξηηξνπήο εξγαζία επηζεκαίλεηαη φηη κπνξεί λα πξνθχπηεη θαη κνλνκεξψο απφ ηνλ εξγνδφηε ζε πεξίπησζε πεξηνξηζκνχ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ θαη κεηά απφ ζρεηηθή δηαβνχιεπζε κε ηνπο λφκηκνπο εθπξνζψπνπο ησλ εξγαδνκέλσλ. ρεηηθά κε ηελ αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο, ηφζν ζηελ ζεσξία φζν θαη ζηελ πξάμε, ε ππάξρνπζα λνκνζεζία δελ πξνζηαηεχεη πιήξσο ηνπο κεξηθά απαζρνινχκελνπο απφ ζε βάξνο ηνπο δηαθξίζεηο. Οη δηαθξίζεηο απηέο κπνξεί λα αθνξνχλ ζε φξνπο εξγαζίαο ή εξγνδνηηθέο παξνρέο πνπ απφ ηελ θχζε ηνπο ζπλδένληαη κε ηελ πιήξε απαζρφιεζε (π.ρ. ρνξήγεζε θαγεηνχ ή ρξήζε απηνθηλήηνπ), θαζψο θαη παξνρέο ε ρνξήγεζε ησλ νπνίσλ ζπλδέεηαη κε ην έληνλν ζπκθέξνλ ηεο επηρείξεζεο γηα παξνρή εξγαζίαο κε πιήξεο σξάξην 21. ε φηη αθνξά ηελ θπβεξλεηηθή πνιηηηθή ζην δήηεκα ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο, απηή εληάζζεηαη ζην επξχηεξν πιαίζην ηεο αχμεζεο ηεο επειημίαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο κε ζηφρν ηελ αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο, ηελ αχμεζε ηεο 21 Λεβέληεο Γ. : Μεξηθή απαζρφιεζε θαη εθ πεξηηξνπήο εξγαζία θαηά Ν.2639/1998, ΓΔΝ, 1304, 1999, ζει

31 απαζρφιεζεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ κείσζε ηεο αλεξγίαο, ηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο απαζρφιεζεο, θαζψο θαη ηελ θαηαλνκή ηεο εξγαζίαο κεηαμχ πεξηζζνηέξσλ εξγαδνκέλσλ, κε θχξην πιεζπζκφ ζηφρν ηηο γπλαίθεο θαη ηνπο λένπο. ην πιαίζην απηφ ηφζν ν λ.2639/1998 φζν θαη ν λ.2874/2000 ζηνρεχνπλ ζηελ αθφκε κεγαιχηεξε πξνψζεζε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο. Ηδηαίηεξα ην άξζξν 7 ηνπ λ.2874/2000 ζπλδέεηαη άξξεθηα κε ηελ ελίζρπζε ηεο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο. ην πιαίζην ησλ πξνηάζεσλ ηεο θπβέξλεζεο γηα ην Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε γηα ην 2002 δηαηππψλεηαη ε άπνςε φηη ε εθαξκνγή ζπγθεθξηκέλσλ ξπζκίζεσλ ηνπ λ.2874/2000 πξνζδνθάηαη φηη ζα επλνήζεη έκκεζα πιελ ζαθψο ηε κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Δπηπιένλ επηζεκαίλεηαη φηη: Ζ θαζηέξσζε πξνζαχμεζεο θαηά 7,5% ζην σξνκίζζην ησλ κεξηθά απαζρνινχκελσλ ζα απνζαξξχλεη ηνπο εξγνδφηεο λα πξνζιακβάλνπλ ππαιιήινπο γηα ιηγφηεξν απφ 4 ψξεο εκεξήζηα εξγαζία, κε απνηέιεζκα νη κεξηθά απαζρνινχκελνη λα δηθαηνχληαη πιήξε αζθαιηζηηθή θάιπςε. Ζ δπλαηφηεηα πνπ δίλεηαη ζε εηδηθέο θαηεγνξίεο καθξνρξφληα αλέξγσλ λα εηζπξάηηνπλ έλα κεληαίν εηζφδεκα χςνπο δξρ. επί έλα ρξφλν, εθφζνλ πξνζιεθζνχλ ζε ζέζε κεξηθήο απαζρφιεζεο (4σξεο ηνπιάρηζηνλ εκεξεζίαο δηάξθεηαο) ζα ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηελ κείσζε ηεο καθξνρξφληαο αλεξγίαο πιινγηθή δηαπξαγκάηεπζε Ζ ζεκαληηθφηεξε ζπκθσλία αλαθνξηθά κε ηελ κεξηθή απαζρφιεζε έρεη επηηεπρζεί ζε εζληθφ επίπεδν, ζην πιαίζην ηεο Δζληθήο Γεληθήο πιινγηθήο χκβαζεο Δξγαζίαο (ΔΓΔ) γηα ην Δηδηθφηεξα, ζχκθσλα κε ην άξζξν 5 ζηνπο εξγαδφκελνπο πνπ θαιχπηνληαη απφ ζρέζε εξγαζίαο κε κεξηθή απαζρφιεζε παξέρνληαη: 1. Γπλαηφηεηεο ζπκκεηνρήο ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο πνπ εθαξκφδεη ε επηρείξεζε θάησ απφ ζπλζήθεο αλάινγεο, κε εθείλεο πνπ αθνξνχλ ζηνπο εξγαδφκελνπο πιήξνπο απαζρφιεζεο θαη ανξίζηνπ ρξφλνπ. 2. Οη ίδηεο θνηλσληθέο ππεξεζίεο πνπ ππάξρνπλ ζηελ δηάζεζε ησλ άιισλ εξγαδνκέλσλ ζηελ επηρείξεζε. 3. Ίζε αλαινγηθή κεηαρείξηζε κε ηνπο εξγαδφκελνπο κε πιήξε απαζρφιεζε θαη 30

32 ζχκβαζε ανξίζηνπ ρξφλνπ, σο πξνο ηελ εηήζηα άδεηα, ηηο απνδεκηψζεηο, ηα επηδφκαηα, ηα πξνγξάκκαηα πξφζζεηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Δπηπιένλ ζην ίδην άξζξν, ε εξγνδνηηθή πιεπξά αλαιακβάλεη ηελ ππνρξέσζε λα ελεκεξψλεη ηνπο εθπξνζψπνπο ησλ εξγαδνκέλσλ γηα ηνλ αξηζκφ ησλ απαζρνινχκελσλ κε κεξηθή απαζρφιεζε ζε ζρέζε κε ηελ εμέιημε ηνπ ζπλφινπ ησλ εξγαδνκέλσλ, θαζψο θαη γηα ηηο πξννπηηθέο πξφζιεςεο εξγαδνκέλσλ κε πιήξε απαζρφιεζε. Γελ είλαη γλσζηέο ηπρφλ πξσηνβνπιίεο ή ζπκθσλίεο ζε επίπεδν θιάδνπ ή επηρείξεζεο Η ζέζε ησλ εξγνδνηηθώλ νξγαλώζεσλ χκθσλα κε ηνλ χλδεζκν Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ (ΔΒ) ε έιιεηςε επειημίαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο θχξηνπο παξάγνληεο πνπ επηβξαδχλνπλ ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ απαηηνχκελσλ δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ ζηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα γηα ηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη νδεγνχλ ζε πςειφηεξα επίπεδα ηελ αλεξγία. Δθηφο ησλ άιισλ ε αλαδηνξγάλσζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο απνηειεί θξίζηκν ζηνηρείν γηα ηελ πξνζαξκνγή ηεο παξαγσγηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηηο δηαθπκάλζεηο ηεο δήηεζεο θαη γηα ηελ αξηζηνπνίεζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ παξαγσγηθνχ εμνπιηζκνχ. ην πιαίζην απηφ, ην θπκαηλφκελν σξάξην, νη ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ, ε κεξηθή απαζρφιεζε θαη άιιεο επέιηθηεο κνξθέο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο επηηξέπνπλ ζηηο επηρεηξήζεηο λα γίλνπλ πην παξαγσγηθέο θαη λα δηαηεξήζνπλ ηελ αλεξγία ζε ρακειφηεξα επίπεδα ελψ ζπγρξφλσο ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο θαιχπηνπλ πξνηηκήζεηο ή θαη ηδηαίηεξεο αλάγθεο ησλ εξγαδνκέλσλ (λένη, γπλαίθεο, ειηθησκέλνη). ρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο ιακβάλνληαο ππφςε θαη ηε δηάζηαζε ηνπ θχινπ, ν ΔΒ ζεσξεί φηη πξέπεη λα δηαηεξείηαη ν εζεινληηθφο ηεο ραξαθηήξαο θαη λα εμαζθαιίδεηαη ε ίζε (αλαινγηθή) κεηαρείξηζε θπξίσο φζνλ αθνξά ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, ζην αζθαιηζηηθφ θαη ζηελ πξφζβαζε ζηελ εθπαίδεπζε κε ηνπο εξγαδφκελνπο κε πιήξε απαζρφιεζε. ε επίπεδν επηρείξεζεο θαη αλάινγα κε ηελ πνιηηηθή ηεο ζρεηηθά κε ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ, ην ζέκα κπνξεί λα αληηκεησπίδεηαη αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ηεο νξγάλσζεο ηεο επηρείξεζεο θαη ηε βνχιεζε ησλ εξγαδνκέλσλ. Άιισζηε ε ρξήζε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζηα πιαίζηα ηνπ ζπλδπαζκνχ 31

33 ησλ επαγγεικαηηθψλ θαη νηθνγελεηαθψλ ππνρξεψζεσλ, ηε ζηήξημε ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηεο κεηξφηεηαο Η ζέζε ησλ ζπλδηθάησλ Ζ βαζηθή ζέζε ησλ ζπλδηθάησλ αλαθνξηθά κε ηελ ρξήζε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο είλαη φηη πξέπεη λα ιεηηνπξγεί ζε ηέηνηα πιαίζηα πνπ λα κε ππνθαζηζηά ηελ πιήξε θαη ζηαζεξή απαζρφιεζε. Ζ δε δηεχξπλζε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο κε ειθπζηηθέο ξπζκίζεηο ζε ζπλζήθεο ρακειήο εηζνδεκαηηθήο ηθαλφηεηαο απμάλεη ηε δψλε ηεο θηψρεηαο ρσξίο λα κεηψλεη ηελ πξαγκαηηθή αλεξγία. ζνλ αθνξά ην πιαίζην ιεηηνπξγίαο θαη ξχζκηζεο ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο ε ΓΔΔ ζπκθσλεί κε ηηο πεξηζζφηεξεο ξπζκίζεηο ηνπ λ.2639/1998, δηαηππψλεη σζηφζν ηελ αλάγθε αιιαγψλ επηζεκαίλνληαο φηη θαλέλα απφ ηα κέηξα πνπ είρε πξνηείλεη ε ΓΔΔ (GR F, GR F) δελ έγηλαλ δεθηά απφ ηελ θπβέξλεζε. Έηζη, ην πιαίζην ησλ κέηξσλ πνπ θαηέζεζε ε ΓΔΔ γηα ην ΔΓΑ ηνπ 2002 αθνξά ζηνπο αθφινπζνπο άμνλεο: Σελ ρξήζε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο θαη ησλ άιισλ άηππσλ κνξθψλ απαζρφιεζεο ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο θαη ηηο επηινγέο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη φρη αλαγθαζηηθά ειιείςεη ελαιιαθηηθψλ επηινγψλ. Σελ βειηίσζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο κέζα απφ ηελ θαζηέξσζε αλψηαηνπ θαη θαηψηαηνπ σξαξίνπ κεξηθήο απαζρφιεζεο (4/5 θαη 1/2 αληίζηνηρα ηνπ ρξφλνπ ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο). Σελ κείσζε ηνπ ζπλνιηθνχ ρξφλνπ εξγαζίαο ζηηο 35 ψξεο ηελ εβδνκάδα ρσξίο κείσζε ησλ απνδνρψλ θαη ρσξίο κεξηθή ή ζπλνιηθή δηεπζέηεζε, θαζψο θαη ηελ επειημία θαη πξνζαξκνγή ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο ζηηο επηινγέο θαη ησλ δχν θχισλ θαη φρη ην αληίζηξνθν. Αλαθνξηθά κε ην άξζξν 7 ηνπ λ.2874/200 ε ΓΔΔ ππνζηεξίδεη φηη ε πξνζαχμεζε ηεο ακνηβήο ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ γηα ιηγφηεξεο απφ 4 ψξεο εκεξεζίσο αλ θαη αλεπαξθήο θαη άηνικε, πξνζδνθάηαη φηη ζε θάπνην βαζκφ ζα εληζρχζεη ηνπο απαζρνινχκελνπο γηα ιίγεο ψξεο, ζα ελζαξξχλεη ηελ ηαρχηεξε κεηαθίλεζε ησλ επηδνηνχκελσλ αλέξγσλ ζε ζέζεηο απαζρφιεζεο θαη ζα επλνήζεη ηε κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ηδίσο γπλαηθψλ θαη λέσλ. Σνλίδεη σζηφζν φηη ην χςνο ηεο πξνζαχμεζεο ζην 7,5% ηνπ σξνκηζζίνπ είλαη απαξάδεθηα ρακειφ θαη αλαπνηειεζκαηηθφ, θαζψο θαη ν πεξηνξηζκφο ηνπ δηθαηψκαηνο κφλν ζε 32

34 φζνπο απαζρνινχληαη θάησ ησλ 4 σξψλ εκεξεζίσο. Πξφβιεςε πξέπεη λα ππάξμεη επίζεο γηα ηελ αζθαιηζηηθή θάιπςε φζσλ απαζρνινχληαη γηα ιηγφηεξεο ησλ 4 σξψλ, νη νπνίνη πξέπεη λα εμνκνησζνχλ κε ηνπο κεξηθά απαζρνινχκελνπο γηα 4 ψξεο θαη πάλσ. ηελ Διιάδα ε κεξηθή απαζρφιεζε πεξηνξίδεηαη αθφκε ζε ρακειά επίπεδα, γεγνλφο πνπ νθείιεηαη θαηά θχξην ιφγν ζην ρακειφ εηζφδεκα πνπ απηή ζπλεπάγεηαη, ήδε νη απνδνρέο ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο είλαη ηδηαίηεξα ρακειέο. ζνλ αθνξά ην ζεζκηθφ πιαίζην, απηφ είλαη αξθεηά ηθαλνπνηεηηθφ ηφζν σο πξνο ηελ πξνζηαζία πνπ παξέρεη ζηνπο κεξηθά απαζρνινχκελνπο φζν θαη αλαθνξηθά κε ηελ αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο κεηαμχ κεξηθψο θαη πιήξσο απαζρνινχκελσλ, θαιχπηνληαο ην πεξηερφκελν ηεο ζρεηηθήο επξσπατθήο νδεγίαο (97/81 ΔΚ). Χο πξνο ηελ ρξεζηκφηεηα ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο ηφζν ε θπβέξλεζε φζν θαη νη εξγνδνηηθέο νξγαλψζεηο θαη ηα ζπλδηθάηα, ζε κεγαιχηεξν ή κηθξφηεξν βαζκφ, αλαγλσξίδνπλ ηελ ζπκβνιή ηεο ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο αλεξγίαο θαζψο θαη ζηελ ελίζρπζε ηεο απαζρφιεζεο ζπγθεθξηκέλσλ θαηεγνξηψλ φπσο νη γπλαίθεο θαη νη λένη. Χζηφζν, εηδηθφηεξα σο πξνο ηελ αχμεζε ηεο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο ν πνζνηηθφο ζηφρνο γηα αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ηεο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο ζην 57% κέρξη ην 2005 θαη ζην 60% κέρξη ην 2010 δελ ζα πξέπεη λα επηζθηάζεη ηνλ ζηφρν ηεο αλαβάζκηζεο ηεο απαζρφιεζεο ησλ γπλαηθψλ ζε φξνπο πνηφηεηαο. Χο βαζηθφο ζηφρνο ζα πξέπεη ινηπφλ λα παξακείλεη ε ππεξάζπηζε θαη δηεχξπλζε ηεο πιήξνπο θαη ζηαζεξήο απαζρφιεζεο θαη ε ηζφηηκε ζπκκεηνρή αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηελ ακεηβφκελε εξγαζία ηφζν πνζνηηθά φζν θαη πνηνηηθά πκβάζεηο κε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο Ηδηαίηεξα δηαδίδνληαη νη ζπκβάζεηο πνπ, ελψ έρνπλ αληηθείκελν ηελ παξνρή εξγαζίαο έλαληη κηζζνχ, δηακνξθψλνληαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε δηαθεχγνπλ απφ ηελ εθαξκνγή ηεο εξγαηηθήο λνκνζεζίαο ( αλεμάξηεηε εξγαζία ). Ζ εμέιημε απηή έρεη ζέζεη γηα κηα αθφκε θνξά ην πξφβιεκα ηεο εληαίαο αληηκεηψπηζεο ηεο κηζζσηήο θαη ηεο αλεμάξηεηεο εξγαζίαο 22. Ζ εληαία απηή αληηκεηψπηζε φκσο εκθαλίδεη κηα ζεηξά πξνβιεκάησλ λνκηθνχ ραξαθηήξα. 22 Κνπθηάδε, Η Δξγαηηθό Γίθαην, Αηνκηθέο Δξγαζηαθέο Σρέζεηο, Θεζζαινλίθε ζει

35 Έρεη ακθηζβεηεζεί γεληθά ε έλλνηα ηεο αλεμάξηεηεο εξγαζίαο θαη ππνζηεξίρζεθε φηη ε ζπκθσλία γηα ηελ παξνρή εξγαζίαο πεξηέρεη πάληα ην ζηνηρείν ηεο εμάξηεζεο. Ζ άπνςε απηή δελ επηθξάηεζε. Δμάιινπ γηα ηε δηάθξηζε αλάκεζα ζηε κηζζσηή εξγαζία (εμαξηεκέλε εξγαζία) θαη ζηελ αλεμάξηεηε εξγαζία έρνπλ δηαηππσζεί δηάθνξεο απφςεηο, γηα ηηο νπνίεο ζπλνπηηθά αλαθέξνπκε ηα εμήο: Κνηλσληθά νξζφηεξε είλαη ε ζεσξία ηεο νηθνλνκηθήο εμάξηεζεο θαηά ηελ νπνία θξηηήξηα γηα ηνλ ραξαθηεξηζκφ ηεο ζρέζεο σο εμαξηεκέλεο εξγαζίαο είλαη ε νηθνλνκηθή εθκεηάιιεπζε εθείλνπ πνπ παξέρεη ηελ εξγαζία ηνπ. χκθσλα κε άιιε, επξχηεξε άπνςε, ππάξρεη ζρέζε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο, φηαλ ν εξγαδφκελνο δελ δηαζέηεη δηθά ηνπ θεθάιαηα θαη δπλαηφηεηα λα αμηνπνηεί ηελ εξγαζία ηξίησλ. Τπνζηήξηδε ε άπνςε φηη ε νηθνλνκηθή εμάξηεζε είλαη θαη λνκηθή αθνχ ε θπξηαξρία ζηα κέζα παξαγσγήο είλαη θαη εμνρήλ λνκηθφ θαηλφκελν θαη φηη ην θξηηήξην ζα πξέπεη λα αλαδεηεζεί ζηε ζέζε πνπ θαηέρεη ν εξγαδφκελνο ζηε δηαδηθαζία ηεο παξαγσγήο, αλ δειαδή θπξηαξρεί ζην απνηέιεζκα ηεο εξγαζίαο ηνπ ή φρη. Δπηθξαηεί φκσο απνιχησο ζηε λνκηθή θηινινγία θαη ζηε λνκνινγία ε ζεσξία ηεο πξνζσπηθήο εμάξηεζεο, θαηά ηελ νπνία ζρέζε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο ππάξρεη φηαλ απηφο πνπ παξέρεη ηελ εξγαζία ηνπ ζέηεη ηελ εξγαζηαθή ηνπ δχλακε ζηε δηάζεζε θάπνηνπ άιινπ, ν νπνίνο έρεη ηελ εμνπζία λα θαζνξίδεη ηνλ ηξφπν, ηνλ ηφπν θαη ηνλ ρξφλν παξνρήο ηεο εξγαζίαο, λα αζθεί έιεγρν θιπ 23. Αλάκεζα ζηα πξφζσπα πνπ παξέρνπλ αλεμάξηεηε εξγαζία ππάξρεη κία θαηεγνξία πνπ πέξα απφ λνκηθνχο ραξαθηεξηζκνχο κνηάδεη έληνλα κε ηνπο κηζζσηνχο. Πξφθεηηαη γηα ηα πξφζσπα πνπ αλ θαη ε εξγαζία ηνπο δελ κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί εμαξηεκέλε θαηά ηα θξηηήξηα πνπ επηθξαηνχλ, βξίζθνληαη ζε θαηάζηαζε νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο αδπλακίαο ζε ζρέζε κε ηα πξφζσπα, ηα νπνία παξέρνπλ εξγαζία, ψζηε έρνπλ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ίζε αλάγθε πξνζηαζίαο κε ηνπο κηζζσηνχο. Ζ λνκνζεζία κε δηάθνξεο λνκνζεηηθέο ηερληθέο επεμέηεηλε ηελ πξνζηαζία ησλ κηζζσηψλ ζε ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίεο ειεχζεξσλ επαγγεικαηηψλ ή ακθίβνισλ ζρέζεσλ. Έηζη νξίδεηαη φηη ζπλδένληαη ζε ζρέζε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο νη μελαγνί (άξζξν 37 ηνπ λ. 1545/85) θαη νη ηερληθνί ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ θαη ηεο ηειεφξαζεο (άξζξν 6 παξ. 5 ηνπ λ. 1597/86). ηηο πεξηπηψζεηο απηέο, αλεμάξηεηα απφ ηε 23 Κνπθηάδε, Η Δξγαηηθό Γίθαην, Αηνκηθέο Δξγαζηαθέο Σρέζεηο, Θεζζαινλίθε ζει

36 λνκνζεηηθή ηερληθή πνπ ρξεζηκνπνηεί ν λφκνο, ην πεξηερφκελν ηεο ξχζκηζεο είλαη φηη ζηηο νηθείεο ζρέζεηο εθαξκφδνληαη νη δηαηάμεηο ηεο εξγαηηθήο λνκνζεζίαο. Αλάινγεο εηδηθέο ξπζκίζεηο έρνπλ ζεζπηζζεί γηα ηελ αζθάιηζε νξηζκέλσλ θαηεγνξηψλ ειεχζεξσλ επαγγεικαηηψλ ή ακθηζβεηνχκελσλ πεξηπηψζεσλ (εζνπνηνί, μελαγνί θιπ) ηδίσο δε γηα ηνπο εξγαδφκελνπο κε ην θνκκάηη (θαζφλ) πνπ θαηά ην άξζξν 22 ηνπ λ. 1902/90 αζθαιίδνληαη ζην ΗΚΑ θαη ζηνλ ΟΑΔΓ. Ηδηαίηεξε ζεκαζία έρεη ην άξζξν 4 ηνπ λ. 1305/82 φπσο ηξνπνπνηήζεθε κε ην άξζξν 1 παξ. 3 ηνπ λ. 1759/88 κε ην νπνίν πξνβιέθζεθε ε αζθάιηζε πξνζψπσλ πνπ απαζρνινχληαη κε ζχκβαζε έξγνπ. Καηά ηνλ ζρεηηθφ θαλνληζκφ ηνπ ΗΚΑ πνπ εγθξίζεθε κε ηελ ΑΤΚΑ Β1/21/21/1334/83 (ΦΔΚ Β310/ , ΓΔΝ ) ππάγνληαη ζηελ αζθάιηζε θιπ ηα πξφζσπα πνπ παξέρνπλ ηελ πξνζσπηθή ηνπο εξγαζία κε ζχκβαζε κίζζσζεο έξγνπ εθφζνλ πξφθεηηαη γηα απαζρφιεζε ε νπνία παξέρεηαη θαηά θχξην ή ζπγθχξην επάγγεικα θαη φζνλ αθνξά ην ρξφλν θαη ηνλ ηφπν απαζρφιεζεο κε ζπλζήθεο απαληψκελεο επί κηζζψζεσο εξγαζίαο 24. Ζ επέθηαζε ηνκέσλ ηεο πξνζηαζίαο ησλ ζρέζεσλ εμαξηεκέλεο εξγαζίαο ζε ζρέζεηο αλεμάξηεησλ ππεξεζηψλ είλαη γλσζηή θαη ζην δίθαην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ζηε λνκνινγία ηνπ Γηθαζηεξίνπ ησλ Δπξσπατθψλ θνηλνηήησλ (ΓΔΚ). Αλαθέξνληαη ραξαθηεξηζηηθά ην άξζξν 4 παξ. 1 ηνπ θαλνληζκνχ 3/1958 γηα ηελ Κνηλσληθή Αζθάιηζε, πνπ αθνξά πξφζσπα εμνκνηνχκελα κε εξγαδφκελνπο θαη νξηζκέλεο απνθάζεηο ηνπ ΓΔΚ σο πξνο ηηο αξρέο ηεο ηζφηεηαο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ θαη ηεο ειεχζεξεο θίλεζεο ησλ εξγαδνκέλσλ. Ζ ζεκαζία απηήο ηεο εμέιημεο είλαη πξνθαλήο ελφςεη ηεο απμεκέλεο ηππηθήο ηζρχνο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ έλαληη ηνπ εζσηεξηθνχ. Άιισζηε ν κελ λ. 1414/84 εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο θαη άιιεο δηαηάμεηο εθαξκφδεηαη θαη ζε φζνπο αζθνχλ ειεπζέξηα επαγγέικαηα, ν δε λ. 1483/84 πξνζηαζία θαη δηεπθφιπλζε ησλ εξγαδνκέλσλ κε νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο θιπ εθαξκφδεηαη θαη ζηνπο εξγαδφκελνπο κε ζρέζε έκκηζζεο εληνιήο ελψ ην άξζξν 15 παξ. 2 ν ίδηνο λφκνο επεθηείλεη ζηνπο εξγαδφκελνπο κε ζρέζε έκκηζζεο εληνιήο ηνπο λ. 1302/82 θαη 1414/84 φπσο θαη θάζε δηάηαμε πνπ αλαθέξεηαη ζηελ πξνζηαζία ηεο κεηξφηεηαο. Ζ πην ζεκαληηθή φκσο ξχζκηζε ζηελ θαηεχζπλζε ηεο εμνκνίσζεο ησλ 24 Υαηδεδεκεηξίνπ - Φεινχ, 1991, Αζθαιηζηηθή Ννκνζεζία, Αζήλα παξ. 104 ζει

37 νηθνλνκηθά αδπλάησλ θαηεγνξηψλ απηνηειψο απαζρνινπκέλσλ κε κηζζσηνχο πεξηέρεηαη ζηε δηάηαμε ηεο παξ. 2 ηνπ άξζξνπ 1 ηνπ λ. 1876/90 γηα ηηο ζπιινγηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο. Καηά ηε δηάηαμε απηή ν λ. 1876: Δθαξκφδεηαη επίζεο θαη ζε θπζηθά πξφζσπα ηα νπνία αλ θαη δελ ζπλδένληαη κε ζρέζε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο παξέρνπλ εξγαζία ππφ ζπλζήθεο εμάξηεζεο θαη εκθαλίδνπλ αλάγθε πξνζηαζίαο αληίζηνηρε κε απηή ησλ εξγαδνκέλσλ 25. πκπεξάζκαηα σο πξνο ηηο ζπκβάζεηο κε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο είλαη ηα εμήο: α. θνπηκφηεηα επέθηαζεο ηεο πξνζηαζίαο δηαηάμεσλ ηεο εξγαηηθήο λνκνζεζίαο ζηα πξφζσπα πνπ κνηάδνπλ κε κηζζσηνχο. Ζ επέθηαζε ζα πξέπεη λα δεηεζεί θαηά θαηεγνξία δηαηάμεσλ φπσο ηζφηεηα ησλ θχισλ, δηεπθφιπλζε εξγαδνκέλσλ κε νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο, θαλνληθέο άδεηεο αλάπαπζεο, αξγία Κπξηαθήο θιπ. β. Μπνξεί λα επηδησρζεί λνκνζεηηθφο ραξαθηεξηζκφο νξηζκέλσλ θαηεγνξηψλ εξγαδνκέλσλ σο κηζζσηψλ, ηδίσο ζε πεξηπηψζεηο ακθηζβεηνχκελσλ ζρέζεσλ π.ρ. εξγαδφκελνη ζηελ ηειεφξαζε. γ. Ο θαλνληζκφο ηνπ ΗΚΑ γηα ηελ αζθάιηζε ησλ πξνζψπσλ πνπ απαζρνινχληαη κε ζχκβαζε έξγνπ θαη κνηάδνπλ κε κηζζσηνχο ζα πξέπεη λα ηξνπνπνηεζεί θαη λα δηαηππσζεί επξχηεξα, ζε αληηζηνηρία κε ηε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 1 παξ. 2 ηνπ λ. 1876/ πκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξόλνπ ηηο ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ ε ιήμε κπνξεί λα πξνζδηνξίδεηαη ή κε νξηζκέλε εκεξνκελία (π.ρ. 15 ηνπ Γεθέκβξε) ή κε νξηζκέλε πξνζεζκία (π.ρ. ηξεηο κήλεο) ή κε θάπνην κειινληηθφ θαη βέβαην πεξηζηαηηθφ (π.ρ. φξην ειηθίαο) ή κε πεξηζηαηηθά πνπ θαηά ηελ αληίιεςε ησλ ζπλαιιαγψλ πξνζδηνξίδνπλ νξηζκέλε δηάξθεηα (π.ρ. θαινθαηξηλή ζεδφλ) ή θαη ζε ζπζρεηηζκφ κε ην έξγν ζην νπνίν ζα απαζρνιεζεί ν εξγαδφκελνο (π.ρ. πξφζιεςε γηα ηνπο ειαηνρξσκαηηζκνχο κηαο πνιπθαηνηθίαο). Ζ ζχκβαζε νξηζκέλνπ ρξφλνπ δηθαηνινγείηαη φηαλ είλαη βέβαηε απφ πξηλ ε δηάξθεηά ηεο θαη φηαλ ζπλδέεηαη κε νξηζκέλε εξγαζία πνπ ζα δηαξθέζεη γηα πεξηνξηζκέλν ρξφλν. Δπεηδή φκσο ε ζχκβαζε νξηζκέλνπ ρξφλνπ κε φιεο ηηο πην πάλσ κνξθέο ηεο ιχλεηαη ρσξίο λα θαηαβάιιεηαη απνδεκίσζε, ρξεζηκνπνηείηαη πνιχ ζπρλά γηα ηελ θαηαζηξαηήγεζε ηνπ λφκνπ ζε ζρέζεηο πνπ απφ ηε θχζε ηνπο, είλαη αφξηζηνπ 25 Νηάζηνπ Λ., Δξγαηηθφ Γηθνλνκηθφ Γίθαην, ηνκ. Β/111 ζει. 87. Γ. Λεβέληε πιινγηθφ Δξγαηηθφ Γίθαην. Αζήλα 1996 ζει. 332, Η. Κνπθηάδε νπ. παξ. ζει. 254 επ. 36

38 ρξφλνπ. Γηα ηελ απνηξνπή ησλ θαηαζηξαηεγήζεσλ ε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 8 παξ. 3 ηνπ λ. 2112/20 νξίδεη φηη νη δηαηάμεηο ηνπ λφκνπ απηνχ πνπ αθνξνχλ ηελ θαηαγγειία ησλ ζπκβάζεσλ αφξηζηνπ ρξφλνπ εθαξκφδνληαη σζαχησο θαη επί ζπκβάζεσλ εξγαζίαο ζε νξηζκέλελ, ρξνληθήλ δηάξθεηαλ, εάλ ν θαζνξηζκφο ηεο δηαξθείαο ηαχηεο δελ δηθαηνινγείηαη εθ ηεο θχζεσο ηεο ζπκβάζεσλ, αιιά εηέζε ζθνπίκσο πξνο θαηαζηξαηήγηζηλ ησλ πεξί ππνρξεσηηθήο θαηαγγειίαο ηεο ππαιιειηθήο ζπκβάζεσο δηαηάμεσλ ηνπ παξφληνο λφκνπ. ε άιια δίθαηα πξνβιέπεηαη απνδεκίσζε θαηά ηε ιήμε ησλ ζπκβάζεσλ νξηζκέλνπ ρξφλνπ. Τπάξρεη σο ηψξα (αιιά ελφςεη ησλ αληηιήςεσλ πνπ θπξηαξρνχλ κεηαβάιιεηαη) ε αληίιεςε φηη ε ζχκβαζε νξηζκέλνπ ρξφλνπ απνηειεί ηελ εμαίξεζε. Ζ λνκνινγία πάλησο θαηά ηελ εθαξκνγή ηεο δηάηαμεο ηνπ άξζξνπ 8 παξ. 3 ηνπ λ. 2112/20 έρεη δερζεί ιχζεηο πνπ επηηξέπνπλ επξεία θαηαζηξαηήγεζε ησλ δηαηάμεσλ γηα ηελ ππνρξεσηηθή θαηαγγειία. Δηδηθφηεξα δέρεηαη φηη κηα ζχκβαζε νξηζκέλνπ ρξφλνπ είλαη έγθπξε θαη φηαλ δελ ζπλδέεηαη κε νξηζκέλε πξφζθαηξε εξγαζία (π.ρ. πξφζιεςε ελφο εξγαδφκελνπ γηα λα απαζρνιεζεί ζε έλα εξγνζηάζην ζε βάξδηα 3 κήλεο). Δπίζεο σο πξνο ηηο ζπκβάζεηο πνπ ε ιήμε ηνπο θαζνξίδεηαη ζε ζρέζε κε ηελ απνπεξάησζε θάπνηνπ έξγνπ, δέρεηαη φηη έζησ θαη αλ ε απνπεξάησζε ηνπ έξγνπ δελ είλαη απνιχησο πξνζδηνξίζηκε ε ζχκβαζε είλαη νξηζκέλνπ ρξφλνπ. Γέρεηαη επίζεο ε λνκνινγία φηη νη ζπκβάζεηο ησλ αιινδαπψλ είλαη πάληα νξηζκέλνπ ρξφλνπ θαη δηαξθνχλ φζν θαη ε άδεηα εξγαζίαο, αλεμάξηεηα αλ απηή αλαλεψλεηαη. Χο πξνο ηηο αιιεπάιιειεο (δηαδνρηθέο) ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ, γίλεηαη δεθηφ φηη κφλε ε χπαξμε δηαδνρηθψλ ζπκβάζεσλ δελ ζεκαίλεη φηη θαηαλάγθελ ππάξρεη θαηαζηξαηήγεζε. Γεληθά ε λνκνινγία αληηκεησπίδεη κε κεγάιε ειαζηηθφηεηα ην ζέκα. Ηδίσο δέρεηαη φηη είλαη δηθαηνινγεκέλε ε ζχλαςε ζπκβάζεσλ νξηζκέλνπ ρξφλνπ φηαλ απνβιέπνπλ ζηελ θάιπςε πξφζθαηξσλ αλαγθψλ ρσξίο λα ζεσξεί αλαγθαίν θάπνην ρξνληθφ πεξηνξηζκφ ησλ αλαγθψλ απηψλ. Καηάρξεζε ησλ ζπκβάζεσλ νξηζκέλνπ ρξφλνπ (κε κεγάιε ειαζηηθφηεηα ηεο λνκνινγίαο) ζεκεηψλεηαη ζηηο επηρεηξήζεηο θιπ ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα 26. Πξνβάιιεηαη φηη νη ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ απνηεινχλ κέζν ειαζηηθνπνίεζεο ηεο εξγαζίαο θαη άξα κέζν γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο αλεξγίαο. κε 26 Η. Κνπθηάδε, νπ. παξ. ζει. 822 επ θαη 830 ε. θαη ηδίσο ζει. 832 επ 37

39 ηελ αληίιεςε φηη νη αδηθαηνιφγεηεο ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ απνηεινχλ κέζν απνδηάξζξσζεο ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ κπνξνχλ λα επηδησρζνχλ νη αθφινπζεο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο: Να ζεσξνχληαη ανξίζηνπ ρξφλνπ νη ζπκβάζεηο γηα ηελ θάιπςε πξφζθαηξσλ αλαγθψλ εθφζνλ δηαξθνχλ πεξηζζφηεξν απφ 3 κήλεο. Να νξηζζεί φηη δελ επηηξέπεηαη ε ζχλαςε ζχκβαζεο νξηζκέλνπ ρξφλνπ κε ζθνπφ ηε δνθηκαζία ηνπ κηζζσηνχ. Ο Ν. 2112/20 επηηξέπεη ηελ αλαπνδεκίσηε θαηαγγειία κέζα ζηνπο πξψηνπο 2 κήλεο. Γνθηκαζία πνπ δηαξθεί πεξηζζφηεξν αλ δελ νδεγήζεη ζηε κνληκνπνίεζε ζα πξέπεη λα ιήμεη κε θαηαγγειία θαη απνδεκίσζε. Να πξνβιεθζεί φηη ζεσξείηαη φηη ππάξρεη εληαία ζχκβαζε ανξίζηνπ ρξφλνπ αλ κέζα ζε δηάζηεκα 18 κελψλ ζπλαθζνχλ πεξηζζφηεξεο απφ 2 ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ ζπλνιηθήο δηάξθεηαο ηνπιάρηζηνλ 10 κελψλ, εθφζνλ δελ πξφθεηηαη γηα επνρηαθή εξγαζία. Να νξηζζεί φηη ε δηάξθεηα ηεο άδεηαο εξγαζίαο αιινδαπψλ δελ επεξεάδεη ηνλ ραξαθηήξα ηεο ζχκβαζήο ηνπ σο νξηζκέλνπ ή ανξίζηνπ ρξφλνπ. Να πξνβιεθζεί ε θαηαβνιή απνδεκίσζεο θαηά ηε ιήμε ησλ ζπκβάζεσλ νξηζκέλνπ ρξφλνπ, δηάξθεηαο κεγαιχηεξεο απφ 12 κήλεο θαη φηη γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ δηαζηήκαηνο απηνχ ζηελ πεξίπησζε δηαδνρηθψλ ζπκβάζεσλ δελ ιακβάλνληαη ππφςε θελά ρξνληθά δηαζηήκαηα κηθξήο δηάξθεηαο κεηαμχ ησλ ζπκβάζεσλ απηψλ. Οη ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ λα θαηαξηίδνληαη εγγξάθσο θαη λα θνηλνπνηείηαη αληίγξαθν ζηελ Δπηζεψξεζε Δξγαζίαο κε θχξσζε ζηελ πεξίπησζε παξάιεηςεο ηελ εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ γηα ηηο ζπκβάζεηο ανξίζηνπ ρξφλνπ Γαλεηζκόο ππεξεζηώλ θαη εξγνιαβίεο εξγαζηώλ Ο δαλεηζκφο κηζζσηψλ, δειαδή ε ζπκθσλεκέλε παξνρή ηεο εξγαζίαο ζε πξφζσπν (θπζηθφ ή λνκηθφ) δηαθνξεηηθφ απφ ηνλ εξγνδφηε κπνξεί είηε λα απνηειεί επθαηξηαθφ θαη κεκνλσκέλν γεγνλφο, είηε λα είλαη ην αληηθείκελν επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο (ζχκβαζε παξαρψξεζεο κηζζσηνχ κε ακνηβή ή θαη επηρείξεζε δαλεηζκφο κηζζσηνχ). Οη κεκνλσκέλνη δαλεηζκνί δεκηνπξγνχλ νξηζκέλα πξνβιήκαηα 38

40 σο πξνο ηελ ακνηβή θπξίσο ησλ κηζζσηψλ. Ο θαη επηρείξεζε δαλεηζκφο φκσο απνηειεί κία απφ ηηο πην ζπλεζηζκέλεο κνξθέο άηππεο απαζρφιεζεο κε ηελ νπνία απνδηαξζξψλνληαη νη εξγαζηαθέο ζρέζεηο. ηνλ θαη επηρείξεζε δαλεηζκφ ε επηρείξεζε πνπ πξνζιακβάλεη έλα κηζζσηφ ηνλ δηαζέηεη ζε άιιε επηρείξεζε, ε νπνία ηνλ απαζρνιεί γηα πεξηνξηζκέλν ρξφλν. Δξγνδφηεο είλαη ε επηρείξεζε πνπ πξνζέιαβε ηνλ κηζζσηφ. Ο κηζζσηφο δελ ζπλδέεηαη κε ζχκβαζε εξγαζίαο κε ηελ επηρείξεζε ζηελ νπνία εξγάδεηαη. Ο εξγαδφκελνο απαζρνιείηαη επθαηξηαθά. Ζ επθαηξηαθή απαζρφιεζε δεκηνπξγεί ηα εμήο δεηήκαηα: 1. Οη απαζρνινχκελνη επθαηξηαθά παίξλνπλ ρακειφηεξεο ακνηβέο θιπ απφ ηνπο κφληκνπο. 2. Ζ επθαηξηαθή απαζρφιεζε ρξεζηκνπνηείηαη σο κέζν ππνθαηάζηαζεο ηεο θαλνληθήο απαζρφιεζεο. 3. Ζ επηρείξεζε πνπ δηαζέηεη ηνλ εξγαδφκελν θεξδνζθνπεί ζε βάξνο ηεο ακνηβήο ηνπ ηειεπηαίνπ. 4. Γεκηνπξγείηαη αδπλακία ζπλδηθαιηζηηθήο θάιπςεο ηνπ απαζρνινχκελνπ επθαηξηαθά. ε άιιεο ρψξεο ε λνκνζεζία πξνβιέπεη νξηζκέλνπο πεξηνξηζκνχο γηα ηνλ θαη επηρείξεζε δαλεηζκφ. ην ειιεληθφ δίθαην δελ ππάξρνπλ ξπζκίζεηο. Οξηζκέλεο επηρεηξήζεηο αλαζέηνπλ ζε εξγνιάβνπο ηελ εθηέιεζε νξηζκέλσλ εξγαζηψλ. Σηο εξγαζίεο απηέο εθηεινχλ νη εξγνιάβνη κε δηθφ ηνπο πξνζσπηθφ. Οη κνξθέο απηήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο είλαη πνηθίιεο θαη πνιιέο θνξέο ηαπηίδνληαη κε ηνλ δαλεηζκφ. Μεξηθέο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο απηέο είλαη: 1. Ζ αλάζεζε νξηζκέλσλ ππεξεζηψλ ζε εξγνιάβν πνπ ρξεζηκνπνηεί δηθφ ηνπ πξνζσπηθφ. Σν πξνζσπηθφ απηφ εθηειεί ηηο εληνιέο ηνπ εξγνιάβνπ ρσξίο άκεζε επνπηεία ηνπ επηρεηξεκαηία πνπ δέρεηαη ηηο ππεξεζίεο (π.ρ. επηρεηξήζεηο θαζαξηζκνχ γξαθείσλ ή θχιαμεο ρψξσλ). 2. Άιιε πεξίπησζε εξγνιαβίαο είλαη ε εθηέιεζε εξγαζηψλ πνπ βξίζθνληαη ζε ζηελφ ζχλδεζκν κε ηελ παξαγσγηθή ιεηηνπξγία ή κε ην έξγν πνπ εθηειεί ε επηρείξεζε πνπ δέρεηαη ηηο ππεξεζίεο. ηελ πεξίπησζε απηή ε επηρείξεζε πνπ δέρεηαη ηηο ππεξεζίεο αζθεί πεξηζζφηεξε ή ιηγφηεξε επνπηεία ζην πξνζσπηθφ ηνπ εξγνιάβνπ. 3. Σξίηε ζπλαθήο πεξίπησζε είλαη ησλ ππεξγνιάβσλ πνπ αλαιακβάλνπλ ηελ εθηέιεζε ηκεκάησλ ελφο έξγνπ. 39

41 Οη πην πάλσ πεξηπηψζεηο έρνπλ κελ θνηλά ραξαθηεξηζηηθά αιιά θαη κεγάιεο δηαθνξέο. Ννκηθά κεξηθέο θνξέο απνηεινχλ είδε δαλεηζκνχ θαη επηρείξεζε ελψ άιινηε είλαη θιαζηθέο εξγνιαβίεο ή ππεξγνιαβίεο. Πηζηεχνπκε φηη νη πξνηάζεηο γηα ηνλ δαλεηζκφ πξέπεη λα δηαηππσζνχλ κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα θαιχπηνπλ θαη ηηο πεξηζζφηεξεο κνξθέο απηήο ηεο θαηεγνξίαο. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε απηψλ ησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο δεηείηαη λα νξηζηνχλ ηα εμήο: 1. Ζ παξαρψξεζε εξγαδνκέλσλ κε ηξίην (παξαπέξα εξγνδφηε) δελ κπνξεί λα ππεξβαίλεη ηνπο ηξεηο κήλεο. Απφ ηνλ πεξηνξηζκφ απηφ εμαηξνχληαη νη εξγαζίεο θαηαζθεπήο ηερληθψλ ή άιισλ έξγσλ. 2. Δξγαδφκελνη πνπ γηα νπνηνδήπνηε ιφγν απαζρνινχληαη ζε επηρείξεζε ή εθκεηάιιεπζε ηξίηνπ λνκηθνχ ή θπζηθνχ πξνζψπνπ εθηφο ηνπ εξγνδφηε ηνπο δηθαηνχληαη ηνλ κηζζφ θαη ηηο θάζε είδνπο απνιαβέο θαη παξνρέο πνπ πξνβιέπνληαη κε ζε νπνηνπδήπνηε είδνπο ή κε θαλνληζηηθή, πξάμε ή απφ επηρεηξεζηαθή ζπλήζεηα γηα ην πξνζσπηθφ ηεο επηρείξεζεο ή εθκεηάιιεπζεο ζηελ νπνία απαζρνινχληαη, εθφζνλ είλαη επλντθφηεξεο. 3. Γηα φια ηα δηθαηψκαηα πνπ απνξξένπλ απφ ηελ παξνρή ηεο εξγαζίαο ζε ηξίην θπζηθφ ή λνκηθφ πξφζσπν επζχλνληαη έλαληη ησλ εξγαδνκέλσλ εμ νινθιήξνπ ηφζν ν αξρηθφο φζν θαη ν παξαπέξα εξγνδφηεο. 4. Δπηρεηξήζεηο πνπ αζθνχλ θαη επάγγεικα παξαρψξεζε εξγαδνκέλσλ ζε ηξίηνπο δελ επηηξέπεηαη λα αζθνχλ άιιεο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο. 5. Ζ ζχκβαζε παξαρψξεζεο εξγαδνκέλσλ θαηαξηίδεηαη εγγξάθσο θαη πξέπεη λα αλαθέξεη ηνπο φξνπο ηεο ζχκβαζεο αλάκεζα ζηνλ αξρηθφ θαη ηνλ παξαπέξα εξγνδφηε. 6. Οη εξγαδφκελνη πνπ απαζρνινχληαη ζε νξηζκέλε επηρείξεζε ή εθκεηάιιεπζε έρνπλ δηθαίσκα λα γίλνληαη κέιε ησλ επηρεηξεζηαθψλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ θαηά ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 7 ηνπ λ. 1264/82 αλεμάξηεηα αλ εξγνδφηεο ηνπο είλαη ν θχξηνο ηεο επηρείξεζεο ή εθκεηάιιεπζεο ή ηξίηνο Σνπηθά ύκθσλα Απαζρόιεζεο Ζ αλεξγία απνηειεί κεγάιν πξφβιεκα γηα ηηο επξσπατθέο ρψξεο θαη επηδηψθεηαη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο ε αληηκεηψπηζή ηεο. Έλαο απφ απηνχο ηνπο 40

42 ηξφπνπο είλαη ηα Σνπηθά χκθσλα Απαζρφιεζεο (ΣΑ), πνπ είλαη ηνπηθέο ζπκθσλίεο κε ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηεο απαζρφιεζεο ζε κία πεξηθέξεηα. Ζ ηδέα απηή μεθίλεζε απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη επεθηάζεθε ζε φιεο ηηο ρψξεο κέιε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο. ηελ Διιάδα ε εηζαγσγή ησλ ΣΑ ζπλνδεχηεθε απφ ηε δπλαηφηεηα ξχζκηζεο ησλ φξσλ εξγαζίαο ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ ζα απαζρνιείηαη ζηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο κε ηξφπν ιηγφηεξν επλντθφ απφ ηηο ηζρχνπζεο ζπιινγηθέο ξπζκίζεηο. Ο λφκνο πνπ εηζήγαγε ηα ΣΑ ζηελ Διιάδα είλαη ν 2639/98 γηα ηε ξχζκηζε ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, πνπ πεξηέρεη θαη άιιεο δηαηάμεηο γηα ηε δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο θαη ηε κεξηθή απαζρφιεζε, εληείλνληαο έηζη θαη ζηε ρψξα καο ηε ζπδήηεζε γχξσ απφ ηνλ πξνζηαηεπηηθφ γηα ηνλ εξγαδφκελν ραξαθηήξα ηνπ εξγαηηθνχ δηθαίνπ. Κχξηα επηδίσμε ηνπ λ. 2639/98 είλαη ε αληηκεηψπηζε ηεο αλεξγίαο ζε ζπκκφξθσζε κε ηε ζπληαγκαηηθή επηηαγή γηα πνιηηηθή πιήξνπο απαζρφιεζεο. Ζ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα (ΔΚ) ζην πιαίζην ηεο πξνζπάζεηάο ηεο γηα αληηκεηψπηζε ηεο αλεξγίαο θαη γηα αχμεζε ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο έρεη αλαιάβεη αξθεηέο πξσηνβνπιίεο. Σν πκβνχιην ησλ αξρεγψλ Κξαηψλ θαη θπβεξλήζεσλ αθηέξσζε κία εηδηθή ζχλνδφ ηνπ (Ννέκβξηνο 1997) ζηελ απαζρφιεζε, κηαο θαη ε αλεξγία απνηειεί κείδνλ πξφβιεκα γηα ηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο-κέιε ηεο ΔΚ. ηε ζχλνδν απηή ζπκθσλήζεθαλ νξηζκέλεο βαζηθέο αξρέο γηα ηελ πνιηηηθή απαζρφιεζεο ηεο ΔΚ φπσο: α) ε δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο απφ ηελ επηρεηξεκαηηθή (ηδησηηθή) πξσηνβνπιία, β) ε ελίζρπζε ηεο δπλαηφηεηαο πξφζβαζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο, γ) ε πξνζαξκνγή ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζηηο λέεο ζπλζήθεο θαη δ) ε ηζφηεηα επθαηξηψλ γηα ηνπο άλδξεο θαη ηηο γπλαίθεο. Ζ πλζήθε ηνπ Amsterdam αλάγεη ηελ απαζρφιεζε ζε δήηεκα γηα ην νπνίν ηα θξάηε-κέιε νθείινπλ λα αλαιάβνπλ θνηλή ζηξαηεγηθή (άξζξα 109Ν επ. ηεο πλζήθεο ησλ ΔΚ πνπ πξνζηίζεληαη κε ηε πλζήθε ηνπ Amsterdam). Πέξα απφ απηά έγηλε αληηιεπηφ φηη ε ιχζε ζην πξφβιεκα ηεο δεκηνπξγίαο λέσλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο δελ κπνξνχζε λα δνζεί ζε επίπεδν θεληξηθήο (θνηλνηηθήο ή εζληθήο) εμνπζίαο, αιιά φηη ήηαλ απαξαίηεηε ε ιήςε κέηξσλ θαη ε αλάιεςε δξαζηεξηνηήησλ ζε ηνπηθφ ή πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Ο πξφεδξνο ηεο Δπηηξνπήο ησλ ΔΚ, Jacques Santer πξφηεηλε έλα "Δπξσπατθφ χκθσλν εκπηζηνζχλεο γηα ηελ απαζρφιεζε", ηνλίδνληαο ηελ ζεκαζία ηεο δξάζεο ζε πεξηθεξεηαθφ ή ηνπηθφ επίπεδν. Ζ Δπηηξνπή ησλ ΔΚ κε ηελ αλαθνίλσζή ηεο "Γξάζε γηα ηελ απαζρφιεζε ζηελ Δπξψπε" κεηαμχ άιισλ πξφηεηλε ηε δεκηνπξγία ηνπηθψλ ζπκθψλσλ απαζρφιεζεο. 41

43 Σα ΣΑ είλαη θαηά ηελ Δπηηξνπή ζπκθσλίεο αλάκεζα ζε ηνπηθνχο θνηλσληθνχο θνξείο, δεκφζηνπο νξγαληζκνχο, ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο θαη νξγαληζκνχο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Σξία ζεσξνχληαη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά απηψλ ησλ ζπκθσληψλ: πξψηνλ, λα πξφθεηηαη γηα κηα πξσηνβνπιία ησλ ίδησλ ησλ θνξέσλ. Έπεηηα αλαγθαία είλαη ε νπζηαζηηθή ζχκπξαμε ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ θαη ηέινο πξέπεη ε ζηξαηεγηθή ηνπ ηνπηθνχ ζπκθψλνπ λα είλαη θαηλνηφκνο, νινθιεξσκέλε θαη απνηειεζκαηηθή. Κχξηα επηδίσμε ησλ ΣΑ είλαη ε δεκηνπξγία λέσλ βηψζηκσλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζε ηνπηθφ επίπεδν, κέζσ πξσηνβνπιηψλ πνπ απηά πξνσζνχλ, θαη ε αληηκεηψπηζε ηεο αλεξγίαο ηδίσο ησλ λέσλ θαη απηψλ πνπ είλαη καθξνρξφληα άλεξγνη. Ννκηθή βάζε γηα ηελ πξσηνβνπιία ηεο επηηξνπήο απνηεινχλ πξνο ην παξφλ, αθνχ ε πλζήθε ηνπ Amsterdam δελ έρεη ηεζεί ζε ηζρχ, ηα άξζξα 130Α-Γ ηεο πλζήθεο ΔΚ, ηα νπνία αθνξνχλ ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή. Γηα ηα ΣΑ δελ θαζνξίδεηαη απφ ηελ Δπηηξνπή νξηζκέλε λνκηθή κνξθή παξ' φιν πνπ νξηζκέλα θξάηε-κέιε φπσο θαη ε Διιάδα έρνπλ δεκηνπξγήζεη ζρεηηθνχο ζεζκνχο. Κάζε πξσηνβνπιία ηνπηθψλ παξαγφλησλ πνπ βαζίδεηαη ζε ζπλελλφεζε κεηαμχ ηνπο, απνβιέπνληαο ζηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο θαη αληαπνθξίλεηαη ζηα θξηηήξηα ηεο Δπηηξνπήο είλαη ΣΑ θαη επνκέλσο κπνξεί λα ηχρεη ρξεκαηνδφηεζεο απφ ηελ Δπηηξνπή. Γελ είλαη αλαγθαίν λα ππάξρεη λνκηθή δέζκεπζε κεηαμχ ησλ παξαγφλησλ απηψλ. Δίλαη επνκέλσο ελδερφκελν ζε ρψξεο φπσο ε Διιάδα, πνπ έρνπλ θαζνξηζκέλε λνκηθή κνξθή γηα ηα ΣΑ, λα πξνθχςεη θάπνηα πξσηνβνπιία ε νπνία κνινλφηη ζα ζεσξείηαη ΣΑ θαηά ηελ Δπηηξνπή, δελ ζα ζεσξείηαη σο ηέηνηα θαηά ην λφκν. Δηδηθά γηα ηελ Διιάδα ε πξσηνβνπιία απηή πηζηεχνπκε φηη είλαη δπλαηή αιιά ζα ζηεξείηαη ηνπ πιενλεθηήκαηνο ηεο ξχζκηζεο ησλ φξσλ εξγαζίαο πνπ ν λφκνο δίλεη κφλν ζηα ΣΑ ηνπ άξζξνπ 4 λ. 2639/98. Μέζσ ησλ ηνπηθψλ ζπκθψλσλ επηδηψθεηαη ε απνηειεζκαηηθφηεξε δηάζεζε ησλ πφξσλ ησλ δηαθφξσλ ηακείσλ ηεο Κνηλφηεηαο θπξίσο ησλ δηαξζξσηηθψλ. Ζ ρξεκαηνδφηεζε πάλησο ελφο ΣΑ κπνξεί λα πξνέξρεηαη θαη απφ εζληθνχο πφξνπο, αιιά θαη απφ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα, πξάγκα πνπ επηζπκεί ε Δπηηξνπή, αθνχ δεηνχκελν είλαη κηα ηνπηθή απηνδχλακε πξσηνβνπιία γηα ηελ απαζρφιεζε θαη γεληθά ηελ αλάπηπμε ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο. Γελ απνηειεί επνκέλσο επηζπκία ηεο Δπηηξνπήο λα εμειηρζνχλ ηα ηνπηθά ζχκθσλα ζε λέν πξφγξακκα δηάζεζεο ησλ θνηλνηηθψλ πφξσλ. Πεξηερφκελν ησλ ΣΑ είλαη δηάθνξεο δξάζεηο θαη ελέξγεηεο πνπ έρνπλ σο άκεζν ή απψηεξν ζηφρν ηελ ελίζρπζε ηεο απαζρφιεζεο. Μπνξνχλ, γηα παξάδεηγκα, 42

44 λα ζεζπίδνληαη θίλεηξα γηα επελδχζεηο, λα δεκηνπξγνχληαη ππνδνκέο, λα πξνσζνχληαη λένη ηξφπνη απαζρφιεζεο. Ηδηαίηεξν βάξνο δίλεηαη ζηηο Σνπηθέο Πξσηνβνπιίεο Αλάπηπμεο θαη Απαζρφιεζεο (ΣΠΑΑ), νη νπνίεο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ζεκαληηθφ ηκήκα ηεο δξάζεο ελφο ΣΑ. Οη ΣΠΑΑ πεξηιακβάλνπλ λέεο κνξθέο ππεξεζηψλ ησλ νπνίσλ ε δήηεζε απμάλεηαη, φπσο ζπιινγηθέο ππεξεζίεο θνηλσληθήο σθέιεηαο (δηαρείξηζε απνξξηκάησλ/πδάησλ, εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο), ππεξεζίεο αλαςπρήο θαη πνιηηηζηηθέο ππεξεζίεο (ι.ρ. Σνπξηζκφο), θαζψο θαη ππεξεζίεο ζρεηηθέο κε ηελ θαζεκεξηλή δσή (θξνληίδα ειηθησκέλσλ, θχιαμε παηδηψλ). Ζ εηζαγσγή ησλ ΣΑ ζηελ Διιάδα παξνπζηάδεη ηδηνκνξθίεο. Ζ απξνζπκία ησλ ηνπηθψλ θνξέσλ επέβαιε ηελ εθ ησλ άλσ θηλεηνπνίεζε. Έηζη κέζσ ηνπ Δζληθνχ Ηλζηηηνχηνπ Δξγαζίαο (ΔΗΔ, λ. 2150/93), ην νπνίν είλαη θνξέαο πινπνίεζεο ησλ ηνπηθψλ ζπκθψλσλ ζηελ Διιάδα, επηιέρζεθαλ νξηζκέλεο πεξηνρέο γηα ηε ζχλαςε ΣΑ. Κξηηήξηα επηινγήο απηψλ ησλ πεξηνρψλ ήηαλ ε θξίζε πνπ ππήξρε ζηελ νηθνλνκία ηνπο, πνπ ζπλνδεπφηαλ απφ νμπκκέλα πξνβιήκαηα αλεξγίαο, αιιά θαη ε χπαξμε πξφζθνξνπ εδάθνπο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπηθψλ πξσηνβνπιηψλ απαζρφιεζεο. ηηο πεξηνρέο απηέο κε ηελ ηερληθή ππνζηήξημε ηνπ ΔΗΔ δηεμάγεηαη δηάινγνο θαη δεκηνπξγείηαη έλα επηρεηξεζηαθφ ζρέδην πνπ πεξηιακβάλεη ηηο δξάζεηο θαη ηηο ελέξγεηεο ηνπ ΣΑ, νη νπνίεο κπνξνχλ λα αθνξνχλ ζε κέηξα ελίζρπζεο ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο, ελέξγεηεο ζηήξημεο ηεο απαζρφιεζεο θαη άιια κέηξα. Αθνχ εθπνλεζεί ην επηρεηξεζηαθφ ζρέδην θαη έρνπλ εγθξηζεί νη δηάθνξεο πξνηάζεηο θαζψο θαη ε ρξεκαηνδφηεζή ηνπο, αθνινπζεί ε ππνγξαθή ηνπ θεηκέλνπ ηνπ ΣΑ απφ ηνπο θνξείο πνπ ζπκκεηέρνπλ. χκθσλα δε κε ην άξζξν 4 λ. 2639/98 πξέπεη λα αθνινπζήζεη έγθξηζε ησλ Τπνπξγψλ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ θαη Δζληθήο Οηθνλνκίαο. Ζ δηαδηθαζία γηα ηελ πξνεηνηκαζία ησλ ηνπηθψλ ζπκθψλσλ άξρηζε ηνπο πξψηνπο κήλεο ηνπ Η998. ηελ πνξεία ηέζεθε ην δήηεκα γηα κείσζε ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο ηνπ ΣΑ κέζσ πην ειαζηηθήο ξχζκηζεο ησλ φξσλ εξγαζίαο. Έηζη κε ην άξζξν 4 1 ηνπ λ. 2639/98 δφζεθε λνκνζεηηθφο νξηζκφο γηα ηα ηνπηθά ζχκθσλα, πξνζδηνξίζηεθαλ νη αξκφδηνη λα ηα ζπλάςνπλ θαη πεξηνρέο ηεο ρψξαο φπνπ είλαη δπλαηή ε ζχλαςή ηνπο. Ο ηειηθφο ιφγνο δφζεθε ζηελ Γηνίθεζε, αθνχ ε έγθξηζή ηεο είλαη φξνο ηζρχνο ηνπ ΣΑ. Σν ζεκαληηθφηεξν φκσο ζηνηρείν ηεο ξχζκηζεο είλαη φηη δφζεθε ε δπλαηφηεηα ζηνπο ζπκκεηέρνληεο ζηα ζχκθσλα λα θαζνξίζνπλ ηνπο φξνπο εξγαζίαο ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ ζα απαζρνιεζεί ζηηο δξαζηεξηφηεηεο, φξνπο νη νπνίνη, 43

45 ππφ νξηζκέλεο πξνυπνζέζεηο, θαηηζρχνπλ ησλ νκνηνεπαγγεικαηηθψλ θαη θιαδηθψλ ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο. Σα ηνπηθά ζχκθσλα απαζρφιεζεο είλαη ζχκθσλα κε ην άξζξν 4 1 ηνπ λ. 2639/98 εηδηθέο ζπιινγηθέο ζπκθσλίεο ζρεηηθά κε ηελ εθηέιεζε ζπγθεθξηκέλνπ έξγνπ ή ηελ άζθεζε ζπγθεθξηκέλεο δξαζηεξηφηεηαο νηθνλνκηθνχ, θνηλσληθνχ ή πνιηηηθνχ ραξαθηήξα κε ζθνπφ ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αλεξγίαο θαη ηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο. ηε ζπκθσλία απηή νξίδεηαη ε ρξνληθή δηάξθεηα θαη φινη νη φξνη εθαξκνγήο. Δπνκέλσο ζα πξέπεη λα γίλεη δεθηφ φηη ηα ΣΑ κπνξνχλ λα είλαη κφλν νξηζκέλνπ ρξφλνπ. ηνπο ζπκκεηέρνληεο ζην ΣΑ ν λφκνο δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα ξπζκίδνπλ ηνπο φξνπο εξγαζίαο ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ ζα απαζρνιεζεί γηα ηελ εθηέιεζε ηνπ έξγνπ ή ησλ δξαζηεξηνηήησλ. Δπλφεην είλαη φηη νη ζπκκεηέρνληεο ζην ηνπηθφ ζχκθσλν κπνξνχλ λα κελ θάλνπλ ρξήζε απηήο ηεο δπλαηφηεηαο, νπφηε γηα ηνπο εξγαδφκελνπο απηνχο ζα εθαξκνζηεί θαλνληθά ην εξγαηηθφ δίθαην. Ο ηζηνξηθφο λνκνζέηεο ηνπ λφκνπ 2639/98 αληηιακβάλεηαη ηα ΣΑ σο πνιπκεξείο ελνρηθέο ζπκθσλίεο νη νπνίεο ζπλάπηνληαη βάζεη ηεο ειεπζεξίαο ησλ ζπκβάζεσλ (ΑΚ 361). Ηδηαίηεξν φκσο ζηνηρείν εδψ είλαη φηη νη ζπκβαιιφκελνη νθείινπλ λα επηδηψθνπλ θνηλφ ζθνπφ, ν νπνίνο κάιηζηα νξίδεηαη ζην λφκν. Δπηπιένλ νη ίδηνη δηνηθνχλ θαη δηαρεηξίδνληαη ην ηνπηθφ ζχκθσλν θαη επηβιέπνπλ ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ ζθνπνχ ηνπο. Ο θαζέλαο απφ ηνπο ζπκβαιινκέλνπο πξνζθέξεη γηα ηελ επηδίσμε ηνπ θνηλνχ ζθνπνχ. Δίλαη ινηπφλ εκθαλήο ε νκνηφηεηα ηεο ζπκθσλίαο απηήο κε ηε ζχκβαζε εηαηξίαο ηνπ Αζηηθνχ Κψδηθα (ΑΚ 741επ.), φπνπ δχν ή πεξηζζφηεξνη έρνπλ ακνηβαία ππνρξέσζε λα επηδηψθνπλ κε θνηλέο εηζθνξέο θνηλφ ζθνπφ. Σα ΣΑ απνηεινχλ, θαηά ηε γλψκε καο, εηδηθά ξπζκηζκέλε κνξθή απηήο ηεο ζπκβάζεσο σο πξνο ηνλ ζθνπφ θαη ηελ ηθαλφηεηα ζχλαςεο, ηελ νπνία έρνπλ κφλν νξηζκέλα λνκηθά πξφζσπα. Δπίζεο ππάξρνπλ πεξηνξηζκνί σο πξνο ηνλ ηφπν φπνπ κπνξνχλ λα ζπλαθζνχλ, ελψ ε ηζρχο ηεο ζπκθσλίαο εμαξηάηαη απφ δηνηθεηηθή έγθξηζε, ε νπνία είλαη φξνο ηνπ ελεξγνχ γηα ηα ΣΑ. Δπνκέλσο γηα ηα θελά πνπ αθήλεη ε ζχκβαζε κε ηελ νπνία ηδξχεηαη έλα ηνπηθφ ζχκθσλν κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ νη δηαηάμεηο ηνπ Αζηηθνχ Κψδηθα γηα ηελ αζηηθή εηαηξία. Ηθαλφηεηα γηα ζχλαςε ηνπηθνχ ζπκθψλνπ έρνπλ κφλν θνξείο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα, ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη θνηλσληθνί εηαίξνη. Γηα λα πξνζδηνξίζεη ηελ έλλνηα ησλ "θνηλσληθψλ εηαίξσλ" ν λφκνο παξαπέκπεη ζην άξζξν 3 ηνπ λ. 2232/94 γηα ηελ Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή (ΟΚΔ). Δθεί φκσο δελ δίλεηαη νξηζκφο 44

46 ηεο έλλνηαο ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ αιιά κφλν θαηάινγνο θεληξηθψλ νξγαλψζεσλ εξγνδνηψλ, εξγαδνκέλσλ θαη ειεπζέξσλ επαγγεικαηηψλ, νη νπνίεο ζπκκεηέρνπλ ζηελ ΟΚΔ. Απφ ην άξζξν 4 ηνπ λ. 2639/98 ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηε ζπκκεηνρή ηνπ Δξγαηηθνχ Κέληξνπ, ην νπνίν δελ πεξηιακβάλεηαη ζηνλ θαηάινγν ηνπ άξζξνπ 3 λ. 2232/94, ζπλάγεηαη φηη κε ηνλ φξν "θνηλσληθνί εηαίξνη" λννχληαη νη αληίζηνηρεο κε απηέο ηηο θεληξηθέο νξγαλψζεηο, ζε ηνπηθφ ή λνκαξρηαθφ επίπεδν. Πξνβιεκαηηθή θαίλεηαη ελ φςεη ηεο δηαηχπσζεο ηνπ άξζξνπ 4 λ. 2639/98 ε ζπκκεηνρή εθθιεζηαζηηθψλ λνκηθψλ πξνζψπσλ ζηα ηνπηθά ζχκθσλα, αθνχ κνινλφηη απηά ζεσξνχληαη σο λνκηθά πξφζσπα δεκνζίνπ δηθαίνπ δελ εληάζζνληαη ζηνπο θνξείο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα. Ο λφκνο πξνζδηνξίδεη ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο φπνπ κπνξνχλ λα ζπλαθζνχλ ηνπηθά ζχκθσλα, νξηζκέλνπο ζθνπνχο πνπ πξέπεη λα εμππεξεηνχλ θαη εμαξηά ηελ ηζρχ ηνπο απφ ηελ έγθξηζε ησλ Τπνπξγψλ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ θαη Δζληθήο Οηθνλνκίαο. ΣΑ κπνξεί ζχκθσλα κε ην άξζξν 4 1 ηνπ λ. 2639/98 λα ζπλαθζεί κφλν ζε εππαζείο πεξηνρέο ηεο ρψξαο. Ζ αφξηζηε απηή έλλνηα εμεηδηθεχεηαη αθνχ νξίδεηαη φηη ηέηνηα πεξηνρή είλαη ηδίσο ε Πεξηνρή Γ ηνπ άξζξνπ 4 ηνπ λ. 2601/98. Με ηνλ λφκν απηφ ε επηθξάηεηα δηαηξείηαη ζε ηέζζεξηο Πεξηνρέο (Α, Β, Γ, Γ ), γηα θάζε κία απφ ηηο νπνίεο ζεζπίδνληαη δηαθνξεηηθά θίλεηξα επελδχζεσλ. Ζ Πεξηνρή Γ πεξηιακβάλεη παξακεζφξηεο πεξηνρέο, ε Πεξηνρή Α ηνπο λνκνχο Αηηηθήο θαη Θεζζαινλίθεο εθηφο απφ νξηζκέλα ηκήκαηά ηνπο, πνπ εληάζζνληαη ζε άιιεο πεξηνρέο, θαη ε Πεξηνρή Β νξηζκέλεο πεξηνρέο ηνπ λνκνχ Θεζζαινλίθεο θαη ηελ επαξρία Σξνηδελίαο θαη θάζε άιιν ηκήκα ηεο ρψξαο πνπ δελ πεξηιακβάλεηαη ζε θάπνηα άιιε Πεξηνρή. ηελ πεξηνρή Γ, ζχκθσλα κε ηε δηαηχπσζε ηνπ λ. 2601/98, πεξηιακβάλνληαη λνκνί ή πεξηθέξεηεο φπνπ ν κέζνο φξνο αλεξγίαο γηα κία ηεηξαεηία είλαη θαηά κία πνζνζηηαία κνλάδα αλψηεξνο ηνπ εζληθνχ θαη φπνπ ν ελεξγφο πιεζπζκφο παξνπζηάδεη κείσζε. Ο ραξαθηεξηζκφο γίλεηαη κε θνηλή ππνπξγηθή απφθαζε ησλ Τπνπξγψλ Δζληθήο Οηθνλνκίαο, Αλάπηπμεο θαη Δξγαζίαο, γηα δχν έηε, ζην δηάζηεκα ησλ νπνίσλ δελ επηηξέπεηαη αιιαγή ηνπ ραξαθηεξηζκνχ. Χο Πεξηνρή Γ δελ κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζηνχλ νη λνκνί Αηηηθήο θαη Θεζζαινλίθεο θαζψο θαη νη πεξηνρέο πνπ εληάζζνληαη ζηελ Πεξηνρή Γ, ελψ ξεηά ραξαθηεξίδεηαη σο αλήθνπζα ζηελ Πεξηνρή Γ ε πεξηνρή ηεο Λαπξεσηηθήο. Ζ δηάηαμε φκσο απηή ζα έρεη εθαξκνγή απφ ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ 2001, αθνχ 45

47 κέρξη ηφηε, ζχκθσλα κε ην άξζξν 35 ηνπ λ. 2638/98, ζηελ Πεξηνρή Γ εληάζζνληαη φιεο νη πεξηνρέο ηεο ρψξαο πνπ δελ εληάζζνληαη ζε θάπνηα άιιε Πεξηνρή. Απηφ ζεκαίλεη φηη ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηεο επηθξάηεηαο εληάζζεηαη ζηελ Πεξηνρή Γ θαη άξα ζηελ έλλνηα ηεο εππαζνχο πεξηνρήο ηνπ λφκνπ 2639/98. Δππαζήο φκσο πεξηνρή δελ είλαη κφλν ε Πεξηνρή Γ. Σα θξηηήξηα σζηφζν πνπ ρξεζηκνπνηεί ην άξζξν 4 ηνπ λ. 2601/98 γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ απηήο ηεο πεξηνρήο κπνξνχλ ζπλδπαζκέλα κε νπζηαζηηθέο εθηηκήζεηο λα ρξεζηκεχζνπλ θαη εδψ. Ηδίσο νη πεξηνρέο ηεο επηθξάηεηαο πνπ εληάζζνληαη ζηελ Πεξηνρή Γ, δειαδή θπξίσο παξακεζφξηεο πεξηνρέο, πηζηεχνπκε φηη απνηεινχλ θαη' εμνρήλ "εππαζείο πεξηνρέο" θαηά ηελ έλλνηα ηνπ άξζξνπ 4 λ. 2639/98. Δμάιινπ, νπνηαδήπνηε πεξηνρή παξνπζηάδεη ζνβαξφ πξφβιεκα αλεξγίαο, αθφκε θη αλ ν λνκφο φπνπ βξίζθεηαη δελ εληάζζεηαη ζηελ πεξηνρή Γ (φπσο γηα παξάδεηγκα ν λνκφο Αηηηθήο), ζα είλαη θαη πάιη "εππαζήο πεξηνρή". Γελ είλαη αλαγθαία ε ηαχηηζε ηνπ ηνπηθνχ πεδίνπ ηζρχνο ηνπ ΣΑ κε φξηα λνκαξρηαθψλ απηνδηνηθήζεσλ αλ θαη απηφ απνηειεί ηνλ θαλφλα. Δίλαη δπλαηή ε ζχλαςε ΣΑ ζε ηκήκα λνκνχ ή αθφκε θαη ζε κηα πεξηνρή πνπ εθηείλεηαη ζε δχν λνκνχο θαη κάιηζηα ην ζχκθσλν κπνξεί λα επεθηείλεηαη ζε νιφθιεξε ηελ πεξηθέξεηα δχν ή πεξηζζφηεξσλ λνκψλ. Γελ είλαη φκσο αξθεηφο ν ραξαθηεξηζκφο ηεο πεξηνρήο σο εππαζνχο αιιά απαηηείηαη θαη επηθείκελε εθαξκνγή ζε απηήλ πξνγξακκάησλ κε δηάζεζε εζληθψλ ή θνηλνηηθψλ πφξσλ. Απηέο νη ρξεκαηνδνηήζεηο απνθαζίδνληαη θαηά θαλφλα απφ δηυπνπξγηθή επηηξνπή. Δπνκέλσο πξηλ απφ ηε ζχλαςε ηνπ ΣΑ ζα πξέπεη λα έρεη εμαζθαιηζηεί ε ρξεκαηνδφηεζή ηνπ απφ θάπνην εζληθφ ή θνηλνηηθφ πξφγξακκα. Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί εδψ φηη ν λ. 2601/98, ν νπνίνο πξναλαθέξζεθε, αθνξά αθξηβψο ζε δηάζεζε πφξσλ γηα ηελ ελίζρπζε ηδησηηθψλ επελδχζεσλ. Πέξα απφ απηέο ηηο ηππηθέο πξνυπνζέζεηο, ην ηνπηθφ ζχκθσλν απαηηείηαη λα εμππεξεηεί ηνπο ζηφρνπο πνπ νξίδνληαη ζην άξζξν 4 1 λ. 2639/98. Απηνί είλαη ε πξνψζεζε ηεο απαζρφιεζεο ζε βηψζηκεο θαη αληαγσληζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ε θαηαπνιέκεζε ηεο αλεξγίαο θαη ε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο. Απηφο ν εθ ηνπ λφκνπ ζθνπφο ζα πξέπεη λα ηθαλνπνηείηαη κε ηελ εθηέιεζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ έξγσλ ή δξαζηεξηνηήησλ, ηηο νπνίεο πξνβιέπεη ην επηρεηξεζηαθφ ζρέδην ηνπ θάζε ηνπηθνχ ζπκθψλνπ. Σνλ έιεγρν αλ ζπληξέρνπλ φιεο απηέο νη πξνυπνζέζεηο ζα ηνλ θάλεη ε Γηνίθεζε θαη ζπγθεθξηκέλα νη Τπνπξγνί Δζληθήο Οηθνλνκίαο θαη Δξγαζίαο θαη 46

48 Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ. Απηνί ζα εμεηάζνπλ αλ ε πεξηνρή είλαη φλησο εππαζήο θαη αλ ην επηρεηξεζηαθφ ζρέδην ηνπ ΣΑ εμππεξεηεί ηνπο ζηφρνπο ηνπ. Ο λφκνο δελ θαζηζηά ππνρξεσηηθή ηελ έθδνζε ηεο εγθξηηηθήο πξάμεο αθήλεη δηαθξηηηθή επρέξεηα ζηε Γηνίθεζε, ε νπνία κπνξεί ελ ηέιεη λα κελ εγθξίλεη ην ΣΑ. Έηζη ηα ΣΑ ηνπ άξζξνπ 4 1 λ.2639/98 εμαξηψληαη απφ ηελ θξαηηθή παξέκβαζε, ηφζν σο πξνο ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ πεξηνρψλ φπνπ είλαη δπλαηή ε ζχλαςή ηνπο (πεξηνρή Γ, ρξεκαηνδνηήζεηο) φζν θαη σο πξνο ηελ έγθξηζή ηνπο, ε νπνία απνηειεί γη' απηά φξν ηζρχνο Η ξύζκηζε ησλ όξσλ εξγαζίαο κέζσ ΣΑ ηνπο ζπκκεηέρνληεο ζηα ΣΑ εηαίξνπο ν λφκνο δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα θαζνξίζνπλ ηνλ κηζζφ θαη γεληθά ηνπο φξνπο εξγαζίαο ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ ζα απαζρνιεζεί ζηηο ζέζεηο εμαξηεκέλεο εξγαζίαο πνπ ζα δεκηνπξγεζνχλ κε ηελ εθηέιεζε ησλ έξγσλ θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ ΣΑ. Οη φξνη απηνί, δελ κπνξνχλ λα είλαη δπζκελέζηεξνη απφ ηηο ξπζκίζεηο ηεο εζληθήο γεληθήο ζπιινγηθήο ζχκβαζεο εξγαζίαο, ζπλάγεηαη δε απφ ην λφκν φηη απνηεινχλ θαηψηαηα φξηα. Δπίζεο ηνλίδεηαη φηη νη φξνη απηνί δελ κπνξνχλ λα παξαβηάδνπλ ηελ πξνζηαηεπηηθή εξγαηηθή λνκνζεζία θαη ηδίσο ηνπο θαλφλεο γηα ηελ πγηεηλή θαη ηελ αζθάιεηα ησλ εξγαδνκέλσλ, πξάγκαηα νχησο ή άιισο δεδνκέλα, αθνχ ε ηδησηηθή βνχιεζε δελ κπνξεί λα απνθιείζεη ηελ εθαξκνγή θαλφλσλ δεκφζηαο ηάμεο φπσο απηνί. Υσξεί κφλν επλντθφηεξε ξχζκηζε ππέξ ησλ εξγαδνκέλσλ, αθνχ θαηά θαλφλα νη θαλφλεο ηνπ εξγαηηθνχ δηθαίνπ είλαη κνλνκεξψο αλαγθαζηηθνχ δηθαίνπ. Δπνκέλσο νη κφλεο ξπζκίζεηο απφ ηηο νπνίεο κπνξνχλ λα απνθιίλνπλ νη φξνη εξγαζίαο πνπ πεξηέρνληαη ζην ηνπηθφ ζχκθσλν είλαη απηέο ησλ νκνηνεπαγγεικαηηθψλ θαη θιαδηθψλ ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο (ζ.ζ.ε.), νη νπνίεο ελδερνκέλσο ζα ίζρπαλ ζηελ αηνκηθή εξγαζηαθή ζρέζε ηνπ απαζρνινχκελνπ ζην ΣΑ. Απηφ ζπληζηά θαη ηε δηαθνξνπνίεζε απφ ην ηζρχνλ δίθαην, αθνχ ζχκθσλα κε ην άξζξν 4 1 ηνπ λ. 2639/98 νη φξνη εξγαζίαο πνπ πεξηέρνληαη ζε απηφ θαηηζρχνπλ θάζε αληίζεηεο ξχζκηζεο, αλ ζπληξέρνπλ ζσξεπηηθά δχν πξνυπνζέζεηο: Πξψηνλ, λα πεξηέρνληαη νη φξνη εξγαζίαο πνπ θαζνξίδνληαη κε ην ηνπηθφ ζχκθσλν ζηελ αηνκηθή ζχκβαζε εξγαζίαο ηνπ απαζρνινχκελνπ ζην ΣΑ. Γηα απηή ηελ ζχκβαζε ν λφκνο νξίδεη, θαη' εμαίξεζηλ, έγγξαθν ηχπν. Οη φξνη επνκέλσο είλαη αλάγθε λα θαηαζηνχλ ηκήκα ηεο αηνκηθήο ζπκβάζεσο θαη απφ ην λφκν πξνθχπηεη φηη 47

49 δελ αξθεί απιή παξαπνκπή ηεο ζπκβάζεσο ζε απηνχο, αθνχ απαηηείηαη λα πεξηέρνληαη ζην θείκελφ ηεο. Απηφ εμππεξεηεί πξνθαλψο ηελ αλάγθε λα ιάβεη γλψζε ν απαζρνινχκελνο ησλ φξσλ θαζψο θαη ησλ ζπλεπεηψλ ηνπο. Γεχηεξε πξνυπφζεζε είλαη λα έρεη ιάβεη κέξνο ζηε ζχλαςε ηνπ ηνπηθνχ ζπκθψλνπ ην αληηπξνζσπεπηηθφηεξν εξγαηηθφ θέληξν ηνπ λνκνχ. Ζ αληηπξνζσπεπηηθφηεηα, ζχκθσλα κε ηνλ λφκν, ζα θξηζεί θαηά ην άξζξν 6 2 ηνπ λ. 1876/90. Σν Δξγαηηθφ Κέληξν ζα πξέπεη λα είλαη εηαίξνο ηνπ ηνπηθνχ ζπκθψλνπ θαη κφλν απηφο ν ηξφπνο ζπκκεηνρήο κπνξεί λα έρεη σο έλλνκε ζπλέπεηα ηελ παξάθακςε ησλ ζ.ζ.ε. πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ. ηελ πεξίπησζε πνπ ην ηνπηθφ ζχκθσλν εθηείλεηαη ζε εδαθηθή πεξηθέξεηα πεξηζζφηεξσλ λνκψλ πηζηεχνπκε φηη απαξαίηεηε είλαη ε ζπκκεηνρή ηνπ αληηπξνζσπεπηηθφηεξνπ Δξγαηηθνχ Κέληξνπ θάζε λνκνχ. Σν ίδην είλαη αλαγθαίν θαη ζε λνκνχο φπνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη δχν εξγαηηθά θέληξα δηαθνξεηηθήο εδαθηθήο πεξηθέξεηαο. Αλ ην Δξγαηηθφ Κέληξν αξλεζεί ηε ζπκκεηνρή ηνπ, νη φξνη εξγαζίαο πνπ ελδερνκέλσο ζα πεξηέρνληαη ζην ηνπηθφ ζχκθσλν δελ ζα κπνξνχλ λα θαηηζρχζνπλ ησλ ζ.ζ.ε. Ζ ζπκκεηνρή ηνπ Δξγαηηθνχ Κέληξνπ, πάλησο, ζε θακηά πεξίπησζε δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί ππνρξεσηηθή. Σν φηη, δε, ηνχ αλαηίζεηαη ε εθπξνζψπεζε ηνπ ζπιινγηθνχ ζπκθέξνληνο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηα ΣΑ, νη νπνίνη δελ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αθνπζηνχλ θαηά ηνλ θαζνξηζκφ ησλ φξσλ εξγαζίαο, απνηειεί κηα ελίζρπζε ηνπ ξφινπ ηνπ σο εθπξνζψπνπ ησλ ηνπηθψλ εξγαζηαθψλ ζπκθεξφλησλ. Έλα εξψηεκα θχξην γηα ηνπο φξνπο εξγαζίαο πνπ πεξηέρνληαη ζην ΣΑ είλαη απηφ ηεο λνκηθήο θχζεο ηνπο θαη θπξίσο ην πψο απηνί νη φξνη κπνξνχλ λα απνθιίλνπλ απφ ηηο κνλνκεξψο αλαγθαζηηθνχ δηθαίνπ ξπζκίζεηο ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο, νη νπνίεο απνιακβάλνπλ θαη ζπληαγκαηηθήο θαηνρχξσζεο απφ ηα άξζξα 22 2 θαη 23 1 ηνπ ηζρχνληνο πληάγκαηνο. Δλ πξνθεηκέλσ δχν απφςεηο κπνξνχλ λα ππνζηεξηρζνχλ: α) φηη νη φξνη απηνί έρνπλ θαλνληζηηθή ηζρχ παξφκνηα κε απηή ησλ ζ.ζ.ε. θαη επηθξαηνχλ φηαλ ζπξξένπλ κε νξηζκέλεο άιιεο ζ.ζ.ε. ή β) φηη νη φξνη απηνί έρνπλ ζπκβαηηθή ηζρχ, αθνχ φκσο ν λφκνο επηηξέπεη ηελ παξάθακςε ξπζκίζεσλ ζ.ζ.ε.. ε θάζε πεξίπησζε νη φξνη απνηεινχλ ηκήκα ηεο αηνκηθήο ζπκβάζεσο εξγαζίαο θαη δελ δεκηνπξγνχληαη πξνβιήκαηα γηα ηελ ηζρχ ησλ φξσλ ζηελ αηνκηθή ζρέζε εξγαζίαο. Ζ ζπδήηεζε γηα ηε λνκηθή θχζε αθνξά επνκέλσο θπξίσο ηελ εμήγεζε ηεο θαηίζρπζεο ησλ φξσλ εξγαζίαο ηνπ ΣΑ έλαληη νξηζκέλσλ ζ.ζ.ε., θαζψο θαη ηε ζπληαγκαηηθή αμηνιφγεζε ηνπ ζεζκνχ, δεδνκέλεο ηεο 48

50 ζπληαγκαηηθήο θαηνρχξσζεο ηεο ζπιινγηθήο απηνλνκίαο. Ζ άπνςε ππέξ ηεο θαλνληζηηθήο ηζρχνο ησλ φξσλ εξγαζίαο πνπ πεξηέρνληαη ζην ΣΑ έρεη έξεηζκα ζηνλ λφκν, ν νπνίνο ραξαθηεξίδεη ηνπο φξνπο απηνχο "ξπζκίζεηο", ηνπνζεηψληαο ηνπο ζηελ ίδηα θαηεγνξία κε ηηο ξπζκίζεηο ησλ ζ.ζ.ε. Σν πξφβιεκά ηεο, φκσο, είλαη φηη ν λφκνο απαηηεί λα πεξηέρνληαη νη φξνη ζηελ αηνκηθή ζχκβαζε εξγαζίαο ηνπ απαζρνινχκελνπ, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη δελ έρνπλ άκεζε νχηε αλαγθαζηηθή ηζρχ. Δπηπιένλ δελ κπνξεί λα εμεγεζεί εχθνια ε δέζκεπζε απφ ηνπο φξνπο απηνχο, πξάγκα πνπ ελ πνιινίο εμεγεί ηε ξχζκηζε απηή. Ζ αλάζεζε εμάιινπ θαλνληζηηθήο αξκνδηφηεηαο ζε ηδηψηεο, δειαδή ζε έλα κφξθσκα ηνπ ηδησηηθνχ δηθαίνπ, είλαη ακθίβνιν αλ είλαη ζχκθσλε κε ην άξζξν 43 ηνπ πληάγκαηνο, αθνχ εμνπζηνδφηεζε γηα θαλνληζηηθή ξχζκηζε κπνξεί λα αλαηεζεί κφλν ζε δηνηθεηηθά φξγαλα. Μάιηζηα απηή ε "εμνπζηνδφηεζε" αθνξά ζε φξνπο εξγαζίαο, ηε ξχζκηζε ησλ νπνίσλ ην άξζξν 22 2 ηνπ πληάγκαηνο αλαζέηεη ζηνπο ζπιινγηθψο ζπκβαιινκέλνπο. Πάλησο, αλ απηή ε άπνςε γίλεη δεθηή, ε θαηίζρπζε επί ησλ ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ γίλεηαη δπλαηή ράξε ζε θαλφλα άξζεο ηεο ζχγθξνπζεο ζε πεξίπησζε ζπξξνήο, ν νπνίνο πεξηέρεηαη ζην άξζξν 4 1 ηνπ λ. 2639/98. Ζ άπνςε ππέξ ηεο ζπκβαηηθήο ηζρχνο δελ αληηκεησπίδεη ηφζν έληνλα ζπληαγκαηηθά πξνβιήκαηα φπσο ε πξνεγνχκελε αιιά εδψ αλαθχπηεη επηηαθηηθά ε αλάγθε λα εμεγεζεί ε ππεξνρή έλαληη ησλ ζ.ζ.ε. Μάιηζηα ζα πξέπεη λα αλαδεηήζνπκε ηνλ ιφγν απηήο ηεο ππεξνρήο ζηνλ ίδην ηνλ λφκν θαη φρη ζηνπο φξνπο, νη νπνίνη - έρνληαο ζπκβαηηθή ηζρχ- δελ κπνξνχλ λα ππεξηζρχνπλ ζ.ζ.ε. Τπνζηεξίμηκε είλαη ε άπνςε φηη εδψ ν λφκνο δίλεη ηε δπλαηφηεηα εμαίξεζεο απφ ην πεδίν εθαξκνγήο ησλ θιαδηθψλ θαη νκνηνεπαγγεικαηηθψλ ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ νξηζκέλσλ εξγαδνκέλσλ θαη γηα ζπγθεθξηκέλνπο φξνπο. Έηζη εληζρχεηαη ε ηδησηηθή απηνλνκία ζε βάξνο ηεο ζπιινγηθήο. Θα κπνξνχζε εδψ λα εξκελεπζεί ε αηνκηθή ζχκβαζε εξγαζίαο σο πεξηέρνπζα παξαίηεζε απφ ζπγθεθξηκέλε εθδήισζε ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο ειεπζεξίαο, θαζηζηψληαο αλεθηή ζπληαγκαηηθά απηή ηε ξχζκηζε. Έκκεζα, βέβαηα, ην δέιεαξ ηεο ζέζεο εξγαζίαο ζα "ππνρξεψλεη" ηνλ εξγαδφκελν ζηελ απνδνρή ησλ δπζκελέζηεξσλ φξσλ. Ζ ζπκκεηνρή φκσο ηνπ Δξγαηηθνχ Κέληξνπ - ε νπνία δελ ήηαλ αλαγθαία θαηά ην ζρέδην λφκνπ - είλαη πξνυπφζεζε γηα λα εμαηξεζεί ν εξγαδφκελνο απφ ην πεδίν εθαξκνγήο ησλ ζ.ζ.ε., αθξηβψο γη' απηφ ην ιφγν, ηελ απνθπγή θαηαρξήζεσλ. Έλα ζπζηεκαηηθφ επηρείξεκα ππέξ απηήο ηεο ιχζεο είλαη φηη ην ίδην ζχζηεκα αθνινπζείηαη θαη απφ ηε δηάηαμε ηεο δεχηεξεο παξαγξάθνπ ηνπ άξζξνπ 4 λ. 2639/98. 49

51 Ζ εμαίξεζε, δε, ζα πξέπεη λα ηζρχεη κφλν γηα ηνπο φξνπο ηνπ ΣΑ πνπ αθνξνχλ ζε ζέκαηα πνπ ξπζκίδνληαη θαη απφ ηε ζ.ζ.ε. Καηά ηα ινηπά δειαδή εθαξκφδεηαη ην θνηλφ δίθαην πεξί ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο. ε θάζε πεξίπησζε ε ζπληαγκαηηθφηεηα ηεο ξχζκηζεο ζα θξηζεί απφ ην αλ εμππεξεηνχληαη ζθνπνί ζεκηηνί θαηά ην χληαγκα, φπσο ε πνιηηηθή πιήξνπο απαζρνιήζεσο (θνηλσληθφ δηθαίσκα ζηελ εξγαζία) ηελ νπνία επηηάζζεη ην άξζξν 22 1 ή ε αλάγθε θξαηηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ θαη ζπληνληζκνχ ηεο νηθνλνκίαο, ηδίσο φζνλ αθνξά ηελ πξνψζεζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο νξεηλψλ, λεζησηηθψλ θαη παξακεζφξησλ πεξηνρψλ θαηά ην άξζξν Δλα ηειεπηαίν δήηεκα είλαη αλ ρσξεί απφθιηζε απφ ηνπο φξνπο εξγαζίαο πνπ πεξηέρνληαη ζην ΣΑ. Αλ δερζνχκε φηη ε ηζρχο ησλ φξσλ εξγαζίαο ηνπ ΣΑ δελ είλαη θαλνληζηηθή, ηφηε απηνί απνηεινχλ έλα είδνο "γεληθψλ φξσλ εξγαζίαο", πξνδηαηππσκέλνπο δειαδή φξνπο γηα νξηζκέλν αξηζκφ ζπκβάζεσλ θαη ρσξίο δπλαηφηεηα δηαπξαγκάηεπζεο. Απηφ ζηελ πξάμε ζα απνθιείεη, θαηά θαλφλα, θαη ηελ επλντθφηεξε ξχζκηζε. Με ηα ΣΑ ζπλδέεηαη θαη ε δηάηαμε ηεο δεχηεξεο παξαγξάθνπ ηνπ άξζξνπ 4 ηνπ λ. 2639/98. Με ζθνπφ ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αλεξγίαο, ε δηάηαμε απηή παξέρεη ηε δπλαηφηεηα, απφ ηελ εκέξα δεκνζίεπζεο ηνπ λφκνπ ( ) έσο ηελ , ζηηο "εππαζείο πεξηνρέο" ηεο ρψξαο, λα θαζνξίδνληαη κηζζνί ρακειφηεξνη απφ ηα θαηψηεξα φξηα νξηζκέλσλ ζ.ζ.ε., φρη φκσο θαη ηεο εζληθήο γεληθήο ζπιινγηθήο ζχκβαζεο εξγαζίαο, γηα δχν θαηεγνξίεο πξνζιακβαλνκέλσλ: α) απηνχο πνπ εξγάδνληαη γηα πξψηε θνξά (λενεηζεξρφκελνη ζηελ αγνξά εξγαζίαο) θαη β) ηνπο καθξνρξφληα αλέξγνπο, γηα ηνπο νπνίνπο δίλεηαη λνκνζεηηθφο νξηζκφο. Θεσξνχληαη σο ηέηνηνη φζνη δελ έρνπλ εξγαζηεί γηα δηάζηεκα δψδεθα ηνπιάρηζηνλ κελψλ. Δδψ είλαη δπλαηή απφθιηζε κφλν απφ ηηο απνδνρέο πνπ νξίδνληαη απφ θιαδηθή ή νκνηνεπαγγεικαηηθή ζ.ζ.ε. απφ ηελ νπνία δεζκεχεηαη ν εξγαδφκελνο ζχκθσλα κε ην λ. 1876/90. Ο φξνο γηα ηνλ ρακειφηεξν κηζζφ έρεη ζχκθσλα κε ην λφκν πεξηνξηζκέλε ρξνληθή δηάξθεηα πνπ δελ κπνξεί λα ππεξβαίλεη ην έλα έηνο. Θα πξέπεη εδψ λα δερζνχκε φηη κεηά ηε ζπκπιήξσζε ηνπ έηνπο ζα ηζρχεη ν κηζζφο πνπ ελδερνκέλσο ζα νθείιεηαη ζηνλ εξγαδφκελν βάζεη ηεο νκνηνεπαγγεικαηηθήο ή θιαδηθήο ζ.ζ.ε.. Τπνζηεξίδεηαη φκσο θαη ε άπνςε φηη ρξήζε απηήο ηεο ξχζκηζεο κπνξεί λα γίλεη κφλν ζε ζπκβάζεηο εξγαζίαο νξηζκέλνπ ρξφλνπ, ν νπνίνο λα κελ ππεξβαίλεη ην έηνο. Θα κπνξνχζακε, πάλησο, λα ζεσξήζνπκε φηη ε αηνκηθή ή 50

52 ζπιινγηθή ζχκβαζε εξγαζίαο πνπ ζα ζπλάπηεηαη, ζα θαζνξίδεη δχν κηζζνχο: έλαλ (ηνλ ρακειφηεξν) ππφ δηαιπηηθή πξνζεζκία ην πνιχ ελφο έηνπο θαη έλαλ δεχηεξν (ηνλ θαλνληθφ κηζζφ) ππφ αλαβιεηηθή πξνζεζκία. Δπλφεην είλαη φηη απηή ε ζπδήηεζε δελ έρεη αληηθείκελν αλ ζηε ζρέζε εξγαζίαο ηνπ απαζρνινχκελνπ δελ ηζρχνπλ νκνηνεπαγγεικαηηθή ή θιαδηθή ζ.ζ.ε. Ο θαζνξηζκφο ηνπ ρακειφηεξνπ κηζζνχ, ν νπνίνο είλαη δπλαηφο κφλν ζε επηρεηξήζεηο πνπ ήδε ιεηηνπξγνχλ ζηηο "εππαζείο πεξηνρέο" ηεο πξψηεο παξαγξάθνπ ηνπ άξζξνπ 4 λ. 2639/98, κπνξεί λα γίλεη κε δχν ηξφπνπο: α) κε επηρεηξεζηαθή ζπιινγηθή ζχκβαζε εξγαζίαο. Παξά ηελ αζαθή δηαηχπσζε ηνπ λφκνπ, ζπλάγεηαη απφ ην ζθνπφ ηνπ, πνπ είλαη ε αληηκεηψπηζε ηεο αλεξγίαο, φηη ν θαζνξηζκφο ηνπ κηζζνχ ζα αθνξά κφλν ζηνπο αλέξγνπο ηνπ άξζξνπ 4 2 (λένη ή καθξνρξφληνη) νη νπνίνη πξνζιακβάλνληαη θαη φρη ζε φιν ην πξνζσπηθφ ηεο επηρείξεζεο νχηε ζε φινπο ηνπο λενπξνζιακβαλφκελνπο. Χο πξνο ηε ζπξξνή άιισλ ζ.ζ.ε. κε ηελ επηρεηξεζηαθή, γηα κελ ηελ θιαδηθή ζ.ζ.ε. ζα ππεξηζρχεη ν φξνο ηεο επηρεηξεζηαθήο ζ.ζ.ε. γηα ην κηζζφ αλεμάξηεηα απφ ην αλ είλαη επλντθφηεξνο. ζνλ αθνξά ηελ νκνηνεπαγγεικαηηθή ζ.ζ.ε. δελ γελλάηαη δήηεκα, αθνχ ήδε (άξζξν 10 2 λ. Η876/90) ππεξηζρχεη απηήο ε επηρεηξεζηαθή ζπιινγηθή ζχκβαζε, αλεμάξηεηα απφ ην αλ είλαη επλντθφηεξε. β) κε αηνκηθή ζχκβαζε εξγαζίαο. Έηζη, ρξήζε ηεο ξχζκηζεο κπνξνχλ λα θάλνπλ θαη εξγνδφηεο κε ηθαλνί γηα ζχλαςε επηρεηξεζηαθήο ζ.ζ.ε., νη νπνίνη δειαδή απαζρνινχλ ιηγφηεξνπο απφ πελήληα εξγαδνκέλνπο (άξζξν 6 λ. 1876/90), αλ θαη απφ ηνλ λφκν δελ απνθιείεηαη ν θαζνξηζκφο ηνπ ρακειφηεξνπ κηζζνχ κε αηνκηθή ζχκβαζε εξγαζίαο θη αλ αθφκε ππάξρεη επηρεηξεζηαθή ζ.ζ.ε. Γηα ην ρξνληθφ δηάζηεκα ηζρχνο ηνπ ν φξνο γηα ρακειφηεξν κηζζφ ππεξηζρχεη, ζχκθσλα κε ην λφκν, θάζε λνκνζεηηθήο, ζπιινγηθήο ή θαλνληζηηθήο ξχζκηζεο. Έηζη παξαθάκπηνληαη σο πξνο ηνλ κηζζφ θαη ηηο απνδνρέο ελ γέλεη νη νκνηνεπαγγεικαηηθέο θαη θιαδηθέο ζ.ζ.ε. Χο πξνο ηνλ θαζνξηζκφ ρακειφηεξνπ κηζζνχ κε αηνκηθή ζχκβαζε εξγαζίαο παξνπζηάδνληαη ηα ίδηα ζπληαγκαηηθά πξνβιήκαηα φπσο αλ ζεσξήζνπκε ζπκβαηηθή ηελ ηζρχ ησλ φξσλ ηνπ ΣΑ. Χο πξνο ηνλ θαζνξηζκφ ρακειφηεξνπ κηζζνχ κε επηρεηξεζηαθή ζ.ζ.ε. δελ πηζηεχνπκε φηη γελλψληαη ζπληαγκαηηθά πξνβιήκαηα εθηφο αλ in concreto παξαβηάδεηαη ε αξρή ηεο ίζεο ακνηβήο γηα ίζεο αμίαο εξγαζία, ε νπνία θαηνρπξψλεηαη απφ ην άξζξν 22 1 β ηνπ πληάγκαηνο. Δθ πξψηεο φςεσο, ε ξχζκηζε ηεο παξαγξάθνπ 2 ηνπ άξζξνπ 4 ηνπ λ. 2639/98 51

53 δελ θαίλεηαη ζρεηηθή κε ηε ξχζκηζε ηεο παξαγξάθνπ 1 γηα ηα ΣΑ. πκπίπηνπλ φκσο σο πξνο ην ηνπηθφ πεδίν εθαξκνγήο ηνπο θαη ην ζθνπφ ηνπο, θαζψο θαη σο πξνο ηελ παξάθακςε νξηζκέλσλ ξπζκίζεσλ ζ.ζ.ε. Γελ ππάξρεη πάλησο αλαγθαία ζρέζε κεηαμχ ηνπο. Χζηφζν ε δηάηαμε απηή κπνξεί ελδερνκέλσο λα ρξεζηκεχζεη γηα ηνλ θαζνξηζκφ ρακειφηεξνπ κηζζνχ αλ δελ ηζρχνπλ αληίζηνηρνη φξνη ηνπ ηνπηθνχ ζπκθψλνπ, αιιά ν πεξηνξηζκφο ηεο ζε ήδε ιεηηνπξγνχζεο επηρεηξήζεηο πεξηνξίδεη θαη ηε δπλαηφηεηα απηή. Σα ΣΑ μεθίλεζαλ απφ κηα θνηλνηηθή πξσηνβνπιία γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αλεξγίαο ζρεηηδφκελε κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε αμηνπνίεζε ησλ θνηλνηηθψλ πφξσλ. ην άξζξν 4 1 ηνπ λ. 2639/98 έρνπκε ηελ ειιεληθή λνκνζεηηθή δηακφξθσζε κηαο επξσπατθήο εκπλεχζεσο ζηξαηεγηθήο. Σα ΣΑ ζηελ Διιάδα ζπλδέζεθαλ κε ηε δπλαηφηεηα θαζνξηζκνχ, γηα πξψηε θνξά, φξσλ εξγαζίαο αθφκα θαη δπζκελέζηεξσλ απ' φ,ηη πξνβιέπνπλ ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο, κηα ξχζκηζε πνπ γηα νξηζκέλεο θαηεγνξίεο αλέξγσλ επεθηείλεηαη θαη εθηφο ησλ ηνπηθψλ ζπκθψλσλ (άξζξν 4 2 λ. 2639/98) Πξνζσξηλή απαζρόιεζε ηηο 23 Οθησβξίνπ 2001 ςεθίζηεθε απφ ηελ Βνπιή ησλ Διιήλσλ ν λένο λφκνο γηα ηελ «Αλαδηάξζξσζε ηνπ ΟΑΔΓ θαη άιιεο δηαηάμεηο». Ο λένο λφκνο πνπ δεκνζηεχζεθε ζηηο 6 Ννεκβξίνπ 2001 (ΦΔΚ 258Α) ξπζκίδεη κεηαμχ άιισλ ζέκαηα αλαθνξηθά κε ηελ πξνζσξηλή απαζρφιεζε θαη εηδηθφηεξα ηελ ιεηηνπξγία ησλ εηαηξεηψλ πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο. Παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά νη θαη άξζξνλ δηαηάμεηο πνπ αθνξνχλ ζηελ πξνζσξηλή απαζρφιεζε θαζψο θαη θάπνηεο πξψηεο παξαηεξήζεηο ησλ εξγνδνηηθψλ νξγαλψζεσλ θαη ησλ ζπλδηθάησλ. ηα πιαίζηα ηνπ λένπ λφκνπ γηα ηελ «Αλαδηάξζξσζε ηνπ ΟΑΔΓ θαη άιιεο δηαηάμεηο» πνπ ςεθίζηεθε απφ ηελ ειιεληθή βνπιή ζηηο 23 Οθησβξίνπ 2001 νξίδεηαη γηα πξψηε θνξά ην λνκνζεηηθφ πιαίζην γηα ηελ ζχζηαζε θαη ιεηηνπξγία ησλ εηαηξηψλ πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο θαζψο θαη γηα ηα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα ησλ απαζρνινχκελσλ ζε απηέο. Δηδηθά ζε φηη αθνξά ηελ πξνζσξηλή απαζρφιεζε ν λένο λφκνο πνπ δεκνζηεχζεθε ζηηο 6 Ννεκβξίνπ 2001 (ΦΔΚ 258Α) πξνβιέπεη ηα αθφινπζα: χκθσλα κε ην άξζξν 20 Δηαηξείεο Πξνζσξηλήο Απαζρφιεζεο (ΔΠΑ) είλαη νη 52

54 εηαηξείεο νη νπνίεο έρνπλ σο αληηθείκελν δξαζηεξηφηεηαο ηελ παξνρή εξγαζίαο απφ κηζζσηνχο ηνπο ζε άιινλ εξγνδφηε (έκκεζν εξγνδφηε) κε ηε κνξθή ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο. Οη εηαηξείεο απηέο δελ επηηξέπεηαη λα αζθνχλ νπνηαδήπνηε άιιε δξαζηεξηφηεηα, ελψ θαη εμαίξεζε, επηηξέπεηαη κεηά απφ ρνξήγεζε εηδηθήο άδεηαο λα κεζνιαβνχλ γηα ηελ εμεχξεζε ζέζεσλ εξγαζίαο. Δθφζνλ δε, πιεξνχλ ηα νξηδφκελα απφ ηνλ λφκν επηηξέπεηαη λα αζθνχλ δξαζηεξηφηεηεο αμηνιφγεζεο ή θαη θαηάξηηζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Χο πξνζσξηλή απαζρφιεζε κέζσ ηξίηνπ λνείηαη ε εξγαζία, ε νπνία παξέρεηαη ζε άιινλ εξγνδφηε (έκκεζνο εξγνδφηεο) γηα πεξηνξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα απφ κηζζσηφ, ν νπνίνο ζπλδέεηαη κε ηνλ εξγνδφηε ηνπ (άκεζνο εξγνδφηεο) κε ζχκβαζε ή ζρέζε εμαξηεκέλεο εξγαζίαο νξηζκέλνπ ή ανξίζηνπ ρξφλνπ. Δπηηξέπεηαη δε κφλνλ ππφ ηνπο φξνπο θαη πξνυπνζέζεηο ησλ δηαηάμεσλ ηνπ λένπ λφκνπ. ΔΣΑ κπνξεί λα ζπζηαζεί κφλν κε ηε κνξθή ηεο Αλψλπκεο Δηαηξείαο κε κεηνρηθφ θεθάιαην ηνπιάρηζηνλ δξαρκψλ, ελψ γηα ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ηεο απαηηείηαη εηδηθή άδεηα ηνπ Τπνπξγνχ Δξγαζίαο έπεηηα απφ γλψκε ηεο Δπηηξνπήο Διέγρνπ Πξνζσξηλήο Απαζρφιεζεο. Γηα ηελ παξνρή εξγαζίαο κε απηή ηε κνξθή ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο απαηηείηαη πξνεγνχκελε έγγξαθε ζχκβαζε εξγαζίαο νξηζκέλνπ ή ανξίζηνπ ρξφλνπ. Ζ ζχκβαζε ζπλάπηεηαη κεηαμχ ηεο Δηαηξείαο Πξνζσξηλήο Απαζρφιεζεο (άκεζνο εξγνδφηεο) θαη ηνπ κηζζσηνχ θαη ζε απηήλ πξέπεη απαξαηηήησο λα αλαθέξνληαη νη φξνη εξγαζίαο θαη ε δηάξθεηα ηεο, νη φξνη παξνρήο ηεο εξγαζίαο ζηνλ ή ζηνπο έκκεζνπο εξγνδφηεο, νη φξνη ακνηβήο θαη αζθάιηζεο ηνπ κηζζσηνχ, θαζψο θαη θάζε άιιν ζηνηρείν ην νπνίν, θαηά ηελ θαιή πίζηε θαη ηηο πεξηζηάζεηο, πξέπεη λα γλσξίδεη ν κηζζσηφο αλαθνξηθά κε ηελ παξνρή ηεο εξγαζίαο ηνπ. ηελ ζχκβαζε απηή πξνζδηνξίδεηαη επίζεο ην χςνο ησλ απνδνρψλ ηνπ κηζζσηνχ, νη νπνίεο δελ κπνξεί λα είλαη θαηψηεξεο απφ ηηο πξνζδηνξηδφκελεο απφ ηηο θιαδηθέο ή νκνηεπαγγεικαηηθέο ή επηρεηξεζηαθέο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο, πνπ ηζρχνπλ γηα ην πξνζσπηθφ ηνπ έκκεζνπ εξγνδφηε θαη ζε θάζε πεξίπησζε δελ κπνξεί λα είλαη θαηψηεξεο απφ ηηο πξνβιεπφκελεο ζηελ εθάζηνηε Δζληθή Γεληθή πιινγηθή χκβαζε Δξγαζίαο (ΔΓΔ). Οη απνδνρέο ηνπ κηζζσηνχ πνπ δελ παξέρεη εξγαζία ζε έκκεζν εξγνδφηε δελ κπνξεί λα είλαη θαηψηεξεο απφ ηηο πξνβιεπφκελεο ζηελ εθάζηνηε ΔΓΔ. Δάλ θαηά ην ρξφλν ζχλαςεο ηεο ζχκβαζεο δελ είλαη δπλαηή ε κλεία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ έκκεζνπ εξγνδφηε ή ν πξνζδηνξηζκφο ηνπ ρξφλνπ, πνπ ζα πξνζθέξεη 53

55 ζε απηφλ ηελ εξγαζία ηνπ ν κηζζσηφο, ζα πξέπεη νπσζδήπνηε λα αλαθέξεηαη ζηε ζχκβαζε ην πιαίζην ησλ φξσλ θαη ζπλζεθψλ γηα ηελ παξνρή εξγαζίαο ζε έκκεζν εξγνδφηε, κε ην νπνίν ζπκθσλεί ν κηζζσηφο. Γηα ηελ απαζρφιεζε ηνπ κηζζσηνχ ζε έκκεζν εξγνδφηε απαγνξεχεηαη νπνηαδήπνηε νηθνλνκηθή επηβάξπλζε ηνπ κηζζσηνχ. Ζ δηάξθεηα ηεο απαζρφιεζεο ηνπ κηζζσηνχ απφ ηνλ έκκεζν εξγνδφηε δελ επηηξέπεηαη λα είλαη κεγαιχηεξε απφ νθηψ κήλεο. Δπηηξέπεηαη ε έγγξαθε αλαλέσζε γηα ηνλ ίδην έκκεζν εξγνδφηε κε ηελ πξνυπφζεζε φηη ε ζπλνιηθή δηάξθεηα ηεο αλαλέσζεο δελ ζα ππεξβαίλεη ηνπο νθηψ κήλεο, ρσξίο λα επέξρεηαη κεηαηξνπή ηεο ππάξρνπζαο ζχκβαζεο εξγαζίαο ζε ζχκβαζε ανξίζηνπ ρξφλνπ. ε πεξίπησζε ζπλέρηζεο ηεο απαζρφιεζεο ηνπ κηζζσηνχ απφ ηνλ έκκεζν εξγνδφηε κεηά ηε ιήμε ηεο δηάξθεηάο ηεο θαη ηεο ηπρφλ αλαλέσζήο ηεο γηα ρξνληθφ δηάζηεκα κεγαιχηεξν απφ δχν κήλεο, ε ζχκβαζε εξγαζίαο ηνπ κηζζσηνχ κε ηελ εηαηξεία πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο ζεσξείηαη φηη κεηαηξέπεηαη απηνδίθαηα ζε ζχκβαζε εξγαζίαο ανξίζηνπ ρξφλνπ κεηαμχ ηνπ κηζζσηνχ θαη ηνπ έκκεζνπ εξγνδφηε. Οπνηαδήπνηε ξήηξα κε ηελ νπνία άκεζα ή έκκεζα απαγνξεχεηαη ε παξεκπνδίδεηαη ε κφληκε απαζρφιεζε ηνπ πξνζσξηλά απαζρνινχκελνπ κηζζσηνχ ζεσξείηαη άθπξε θαη δελ επηθέξεη νπνηαδήπνηε έλλνκε ζπλέπεηα ζε βάξνο ηνπ ή ζε βάξνπο ηνπ εξγνδφηε. Άθπξε ζεσξείηαη επίζεο νπνηαδήπνηε ξήηξα κε ηελ νπνία άκεζα ή έκκεζα παξεκπνδίδνληαη ηα ζπλδηθαιηζηηθά δηθαηψκαηα ηνπ κηζζσηνχ ή παξαβιάπηνληαη ηα αζθαιηζηηθά ηνπ δηθαηψκαηα. Γηα ηελ αζθάιηζε ηζρχνπλ ηα πξνβιεπφκελα γηα ην πξνζσπηθφ ηδίσλ εηδηθνηήησλ ηνπ έκκεζνπ εξγνδφηε. Με ζχκβαζε, πνπ ζπλάπηεηαη εγγξάθσο κεηαμχ ηεο ΔΠΑ θαη ηνπ έκκεζνπ εξγνδφηε, νξίδνληαη εηδηθφηεξα ηα ηνπ ηξφπνπ ακνηβήο θαη αζθάιηζεο ηνπ εξγαδφκελνπ γηα ην ρξφλν πνπ ν κηζζσηφο πξνζθέξεη ηηο ππεξεζίεο ηνπ ζηνλ έκκεζν εξγνδφηε. Ο έκκεζνο εξγνδφηεο πξέπεη λα πξνζδηνξίδεη πξηλ ηεζεί ζηε δηάζεζε ηνπ ν εξγαδφκελνο κε ηε ζχκβαζε, ηα απαηηνχκελα επαγγεικαηηθά πξνζφληα ή ηθαλφηεηεο, ηελ εηδηθή ηαηξηθή παξαθνινχζεζε θαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνο θάιπςε ζέζεο εξγαζίαο. Οθείιεη επίζεο λα δηεπθξηλίδεη ηνπο κεγαιχηεξνπο ή ηδηαίηεξνπο θηλδχλνπο, πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία. Σα ζηνηρεία απηά ππνρξεσηηθά γλσζηνπνηνχληαη ζηνπο κηζζσηνχο απφ ηελ Δηαηξεία Πξνζσξηλήο Απαζρφιεζεο. 54

56 Ζ ΔΠΑ θαη ν έκκεζνο εξγνδφηεο είλαη αιιειεγγχσο θαη θαζ νινθιεξία ζπλππεχζπλνη έλαληη ηνπ πξνζσξηλά απαζρνινχκελνπ κηζζσηνχ γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ κηζζνινγηθψλ δηθαησκάησλ ηνπ θαη ηελ θαηαβνιή ησλ αζθαιηζηηθψλ εηζθνξψλ. Ζ επζχλε απηή ηνπ έκκεζνπ εξγνδφηε αλαζηέιιεηαη, εθφζνλ κε ηε ζχκβαζε πξνβιέπεηαη φηη ππφρξενο γηα ηελ θαηαβνιή ησλ απνδνρψλ θαη ησλ αζθαιηζηηθψλ εηζθνξψλ είλαη ν άκεζνο εξγνδφηεο θαη ηα κηζζνινγηθά θαη αζθαιηζηηθά δηθαηψκαηα ηνπ πξνζσξηλά απαζρνινχκελνπ κηζζσηνχ κπνξνχλ λα ηθαλνπνηεζνχλ απφ ηα θαηάπησζε ησλ θαηά ην άξζξν 23 εγγπεηηθψλ επηζηνιψλ (επηθνπξηθή επζχλε ηνπ έκκεζνπ εξγνδφηε). Οη κηζζσηνί κε ζχκβαζε πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο απνιακβάλνπλ φζνλ αθνξά ηελ αζθάιεηα θαη ηελ πγεία θαηά ηελ εξγαζία ην ίδην επίπεδν πξνζηαζία κε απηφ πνπ παξέρεηαη ζηνπο άιινπο εξγαδφκελνπο ηνπ έκκεζνπ εξγνδφηε. Ο έκκεζνο εξγνδφηεο, κε ηελ επηθχιαμε ζπκβαηηθήο πξφβιεςεο γηα ζπλεπζχλε ζσξεπηηθά θαη ηεο ΔΠΑ, είλαη ππεχζπλνο γηα ηηο ζπλζήθεο ππφ ηηο νπνίεο εθηειείηαη ε εξγαζία ηνπ κηζζσηνχ θαη γηα ην εξγαηηθφ αηχρεκα. Κάζε Δηαηξεία Πξνζσξηλήο Απαζρφιεζεο ππνρξενχηαη, πξνθεηκέλνπ λα ιάβεη άδεηα ιεηηνπξγίαο, λα θαηαζέζεη δχν εγγπεηηθέο επηζηνιέο ηξαπέδεο σο νηθνλνκηθή εγγχεζε, ηελ πξψηε γηα ηε δηαζθάιηζε ησλ απνδνρψλ ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ κηζζσηψλ ηεο θαη ηε δεχηεξε γηα ηε δηαζθάιηζε ησλ αζθαιηζηηθψλ ηνπο εηζθνξψλ. Σν χςνο ησλ εγγπεηηθψλ επηζηνιψλ αλαπξνζαξκφδεηαη θάζε δηεηία κε απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ, αλάινγα κε ηνλ αξηζκφ ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ πνπ ε Δηαηξεία έρεη ζπκβιεζεί θαη νη Δηαηξείεο νθείινπλ λα θαηαζέζνπλ ηηο αληίζηνηρεο ζρεηηθέο ζπκπιεξσκαηηθέο εγγπεηηθέο επηζηνιέο εληφο ηξηκήλνπ πξνθεηκέλνπ λα κελ αλαθιεζεί ε άδεηά ηνπο. Ζ απαζρφιεζε κηζζσηνχ ζε έκκεζν εξγνδφηε κε ζχκβαζε πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο δελ επηηξέπεηαη: φηαλ κε απηήλ αληηθαζίζηαληαη εξγαδφκελνη πνπ αζθνχλ ην δηθαίσκα ηεο απεξγίαο φηαλ ν έκκεζνο εξγνδφηεο ην πξνεγνχκελν έηνο είρε πξαγκαηνπνηήζεη νκαδηθέο απνιχζεηο εξγαδνκέλσλ ζηηο ίδηεο εηδηθφηεηεο θαη φηαλ ν έκκεζνο εξγνδφηεο ππάγεηαη ζηηο δηαηάμεηο ηνπ λ. 2190/1994 γηα ηελ «χζηαζε αλεμάξηεηεο αξρήο γηα ηελ επηινγή πξνζσπηθνχ θαη ξχζκηζε ζεκάησλ δηνίθεζεο» ή ζηηο δηαηάμεηο ηεο παξ. 3 ηνπ άξζξνπ 1 ηνπ λ. 55

57 2527/1997, φπσο ηζρχνπλ. Γηα θάζε παξάβαζε ησλ δηαηάμεσλ ησλ άξζξσλ ηνπ παξφληνο θεθαιαίνπ επηβάιιεηαη απφ ην ψκα Δπηζεψξεζεο Δξγαζίαο (.Δ.Π.Δ) ηνπ Τπνπξγείνπ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ ζε βάξνο ηνπ παξαβάηε πξφζηηκν, ην νπνίν θπκαίλεηαη απφ επξψ κέρξη επξψ αλάινγα κε ηε βαξχηεηα ηεο παξάβαζεο. Γηα ηελ επηβνιή ηνπ πξνζηίκνπ εθαξκφδνληαη αλάινγα νη δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 16 ηνπ λ.2639/1998 (ΦΔΚ 205 Α ) Η ζηάζε ησλ θνηλσληθώλ ζπλνκηιεηώλ Σφζν νη εξγνδνηηθέο νξγαλψζεηο φζν θαη ηα ζπλδηθάηα δελ είραλ θακία αληίδξαζε ζεηηθή ή αξλεηηθή ζρεηηθά κε ην λέν λνκνζεηηθφ πιαίζην γηα ηελ πξνζσξηλή απαζρφιεζε. Απηφ κάιινλ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη θαη νη δχν πιεπξέο αλαγλσξίδνπλ απφ θαηξφ ηελ αλάγθε ξχζκηζεο ηεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο θαη ησλ γξαθείσλ πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο, θαη ηνχην δηφηη ε ζπγθεθξηκέλε κνξθή απαζρφιεζεο ιεηηνπξγνχζε ρσξίο εηδηθφ ζεζκηθφ πιαίζην, ζηα πιαίζηα γεληθψλ δηαηάμεσλ ηνπ Αζηηθνχ Κψδηθα (άξζξν 651). Χζηφζν ζχκθσλα κε παιαηφηεξεο απφςεηο θαη πξνηάζεηο επηζεκαίλνληαη ηα εμήο: Ο χλδεζκνο Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ δηαθσλεί κε ηελ θαζνξηζκέλε δηάξθεηα νθηψ κελψλ ηεο απαζρφιεζεο ηνπ κηζζσηνχ απφ ηνλ έκκεζν εξγνδφηε. χκθσλα κε ηνλ ΔΒ ε δηάξθεηα απαζρφιεζεο πξέπεη λα είλαη κήλεο, γηαηί ε ζπρλή ελαιιαγή απαζρφιεζεο κεηψλεη ηηο επθαηξίεο ηνπ εξγαδφκελνπ λα απνθηήζεη εκπεηξία θαη λα δηαηεξεζεί ηειηθά ζηε ζέζε εξγαζίαο απφ ηνλ έκκεζν εξγνδφηε. Ο ΔΒ ππνζηεξίδεη φηη νη απνδνρέο ηνπ εξγαδφκελνπ ζηνλ έκκεζν εξγνδφηε πξέπεη λα θαζνξίδνληαη κφλν απφ ηηο ηζρχνπζεο θιαδηθέο ή νκνηνεπαγγεικαηηθέο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο, δηαθσλψληαο κε ηελ ξχζκηζε πνπ πξνβιέπεη ηνλ θαζνξηζκφ ησλ απνδνρψλ κε βάζε θαη ηηο επηρεηξεζηαθέο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο χκθσλα κε ηνλ ΔΒ νη επηρεηξεζηαθέο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο, αθνξνχλ ηδηαίηεξεο ζπλζήθεο εξγαζίαο, εθπαίδεπζεο θαη αμηνιφγεζεο ησλ ηαθηηθψλ εξγαδνκέλσλ ζηελ επηρείξεζε ηνπ έκκεζνπ εξγνδφηε. ην πιαίζην απηφ, ν ΔΒ ππνζηεξίδεη φηη επηρεηξήζεηο πνπ ζα θάλνπλ ρξήζε ηνπ ζεζκνχ απηνχ, ζα δηζηάζνπλ κειινληηθά λα ππνγξάςνπλ επηρεηξεζηαθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο. 56

58 ζνλ αθνξά ηα ζπλδηθάηα πνιιέο απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ λένπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ πξνζσξηλή απαζρφιεζε είλαη ζε ζπκθσλία κε ηηο ζρεηηθέο πξνηάζεηο πνπ είρε ππνβάιιεη ε ΓΔΔ ήδε απφ ηνλ Μάην ηνπ Κπξηφηεξν ζεκείν δηαθσλίαο είλαη ε δηάξθεηα απαζρφιεζεο απφ ηνλ έκκεζν εξγνδφηε. Έηζη ζε αληίζεζε κε ηνλ ΔΒ ε ΓΔΔ ππνζηεξίδεη φηη ε παξαρψξεζε εξγαδνκέλσλ ζε έκκεζν εξγνδφηε δελ ζα πξέπεη ππεξβαίλεη ηελ δηάξθεηα ησλ ηξηψλ κελψλ, πεξηνξηζκφο απφ ηνλ νπνίν ζα πξέπεη λα εμαηξνχληαη σζηφζν νη εξγαζίεο θαηαζθεπήο ηερληθψλ ή άιισλ έξγσλ. Ζ ςήθηζε ησλ δηαηάμεσλ γηα ηα γξαθεία πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο απνβιέπεη ζηε ξχζκηζε ηνπ πεξηερνκέλνπ επέιηθησλ κνξθψλ απαζρφιεζεο νη νπνίεο αλαπηχζζνληαη ζηα πιαίζηα γεληθψλ δηαηάμεσλ ηεο λνκνζεζίαο κε ζεηξά αξλεηηθψλ παξελεξγεηψλ αλαθνξηθά κε ηα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα. Σν λέν ξπζκηζηηθφ πιαίζην επηρεηξεί λα εληζρχζεη ηα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ κε ζρέζε δαλεηζκνχ ζε κηα θαηεχζπλζε πνπ λα ηθαλνπνηεί ζε γεληθέο γξακκέο θαη ηα ζπλδηθάηα. Σέινο ε ξχζκηζε απηή πξνθαλψο ζα ζπκβάιεη ζηελ αλάπηπμε ηεο πξαθηηθήο ηνπ θαη επηρείξεζε δαλεηζκνχ, δειαδή ηνπ δαλεηζκνχ πξνζσπηθνχ σο θεξδνζθνπηθήο δξαζηεξηφηεηαο, πνπ κέρξη ζήκεξα παξνπζηάδεη πνιχ ρακειά πνζνζηά (πεξί ην 0,2% ηεο απαζρφιεζεο) νθεηιφκελα ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ έιιεηςε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο ηνπ Σειεξγαζία Παξφιν πνπ ε ηειεξγαζία ζπληζηά κηα αξθεηά ζχγρξνλε πηπρή ηεο δσήο καο, δελ θείδεηαη θαζφινπ εξκελεηψλ θαη νξηζκψλ. Αληίζεηα ε ηειεξγαζία πιαηζηψλεηαη απφ έλα πιήζνο νξηζκψλ πνπ δίλνληαη αλάινγα κε ηε ρξήζε ηεο ζηηο εθάζηνηε πεξηζηάζεηο. Μηα απφπεηξα λα δψζεη θαλείο ζπγθεθξηκέλν νξηζκφ δελ ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί απφιπηα επηηπρεκέλε. Σν λα πεξηνξίζεη θαλείο ηελ ηειεξγαζία, αθφκα θαη ζαλ φξν, κέζα ζε δχν ή ηξεηο γξακκέο ζα ήηαλ κάιινλ θεηδσιφ. Γηα ηνπο ιάηξεηο ησλ ζχληνκσλ νξηζκψλ ε ηειεξγαζία είλαη ε κνξθή απηή εξγαζίαο θαηά ηελ νπνία γίλεηαη ρξήζε ππνινγηζηψλ θαη άιισλ κέζσλ ηειεπηθνηλσλίαο κε ζθνπφ λα αιιάμεη ε δεδνκέλε γεσγξαθηθά ζέζε εξγαζίαο. Ο νξηζκφο απηφο γίλεηαη πην θαηαλνεηφο αλ θάπνηνο θέξεη ζην κπαιφ ηνπ ην εμήο παξάδεηγκα. Δίλαη έλα ζθνηεηλφ θαη θξχν πξσηλφ. Σν μππλεηήξη ζαο ρηππάεη εθλεπξηζηηθά. Δίλαη ψξα λα ζεθσζείηε θαη λα αξρίζεηε ην θαζεκεξηλφ πξφγξακκα 57

59 ξνπηίλαο. Δγθαηαιείςηε ην δεζηφ ζαο πάπισκα, εηνηκάζηε ην πξσηλφ ζαο (αλ έρεηε ρξφλν) θαη επζχο ακέζσο "ηαμηδέςηε" γηα ηελ δνπιεηάο ζαο. Ζ φιε δηαδηθαζία παξφιν πνπ επαλαιακβάλεηαη θαζεκεξηλά, δελ είλαη θαζφινπ εχθνιν λα ζπλεζηζηεί. Πνηνο απφ εκάο αξέζθεηαη ζην λα μππλάεη ραξάκαηα, λα αθήλεη ην δεζηφ ηνπ ζπίηη θαη λα "κπνηηιηάξεηαη" ζηνπο δξφκνπο; Πνηνο κπνξεί λα ζπκβηβαζηεί κε ηελ ηδέα ηνπ πξσηλνχ άγρνπο θαη ηεο ηαιαηπσξίαο; Αλ φρη θαλείο πνιινί ιίγνη. ινη κπνξεί λα ην έρνπκε ζπλεζίζεη αιιά απηφ δελ ζεκαίλεη πσο καο αξέζεη θηφιαο. θεθηείηε ηη σξαία ζα ήηαλ λα κπνξνχζακε λα παξακείλνπκε ζπίηη καο, λα απνιαχζνπκε ηνλ θαθέ καο, λα γιηηψζνπκε ην πξσηλφ "ηαμίδη" θαη λα εξγαζηνχκε θάλνληαο ηνλ δηθφ καο ρξνληθφ ζρεδηαζκφ, ρσξίο λα έρνπκε πάλσ απφ ην θεθάιη καο έλαλ πηεζηηθφ δηεπζπληή ή έλα κνπληφ θαη γεκάην έληαζε θιίκα γξαθείνπ Μνξθέο ηειεξγαζίαο ηαλ ιέκε φηη ε ηειεξγαζία εθαξκφδεηαη κε ζθνπφ λα αιιάμεη ε δεδνκέλε γεσγξαθηθά ζέζε εξγαζίαο, δελ ελλννχκε φηη ν λένο ρψξνο εξγαζίαο είλαη απνθιεηζηηθά θαη κφλν ην ζπίηη. Ζ ηειεξγαζία κπνξεί λα πινπνηεζεί κε βάζε ηα παξαθάησ ζρήκαηα: 1. Σειεθέληξα (Telecentres). Πξφθεηηαη γηα θαιά νξγαλσκέλνπο ρψξνπο κε ηε κνξθή γξαθείσλ (πνπ πξνζθέξνπλ δειαδή ηηο ππεξεζίεο πνπ ζα πξφζθεξε έλα γξαθείν). Οη ρψξνη απηνί κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ είηε απφ ππαιιήινπο δηαθφξσλ εηαηξεηψλ είηε απφ ππαιιήινπο ηεο ίδηαο εηαηξείαο, πνπ φκσο αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθνχο ηνκείο εξγαζίαο. Σα ηειεθέληξα δηαθέξνπλ απφ ηα γξαθεία ζηα εμήο. Αθελφο κπνξεί λα βξίζθνληαη πνιχ πην θνληά (ζηελ ίδηα γεηηνληά) ζηνλ εξγαδφκελν απφ άπνςεο απφζηαζεο απφ φηη ηα γξαθεία ηεο εηαηξείαο. Αθεηέξνπ νη ρψξνη ησλ ηειεθέληξσλ είλαη αλνηρηνί ρξεζηκνπνηνχληαη απφ φινπο ηνπο ελδηαθεξφκελνπο. Καηαξγείηαη ν φξνο ηεο "ηδηνθηεζίαο" ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ρψξνπ ησλ παξαδνζηαθψλ γξαθείσλ. ινη δνπιεχνπλ παληνχ. Έλαο εξγαδφκελνο πνπ δνχιεςε ηελ Σεηάξηε ζηελ αίζνπζα Α, ηελ Πέκπηε κπνξεί λα δνπιέςεη ζηελ αίζνπζα Γ. 2. Σειεζπίηηα (Telecottages). Σα telecottages είλαη κηα κνξθή ηειεθέληξσλ πνπ φκσο είλαη ζπλήζσο εγθαηεζηεκέλα ζε άγνλεο θαη απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο. Πξφθεηηαη γηα μχιηλεο θαιχβεο ε κηθξά ζπίηηα, ηα νπνία είλαη εμνπιηζκέλα κε ηα 58

60 απαξαίηεηα εξγαιεία ηεο ηειεξγαζίαο, πνπ απαξηίδνπλ κηθξά ρσξηά. Ζ ζπγθεθξηκέλε κνξθή ηειεξγαζίαο έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηελ θαλδηλαβία. Ζ εμάπισζή ηνπο απφ ηηο αξρέο ηνπ 1980 κέρξη ζήκεξα ππήξμε ξαγδαία κε απνηέιεζκα ζήκεξα λα ππάξρνπλ πεξί ηα 500 telecottages ζε φιε ηελ Δπξψπε. Σα telecottages κπνξεί λα είλαη εγθαηεζηεκέλα ζε παιηά ζρνιεία ή θάξκεο ή θαη ζε άιια θηίξηα ηεο ππαίζξνπ. Δπξχηεξνο ζθνπφο ηνπο είλαη λα ελδπλακψζνπλ ηελ θαηά ηφπνπο νηθνλνκία κε ην λα: εθπαηδεχνπλ ηνπο θαηνίθνπο απνκαθξπζκέλσλ πεξηνρψλ ζηελ ηειεξγαζία θαη ζηνλ επξχηεξν ρψξν ησλ Σειεπηθνηλσληψλ θαη ηεο Πιεξνθνξηθήο απνξξνθoχλ ηε λενιαία ησλ πεξηνρψλ απηψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο δίλνπλ ηελ επθαηξία ζηηο ήδε ππάξρνπζεο επηρεηξήζεηο θαη ηνπηθνχο νξγαληζκνχο λα απνθηήζνπλ πξφζβαζε ζε εμνπιηζκφ πςειφηεξσλ ηερλνινγηθψλ πξνδηαγξαθψλ. 3. Σειεξγαζία ζην ζπίηη (Home based teleworking). Σν παξάδεηγκα πνπ δφζεθε ζηνλ νξηζκφ αλαθέξεηαη ζ' απηφ ην κνληέιν εξγαζίαο. Δίλαη θαλεξφ φηη ε ηειεξγαζία, ζχκθσλα κε απηφ ην κνληέιν, πξαγκαηνπνηείηαη κε έδξα ην ζπίηη. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε εδψ είλαη πσο έλαο ρψξνο ηνπ ζπηηηνχ πξέπεη λα κεηαηξαπεί ζε ηππηθφ γξαθείν θαη λα εμνπιηζηεί αληίζηνηρα κε γξαθηθή χιε, ηειέθσλα, fax, ππνινγηζηή, modem θαη ISDN γηα ζχλδεζε ηνπ ππνινγηζηή κε ην Γίθηπν θ.ά., αλάινγα κε ηηο απαηηήζεηο ηεο εξγαζίαο. 4. Ννκαδηθή ηειεξγαζία (Nomadic teleworking). Οη ηειεξγαδφκελνη κ' απηφ ην ζπγθεθξηκέλν κνληέιν εξγαζίαο είλαη πεξηθεξφκελνη. Γελ ππάξρεη ζηαζεξφο ρψξνο εξγαζίαο. Ζ ρξήζε θνξεηψλ ππνινγηζηψλ θαη θηλεηήο ηειεθσλίαο ππνρξεψλεη ηνπο ηειεξγαδφκελνπο λα κεηαηξέπνπλ ζε ρψξν εξγαζίαο ηνπο θάζε θνξά ην κέξνο πνπ ηνπο επηηξέπεη λα ζπλδέζνπλ ηνλ ηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ ηνπο. Οη ηειεξγαδφκελνη ζπλεπψο ζ' απηφ ην κνληέιν είλαη εληειψο απνδεζκεπκέλνη απφ ηνλ φξν ηεο ζηαζεξήο βάζεο εξγαζίαο. 5. Σειεξγαζία κε ηε βνήζεηα θηλεηνύ γξαθείνπ (Remote office teleworking). Δδψ γίλεηαη ρξήζε γξαθείνπ ην νπνίν βξίζθεηαη γεσγξαθηθά ζε απφζηαζε απφ ηελ εηαηξεία θαη ηα ππφινηπα γξαθεία ηεο. Οη ηειεξγαδφκελνη είλαη ζπλήζσο ππάιιεινη ησλ νπνίσλ ε θχζε ηεο δνπιεηάο ηνπο επηηξέπεη ή θακηά θνξά θαη ηνπο ππνρξεψλεη λα βξίζθνληαη καθξηά απφ ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο. Δπίζεο κπνξνχλ νη ηειεξγαδφκελνη απηνχ ηνπ κνληέινπ λα απαξηίδνπλ αθφκα θαη νκάδεο ζηήξημεο ησλ θεληξηθψλ γξαθείσλ κε εξγαζία άιινηε πιήξνπο θαη άιινηε κεξηθήο 59

61 απαζρφιεζεο αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ηεο εηαηξείαο. Σα θηλεηά γξαθεία ππνρξεψλνληαη λα παξέρνπλ άκεζε πξφζβαζε ζην Γίθηπν θαη ζηηο βάζεηο δεδνκέλσλ ηεο επηρείξεζεο. 6. Γηάζπαξηε ηειεξγαζία (Offshore teleworking). Απηή ε κνξθή απνηειεί κηα παξαιιαγή ηεο ηειεξγαζίαο κέζσ θηλεηψλ γξαθείσλ. φξνο απηφο αλαθαιχθζεθε ην κεηά απφ έξεπλα ηνπ Βξεηαληθνχ ηκήκαηνο Βηνκεραλίαο θαη Δκπνξίνπ. Αθνξά ζηε δεκηνπξγία θηλεηψλ γξαθείσλ αλά ηνλ θφζκν, αλάινγα κε ηηο αλάγθεο κηαο εηαηξείαο. Οη ηειεξγαδφκελνη κεηαηίζεληαη απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή θαη απφ ρψξα ζε ρψξα ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο. Έλα παξάδεηγκα ηέηνηαο κνξθήο είλαη ην Παλεπξσπατθφ Σειεθσληθφ Κέληξν. 7. Σειερσξηά (Televillages). Πξφθεηηαη γηα κία ζχγρξνλε κνξθή telecottages. Ζ πξνεγκέλε εηθφλα ηνπο απαηηεί νιφθιεξα ρσξηά εμνπιηζκέλα κε άξηην ηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ. Σα ρσξηά απαξηίδνληαη απφ επηκέξνπο ζπηηάθηα, φια "θαισδησκέλα", νχησο ψζηε λα έρνπλ πξφζβαζε ζην δίθηπν ηνπ ηειερσξηνχ θαη λα κπνξνχλ φια λα επηθνηλσλνχλ κεηαμχ ηνπο αιιά θαη κε άιια ηειερσξηά ή βάζεηο Ννκηθά ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηειεξγαζία 1. Σν δηθαίσκα ηεο παξέκβαζεο θαη επηζεώξεζεο ηνπ πξνζσπηθνύ ρώξνπ. Ζ ελφηεηα απηή αλαθέξεηαη ζ' απηέο ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ν πξνζσπηθφο ρψξνο ηνπ ηειεξγαδφκελνπ ειέγρεηαη ή επνπηεχεηαη απφ ππεχζπλν ηεο εηαηξείαο γηα λα δηαπηζησζεί ε θαηαιιειφηεηα ηνπ ρψξνπ θαη ηνπ εμνπιηζκνχ. Πξφθεηηαη γηα κία πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία κπνξεί λα δεκηνπξγεζεί πξφβιεκα κεηαμχ ησλ δχν πιεπξψλ (εξγνδφηεο - ηειεξγαδφκελνο), αλ δελ έρεη πξνβιεθζεί θάηη ηέηνην λνκηθά ή ζην ζπκβφιαην εξγαζίαο. Ο κελ εξγνδφηεο κπνξεί λα επηθαιεζηεί ιφγνπο αζθάιεηαο, πγηεηλήο θαη παξαγσγηθφηεηαο, πξνθεηκέλνπ λα επηζεσξήζεη ηνλ ηδησηηθφ ρψξν εξγαζίαο ηνπ ηειεξγαδφκελνπ, πνπ είλαη ηαπηφρξνλα θαη ε θαηνηθία ηνπ, ελψ ν ηειεξγαδφκελνο ππνζηεξίδεηαη απφ ηελ αξρή πνπ ζέιεη ηελ θαηνηθία ηνπ λα απνηειεί θαη άζπιν ην νπνίν κπνξεί λα παξαβηαζηεί κφλν κε έληαικα, ζεσξψληαο φηη ε επίζθεςε αξκνδίσλ ζηνλ πξνζσπηθφ ηνπ ρψξν ζπληζηά θαηαπάηεζε ηεο ηδησηηθήο ηνπ δσήο. 2. Κάιπςε εμόδσλ. Ο εξγνδφηεο θαλνληθά νθείιεη λα πξνκεζεχζεη κε ππνινγηζηή ηνλ εξγαδφκελν. χκθσλα κε ηνλ Αζηηθφ Κψδηθα, ν εξγνδφηεο πξέπεη λα θαιχςεη φια ηα έμνδα ηνπ εξγαδφκελνπ πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ εξγαζία ηνπ. 60

62 χκθσλα κε απηή ινηπφλ ηε ξήηξα, είλαη ππνρξεσκέλνο ν εξγνδφηεο λα θαιχςεη ηνλ ηειεθσληθφ ινγαξηαζκφ, ή έμνδα ραξηηθψλ θαη εηδψλ γξαθείνπ θ.ά. Σν ίδην ζα πξέπεη λα πξνβιεθζεί θαη γηα ηνπο ηειεξγαδφκελνπο, είηε κέζσ εηδηθήο λνκηθήο ξχζκηζεο είηε κέζσ ηνπ ζπκβνιαίνπ πνπ ππνγξάθνπλ νη δχν πιεπξέο. 3.Έμνδα ηνπ ρώξνπ εξγαζίαο. Σέηνηα έμνδα απνηεινχλ ε ζέξκαλζε, ν θσηηζκφο θαη ε θαζαξηφηεηα ηνπ ρψξνπ, ζην βαζκφ πνπ αλαθέξνληαη ζην ρψξν εξγαζίαο ηνπ ηειεξγαδφκελνπ. 4. Δπίβιεςε θαη παξαθνινύζεζε ηεο παξαγσγήο έξγνπ. Ο ηειεξγαδφκελνο πξέπεη λα δηθαηνχηαη λα έρεη αξκφδην γηα ηελ επίβιεςή ηνπ. 5. Τπεπζπλόηεηα γηα ηελ θαηαζηξνθή ή ηελ απώιεηα πιηθνύ. Θα πξέπεη λα πξνβιέπεηαη αλ ν ηειεξγαδφκελνο είλαη ππφινγνο ζε πεξίπησζε πνπ ραζεί, θαηαζηξαθεί ή αθφκα δηνρεηεπζεί πιηθφ ζε θαηεπζχλζεηο πνπ δελ πξνβιέπνληαη απφ ηηο εθάζηνηε ζπκθσλίεο. 6. Αζθαιήο πξόζβαζε ζην Γίθηπν - Η αξρή ηεο εκπηζηεπηηθόηεηαο. Ζ εηαηξεία ζα πξέπεη λα δηαζθαιίζεη φηη ε πξφζβαζε ζην δίθηπν ηνπ ηειεξγαδφκελνπ θαη ε κεηαθνξά πιηθνχ θαη πιεξνθνξηψλ γίλεηαη κε απφιπηε αζθάιεηα. Δίλαη γλσζηά ηα πξνβιήκαηα πνπ εκθαλίδνληαη θαηά θαηξνχο φπνπ νη επνλνκαδφκελνη hackers παξαβηάδνπλ ηνπο πξνζηαηεπηηθνχο θσδηθνχο θαη απνθηνχλ άκεζε πξφζβαζε ζην πιηθφ Δπαγγέικαηα πνπ αζθνύληαη κέζσ ηειεξγαζίαο Ζ ηειεξγαζία δελ είλαη ν ηδαληθφο ηξφπνο εξγαζίαο γηα φια ηα επαγγέικαηα, γηα παξάδεηγκα επαγγέικαηα πνπ ζεσξνχλ απαξαίηεηε πξνυπφζεζε ηελ πξνζσπηθή επαθή ή ηε ρεηξσλαθηηθή εξγαζία δελ είλαη δπλαηφλ λα εθαξκνζηνχλ κε βάζε ηελ ηειεξγαζία. Κνληνινγίο, κεξηθέο απφ ηηο θαηεγνξίεο επαγγεικάησλ πνπ κπνξνχλ λα αζθεζνχλ κέζσ ηεο ηειεξγαζίαο είλαη: Καιέο Σέρλεο Οπηηθναθνπζηηθά κέζα Δκπφξην Δπηθνηλσλία ρεδηαζκφο multimedia Δθπαίδεπζε 61

63 ηειέρσζε πξνζσπηθνχ Management ρεδίαζε Γξαθηθψλ Υεηξηζκφο Ζιεθηξνληθψλ Τπνινγηζηψλ Δθαξκνγέο ζρεηηθά κε ην Internet Γεκνζηνγξαθία Ννκηθφο, νηθνλνκηθφο θαη θνηλσληθφο ηνκέαο Marketing Πιεξνθνξηθή θαη Νέεο Σερλνινγίεο Γξακκαηεηαθή ππνζηήξημε Μεηαθξάζεηο Αθνινπζνχλ θάπνηεο κνξθέο εξγαζίαο πνπ κπνξεί λα ζπλαληήζεη θάπνηνο ζε έλα ηειεθέληξν: πγγξαθή, εηζαγσγή θαη δηακφξθσζε θεηκέλνπ Σειεδηάζθεςε Μεηαθνξά πιηθνχ θαη πιεξνθνξηψλ Σειεθσληθά θέληξα κε δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο απφ ην marketing ηεο εηαηξείαο κέρξη ηελ ηερληθή ηεο ππνζηήξημε Δηζαγσγή δεδνκέλσλ Δλνηθίαζε εμνπιηζκνχ (πνιιά ηειεθέληξα ελνηθηάδνπλ ηνλ εμνπιηζκφ ηνπο ζε επηρεηξήζεηο πνπ ηνλ ρξεηάδνληαη) Γξακκαηεηαθή ππνζηήξημε ηνπ ηειεθέληξνπ Παξνρή πιεξνθνξηψλ (θπξίσο κέζσ Internet) Σνπξηζηηθέο παξνρέο ππεξεζηψλ, θξαηήζεηο ζε κεηαθνξηθά κέζα, μελνδνρεία Τπεξεζίεο γξαθείνπ ρεδηαζκφο θαη εθδφζεηο ζηνλ ηνκέα ησλ multimedia Τπεξεζίεο θηλεηψλ γξαθείσλ Scanning Δθπαίδεπζε Μεηαθξαζηηθέο ππεξεζίεο Λνγηζηηθέο εθαξκνγέο θαη ηήξεζε αξρείσλ Πξνγξακκαηηζκφο 62

64 ρεδίαζε ηζηνζειίδσλ Υαξαθηεξηζηηθά ηεο ηειεξγαζίαο. Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ηειεξγαζίαο είλαη φηη απηή δελ εμαξηάηαη απφ ην ρψξν εξγαζίαο. Πιένλ καο ελδηαθέξνπλ ε πνηφηεηα θαη ν ηξφπνο εξγαζίαο θαη φρη ν ρψξνο. Σν ραξαθηεξηζηηθφ απηφ δίλεη ηδηαίηεξε επειημία ζηελ εξγαζία θαη εμππεξεηεί φρη κφλν ηνλ ηειεξγαδφκελν κε ηελ ζηελή έλλνηα ηνπ ππαιιήινπ αιιά θαη ηνλ ειεχζεξν επαγγεικαηία, ηνλ πειάηε, ηνλ πξνκεζεπηή, ηνλ εξγνδφηε θ.ά. Νσξίηεξα αλαθέξζεθαλ θάπνηεο κνξθέο ηειεξγαζίαο νη νπνίεο επηβεβαηψλνπλ θαη κε ην παξαπάλσ ηε ζπνπδαηφηεηα ηνπ ελ ιφγσ ραξαθηεξηζηηθνχ. Ζ αλεμαξηεζία φκσο ηεο ηνπνζεζίαο σο πξνο ηελ εξγαζία βνεζά θαη ζηελ ελεξγνπνίεζε πεξηζσξηνπνηεκέλσλ θνηλσληθψλ νκάδσλ, φπσο θαηνίθσλ απνκαθξπζκέλσλ πεξηνρψλ ή αηφκσλ κε θηλεηηθέο δπζθνιίεο θ.ά. Δπηπιένλ, ελδπλακψλεη έκκεζα ηηο θαηά ηφπνπο επάισηεο νηθνλνκηθά θνηλσλίεο θαη ζπλεηζθέξεη ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Παξφια ηα έκκεζα θαη άκεζα επεξγεηήκαηα ηνπ ραξαθηεξηζηηθνχ απηνχ ηεο ηειεξγαζίαο, ππάξρεη θαη έλα αξλεηηθφ ζεκείν πνπ ρξεηάδεηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή. Ζ δπλακηθή θχζε ηεο αλεμαξηεζίαο ηνπ ρψξνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ απνκφλσζε (απνμέλσζε απφ ηνλ εξγαζηαθφ πεξίγπξν, απνθνπή απφ ηελ εθπαίδεπζε θαη ηε δηαξθή ελεκέξσζε θ.ά), κε πνιιέο αξλεηηθέο - επαγγεικαηηθέο, θνηλσληθέο θαη ςπρνινγηθέο - επηπηψζεηο. Δμίζνπ ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ηειεξγαζίαο είλαη ε ρξήζε ησλ ηερλνινγηψλ Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσλίαο. Μία απφ ηηο αλαγθαηφηεηεο ηεο επνρήο είλαη ε γλψζε θαη ε ρξήζε ησλ ειεθηξνληθψλ κέζσλ. Ζ ηειεξγαζία θαιχπηεη απηή ηελ αλάγθε. Σα απνηειέζκαηα απηήο ηεο ζπλέπεηαο είλαη ζεηηθφηαηα. Ζ πιεξνθφξεζε είλαη άκεζε θαη θηλείηαη πξνο φια ηα επίπεδα θαη ηηο θαηεπζχλζεηο. Με άιια ιφγηα, νη ηειεξγαδφκελνη ρξεζηκνπνηνχλ ζην έπαθξν ηε ζχγρξνλε ηερλνινγία θαη απνιακβάλνπλ έηζη ηνπο θαξπνχο ηεο. Δπίζεο, ε ρξήζε ηέηνησλ κέζσλ επηθνηλσλίαο βνεζά ζηελ θαηαπνιέκεζε θαη ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο απνκφλσζεο. Πνηνο κπνξεί λα ηζρπξηζηεί φηη ην Internet γηα παξάδεηγκα, γηα θάπνηνλ πνπ δελ κπνξεί λα επηθνηλσλήζεη πξφζσπν - κε - πξφζσπν δελ απνηειεί αμηφπηζηε ιχζε; Μία θαιά κειεηεκέλε πνιηηηθή επηθνηλσλίαο ηνπ manager ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ χπαξμε απηψλ ησλ ηερλνινγηθψλ κεραλεκάησλ ζα απνθέξεη ζεηηθά απνηειέζκαηα ζηελ πξνζπάζεηα γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο απνκφλσζεο ηνπ ηειεξγαδφκελνπ. 63

65 Ζ πξνζσπηθή δηαρείξηζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο δίλεη ζηελ ηειεξγαζία έλα πην επέιηθην ζρήκα. Ο ηειεξγαδφκελνο κπνξεί λα νξίζεη απφ κφλνο ηνπ ηνλ εξγάζηκν ρξφλν θαη θαη' απηφλ ηνλ ηξφπν λα δηεπζεηήζεη θαη άιιεο ππνζέζεηο, γηα παξάδεηγκα νηθνγελεηαθέο θαη θνηλσληθέο. Ζ ειεπζεξία απηή ησλ θηλήζεσλ είλαη απαξαίηεηε γηα κία κεηέξα πνπ ζέιεη λα αλαζξέςεη ην παηδί ηεο, ηδηαίηεξα ζηε δχζθνιε βξεθνλεπηαθή ειηθία, γηα θάπνηνλ πνπ ζέιεη λα θξνληίζεη αλζξψπνπο πξνρσξεκέλεο ειηθίαο θ.ι.π. Παξφιε ηε ζεηηθή εηθφλα πνπ πξνζδίδεη απηφ ην ραξαθηεξηζηηθφ ζηελ ηειεξγαζία, ρξεηάδεηαη σο αλαπφζπαζην ζπκπιήξσκα ε ηθαλφηεηα θαη ε γλψζε ηνπ λα ρεηξίδεηαη ν ηειεξγαδφκελνο ζσζηά ην ρξφλν. πρλφ ζηελ ηειεξγαζία είλαη ην θαηλφκελν ηεο εξγαζηνκαλίαο, πνπ απνξξέεη απφ ηελ αδπλακία ηνπ ζσζηνχ θαηακεξηζκνχ ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο. ε αλάινγεο πεξηπηψζεηο ν ηειεξγαδφκελνο αγλνεί ηηο θνηλσληθέο ηνπ ππνρξεψζεηο θαη αλαιψλεη ην κεγαιχηεξν, αλ φρη φιν, ην κέξνο ηεο ρξνληθήο δηαζεζηκφηεηάο ηνπ ζηελ εξγαζία. Τπάξρνπλ φκσο θαη ηα αληίζεηα παξαδείγκαηα, πνπ είλαη θαη απηά απφξξνηα ηεο θαθήο δηαρείξηζεο, φπνπ ν ηειεξγαδφκελνο απνξξνθάηαη απφ ηηο αλάγθεο ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηεο πξνζσπηθήο ηνπ δσήο, κε απνηέιεζκα λα παξνπζηάδεη εηθφλα κεησκέλεο παξαγσγηθφηεηαο θαη επαγγεικαηηθήο επζπλεηδεζίαο. Μηα πξψηε ζπλνιηθή εθηίκεζε είλαη φηη ε εξγαζία αιιάδεη δηαξθψο εηθφλα, ζηελ πξνζπάζεηά ηεο λα ελαξκνληζηεί κε ηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο. Απφ ην θιίκα απηφ δελ είλαη δπλαηφ λα εμαηξεζεί ε ηειεξγαζία. Σν ζχγρξνλν πξνθίι ηνπ ηειεξγαδφκελνπ απαηηεί απ' απηφλ λα κάζεη πιένλ λα εξγάδεηαη αλεμάξηεηα απφ απηφ πνπ νλνκάδεηαη "θιίκα γξαθείνπ". Ο ηειεξγαδφκελνο θαζίζηαηαη πιένλ απνθιεηζηηθά αξκφδηνο γηα ην ζρεδηαζκφ ηνπ ρξφλνπ θαη ηνπ ηξφπνπ εξγαζίαο. Ο ηειεξγαδφκελνο ζπλεπψο απνθηά θαη κία επηπιένλ αξκνδηφηεηα, απηή ηνπ manager, κε ζθνπφ λα αλαπηχμεη κε επηηπρία ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ ζηαδηνδξνκία. Δπίζεο, ε λέα απηή κνξθή εξγαζίαο ηνλ ππνρξεψλεη λα αλαπηχμεη πξνζφληα θαη δεμηφηεηεο ζηελά ζπλδεδεκέλεο κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο, ψζηε λα κπνξεί - φηαλ ρξεηάδεηαη - λα επηθνηλσλεί κε ηνλ επξχηεξν εξγαζηαθφ ρψξν. πλεπψο, ν ηειεξγαδφκελνο παξνπζηάδεηαη πην αλεμάξηεηνο, αλαπηχζζεη πεξηζζφηεξα πξνζφληα θαη επσκίδεηαη κεγαιχηεξν κέξνο επαγγεικαηηζκνχ απφ ηνλ απιφ εξγαδφκελν. Ζ ηειεξγαζία δείρλεη λα ελαξκνλίδεηαη πιήξσο κε ηε ζχγρξνλε δνκή ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηνπο ξπζκνχο ηεο επνρήο. ήκεξα απμάλεηαη νινέλα ν αξηζκφο ησλ λνηθνθπξηψλ πνπ απνηεινχληαη απφ έλαλ θεδεκφλα. Αιιά θαη ζηηο άιιεο πεξηπηψζεηο, 64

66 ην πςειφ θφζηνο δσήο ππνρξεψλεη θαη ηνπο δχν γνλείο λα εξγαζηνχλ γηα ηα πξνο ην δελ. Σα παξαπάλσ ζε ζπλάξηεζε κε ηνλ θαηαλαισηηζκφ θαζηζηνχλ ηελ ηειεξγαζία απαξαίηεηε. Αο κελ μερλάκε φηη ν ηειεξγαδφκελνο θαζνξίδεη απφ κφλνο ηνπ ην ρξφλν εξγαζίαο. Μπνξεί λα εξγαζηεί βξάδπ ή πξσί, θαζεκεξηλέο, αββαηνθχξηαθα ή αξγίεο θαη, ζε θάζε πεξίπησζε, φπνηε απηφο λνκίδεη, ζπλδπάδνληαο ηελ εξγαζία κε ηηο ινηπέο ππνρξεψζεηο θαη ξφινπο ηνπ. Καη πάιη, ν θίλδπλνο πνπ ππάξρεη είλαη ε αδπλακία δηαρείξηζεο ηνπ ρξφλνπ, πνπ κπνξεί λα γεκίζεη κε άγρνο ηνλ ηειεξγαδφκελν. Ο ηειεξγαδφκελνο αθελφο παχεη λα απνηειεί ππάιιειν γξαθείνπ. Απηφ ζεκαίλεη φηη πιένλ εξγάδεηαη πην αηνκηθά θαη αλεμάξηεηα. Απφ ηελ άιιε κεξηά, πξέπεη λα επηδείμεη ζηνηρεία νκαδηθφηεηαο, ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ θαιείηαη λα επηθνηλσλήζεη θαη λα ζπλεξγαζηεί κε ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπ. Σν λέν απηφ ζρήκα εξγαζίαο θαηαξγεί θαη ηε κνλνδηάζηαηε ηδηφηεηα ηνπ εξγνδφηε, ν νπνίνο παξνπζηάδεηαη πιένλ θαη σο πειάηεο, σο ζπλάδειθνο θαη σο manager. Έηζη, θαη ην νξγαλφγξακκα ηεο εξγαζηαθήο δνκήο παξνπζηάδεηαη πεξηζζφηεξν επίπεδν, θαζψο ππάξρεη κφλν ν εξγνδφηεο θαη ν manager ζε θάζεηε δηάηαμε θαη ε επηθνηλσλία πιένλ δηεμάγεηαη νξηδφληηα. Δίλαη εκθαλέο πσο θάζε άμνλαο απηήο ηεο ζπλεξγαζίαο πξέπεη λα αλαπξνζαξκφζεη ην ξφιν ηνπ ζε θαηλνχξηα δεδνκέλα, απνθηψληαο λέεο δεμηφηεηεο θαη ραξαθηεξηζηηθά. Μεγαιχηεξε πξνζνρή ζα πξέπεη λα δνζεί ζε απηέο ηηο δεμηφηεηεο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηηο Νέεο Σερλνινγίεο θαη ηελ Πιεξνθνξηθή, αθνχ νη ηερλνινγίεο απηέο ρξεζηκνπνηνχληαη επξχηαηα ζηελ ηειεξγαζία. Βεβαίσο ν ηειεξγαδφκελνο ζα πξέπεη λα έρεη θαη ηα πξνζφληα ηνπ ίδηνπ ηνπ επαγγέικαηνο πνπ εμαζθεί. Δπίζεο, ε λέα επηθνηλσληαθή πνιηηηθή ππνρξεψλεη θαη - ηαπηφρξνλα - επηηξέπεη ηελ αλάπηπμε ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ ηειεξγαδφκελνπ γηα εμ απνζηάζεσο επηθνηλσλία. Ζ αγνξά εξγαζίαο πιένλ επεθηείλεηαη θαη ηείλεη λα ζπκπεξηιάβεη ζηνπο θφιπνπο ηεο νκάδεο πνπ κέρξη πξφηηλνο ζεσξνχληαλ απνθιεηζκέλεο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη νη άλζξσπνη κε εηδηθέο αλάγθεο, νη γπλαίθεο κε νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο, νη πξνρσξεκέλεο ειηθίαο εξγαδφκελνη θαζψο θαη νη θάηνηθνη απνκνλσκέλσλ - νξεηλψλ θαη λεζησηηθψλ - πεξηνρψλ. ε ζπλάξηεζε κε ηελ ηειεπηαία απηή νκάδα, ηα νθέιε ηεο ηειεξγαζίαο είλαη πνιιαπιά. Αθελφο πξνσζείηαη ε έλλνηα ηεο απνθέληξσζεο θαη κεηψλνληαη νη ηάζεηο αζηπθηιίαο, πνπ απνηειεί έλα απφ ηα κεγαιχηεξα νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά πξνβιήκαηα, ηδίσο ζηελ Διιάδα. Παξάιιεια, εληζρχεηαη ε ηνπηθή πεξηθεξεηαθή νηθνλνκία θαη ε ηδησηηθή πξσηνβνπιία γηα 65

67 επελδχζεηο ζηελ επαξρία. Ζ ηειεξγαζία σο ηξφπνο εξγαζίαο δελ γλσξίδεη ζπγθεθξηκέλν ρψξν. Ξεθηλάεη απφ εγρψξηεο αγνξέο θαη κπνξεί λα επεθηαζεί ζε παγθφζκην επίπεδν. Με άιια ιφγηα, είλαη απηφο ν ηχπνο εξγαζίαο πνπ δελ πεξηνξίδεηαη ζηα ζχλνξα κηαο ρψξαο. Δπεηδή ε δηάξζξσζε είλαη πεξηζζφηεξν επίπεδε θαη ε επηθνηλσλία νξηδφληηα, εηζρσξεί κε ηξφπν επέιηθην ζηελ αγνξά θαη κε ηάζεηο νινέλα θαη πην επεθηαηηθέο. Σν κεηνλέθηεκα ηεο ηειεξγαζίαο είλαη ην λνκνζεηηθφ ηεο πιαίζην, πνπ παξνπζηάδεη θάπνηεο αδπλακίεο. Θέκαηα πνπ απαζρνινχλ ηελ λνκνζεζία ζε ζπλάξηεζε κε ηελ ζχγρξνλε απηή κνξθή εξγαζίαο είλαη: Ζ εθπαίδεπζε πνπ πξέπεη λα παξέρεηαη ζηνπο ηειεξγαδφκελνπο απφ ηηο εηαηξείεο. ηαλ αλαπηχζζνληαη "εηθνληθέο νκάδεο εξγαζίαο" πξέπεη λα δεκηνπξγνχληαη θαη νη θαηάιιειεο επηθνηλσληαθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ ζηήξημή ηνπο. Οη εηαηξείεο πξέπεη λα νξίδνπλ manager γηα ηελ επίβιεςε θαη ηελ ππνζηήξημε ησλ ηειεξγαδνκέλσλ. Οη ηειεξγαδφκελνη πξέπεη λα ακείβνληαη αληίζηνηρα κε ηνπο ππαιιήινπο γξαθείνπ. Οη ηειεξγαδφκελνη πξέπεη λα ελζσκαηψλνληαη ζηα ζρέδηα αλάπηπμεο θαη εμέιημεο ηεο εηαηξείαο θαη ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο. Ζ εηαηξεία πξέπεη λα ππνρξενχηαη λα παξέρεη ηνλ εμνπιηζκφ θαη λα θαιχπηεη ηα έμνδα ησλ ηειεξγαδνκέλσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εξγαζία. Δπίζεο, πξέπεη λα παξέρεη αζθαιηζηηθή θαη λνζνθνκεηαθή θάιπςε θαη λα επηηξέπεη ζηνπο ηειεξγαδφκελνπο λα εθπξνζσπνχληαη ζηα ζσκαηεία. Ζ ηειεξγαζία ζπκβάιιεη ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο Φέξηε ζην κπαιφ ζαο ηελ εηθφλα πνπ παξνπζηάδεη ε Αζήλα θάζε πξσί ηηο ψξεο αηρκήο, κε ην άγρνο, ηελ έληαζε, ην θαπζαέξην, ηα θνξλαξίζκαηα θαη ην κπνηηιηάξηζκα. Κη φκσο φια απηά απνηεινχλ ηε ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα. Ζ ηειεξγαζία φκσο κπνξεί λα βνεζήζεη θαη ζ' απηφ ηνλ ηνκέα. θεθζείηε πφζνη εξγαδφκελνη κέλνληαο ζπίηηα ηνπο ζα βνεζήζνπλ ζηε κείσζε ηεο πεξηβαιινληηθήο ξχπαλζεο, ηεο έληαζεο, ηεο ερνξχπαλζεο. Αθφκα θαη απηνί πνπ ζα ρξεηαζηεί λα κεηαθηλεζνχλ, ζα ην θάλνπλ γιηηψλνληαο ρξφλν θαη εθκεηαιιεπφκελνη ηα καδηθά κέζα κεηαθνξάο, πνπ ζπλήζσο πιεξνχλ ηηο πξνδηαγξαθέο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο 66

68 αηκφζθαηξαο. Δίλαη άμην ιφγνπ αθφκα θαη ην γεγνλφο φηη ε αλάπηπμε ηεο ηειεξγαζίαο ζα κεηψζεη ην ξπζκφ αλέγεξζεο ηεξάζηησλ ηζηκεληέλησλ νηθνδνκεκάησλ ζην θέληξν ηεο πφιεο γηα ζηέγαζε ησλ ππαιιήισλ. Άλζξσπνη κε εηδηθέο αλάγθεο, κεηέξεο κε νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο, ειηθησκέλνη θάζε θχινπ, απνκνλσκέλνη γεσγξαθηθά, φια απηά είλαη παξαδείγκαηα αλζξψπσλ πνπ ζπγθαηαιέγνληαη ζηνπο θνηλσληθά απνθιεηζκέλνπο, ρσξίο πξννπηηθή εξγαζίαο, δηάθξηζεο θαη θαηαμίσζεο. Ζ ηειεξγαζία ηνπο δίλεη ηελ επθαηξία λα ελζσκαησζνχλ θαη λα δηεθδηθήζνπλ επί ίζνηο φξνηο ην δηθαίσκα ζηελ εξγαζία θαη ηε δσή. Δπίζεο, ηνπο δίλεηαη ε επθαηξία λα εγθαηαζηήζνπλ ζηα ζπίηηα ηνπο θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηηο Νέεο Σερλνινγίεο πνπ απνηεινχλ αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο θνηλσλίαο ηεο Πιεξνθνξίαο. Αλ δελ ππήξρε ε ηειεξγαζία, νη άλζξσπνη απηνί ζα έπξεπε λα "ηαμηδεχνπλ" θαζεκεξηλά γηα λα γλσξίζνπλ ηε λέα πξαγκαηηθφηεηα, πξάγκα πνπ ζα ήηαλ αδχλαην. 2. Δξγαζηαθόο Νόκνο 3385/2005 γηα ηα ρξνληθά όξηα θαη ηελ δηεπζέηεζε ηνπ ρξόλνπ εξγαζίαο Σνλ Αχγνπζην ηνπ 2005 ςεθίζηεθε ν Νφκνο 3385/2005, αλαθνξηθά κε «Ρπζκίζεηο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο απαζρφιεζεο, ηελ ελίζρπζε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο θαη άιιεο δηαηάμεηο», ζηνλ νπνίν εηζάγνληαη λέεο ξπζκίζεηο γηα ηα ρξνληθά φξηα θαη ηελ δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο. Παξνπζηάδεηαη ζπλνπηηθά ην πεξηερφκελν ηνπ λφκνπ, θαζψο θαη νη παξαηεξήζεηο πνπ θαηέζεζαλ ηα αξκφδηα ζπλδηθαιηζηηθά φξγαλα θαη νη ζρεηηθέο αληηδξάζεηο ησλ θνξέσλ Σν πεξηερόκελν ηνπ Νόκνπ χκθσλα κε ην άξζξν 1 ηνπ Νφκνπ 3385/2005, ην νπνίν αληηθαζηζηά ην άξζξν 4 ηνπ Νφκνπ 2874/2000, ζε επηρεηξήζεηο ζηηο νπνίεο εθαξκφδεηαη ην ζπκβαηηθφ σξάξην εξγαζίαο έσο ζαξάληα (40) ψξεο ηελ εβδνκάδα, ν εξγαδφκελνο κπνξεί λα απαζρνιείηαη πέληε (5) επηπιένλ ψξεο ηελ εβδνκάδα θαηά ηελ θξίζε ηνπ εξγνδφηε (ππεξεγαζία). Οη ψξεο απηέο ππεξεξγαζίαο (41ε, 42ε, 43ε, 44ε θαη 45ε ψξα) ακείβνληαη κε ην θαηαβαιιφκελν σξνκίζζην πξνζαπμεκέλν θαηά 25% θαη δελ ζπλππνινγίδνληαη ζηα επηηξεπφκελα, ζχκθσλα κε ηηο ηζρχνπζεο δηαηάμεηο φξηα ππεξσξηαθήο απαζρφιεζεο. Γηα φζνπο εξγαδφκελνπο ηζρχεη ην ζχζηεκα εξγαζίαο έμε 67

69 (6) εξγαζίκσλ εκεξψλ ηελ εβδνκάδα, ε ζχκθσλα κε ην πξνεγνχκελν εδάθην ππεξεξγαζία, αλέξρεηαη ζε νθηψ ψξεο (8) ψξεο ηελ εβδνκάδα (απφ 41ε έσο 48ε ψξα) Ζ ππέξβαζε ησλ 45 σξψλ ηελ εβδνκάδα ζην πελζήκεξν ή ησλ 48 σξψλ ηελ εβδνκάδα ζην εμαήκεξν ζπληζηά λφκηκε ππεξσξηαθή απαζρφιεζε, εθφζνλ ηεξεζνχλ νη ηζρχνπζεο πξνυπνζέζεηο λνκηκφηεηαο θαη δηαδηθαζίεο θαη δηαηππψζεηο έγθξηζεο. Ζ πξνζαχμεζε ηνπ θαηαβαιιφκελνπ σξνκηζζίνπ ιφγσ λνκίκνπ ππεξσξηαθήο απαζρφιεζεο δελ κεηαβάιιεηαη κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ Νφκνπ 3385/2005 θαη παξακέλεη 50% κέρξη ηελ ζπκπιήξσζε 120 σξψλ εηεζίσο θαη 75% γηα ηηο πέξαλ ησλ 120 ψξεο. Γηα θάζε ψξα «θαη εμαίξεζε ππεξσξίαο», δειαδή ππεξσξίαο πνπ γίλεηαη ρσξίο άδεηα θαη έγθξηζε ηεο αξκφδηαο Δπηζεψξεζεο Δξγαζίαο, ν κηζζσηφο δηθαηνχηαη απνδεκίσζε ίζε κε ην θαηαβαιιφκελν εκεξνκίζζην πξνζαπμεκέλν θαηά 100%. ην άξζξν 2 ηνπ Νφκνπ 3385/2005 εηζάγνληαη ξπζκίζεηο πνπ αθνξνχλ ζηελ δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίεο. χκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο απηέο, επηρεηξείηαη ε εηζαγσγή δπν ζπζηεκάησλ δηεπζέηεζεο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, έλα ζε ηεηξάκελε βάζε ( πεξίνδν αλαθνξάο ) θαη έλα ζε εηήζηα. Δηδηθφηεξα, ζε επηρεηξήζεηο ζηηο νπνίεο εθαξκφδεηαη ζπκβαηηθφ σξάξην εξγαζίαο έσο ζαξάληα (40) σξψλ εβδνκαδηαίσο, επηηξέπεηαη γηα κηα ρξνληθή πεξίνδν (πεξίνδν απμεκέλεο απαζρφιεζεο) ν εξγαδφκελνο λα απαζρνιείηαη δπν (2) ψξεο ηελ εκέξα επηπιένλ ησλ νθηψ (8) σξψλ, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη νη επηπιένλ ησλ ζαξάληα (40) ή ηνπ κηθξφηεξνπ ζπκβαηηθνχ σξαξίνπ ψξεο εξγαζίαο ηελ εβδνκάδα αθαηξνχληαη απφ ηηο ψξεο εξγαζίαο κηαο άιιεο ρξνληθήο πεξηφδνπ (πεξίνδνο κεησκέλεο απαζρφιεζεο). Αληί ηεο παξαπάλσ κεηψζεσο ησλ σξψλ εξγαζίαο, επηηξέπεηαη λα ρνξεγείηαη ζηνλ εξγαδφκελν αλάινγε εκεξήζηα αλάπαπζε (ξεπφ), ή ζπλδπαζκφο κεησκέλσλ εκεξψλ θαη σξψλ αλαπαχζεσο. Σν ρξνληθφ δηάζηεκα ησλ πεξηφδσλ απμεκέλεο θαη κεησκέλεο απαζρφιεζεο δελ ππεξβαίλεη ζηελ πεξίπησζεο απηή, ζπλνιηθά ηνπο ηέζζεξηο (4) κήλεο θαηά εκεξνινγηαθφ έηνο (πεξίνδνο αλαθνξάο). χκθσλα κε ηελ παξάγξαθν 2 ηνπ άξζξνπ 2 ηνπ Νφκνπ 3385/2005, ζε επηρεηξήζεηο ζηηο νπνίεο εθαξκφδεηαη ζπκβαηηθφ σξάξην εξγαζίαο έσο ζαξάληα (40) σξψλ εβδνκαδηαίσο, εθφζνλ ε επηρείξεζε εκθαλίδεη ζψξεπζε εξγαζίαο πνπ νθείιεηαη είηε ζηελ θχζε, είηε ζην είδνο είηε ζην αληηθείκελν ησλ εξγαζηψλ ηεο, είηε ζε αζπλήζεηο ή απξφβιεπηνπο ιφγνπο, επηηξέπεηαη λα ζπκθσλείηαη φηη κέρξη δηαθφζηεο πελήληα έμε (256) ψξεο εξγαζίαο απφ ηνλ ζπλνιηθφ ρξφλν απαζρφιεζεο 68

70 εληφο ελφο (1) εκεξνινγηαθνχ έηνπο, θαηαλέκνληαη κε απμεκέλν αξηζκφ σξψλ ζε νξηζκέλεο ρξνληθέο πεξηφδνπο, πνπ δελ κπνξνχλ λα ππεξβαίλνπλ ηηο ηξηάληα δπν (32) εβδνκάδεο εηεζίσο θαη κε αληηζηνίρσο κεησκέλν αξηζκφ σξψλ θαηά ην ππφινηπφ δηάζηεκα ηνπ εκεξνινγηαθνχ έηνπο. χκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ σο άλσ Νφκνπ, θαη ηα δπν ζπζηήκαηα δηεπζέηεζεο (ηεηξάκελν θαη εηήζην) πξνυπνζέηνπλ ζπκθσλία κεηαμχ επηρείξεζεο θαη επηρεηξεζηαθνχ ζσκαηίνπ ή ζπκβνπιίνπ εξγαδνκέλσλ. ηελ πεξίπησζε φκσο ηεο ηεηξάκελεο δηεπζέηεζεο, φηαλ δελ επηηπγράλεηαη ζπκθσλία ή δελ ππάξρεη επηρεηξεζηαθφ ζσκαηείν ή ζπκβνχιην εξγαδνκέλσλ, θαη ηαπηφρξνλα απνπζία ηεο ζχκθσλεο γλψκεο ηνπ ζπλφινπ ησλ εξγαδνκέλσλ ηεο επηρείξεζεο, ηφηε απνθαζίδεη γηα ηελ δηεπζέηεζε κηα πεληακειήο επηηξνπή, ζηελ νπνία ζπκκεηέρνπλ έλαο Δπηζεσξεηήο Δξγαζίαο, δπν εθπξφζσπνη ησλ εξγνδνηψλ θαη δπν εθπξφζσπνη ησλ εξγαδνκέλσλ. Ζ Δπηηξνπή απηή, πνπ νλνκάδεηαη Δπηηξνπή Γηεπζέηεζεο ηνπ Υξφλνπ Δξγαζίαο, είλαη αξκφδηα γηα ηελ εμέηαζε ηνπ αηηήκαηνο πεξί δηεπζέηεζεο θαη απνθαζίδεη ηειηθά γηα ηελ εθαξκνγή ή φρη ηεο πξνηεηλφκελεο δηεπζέηεζεο. Πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη, ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ Νφκνπ 3385/2005, ν εξγαδφκελνο έρεη δηθαίσκα λα αξλεζεί ηελ παξνρή ηεο επηπιένλ απηήο εξγαζίαο, αλ δελ είλαη ζε ζέζε λα ηελ εθηειέζεη, θαη ε άξλεζε ηνπ δελ είλαη αληίζεηε κε ηνπο θαλφλεο θαιήο πίζηεο θαη σο εθ ηνχηνπ δελ ζπληζηά ιφγν θαηαγγειίαο ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο ηνπ. Οη θείκελεο πξνζηαηεπηηθέο δηαηάμεηο γηα ην ρξφλν αλάπαπζεο ησλ εξγαδνκέλσλ ζα πξέπεη ζχκθσλα κε ηηο θείκελεο δηαηάμεηο λα ηεξνχληαη θαηά ηελ πεξίνδν ηεο απμεκέλεο απαζρφιεζεο. Καηά ηε δηεπζέηεζε ν κέζνο φξνο ησλ σξψλ εβδνκαδηαίαο εξγαζίαο εηεζίσο (πεξίνδνο αλαθνξάο), κε ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ππεξεξγαζίαο θαη ησλ λνκίκσο ππεξσξηψλ ηεο πεξηφδνπ κεησκέλεο απαζρφιεζεο, παξακέλεη ζηηο ζαξάληα (40) ψξεο ή, εάλ εθαξκφδεηαη κηθξφηεξν ζπκβαηηθφ σξάξην, παξακέλεη ζηνλ αξηζκφ σξψλ ηνπ κηθξφηεξνπ απηνχ σξαξίνπ, ελψ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ αλσηέξσ σξψλ ππεξεξγαζίαο θαη λνκίκσλ ππεξσξηψλ, δελ επηηξέπεηαη λα ππεξβαίλεη ηηο ζαξάληα νθηψ (48) ψξεο. χκθσλα κε ηηο ξπζκίζεηο πνπ εηζάγνληαη ζηνλ λέν απηφ Νφκνπ, θαηά ηελ δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο επηηξέπεηαη λα ρνξεγείηαη ζηνλ εξγαδφκελν, αληί κεηψζεσο ησλ σξψλ εξγαζίαο, πξνο αληηζηάζκηζε ησλ πξφζζεησλ σξψλ πνπ εξγάζζεθε θαηά ηελ πεξίνδν απμεκέλνπ σξαξίνπ, αλάινγε εκεξήζηα αλάπαπζε 69

71 (ξεπφ) ή αλάινγε πξνζαχμεζε ηεο εηήζηαο άδεηαο κε απνδνρέο ή ζπλδπαζκφο κεησκέλσλ σξψλ θαη εκεξψλ αλαπαχζεσο ή εκεξψλ αδείαο. Σέινο, νη αιιαγέο πνπ εηζάγνληαη κε ηνλ Ν.3385/2005 ζα κπνξνχζαλ λα ζπλνςηζζνχλ ζηα εμήο: Yηνζέηεζε εθ λένπ ηνπ ζεζκνχ ηεο ππεξεξγαζίαο. Aπηφ ζεκαίλεη φηη πέληε (5) ή νθηψ (8) ψξεο πξφζζεηεο, εβδνκαδηαίαο εξγαζίαο (αλάινγα κε ην εάλ ε επηρείξεζε ιεηηνπξγεί κε 5λζήκεξν ή 6ήκεξν) ζα πινπνηνχληαη θαηά ηελ θξίζε ηνπ εξγνδφηε, κε πξνζαχμεζε επί ηνπ θαηαβαιιφκελνπ σξνκηζζίνπ 25% (απφ 50% πνπ ήηαλ κέρξη ηψξα). Οη επηπιένλ απηέο ψξεο εξγαζίαο δελ λννχληαη ζχκθσλα κε ηελ λέα ξχζκηζε σο ππεξσξίεο Αιιαγή ζην θαζεζηψο ησλ ππεξσξηψλ. Ζ πέξαλ ηεο 45εο ή 48εο ψξαο εβδνκαδηαία εξγαζία, ζεσξείηαη κε ηελ λέα ξχζκηζε σο ππεξσξία θαη ακείβεηαη κε πξνζαχμεζε ίζε κε 50% κέρξη θαη ηε ζπκπιήξσζε 120 σξψλ εηεζίσο θαη κε πξνζαχμεζε ίζε κε 75% γηα απαζρφιεζε πέξαλ ησλ 120 σξψλ, φπσο ίζρπε κέρξη ηψξα. Σαπηφρξνλα, φκσο, κεηψλεηαη θαη ε ηηκή ηεο παξάλνκεο ππεξσξίαο, ε νπνία βαθηίδεηαη «θαη εμαίξεζε ππεξσξία», ζηελ νπνία ε πξνζαχμεζε ηεο απνδεκίσζήο ηεο είλαη 100% έλαληη 150% πνπ ίζρπε κέρξη ζήκεξα. Αιιαγή ζην θαζεζηψο δηεπζέηεζεο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο. Eηζάγεηαη κε ηνλ λέν Νφκν, εθηφο απφ ηελ ππάξρνπζα έσο ζήκεξα 12κελε θαη ε 4κελε δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο γηα φιεο αλεμαηξέησο ηηο επηρεηξήζεηο, αιιά ρσξίο ηαπηφρξνλε κείσζε ηνπ κέζνπ εβδνκαδηαίνπ ρξφλνπ ζηηο 38 ψξεο θαη ρσξίο απαγνξεχζεηο ζηε ρξήζε ππεξσξηψλ. Ζ επηρείξεζε κπνξεί λα απαζρνιεί ηνλ εξγαδφκελν 2 ψξεο επηπιένλ εκεξεζίσο πέξαλ ησλ 8, ρσξίο πξφζζεηε ακνηβή, νη νπνίεο ηνπ επηζηξέθνληαη ππφ ηελ κνξθή ξεπφ, αδεηψλ ή κεησκέλνπ ρξφλνπ απαζρφιεζεο. Eληφο ηνπ έηνπο κπνξνχλ λα δηεπζεηεζνχλ κέρξη 256 ψξεο (έλαληη ησλ 138 πνπ ίζρπαλ κέρξη ζήκεξα) θαη έσο 32 εβδνκάδεο απμεκέλν σξάξην, κε αληίζηνηρν κεησκέλν αξηζκφ σξψλ εξγαζίαο θαηά ην ππφινηπν δηάζηεκα ηνπ έηνπο. Καηά ηελ πεξίνδν κεησκέλεο απαζρφιεζεο, ε ππεξεξγαζία ακείβεηαη κε ην 30% ηνπ σξνκηζζίνπ θαη νη ππεξσξίεο κε ην 75%. H δηεπζέηεζε κπνξεί λα πξνθχςεη απφ ζπκθσλία επηρείξεζεο θαη επηρεηξεζηαθνχ ζσκαηείνπ ή ζπκβνπιίνπ ή ηνπ ζπλφινπ ησλ εξγαδνκέλσλ ζε 70

72 πεξίπησζε απνπζίαο αληηπξνζσπεπηηθνχ ζεζκνχ ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ πεξίπησζε ηεο ηεηξάκελεο δηεπζέηεζεο. Δάλ δελ επνδσζνχλ νη δηαβνπιεχζεηο, ζηελ πεξίπησζε ηεο ηεηξάκελεο δηεπζέηεζεο, ε απφθαζε ιακβάλεηαη απφ ηελ 5κειή Eπηηξνπή Γηεπζέηεζεο ηνπ Xξφλνπ Eξγαζίαο. O εξγαδφκελνο έρεη δηθαίσκα λα αξλεζεί ηελ παξνρή ηεο επηπιένλ εξγαζίαο εάλ δελ είλαη ζε ζέζε λα ηελ εθηειέζεη θη εθφζνλ ε άξλεζή ηνπ δελ είλαη αληίζεηε κε ηελ «θαιή πίζηε». Βαζηθή ηνκή ηνπ λφκνπ απνηειεί ε άξζε ηεο ππνρξέσζεο λα γίλεηαη ε δηεπζέηεζε κέζσ ζπιινγηθήο ζχκβαζεο θαη ε παξαπνκπή ζε πεξίπησζε κε ζπκθσλίαο (γηα ηελ πεξίπησζε ηεο ηεηξάκελεο δηεπζέηεζεο) ζηελ ππνρξεσηηθή δηαηηεζία Παξαηεξήζεηο θαη αληηδξάζεηο γηα ην πεξηερόκελν ηνπ Νόκνπ Ζ Γεληθή πλνκνζπνλδία Δξγαηψλ Διιάδαο (ΓΔΔ), δηαηππψλνληαο ηηο ζέζεηο ηεο γηα ην πεξηερφκελν ηνπ Νφκνπ, εμέθξαζε έληνλε αληίδξαζε γηα ηηο ξπζκίζεηο πνπ πηνζεηνχληαη ζε απηφ, ηνλίδνληαο φηη «ε ΓΔΔ ήηαλ θαη είλαη αληίζεηε ζε θάζε πεξίπησζε κε ηελ δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, δηφηη είλαη κνξθή αθξαίαο επειημίαο ζε βάξνο ησλ εξγαδνκέλσλ.» χκθσλα κε ηηο ζέζεηο ηεο ΓΔΔ, κε ηελ δηεπζέηεζε θαηαξγείηαη ην απαξαίηεην ηφζν γηα ηελ πνηφηεηα ηεο εξγαζίαο, φζν θαη γηα ηελ πγεία θαη αζθάιεηα ησλ εξγαδνκέλσλ, αλψηαην φξην εκεξήζηαο θαη εβδνκαδηαίαο εξγαζίαο (8σξν θαη 40σξν). Ο ρξφλνο εξγαζίαο ππνινγίδεηαη ζε εηήζηα βάζε θαη ην 8σξν/40σξν, αληί γηα αλψηαην φξην, ππνινγίδεηαη πιένλ σο κέζνο φξνο απμνκεηνχκελσλ σξψλ εξγαζίαο, κέζα ζε πεξίνδν (αλαθνξάο) πεξηζζνηέξσλ ηεο κηαο εβδνκάδσλ (πρ ηεηξάκελν ή έηνο), αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο. Απηφο ν ηξφπνο απνδηνξγάλσζεο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, ζχκθσλα κε ηηο ζέζεηο ηεο ΓΔΔ, πέξαλ ηνπ φηη είλαη επηθίλδπλνο θαη εμνλησηηθφο γηα ηνπο εξγαδφκελνπο έρεη δπν επηπιένλ βιαπηηθέο ζπλέπεηεο: ηελ απνδηνξγάλσζε ηεο νηθνγελεηαθήο θαη θνηλσληθήο δσήο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηελ απψιεηα ηνπ φπνηνπ νηθνλνκηθνχ νθέινπο ζα είρε απφ ηηο ππεξσξίεο, ηηο νπνίεο ε δηεπζέηεζε ππνθαζηζηά. Σαπηφρξνλα, ε ΓΔΔ επηζεκαίλεη φηη ε φπνηα λνκνζεηηθή ξχζκηζε γηα ηελ δηεπζέηεζε ζα έπξεπε λα εμνπζηνδνηεί ηνπ θνηλσληθνχο ζπλνκηιεηέο λα ξπζκίδνπλ κφλνη ηνπο, αλάινγα κε ηηο ηδηαίηεξεο ζπλζήθεο θαη πεξηζηάζεηο θάζε θιάδνπ, 71

73 επαγγέικαηνο ή επηρείξεζεο ηνπο εηδηθνχο φξνπο ηεο φπνηαο δηεπζέηεζεο κε ειεχζεξεο ζπιινγηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο θαη ζπκβάζεηο, ζηηο νπνίεο ζα ζπκπεξηιακβάλνληαλ θαη αληηζηαζκηζηηθά νθέιε γηα ηελ πιεπξά ησλ εξγαδνκέλσλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, θξηηηθή απέλαληη ζηελ λέα ξχζκηζε δηαηχπσζε θαη ν χλδεζκνο Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ (ΔΒ). πγθεθξηκέλα, ε δηνίθεζε ηνπ ΔΒ, ηνλίδεη φηη ην λέν λνκνζεηηθφ πιαίζην θηλείηαη ζε ζσζηή θαηεχζπλζε, σζηφζν δηεθδηθεί κεγαιχηεξε επειημία ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, πξνεηδνπνηψληαο πσο «νη επηρεηξήζεηο ζα θχγνπλ απφ ηελ Διιάδα, εάλ δελ ηζρχζεη εξγαζηαθφ θαζεζηψο αλάινγν κε απηφ πνπ εθαξκφδεηαη ζηηο πεξηζζφηεξεο Δπξσπατθέο Υψξεο.» Ο ΔΒ ραξαθηήξηζε ην λέν λνκνζεηηθφ πιαίζην γηα ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο σο «εκίκεηξν», ηνλίδνληαο φηη νη λέεο ξπζκίζεηο απνηεινχλ «ειιεληθέο παηέληεο» πνπ επηβαξχλνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα, επηζεκαίλνληαο φηη εάλ δελ ιεθζνχλ επηπιένλ κέηξα, νη επηρεηξήζεηο ζα ππνρξεσζνχλ ζε κεηεγθαηάζηαζε. Σαπηφρξνλα, πξνηείλεη λα ηζρχζεη ην δηεπζπληηθφ δηθαίσκα, θαζφηη «ν δηεπζχλσλ ζχκβνπιφο κηαο επηρείξεζεο είλαη απηφο πνπ ζην ηέινο ηεο εκέξαο παίξλεη ηηο ηειηθέο απνθάζεηο θαη έρεη ηελ επζχλε γηα ηελ ζπλερή βειηίσζε ησλ νηθνλνκηθψλ κεγεζψλ ηεο επηρείξεζεο.» 72

74 4. ηαηηζηηθά ζηνηρεία χκθσλα κε εθηηκήζεηο ηεο Δζληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο ηεο Διιάδαο (ΔΤΔ) (βαζηζκέλεο ζηελ παξαδνρή φηη ν νξηζκφο ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο πνηθίιιεη αλάινγα κε ηα δηαθνξεηηθά επαγγέικαηα), ην 2000 ππήξραλ κεξηθψο απαζρνινχκελνη, ήηαλ 4.6% ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο. Απφ ηνπο κεξηθψο απαζρνινχκελνπο, νη ήηαλ άλδξεο (2.6% ηεο ζπλνιηθήο αλδξηθήο απαζρφιεζεο) θαη νη ήηαλ γπλαίθεο (7.9% ηεο ζπλνιηθήο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο). Γελ ππάξρεη αλνδηθή ηάζε ζηελ κεξηθή απαζρφιεζε σο πνζνζηφ ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο ζηελ Διιάδα. Σν 1990, νη κεξηθψο απαζρνινχκελνη άλδξεο αληηπξνζψπεπαλ ην 2.2% ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο (3.1% ην 1994). Σα αληίζηνηρα πνζνζηά γηα ηηο γπλαίθεο ήηαλ 7.6% (8.0% ην 1994). Θεσξψληαο σο κεξηθά απαζρνιεκέλνπο εθείλνπο πνπ εξγάδνληαη ιηγφηεξεο απφ 25 ψξεο ηελ εβδνκάδα, ε θαηαλνκή ηνπο θαηά θχιν θαη ψξεο εξγαζίαο είλαη ε αθφινπζε: ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο 2000, ζηελ Διιάδα απαζρνινχληαλ ιηγφηεξεο απφ 25 ψξεο ηελ εβδνκάδα εξγαδφκελνη, ήηνη 8.5% ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο. Ληγφηεξεο απφ 15 ψξεο ηελ εβδνκάδα απαζρνινχληαλ εξγαδφκελνη (3.4% ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο). Ζ θαηαλνκή θαηά θχιν έρεη σο εμήο (2000): Μερικώς απαζτολούμενοι ζε απόλσηοσς αριθμούς και ως ποζοζηό ηης ζσνολικής απαζτόληζης ζηην Ελλάδα ΑΝΔΡΕΣ ΩΡΕΣ 90 τιλιάδες. 3,7% ΑΝΔΡΕΣ < 15 ΩΡΕΣ 58 τιλιάδες. 2,4% ΓΥΝΑΙΚΕΣ < 15 ΩΡΕΣ 77 τιλιάδες 5,2% ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΩΡΕΣ 110 τιλιάδες. 7,4% Πεγή: Έξεπλα Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ (ΔΔΓ, 2000). Γηαβάζηε ην δηάγξακκα σο εμήο: άλδξεο (3,7% ηεο ζπλνιηθήο αλδξηθήο 73

75 απαζρφιεζεο) απαζρνινχληαη ψξεο ηελ εβδνκάδα. ζνλ αθνξά ηελ αθνχζηα κεξηθή απαζρφιεζε, πάλσ απφ 40% ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ ζα πξνηηκνχζαλ κηα ζέζε εξγαζίαο πιήξνπο απαζρφιεζεο (βι. αλαιπηηθά ζηνλ παξαθάησ πίλαθα). ηε δηάξθεηα ηνπ 2000, 9% ησλ αλδξψλ πνπ ζηελ πξνεγνχκελε πεξίνδν ήηαλ άλεξγνη βξίζθνληαλ ζε ζέζεηο κεξηθήο απαζρφιεζεο. Πάλσ απφ ην 98% απηψλ ησλ αλδξψλ ζα πξνηηκνχζαλ κηα ζέζε πιήξνπο απαζρφιεζεο. 26% ησλ γπλαηθψλ πνπ ζηελ πξνεγνχκελε πεξίνδν ήηαλ άλεξγεο βξίζθνληαλ ζε ζέζεηο κεξηθήο απαζρφιεζεο θαη πάλσ απφ ην 90% απηψλ ησλ γπλαηθψλ ζα πξνηηκνχζαλ ηελ πιήξε απαζρφιεζε. Αθνχζηα κεξηθή απαζρφιεζε. Πνζνζηφ ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ πνπ ζα πξνηηκνχζαλ κηα ζέζε πιήξνπο απαζρφιεζεο Άλδξεο Γπλαίθεο χλνιν % 36% 41% % 41% 44% Πεγή: ΔΔΓ 2000, ΔΤΔ. χκθσλα κε νηθνλνκνιφγνπο ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Δξγαζίαο (ΗΝΔ) ηεο ΓΔΔ, νη εξγαδφκελνη αλαδεηνχλ ζέζεηο πιήξνπο απαζρφιεζεο γηαηί νη κηζζνί είλαη ρακεινί ζε ζρέζε κε ην βηνηηθφ επίπεδν πνπ θπξηαξρεί ζήκεξα ζηελ Διιάδα. Απηφο είλαη έλαο ιφγνο πνπ ε κεξηθή απαζρφιεζε σο πνζνζηφ ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο ζηελ Διιάδα είλαη ρακειή ζε ζρέζε κε ην κέζνλ φξν ηεο ΔΔ. Άιινο έλαο ιφγνο, ζχκθσλα κε ην ΗΝΔ, είλαη φηη νη εξγνδφηεο πξνηηκνχλ ηηο ππεξσξίεο ησλ πιήξσο απαζρνινχκελσλ αληί γηα ηε κεξηθή απαζρφιεζε γηα λα επηηπγράλνπλ ηελ επειημία ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο. Δπηπιένλ, ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα, γηα φζνπο δελ είλαη ζπλδηθαιηζκέλνη, νη ππεξσξίεο είλαη ζπρλά απιήξσηε εξγαζία. Ζ αλάπηπμή ηεο ζρεηίδεηαη κε ηελ πςειή αλεξγία. Οη ππεξσξίεο πξνζθέξνπλ ζηηο επηρεηξήζεηο ηελ επηζπκεηή επειημία ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο θαη θαζηζηνχλ ιηγφηεξν ειθπζηηθή θαη ιηγφηεξν ζπρλή ηε κεξηθή απαζρφιεζε. κσο εάλ δελ ιεθζνχλ ππφςε νη απιήξσηεο ππεξσξίεο, ε κεξηθή απαζρφιεζε είλαη πην θζελή: ζχκθσλα κε εθηηκήζεηο ηνπ ΗΝΔ βαζηζκέλεο ζε αηνκηθά ζηνηρεία ηεο ΔΤΔ, ην σξηαίν θφζηνο ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο είλαη 4,6 Δπξψ, ελψ ην αληίζηνηρν θφζηνο ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο είλαη 5,8 Δπξψ. ηελ Διιάδα, νη γπλαίθεο ζπκκεηέρνπλ πεξηζζφηεξν ζηε κεξηθή απαζρφιεζε 74

76 γηαηί νη άλδξεο αλαδεηνχλ ελεξγά θαη θαηαιακβάλνπλ ζέζεηο πιήξνπο απαζρφιεζεο. Οη ζέζεηο πιήξνπο απαζρφιεζεο ζεσξνχληαη σο ε πξέπνπζα εξγαζία γηα ηνπο επηθεθαιείο ησλ λνηθνθπξηψλ πνπ ζπλήζσο είλαη άλδξεο. Αλεζπρεηηθή έλδεημε γηα ηηο εμειίμεηο ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο ζηελ Διιάδα απνηειεί ε ζεκαληηθή κείσζε πνπ θαηαγξάθεθε ην 2010 ζηνλ αξηζκφ ησλ ζπκβάζεσλ πιήξνπο απαζρφιεζεο, κε ηαπηφρξνλε αχμεζε ησλ ζπκβάζεσλ κεξηθήο θαη εθ πεξηηξνπήο απαζρφιεζεο, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ ΔΠΔ γηα ην Απμεκέλεο θαηά 67,5% είλαη νη ζπκβάζεηο πνπ κεηαηξάπεθαλ απφ πιήξε ζε κεξηθή ή εθ πεξηηξνπήο απαζρφιεζε θαη κάιηζηα ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο απηφ έγηλε κε κνλνκεξή απφθαζε ηνπ εξγνδφηε. Δηδηθφηεξα, κεησκέλεο θαηά , εκθαλίδνληαη νη ζπκβάζεηο πιήξνπο απαζρφιεζεο νη νπνίεο θαηαηέζεθαλ ζηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο ην 2010 έλαληη ηνπ 2009, ζχκθσλα κε ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία δξάζεο ηνπ ψκαηνο Δπηζεσξεηψλ Δξγαζίαο. Σαπηφρξνλα παξαηεξείηαη αχμεζε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο θαηά (67,50%) θαη ηεο εθ πεξηηξνπήο απαζρφιεζεο, ζε ζρέζε κε ην Γεληθά, ην 2010 θαηέζεζαλ λέεο ζπκβάζεηο απαζρφιεζεο ζηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο ιηγφηεξεο επηρεηξήζεηο, έλαληη ηνπ Δπηπιένλ, απφ ηηο θαηαγεγξακκέλεο επηρεηξήζεηο πνπ απεπζχλζεθαλ ζηηο ππεξεζίεο ηεο Δπηζεψξεζεο, πξνθχπηεη φηη απφ ηηο ήδε ππάξρνπζεο ζπκβάζεηο έρνπλ κεηαηξαπεί απφ πιήξε ζε κεξηθή απαζρφιεζε πεξηζζφηεξεο ζε ζχγθξηζε κε ην 2009 (ήηνη πνζνζηηαία αχμεζε 67,5%). Οη ζπκβάζεηο πνπ κεηαηξάπεθαλ απφ πιήξνπο απαζρφιεζεο ζε εθ πεξηηξνπήο κε ζπκθσλία ηνπ εξγνδφηε -εξγαδνκέλνπ είλαη θαηά απμεκέλεο ζε ζρέζε κε ην 2009 (ήηνη αχμεζε 27,88%). Οη ζπκβάζεηο δε πνπ ε κεηαηξνπή ηνπο ζε εθ πεξηηξνπήο απαζρφιεζε έγηλε κε κνλνκεξή απφθαζε ηνπ εξγνδφηε εκθαλίδνληαη απμεκέλεο ζε ζρέζε κε πέξπζη θαηά 381 (ήηνη αχμεζε 4,61%) πσο ζεκεηψλεη ζηελ αλαθνίλσζή ηνπ ην ΔΠΔ, παξά ηε κείσζε ηνπ πξνζσπηθνχ, ν αξηζκφο ησλ ειέγρσλ εκθαλίδεηαη ην 2010 απμεκέλνο θαηά 8,85% ζε ζρέζε κε ηελ αληίζηνηρε ρξνληθή πεξίνδν ηνπ 2009 θαη θαηά 8,63% ζε ζρέζε κε απηή ηνπ Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ζην ΔΠΔ ππεξεηνχλ ζήκεξα 366 επηζεσξεηέο, έλαληη 75

77 392 ην 2009 θαη 439 ην Σελ αλεπάξθεηα δε ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ ΔΠΔ έρνπλ επηζεκάλεη θαη νη ειεγθηέο ηεο ηξφηθαο. Ζ πξνηεξαηφηεηα πνπ δίλεη ε πνιηηηθή ηνπ ψκαηνο Δπηζεσξεηψλ Δξγαζίαο ζηε ζπκθηιησηηθή δηαδηθαζία, θαίλεηαη πσο απνδίδεη θαξπνχο. Παξά ην φηη νη εξγαηηθέο δηαθνξέο ην 2010 παξνπζηάδνπλ αχμεζε ζε ζρέζε κε ηα πξνεγνχκελα ρξφληα, (ην 2010 θαηαγξάθνληαη , έλαληη ην 2009 θαη ην 2008 (2,01% ζε ζρέζε κε ην 2009 θαη 24,39% ζε ζρέζε κε ην 2008) κέζσ ηεο ζπκθηιησηηθήο δηαδηθαζίαο έρνπλ απμεζεί ηα πνζά πνπ έρνπλ θαηαβιεζεί ζηνπο εξγαδφκελνπο ( ην 2010, ην 2009 θαη ην 2008). Οη έιεγρνη θαηά ην έηνο 2010 δηελεξγήζεθαλ κε βάζε ην πξφγξακκα δξάζεο πνπ είρε θαηαξηηζζεί ζηηο αξρέο ηνπ ρξφλνπ, κεηά απφ δηαβνχιεπζε κε εθπξνζψπνπο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ εξγνδνηψλ, ζηα πιαίζηα ηνπ πκβνπιίνπ Κνηλσληθνχ Διέγρνπ Δπηζεψξεζεο Δξγαζίαο (.Κ.Δ.Δ.Δ.) ηαηηζηηθά ζηνηρεία απαζρόιεζεο ηδησηηθνύ θαη δεκόζηνπ ηνκέα ζηελ Διιάδα. Ζ κφληκε απαζρφιεζε ζηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα απφ ην 2001 θαη χζηεξα παξακέλεη ζηαζεξά γχξσ ζην 32,0% ησλ κηζζσηψλ, ελψ ε πξνζσξηλή απαζρφιεζε κεηά ην 1999 αληηζηνηρεί ζρεδφλ ζην 3,0% ηνπ ζπλφινπ ησλ κηζζσηψλ, κε εμαίξεζε ην Γηάγξακκα 1 Πεγή: ΔΣΥΔ, ΔΔΓ, Β' ηξηκήλνπ. Δπεμεξγαζία: ΙΝΔ/ΓΣΔΔ-ΑΓΔΓΥ (Γ. Κξεηηθίδεο

78 Γηάγξακκα 2 Πεγή: ΔΣΥΔ, ΔΔΓ, Β' ηξηκήλνπ. Δπεμεξγαζία: ΙΝΔ/ΓΣΔΔ-ΑΓΔΓΥ (Γ. Κξεηηθίδεο). ηνλ αληίπνδα ησλ παξαπάλσ εμειίμεσλ ηνπ επξχηεξνπ δεκφζηνπ ηνκέα δηαθαίλνληαη νη εμειίμεηο ζηνπο κηζζσηνχο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο, δηάγξακκα 2. Δηδηθφηεξα, ν ηδησηηθφο ηνκέαο ηελ εμεηαδφκελε πεξίνδν παξνπζηάδεη ηα πςειφηεξα πνζνζηά ζπκκεηνρήο θαηά ηα έηε φπνπ ν επξχηεξνο δεκφζηνο ηνκέαο έρεη αληίζηνηρα ηα κηθξφηεξα πνζνζηά ζπκκεηνρήο επί ησλ κηζζσηψλ. Δπίζεο, δηαπηζηψλεηαη κία ζπλερή απμαλφκελε ζπκκεηνρή ησλ κφληκα απαζρνινχκελσλ ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα σο πξνο ην ζχλνιν ησλ κηζζσηψλ ηεο νηθνλνκίαο, κε εμαίξεζε ην 2004, ε νπνία ιακβάλεη ηελ κεγαιχηεξε ηηκή (δηάγξακκα 2) θαηά ην ηειεπηαίν έηνο (2006). Αληίζεηα απφ ηνπο κφληκνπο, ε ζπκκεηνρή ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα βαίλεη ζπλερψο κεηνχκελε κε εμαίξεζε ηα έηε 2004 θαη 2005, ελψ θαηά ην ηειεπηαίν έηνο ιακβάλεη ηελ κηθξφηεξε ηηκή. Ζ ζηαδηαθή αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ κφληκα απαζρνινχκελσλ ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα, ε ζηαζεξνπνίεζε ησλ κφληκα απαζρνινχκελσλ ζηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη αληίζηνηρα ε κείσζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα κε ηελ ζηαζεξνπνίεζε απηψλ ζηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα, δηαπηζηψλνληαη θαη απφ ηα παξαθάησ δηαγξάκκαηα 3 & 4 φπνπ απνηππψλεηαη ε ζπκκεηνρή ησλ δχν ηνκέσλ ηεο νηθνλνκίαο ζηηο ζπληζηψζεο ηεο κηζζσηήο απαζρφιεζεο. 77

79 Γηάγξακκα 3 Πεγή: ΔΣΥΔ, ΔΔΓ, Β' ηξηκήλνπ. Δπεμεξγαζία: ΙΝΔ/ΓΣΔΔ-ΑΓΔΓΥ (Γ. Κξεηηθίδεο). Απφ ην παξαπάλσ δηάγξακκα δηαθαίλεηαη φηη ε ζπκκεηνρή ησλ κφληκα απαζρνινχκελσλ ζηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα αλ θαη κεηψλεηαη θαηά 3 πνζνζηηαίεο κνλάδεο έλαληη ηνπ 1999, ελ ηνχηνηο πάλσ απφ 1 ζηνπο 3 κφληκα απαζρνινχκελνπο εξγάδεηαη ζηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα ηελ εμεηαδφκελε πεξίνδν. Γηάγξακκα 4 Πεγή: ΔΣΥΔ, ΔΔΓ, Β' ηξηκήλνπ. Δπεμεξγαζία: ΙΝΔ/ΓΣΔΔ-ΑΓΔΓΥ (Γ. Κξεηηθίδεο) ζνλ αθνξά ηελ ζπκκεηνρή ηνπ επξχηεξνπ δεκφζηνπ ηνκέα ζηνπο πξνζσξηλά 78

80 απαζρνινχκελνπο κηζζσηνχο ηελ ελ ιφγσ πεξίνδν, ε αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο απηψλ θαηά 11 πνζνζηηαίεο κνλάδεο έλαληη ηνπ 1999, ραξαθηεξίδεη ηηο εμειίμεηο ηεο κηζζσηήο απαζρφιεζεο ηελ ελ ιφγσ πεξίνδν. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ηα ηειεπηαία έηε, έλαο ζηνπο ηέζζεξηο πξνζσξηλά απαζρνινχκελνπο εξγάδεηαη ζηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα. Χο θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο πεξηφδνπ κπνξνχκε λα ραξαθηεξίζνπκε φηη ην πνζνζηφ ηφζν ησλ κφληκα φζν θαη ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ, ζηνλ επξχηεξν δεκφζην αιιά θαη ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο ηείλνπλ λα ζπγθιίλνπλ πξνο ηα αληίζηνηρα κέζα πνζνζηά ηνπ ζπλφινπ ησλ κηζζσηψλ, δηαγξάκκαηα 5 & 6. Γηάγξακκα 5 Πεγή: ΔΣΥΔ, ΔΔΓ, Β' ηξηκήλνπ. Δπεμεξγαζία: ΙΝΔ/ΓΣΔΔ-ΑΓΔΓΥ (Γ. Κξεηηθίδεο). Ο επξχηεξνο δεκφζηνο ηνκέαο δηαρξνληθά δηαηεξεί κεγαιχηεξε ηηκή έλαληη ηνπ κέζνπ ηεο νηθνλνκίαο φζνλ αθνξά ην πνζνζηφ ησλ κφληκα απαζρνινχκελσλ ελψ ν ηδησηηθφο ηνκέαο δηαηεξεί κεγαιχηεξε ηηκή έλαληη ηνπ κέζνπ φζνλ αθνξά ην πνζνζηφ ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ. 79

81 Γηάγξακκα 6 Πεγή: ΔΣΥΔ, ΔΔΓ, Β' ηξηκήλνπ. Δπεμεξγαζία: ΙΝΔ/ΓΣΔΔ-ΑΓΔΓΥ (Γ. Κξεηηθίδεο). Οη απνθιίζεηο (ζε απφιπηεο ηηκέο), έλαληη ησλ αληίζηνηρσλ κέζσλ ηεο νηθνλνκίαο ζηνπο κφληκα θαη πξνζσξηλά απαζρνινχκελνπο κηζζσηνχο, θαηά ην ηειεπηαίν έηνο, δηακνξθψλνληαη ζε δχν πνζνζηηαίεο κνλάδεο γηα ηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα θαη κηαο κνλάδαο γηα ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα, έλαληη 6,8 θαη 3,9 κνλάδσλ αληίζηνηρα πνπ ήηαλ ζηελ αξρή ηεο πεξηφδνπ. Ζ δηαρξνληθή εμέιημε ησλ σο άλσ πνζνζηψλ ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο δείρλνπλ λα είλαη εληνλφηεξεο έλαληη ηεο δηαρξνληθήο εμέιημεο ησλ κέζσλ ηεο νηθνλνκίαο θαη λα αθνινπζνχλ ηελ κέζε δηαρξνληθή εμέιημε. Αληίζεηα, ηα πνζνζηά κφληκεο θαη πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο ζηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα ηελ εμεηαδφκελε πεξίνδν, παξνπζηάδνπλ κηα ζηαζεξνπνίεζε γηα κηα πεξίνδν 3 εηψλ ( ), θαηφπηλ αθνινπζνχλ ηελ κέζε δηαρξνληθή εμέιημε ησλ κέζσλ, ελψ δηαθνξνπνηνχληαη απφ απηήλ θαηά ην ηειεπηαίν έηνο. Μέζα απφ ηελ θαη έηνο εμέηαζε ησλ ξνψλ απαζρφιεζεο απνηππψλεηαη ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία δηακνξθψλεηαη ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ αηφκσλ πνπ απνηεινχλ θάζε έηνο ην αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο εξγαζίαο, δειαδή ην κέγεζνο ηεο απαζρφιεζεο. Σν ελ ιφγσ κέγεζνο δελ παξακέλεη ζηαζεξφ θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ έηνπο αιιά ππφθεηηαη ζε κεηαβνιέο, θαζψο ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ απαζρνινχκελσλ ζπλερίδεη λα απαζρνιείηαη δηαηεξψληαο ηελ εξγαζία πνπ είρε θαηά ην πξνεγνχκελν ρξφλν, ελψ 80

82 ην ππφινηπν εμέξρεηαη απφ ηελ απαζρφιεζε, δειαδή κεηαβάιιεηαη πιένλ ε θαηάζηαζή ηνπ, εκπίπηνληαο ζηηο θαηεγνξίεο είηε ησλ αλέξγσλ είηε ησλ κε ελεξγψλ (εθξνέο). Δπηπιένλ, ζην ρξνληθφ δηάζηεκα ην νπνίν κεζνιαβεί κεηαμχ ησλ εξεπλψλ έρνπλ ζπληειεζηεί ήδε κεηαβνιέο, κε απνηέιεζκα ην κέγεζνο ησλ απαζρνινχκελσλ θαηά ηνλ πξνεγνχκελν ρξφλν λα εκθαλίδεηαη δηαθνξνπνηεκέλν, απφ ηνλ αξηζκφ ησλ απαζρνινχκελσλ, ηνπ πξνεγνχκελνπ έηνπο πάλσ ζηνλ νπνίν βαζίδεηαη ε εηήζηα κεηαβνιή ηεο απαζρφιεζεο. Σν έιιεηκκα πνπ δεκηνπξγείηαη ζηελ απαζρφιεζε ιφγσ ηεο εμφδνπ απφ απηήλ, αλαπιεξψλεηαη κε ηελ είζνδν ζε ζέζεηο εξγαζίαο απφ άηνκα πνπ ηνλ πξνεγνχκελν ρξφλν είηε ήηαλ άλεξγα είηε αλήθαλ ζηνλ κε ελεξγφ πιεζπζκφ (εηζξνέο). Ζ δηακφξθσζε δειαδή, ηνπ θαη' έηνπο κεγέζνπο ησλ απαζρνινχκελσλ πξνθχπηεη σο απνηέιεζκα ηνπ αζξνίζκαηνο φζσλ δηαηήξεζαλ ηελ εξγαζία ηνπο απφ ηνλ πξνεγνχκελν ρξφλν θαη ησλ εηζξνψλ ζε ζέζεηο εξγαζίαο, δειαδή ζηελ απαζρφιεζε, απφ ηηο θαηεγνξίεο ησλ αλέξγσλ θαη ησλ κε ελεξγψλ. Ζ δηακφξθσζε ηεο κηζζσηήο απαζρφιε ζεο ζηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα φπσο απηή πξνθχπηεη κέζα απφ ηελ εμέηαζε ησλ «ξνψλ απαζρφιεζεο δίλεηαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα 7. Γηάγξακκα 7 Πεγή: ΔΣΥΔ, ΔΔΓ, Β' ηξηκήλνπ. Δπεμεξγαζία: ΙΝΔ/ΓΣΔΔ-ΑΓΔΓΥ (Γ. Κξεηηθίδεο). πσο δηαπηζηψλεηαη ν αξηζκφο ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ δηαηήξεζαλ ηελ απαζρφιεζή ηνπο απφ ηνλ πξνεγνχκελν ρξφλν κεησλφηαλε θαηά ηα δχν πξψηα έηε 81