ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Ιατρική Ερευνητική Μεθοδολογία» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Ιατρική Ερευνητική Μεθοδολογία» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Ιατρική Ερευνητική Μεθοδολογία» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΝΟΣΟΥ ΤΩΝ ΚΑΤΩ ΑΚΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΥ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ ΟΝΟΜΑ ΦΟΙΤΗΤΗ ΒΕΓΟΥΔΑΚΗ ΓΑΡΥΦΑΛΛΙΑ ΟΝΟΜΑ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΓΕΡΑΣΙΜΙΔΗΣ ΘΩΜΑΣ Μέλη Τριμελούς Επιτροπής Γερασιμίδης Θωμάς, Καθηγητής Χειρουργικής-Αγγειοχειρουργικής Κάρκος Χρήστος, Λέκτορας Αγγειοχειρουργικής Καραμάνος Δημήτριος, Λέκτορας Αγγειοχειρουργικής ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΗΝΑΣ ΕΤΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ

2 Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ-ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΑ 3 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ- ΓΕΝΙΚΟ 5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 6 ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΑΝ 8 Αιτιολογία 8 Παράγοντες κινδύνου 8 Κλινική εικόνα-διάγνωση 10 Θεραπευτική προσέγγιση. 21 ΟΡΙΣΜΟΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ 28 Παθογένεια του ΔΠ 28 Κλινική εικόνα του ΔΠ 31 Διάγνωση 32 Θεραπεία 36 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ 43 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ-ΕΙΔΙΚΟ 46 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 47 ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ 47 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 49 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 68 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 71 2

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ-ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΑ Η παρούσα μελέτη αποτελεί τη διπλωματική μου εργασία στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Ιατρική Ερευνητική Μεθοδολογία της Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ. Ο συνολικός σχεδιασμός της διπλωματικής εργασίας, η συγκέντρωση του υλικού της μελέτης και η συγγραφή της είχαν διάρκεια περίπου ένα έτος. Πάνω απ όλα θα ήθελα να ευχαριστήσω το Θεό για όλα τα αγαθά που μου έδωσε και τη φώτιση που μου παρείχε. Θα ήθελα ιδιαίτερα να ευχαριστήσω τους γονείς μου και τον αδερφό μου για την υποστήριξή τους όλο αυτό το διάστημα. Ακόμα, στο σημείο αυτό, αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω τις θερμότερες ευχαριστίες μου, στον επιβλέποντα της παρούσας διπλωματικής εργασίας, Καθηγητή Χειρουργικής-Αγγειοχειρουργικής κ. Θωμά Γερασιμίδη, για την ανάθεση αυτής της διπλωματικής εργασίας, αλλά και για τη συνεχή επίβλεψη, καθοδήγηση και ηθική συμπαράσταση σε όλα τα στάδια εκπόνησης και συγγραφής της. Είναι ένας άνθρωπος που σέβομαι απεριόριστα και αποτελεί τιμή για μένα η συνεργασία μας. Ιδιαιτέρως επιθυμώ να ευχαριστήσω, τα μέλη της συμβουλευτικής επιτροπής Λέκτορα Αγγειοχειρουργικής κ. Χρήστο Κάρκο και Λέκτορα Αγγειοχειρουργικής κ. Δημήτριο Καραμάνο που βρίσκονταν δίπλα μου για οποιαδήποτε ερώτηση και συμβουλή και με παρότρυναν να μην απογοητεύομαι. Καθοριστική ήταν η βοήθεια της Καθηγήτριας Ιατρικής Στατιστικής κ. Τάνιας Αρβανιτίδου Βαγιωνά καθώς και της Λέκτορα Ιατρικής Στατιστικής κ. Μπετίνας Χάιδιτς, που με τα μαθήματά τους στους μεταπτυχιακούς φοιτητές πάνω στο στατιστικό πακέτο SPSS, διευκόλυναν σημαντικά τη στατιστική επεξεργασία των δεδομένων της μελέτης. Επιθυμώ να τις ευχαριστήσω θερμά. Ειδικά, η κ. Χάιδιτς πρόθυμα δέχθηκε να μου λύσει κάθε απορία και να με καθοδηγήσει για τη σωστή επεξεργασία των αποτελεσμάτων. Επίσης, θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές ευχαριστίες μου στο προσωπικό του αρχείου του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης για την αποδοχή της πρόσβασης μου στους φακέλους εισαγωγών των ασθενών και τη βοήθειά τους για τη συλλογή του υλικού της μελέτης. 3

4 Ακόμη, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τους ειδικευόμενους Αγγειοχειρουργικής της Ε Χειρουργικής κλινικής του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης Θωμά Καλογήρου και Ιωακείμ Γιαγτζίδη για τη πολύτιμη βοήθειά τους στη συλλογή μέρους του υλικού της μελέτης. Τέλος, ευχαριστώ τους ασθενείς που συμμετείχαν στη μελέτη και δέχθηκαν πρόθυμα να συνεργαστούν και να απαντήσουν στις ερωτήσεις μου. 4

5 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ- ΓΕΝΙΚΟ 5

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) έχει λάβει επιδημικές διαστάσεις και μαζί του και ο αυξημένος κίνδυνος επιπλοκών που συνεπάγεται. Μια από τις πιο τρομακτικές επιπλοκές του είναι το διαβητικό πόδι. Ο όρος διαβητικό πόδι περιλαμβάνει ένα μείγμα παθολογικών καταστάσεων, όπως η διαβητική νευροπάθεια, η περιφερική αρτηριακή νόσος, η νευροπάθεια Charcot, τα έλκη στο πόδι, η οστεομυελίτιδα και η ενδεχόμενη αποτρέψιμη κατάληξη, ο ακρωτηριασμός του άκρου. Ο κίνδυνος ενός ατόμου με σακχαρώδη διαβήτη να αναπτύξει κατά τη διάρκεια της ζωής του έλκη στο πόδι αναφέρεται ότι φτάνει το 25%. Υπολογίζεται ότι περισσότερο από ένα εκατομμύριο άτομα με σακχαρώδη διαβήτη χρειάζονται ακρωτηριασμό του σκέλους κάθε χρόνο, κάτι που σημαίνει ότι παγκόσμια κάθε 30 δευτερόλεπτα πραγματοποιείται ένας μείζων ακρωτηριασμός. Ο ακρωτηριασμός σχετίζεται με σημαντική νοσηρότητα και θνησιμότητα και έχει τεράστιες κοινωνικές, ψυχολογικές και οικονομικές συνέπειες. Καθώς η πλειονότητα των ακρωτηριασμών σε σακχαροδιαβητικούς ασθενείς ακολουθεί τη δημιουργία ελκών στο πόδι, είναι σημαντικό να υπάρξουν στρατηγικές προς αυτή την κατεύθυνση. (1) Η ύπαρξη σακχαρώδη διαβήτη αυξάνει την επίπτωση και τη σοβαρότητα της ισχαιμίας του άκρου περίπου δύο με τέσσερις φορές. Δεδομένα από τις μελέτες Framingham και Rotterdam έδειξαν σε αυξημένες αναλογίες απουσία σφυγμών στις αρτηρίες του άκρου ποδός, φυσήματα στις μηριαίες αρτηρίες και ελαττωμένους σφυροβραχιόνιους δείκτες. Η διαβητική περιφερική αρτηριακή νόσος, συχνά προσβάλλει τα περιφερικά αγγεία των άκρων, όπως οι κνημιαίες και οι περονιαίες αρτηρίες, περιορίζοντας την ανάπτυξη παράπλευρου δικτύου και μειώνοντας τις επιλογές για επαναιμάτωση. Έτσι, λοιπόν οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν συμπτωματικές μορφές της νόσου, όπως διαλείπουσα χωλότητα και κριτική ισχαιμία των άκρων και συνεπώς, να υποστούν ακρωτηριασμό. Στη μελέτη Framingham, η παρουσία σακχαρώδη διαβήτη αύξησε τη συχνότητα διαλείπουσας χωλότητας κατά τρεις φορές στους άντρες και περισσότερο από οκτώ φορές στις γυναίκες. Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι η πρώτη αιτία μη τραυματικών ακρωτηριασμών στις Ηνωμένες 6

7 Πολιτείες Αμερικής. Σε ασθενείς από 65 μέχρι 74 ετών, ο σακχαρώδης διαβήτης αυξάνει των κίνδυνο για ακρωτηριασμό πάνω από είκοσι φορές, βάζοντας σε μεγάλο κίνδυνο τους ασθενείς αυτούς να χάσουν το άκρο τους. (2) Η περιφερική αρτηριακή νόσος εμφανίζεται νωρίτερα σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη σε σχέση με ασθενείς χωρίς σακχαρώδη διαβήτη. Ο επιπολασμός της περιφερικής αρτηριακής νόσου σε σακχαροδιαβητικούς είναι 10%, ενώ σε μη σακχαροδιαβητικούς 2.6%. Η ισχαιμία ίσως είναι η αιτία για την ανάπτυξη τροφικών βλαβών στο πόδι, που δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για μολύνσεις. Η συνύπαρξη νευροπάθειας, ισχαιμίας και διαταραχών της λειτουργίας των λευκοκυττάρων στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη ευνοεί την ανάπτυξη σοβαρών και εκτεταμένων μολύνσεων στα κάτω άκρα, που αν δεν αντιμετωπιστούν κατάλληλα, μπορεί να οδηγήσουν σε ακρωτηριασμό και θάνατο. Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη παρουσιάζουν ένα σχετικό κίνδυνο να υποστούν ακρωτηριασμό κατά τη διάρκεια της ζωής τους 15 έως 40 φορές μεγαλύτερο από τα άτομα χωρίς σακχαρώδη διαβήτη. Επίσης, οι ασθενείς με ισχαιμικές και μολυσμένες βλάβες έχουν πιθανότητα να υποστούν ακρωτηριασμό του κάτω άκρου μέχρι και 90 φορές περισσότερο από τους ασθενείς χωρίς ισχαιμία ή μόλυνση. Επιπρόσθετα με τον αυξημένο κίνδυνο να υποστούν ακρωτηριασμό και τα υψηλά ποσοστά θνησιμότητας, μόνο οι μισοί από τους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη που έχουν υποστεί ακρωτηριασμό έχουν ικανοποιητική επανένταξη. (3) Συνεπώς, στο πρώτο μέρος της εργασίας θα αναφερθούμε στην περιφερική αρτηριακή νόσο των κάτω άκρων (ΠΑΝ) και στο σύνδρομο του διαβητικού ποδιού και έπειτα, στο δεύτερο μέρος θα αναπτύξουμε τη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στους ασθενείς με διαβητικό πόδι που εισήχθησαν στην Ε Χειρουργική κλινική του Ιπποκράτειου νοσοκομείου Θεσσαλονίκης για να διαπιστωθεί ο ρόλος της ΠΑΝ στην επιβίωση και στη διατήρηση του σκέλους σε αυτούς τους ασθενείς. 7

8 ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΑΝ Η περιφερική αρτηριακή νόσος (ΠΑΝ) των κάτω άκρων αποτελεί μία από τις τρεις βασικές εκδηλώσεις της αρτηριοσκλήρυνσης (στεφανιαία νόσος, νόσος του καρωτιδικού διχασμού και περιφερική αρτηριοπάθεια των κάτω άκρων). Μάλιστα για μεγαλύτερη ακρίβεια αποκαλείται «χρόνια αποφρακτική αρτηριακή νόσος των κάτω άκρων». Για λόγους ευκολίας έχει επικρατήσει τόσο στην ελληνική όσο και στη διεθνή βιβλιογραφία ο όρος «περιφερική αγγειοπάθεια». (4) Η νόσος ορίζεται ως μερική στένωση ή πλήρης απόφραξη μίας ή περισσότερων από τις αρτηρίες που αιματώνουν τα κάτω άκρα (τελική αορτή, κοινές και έξω λαγόνιες αρτηρίες, κοινές, επιπολής και εν τω βάθει μηριαίες αρτηρίες, ιγνυακές αρτηρίες, πρόσθιες-οπίσθιες κνημιαίες και περονιαίες αρτηρίες) και οφείλεται συνήθως, σε αθηρωμάτωση. Όσον αφορά την κλινική εικόνα, μπορεί να είναι ασυμπτωματική ή να εκδηλώνεται με συμπτώματα μειωμένης παροχής αίματος στα κάτω άκρα σε άσκηση (διαλείπουσα χωλότητα στη βάδιση) ή και σε ηρεμία (προχωρημένα στάδια). (5) Είναι σημαντική η νόσος, αλλά και η έγκαιρη διάγνωση της διότι οι πάσχοντες εμφανίζουν αφενός κίνδυνο ακρωτηριασμού του σκέλους, αφετέρου αυξημένο κίνδυνο συνύπαρξης νόσου στεφανιαίων αρτηριών και καρωτίδων, συνεπώς αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα λόγω αυτών (στηθάγχη, οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου-οεμ και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο-αεε). (6) Αιτιολογία: Η συχνότερη αιτία της ΠΑΝ είναι η αρτηριοσκλήρυνση με ή χωρίς διαβητικό υπόστρωμα (90%). Σπανιότερα αίτια μπορεί να είναι η αποφρακτική θρομβαγγειίτιδα (νόσος Buerger) που προσβάλλει αποκλειστικά καπνιστές συνήθως νεότερης ηλικίας, διάφορες άλλες αγγειίτιδες (πχ νόσος Takayasu), ανευρύσματα (αορτής, μηριαίας, ιγνυακής αρτηρίας) επιπλεγμένα με περιφερική εμβολή, ινομυϊκή δυσπλασία, σύνδρομο παγίδευσης ιγνυακής αρτηρίας, συγγενής ή επίκτητη στένωση αορτής, αγγειακό τραύμα, μετακτινική αγγειίτιδα και σπάνιοι όγκοι. (5) Παράγοντες κινδύνου: Οι πιο καλά μελετημένοι παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με ΠΑΝ αρτηριοσκληρυντικής αιτιολογίας είναι οι ακόλουθοι: - Φυλή: οι έγχρωμοι εμφανίζουν διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης ΠΑΝ σε σχέση με τους λευκούς. 8

9 - Φύλο: η επίπτωση της συμπτωματικής ή ασυμπτωματικής ΠΑΝ είναι μεγαλύτερη στους άνδρες 2/1-3/1 και αυτή η διαφορά είναι εντονότερη σε νεότερες ηλικίες. - Ηλικία: η συχνότητα και η επίπτωση της ΠΑΝ πολλαπλασιάζεται με την αύξηση της ηλικίας και πιο συγκεκριμένα επταπλασιάζεται από την ηλικία στην ηλικία Κάπνισμα: ο κίνδυνος εμφάνισης ΠΑΝ με διαλείπουσα χωλότητα είναι τέσσερις φορές υψηλότερος σε καπνιστές σε σχέση με μη καπνιστές και βρέθηκε επίσης ότι η βαρύτητα της ΠΑΝ σχετίζεται με τον αριθμό των τσιγάρων. Η διακοπή του καπνίσματος επιφέρει μείωση του προϋπάρχοντος αυξημένου κινδύνου. - Σακχαρώδης διαβήτης: Πολλές μελέτες έχουν καταδείξει τη σχέση μεταξύ σακχαρώδους διαβήτη και της εξέλιξης της περιφερικής αρτηριακής νόσου. Ο σακχαρώδης διαβήτης προκαλεί βλάβες στις μεγάλες και μέσου μεγέθους αρτηρίες (μακροαγγειοπάθεια) αλλά και στα τριχοειδή και πιο συγκεκριμένα στη βασική μεμβράνη των τριχοειδών και προτριχοειδών αρτηριολίων προκαλώντας μικροαγγειοπάθεια. Η μικροαγγειοπάθεια σε συνδυασμό με την περιφερική νευροπάθεια διευκολύνει (κυρίως σε άτομα με πολλά χρόνια διαβήτη) ελκώσεις και φλεγμονές στα κάτω άκρα που ενίοτε οδηγούν σε διαβητική γάγγραινα. Εξάλλου, η αρτηριοπάθεια του διαβήτη προκαλεί αθηρωματικές βλάβες που μοιάζουν με τις κλασικές αρτηριοσκληρυντικές, με τη διαφορά ότι η νόσος είναι σαφώς πιο διάχυτη και προσβάλλεται συχνότερα η εν τω βάθει μηριαία αρτηρία και οι αρτηρίες κάτωθεν του γόνατος δημιουργώντας συχνά συνθήκες αδυναμίας επαναιμάτωσης του σκέλους. Επιπλέον, η πρόγνωση της ΠΑΝ σε διαβητικούς ασθενείς είναι χειρότερη και τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων πτωχότερα. Συνολικά, η διαλείπουσα χωλότητα είναι διπλά διαδεδομένη μεταξύ διαβητικών ασθενών σε σχέση με τους μη διαβητικούς. Σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη για κάθε αύξηση της A1C αιμοσφαιρίνης κατά 1% σημειώνεται αντίστοιχη αύξηση 26% του κινδύνου εμφάνισης περιφερικής αρτηριακής νόσου. Την τελευταία δεκαετία, έγκυρες μαρτυρίες έχουν καταδείξει ότι η αντίσταση στην ινσουλίνη παίζει πολύ σημαντικό ρόλο σε μια ομάδα καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνου που περιλαμβάνει την υπεργλυκαιμία, την δυσλιπιδαιμία, την υπέρταση και την παχυσαρκία. Η 9

10 - Αρτηριακή υπέρταση: η αρτηριακή υπέρταση (ΑΥ) σχετίζεται σαφώς με όλες τις μορφές καρδιαγγειακής νόσου. Οι ασθενείς με ΑΥ εμφανίζουν διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης ΠΑΝ. - Δυσλιπιδαιμία: τιμές ολικής χοληστερόλης μεγαλύτερες από 270 mg/dl διπλασιάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης ΠΑΝ. Βεβαίως, ο λόγος της HDL/ολική χοληστερόλη θεωρείται πιο αξιόπιστος δείκτης. Κάποιες μελέτες μάλιστα συσχετίζουν και τα αυξημένα τριγλυκερίδια με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ΠΑΝ. Η λιποπρωτεΐνη α είναι ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για ΠΑΝ. (4,10) - Δείκτες φλεγμονής: η αυξημένη τιμή CRP σχετίζεται με διπλάσιο έως τριπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης ΠΑΝ. (11) - Υπερπηκτικότητα-θρομβοφιλία: ο αυξημένος αιματοκρίτης, οι καταστάσεις υπερπηκτικότητας και ιδίως η αυξημένη τιμή του ινωδογόνου έχουν αναφερθεί ως παράγοντες κινδύνου για θρόμβωση και συσχετίστηκαν με την ΠΑΝ. - Υπερομοκυστεϊναιμία: η υπερομοκυστεϊναιμία εμφανίζεται σε 1% του γενικού πληθυσμού αλλά σε 30% των ασθενών με ΠΑΝ νεαρής ηλικίας. Η υπερομοκυστεϊναιμία θεωρείται ότι τριπλασιάζει τον κίνδυνο εμφάνισης ΠΑΝ. - Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια: η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια τριπλασιάζει τον κίνδυνο εμφάνισης ΠΑΝ. (4) Κλινική εικόνα-διάγνωση: Από τους ασθενείς με ΠΑΝ 20-50% μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί, 10-35% προσέρχονται με συμπτώματα τυπικής διαλείπουσας χωλότητας (ΔΧ), 30-40% με άτυπα ενοχλήματα στα κάτω άκρα και 1-3% με συμπτώματα κρίσιμης ισχαιμίας. (4) Με τον όρο διαλείπουσα χωλότητα (ΔΧ) εννοούμε το άλγος που εμφανίζεται κατά την άσκηση (βάδιση) 10

11 σε μυϊκές ομάδες του κάτω άκρου περιφερικότερα της αρτηριακής στένωσης. Και ενώ σε συνθήκες ηρεμίας η παροχή αίματος και οξυγόνου επαρκεί για να καλύψει τις μεταβολικές ανάγκες της μυϊκής ομάδας, κατά την άσκηση αυξάνονται οι μεταβολικές ανάγκες, αλλά λόγω της αρτηριακής στένωσης και πιθανώς της ανεπαρκούς παράπλευρης κυκλοφορίας, τα κύτταρα οδηγούνται σε αναερόβιο μεταβολισμό και παραγωγή γαλακτικού οξέος και τοξικών ριζών που προκαλούν άλγος στον αντίστοιχο μυ. Έτσι, ο ασθενής ξεκινάει το βάδισμα και αφού διανύσει κάποια απόσταση εμφανίζεται το άλγος, το οποίο εν συνεχεία τον αναγκάζει να διακόψει τη βάδιση. Ο ασθενής συνήθως σε αυτή τη φάση προσποιείται ότι βλέπει κάποια βιτρίνα ή κάτι άλλο και αφού περάσουν κάποια λεπτά και χωρίς να χρειαστεί να καθίσει συνεχίζει το βάδισμα. Αφού διανύσει την ίδια απόσταση θα επανεμφανίσει τα συμπτώματα και θα σταθεί εκ νέου. Για το λόγo αυτό, η νόσος ονομάζεται αλλιώς «νόσος των βιτρινών». Η εντόπιση της ενόχλησης που ξενικά με την άσκηση, η σχέση της με το περπάτημα καθώς και η διάρκεια και η βαρύτητά της είναι συνήθως σταθερά στον κάθε ασθενή. Επιδείνωση των συμπτωμάτων σε ασθενή με προηγουμένως σταθερή ΔΧ συνήθως υποδηλώνει απόφραξη μιας προηγουμένως στενωμένης αρτηρίας ή απόφραξη κάποιου από τους μείζονες παράπλευρους κλάδους που παρακάμπτουν την απόφραξη. Η εμφάνιση της διαλείπουσας χωλότητας εξαρτάται από το είδος, την έκταση της βλάβης και το μέγεθος της φυσικής άσκησης. Το σύμπτωμα της ΔΧ εμφανίζεται σε συγκεκριμένη απόσταση από την έναρξη βάδισης, όσο δε μικρότερη είναι αυτή η απόσταση τόσο βαρύτερη και η ΠΑΝ, δηλαδή πιο εκτεταμένες οι στενώσεις και πιο πτωχό το παράπλευρο δίκτυο. Το σύμπτωμα της ΔΧ εξαφανίζεται μερικά δευτερόλεπτα ως και έως και 10 λεπτά από τη διακοπή της βάδισης ακόμα και σε όρθια θέση- για να επανεμφανιστεί ύστερα από ίδια απόσταση βάδισης. Η απόσταση που εκλύει το άλγος εξαρτάται από το ρυθμό βάδισης, την κλίση του εδάφους, τη συναισθηματική φόρτιση αλλά και την εξωτερική θερμοκρασία. Χαρακτηριστικά το άλγος της ΔΧ δεν εμφανίζεται σε ηρεμία. Άλλα συμπτώματα της ΠΑΝ μπορεί να είναι η σεξουαλική (στυτική) δυσλειτουργία, άλγος ηρεμίας στο κάτω άκρο και εξέλκωση ή και γάγγραινα σε προχωρημένα στάδια. Από την κλινική εξέταση μπορεί να αναγνωριστούν κατά την επισκόπηση σημεία χρόνιας ισχαιμίας, όπως στιλπνό και λείο δέρμα 11

12 στα κάτω άκρα, απόπτωση τριχών, εύθρυπτα νύχια συχνά με ονυχομυκητίαση, ωχρότητα ή και ισχαιμική ερυθρότητα με ψυχρότητα του άκρου σε προχωρημένα στάδια. Κατά την ακρόαση μπορεί να εντοπιστεί συστολικό φύσημα λαγονίων ή μηριαίων αρτηριών ενδεικτικό αρτηριακής στένωσης. Κατά την ψηλάφηση των περιφερικών σφύξεων (μηριαίες, ιγνυακές, πρόσθιες και οπίσθιες κνημιαίες) μπορεί να διαπιστωθεί μείωση ή και εξάλειψη του σφυγμού σε κάποιες από αυτές, επίσης ένδειξη στένωσης ή απόφραξης κεντρικότερης αρτηρίας. Η ΠΑΝ διακρίνεται σε τέσσερα κλινικά στάδια κατά Fontaine με βάση τη βαρύτητα της κλινικής κατάστασης. Η κλινική αυτή σταδιοποίηση υπαγορεύει με σχετική ακρίβεια την επιβαλλόμενη θεραπεία και επιπλέον προκαθορίζει τη πρόγνωση του ασθενούς, αλλά και του σκέλους. (5) Τα στάδια κατά Fontaine είναι τα εξής: Στάδιο I: Καμιά κλινική εκδήλωση (ασυμπτωματικός ασθενής) με ύπαρξη τοιχωματικών αρτηριακών βλαβών (συνήθως τυχαίο κλινικό ή αγγειογραφικό εύρημα αρτηριακής στένωσης). Σταδιο II: Διαλείπουσα χωλότητα (ανεπάρκεια αιματώσεως μετά από μυϊκή δραστηριότητα) IIα: ήπια ΔΧ σε απόσταση μεγαλύτερη των 100 μέτρων IIβ: σοβαρή ΔΧ σε απόσταση μικρότερη των 100 μέτρων Στάδιο III: Άλγος ηρεμίας (ανεπάρκεια αιματώσεως χωρίς μυϊκή δραστηριότητα) Στάδιο IV: Γάγγραινα (εξελκώσεις, δερματικές αλλοιώσεις, ιστικές νεκρώσεις) IVα: χωρίς άλγος ηρεμίας IVβ: με άλγος ηρεμίας Τα στάδια I και II κατά Fontaine περιλαμβάνουνε ισχαιμία μόνο κατά την άσκηση, ενώ τα στάδια III και IV περιλαμβάνουνε ισχαιμία και κατά την ηρεμία. Η προχωρημένη ισχαιμία (κλινικά στάδια κατά Fontaine III και IV) παρουσιάζεται με άλγος ηρεμίας. Αυτό περιλαμβάνει ισχαιμικό άλγος κατά την ανάπαυση που χαρακτηρίζεται από καύσο ή και μερικές φορές από αίσθημα αιμωδιών που περιορίζεται στα δάκτυλα των ποδιών και το πρόσθιο τμήμα 12

13 του άκρου ποδός. Το άλγος ξεκινά συνήθως λίγες ώρες μετά την ανάληψη του άκρου από πρηνή θέση και ανακουφίζεται με την τοποθέτησή του σε καθιστική θέση. Εμφανίζεται επίσης συχνά στον άκρο πόδα και την ποδική καμάρα και είναι εντονότερο όταν το πόδι είναι υπερυψωμένο τη νύχτα στο κρεβάτι. Το σύμπτωμα αυτό πρέπει να διαφοροδιαγνωστεί από τις κράμπες κατά τη διάρκεια του ύπνου που είναι σχετικά συνήθεις μεταξύ ηλικιωμένων. Οι κράμπες κατά τη διάρκεια της νύχτας επηρεάζουν κυρίως τον μυ της γαστροκνημίας (παρ όλο που μπορούνε να συμπεριλάβουνε και τους μύες του άκρου ποδός), φαίνεται να προκαλούνται άμεσα από διαταραχή της κυκλοφορίας στο άκρο και σίγουρα δε φέρουνε τις ίδιες προγνωστικές επιπλοκές που φέρει το άλγος ηρεμίας σε ισχαιμία. Στην πράξη ο κλινικός γιατρός πρέπει να διαφοροδιαγνώσει το νευροπαθητικό από τον ισχαιμικό πόνο. Ο νευροπαθητικός πόνος εντοπίζεται στην πρόσθια επιφάνεια της κνήμης, είναι καυστικός, εντονότερος τη νύχτα και υφίεται με την άσκηση. Η κλινική εξέταση αναδεικνύει καλά ψηλαφητές σφύξεις, διατεταμένες φλέβες και κατά κανόνα ερυθρό και θερμό σκέλος. Σε αντίθεση ο ισχαιμικός πόνος διακρίνεται όπως αναφέρθηκε σε διαλείπουσα χωλότητα και άλγος ηρεμίας. Ο πόνος της ΔΧ είναι συσφιγκτικός, εμφανίζεται μετά από μυϊκή εργασία, εντοπίζεται κυρίως στην γαστροκνημία ή στον μηρό ή στο γλουτό (ανάλογα με το ύψος της βλάβης) και υποχωρεί με την ανάπαυση. Οι σφύξεις στην περιφέρεια είναι αδύναμες ή αψηλάφητες και το σκέλος μπορεί να είναι ψυχρότερο και ωχρότερο σε σχέση με το φυσιολογικό. Το άλγος ηρεμίας εμφανίζεται χωρίς μυϊκή δραστηριότητα, είναι εντονότερο κατά τη νύχτα και στην ανάρροπη θέση ενώ το άκρο είναι ψυχρό, ωχρό και άσφυγμο. (12-15) Στην ΠΑΝ ανάλογα με την κύρια εντόπιση διακρίνονται τρεις τύποι: (14,16) 1. Αορτολαγόνια απόφραξη-τύπος λεκάνης: Η εντόπιση αφορά την κοιλιακή αορτή κάτω από τις νεφρικές αρτηρίες, τις κοινές λαγόνιες, τις έσω και έξω λαγόνιες μέχρι το συμβατικό όριο του βουβωνικού συνδέσμου. Η εντόπιση αυτή μπορεί να είναι μεμονωμένη ή σε διάφορους συνδυασμούς μεταξύ τους που καθορίζουν τους 4 μορφολογικούς τύπους, ανάλογα με το βαθμό βαρύτητας της βλάβης: 13

14 Τύπος Ι: Πλήρης απόφραξη του διχασμού της αορτής. Το κλασσικό σύνδρομο Leriche 4%. Τύπος ΙΙ: Στένωση της αορτής, απόφραξη της μιας κοινής λαγονίου και στένωση της άλλης κοινής λαγονίου αρτηρίας ή στένωση και των δύο κοινών λαγονίων αρτηριών 13%. Τύπος ΙΙΙ: Στένωση της μιας κοινής λαγονίου αρτηρίας και στένωση ή απόφραξη της μιας ή και των δύο έξω λαγονίων αρτηριών χωρίς σημαντική συμμετοχή της κοιλιακής αορτής 23%. Τύπος IV: Στένωση ή απόφραξη μιας κοινής ή μιας έξω λαγονίου αρτηρίας χωρίς σημαντική συμμετοχή των άλλων λαγονίων αρτηριών και της κοιλιακής αορτής 60%. Μεγάλο ποσοστό των ασθενών που πάσχουν από αορτολαγόνιο απόφραξη έχουν βλάβες και στα αγγεία και των άλλων επιπέδων, κυρίως στην επιπολής μηριαία αρτηρία. Αφορά περίπου το 30% των ασθενών και στους μισούς από αυτούς η βλάβη είναι αμφοτερόπλευρη. Η συνηθέστερη ηλικία προσβολής είναι η 6η δεκαετία της ζωής (50-60 ετών) και οι άνδρες πάσχουν πολύ συχνότερα από τις γυναίκες. (4/1-19/1). Η δυνατότητα ικανοποιητικής παράπλευρης επικοινωνίας προς τα κάτω άκρα είναι μεγάλη. Οι περισσότεροι ασθενείς βρίσκονται στο στάδιο διαλείπουσας χωλότητας που περιλαμβάνει τον μηρό, τον γλουτό και τη γαστροκνημία, αλλά που συνήθως δεν υποχρεώνει τον ασθενή σε πλήρη διακοπή της βαδίσεως όταν η εντόπιση της νόσου αφορά αποκλειστικά το αορτολαγόνιο επίπεδο. Υποδύεται τον πόνο της οσφυαλγίας και πρέπει να διαφοροδιαγνωσθεί με προσοχή από την ισχιαλγία. Τα συμπτώματα μπορεί να παραμένουν σταθερά για χρόνια, μπορεί δε ακόμα και να βελτιωθούν καθώς αυξάνεται η παράπλευρη κυκλοφορία με την άσκηση και τη διακοπή του καπνίσματος, όσο αυτά διαρκούν. Η εμφάνιση ισχαιμίας που να απειλεί το άκρο σε ακρωτηριασμό είναι εξαιρετικά σπάνια σε αποκλειστική εντόπιση στο αορτολαγόνιο επίπεδο. Αιφνίδια εμφάνιση κυανωτικού ή κυανωτικών δακτύλων ή κυανωτικής δικτυακής δερματικής εμφανίσεως μπορεί να είναι αποτέλεσμα μετακινήσεως μικροεμβόλων από εξελκωμένες αθηροσκληρυντικές πλάκες και η ενσφήνωσή τους σε ανάλογες περιοχές που μπορεί να οδηγήσουν σε γάγγραινα (trashfoot). 14

15 2. Μηροϊγνυακή απόφραξη-τύπος μηρού: Η εντόπιση της χρόνιας αρτηριακής αποφρακτικής νόσου των κάτω άκρων στο επίπεδο του μηρού είναι η συχνότερη θέση με ποσοστό 50%. Οι άνδρες πάσχουν συχνότερα (6-10/1) και η μέση ηλικία είναι 55 ετών. Η έναρξη των συμπτωμάτων είναι κατά κανόνα ετερόπλευρη αλλά το 75% των ασθενών θα εμφανίσουν συμπτωματολογία και από το άλλο πόδι σε 4-5 χρόνια. Η μηροϊγνυακή απόφραξη συνδυάζεται με τα άλλα επίπεδα σε ποσοστό περίπου 40% με τον τύπο της λεκάνης, και σε ποσοστό περίπου 40% με τον περιφερικό τύπο. Οι ιδιαιτερότητες της αποφράξεως σε αυτό το επίπεδο είναι: Η απόφραξη της επιπολής μηριαίας αρτηρίας μπορεί να είναι μικρού μήκους (σε ποσοστό ασθενών 20%) ή ολική (σε ποσοστό ασθενών 60%) με ενδιάμεσες μορφές. Όταν η απόφραξη της επιπολής μηριαίας αρτηρίας παραμείνει μερική η επιπολής μηριαία αρτηρία μετατρέπεται από αγγείο μεταφοράς σε αγγείο παράπλευρης κυκλοφορίας. Η απόφραξη της επιπολής μηριαίας αρτηρίας συνοδεύεται από στένωση της έκφυσης της εν τω βάθει μηριαίας αρτηρίας σε ποσοστό περίπου 50%. Η δυνατότητα αναπτύξεως παράπλευρης κυκλοφορίας είναι μικρότερη απ' ότι στο αορτολαγόνιο επίπεδο. Η αγγειογραφία δεν αναδεικνύει το σύνολο των βλαβών όταν γίνεται σε δύο επίπεδα. Η συνηθέστερη κλινική εκδήλωση είναι η διαλείπουσα χωλότητα της γαστροκνημίας αποτέλεσμα αποκλειστικά της απόφραξης ή στένωσης της επιπολής μηριαίας αρτηρίας. Η κρίσιμη ισχαιμία που εκδηλώνεται με άλγος ηρεμίας, εξελκώσεις ή γάγγραινα παρατηρείται μόνο σε περίπτωση πολυεστιακής προσβολής που εκτός από την επιπολής μηριαία αρτηρία περιλαμβάνει και τις αρτηρίες του αορτολαγόνιου επιπέδου ή και τις αρτηρίες της κνήμης. Το άλγος ηρεμίας εντοπίζεται αποκλειστικά στον άκρο πόδα και στην ποδική καμάρα και είναι εντονότερο όταν το πόδι είναι υπερυψωμένο την νύχτα στο κρεβάτι. Οι νυκτερινοί πόνοι στην γαστροκνημία μπορεί να είναι αποτέλεσμα και άλλων καλοηθέστερων καταστάσεων όπως είναι οι νυκτερινές κράμπες και δεν πρέπει να συγχέονται με τον πόνο της αρτηριακής ισχαιμίας. Τα ενοχλήματα που αναφέρουν συχνά οι ασθενείς είναι οι παραισθησίες και το 15

16 αίσθημα ψύχους. Οι μισοί περίπου ασθενείς που παραπονούνται για συμπτωματολογία στο ένα πόδι παρουσιάζουν κλινικά ευρήματα και από το άλλο πόδι. Το χαρακτηριστικότερο σημείο είναι η έλλειψη σφύξεων στην ιγνυακή αρτηρία και τις κνημιαίες αρτηρίες. Οι προοπτικές μελέτες παρακολουθήσεως των ασθενών έδειξαν ότι ασθενείς με διαλείπουσα χωλότητα υπέστησαν ακρωτηριασμό 7% σε 5 χρόνια ή 2% σε 10 χρόνια. Είναι δε φυσιολογικό πως όσο η συμπτωματολογία εξελίσσεται στα στάδια κατά Fontaine ο κίνδυνος ακρωτηριασμού αυξάνει. Περισσότεροι από 50% των ασθενών που δεν χειρουργήθηκαν παρ' όλο που είχαν συμπτώματα απειλητικά για το άκρο θα ακρωτηριαστούν σε λίγους από την εμφάνιση της νόσου. 3. Η νόσος των αρτηριών της κνήμης- Ο περιφερικός τύπος: Αφορά τις αρτηρίες περιφερικότερα από τον τριχασμό της ιγνυακής αρτηρίας. Αρτηριοσκληρυντικής αιτιολογίας είναι το 20% των αποφράξεων σε αυτόν τον τύπο, ενώ φαίνεται ότι συχνότερα παρατηρούνται η αποφρακτική θρομβαγγειίτιδα (νόσος του Burger) που έχει άμεση σχέση με το κάπνισμα, η διαβητική αγγειοπάθεια και οι αγγειίτιδες άλλης αιτιολογίας. Η κλινική συμπτωματολογία χαρακτηρίζεται από πόνο στην γαστροκνημία, παραισθησίες, υπαισθησίες και πρώιμες τροφικές διαταραχές. Ψηλαφητά ανευρίσκονται οι αρτηρίες κεντρικά αλλά δεν ψηλαφώνται περιφερικά. Τα υποκειμενικά συμπτώματα μπορεί να λείπουν εάν έστω και μία αρτηρία από τις τρεις της κνήμης έχει καλή βατότητα μέχρι την περιφέρεια. (14) Στη διάγνωση της ΠΑΝ συνεισφέρουν σημαντικά το ιστορικό και η κλινική εικόνα, όπως προαναφέρθηκε. Επειδή, όμως, πολλοί ασθενείς είναι ασυμπτωματικοί και επειδή στους συμπτωματικούς ασθενείς η ΔΧ είναι αρκετά υποκειμενικό ενόχλημα, για την ακριβή διάγνωση της ΠΑΝ, αλλά κυρίως για την αξιολόγηση της βαρύτητάς της, χρειάζεται μια πιο αντικειμενική διαγνωστική προσέγγιση. Αυτή γίνεται με τη μέτρηση του σφυροβραχιόνιου δείκτη-σβδ. Ως ΣΒΔ ορίζεται ο λόγος της αρτηριακής πίεσης (ΑΠ) των κάτω άκρων προς την ΑΠ των άνω άκρων. (εικόνα 1) Κάθε αιμοδυναμικά σημαντική στένωση του αγγειακού άξονα μεταξύ άνω και κάτω άκρων μπορεί να προκαλέσει πτώση της ΑΠ. Η μέτρηση και αξιολόγηση αυτής της πτώσης της ΑΠ στα κάτω άκρα μπορεί να οδηγήσει σε πρώιμη 16

17 διάγνωση ΠΑΝ. (5) Τιμές ΣΒΔ>0.9 θεωρούνται φυσιολογικές. Τιμές συσχετίζονται με ήπια ή μετρίου βαθμού ΠΑΝ και τιμές<0.4 συνεπάγονται σοβαρή ΠΑΝ. (17,18) Οι μετρήσεις αυτές γίνονται με Doppler. Οι αρτηρίες μερικών ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια ή άλλες καταστάσεις που προκαλούν έντονη επασβέστωση των αρτηριών (αρτηριοσκλήρυνση Mockenbek), δεν έχουν ελαστικότητα και είναι ανένδοτες, με αποτέλεσμα να λαμβάνονται ψευδώς υψηλές ΑΠ στα σφυρά, οπότε μετριέται ΣΒΔ>1.4 και το αρτηριακό σήμα δεν εξαφανίζεται σε πίεση ακόμη και 300 mmhg με αποτέλεσμα ο δείκτης να θεωρείται αναξιόπιστος. Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος εναλλακτικά χρησιμοποιείται ο δακτυλοβραχιόνιος αρτηριακός δείκτης (ΔΒΔ) με μέτρηση της ΑΠ στις δακτυλικές αρτηρίες των κάτω άκρων. ΔΒΔ>0.7 θεωρείται φυσιολογικός, ενώ ΔΒΔ<0.2 ανευρίσκεται σε κρίσιμη ισχαιμία. Επιπλέον, σε αυτούς τους ασθενείς, για την ορθή διάγνωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί η διαδερμική οξυμετρία και το υπερηχογράφημα των αρτηριών. Άλλες περιπτώσεις στις οποίες χρειάζεται προσοχή στη μέτρηση του ΣΒΔ είναι σε ασθενείς με πιθανές στενώσεις υποκλειδίων αρτηριών ή ανώνυμης αρτηρίας, οπότε λαμβάνονται ψευδώς χαμηλές πιέσεις στα άνω άκρα. Κάποιες μελέτες έχουν συσχετίσει το ΣΒΔ με τα στάδια της ΠΑΝ. ΣΒΔ ανευρίσκεται συνήθως σε ΔΧ αλλά και σε ασυμπτωματικούς ασθενείς με περιορισμένη δραστηριότητα ή καλή παράπλευρη κυκλοφορία. ΣΒΔ αντιστοιχεί συνήθως σε άλγος ηρεμίας και ΣΒΔ<0.2 σε απώλεια ιστού. Επιπλέον σημαντική μεταβολή στον ΣΒΔ θεωρείται η αύξησή του πάνω από 0.15 (πχ ύστερα από χειρουργική επέμβαση). Σε μερικές περιπτώσεις, ιδίως σε μεμονωμένες στενώσεις στις λαγόνιες αρτηρίες, ενδέχεται ο ΣΒΔ σε ηρεμία να μετριέται φυσιολογικός, αλλά ο ασθενής να αναφέρει συμπτώματα ΔΧ. Αυτό εξηγείται διότι ενίοτε η παράπλευρη κυκλοφορία σε ηρεμία αρκεί για να εξασφαλίσει ΣΒΔ φυσιολογικό. Σε άσκηση, όμως, όπου αυξάνεται τόσο η παροχή όσο και οι περιφερικές ανάγκες των ιστών, αυτή η στένωση καθίσταται αιμοδυναμικά σημαντική προκαλώντας μείωση του ΣΒΔ. Έτσι, στο άμεσο χρονικό διάστημα μετά την άσκηση (βάδιση μέχρι την εμφάνιση ΔΧ) θα παρατηρηθεί μια πτώση του ΣΒΔ σε σχέση με το ΣΒΔ προ της έναρξης της άσκησης. Αν η πτώση αυτή είναι >15-20%, θεωρείται σημαντική και θέτει τη διάγνωση ΠΑΝ. 17

18 Η σημασία του ΣΒΔ συνοψίζεται στα παρακάτω: Επιβεβαιώνει την κλινική διάγνωση της ΠΑΝ σε συμπτωματικούς ασθενείς (ΣΒΔ<0.9 έχει 95% ευαισθησία να διαγνώσει ΠΑΝ που έχει θετικά ευρήματα σε αγγειογραφία). Ανιχνεύει ΠΑΝ σε ασυμπτωματικούς ασθενείς (πρώιμη διάγνωση), αλλά και σε ασθενείς περιορισμένης δραστηριότητας. Βοηθά στη διαφορική διάγνωση ασθενών με άτυπα ενοχλήματα των κάτω άκρων (100% ειδικότητα στο να αναγνωρίσει απουσία ΠΑΝ). Βοηθά στη διευκρίνιση της πρόγνωσης ασθενών με ΠΑΝ. ΣΒΔ<0.9 σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακό επεισόδιο και καρδιαγγειακή θνητότητα (ΑΕΕ, ΟΕΜ) 3-6 φορές. (19-21) Επιπλέον, ο ΣΒΔ σχετίζεται με την πρόγνωση του σκέλους. Όσο μικρότερος είναι τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος μείζονος ακρωτηριασμού. Βοηθάει στην αναγνώριση της κρίσιμης ισχαιμίας, όπου χρειάζεται επιθετική θεραπεία για διάσωση του σκέλους. Βοηθάει στην εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της εφαρμοσμένης θεραπείας. Ενδείξεις μέτρησης του ΣΒΔ σύμφωνα με το TASC: 1. σε όλους τους ασθενείς που αναφέρουν συμπτώματα στα κάτω άκρα σε προσπάθεια 2. σε ασθενείς ετών που έχουν κάποιο παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο (ιδίως σακχαρώδη διαβήτη ή κάπνισμα) 3. σε ασθενείς>70 ετών. Εικόνα 1: μέτρηση του ΣΒΔ. 18

19 Προχωρημένο στάδιο αρτηριοπάθειας αποτελεί η κρίσιμη ισχαιμία. Ο όρος καθιερώθηκε το 1990 από το European Consensus Document on Limb Ischemia με τα εξής κριτήρια μόνα τους ή σε συνδυασμό: 1. Συνεχές άλγος ηρεμίας που δεν υποχωρεί με συμβατικά μέσα αναλγησίας 2. Και/ή εξελκώσεις ή γάγγραινα του άκρου ποδός ή των δακτύλων 3. Συστολική αρτηριακή πίεση στο ύψος των σφυρών κάτω του 50 mmhg. (14) Με τον όρο κρίσιμη ισχαιμία εννοούμε μια μορφή σοβαρής χρόνιας ΠΑΝ που χαρακτηρίζεται από άλγος ηρεμίας ή ισχαιμική εξέλκωση-γάγγραινα, όπου τα συμπτώματα να χρονολογούνται από δυο εβδομάδες τουλάχιστο. Η διάγνωση πρέπει πάντα να επιβεβαιώνεται από μέτρηση του ΣΒΔ, η δε πίεση στα σφυρά είναι <50 mmhg (ή δακτυλική πίεση <30 mmhg), όταν πρόκειται για άλγος ηρεμίας, ή κατά άλλους ο ΣΒΔ είναι <0.4. (22) Στις περιπτώσεις με εξέλκωση ή γάγγραινα κρίσιμη ισχαιμία θεωρείται όταν η πίεση στα σφυρά είναι <70 mmhg (ή δακτυλική πίεση <50 mmhg) και αυτό γιατί για την επούλωση χρειάζεται υψηλότερη πίεση από αυτή που χρειάζεται για τη διατήρηση ακέραιου δέρματος. Άρα, ο όρος της κρίσιμης ισχαιμίας συμβαδίζει με τα στάδια III και IV κατά Fontaine. Η σημασία του κλινικού αυτού όρο έγκειται στα παρακάτω: 1. περιγράφει ακριβώς τη σοβαρότερη μορφή χρόνιας ΠΑΝ. 2. οι ασθενείς με κρίσιμη ισχαιμία έχουν πολύ αυξημένο κίνδυνο ακρωτηριασμού, ΑΕΕ, ΟΕΜ και θνητότητας και χρειάζονται άμεση συνολική αντιμετώπιση με τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου και ανάλογη επιθετική θεραπεία για διάσωση του σκέλους, αλλά κυρίως αποφυγή των επιπλοκών της πιθανής συνυπάρχουσας νόσου των στεφανιαίων αρτηριών και των καρωτίδων. 3. από τους ασθενείς που εμφανίζουν κρίσιμη ισχαιμία: 25% χρειάζονται (ή αποδέχονται μόνο) συντηρητική θεραπεία, 25% οδηγούνται σε πρωτοπαθή ακρωτηριασμό και 50% χρειάζονται επέμβαση επαναιμάτωσης. Στο πρώτο έτος μετά την αρχική διάγνωση 25% έχουν αποβιώσει, 25% έχουν βελτιωθεί χωρίς να βρίσκονται σε κρίσιμη ισχαιμία, 20% παραμένουν σε κρίσιμη ισχαιμία και 30% έχουν υποστεί ακρωτηριασμό. 19

20 4. διακρίνει σαφώς τη σοβαρή αυτή κατάσταση από την επείγουσα οξεία ισχαιμία, η οποία ορίζεται ως η αιφνίδια μείωση της αρτηριακής παροχής του άκρου που θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητά του και χαρακτηρίζεται από έντονη συμπτωματολογία που οδηγεί τον ασθενή σύντομα στο νοσοκομείο. (4) Στη διάγνωση της ΠΑΝ βοηθάει και η κλινική δοκιμασία κατά Ratschow. Ο ασθενής σε ύπτια θέση ανασηκώνει τα κάτω άκρα σε γωνία 90 0 και περιστρέφει τα πέλματα για 2-3 λεπτά. Μετά τα κρεμά κάθετα στο εξεταστικό κρεβάτι. Αν στην ανάρροπη θέση εμφανιστεί έντονη ωχρότητα ή πόνος, η δοκιμασία θεωρείται θετική. Αν στην κατακόρυφη θέση καθυστερήσει η εμφάνιση της (φυσιολογικής) αντιδραστικής υπεραιμίας ή της επαναπλήρωσης των φλεβών πάνω δευτερόλεπτα, η δοκιμασία θεωρείται παθολογική. Από τις παρακλινικές εξετάσεις, ιδιαίτερη σημασία κατέχει η χρήση του υπερηχητικού αιματοταχυμέτρου (Doppler). Το ακουστικό σήμα, αλλά και η καταγραφή του κύματος δίνουν σημαντικότατες πληροφορίες για την κατάσταση των εξεταζόμενων αρτηριών. Φυσιολογικά η κυματομορφή είναι τριφασική. Καταγραφή μονοφασικού σήματος σημαίνει κεντρικότερη αιμοδυναμικά σημαντική στένωση ή περιφερικότερη απόφραξη της αρτηρίας. Το Doppler αποτελεί το βασικότερο εργαλείο για κάθε αγγειοχειρουργό και χρησιμοποιείται για τη μέτρηση και του ΣΒΔ. Επιπλέον πληροφορίες του απλού Doppler λαμβάνουμε από το υπερηχογράφημα Dupplex scan και το έγχρωμο υπερηχογράφημα (CDS ή Tripplex). Οι απεικονιστικές αυτές εξετάσεις μας δίνουν πληροφορίες για την ανατομική θέση και μορφολογία των αγγειακών στενώσεων (αθηρωματικές πλάκες, ομαλές, ανώμαλες, εξελκωμένες, παρουσία θρόμβου κλπ), αλλά και για τις ταχύτητες ροής (κυματομορφή, απόλυτη τιμή, κατεύθυνση). Ως αναίμακτες, θεωρούνται ως εξετάσεις εκλογής στις περισσότερες περιπτώσεις για αρχική διάγνωσης της ΠΑΝ. Τα τελευταίας τεχνολογίας μηχανήματα υπερήχων έχουν δυνατότητα τρισδιάστατης ανασύστασης της εικόνας που λαμβάνουν, υποκαθιστώντας εν μέρει αιματηρές εξετάσεις όπως η κλασική αγγειογραφία. Η διαδερμική οξυμετρία εφαρμόζεται κυρίως σε προχωρημένα στάδια ΠΑΝ (εξέλκωση, γάγγραινα) για να εκτιμηθεί η οξυγόνωση των ιστών και η 20

21 δυνατότητα επούλωσης του ισχαιμικού έλκους κυρίως σε διαβητικούς ασθενείς όπου ο ΣΒΔ αδυνατεί να εκτιμήσει την αιμοδυναμική κατάσταση. Τιμές <30 mmhg (TcO 2 ) είναι απαγορευτικές για επούλωση. Ο κυλιόμενος τάπητας (walking treadmill) αποτελεί σημαντικό βοήθημα στην αντικειμενική εκτίμηση της ΔΧ και χρησιμοποιείται για την ακριβή εκτίμηση του ΣΒΔ ύστερα από κόπωση. Η αξονική αγγειογραφία (multislice CT angiography) με τρισδιάσταση ανασύσταση σε πολυτομικό αξονικό τομογράφο μπορεί να απεικονίσει το αγγειακό δένδρο από την αορτή μέχρι την ιγνυακή αρτηρία με μεγάλη ακρίβεια. Με ειδικό λογισμικό μπορεί να αποτυπωθεί το εκμαγείο των αρτηριών και να συγκεντρωθούν πολύτιμες πληροφορίες για στενώσες ή αποφράξεις των εξεταζόμενων αρτηριών. Συνήθως, όμως, δεν αποτελεί εξέταση εκλογής για προεγχειρητικό σχεδιασμό της ΠΑΝ, κυρίως για βλάβες κάτωθεν του βουβωνικού συνδέσμου. Αντιθέτως είναι εξέταση εκλογής για ανευρύσματα αορτής, λαγονίων, μηριαίων και ιγνυακών αρτηριών. Πλεονέκτημα αποτελεί το ότι πρόκειται για αναίμακτη εξέταση, αλλά απαιτεί χορήγηση ιωδιούχου σκιαστικού (αντένδειξη σε ΧΝΑ). Στους διαβητικούς ασθενείς με επασβέστωση του μέσου χιτώνα η μέθοδος μειονεκτεί. Η μαγνητική αγγειογραφία αποτελεί αναίμακτη εξέταση, που δεν απαιτεί χορήγηση ιωδιούχου σκιαστικού, και χρησιμοποιεί ως σκιαγραφικό μέσο γαδολίνιο (ασφαλέστερο σε ΧΝΑ). Μπορεί να απεικονίσει με ακρίβεια το εκμαγείο των αρτηριών από την αορτή μέχρι και τον τριχασμό της ιγνυακής. Λόγω του υψηλού κόστους δεν αποτελεί εξέταση εκλογής, παρά μόνο επί ΧΝΑ. Η κλασική αγγειογραφία αποτελεί αιματηρή εξέταση που διενεργείται με καθετηριασμό της μηριαίας αρτηρίας και χορήγηση ιωδιούχου σκιαστικού ή εναλλακτικά γαδολίνιου ενδαρτηριακώς. Αποτελεί εξέταση εκλογής για τη προεγχειρητική εκτίμηση και τον σχεδιασμό της μεθόδου αντιμετώπισης της ΠΑΝ. Επιπλέον, αγγειογραφία διενεργείται διεγχειρητικώς σε όλες τις ενδαγγειακές επεμβάσεις για εντοπισμό των στενώσεων και επιβεβαίωση του αποτελέσματος. Θεραπευτική προσέγγιση: α. ΔΧ: βασικός θεραπευτικός στόχος στους ασθενείς με ΔΧ είναι να ανακουφιστούν από το άλγος στη βάδιση, να αυξηθεί η απόσταση βάδισης και να βελτιωθεί η λειτουργικότητά τους. Επιπλέον 21

22 στόχος είναι να μειωθεί η πιθανότητα επιδείνωσης και μετάβασης σε βαρύτερα στάδια ΠΑΝ και η πιθανότητα ακρωτηριασμού. Τέλος, πρωταρχικός στόχος πρέπει να είναι η τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου για καρδιαγγειακό επεισόδιο και έτσι η μείωση της θνητότητας. Η άσκηση βελτιώνει τη μέγιστη απόσταση βάδισης 150%, όταν ακολουθηθεί για διάστημα 3-12 μηνών. (23) Ενδεικνυόμενη μορφή άσκησης σε ασθενείς με ΔΧ είναι υπό επίβλεψη βάδιση σε κυλιόμενο τάπητα με ρυθμό 3 χμ/ώρα και διάρκεια 30 λεπτά τουλάχιστο τρεις φορές την εβδομάδα και για διάστημα τουλάχιστον έξι μηνών. Κατά την εμφάνιση του μέγιστου άλγους ο ασθενής επιτρέπεται να σταματήσει μέχρι να επέλθει ύφεση για να συνεχίσει. Βελτίωση παρατηρείται μετά τους πρώτους 1-2. (24-25) Πολλές μελέτες έχουν αποδείξει το όφελος της φαρμακευτικής αγωγής στην ΔΧ. Προτεινόμενα φάρμακα είναι τα ακόλουθα: 1. σιλασταζόλη. Πρόκειται για ανταγωνιστή της φωσφοδιεστεράσης III με δράση αγγειοδιασταλτική, μεταβολική και αντιαιμοπεταλιακή. Σε δόση mg ημερησίως έχει αποδειχθεί ως το πλέον αποτελεσματικό φάρμακο για αύξηση της απόστασης βάδισης και βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών με ΔΧ. (26-27) Αντιθέτως δεν αποδείχθηκε να μειώνει την θνητότητα και επιπλέον αντενδείκνυται σε συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια. 2. ναφτιδροφουρίλη. Σε δόση 600 mg ημερησίως αυξάνει την απόσταση βάδισης 25%. Είναι ανταγωνιστή της 5-υδροξυτρυπταμίνης με δράση μεταβολική και κατά της συγκόλλησης των αιμοπεταλίων και ερυθροκυττάρων. 3. υπολιπιδαιμικά. Πιστεύεται ότι οι στατίνες είναι αποτελεσματικές στη ΔΧ. Πολλές κλινικές μελέτες είναι υπό εξέλιξη. 4. l-καρνιτίνη. Υπεισέρχεται στον αναερόβιο μεταβολισμό των κυττάρων και έτσι αποδεδειγμένα βελτιώνει την απόσταση βάδισης. (28-29) 5. πεντοξυφιλίνη. Μειώνει τα επίπεδα του ινωδογόνου και το ιξώδες του αίματος. Επιτυγχάνει μικρή βελτίωση στην απόσταση βάδισης. 6. αντιαιμοπεταλιακά (ασπιρίνη και κλοπιδογρέλη). Αν και αποδεδειγμένα μειώνουν την καρδιαγγειακή θνητότητα δεν έχει ακόμη αποδειχθεί αν αυξάνουν και την απόσταση βάδισης. 22

23 7. βουφλομεδίλη. Έχει α 1 και α 2 αδρενολυτική δράση με αγγειοδιασταλτική και αντιαιμοπελιακή δράση. Έχει αποδειχθεί ότι προσφέρει μικρή βελτίωση στην απόσταση βάδισης. Τα άμεσα αγγειοδιασταλτικά (νιφεδιπίνη, παπαβερίνη, α-μεα και οι προσταγλαδίνες δεν συνιστώνται για τη ΔΧ. Η τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου αποτελεί πρωταρχικό στόχο. Η διακοπή του καπνίσματος, ο έλεγχος της Αρτηριακής Πίεσης (ΑΠ), η αντιμετώπιση του ΣΔ (Σακχαρώδη Διαβήτη), η μείωση των λιπιδίων, η αντιμετώπιση της ΧΝΑ (Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια) και η αναγνώριση καταστάσεων υπερπηκτικότητας αποτελούν βασικό άξονα για την μείωση της θνητότητας στους ασθενείς με ΠΑΝ. Η χορήγηση αντιαιμοπεταλιακών φαρμάκων (ασπιρίνη και κλοπιδογρέλη) έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακού θανάτου κατά 25% σε κάθε ασθενή με εκδήλωση αθηρωματικής νόσου. Ακόμη δεν έχει αποδειχθεί αν η συγχορήγηση (ασπιρίνη και κλοπιδογρέλη) αυξάνει αυτό το όφελος. Οι ενδαγγειακές επεμβάσεις (αγγειοπλαστική με ή χωρίς stent) στους ασθενείς με ΔΧ δεν φαίνεται να παρουσιάζουν καλύτερα αποτελέσματα από τη συντηρητική θεραπεία. Οπωσδήποτε βραχυπροθέσμως, σαφώς και βελτιώνουν την απόσταση βάδισης όμως μακροπροθέσμως τα αποτελέσματα πιθανώς είναι παρόμοια. Αρκετές μελέτες είναι υπό εξέλιξη για να διασαφηνίσουν το θέμα. Τα ίδια περίπου δεδομένα υποστηρίζουν και την αποφυγή παρακαμπτήριων μοσχευμάτων με ένδειξη την ΔΧ. Η ένδειξη για αγγειοπλαστική ή παράκαμψη με μόσχευμα σε ΔΧ δικαιολογείται σε νεώτερους ασθενείς με αυξημένη δραστηριότητα που η ΔΧ περιορίζει τη λειτουργικότητα τους. Επιπλέον δικαιολογείται όταν αφορά κυρίως το αορτολαγόνιο επίπεδο, όπου εκεί η βατότητα των επεμβάσεων (ενδαγγειακών και κλασικών) φτάνει το 90% στην πενταετία. Όσον αφορά την αντιμετώπιση της κρίσιμης ισχαιμίας βασικοί στόχοι είναι η ανακούφιση των ασθενών από τον ισχαιμικό πόνο, η επούλωση των νευρο-ισχαιμικών ελκών, η αποφυγή ακρωτηριασμών και η μείωση της καρδιαγγειακής θνητότητας. Σε αυτό το στάδιο οι περισσότεροι ασθενείς χρειάζονται επέμβαση επαναιμάτωσης από αγγειοχειρουργό. Σε όσους υπάρχει αδυναμία επαναιμάτωσης λόγω ανεπαρκούς απορροής (δηλαδή 23

24 όσων οι περιφερικές αρτηρίες του άκρου που θα υποδεχθούν το παρακαμπτήριο μόσχευμα είναι αποφραγμένες), η συντηρητική θεραπεία έχει θέση. Ο έλεγχος του ισχαιμικού πόνου που είναι συνεχής και πλέον βασανιστικός είναι πρωταρχικό μέλημα και βελτιώνει τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής. Ιδανικά το άλγος υφίεται με επαναιμάτωση, αλλά μέχρι την επίτευξη της η αναλγησία σε συνδυασμό με αντικαταθλιπτικά είναι απαραίτητη. Σε ήπιες μορφές χορηγούνται παρακεταμόλη με κωδεΐνη αλλά συχνά επιπροστίθενται οπιοειδή (πεθιδίνη, μορφίνη). Τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα χρειάζονται προσοχή λόγω της συχνά συνυπάρχουσας ΑΥ και ΧΝΑ. Τα αναλγητικά πρέπει να χορηγούνται συστηματικά και όχι επί πόνου. Η παραμονή του σκέλους χαμηλότερα μειώνει το άλγος, επειδή υδροστατικά αυξάνεται η πίεση διήθησης, αλλά συχνά οδηγεί σε οίδημα. Οι προστακυκλίνες (PG12, PGE1) έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν την επιφάνεια του έλκους, τον ισχαιμικό πόνο και την πιθανότητα ακρωτηριασμού. Χορηγούνται παρεντερικά για διάστημα ημερών και δρουν μειώνοντας την ενεργοποίηση των αιμοπεταλίων και των λευκοκυττάρων και σταθεροποιώντας την μεμβράνη του ενδοθηλίου στην μικροκυκλοφορία. Έχουν σαφή ένδειξη στην κρίσιμη ισχαιμία όταν δεν είναι δυνατή επέμβαση επαναιμάτωσης. Τα αντιαιμοπεταλιακά (ασπιρίνη και κλοπιδογρέλη) δεν έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνουν την κρίσιμη ισχαιμία. Χορηγούνται γιατί μειώνουν σαφώς τον καρδιαγγειακό θάνατο και φαίνεται ότι αυξάνουν τη βατότητα περιφερικών παρακαμπτηρίων επεμβάσεων. (30) Τα αγγειοδραστικά φάρμακα που είναι αποτελεσματικά στην ΠΑΝ δεν επιφέρουν βελτίωση της κρίσιμης ισχαιμίας. Το υπερβαρικό O 2 φαίνεται ότι μπορεί να επιφέρει κάποια βελτίωση σε ασθενείς με ισχαιμικά ή διαβητικά έλκη. Έχει ένδειξη όταν υπάρχει αδυναμία επαναιμάτωσης. Η τοποθέτηση νευροδιεγέρτη στον επισκληρίδιο χώρο αποδείχθηκε ότι βελτιώνει το άλγος ηρεμίας, βοηθά την επούλωση ελκών και μειώνει την πιθανότητα και το ύψος του ακρωτηριασμού όταν υπάρχει αδυναμία επαναιμάτωσης. (31) Η θεραπεία του ισχαιμικού έλκους έγκειται σε αύξηση της αιμάτωσης, αποφυγή φόρτισης, χειρουργικό καθαρισμό των νεκρωμάτων και αντιμετώπιση της φλεγμονής με αντιμικροβιακή χημειοθεραπεία ύστερα από καλλιέργεια. Τα διαβητικά έλκη συνήθως είναι έντονα ρυπαρά με υγρά 24

25 στοιχεία και ανιούσα φλεγμονή που συχνά καλύπτεται από σχετικά υγιές δέρμα. Σε αυτές τις περιπτώσεις συχνά απαιτείται ευρεία διάνοιξηπαροχέτευση ή και πρωτοπαθής ακρωτηριασμός για πρόληψη της σήψης. Αντιμικροβιακή χημειοθεραπεία είναι επίσης απαραίτητη. Σε περιπτώσεις ισχαιμικής γάγγραινας, μετά την επαναιμάτωση, δίνεται ένα περιθώριο λίγων ημερών για να περιχαρακωθεί η γάγγραινα και να εκτελεστεί ο περιφερικότερος, κατά το δυνατό, ακρωτηριασμός. Γενικά οι ενδείξεις ακρωτηριασμού στην κρίσιμη ισχαιμία είναι: μη ελεγχόμενη φλεγμονή ή υγρή γάγγραινα με επαπειλούμενη σήψη μη ελεγχόμενο άλγος ηρεμίας, ενώ έχουν εξαντληθεί όλα τα συντηρητικά και χειρουργικά μέσα εγκατεστημένη νέκρωση παρά την επαναιμάτωση. Οι περιφερικοί ακρωτηριασμοί (δακτύλων, διαμετατάρσιοι) επιτρέπουν σχεδόν πλήρη επαναδραστηριοποίηση. Αντιθέτως οι μείζονες ακρωτηριασμοί (άνωθεν ή κάτωθεν του γόνατος) χρειάζονται προσπάθεια και ειδική φυσικοθεραπεία και ειδικά στον άνω του γόνατος, όπου 50% των ασθενών παραμένουν κλινήρης. Όπως ήδη τονίστηκε, θεραπεία εκλογής στην κρίσιμη ισχαιμία είναι η χειρουργική επαναιμάτωση που μπορεί να αφορά σε ενδοαγγειακές επεμβάσεις, παρακαμπτήρια μοσχεύματα, διευρυντικές πλαστικές με εμβάλωμα και οι ενδαρτηριεκτομές, ή και συνδυασμό των παραπάνω. Προϋπόθεση για την επιτυχία τους είναι η ύπαρξη ικανοποιητικής κεντρικής παροχής, αλλά και αγγείων απορροής. Επιπλέον, στην κριτική ισχαιμία οι βλάβες συνήθως είναι πολυεστιακές (σε διάφορα επίπεδα) και για τη διάσωση του σκέλους απαιτείται κατά το δυνατόν καθολική αποκατάσταση (σε όλα τα επίπεδα-αορτολαγόνιο, μηροϊγνυακό). Η απόφαση για το ποια τεχνική θα εφαρμοστεί εξαρτάται από το επίπεδο της βλάβης, τη μορφολογία της, το μήκος, το αν πρόκειται για στένωση ή απόφραξη και από την κατάσταση των περιφερικότερων αγγείων. Συνυπολογίζεται πάντα ο χειρουργικός κίνδυνος σε σχέση με την κλινική κατάσταση του ασθενούς και την μορφή της αναισθησίας που θα απαιτηθεί. 25

26 Η κατάσταση TASC ταξινόμησε τις βλάβες με βάση τη μορφολογία και εντόπιση σε τέσσερις κατηγορίες και βάση αυτών επιλέγεται ενδοαγγειακή ή κλασική αντιμετώπιση. Μεταξύ των βασικών επεμβάσεων επαναιμάτωσης αξίζει να αναφέρουμε τις βασικότερες. Η αγγειοπλαστική των λαγονίων αρτηριών ακολουθείται από βατότητα >70% στην πενταετία και με τοποθέτηση stent >80%. Παρόμοια βατότητα συνοδεύει και την αορτοδιμηριαία κλασική (Υ) πρόθεση ή το λαγονομηριαίο παρακαμπτήριο μόσχευμα (90% στην πενταετία για ΔΧ και 85% για κριτική ισχαιμία), αλλά η θνητότητα των κλασικών επεμβάσεων είναι σαφώς υψηλότερη, έναντι των ενδαγγειακών. Η αγγειοπλαστική των επιπολής μηριαίων αρτηριών συνοδεύεται από πενταετή βατότητα 55% για στενώσεις και 45% για αποφράξεις. Οι μηροϊγνυακές παρακάμψεις εμφανίζουν βατότητα 75% (φλεβικά μοσχεύματα) και 45% (πλαστικά μοσχεύματα) στην πενταετία. Τα εξωανατομικά παρακαμπτήρια μοσχεύματα (μασχαλοδιμηριαίο, μηρομηριαίο) συνοδεύονται από πενταετή βατότητα 70% και 75% αντιστοίχως. Τα σχετικά αποτελέσματα σε διαβητικούς ασθενείς ή οι νεφροπαθείς είναι πτωχότερα. (4) Συνοπτικά, η θεραπεία ανάλογα με το στάδιο είναι: Στάδιο I/IIα: συντηρητική αντιμετώπιση που περιλαμβάνει την αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου, την βάδιση και την αγωγή με ρεολογικά δρώντα σκευάσματα και ακετυλοσαλικυλικό οξύ. Βασικότερη αρχή αποτελεί η διακοπή καπνίσματος και η βάδιση. Θρομβόλυση (στρεπτοκινάση, ουροκινάση-συστηματικά ή τοπικά) γίνεται κυρίως σε περιφερικές θρομβωτικές αποφράξεις. Δεξτράνη χορηγείται για τη βελτίωση των συνθηκών ροής σε περιφερικές αποφράξεις, ηπαρίνη για την προφύλαξη πρόσθετης θρόμβωσης. Θέση έχουν και τα φάρμακα βελτιωτικά της κυκλοφορίας (τα σκευάσματα προσταγλαδινών χορηγούμενα ενδαρτηριακά έχουν καλό αποτέλεσμα στο στάδιο IV οδηγούν όμως σε εξαγγείωση υγρώνπνευμονικό οίδημα και για αυτό είναι δύσκολη η εφαρμογή τους σε ασθενείς με καρδιολογικά προβλήματα. Τα νικοτινοειδή, η ναφτιδροφουρίλη έχουν καλή αγγειοδιασταλτική δράση μπορεί όμως να οδηγήσουν σε φαινόμενο υποκλοπής-επιδείνωση της τοπικής αιμάτωσης σε προϋπάρχουσα μέγιστη αγγειοδιαστολή). Στον τύπο λεκάνης η ένδειξη για χειρουργική αντιμετώπιση τίθεται πιο εύκολα (απόσταση βαδίσεως<500 μέτρα). 26

27 Στάδιο IIβ/III: Σε μικρού μήκους απόφραξη συνιστάται ενδαρτηρεκτομή ή ενδοαυλική αγγειοπλαστική (αγγειοδιαστολή ή laser) ενώ σε μεγάλου μήκους απόφραξη γίνεται παρακαμπτήρια επέμβαση (Εντόπιση: αορτοδιμηριαία Y-παράκαμψη, λαγονομηριαία, μήροϊγνυακή. Θέση: ανατομική ή έξω ανατομική πχ: μασχαλο-μηριαία. Υλικό: ομόλογο πχ μείζον σαφηνής φλέβα, συνθετικό πχ Dacron. Προβλήματα: όλα: Θρόμβωση, κακή απορροή, διαφυγή από αναστόμωση, σχηματισμός νέο-ενδοθηλίου. Ομόλογα: περιορισμένο μήκος μοσχεύματος, διάρκεια επέμβασης, μη ικανοποιητικό εύρος πχ λαγόνιος. Συνθετικά: υψηλότερος κίνδυνος λοίμωξης, υψηλότερος κίνδυνος θρόμβωσης). Η αντιπηκτική αγωγή είναι εφ όρου ζωής απαραίτητη. Πρόγνωση: βατότητα μηρο-ιγνυακού μοσχεύματος μετά 5 έτη ομόλογο: 60-70%, συνθετικό: 40-60%. Όσο περιφερικότερα γίνεται η αναστόμωση τόσο χειρότερη είναι η πρόγνωση. Ο μικρός αυλός και η κακή απορροή επηρεάζουν τόσο την εισροή όσο και την απορροή στο παρακαμπτήριο μόσχευμα. Στις βλάβες περισσοτέρων επιπέδων μπορεί να γίνει συνδυασμός επεμβάσεων πχ ενδαρτηρεκτομή στο επίπεδο της λεκάνης, πλαστική της εν τω βάθει μηριαίας αρτηρίας και συμπαθεκτομή ώστε να βελτιωθεί η αιμάτωση. Στάδιο IV: συνδυάζονται η αντιμετώπιση της λοίμωξης, η επέμβαση επαναιμάτωσης (βελτίωση της αιμάτωσης με παράκαμψη ή ενδαρτηρεκτομή εάν είναι εφικτό) και ο ακρωτηριασμός. Χειρουργικός καθαρισμός νεκρώσεων, πλαστική αποκατάσταση ή επούλωση κατά 2 ο σκοπό γίνεται σε τοπικές νεκρώσεις και υπάρχει η δυνατότητα βελτίωσης της αιμάτωσης. Ο ακρωτηριασμός σε οριακή ζώνη γίνεται σε πλήρη περιφερική νέκρωση πχ νέκρωση άκρου ποδός και υπάρχει η δυνατότητα βελτίωσης της αιμάτωσης ενώ ο ακρωτηριασμός σε υγιή ζώνη γίνεται σε εκτεταμένες επικίνδυνες για τη ζωή νεκρώσεις και δεν υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης της αιμάτωσης. Στη μικροαγγειοπάθεια μπορεί να γίνει συμπαθεκτομή ή συνίσταται συντηρητική αγωγή για βελτίωση της αιμάτωσης. Η οσφυϊκή συμπαθεκτομή έχει ως στόχο την αγγειοδιαστολή σε περιφερικές αποφράξεις ή συνδυασμό τους. Εφαρμόζεται μόνο σε καλή κατάσταση επιπέδου λεκάνης και η τεχνική της περιλαμβάνει την ανοικτή αφαίρεση 4 συμπαθητικών γαγγλίων μεταξύ Ο2 και Ο5 ή διήθηση τους με αλκοόλη με τη βοήθεια αξονικής τομογραφίας πριν από την επέμβαση έλεγχος της μεθόδου με τοποθέτηση επισκληριδίου καθετήρα και χορήγηση ειδικού αναισθητικού. (16) 27

28 ΟΡΙΣΜΟΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (World Health Organization) και την Διεθνή Ομάδα Εργασίας για το Διαβητικό Πόδι (International Working Group on the Diabetic Foot) ως «διαβητικό πόδι» (ΔΒ) ορίζεται το πόδι διαβητικών ασθενών που χαρακτηρίζεται από εμφάνιση εξελκώσεων, λοιμώξεων και/ή καταστροφή των εν τω βάθει ιστών και συνοδεύεται από νευρολογικές διαταραχές και/ή ποικίλου βαθμού περιφερική αρτηριακή νόσο του κάτω άκρου. (4) Παθογένεια του ΔΠ: Αναφορικά με την παθογένεια του ΔΠ, οι διαταραχές στο διαβητικό πόδι μπορεί να προκληθούν από τη διαβητική νευροπάθεια, την περιφερική αγγειοπάθεια ή και από το συνδυασμό αυτών. Το αμιγώς ισχαιμικό πόδι, χωρίς συνοδό νευροπάθεια σπάνια απαντάται στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Έτσι, πρακτικά το διαβητικό πόδι μπορεί να διακριθεί σε δύο κλινικές οντότητες: στο αμιγώς νευροπαθητικό πόδι και στο νευροϊσχαιμικό. Η διαβητική νευροπάθεια αποτελεί τον κατεξοχήν παράγοντα (70%) πρόκλησης του διαβητικού ποδιού. Διαβητική νευροπάθεια υπάρχει στη συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών οι οποίοι έχουν εμφανίσει έλκη. Η ανάπτυξη ελκών στα πόδια είναι αποτέλεσμα συνήθως τραυματισμού σε έδαφος νευροπάθειας με χαρακτηριστική μείωση της αισθητικότητας, ως προς τον πόνο και τη διαφορά θερμοκρασίας. Η διαβητική νευροπάθεια όπως και οι άλλες επιπλοκές του διαβήτη σχετίζεται και αυτή με τη διάρκειά του. Συνήθως απαιτούνται 5-10 χρόνια παρουσίας ΣΔ για την εμφάνισή της. Ιστολογικά, παρατηρούνται στις βιοψίες νεύρων, εκφύλιση του νευράξονα, απομυελίνωση και επαναμυελίνωση και αλλοιώσεις των vasa nervorum. Νευροφυσιολογικές μελέτες δείχνουν ελαττωμένη ταχύτητα αγωγής των αισθητικών και κινητικών νεύρων. Οι παθογενετικοί μηχανισμοί που οδηγούν σε διαβητική νευροπάθεια είναι οι ακόλουθοι: Αύξηση του οξειδωτικού stress και βλάβη των αγγείων (ενδονεύριων τριχοειδών) λόγω της αυξημένης παραγωγής ελεύθερων ριζών οξυγόνου 28

29 Αυξημένη παραγωγή προϊόντων γλυκοζυλίωσης Ενεργοποίηση της αναγωγάσης της αλδόζης και κατ επέκταση της οδού των πολυολών και μετατροπή της γλυκόζης σε σορβιτόλη και φρουκτόζη Ενεργοποίηση ενός ή περισσοτέρων ισοενζύμων της πρωτεϊνικής κινάσης Η διαβητική νευροπάθεια έχει αποδοθεί σε συνδυασμό τριών παραγόντων: (1) απευθείας αξονική μεταβολική βλάβη, που συνδυάζεται με την υπεργλυκαιμία, (2) ισχαιμική αξονοπάθεια λόγω μικροαγγειακής βλάβης των μικροαγγείων των νεύρων (vasa nervorum) και (3) αυτοανοσοποιητική προσβολή που συνδυάζεται με ανάπτυξη αντινευρωτικών αντισωμάτων. Η εμφάνιση νευροπαθητικών ελκών στα πόδια συνδυάζεται με δυσλειτουργία των μικρών νευρικών ινών. Το έλκος που δημιουργείται, αργά ή γρήγορα επιπλέκεται από λοίμωξη. Στην ανάπτυξη της βλάβης συμμετέχουν αισθητικά, κινητικά και φυτικά νεύρα. Η αισθητική νευροπάθεια ελαττώνει την αίσθηση της αντίληψης του πόνου, με αποτέλεσμα ο ασθενής να μην αντιλαμβάνεται τους μηχανικούς τραυματισμούς, οι οποίοι συνεχίζονται, χωρίς να γίνεται αισθητή η ενόχληση. Αναφέρεται ότι πολλοί ασθενείς περπατούν επί σειρά ημερών για παράδειγμα με καρφιά ή άλλα αντικείμενα στο εσωτερικό των παπουτσιών τους, που τους τραυμάτιζαν και προκαλούσαν αιμορραγία στα πόδια, χωρίς να αισθάνονται ενόχληση. Συνήθως δεν υπάρχουν ιδιαίτερα συμπτώματα. Μπορεί όμως να εμφανίζονται κράμπες, δυσαισθησίες, αιμωδίες, αίσθηση ψύχους ή καυσαλγίες, υπεραισθησία (ο ασθενής δεν ανέχεται τα ρούχα ή τα σκεπάσματα) και νυχτερινή έξαρση των συμπτωμάτων. Αντικειμενικά διαπιστώνεται απώλεια της αίσθησης νυγμού και της διαφοράς θερμοκρασίας, με περιφερική κατανομή «δίκην καλτσών». Προσβάλλεται συνήθως η επιπολής και σε σοβαρότερες περιπτώσεις η εν τω βάθει αισθητικότητα, με μείωση της παλλαισθησίας και της αίσθησης της θέσης των δακτύλων στο χώρο. Οι αχίλλειες αντανακλάσεις καταργούνται. Η κινητική νευροπάθεια προκαλεί ατροφία των μυών του άκρου ποδός (ιδιαίτερα των μικρών μεσόστεων μυών) και οδηγεί σε διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ των καμπτήρων και των εκτεινόντων μυών. Αποτέλεσμα 29

30 των ανωτέρω είναι η υπερέκταση των δακτύλων των ποδών, η προεξοχή των κεφαλών των μεταταρσίων, η μείωση του υποδόριου λίπους στις περιοχές αυτές και ο ευθειασμός της καμάρας του ποδιού. Το βάρος του σώματος συγκεντρώνεται στις μικρές επιφάνειες συγκεκριμένων περιοχών του πέλματος, συνήθως αντίστοιχα με τις κεφαλές των μεταταρσίων και στις πτέρνες. Στην ανάπτυξη αυξημένων πιέσεων στα πέλματα συμβάλλουν αφενός μεν η μειωμένη κινητικότητα κυρίως της ποδοκνημικής άρθρωσης αλλά και του συνόλου των αρθρώσεων του άκρου ποδός, αφετέρου οι διαταραχές βάδισης βηματισμού που παρατηρούνται στους ασθενείς με διαβητική νευροπάθεια. Στα σημεία αυξημένης πίεσης αναπτύσσονται κάλοι, οι οποίοι μπορούν να εξελιχθούν σε έλκος. Ο κάλος δρα σαν ξένο σώμα και προκαλεί εσωτερική κάκωση και υποκείμενη συλλογή υγρού. Λόγω της απώλειας αίσθησης του πόνου, ενώ συνεχίζεται η πίεση, αναπτύσσεται διάβρωση του δέρματος, ρήξη της συνέχειάς του και επιμόλυνση που εξελίσσεται σε άτονο έλκος. Αν συνυπάρχει ισχαιμία, το άτονο έλκος μπορεί να εξελιχθεί σε γάγγραινα. Η νευροπάθεια του αυτόνομου νευρικού συστήματος, λόγω βλάβης των συμπαθητικών νεύρων, οδηγεί σε διάνοιξη των αρτηριοφλεβικών αναστομώσεων με αποτέλεσμα μείωση της παροχής οξυγόνου σε περιφερικότερα σημεία, επειδή παρακάμπτονται τα τριχοειδή. Το άκρο είναι θερμό και μπορεί πολλές φορές, λανθασμένα, να εκληφθεί ως υγιές. Η νευροπάθεια του ΑΝΣ καθιστά το δέρμα του ποδιού ξηρό, με τάση προς υπερκεράτωση, ραγάδες και διαβρώσεις. Η περιφερική νευροπάθεια, εκτός από τα έλκη και τη λοίμωξη, είναι αιτία εμφάνισης και της νευροπαθητικής αρθροπάθειας ή «αρθροπάθειας Charcot». Πρόκειται για σχετικά ανώδυνη καταστροφή των οστών του άκρου ποδός με διόγκωση και παραμόρφωση της άρθρωσης. Το πόδι είναι θερμό με υπερκινητική κυκλοφορία από διάνοιξη αρτηριοφλεβικών αναστομώσεων, ερυθρό, οιδηματώδες, χωρίς όμως καθόλου ή με ελάχιστο πόνο. Οι απλές ακτινογραφίες στα αρχικά στάδια μπορεί να είναι αρνητικές. Στα προχωρημένα όμως στάδια, παρατηρείται κατακερματισμός και καταστροφή των αρθρώσεων, κυρίως του ταρσού και της ποδοκνημικής. Ο ακριβής παθογενετικός μηχανισμός της «άρθρωσης Charcot» δεν είναι γνωστός. Η 30

31 επικρατέστερη άποψη είναι ότι πρόκειται για συστηματικές διαταραχές του μεταβολισμού των οστών στους διαβητικούς ασθενείς. Το τραύμα θεωρείται εκλυτικός παράγοντας. Η ίδια η «άρθρωση Charcot» συμβάλλει στη δημιουργία ελκών από τα οξύαιχμα οστικά άκρα των καταστραμμένων αρθρώσεων που πιέζουν το δέρμα από μέσα. (12,13,15,32) Η διαβητική αρτηριοπάθεια (περιφερική αρτηριακή νόσος/παν) αποτελεί μια εξίσου σημαντική επιπλοκή του σακχαρώδη διαβήτη και οφείλεται σε βλάβες τόσο των μικρών όσο και των μεγάλων αγγείων. Οι διαβητικοί παρουσιάζουν αυξημένη συχνότητα αθηρωμάτωσης, η οποία είναι υπεύθυνη για πάνω από 50% των θανάτων διαβητικών ασθενών. Εκδηλώνεται ως στεφανιαία νόσος, ως εγκεφαλικό επεισόδιο και ως περιφερική αγγειοπάθεια, ανάλογα με τα αγγεία που προσβάλλονται περισσότερο. Κλινική εικόνα του ΔΠ: Η κλινική εικόνα της ΠΑΝ αναλύθηκε στο παραπάνω κεφάλαιο καθώς συνεισφέρει σημαντικά στην κλινική εικόνα του ισχαιμικού διαβητικού ποδιού. Οι ασθενείς μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί (στάδιο I κατά Fontaine), να παρουσιάζουν ΔΧ (στάδιο II), να πάσχουν από άλγος ηρεμίας (στάδιο III) ή να εμφανίζουν επώδυνο ισχαιμικό έλκος ή γάγγραινα (στάδιο IV), συνήθως στις άκρες των δακτύλων. (4) Η εμφάνιση της ΔΧ εξαρτάται από το είδος, την έκταση της βλάβης και το μέγεθος της φυσικής άσκησης. Τυπικό του συνδρόμου του ΔΠ είναι το γεγονός ότι οι ασθενείς στην πρώιμη φάση δεν έχουν κανένα ή έχουν λίγα συμπτώματα και για το λόγο αυτό απαιτείται τακτική αυτοεξέταση και εξέταση από το γιατρό, ώστε να αναγνωριστούν τα (συνήθως χωρίς πόνο) συμπτώματα του ΔΠ. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να είναι: Φλύκταινες και έλκη σε ύπαρξη μεταβολών του δέρματος: Ξηρό, θερμό, ατροφικό δέρμα. Μυκητιάσεις των μεσοδακτύλιων πτυχών και ονυχομυκητιάσεις. Σημεία πίεσης με υπερκεράτωση. Επιμόλυνση: ερυθρότητα, θερμότητα, φλεγμονή Παραμορφώσεις των δακτύλων, κατάγματα, έντονη παραμόρφωση του ποδιού σε οστεοαρθροπάθεια Πυρετός, μέχρι σηπτική κατάσταση. (33) 31

32 Το διαβητικό πόδι αποτελεί ένα σοβαρό ιατρικό πρόβλημα που απαιτεί έγκαιρη διάγνωση, συνεχή επαγρύπνιση και σωστή θεραπεία. Η νευροπάθεια και η εξέλκωση προδιαθέτουν σε φλεγμονή, η οποία στην αρχή συνήθως είναι επιφανειακή, αλλά αναλόγως του είδους του μικροοργανισμού και της ανατομίας της περιοχής μπορεί να εξαπλωθεί σε πιο βαθιά στρώματα και να προσβάλει τένοντες και μύες. Τέλος, βαθμιαία μια κυτταρίτιδα μπορεί να εξελιχτεί σε οστεομυελίτιδα. Διακρίνουμε τρεις διαφορετικές φλεγμονές διαβητικού ποδός: 1. Φλεγμονή γύρω από νευροπαθητικό έλκος. Όταν μια τέτοια φλεγμονή δεν υποχωρεί με ανάπαυση και αντιβίωση, τίθεται η υπόνοια για βαθύτερη προσβολή και ενδεχομένως και του οστού. Τα πόδια που πάσχουν από νευροπαθητικό έλκος δεν πονούν, αλλά η εμφάνιση πόνου είναι σημείο που συνηγορεί για προσβολή του περιοστέου. 2. Νεκρωτική κυτταρίτιδα. Είναι μία επικίνδυνη λοίμωξη με θνητότητα 60%. Αρχίζει ύπουλα με φλεγμονή του υποδορίου ιστού που εξελίσσεται με επιδείνωση της γενικής κατάστασης, πόνο, πυρετό, κακουχία και απορρύθμιση του διαβήτη μέχρι κετοξέωσης. 3. Φλεγμονώδης νέκρωση περιτονίας. Πρόκειται για παρόμοια με την προηγούμενη, αλλά λιγότερο βαριά φλεγμονή. Στο 75% το δέρμα γαγγραινοποιείται. Διάγνωση: Η διάγνωση των λοιμώξεων του διαβητικού ποδιού είναι κυρίως κλινική και κατά δεύτερο λόγο μικροβιολογική ή απεικονιστική. Η παρουσία πυώδους εκκρίματος ή τουλάχιστον 2 σημείων φλεγμονής (ερυθρότητα, οίδημα, πόνος) θέτουν την διάγνωση της λοίμωξης του διαβητικού ποδιού. Στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν διάφορα συστήματα ταξινόμησης των λοιμώξεων και εξελκώσεων του διαβητικού ποδιού, τα οποία στηρίζονται κατά κύριο λόγο στη κλινική εικόνα του ασθενούς. Από τα συστήματα αυτά έχουν επικρατήσει για μεν τις εξελκώσεις το σύστημα Wagner, ενώ για την βαρύτητα της λοίμωξης το σύστημα PEDIS. (34) 32

33 Σύστημα Wagner: Στάδιο Ο Ι ΙΙ ΙΙΙ IV V Βλάβες Πόδι με παράγοντες κινδύνου, χωρίς ανοικτές βλάβες Επιφανειακή βλάβη Έλκος που εκτείνεται μέχρι την αρθρική κάψα, τους τένοντες ή τα οστά Εξέλκωση με απόστημα, οστεομυελίτιδα ή λοίμωξη της αρθρικής κάψας Περιορισμένη νέκρωση της πτέρνας ή του προσθίου τμήματος του άκρου ποδός Νέκρωση του άκρου πόδα Σύστημα PEDIS: Σοβαρότητα Βαθμός Κλινικές εκδηλώσεις λοίμωξης λοίμωξης βαρύτητας Χωρίς 1 Έλλειψη τραύματος ή κάποιων εκδηλώσεων λοίμωξης Λοίμωξη Ήπια Λοίμωξη 2 Παρουσία > 2 εκδηλώσεων λοίμωξης : πυώδη έκκριση ή ερύθημα, πόνο ή ευαισθησία στην ψηλάφηση, αύξηση της θερμοκρασίας ή σκληρία ή κυτταρίτιδα / ερύθημα επεκτεινόμενο μέχρι 2 cm γύρω από το έλκος ή λοίμωξη που περιορίζεται στο δέρμα ή στους επιπολής υποδόριους ιστούς, χωρίς άλλες τοπικές επιπλοκές ή συστηματική εκδήλωση. Μέτρια Λοίμωξη 3 Λοίμωξη (όπως παραπάνω) σε ασθενή χωρίς συστηματική ή μεταβολική διαταραχή, η οποία έχει ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω χαρακτηριστικά: κυτταρίτιδα επεκτεινόμενη πέραν των 2 cm ή σε βάθος πέραν της υποδόριου περιτονίας, λεμφαγγειίτιδα, απόστημα των εν τω βάθει ιστών, γάγγραινα και συμμετοχή των μυών, των Σοβαρή Λοίμωξη τενόντων, των αρθρώσεων ή των οστών. 4 Λοίμωξη σε ασθενή με συστηματική σηπτική κατάσταση ή μεταβολική αστάθεια Το ατομικό αναμνηστικό είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για την πρώιμη αναγνώριση των ασθενών με υψηλό κίνδυνο, αλλά και για την πρώιμη αναγνώριση του εκδηλωμένου συνδρόμου του ΔΠ. Θα πρέπει να γίνονται ερωτήσεις όπως: αισθάνεστε τον πόνο; Έχετε συχνά ψυχρά πόδια; Αισθάνεστε πόνο στη βάδιση; Πώς φροντίζεται τα πόδια σας; Εμφανίζεται συχνά μυκητιάσεις στα πόδια; Τι είδους παπούτσια φοράτε; Αισθάνεστε ότι 33

34 έχετε εκπαιδευτεί επαρκώς; Έχετε εμφανίσει κάποιο έλκος στα πόδια στο παρελθόν; Καπνίζετε; Η εξέταση των ποδιών πρέπει να γίνεται τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο σε ασθενείς χωρίς νεφροπάθεια και τέσσερις φορές το χρόνο σε ασθενείς με νεφροπάθεια, έτσι ώστε να αναγνωρίζονται έγκαιρα τροφικές μεταβολές. Αυτή πρέπει να περιλαμβάνει: επισκόπηση των ποδιών και ιδιαίτερα των μεσοδακτυλίων πτυχών και των ονύχων, έρευνα για δερματικές μεταβολές, δερματικές αλλοιώσεις και σημεία πίεσης έλεγχος της ποιότητας της φροντίδας του δέρματος έλεγχος της αισθητικότητας, της παλλαισθησίας και της αντίληψης του πόνου έλεγχος του αγχίλλειου αντανακλαστικού και του επιγονατιδικού αντανακλαστικού φωτογράφιση των αλλοιώσεων ψηλάφηση του σφυγμού στους άκρους πόδες έλεγχος των παπουτσιών. Σε ασθενείς με εκδηλωμένο σύνδρομο ΔΠ υπό θεραπεία στο εξωτερικό ιατρείο συνιστάται ιατρική εξέταση κάθε 2-3 ημέρες. Η εκτίμηση της κατάστασης της βλάβης γίνεται με: 1. διερεύνηση των οπών και των κοιλοτήτων της αλλοίωσης: συρίγγια (συμμετοχή των θυλάκων, των τενόντων, των αρθρώσεων), συμμετοχή των οστών 2. κατάσταση φλεγμονής: ερυσίπελας, φλέγμονας, γάγγραινα, οίδημα, γενικευμένη λοίμωξη (πυρετός, λευκοκυττάρωση, CRP, ΤΚΕ) 3. επιβεβαίωση του μικροβιακού φάσματος (η καλύτερη μέθοδος για την λήψη καλλιεργειών είναι η απόξεση του κρατήρα του έλκους μετά από τον καθαρισμό του από τους νεκρωμένους ιστούς, αφαίρεση καλλιέργεια αίματος) 4. ακτινολογικός έλεγχος: οστεομυελίτιδα, ξένα σώματα, σχηματισμός αέρα. Είναι απαραίτητος σε κάθε νέα εκδήλωση έλκους, σε κλινική επιδείνωση και συχνά ανευρίσκεται παράλληλα και σκλήρυνση του μέσου χιτώνα των αρτηριών. Για τη διαφορική διάγνωση οστεομυελίτιδας/άρθρωσης Charcot 34

35 5. φωτογράφιση. Σε κλινικά σημεία τοπικής λοίμωξης πρέπει να γίνει αφαίρεση των εν βάθει ιστών για προσδιορισμό των μικροβίων και της ανθεκτικότητας τους, συμπεριλαμβανομένης και της εξέτασης για αναερόβια. Επιπρόσθετα, απαιτούνται καλλιέργειες αίματος, όπως και γενική αίματος και βιοχημικές εξετάσεις. Σε καθαρές, μη φλεγμαίνουσες αλλοιώσεις, η βακτηριολογική εξέταση όπως και η προφυλακτική αντιβίωση δεν εμφανίζουν κανένα πλεονέκτημα. Η παρακλινική εξέταση περιλαμβάνει πριν από όλα την μέτρηση του ΣΒΔ όπως αναφέρθηκε προηγουμένως και στο κεφάλαιο για την ΠΑΝ. Αποτελεί την πιο απλή εφαρμογή των υπερήχων και ίσως είναι η πιο χρήσιμη εξέταση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως, ότι στα άτομα με ΣΔ λόγω των επασβεστώσεων τα αγγεία είναι συχνά ασυμπίεστα με αποτέλεσμα ψευδώς φυσιολογικό ΣΒΔ. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο ΣΒΔ είναι αναξιόπιστος και προτείνεται ο έλεγχος της ύπαρξης ή απουσίας του τριφασικού σήματος. Η εξέταση με Doppler και με δισδιάστατο υπερηχοτομογράφημα για την εκτίμηση της κατάστασης των αγγείων είναι απαραίτητη για όλους τους διαβητικούς με εκδηλωμένο έλκος, ενώ σε ΠΑΝ σταδίου ΙΙΙ και IV, η αγγειογραφία είναι απαραίτητη για το σχεδιασμό της εγχείρισης (τρόπος επαναγγείωσης). Η έγχρωμη υπερηχοτομογραφία παρέχει λεπτομερείς ανατομικές και αιμοδυναμικές πληροφορίες, οι οποίες δεν μπορούν να αποκτηθούν με τις απλές τεχνικές όπως το Doppler ή ο ΣΒΔ. Η τεχνική αυτή, απεικονίζει τις μεταβολές της ροής στα σημεία της βλάβης, τις επασβεστωμένες πλάκες, ενώ στην περίπτωση του έμπειρου χειριστή μας πληροφορεί με μεγάλη ακρίβεια για την εντόπιση και το βαθμό της στένωσης. Η ενδαρτηριακή ψηφιακή αφαιρετική αγγειογραφία θεωρείται εξέταση αναφοράς (Gold standar). Στηρίζεται στην τεχνική της διαδερμικής παρακέντησης κατά Seldinger και την έγχυση σκιαστικού. Δυστυχώς, παραμένει μια αιματηρή επεμβατική μέθοδος που συνοδεύεται από μικρό αλλά υπαρκτό αριθμό επιπλοκών. Λόγω των κινδύνων αυτών, τείνει να αντικατασταθεί από την αξονική αγγειογραφία και τη μαγνητική αγγειογραφία 35

36 που κερδίζουν ολοένα περισσότερο έδαφος στη διερεύνηση των αγγειακών βλαβών. Η ανατομική κατανομή των αρτηριακών βλαβών στους διαβητικούς διαφέρει από ότι στον υπόλοιπο πληθυσμό, αλλά το ιστολογικό υπόβαθρο παραμένει το ίδιο. Οι βλάβες στους διαβητικούς εντοπίζονται στην εν τω βάθει μηριαία αρτηρία, στο περιφερικό τμήμα της ιγνυακής, στα κνημιαία αγγεία καθώς και στις δακτυλικές αρτηρίες. Η ευρεία αντίληψη ότι αρχικά οι βλάβες εντοπίζονται αρχικά στα μικρά αγγεία έχει αναθεωρηθεί. Παρότι οι διαβητικοί αναπτύσσουν μικροαγγειοπάθεια, η πρωτογενής παθολογική εξεργασία εντοπίζεται στα μεγάλα αγγεία με τις χαρακτηριστικές αθηρωματώδεις πλάκες. Ο μέσος χιτώνας των μεγάλων αρτηριών είναι έντονα απασβεστωμένος, γεγονός που αποκαλύπτεται και στις απλές ακτινογραφίες. Λίγες μελέτες υπάρχουν για να τεκμηριώσουν την κατανομή των βλαβών. Σύμφωνα με την έρευνα του Strandness και συν. τα 2/3 των ασθενών έχουν εντόπιση κάτωθεν του γόνατος, (35) ενώ ο King και συν. αναφέρουν ότι οι βλάβες στην εν τω βάθει μηριαία αρτηρία είναι πιο συχνές από ότι στους μη διαβητικούς. (36) Μια πρόσφατη πολυκεντρική μελέτη σε 417 ασθενείς με ΣΔ και σύνολο 2893 αρτηριακών βλαβών, ανέδειξε εντόπιση στις λαγόνιες σε 1%, ενώ στα κνημιαία αγγεία η εντόπιση ήταν σε 74%. Τα 2/3 των περιφερικών βλαβών ήταν αποφράξεις, ενώ το 1/3 είχαν απόφραξη και στα τρία αγγεία. Στην ίδια έρευνα, η πιο συχνή (36%) αγγειογραφική απεικόνιση βλάβης ήταν δύο περιφερικές αρτηρίες με απόφραξη και πολλαπλές στενώσεις της περονιαίας/κνημιαίας ή επιπολής μηριαίας αρτηρίας. (37) Σε γνωστό ΣΔ η διαφορική διάγνωση είναι απλή και ο διαχωρισμός μεταξύ νευροπαθητικού και ισχαιμικού έλκους είναι συνήθως δυνατός. Ιδιαίτερα σε ασθενείς με μη γνωστό ΣΔ πρέπει να ληφθούν υπόψη και άλλα νοσήματα στη διαφορική διάγνωση (λέπρα, νωτιάδα φθίση, συριγγομυελία, πολυνευροπάθεια από άλλα αίτια, βλάβες από εναπόθεση ουσιών, αποφρακτική αρτηριοπάθεια, αγγειίτιδα, χρόνια φλεβική ανεπάρκεια). (33) Θεραπεία: η θεραπεία του συνδρόμου του ΔΠ περιλαμβάνει την πρωτογενή πρόληψη, την κυρίως θεραπεία του έλκους και τη δευτερογενή πρόληψη μετά από επούλωση του έλκους. Η πρωτογενής πρόληψη με ρύθμιση της διαβητολογικής μεταβολικής κατάστασης και εκπαίδευση του ασθενούς με νευροπάθεια αποτελεί 36

37 σημαντικό και πολύ αποτελεσματικό μέτρο. Στη περίπτωση του διαβητικού έλκους του ποδιού απαιτείται στενή συνεργασία του διαβητολόγου με τα υπόλοιπα μέλη της διαβητολογικής ομάδας, του οικογενειακού ιατρού, του χειρούργου, του ορθοπαιδικού και του υποδηματοποιού προκειμένου να επιτευχθεί η σωστή φροντίδα του ασθενούς με ΔΠ. Στοιχεία από εξειδικευμένα κέντρα δείχνουν ότι με τη σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση, ο αριθμός των ακρωτηριασμών μπορεί να ελαττωθεί. Η δευτερογενής προφύλαξη αποτελεί σημαντικό μέρος της θεραπείας. Η αντιμετώπιση του νευροπαθητικού έλκους του ποδιού γίνεται κυρίως από τον παθολόγο και οι χειρουργικές επεμβάσεις ακολουθούν σε καταστάσεις απειλητικές για τη ζωή, σε αντίθεση με το ισχαιμικό έλκος, όπου η επαναγγείωση αποτελεί θεραπεία πρώτης εκλογής. Η θεραπεία του συνδρόμου του ΔΠ περιλαμβάνει: αποφόρτιση της περιοχής. Η εντατική εκπαίδευση πρέπει να δίνει κίνητρα στον ασθενή για συμμετοχή στην θεραπεία. Η αποφυγή φόρτισης γίνεται στην κλινική αρχικά με κατάκλιση και συνεχή ανύψωση του κάτω άκρου (αποφυγή παπουτσιών), ενώ αργότερα πρέπει να γίνεται κινητοποίηση με καρότσι, πατερίτσες και ειδικά παπούτσια αποσυμφόρησης του ποδιού. άριστη ρύθμιση του μεταβολισμού με ρύθμιση του σακχάρου του αίματος από τον ίδιο τον ασθενή, διατροφικές ιατρικές συμβουλές, ενδεχομένως σχήμα εντατικοποιημένης θεραπείας καθημερινή επισκόπηση και φροντίδα των ποδιών, καθημερινή πλύση, καθημερινή επάλειψη με λιπαρή αλοιφή για τη διόρθωση της ξηρότητας και αποσπόγγιση των μεσοδακτύλιων πτυχών, απομάκρυνση των υπερκερατώσεων (όχι κόψιμο), φροντίδα των ονύχων αντιμετώπιση της λοίμωξης με την επιλογή του κατάλληλου αντιβιοτικού, η οποία εξαρτάται από την οδό χορήγησης, το εύρος των μικροβίων που θέλουμε να καλύψουμε και τα υπόλοιπα φάρμακα που χορηγούνται στον ασθενή. Αρχικά η επιλογή του αντιβιοτικού είναι εμπειρική και στηρίζεται στη σοβαρότητα της λοίμωξης και στα διαθέσιμα μικροβιολογικά στοιχεία, όπως πρόσφατες καλλιέργειες, πρόσφατη λήψη αντιβιοτικών και αποτελέσματα της κατά Gram χρώσης. Πριν από την έναρξη αυτής της εμπειρικής αντιβιοτικής αγωγής, λαμβάνονται καλλιέργειες, 37

38 Σε ήπιες έως μέτριας βαρύτητας λοιμώξεις των μαλακών μορίων σε ασθενείς που δεν έλαβαν πρόσφατα κάποια αντιβιοτική αγωγή η χορήγηση αντιμικροβιακών παραγόντων που καλύπτουν μόνο gram+ κόκκους είναι επαρκής (αμοξυκιλλίνη/κλαβουλανικό, 2ης γενιάς κεφαλοσπορίνες, ή ερταπενέμη και σε περίπτωση λήψης β-λακταμικών αντιβιοτικών, φθοριοκινολόνες) και διαρκεί 1-2 εβδομάδες. Σε σοβαρές λοιμώξεις που απειλούν το σκέλος ή τη ζωή του ασθενούς και εν αναμονή των καλλιεργειών και του αντιβιογράμματος απαιτείται η χορήγηση αντιβιοτικών με ευρύ φάσμα δράσεως έναντι gram+ κόκκων, gramβακτηριδίων και αναεροβίων, ιδιαίτερα εάν έχουν ήδη χορηγηθεί αντιβιοτικά (καρβαπενέμες ιμιπενέμη ή μεροπενέμη-, συνδυασμό φθοριοκινολόνης με κλινδαμυκίνη, ή κλινδαμυκίνης με αμινογλυκοσίδη, 3ης ή 4ης γενιάς κεφαλοσπορίνες και σε περίπτωση MRSA, γλυκοπεπτίδια βανκομυκίνη ή τεϊκοπλανίνη-ή λινεζολίδη) με διάρκεια 2-4 εβδομάδες. Όλες οι σοβαρές και μέρος των μέτριας βαρύτητας λοιμώξεων απαιτούν ενδοφλέβια χορήγηση των αντιμικροβιακών παραγόντων, τουλάχιστον στην αρχική φάση της θεραπείας. Εάν η λοίμωξη δεν ελέγχεται με μία συνεδρία αντιμικροβιακής αγωγής, τότε πρέπει να εξετάζεται σοβαρά το ενδεχόμενο διακοπής όλων των αντιμικροβιακών παραγόντων για μερικές μέρες και τη λήψη εν συνεχεία καλλιεργειών. Ειδική περίπτωση αποτελεί η οστεομυελίτιδα. τοπική θεραπεία του έλκους Αν η επιμόλυνση επεκτείνεται σε τένοντες, οστά ή αρθρώσεις, η χειρουργική διερεύνηση και συχνά η αφαίρεση οστού είναι αναπόφευκτη. Στην αρχή επιχειρείται μια κυκλική εκτομή της βλάβης ή ένας ακρωτηριασμός του πρόσθιου τμήματος του άκρου πόδα, ωστόσο σε μη ελεγχόμενη λοίμωξη απαιτείται ακρωτηριασμός της κνήμης ή του μηρού. Όταν η ΠΑΝ με ή χωρίς νευροπάθεια, είναι η κύρια αιτία του έλκους, γίνεται προσπάθεια επαναγγείωσης πριν τον ακρωτηριασμό. Άλλη ένδειξη για τη λήψη χειρουργικών μέτρων είναι τα υποτροπιάζοντα έλκη από πίεση λόγω οστών που προεξέχουν, πχ σε παραμορφώσεις του άκρου πόδα όπως στην Charcot. Μόνο με στενή συνεργασία μεταξύ χειρούργων και παθολόγων είναι 38

39 δυνατόν να επιτευχθεί η αναμενόμενη από τη διακήρυξη St. Vincent ελάττωση του αριθμού των ακρωτηριασμών (πριν από τη διενέργεια σχετιζόμενων με το διαβήτη ακρωτηριασμών θα πρέπει να ζητείται η συμβουλή αγγειοχειρούργου και διαβητολόγου, σε ΠΑΝ πρέπει να στρέφεται η προσοχή, πριν από τη διενέργεια ακρωτηριασμού στην προσπάθεια επαναγγείωσης, σε μη ύπαρξη ΠΑΝ, ο ακρωτηριασμός δεν ενδείκνυται ως πρωταρχικό θεραπευτικό μέσο). Η αντιμετώπιση του ισχαιμικού διαβητικού ποδιού περιλαμβάνει εκτός από τον έλεγχο των συστηματικών παραμέτρων του ασθενούς και την τοπική φροντίδα του έλκους με χειρουργικό καθαρισμό και χορήγηση του κατάλληλου αντιβιοτικού μετά τη λήψη καλλιέργειας. Ακρογωνιαίος όμως λίθος παραμένει η ταχεία και καλύτερη επαναιμάτωση του σκέλους. Η επιτυχής επαναιμάτωση εξαρτάται από την εντόπιση της βλάβης (κεντρική-περιφερική) και το είδος της απορροής δηλαδή τον αριθμό των βατών αγγείων περιφερικότερα της βλάβης. Όμως, πρέπει πάντα να αξιολογείται και η εντόπιση και το μέγεθος της γάγγραινας. Σίγουρα μια εκτεταμένη και παραμελημένη γάγγραινα δεν θα βελτιωθεί ύστερα από επαναιμάτωση, υπάρχει όμως η δυνατότητα να περιοριστεί το επίπεδο του ακρωτηριασμού. Με τον τρόπο αυτό σώζουμε το μέγιστο από το μήκος του σκέλους, το καθιστούμε πιο εύκολα λειτουργικό με τη χρήση των ναρθήκων και φυσικά ο ακρωτηριασμός γίνεται πιο εύκολα αποδεκτός από τον ασθενή, λόγω της μικρότερης έκτασης του. Θεωρείται χρυσός κανόνας ότι πρέπει πρώτα, εφόσον είναι εφικτό, να προηγείται η βέλτιστη επαναιμάτωση και να ακολουθεί κατόπιν ο ακρωτηριασμός. Στην αντίθετη περίπτωση, ο ακρωτηριασμός, λόγω της κακής αιμάτωσης, θα έχει αποτέλεσμα την κακή επούλωση και τους επακόλουθους συμπληρωματικούς ακρωτηριασμούς. Σήμερα υπάρχουν δύο ενδεχόμενες επιλογές στην αντιμετώπιση τέτοιων ασθενών: 1. η κλασική-ανοικτή αγγειοχειρουργική 2. η σύγχρονη- ενδαγγειακή χειρουργική Κλασικές αγγειοχειρουργικές επεμβάσεις για αορτο-λαγόνιο βλάβη είναι η ενδαρτηρεκτομή, η αορτολαγόνιος ή αορτοδιμηριαία παράκαμψη, καθώς και η εξω-ανατομικές επεμβάσεις, όπως η μασχαλο-μηριαία και η μηρο-μηριαία παράκαμψη. Σε βλάβες της κοινής μηριαίας αρτηρίας εφαρμόζεται η 39

40 ενδαρτηρεκτομή και αποκατάσταση με εμβάλωμα. Τέλος, σε βλάβες της επιπολής μηριαίας ή σε περιφερικότερες εφαρμόζεται η μηρο-ιγνυακή ή μηροπεριφερική παράκαμψη με τη χρήση φλεβικού ή συνθετικού μοσχεύματος. Το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των επεμβάσεων είναι η δυσκολία, ο μεγάλος χρόνος, η αναισθησία, ο αιματηρός χαρακτήρας, οι συχνές λοιμώξεις, το παρατεταμένο διάστημα νοσηλείας και η επιβάρυνση των ήδη καταπονημένων ασθενών. Η εξέλιξη της αγγειοχειρουγικής στον τομέα αυτό ήρθε με μια επαναστατική τεχνική την ενδαγγειακή χειρουργική. Πλεονέκτημα της τεχνικής είναι ότι γίνεται υπό τοπική αναισθησία, με την οποία αποφεύγονται οι κίνδυνοι της γενικής αναισθησίας ιδίως σε επιβαρυμένα άτομα, ενώ ταυτοχρόνως, λόγω της διαδερμικής παρακέντησης αποφεύγονται όλα τα προβλήματα ενός εκτεταμένου χειρουργικού τραύματος. Η κοινή μηριαία αρτηρία αποτελεί την πιο συχνή, ασφαλή, θέση παρακέντησης με σκοπό τη διαγνωστική ή θεραπευτική αντιμετώπιση. Μετά την παρακέντηση, δια της ειδικής βελόνας προωθείται σύρμα υδρόφιλο inch με σχήμα J και ειδικός καθετήρας. Με την έγχυση σκιαστικού και με τη χρήση του φορητού ακτινοσκοπικού μηχανήματος (C-arm) απεικονίζεται η έκταση και το σημείο της βλάβης. Αναλόγως του είδους και της εντόπισης της βλάβης χρησιμοποιούνται τα κατάλληλα υλικά (σύρμα, θηκάρι, μπαλόνι, νάρθηκας) με τις ανάλογες διαστάσεις. Όταν το αγγειογραφικό αποτέλεσμα είναι καλό, τότε αφαιρούνται τα υλικά και ακολουθεί αιμόσταση είτε με άμεση πίεση στο σημείο της παρακέντησης είτε εφαρμόζοντας ειδικές συσκευές αιμόστασης. Βλάβες στην αορτή ή τις λαγόνιες (κοινή, έσω και έξω) αντιμετωπίζονται με αγγειοδιαστολή και τοποθέτηση ενδαγγειακών ναρθήκων. Η προσπέλαση μπορεί να γίνει τόσο ομόπλευρα όσο και ετερόπλευρα, ενώ σε βλάβες του αορτικού διχασμού μπορεί να εφαρμοστεί η τεχνική των φιλούμενων «ναρθήκων». Οι βλάβες στην κοινή μηριαία αρτηρία θεωρούνται ακόμη πεδίο της κλασικής αγγειοχειρουργικής, υπάρχει όμως η δυνατότητα να συνδυαστεί η αντιμετώπιση τους με σύγχρονη ενδαγγειακή αποκατάσταση κεντρικών ή περιφερικότερων βλαβών. 40

41 Οι βλάβες στην επιπολής μηριαία αρτηρία αντιμετωπίζονται πλέον με διαδερμική αγγειοπλαστική. Το μήκος της βλάβης καθώς και τα βατά αγγεία απορροής επηρεάζουν τη διάρκεια της βατότητας. Η διάνοιξη μπορεί να είναι τόσο ενδοαυλική όσο και υπενδοθηλιακή. (38) Κατά την τελευταία τεχνική εφαρμόζεται με ειδικό τρόπο ένας εκούσιος διαχωρισμός στο αγγείο και δημιουργείται ένας νέος αυλός ο οποίος απωθεί ουσιαστικά την περιοχή της βλάβης. Πέρα από τη απλή αγγειοδιαστολή, η οποία εφαρμόζεται με μπαλόνι, η αγγειοπλαστική μπορεί να συμπληρωθεί με την τοποθέτηση ναρθήκων. Οι νάρθηκες μπορεί να είναι προφορτωμένοι σε μπαλόνι ή αυτοεκτπυσσόμενοι. Επίσης, υπάρχουν νάρθηκες επικαλυμμένοι με ειδική ουσία, ώστε να αποτραπεί η επαναστένωση, (39) ενώ έχουν δοκιμαστεί και νάρθηκες επικαλυμμένοι με μόσχευμα για τις βλάβες στην επιπολής μηριαία αρτηρία. Άλλες τεχνικές αποτελούν η κρυοπλαστική, η βραχυθεραπεία καθώς και η αγγειοπλαστική με laser και αθηροτόμους. Ο τομέας, όμως, κατά την άποψη των συγγραφέων άνοιξε νέους ορίζοντες η ενδαγγειακή χειρουργική, είναι οι βλάβες περιφερικότερα της ιγνυακής. Η εξέλιξη της τεχνολογίας με την κατασκευή λεπτών υλικών (σύρματα, «μπαλόνια», νάρθηκες) μας παρέχει τη δυνατότητα να επέμβουμε και να διανοίξουμε βλάβες περιφερικές και μάλιστα σε περισσότερα του ενός αγγεία. (εικόνα 2) Τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της βατότητας είναι υπό μελέτη, δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι σε διαβητικούς ασθενείς με λοίμωξη και ιστικές αλλοιώσεις προσπαθούμε να σώσουμε το σκέλος. Δεν μας ενδιαφέρει τόσο το μακρόχρονο του αποτελέσματος, αλλά κυρίως η καλύτερη δυνατή αιμάτωση, ώστε να διασωθεί κατά το δυνατόν το σκέλος. (40-42) Κατά την πενταετία αντιμετωπίστηκαν στην Ε Χειρουργική κλινική του ΑΠΘ 110 ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη και υποβλήθηκαν σε 125 ενδαγγειακές επεμβάσεις για την αντιμετώπιση ΠΑΝ. Έγιναν 38 αγγειοπλαστικές στις κνημιαίες, 32 στην επιπολής μηριαία-ιγνυακή-κνημιαίες, 30 στην επιπολής μηριαία-ιγνυακή και 25 στις λαγόνιες-επιπολής μηριαίες. Stent τοποθετήθηκαν στην λαγόνιο σε 25 περιπτώσεις, στην επιπολής μηριαία σε 14 και στις κνημιαίες αρτηρίες σε 5. Η τεχνική επιτυχία ήταν 90% και ο ΣΒΔ βελτιώθηκε από 0.45 ( ) σε 0.65 ( ), μετεγχειρητικώς. 41

42 Εικόνα 2: Ψηφιακή αγγειογραφία ασθενούς με υγρή διαβητική γάγγραινα του μεγάλου δακτύλου. Αριστερά, πριν την αγγειοπλαστική όπου απεικονίζεται η βλάβη και στα τρία κνημιαία αγγεία και δεξιά, μετά την αγγειοπλαστική με μπαλόνι. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία η βατότητα της αγγειοπλαστικής ανέρχεται σε 50% στους 12 σε περιπτώσεις με κρίσιμη ισχαιμία, ενώ η επιτυχία της εξαρτάται από τον ικανοποιητικό αριθμό αγγείων απορροής. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η βατότητα στους 12 είναι 81%, όταν τα αγγεία απορροής είναι περισσότερα από ένα, και 25% όταν υπάρχει μόνο ένα αγγείο απορροής. (38) Βάση αυτών των δεδομένων πρέπει να επιδιώκεται η διάνοιξη όσο γίνεται περισσότερων αρτηριών στην περιφέρεια. Οι ασθενείς με επουλωμένο έλκος εμφανίζουν υψηλό κίνδυνο δημιουργίας νέου έλκους και για το λόγο αυτό θα πρέπει να συμμετέχουν σε εκπαίδευση σχετικά με το διαβήτη σε εξειδικευμένα κέντρα. Τα εκπαιδευτικά μαθήματα περιλαμβάνουν εκτός από τα βασικά σημεία της παθοφυσιολογίας τους ΣΔ και του ελέγχου του μεταβολισμού, πληροφορίες για την παθογένεση των διαβητικών επακόλουθων νοσημάτων, με έμφαση στη διαταραχή της αισθητικότητας σε νευροπάθεια. Σε περίπτωση κλινικών σημείων προχωρημένης τοπικής φλεγμονής (φλέγμονας, απόστημα, γάγγραινα) ή σε ασθενή με έλκος στο πόδι και 42

43 συστηματική λοίμωξη (πυρετός, ρίγος) απαιτείται άμεση εισαγωγή στο νοσοκομείο. (33) ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Όσον αφορά την περιφερική αρτηριακή νόσο (ΠΑΝ) των κάτω άκρων, αξίζει να αναφέρουμε ότι προσβάλλει συχνότερα τον ανδρικό πληθυσμό, η δε συχνότητά της αυξάνεται με την αύξηση της ηλικίας. Στη μελέτη Framingham βρέθηκε ότι στην ηλικία ετών εμφανίζουν διαλείπουσα χωλότητα έξι άνδρες ανά , ενώ στην ηλικία 65-74, 61 άνδρες ανά , δηλαδή δεκαπλάσιοι. (43) Στις γυναίκες τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 3/ και 51/10.000, δηλαδή εικοσαπλάσιες. Άρα η αυξημένη συχνότητα στους άνδρες παρατηρείται κυρίως σε μικρότερες ηλικίες, ενώ σε ηλικίες άνω των 65 η συχνότητα μεταξύ ανδρών-γυναικών σχεδόν εξομοιώνεται, με μικρή υπεροχή υπέρ των ανδρών. Τα αναφερόμενα ποσοστά επίπτωσης της ΠΑΝ με βάση τη βιβλιογραφία ποικίλλουν ανάλογα με τα διαγνωστικά κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν (ερωτηματολόγιο ή σφυροβραχιόνιος δείκτης-ankle brachial pressure index (ABPI) και φυσικά διαφοροποιούνται αναλόγως αν περιλαμβάνουν και τους ασυμπτωματικούς ασθενείς. Σύμφωνα με τα δεδομένα του Inter-society Consensus for the Management of Peripheral Arterial Disease (TASC I, II), (4,44) η επίπτωση της ΠΑΝ βασιζόμενη στον σφυροβραχιόνιο αρτηριακό δείκτη, δηλαδή συμπτωματικοί και ασυμπτωματικοί ασθενείς (ABPI<0.9) είναι 3-10% ανεξαρτήτου ηλικίας και αυξάνεται σε 15-20% σε ηλικίες άνω των 70 ετών. (45-47) Από αντίστοιχες μελέτες έχει βρεθεί ότι για κάθε συμπτωματικό ασθενή υπάρχουν 3-4 ασυμπτωματικοί (δηλαδή ασθενείς με ABPI<0.9 αλλά χωρίς διαλείπουσα χωλότητα). Όσον αφορά το διαβητικό πόδι, τα προβλήματα των ποδιών των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη ευθύνονται για τις περισσότερες εισαγωγές στα νοσοκομεία των ατόμων αυτών σε σχέση με τις υπόλοιπες διαβητικές επιπλοκές. Μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές αναπηρίες, ακρωτηριασμούς και επιβάρυνση της ποιότητας ζωής των ατόμων αυτών. Αποτελούν την κυριότερη αιτία (40-70%) μη τραυματικού ακρωτηριασμού σήμερα και στο 85% 43

44 των περιπτώσεων προηγείται η εμφάνιση έλκους. Το ποσοστό εμφάνισης ελκωτικών αλλοιώσεων στους διαβητικούς ασθενείς κυμαίνεται περίπου στο 12%. Στους ασθενείς που πάσχουν από διαβήτη τύπου 1 το ποσοστό αυτό προσεγγίζει το 10%, και 5% αυτών θα οδηγηθούν τελικά σε ακρωτηριασμό. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο συνδυασμός ισχαιμίας και λοίμωξης επιταχύνει την εξέλιξη της διαβητικής γάγγραινας οδηγώντας στον ακρωτηριασμό. Λόγω των συνοδών νοσημάτων και της προχωρημένης ηλικίας που ως επί το πλείστον έχουν οι ασθενείς που εμφανίζουν επιπλεγμένο διαβητικό πόδι- κινδυνεύουν να καταλήξουν μετεγχειρητικώς ενώ πολλοί ασθενείς έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάγκης ακρωτηριασμού και του έτερου σκέλους. Η 5ετής θνητότητα λόγω ακρωτηριασμών στους διαβητικούς ασθενείς, κυμαίνεται στο 39-68% και σχετίζεται με τον αυξημένο κίνδυνο για πρόσθετο μελλοντικό ακρωτηριασμό. Μεταξύ των δύο φύλων, οι άντρες είναι πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση των ελκών και της διαβητικής γάγγραινας. Ο επιπολασμός του διαβητικού ποδιού παγκοσμίως κυμαίνεται μεταξύ 4-10%, κάτι που μεταφράζεται σε ετήσια επίπτωση 1-4,1%. Ένα άτομο που πάσχει 10 ή 15 χρόνια από σακχαρώδη διαβήτη και δεν έχει βέλτιστη ρύθμιση, έχει πιθανότητα περίπου 50-60% να έχει αναπτύξει διαβητική νευροπάθεια. Αυτό σημαίνει ότι έχει μειωμένη αισθητικότητα στα πόδια του και δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί πιθανή παρουσία μικροτραυματισμών. Η ΠΑΝ εμφανίζεται σχεδόν τρεις φορές πιο συχνά σε διαβητικούς ασθενείς, μεταξύ ενηλίκων ίδιας ηλικίας και φύλλου ενώ η ισχαιμική γάγγραινα είναι τριάντα φορές συχνότερη. Οι αρτηριακές αλλοιώσεις είναι πιο διάχυτες, συχνά αμφοτερόπλευρα και τείνουν να εμφανίζονται συχνότερα στις αρτηρίες κάτω από το επίπεδο του γόνατος. Μελέτες δείχνουν ότι το 85-90% των ατόμων που χάνουν κάποιο τμήμα από τα άκρα τους θα είχαν αποφύγει αυτή την εξέλιξη αν είχαν καλύτερη εκπαίδευση. Επίσης ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα είναι ότι πολλοί από τους διαβητικούς ασθενείς δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν από διαβήτη. Από την ηλικία των 50ετών και μετά, όλοι θα πρέπει να ελέγχουν το σάκχαρό τους για τυχόν παρουσία διαβήτη. Περίπου 1 στους 4 διαβητικούς ασθενείς (25%) θα εμφανίσει έλκος των κάτω άκρων κάποια στιγμή της ζωής του. Στατιστικά, άτομα με σακχαρώδη διαβήτη αναγκάζονται να υποβληθούν σε ακρωτηριασμό ενός 44

45 άκρου τους σε ετήσια βάση. Μάλιστα, εκτιμάται ότι κάθε 30 δευτερόλεπτα ένας διαβητικός ανά τον κόσμο ακρωτηριάζεται εξαιτίας έλκους. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας για το σακχαρώδη διαβήτη, το 70% των ακρωτηριασμών που διενεργούνται σήμερα σε όλο τον κόσμο αφορά σε διαβητικούς ασθενείς. Η επίπτωση του ακρωτηριασμού επίσης εμφανίζει διακυμάνσεις: 1 στη Μαδρίτη, περισσότερο από 20 σε Ινδιάνους της Βόρειας Αμερικής, 2 στη μητροπολιτική Γαλλία και σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό σε τέως γαλλικές νησιώτικες αποικίες. Άμεσο κόστος ενός ακρωτηριασμού που σχετίζεται με το διαβητικό πόδι ανέρχεται στα δολάρια. Ενώ το 25% των ασθενών μετά το πρώτο ακρωτηριασμό του κάτω άκρου χρειάζεται εισαγωγή σε κάποιο ίδρυμα και μέσα στα πρώτα 5 χρόνια το 44% θα καταλήξει. Επίσης μετά από τον πρώτο ακρωτηριασμό αυξάνεται σημαντικά και η πιθανότητα ετερόπλευρου ακρωτηριασμού. (48-51) Το απογοητευτικό είναι ότι στο εγγύς μέλλον οι αριθμοί αυτοί αναμένεται να αυξηθούν, καθώς ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ) προβλέπει αύξηση του αριθμού των διαβητικών αρρώστων έως 20%, μέσα στην επόμενη εικοσαετία. Υπολογίζεται ότι το 2025 θα υπάρχουν διαβητικοί άρρωστοι σε παγκόσμιο επίπεδο, αριθμός που το 2003 ήταν , ενώ έως τότε θα έχει διπλασιαστεί και ο αριθμός των ακρωτηριασμών σε όλο τον κόσμο. Σε ότι αφορά τη χώρα μας, υπολογίζεται ότι το 4-5% των διαβητικών ασθενών εμφανίζουν έλκη στα πόδια, γεγονός που σημαίνει ότι άτομα με διαβήτη διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ακρωτηριασμού. Στην Ελλάδα πραγματοποιούνται περίπου ακρωτηριασμοί κάτω άκρων σε ετήσια βάση. 45

46 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ-ΕΙΔΙΚΟ 46

47 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σκοπός αυτής της μελέτης είναι να διερευνήσει αν η Περιφερική Αρτηριακή Νόσος παίζει ρόλο στην επιβίωση, καθώς και στην διατήρηση του σκέλους σε ασθενείς με διαβητικό πόδι. Οι επιμέρους στόχοι της μελέτης είναι η διερεύνηση τυχόν παραγόντων που παίζουν ρόλο στην επιβίωση, καθώς και στην διατήρηση του σκέλους σε ασθενείς με διαβητικό πόδι, όπως το κάπνισμα, η ηλικία, το φύλο, η υπερλιπιδαιμία, οι παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος, το επίπεδο της Περιφερικής Αρτηριακής Νόσου και η χορήγηση ή μη ινσουλίνης για την αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη. Η αναγκαιότητα της μελέτης διαφαίνεται από το γεγονός ότι ο σακχαρώδης διαβήτης έχει λάβει επιδημικές διαστάσεις και μαζί του αυξάνονται και οι επιπλοκές του, από τις οποίες τρομακτική είναι το διαβητικό πόδι. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Μελετήθηκαν αναδρομικά οι ασθενείς που εισήχθησαν με τη διάγνωση του διαβητικού ποδιού στην κλινική μας την περίοδο Οι ασθενείς χωρίστηκαν σε δύο ομάδες ανάλογα με το αν έχουν ή όχι ΠΑΝ. Ασθενείς που δεν είχαν σημαντική ΠΑΝ αντιμετωπίστηκαν με χειρουργικό καθαρισμό ή ελάσσονα ακρωτηριασμό, και κατάλληλη αντιβιοτική θεραπεία ή, απευθείας, με μείζονα πρωτοπαθή ακρωτηριασμό. Όσοι είχαν ΠΑΝ, υποβλήθηκαν επιπλέον σε επέμβαση επαναιμάτωσης (με ενδαγγειακή προσέγγιση ως πρώτη επιλογή). Πρωτοπαθής ακρωτηριασμός στους ασθενείς με ΠΑΝ είναι ο ακρωτηριασμός που διενεργείται κατευθείαν ενώ δευτεροπαθής αυτός που επιχειρείται μετά από επέμβαση επαναιμάτωσης ή μετά από χειρουργικό καθαρισμό ή ελάσσονα ακρωτηριασμό. Αντίστοιχα, στους ασθενείς χωρίς ΠΑΝ πρωτοπαθής είναι ο ακρωτηριασμός που διενεργείται κατευθείαν ενώ δευτεροπαθής αυτός που επιχειρείται μετά από χειρουργικό καθαρισμό ή ελάσσονα ακρωτηριασμό. 47

48 Τα στοιχεία των ασθενών εντοπίστηκαν είτε από το βιβλίο εισαγωγών της Ε Χειρουργικής κλινικής του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης είτε από τους φακέλους των ασθενών που βρίσκονταν στο αρχείο του νοσοκομείου. Επίσης, τα δεδομένα για την πρόσφατη κατάσταση των ασθενών αποκτήθηκαν μετά από τηλεφωνική επικοινωνία είτε με τους ίδιους τους ασθενείς είτε με συγγενείς τους αν δεν βρίσκονταν εν ζωή. Για τη στατιστική ανάλυση χρησιμοποιήθηκε το πακέτο IBM SPSS Statistics 20. Οι δύο ομάδες συγκρίθηκαν όσον αφορά την επιβίωση, τη διάσωση του άκρου, καθώς και την επιβίωση χωρίς ακρωτηριασμό με ανάλυση επιβιώσης και έγιναν οι καμπύλες Kaplan-Meir. Eπίσης, χρησιμοποιήθηκε το χ 2 -τεστ για την σύγκριση των ποιοτικών χαρακτηριστικών ανάμεσα στις δύο ανεξάρτητες ομάδες. Με το μοντέλο αναλογικών κινδύνων Cox περιγράφηκε η σχέση της επιβίωσης, της διατήρησης του άκρου και της επιβίωσης χωρίς ακρωτηριασμό στον χρόνο με ανεξάρτητους προσδιοριστικούς παράγοντες, όπως η ύπαρξη ΠΑΝ, το φύλο, η ηλικία, η Αρτηριακή Υπέρταση, το ιστορικό καρδιακής νόσου και χρόνιας αναπνευστικής νόσου, η νεφρική ανεπάρκεια, το ιστορικό καπνίσματος ή πρώην καπνίσματος, η ύπαρξη Αγγειακού Εγκεφαλικού Επεισοδίου, η χρήση ή μη χρήση ινσουλίνης και η ύπαρξη ή μη ύπαρξη υπερλιπιδαιμίας. Με το μοντέλο της λογαριθμιστικής εξάρτησης περιγράφηκε η σχέση της εξαρτημένης μεταβλητής της ΠΑΝ με τους ανεξάρτητους παράγοντες: Φύλο, Ηλικία, Αρτηριακή Υπέρταση, Ιστορικό καρδιακής νόσου, Χρόνια αναπνευστική νόσος, Νεφρική Ανεπάρκεια, Κάπνισμα ή πρώην κάπνισμα, Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, Χρήση ινσουλίνης και Υπερλιπιδαιμία. Έπειτα, πραγματοποιήθηκε σύγκριση των ασθενών με ΠΑΝ που υπεβλήθησαν σε επέμβαση επαναιμάτωσης με τους ασθενείς με ΠΑΝ στους οποίους δεν πραγματοποιήθηκε επέμβαση επαναιμάτωσης, όσον αφορά την επιβίωση, τη διάσωση του άκρου, καθώς και την επιβίωση χωρίς ακρωτηριασμό με ανάλυση επιβιώσης και έγιναν οι καμπύλες Kaplan-Meir. Ως κριτήριο σημαντικότητας ορίστηκε p-value Στις πολυπαραγοντικές αναλύσεις οι παράγοντες που έχουν p<0.20 μονοπαραγοντικά ελήφθησαν υπόψη. 48

49 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 185 ασθενείς εισήχθησαν στη μονάδα μας με τη διάγνωση του διαβητικού ποδιού και μελετήθηκαν 211 διαβητικά πόδια. Από αυτά, όπως φαίνεται στο διάγραμμα 1, 147 (70% ) είχαν ΠΑΝ και 64 δεν είχαν. Από τα διαβητικά πόδια με ΠΑΝ το 2% υπέστη μείζον πρωτοπαθή ακρωτηριασμό, το 81.6% υπέστη επέμβαση επαναιμάτωσης και το 16.4% αντιμετωπίστηκε συντηρητικά. Από τους 24 ασθενείς με ΠΑΝ που αντιμετωπίστηκαν συντηρητικά οι 6 δεν επιθυμούσαν επέμβαση επαναιμάτωσης, οι 7 είχαν βλάβες που δεν επιδέχονταν διόρθωση με επέμβαση επαναιμάτωσης, οι 6 είχαν μικρό προσδόκιμο επιβίωσης και οι υπόλοιποι 5 είχαν μέτρια νόσο και θεωρήθηκε ότι τα αποτελέσματα θα ήταν καλά και χωρίς επέμβαση. Το 1/3 των πρωτοπαθών ακρωτηριασμών ήταν κάτω από το γόνατο ενώ τα 2/3 άνωθεν του γόνατος. Οι επεμβάσεις επαναιμάτωσης ήταν στο 82.5% PTA, στο 15.8% PTA και STENT και στο 1.7% HYBRID. Από τα ΔΠ χωρίς ΠΑΝ το 10.9% υπέστη μείζον πρωτοπαθή ακρωτηριασμό, ενώ το 78.1% αντιμετωπίστηκε συντηρητικά με τοπικό καθαρισμό ή έλασσον ακρωτηριασμό. Στο διάγραμμα 2, φαίνεται το επίπεδο επαναιμάτωσης όπου στο 50% ήταν το μηριαιοϊγνυακό, στο 20% το λαγόνιο, στο 13.3% το περιφερικό, στο 9.1% μηριαιοϊγνυακό και περιφερικό, στο 5.8% το λαγονομηριαίο, στο 0.9% λαγόνιο και περιφεικό και στο 0.9% και τα 3 επίπεδα. Στο διάγραμμα 3, φαίνεται το ποσοστό επιβίωσης σε κάθε ομάδα. Το 53.7% των ΔΠ με ΠΑΝ είναι εν ζωή ενώ το 60.9% των ΔΠ χωρίς ΠΑΝ είναι εν ζωή. Το διάμεσο follow up των ασθενών ήταν (9.73, 49.77). Στο διάγραμμα 4, φαίνεται το ποσοστό επιβίωσης στους ασθενείς με ΠΑΝ που υπεβλήθησαν σε επέμβαση επαναιμάτωσης και στους ασθενείς με ΠΑΝ που δεν υπεβλήθησαν σε επέμβαση επαναιμάτωσης. Το 58.3% των ΔΠ με ΠΑΝ που υπεβλήθησαν σε επέμβαση επαναιμάτωσης είναι εν ζωή ενώ το 40.7% των ΔΠ με ΠΑΝ που δεν υπεβλήθησαν σε επέμβαση επαναιμάτωσης είναι εν ζωή. Στο διάγραμμα 5, φαίνεται η αντιμετώπιση των ασθενών με ΠΑΝ. Από τα διαβητικά πόδια των ασθενών με ΠΑΝ που υπεβλήθησαν σε επέμβαση επαναιμάτωσης 25 οδηγήθηκαν σε δευτεροπαθή ακρωτηριασμό, ενώ από τα 49

50 διαβητικά πόδια των ασθενών με ΠΑΝ που δεν αντιμετωπίστηκαν με επέμβαση επαναιμάτωσης 7 οδηγήθηκαν σε δευτεροπαθή ακρωτηριασμό. Στην ομάδα των ασθενών με ΠΑΝ που δεν αντιμετωπίστηκε με επέμβαση επαναιμάτωσης σημειώθηκαν 3 πρωτοπαθείς ακρωτηριασμοί. Στον πίνακα 1, φαίνονται τα χαρακτηριστικά των ασθενών ανάλογα με την ομάδα στην οποία ανήκουν. Βρέθηκε στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ ΠΑΝ και φύλου (p=0.032), δηλαδή περισσότεροι άνδρες (73.8%) είχαν ΠΑΝ σε σχέση με τις γυναίκες (58.6%), μεταξύ ΠΑΝ και Αρτηριακής Υπέρτασης (p=0.001), δηλαδή οι περισσότεροι υπερτασικοί (76.2%) είχαν ΠΑΝ σε σχέση με τους μη υπερτασικούς, μεταξύ ΠΑΝ και ιστορικού καρδιακής νόσου (p=0.025), δηλαδή οι περισσότεροι ασθενείς με ιστορικό καρδιακής νόσου (74.2%) είχαν ΠΑΝ σε σχέση με τους ασθενείς που δεν είχαν ιστορικό καρδιακής νόσου, μεταξύ ΠΑΝ και Χρόνιας αναπνευστικής νόσου (p=0.011), δηλαδή οι περισσότεροι ασθενείς με ιστορικό Χρόνιας αναπνευστικής νόσου (85.7%) είχαν ΠΑΝ σε σχέση με τους ασθενείς που δεν είχαν ιστορικό Χρόνιας αναπνευστικής νόσου, και μεταξύ ΠΑΝ και καπνίσματος ή πρώην καπνίσματος (p=0.005), δηλαδή οι περισσότεροι ασθενείς με ιστορικό καπνίσματος ή πρώην καπνίσματος 80%) είχαν ΠΑΝ σε σχέση με τους ασθενείς που δεν είχαν ιστορικό καπνίσματος ή πρώην καπνίσματος. Στον πίνακα 2, παρουσιάζεται το Λογαριθμιστικό μοντέλο για την πρόβλεψη της ΠΑΝ και φαίνεται η επίδραση των παραγόντων: Φύλο, Ηλικία, Αρτηριακή Υπέρταση, Ιστορικό καρδιακής νόσου, Χρόνια αναπνευστική νόσος, Νεφρική Ανεπάρκεια, Κάπνισμα ή πρώην κάπνισμα, Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, Χρήση ινσουλίνης και Υπερλιπιδαιμία στην ύπαρξη ΠΑΝ. Από την μονοπαραγοντική ανάλυση προκύπτει ότι η πιθανότητα ύπαρξης ΠΑΝ σχετίζεται στατιστικώς σημαντικά με το φύλο (p=0.033), δηλαδή η πιθανότητα ύπαρξης ΠΑΝ ήταν 2 φορές υψηλότερη στους άντρες απ ότι στις γυναίκες, με την ηλικία (p=0.032), δηλαδή η πιθανότητα ύπαρξης ΠΑΝ αυξάνεται με την ηλικία, με την αρτηριακή υπέρταση (p=0.001), δηλαδή η πιθανότητα ύπαρξης ΠΑΝ ήταν περίπου τριπλάσια (2.824) στους υπερτασικούς σε σχέση με τους μη υπερτασικούς, με την χρόνια αναπνευστική νόσο (p=0.015), δηλαδή η πιθανότητα ύπαρξης ΠΑΝ ήταν περίπου τριπλάσια (3.135) στους ασθενείς με χρόνια αναπνευστική νόσο σε σχέση με τους ασθενείς χωρίς χρόνια αναπνευστική νόσο, και με το κάπνισμα 50

51 ή πρώην κάπνισμα (p=0.006), δηλαδή η πιθανότητα ύπαρξης ΠΑΝ ήταν περίπου 2.5 φορές υψηλότερη (2.453) στους καπνιστές ή πρώην καπνιστές απ ότι στους μη καπνιστές ή πρώην καπνιστές. Επειτα, από πολυπαραγοντική ανάλυση βρέθηκε ότι από αυτούς τους παράγοντες παραμένουν στατιστικά σημαντικοί η αρτηριακή υπέρταση (p=0.017), το ιστορικό καπνίσματος ή πρώην καπνίσματος (p=0.029) και η ηλικία (p=0.044). Στον πίνακα 3, παρουσιάζεται με το μοντέλο αναλογικών κινδύνων Cox η σχέση της επιβίωσης, με την ύπαρξη ΠΑΝ, το φύλο, την ηλικία, την Αρτηριακή Υπέρταση, το ιστορικό καρδιακής νόσου και χρόνιας αναπνευστικής νόσου, τη νεφρική ανεπάρκεια, το ιστορικό καπνίσματος ή πρώην καπνίσματος, την ύπαρξη Αγγειακού Εγκεφαλικού Επεισοδίου, τη χρήση ή μη χρήση ινσουλίνης και την ύπαρξη ή μη ύπαρξη υπερλιπιδαιμίας. Από την μονοπαραγοντική ανάλυση, βρέθηκε στατιστικά σημαντική σχέση της επιβίωσης με την ηλικία (p<0.001), δηλαδή ο κίνδυνος θανάτου αυξάνεται με την ηλικία και με την ύπαρξη αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου (p=0.016), δηλαδή ο κίνδυνος θανάτου είναι 1.7 φορές μεγαλύτερος στους ασθενείς που έχουν υποστεί αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Μετά από πολυπαραγοντική ανάλυση, όμως μόνο η ηλικία διατηρούσε την στατιστικά σημαντική σχέση (p<0.001). Στον πίνακα 4, παρουσιάζεται με το μοντέλο αναλογικών κινδύνων Cox η σχέση της διατήρησης του άκρου, με την ύπαρξη ΠΑΝ, το φύλο, την ηλικία, την Αρτηριακή Υπέρταση, το ιστορικό καρδιακής νόσου και χρόνιας αναπνευστικής νόσου, τη νεφρική ανεπάρκεια, το ιστορικό καπνίσματος ή πρώην καπνίσματος, την ύπαρξη Αγγειακού Εγκεφαλικού Επεισοδίου, τη χρήση ή μη χρήση ινσουλίνης και την ύπαρξη ή μη ύπαρξη υπερλιπιδαιμίας. Από την μονοπαραγοντική ανάλυση βρέθηκε στατιστικά σημαντική σχέση της διατήρησης του άκρου με την αρτηριακή υπέρταση (p=0.006) και μάλιστα ότι στους ασθενείς που έχουν αρτηριακή υπέρταση ο κίνδυνος να χάσουν το πόδι τους μειώνεται κατά 55.2%. Μετά από πολυπαραγοντική ανάλυση η στατιστικά σημαντική σχέση της αρτηριακής υπέρτασης με την διατήρηση του άκρου παραμένει (p=0.042) και βρίσκεται και στατιστικά σημαντική σχέση της διατήρησης του άκρου με το ιστορικό αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου (P=0.036) και μάλιστα, ότι ο κίνδυνος να χάσουν το πόδι τους είναι σχεδόν 51

52 διπλάσιος (1.875) στους ασθενείς που έχουν υποστεί αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Στον πίνακα 5, παρουσιάζεται με το μοντέλο αναλογικών κινδύνων Cox η σχέση της επιβίωσης χωρίς ακρωτηριασμό, με την ύπαρξη ΠΑΝ, το φύλο, την ηλικία, την Αρτηριακή Υπέρταση, το ιστορικό καρδιακής νόσου και χρόνιας αναπνευστικής νόσου, τη νεφρική ανεπάρκεια, το ιστορικό καπνίσματος ή πρώην καπνίσματος, την ύπαρξη Αγγειακού Εγκεφαλικού Επεισοδίου, τη χρήση ή μη χρήση ινσουλίνης και την ύπαρξη ή μη ύπαρξη υπερλιπιδαιμίας. Από τη μονοπαραγοντική ανάλυση βρέθηκε στατιστικά σημαντική σχέση της επιβίωσης χωρίς ακρωτηριασμό με την ηλικία (p=0.026), δηλαδή ο κίνδυνος θανάτου με ακρωτηριασμό αυξάνεται με την ηλικία, με την αρτηριακή υπέρταση (p=0.035), μάλιστα ο κίνδυνος θανάτου με ακρωτηριασμό ήταν μειωμένος κατά 34.2% στους ασθενείς με αρτηριακή υπέρταση και με την ύπαρξη αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου (p=0.048) και μάλιστα ο κίνδυνος θανάτου με ακρωτηριασμό ήταν 1.5 φορά μεγαλύτερος στους ασθενείς που έχουν υποστεί αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο απ ότι στους ασθενείς που δεν έχουν υποστεί ΑΕΕ. Μετά από την πολυπαραγοντική ανάλυση, βρέθηκε ότι η στατιστικά σημαντική σχέση της επιβίωσης χωρίς ακρωτηριασμό διατηρείται (p=0.025) και της αρτηριακής υπέρτασης (p=0.044) και προστίθεται και το ιστορικό της χρόνιας αναπνευστικής νόσου (p=0.048), οπότε ο κίνδυνος θανάτου με ακρωτηριασμό ήταν 1.5 (1.492) φορά μεγαλύτερος στους ασθενείς με ιστορικό χρόνιας αναπνευστικής νόσου. Στα διαγράμματα 6, 8 και 10 παρουσιάζεται η συνολική επιβίωση, η διατήρηση του άκρου και η επιβίωση χωρίς ακρωτηριασμό στους 0, 12, 24, 36, 48, 60 και 72 για τα 211 διαβητικά πόδια. Στα διαγράμματα 7, 9 και 11 παρουσιάζεται η σύγκριση της επιβίωσης, της διατήρησης του άκρου και της επιβίωσης χωρίς ακρωτηριασμό στις 2 ομάδες (ασθενείς με ΔΠ με και χωρίς ΠΑΝ) όπου βρέθηκε ότι δεν υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των 2 ομάδων (p=0.443, p=0.541 και p=0.177 αντίστοιχα). Η διάμεση επιβίωση ήταν 51.88, ο διάμεσος χρόνος διατήρησης του άκρου 72 και η διάμεση επιβίωση χωρίς ακρωτηριασμό ήταν Στα διαγράμματα 12, 14 και 16 παρουσιάζεται η συνολική επιβίωση, η διατήρηση του άκρου και η επιβίωση χωρίς ακρωτηριασμό στους 0, 12, 24, 36, 48, 60 και 72 στα διαβητικά πόδια με ΠΑΝ. Στα διαγράμματα 13, 15 52

53 και 17 παρουσιάζεται η σύγκριση της επιβίωσης, διατήρησης του άκρου και επιβίωσης χωρίς ακρωτηριασμό στα διαβητικά πόδια με ΠΑΝ που αντιμετωπίστηκαν με επέμβαση επαναιμάτωσης και στα διαβητικά πόδια με ΠΑΝ που δεν υπεβλήθησαν σε επέμβαση επαναιμάτωσης όπου βρέθηκε ότι υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων όσων αφορά την επιβίωση (p=0.022) και την επιβίωση χωρίς ακρωτηριασμό (p=0.003) ενώ δεν βρέθηκε διαφορά στη διατήρηση του άκρου (p=0.152). Μάλιστα, βρέθηκε ότι ο κίνδυνος θανάτου ήταν κατά 48.3% μειωμένος στους ασθενείς με ΠΑΝ που υπεβλήθησαν σε επέμβαση επαναιμάτωσης και ο κίνδυνος θανάτου με ακρωτηριασμό ήταν 52.6% μικρότερος στους ασθενείς με ΠΑΝ που αντιμετωπίστηκαν με επέμβαση επαναιμάτωσης σε σύγκριση με τους ασθενείς με ΠΑΝ που αντιμετωπίστηκαν χωρίς επέμβαση επαναιμάτωσης. Η συνολική διάμεση επιβίωση των ασθενών με ΠΑΝ ήταν 45.86, ενώ στους ασθενείς με ΠΑΝ που αντιμετωπίστηκαν με επέμβαση επαναιμάτωσης ήταν και στους ασθενείς με ΠΑΝ που δεν αντιμετωπίστηκαν με επέμβαση επαναιμάτωσης ήταν 24.77, ενώ η συνολική διάμεση επιβίωση χωρίς ακρωτηριασμό των ασθενών με ΠΑΝ ήταν 30.89, ενώ στους ασθενείς με ΠΑΝ που αντιμετωπίστηκαν με επέμβαση επαναιμάτωσης ήταν και στους ασθενείς με ΠΑΝ που δεν αντιμετωπίστηκαν με επέμβαση επαναιμάτωσης ήταν

54 211 ΔΠ 147 (70%) με ΠΑΝ 64 (30%) χωρίς ΠΑΝ πρωτοπαθή ακρωτηριασμό 3 (2%) επαναιμάτωση 120 (81.6%) συντηρητικά 24 (16.4%) πρωτοπαθή ακρωτηριασμό 7 (10.9%) τοπικό καθαρισμό ή έλασσον ακρωτηριασμό 57 (89.1%) 1 Κάτω από το γόνατο PTA 99 (82.5%) 5 Κάτω από το γόνατο 2 Πάνω από το γόνατο HYBRID 2 (1.7%) 2 Πάνω από το γόνατο PTA και STENT 19 (15.8%) Διάγραμμα 1. 54

55 Επίπεδο επαναιμάτωσης Λαγόνια 24 (20%) ΔΠ Επιπολής Μηρίαιαιγνυακή 60 (50%) ΔΠ Περιφερικό 16 (13.3%) ΔΠ Λαγονομηριαίο 7 (5.8%) ΔΠ Μηριαίοιγνυακό και περιφερικό 11 (9.1%) ΔΠ Λαγόνιο και περιφερικό 1 (0.9%) ΔΠ Και τα 3 επίπεδα 1 (0.9%) ΔΠ Διάγραμμα ΔΠ ΠΑΝ 147 (%) ΔΠ Χωρίς ΠΑΝ 64 (%) ΔΠ Εν ζωή 79 (53.7%) Δ.Π Θάνατοι 68 (46.3%) Δ.Π Εν ζωή 39 (60.9%) ΔΠ Θάνατοι 25 (39.1%) Διάγραμμα 3 55

56 147 ΔΠ με ΠΑΝ 120 ΔΠ υπέστησαν επέμβαση επαναιμάτωσης 27 ΔΠ δεν υπέστησαν επέμβαση επαναιμάτωσης Εν ζωή 70 ΔΠ (70/120, 58.3% ΔΠ με επαναιμάτωση) Θάνατοι 50 ΔΠ (50/120, 41.7% ΔΠ με επαναιμάτωση) Εν ζωή 11 ΔΠ (11/27, 40.7% ΔΠ χωρίς επαιμάτωση) Θάνατοι 16 ΔΠ (27/54, 59.3% ΔΠ χωρίς επαναιμάτωση) Διάγραμμα ΔΠ με ΠΑΝ 120 ΔΠ υπέστησαν επέμβαση επαναιμάτωσης 27 ΔΠ δεν υπέστησαν επέμβαση επαναιμάτωσης Δευτεροπαθείς ακρωτηριασμοί 25 ΔΠ (25/120, 20.8% ΔΠ με επαιναμάτωση) Aκρωτηριασμοί 10 ΔΠ (10/27, 37% ΔΠ χωρίς επαιναμάτωση) Πρωτοπαθείς ακρωτηριασμοί 3 ΔΠ (3/27, 11.1% ΔΠ χωρίς επαιναμάτωση) Διάγραμμα 5 Δευτεροπαθείς ακρωτηριασμοί 7 ΔΠ (7/27, 25.9% ΔΠ χωρίς επαιναμάτωση) 56

57 Ασθενείς ΠΑΝ Χωρίς ΠΑΝ Σύνολο p-value (n= 147 ) (n= 64 ) (n=211) Άνδρες/Γυναίκες (26.2%)/ (73.8%)/34(58.6%) (41.4%) (72.5%)/58(27.5%) Ηλικία 72 (64.7, 77.5) 70 (57, 76) 71 (61, 77) Αρτηριακή 112 (76.2%) 34 (23.3%) 146 (69.2%) Υπέρταση Ιστορικό 91 (75.8%) 29 (24.2%) 120 (56.9%) καρδιακής νόσου Χρόνια 36 (85.7%) 6 (14.3%) 42 (19.9%) αναπνευστική νόσος Νεφρική 42 (65.6%) 22 (34.4%) 64 (30.3%) Ανεπάρκεια Καπνιστές ή 72 (80%) 18 (20%) 90 (42.7%) πρώην καπνιστές Αγγειακό 37 (74%) 13 (26%) 50 (23.7%) εγκεφαλικό επεισόδιο Χρήση 107 (69.9%) 46 (30.1%) 153 (72.5%) ινσουλίνης Υπερλιπιδαιμία 67 (72.8%) 25 (27.2%) 92 (43.6%) Πίνακας 1: Τα χαρακτηριστικά των ασθενών ανάλογα με την ομάδα στην οποία ανήκουν. Βρέθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ ΠΑΝ και φύλου, Αρτηριακής Υπέρτασης, ιστορικού καρδιακής νόσου, Χρόνιας αναπνευστικής νόσου και καπνίσματος ή πρώην καπνίσματος. 57

58 Προσδιοριστικοί Μονοπαραγοντικό Πολυπαραγοντικό * παράγοντες ΛΑ 95% ΔΕ P-value ΛΑ 95% ΔΕ P-value Φύλο , , Ηλικία , , Αρτηριακή , , Υπέρταση Ιστορικό , , καρδιακής νόσου Χρόνια , , αναπνευστική νόσος Νεφρική , Ανεπάρκεια Κάπνισμα ή , , πρώην κάπνισμα Αγγειακό , εγκεφαλικό επεισόδιο Χρήση , ινσουλίνης Υπερλιπιδαιμία , ΛΑ: Λόγος αναλογιών, ΔΕ: Διάστημα εμπιστοσύνης *Με τη μέθοδο της ιεραρχικής εισαγωγής μεταβλητών. Πίνακας 2: Μονοπαραγοντικό και πολυπαραγοντικό λογαριθμιστικό μοντέλο για την πρόβλεψη της ύπαρξης ΠΑΝ. 58

59 Προσδιοριστικοί Μονοπαραγοντικό Πολυπαραγοντικό * παράγοντες ΛΑ 95% ΔΕ P-value ΛΑ 95% ΔΕ P-value ΠΑΝ , Φύλο , Ηλικία , < , <0.001 Αρτηριακή , Υπέρταση Ιστορικό , καρδιακής νόσου Χρόνια , , αναπνευστική νόσος Νεφρική , Ανεπάρκεια Κάπνισμα ή , πρώην κάπνισμα Αγγειακό , , εγκεφαλικό επεισόδιο Χρήση , ινσουλίνης Υπερλιπιδαιμία , ΛΑ: Λόγος αναλογιών, ΔΕ: Διάστημα εμπιστοσύνης * Με τη μέθοδο της ιεραρχικής εισαγωγής μεταβλητών. Πίνακας 3: Μονοπαραγοντικό και πολυπαραγοντικό μοντέλο αναλογικών κινδύνων για την πρόβλεψη της επιβίωσης. 59

60 Προσδιοριστικοί Μονοπαραγοντικό Πολυπαραγοντικό * Παράγοντες ΛΑ 95% ΔΕ P-value ΛΑ 95% ΔΕ P-value ΠΑΝ , Φύλο , Ηλικία , Αρτηριακή , , Υπέρταση Ιστορικό , , καρδιακής νόσου Χρόνια , , αναπνευστική νόσος Νεφρική , , Ανεπάρκεια Κάπνισμα ή , πρώην κάπνισμα Αγγειακό , , εγκεφαλικό επεισόδιο Χρήση , ινσουλίνης Υπερλιπιδαιμία , ΛΑ: Λόγος αναλογιών, ΔΕ: Διάστημα εμπιστοσύνης * Με τη μέθοδο της ιεραρχικής εισαγωγής μεταβλητών. Πίνακας 4: Μονοπαραγοντικό και πολυπαραγοντικό μοντέλο αναλογικών κινδύνων για την πρόβλεψη της διατήρησης του άκρου. 60

61 Προσδιοριστικοί Μονοπαραγοντικό Πολυπαραγοντικό * παράγοντες ΛΑ 95% ΔΕ P-value ΛΑ 95% ΔΕ P-value ΠΑΝ , , Φύλο , Ηλικία , , Αρτηριακή , , Υπέρταση Ιστορικό , , καρδιακής νόσου Χρόνια , , αναπνευστική νόσος Νεφρική , Ανεπάρκεια Κάπνισμα ή , πρώην κάπνισμα Αγγειακό , , εγκεφαλικό επεισόδιο Χρήση , ινσουλίνης Υπερλιπιδαιμία , ΛΑ: Λόγος αναλογιών, ΔΕ: Διάστημα εμπιστοσύνης * Με τη μέθοδο της ιεραρχικής εισαγωγής μεταβλητών. Πίνακας 5: Μονοπαραγοντικό και πολυπαραγοντικό μοντέλο αναλογικών κινδύνων για την πρόβλεψη της επιβίωσης χωρίς ακρωτηριασμό. 61

62 Διάγραμμα 6 Διάγραμμα 7 Επιβίωση Συνολική 76% 71% 62% 54% 43% 35% 28% Ασθενών με ΠΑΝ 76% 70% 58% 48% 39% 35% 35% Ασθενών χωρίς ΠΑΝ 76% 74% 70% 65% 50% 37% 22% Στο επάνω διάγραμμα φαίνεται η συνολική επιβίωση και στο κάτω η επιβίωση στις 2 ομάδες, όπου δεν βρέθηκαν στατιστικώς σημαντικές διαφορές (p=0.443) 62

ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗ ΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗ ΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ 1 ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗ ΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ Αγγειοχειρουργός Πανεπιστημιακός Υπότροφος Α Χειρουργική Κλινική Α.Π.Θ. Γ.Π.Νοσοκομείο Παπαγεωργίου Θεσσαλονίκη Διαβητικό

Διαβάστε περισσότερα

Διαβητικη αγγειοπαθεια κατω ακρων Διαγνωση και συντηρητικη αντιμετωπιση

Διαβητικη αγγειοπαθεια κατω ακρων Διαγνωση και συντηρητικη αντιμετωπιση Διαβητικη αγγειοπαθεια κατω ακρων Διαγνωση και συντηρητικη αντιμετωπιση ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΛΛΙΓΙΑΝΝΗ MD,PhD ΑΓΓΕΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ Επιστημονικος Συνεργατης Νοσοκομειου ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Αντιμετώπιση νόσων αρτηριών κάτω άκρων Μ. Γ. Περούλης MD, MSc, PhD Επικ. Επιµελητής Αγγειοχειρουργικής Πανεπιστηµιακού Γενικού Νοσοκοµείου Ιωαννίνων

Αντιμετώπιση νόσων αρτηριών κάτω άκρων Μ. Γ. Περούλης MD, MSc, PhD Επικ. Επιµελητής Αγγειοχειρουργικής Πανεπιστηµιακού Γενικού Νοσοκοµείου Ιωαννίνων Περιφερικά αγγεία Ενδιαφέροντα περιστατικά Αντιμετώπιση νόσων αρτηριών κάτω άκρων Μ. Γ. Περούλης MD, MSc, PhD Επικ. Επιµελητής Αγγειοχειρουργικής Πανεπιστηµιακού Γενικού Νοσοκοµείου Ιωαννίνων Η Περιφερική

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Ευθυμία Πετράτου, Ειδική Παθολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχής Λιπιδίων, Ιατρικού Π. Φαλήρου

Γράφει: Ευθυμία Πετράτου, Ειδική Παθολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχής Λιπιδίων, Ιατρικού Π. Φαλήρου Γράφει: Ευθυμία Πετράτου, Ειδική Παθολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχής Λιπιδίων, Ιατρικού Π. Φαλήρου Οι δυσλιπιδαιμίες είναι παθολογικές καταστάσεις με διαταραχές των λιπιδίων του αίματος ποσοτικές αλλά

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟΣ - ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗ

ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟΣ - ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗ Α' ΠΡΟΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ "ΛΑΪΚΟ" ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΕΤΡΟΣ Π. ΣΦΗΚΑΚΗΣ ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ-ΝΟΣΟΛΟΓΙΑ 7ου ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΕΤΟΣ 2017-2018 ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟΣ - ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ιονύσιος Τσαντίλας 1, Απόστολος Ι. Χαζητόλιος 2, Κωνσταντίνος Τζιόμαλος 2, Τριαντάφυλλος ιδάγγελος 2, ημήτριος Παπαδημητρίου 3, ημήτριος Καραμήτσος 2

ιονύσιος Τσαντίλας 1, Απόστολος Ι. Χαζητόλιος 2, Κωνσταντίνος Τζιόμαλος 2, Τριαντάφυλλος ιδάγγελος 2, ημήτριος Παπαδημητρίου 3, ημήτριος Καραμήτσος 2 Η επίδραση της βουφλομεδίλης στην περιφερική μικροκυκλοφορία σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 χωρίς κλινικές εκδηλώσεις μικρο- ή μακροαγγειοπάθειας ιονύσιος Τσαντίλας 1, Απόστολος Ι. Χαζητόλιος

Διαβάστε περισσότερα

www.cirse.org Περιφερική Αγγειοπάθεια Ενημέρωση Ασθενών Επεμβατική Ακτινολογία: Η εναλλακτική σου στη χειρουργική

www.cirse.org Περιφερική Αγγειοπάθεια Ενημέρωση Ασθενών Επεμβατική Ακτινολογία: Η εναλλακτική σου στη χειρουργική Περιφερική Αγγειοπάθεια Ενημέρωση Ασθενών Επεμβατική Ακτινολογία: Η εναλλακτική σου στη χειρουργική www.cirse.org Cardiovascular and Interventional Radiological Society of Europe Cardiovascular and Interventional

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ (ΠΑΝ): Ο Σφυρο-Βραχιόνιος Δείκτης (ΣΒΔ) ως βασικό διαγνωστικό µέσο της ΠΑΝ

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ (ΠΑΝ): Ο Σφυρο-Βραχιόνιος Δείκτης (ΣΒΔ) ως βασικό διαγνωστικό µέσο της ΠΑΝ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ (ΠΑΝ): Ο Σφυρο-Βραχιόνιος Δείκτης (ΣΒΔ) ως βασικό διαγνωστικό µέσο της ΠΑΝ Dr. ΜΕΛΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ, PhD ΑΓΓΕΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ - ΑΓΓΕΙΟΛΟΓΟΣ Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Στρατιωτικός Ιατρός

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ (preliminary)

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ (preliminary) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 2018-2019 (preliminary) ΜΑ01: Βασικές αρχές Εισαγωγή στους υπερήχους (10 ώρες) Παρασκευή, 26/10/2018 16:00-16:30 Εισαγωγή νέων ΜΦ στο ΔΔΠΜΣ Α.Γιαννούκας 16:30 18:30 Εισαγωγή στη ρευστομηχανική

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΠΑΝ. Δρ. Αλέξανδρος Καµαράτος Διευθυντής Διαβητολογικό Κέντρο «Τζάνειο Νοσοκοµείο Πειραιάς 23/2/2013

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΠΑΝ. Δρ. Αλέξανδρος Καµαράτος Διευθυντής Διαβητολογικό Κέντρο «Τζάνειο Νοσοκοµείο Πειραιάς 23/2/2013 ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΠΑΝ Δρ. Αλέξανδρος Καµαράτος Διευθυντής Διαβητολογικό Κέντρο «Τζάνειο Νοσοκοµείο Πειραιάς 23/2/2013 Διαβήτης : Μια παγκόσµια επιδηµία Παγκοσµία αύξηση επιπολασµού διαβήτη (εκατοµµύρια)

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΕΝΩΣΗ ΙΣΘΜΟΥ ΑΟΡΤΗΣ

ΣΤΕΝΩΣΗ ΙΣΘΜΟΥ ΑΟΡΤΗΣ ΣΤΕΝΩΣΗ ΙΣΘΜΟΥ ΑΟΡΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΠΩΤΕΡΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ Κωνσταντίνος Θωμαϊδης Καρδιολογική Κλινική Γ.Ν «Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ» Συνηθισμένη συγγενής ανωμαλία (6-8% των Σ.Κ.) Συχνότητα:

Διαβάστε περισσότερα

Αντιθρομβωτική αγωγή στις περιφερικές αρτηρίες

Αντιθρομβωτική αγωγή στις περιφερικές αρτηρίες ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗ ΘΡΟΜΒΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΤΙΘΡΟΜΒΩΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ 5 η Ομάδα εργασίας: Περιφερικές αρτηρίες (Περιφερική αρτηριακή νόσος Ανευρύσματα Καρωτίδες) Εμπλουτισμένη ανακεφαλαίωση των

Διαβάστε περισσότερα

Βογιατζόγλου E, Βογιατζόγλου Δ. Γενικό Νοσοκομείο «Αμαλία. Δόνου Α.,

Βογιατζόγλου E, Βογιατζόγλου Δ. Γενικό Νοσοκομείο «Αμαλία. Δόνου Α., ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ. Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΜΑΣ ΣΤΟ ΙΑΤΡΕΙΟ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ, ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΑΜΑΛΙΑ ΦΛΕΜΙΝΓΚ». Μεϊμέτη Ε., Καφαντάρης Ι., Δόνου Α., Βογιατζόγλου E, Βογιατζόγλου Δ.

Διαβάστε περισσότερα

Μέτρηση του κνημοβραχιόνιου δείκτη, ΤcPO 2, δακτυλικών πιέσεων. Ιωάννα Ελευθεριάδου Επιστημονικός Συνεργάτης Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ Λαϊκό

Μέτρηση του κνημοβραχιόνιου δείκτη, ΤcPO 2, δακτυλικών πιέσεων. Ιωάννα Ελευθεριάδου Επιστημονικός Συνεργάτης Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ Λαϊκό Μέτρηση του κνημοβραχιόνιου δείκτη, ΤcPO 2, δακτυλικών πιέσεων Ιωάννα Ελευθεριάδου Επιστημονικός Συνεργάτης Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ Λαϊκό Περιφερική αγγειοπάθεια και σακχαρώδης διαβήτης Μια από τις κύριες

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ ΚΑΙ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ. Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς»

ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ ΚΑΙ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ. Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς» ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ ΚΑΙ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς» ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ Οι επιπλοκές του διαβήτη στον άκρο πόδα αποτελούν μια από τις συχνότερες αιτίες: νοσηρότητας,

Διαβάστε περισσότερα

Αυξάνει γλοιότητα και πηκτικότητα Μειώνει ευκαµπτότητα ερυθρών αιµοσφαιρίων

Αυξάνει γλοιότητα και πηκτικότητα Μειώνει ευκαµπτότητα ερυθρών αιµοσφαιρίων Κάπνισµα Προάγει την αθηρογένεση Περιορίζει την αιµατική ροή Αυξάνει γλοιότητα και πηκτικότητα Μειώνει ευκαµπτότητα ερυθρών αιµοσφαιρίων Επηρεάζει τη πήξη Μειώνει πλασµινογόνο και τον ενεργοποιητή του

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι MK1118 ΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΚΛΙΝΙΚΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 4 ΑΝΤΩΝΙΑ ΚΑΛΤΣΑΤΟΥ, PHD ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΘΑΝΑΤΩΝ 450,000 400,000 350,000 300,000 250,000 200,000 150,000 100,000

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 2016-2017 Σάββατο, 10/09/2016 09:00-13:00 Παρουσίαση μεταπτυχιακών εργασιών από ΜΦ ακαδημαϊκού έτους 2015-16 13:00-14:00 Διάλειμμα Ελαφρύ γεύμα 14:00-16:00 Εισαγωγή νέων ΜΦ ακαδημαϊκού

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΝΟΣΟΥ. Γαργάνη Κωνσταντίνα: ΤΕ Νοσηλεύτρια Σ/Μ ΓΝΘ Παπανικολάου

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΝΟΣΟΥ. Γαργάνη Κωνσταντίνα: ΤΕ Νοσηλεύτρια Σ/Μ ΓΝΘ Παπανικολάου Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΝΟΣΟΥ Γαργάνη Κωνσταντίνα: ΤΕ Νοσηλεύτρια Σ/Μ ΓΝΘ Παπανικολάου Η στεφανιαία νόσος είναι µία πάθηση των αρτηριών της καρδιάς που οφείλεται

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο. Παθολογική Χειρουργική Νοσηλευτική ΙΙ. «Μέτρηση της αιματηρής. Αρτηριακής Πίεσης»

Εργαστήριο. Παθολογική Χειρουργική Νοσηλευτική ΙΙ. «Μέτρηση της αιματηρής. Αρτηριακής Πίεσης» Εργαστήριο Παθολογική Χειρουργική Νοσηλευτική ΙΙ «Μέτρηση της αιματηρής Αρτηριακής Πίεσης» Αιμοδυναμική παρακολούθηση α) Μη επεμβατική Ηλεκτροκαρδιογράφημα Αρτηριακός σφυγμός Αναίμακτη αρτηριακή πίεση

Διαβάστε περισσότερα

Εκτίµηση της στεφανιαίας µικροκυκλοφορίας µε διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογραφία Doppler στους διαβητικούς τύπου ΙΙ

Εκτίµηση της στεφανιαίας µικροκυκλοφορίας µε διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογραφία Doppler στους διαβητικούς τύπου ΙΙ 37 ο Πανελλήνιο Καρδιολογικό Συνέδριο Εκτίµηση της στεφανιαίας µικροκυκλοφορίας µε διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογραφία Doppler στους διαβητικούς τύπου ΙΙ Σ. Λαγουδάκου, Π. Δερµάτης, Μ. Μαριόλης, Γ. Αρµατάς,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΣΤΗΝ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΦΛΕΓΜΟΝΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ. Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς»

Η ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΣΤΗΝ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΦΛΕΓΜΟΝΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ. Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς» Η ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΣΤΗΝ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΦΛΕΓΜΟΝΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς» ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ Η ανάπτυξη φλεγμονής στο διαβητικό άκρο πόδα αποτελεί μια από τις συχνότερες

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία βιολογίας Μ. Παναγιώτα A 1 5 ο ΓΕΛ Χαλανδρίου 2013-14. Αγγειοπλαστική Bypass

Εργασία βιολογίας Μ. Παναγιώτα A 1 5 ο ΓΕΛ Χαλανδρίου 2013-14. Αγγειοπλαστική Bypass Εργασία βιολογίας Μ. Παναγιώτα A 1 5 ο ΓΕΛ Χαλανδρίου 2013-14 Αγγειοπλαστική Bypass Η αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών νόσων περιλαμβάνει: φαρμακευτική αγωγή συστάσεις για αλλαγές στον τρόπο ζωής και τις

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΓΕΝΗΣ ΑΤΡΗΣΙΑ ΤΟΥ ΣΤΕΛΕΧΟΥΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΑΡΤΗΡΙΑΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΑ ΑΣΘΕΝΗ: ΜΙΑ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΣΠΑΝΙΑ ΑΝΩΜΑΛΙΑ

ΣΥΓΓΕΝΗΣ ΑΤΡΗΣΙΑ ΤΟΥ ΣΤΕΛΕΧΟΥΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΑΡΤΗΡΙΑΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΑ ΑΣΘΕΝΗ: ΜΙΑ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΣΠΑΝΙΑ ΑΝΩΜΑΛΙΑ ΣΥΓΓΕΝΗΣ ΑΤΡΗΣΙΑ ΤΟΥ ΣΤΕΛΕΧΟΥΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΑΡΤΗΡΙΑΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΑ ΑΣΘΕΝΗ: ΜΙΑ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΣΠΑΝΙΑ ΑΝΩΜΑΛΙΑ X. ΓΡΑΪΔΗΣ, Δ. ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ, Β. ΚΑΡΑΣΑΒΙΔΗΣ, Ε. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ, Γ. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ, Θ. ΜΠΙΤΣΗΣ,

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΚΗΛΗ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΣΧΕΟΥ - ΥΔΡΟΚΗΛΗ - ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ - ΣΥΣΤΡΟΦΗ ΣΠΕΡΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΝΟΥ - ΚΥΣΤΗ ΕΠΙΔΙΔΥΜΙΔΑΣ - ΣΠΕΡΜΑΤΟΚΥΣΤΗ - ΚΥΣΤΕΣ ΟΣΧΕΟΥ

ΥΔΡΟΚΗΛΗ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΣΧΕΟΥ - ΥΔΡΟΚΗΛΗ - ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ - ΣΥΣΤΡΟΦΗ ΣΠΕΡΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΝΟΥ - ΚΥΣΤΗ ΕΠΙΔΙΔΥΜΙΔΑΣ - ΣΠΕΡΜΑΤΟΚΥΣΤΗ - ΚΥΣΤΕΣ ΟΣΧΕΟΥ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΣΧΕΟΥ - ΥΔΡΟΚΗΛΗ - ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ - ΣΥΣΤΡΟΦΗ ΣΠΕΡΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΝΟΥ - ΚΥΣΤΗ ΕΠΙΔΙΔΥΜΙΔΑΣ - ΣΠΕΡΜΑΤΟΚΥΣΤΗ - ΚΥΣΤΕΣ ΟΣΧΕΟΥ ΥΔΡΟΚΗΛΗ Είναι η συλλογή υγρού μεταξύ των πετάλων του ιδίως ελυτροειδούς χιτώνα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΖΑΪΥΟΥ-ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Κ.

ΠΑΖΑΪΥΟΥ-ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Κ. Γιατί μας απασχολεί Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 και 2 συνοδεύονται από μικρο και μακροαγγειακές επιπλοκές Σημαντικότερη αιτία νοσηρότητας και θνητότητας του διαβητικού πληθυσμού Ο κίνδυνος για καρδιαγγειακή

Διαβάστε περισσότερα

Αντιμετώπιση ασθενούς με στεφανιαία και περιφερική αγγειακή νόσο

Αντιμετώπιση ασθενούς με στεφανιαία και περιφερική αγγειακή νόσο Αντιμετώπιση ασθενούς με στεφανιαία και περιφερική αγγειακή νόσο Αθανάσιος Καπετανόπουλος Καπετανόπουλος, FACC, FESC, FSCAI Επεμβατικός Καρδιολόγος, EUROMEDICA, Γενική Κλινική Θεσσαλονίκης Συχνότητα συνδυασμένης

Διαβάστε περισσότερα

ΥΝΑΜΙΚΟ ΕΓΧΡΩΜΟ TRIPLEX ΤΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ ΤΟΥ ΠΕΟΥΣ

ΥΝΑΜΙΚΟ ΕΓΧΡΩΜΟ TRIPLEX ΤΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ ΤΟΥ ΠΕΟΥΣ ηµήτρης Γ. Χατζηχρήστου Καθηγητής Ουρολογίας Ανδρολογίας Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης 01 ΥΝΑΜΙΚΟ ΕΓΧΡΩΜΟ TRIPLEX ΤΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ ΤΟΥ ΠΕΟΥΣ Ποια είναι τα αγγειακά προβλήµατα της στύσης; Τα αγγειακά

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ.

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. Η στυτική δυσλειτουργία είναι ένα από τα συχνότερα νοσήματα των ανδρών στην σημερινή εποχή.σε νεαρότερες ηλικίες το 30% οφείλεται σε οργανικές αιτίες και το 70 % σε ψυχολογικά αίτια

Διαβάστε περισσότερα

Καρδιολογικός ασθενής και Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ)

Καρδιολογικός ασθενής και Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) Καρδιολογικός ασθενής και Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) 1 Α Ϊ Δ Ο Ν Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ Β Α Σ Ι Λ Ι Κ Η Π Ν Η Β Χ Ε Ι Ρ Ο Υ Ρ Γ Ι Κ Ή Σ Κ Λ Ι Ν Ι Κ Η Σ 4 2 4 Γ Σ Ν Ε Ε Ι Δ Ι Κ Ε Υ Μ Ε Ν Η Σ Τ Η Ν Π Α Θ Ο Λ Ο Γ Ι

Διαβάστε περισσότερα

Φαρμακευτική και επεμβατική αντιμετώπιση περιφερικής αρτηριακής νόσου

Φαρμακευτική και επεμβατική αντιμετώπιση περιφερικής αρτηριακής νόσου Φαρμακευτική και επεμβατική αντιμετώπιση περιφερικής αρτηριακής νόσου Ιωάννης Δ. Κακίσης Αν. Καθηγητής Αγγειοχειρουργικής Αγγειοχειρουργική Κλινική, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών, «Αττικόν» Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΑΝΤΙΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑΚΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ

ΤΑ ΑΝΤΙΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑΚΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ ΤΑ ΑΝΤΙΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑΚΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ Βιβλιογραφική ενημέρωση Γεωργακόπουλος Παναγιώτης Ειδικευόμενος Παθολογίας Παθολογική Κλινική Γ.Ν.Α. ΚΑΤ Ως ΑΕΕ ορίζεται σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

ΤΕΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΕΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 2016-2017 Σάββατο, 03/09/2016 10:00-13:45 Παρουσίαση και κατάθεση μεταπτυχιακών εργασιών από ΜΦ ακαδημαϊκού έτους 2015-16 13:45-14:15 Διάλειμμα Ελαφρύ γεύμα 14:15-18:00 Παρουσίαση

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958. Περιεχόμενο

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958. Περιεχόμενο Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς,Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 3 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ Περιεχόμενο Συνδεση με τα προηγουμενα Πριν

Διαβάστε περισσότερα

Κριτήρια Επιλογής Ενδαγγειακής Αντιµετώπισης της Συµπτωµατικής Καρωτιδικής Νόσου

Κριτήρια Επιλογής Ενδαγγειακής Αντιµετώπισης της Συµπτωµατικής Καρωτιδικής Νόσου Κριτήρια Επιλογής Ενδαγγειακής Αντιµετώπισης της Συµπτωµατικής Καρωτιδικής Νόσου Παπάζογλου Κωνσταντίνος Επικ. Καθηγητής Ε Χειρ/κή Κλινική Α.Π.Θ. Ενδαρτηρεκτοµή Συντηρητική αγωγή? 1 Ενδαρτηριεκτοµή του

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Στατίνες και σακχαρώδης διαβήτης Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Σακχαρώδης διαβήτης και καρδιαγγειακός κίνδυνος Μετα-ανάλυση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΓΕΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΝΕΥΡΥΣΜΑ ΤΗΣ ΚΟΙΛΙΑΚΗΣ ΑΟΡΤΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΓΕΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΝΕΥΡΥΣΜΑ ΤΗΣ ΚΟΙΛΙΑΚΗΣ ΑΟΡΤΗΣ ΑΝΕΥΡΥΣΜΑ ΚΟΙΛΙΑΚΗΣ ΑΟΡΤΗΣ Κάθε χρόνο περίπου 200.000 νέοι ασθενείς διαγιγνώσκονται με Ανεύρυσμα Κοιλιακής Αορτής. Είναι γνωστό επίσης, ότι η ρήξη του Ανευρύσματος Κοιλιακής Αορτής οδηγεί σε ποσοστό τουλάχιστον

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΚΟΙΛΙΑΚΟ ΑΛΓΟΣ

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΚΟΙΛΙΑΚΟ ΑΛΓΟΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΚΟΙΛΙΑΚΟ ΑΛΓΟΣ Η. Καπιτσίνης 1, Α. Σιαφάκας 2, Χ. Δοντάς 2, Γ. Μπομπότης 2, Λ. Ζιτιρίδου 2, Ι. Στυλιάδης 2 1. ΠΕΔΥ Μονάδα Υγείας Νεαπόλεως Θεσσαλονίκης ειδικός καρδιολόγος,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΓΧΡΩΜΗΣ ΥΠΕΡΗΧΟΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ ΣΤΗΝ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΑΡΤΗΡΙΩΝ ΤΩΝ ΚΑΤΩ ΑΚΡΩΝ

ΤΑ ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΓΧΡΩΜΗΣ ΥΠΕΡΗΧΟΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ ΣΤΗΝ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΑΡΤΗΡΙΩΝ ΤΩΝ ΚΑΤΩ ΑΚΡΩΝ ΤΑ ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΓΧΡΩΜΗΣ ΥΠΕΡΗΧΟΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ ΣΤΗΝ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΑΡΤΗΡΙΩΝ ΤΩΝ ΚΑΤΩ ΑΚΡΩΝ Γιαταγάνας Γεώργιος Διευθυντής Ακτινολόγος Ακτινολογικό Εργαστήριο Νοσοκοµείο Παπαγεωργίου - Θεσσαλονίκη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ ΚΑΤA ΤΗ ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΣΤΕΦΑΝΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΝΩΣΗ

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ ΚΑΤA ΤΗ ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΣΤΕΦΑΝΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΝΩΣΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ ΚΑΤA ΤΗ ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΣΤΕΦΑΝΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΝΩΣΗ Χ.ΓΡΑΙ ΗΣ,Γ.ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, Γ.ΜΑΜΑ ΑΣ,. ΗΜΗΤΡΙΑ ΗΣ, Θ.ΠΑΠΑ ΟΠΟΥΛΟΣ,.ΚΟΥΛΑΞΗΣ, Γ.ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ,

Διαβάστε περισσότερα

Κάπνισμα, Αγγειοπάθεια, Διαβητικό πόδι. Σχέσεις συνύπαρξης στην καθημερινότητα των ατόμων με ΣΔ

Κάπνισμα, Αγγειοπάθεια, Διαβητικό πόδι. Σχέσεις συνύπαρξης στην καθημερινότητα των ατόμων με ΣΔ Κάπνισμα, Αγγειοπάθεια, Διαβητικό πόδι. Σχέσεις συνύπαρξης στην καθημερινότητα των ατόμων με ΣΔ Σκούτας Δ, Κατσάνος Ι, Σιώμος Κ, Μελλίδης Χ, Σαπάκας Ι,Τσαβδαρίδης Ι, Ρογκότης Θ, Γεώργα Σ, Μούζα Ε, Μανές

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΑ

ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΑ Κλινικές εφαρμογές 4 Αιμοδυναμική μελέτη Doppler 1. Αγγεία κοιλιάς 2. Περιφερικά αγγεία Κ. Χατζημιχαήλ Υπερηχοτομογραφία Μορφολογική μελέτη Αιμοδυναμική μελέτη Doppler

Διαβάστε περισσότερα

Οσφυαλγία-Ισχιαλγία ( Πόνος στη µέση )

Οσφυαλγία-Ισχιαλγία ( Πόνος στη µέση ) Οσφυαλγία-Ισχιαλγία ( Πόνος στη µέση ) Συντηρητική ή Χειρουργική Αντιµετώπιση Γ. Στράντζαλης Νευροχειρουργική Κλινική, Πανεπιστήµιο Αθηνών, Θεραπευτήριο Ευαγγελισµός ΓΕΝΙΚΑ Η οσφυo-ισχιαλγία ή ο «πόνος

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Στατίνες στην πρωτογενή πρόληψη Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων Πρωτογενής πρόληψη : το σύνολο

Διαβάστε περισσότερα

Athens Crossroad Σχης (ΥΝ) Β. Κρίκη, RN, Msc Προϊσταμένη Αιμοδυναμικού Εργαστηρίου & Τμήματος Επεμβατικής Ακτινολογίας 424 ΓΣΝΕ.

Athens Crossroad Σχης (ΥΝ) Β. Κρίκη, RN, Msc Προϊσταμένη Αιμοδυναμικού Εργαστηρίου & Τμήματος Επεμβατικής Ακτινολογίας 424 ΓΣΝΕ. Σχης (ΥΝ) Β. Κρίκη, RN, Msc Προϊσταμένη Αιμοδυναμικού Εργαστηρίου & Τμήματος Επεμβατικής Ακτινολογίας 424 ΓΣΝΕ. ΔΕΝ ΕΧΩ ΤΙΠΟΤΕ ΝΑ ΔΗΛΩΣΩ. 2 3 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΟΒΑΡΗΣ ΣΤΈΝΩΣΗΣ ΣΕ ΥΠΟΟΜΑΔΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

ΤΕΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΤΕΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 2017-2018 ΜΑ01: Βασικές αρχές Εισαγωγή στους υπερήχους (10 ώρες) Υπεύθυνος μαθήματος: Καθ. Παρασκευή, 29/09/2017 16:00-16:30 Εισαγωγή νέων ΜΦ στο ΔΔΠΜΣ Α.Γιαννούκας 16:30 18:30

Διαβάστε περισσότερα

Πρωτόκολλο αντιμετώπισης αγγειακής στυτικής δυσλειτουργίας. Δημήτρης Καλυβιανάκης

Πρωτόκολλο αντιμετώπισης αγγειακής στυτικής δυσλειτουργίας. Δημήτρης Καλυβιανάκης Πρωτόκολλο αντιμετώπισης αγγειακής στυτικής δυσλειτουργίας Δημήτρης Καλυβιανάκης Σύγκρουση συμφερόντων Καμία Περιεχόμενα 1. Ορισμός αγγειακής στυτικής δυσλειτουργίας 2. Χαρακτηριστικά ασθενών με αγγειακή

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΥ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ, ΣΕ ΔΙΑΒΗΤΙΚΑ ΑΤΟΜΑ. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΥ.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΥ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ, ΣΕ ΔΙΑΒΗΤΙΚΑ ΑΤΟΜΑ. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΥ. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΥ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ, ΣΕ ΔΙΑΒΗΤΙΚΑ ΑΤΟΜΑ. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΥ. Καφαντάρης Ι., Μεϊμέτη Ε., Δόνου Α., Βογιατζόγλου Δ. Γενικό Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΔΙΑΔΕΡΜΙΚΩΝ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΦΑΛΙΑΓΚΑΣ ΠΕΤΡΟΣ ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ Β ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΓΝΘ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΔΙΑΔΕΡΜΙΚΩΝ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΦΑΛΙΑΓΚΑΣ ΠΕΤΡΟΣ ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ Β ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΓΝΘ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΔΙΑΔΕΡΜΙΚΩΝ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΦΑΛΙΑΓΚΑΣ ΠΕΤΡΟΣ ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ Β ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΓΝΘ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΔΙΑΔΕΡΜΙΚΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ (PERCUTANEOUS CORONARY INTERVENTION-PCI)

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑ ΑΜΠΡΑΧΙΜ ΣΑΡΑ-ΕΛΕΝΗ & ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΑΤΕΙΘ ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: κ. ΚΑΡΑΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ ΣΑΒΒΑΤΩ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2009 ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΔΙΑΣ Το καρδιαγγειακό

Διαβάστε περισσότερα

11:00-11:30 Χρήση σκιαγραφικών: Ενδείξεις και επιπλοκές Ν. Ρούσας 11:30-12:00 Τρισδιάστατη υπερηχογραφική απεικόνιση Δ. Καρδούλας

11:00-11:30 Χρήση σκιαγραφικών: Ενδείξεις και επιπλοκές Ν. Ρούσας 11:30-12:00 Τρισδιάστατη υπερηχογραφική απεικόνιση Δ. Καρδούλας ΜΑ01: Βασικές αρχές Εισαγωγή στους υπερήχους (10 ώρες) Υπεύθυνος Καθηγητής: Διδάσκοντες:, Α. Κουτσιαρής,, Μ. Ξένος, Παρασκευή, 02/10/2015 16:00 18:00 Εισαγωγή στη ρευστομηχανική Μ. Ξένος 18:00 20:00 Βασικές

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ 8 Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΠΑΙΔΙΑΤΡΩΝ-ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΩΝ 8/12/2018 ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Κων/νος Κ. Θωμαϊδης Γ.Ν. «Γ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ» Σκοπός της διόρθωσης μίας συγγενούς καρδιακής

Διαβάστε περισσότερα

Αποφρακτική αρτηριακή νόσος που εντοπίζεται στον καρωτιδικό διχασμό ή στην αρχική μοίρα της έσω καρωτίδας και χαρακτηρίζεται από το σχηματισμό

Αποφρακτική αρτηριακή νόσος που εντοπίζεται στον καρωτιδικό διχασμό ή στην αρχική μοίρα της έσω καρωτίδας και χαρακτηρίζεται από το σχηματισμό Αποφρακτική αρτηριακή νόσος που εντοπίζεται στον καρωτιδικό διχασμό ή στην αρχική μοίρα της έσω καρωτίδας και χαρακτηρίζεται από το σχηματισμό αθηρωματικής πλάκας που προκαλεί στένωση του αγγειακού αυλού,

Διαβάστε περισσότερα

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ νεφρά νεφρών Η υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) είναι ένα από τα δύο κύρια αίτια χρόνιας νεφρικής νόσου παγκοσμίως (το άλλο είναι ο διαβήτης). Επίσης, τα νεφρά έχουν βασικό ρόλο στη

Διαβάστε περισσότερα

Dyslipidemia: Updated Guidelines Διαχείριση δυσλιπιδαιμιών

Dyslipidemia: Updated Guidelines Διαχείριση δυσλιπιδαιμιών Dyslipidemia: Updated Guidelines Διαχείριση δυσλιπιδαιμιών Σπύρου Αλκέτα Θεοδώρα, Νοσηλεύτρια ΠΕ, Msc, Καρδιολογική Μονάδα Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο Οι κατευθυντήριες οδηγίες συνοψίζουν και αξιολογούν

Διαβάστε περισσότερα

Σύνδροµο Μηροκοτυλιαίας Πρόσκρουσης Femoroacetabular Impingement Syndrome (FAI)

Σύνδροµο Μηροκοτυλιαίας Πρόσκρουσης Femoroacetabular Impingement Syndrome (FAI) Σύνδροµο Μηροκοτυλιαίας Πρόσκρουσης Femoroacetabular Impingement Syndrome (FAI) Τι είναι το σύνδροµο µηροκοτυλιαίας πρόσκρουσης; Φυσιολογικά, η κεφαλή του ισχίου δεν προσκρούει στο χείλος της κοτύλης κατά

Διαβάστε περισσότερα

Διαχωρισμός κοιλιακής αορτής. Απεικόνιση και κλινική συσχέτιση.

Διαχωρισμός κοιλιακής αορτής. Απεικόνιση και κλινική συσχέτιση. Γεώργιος Ζιμπιλίδης - Διαχωρισμός κοιλιακής αορτής. Απεικόνιση και κλινική συσχέτιση. 25 Διαχωρισμός κοιλιακής αορτής. Απεικόνιση και κλινική συσχέτιση. Ζιμπιλίδης Γεώργιος Τμήμα Αγγειογράφου και Επεμβατικής

Διαβάστε περισσότερα

Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση. Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση. Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Δυσλιπιδαιμίες LDL-C HDL-C < 40 mg/dl Τριγλυκερίδια 150-199 mg/dl : οριακά

Διαβάστε περισσότερα

Καρδιολογική Εταιρεία Κύπρου

Καρδιολογική Εταιρεία Κύπρου Προστάτεψε την καρδία σου Καρδιολογική Εταιρεία Κύπρου Καρδιοαγγειακές παθήσεις και γυναικείο φύλο Εισαγωγή Οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν σε παγκόσμιο επίπεδο την κυριότερη αιτία θανάτου στο γυναικείο

Διαβάστε περισσότερα

Ηπειρος Προτάσεις για πιλοτικό πρόγραµµα πρόληψης και αντιµετώπισης των καρδιαγγειακών νοσηµάτων

Ηπειρος Προτάσεις για πιλοτικό πρόγραµµα πρόληψης και αντιµετώπισης των καρδιαγγειακών νοσηµάτων Ηπειρος Προτάσεις για πιλοτικό πρόγραµµα πρόληψης και αντιµετώπισης των καρδιαγγειακών νοσηµάτων Λάµπρος Μιχάλης Καθηγητής Καρδιολογίας, Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Σκοπός πιλοτικού προγράµµατος

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Σακχαρώδης Διαβήτης Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος με μετεκπαίδευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος Μετεκπαιδευθείσα στο Σακχαρώδη Διαβήτη Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ

Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ Δεν έχω (προσωπικά ή ως μέλος εργασιακής/ερευνητικής ομάδας) ή μέλος της οικογένειάς μου οποιοδήποτε οικονομικό ή άλλου είδους όφελος από

Διαβάστε περισσότερα

Παχυσαρκία και Σακχαρώδης Διαβήτης

Παχυσαρκία και Σακχαρώδης Διαβήτης Παχυσαρκία και Σακχαρώδης Διαβήτης Τι είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 (ΣΔ2) Ο Σακχαρώδης Διαβήτης γενικά είναι μια πάθηση κατά την οποία ο οργανισμός και συγκεκριμένα το πάγκρεας δεν παράγει ή δεν

Διαβάστε περισσότερα

Στεφανιαία νόσος: Σύγχρονη διάγνωση - θεραπευτική αντιμετώπιση

Στεφανιαία νόσος: Σύγχρονη διάγνωση - θεραπευτική αντιμετώπιση Στεφανιαία νόσος: Σύγχρονη διάγνωση - θεραπευτική αντιμετώπιση Αθανάσιος Μανώλης Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής Ασκληπιείου Βούλας, Αναπληρωτής Καθηγητής Καρδιολογίας Emory University, Ατλάντα, ΗΠΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΜΗ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗΣ ΟΞΕΙΑΣ ΜΕΣΕΝΤΕΡΙΑΣ ΙΣΧΑΙΜΙΑΣ ΠΡΟΚΛΗΘΕΙΣΑΣ ΑΠΟ ΔΑΚΤΥΛΙΤΙΔΑ

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΜΗ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗΣ ΟΞΕΙΑΣ ΜΕΣΕΝΤΕΡΙΑΣ ΙΣΧΑΙΜΙΑΣ ΠΡΟΚΛΗΘΕΙΣΑΣ ΑΠΟ ΔΑΚΤΥΛΙΤΙΔΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΜΗ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗΣ ΟΞΕΙΑΣ ΜΕΣΕΝΤΕΡΙΑΣ ΙΣΧΑΙΜΙΑΣ ΠΡΟΚΛΗΘΕΙΣΑΣ ΑΠΟ ΔΑΚΤΥΛΙΤΙΔΑ Σαατσόγλου Βασιλική Ειδικευόμενη καρδιολογίας ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΓΝ ΔΡΑΜΑΣ ΣΚΟΠΟΣ Η παρουσίαση περιστατικού μη αποφρακτικής

Διαβάστε περισσότερα

ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ. Νικολούδη Μαρία. Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος»

ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ. Νικολούδη Μαρία. Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ Νικολούδη Μαρία Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» Ο όρος δυσλιπιδαιμία εκφράζει τις ποσοτικές και ποιοτικές διαταραχές των λιπιδίων του αίματος. Τα λιπίδια όπως η χοληστερόλη και

Διαβάστε περισσότερα

Κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση της περιφερικής αρτηριακής νόσου

Κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση της περιφερικής αρτηριακής νόσου 299 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ EΛΛHNIKH ΑΓΓΕΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ Tεύχος 10-11, 2008 (299-305) Κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση της περιφερικής αρτηριακής νόσου Ε. Δ. Αυγερινός, Χ. Δ. Λιάπης Πρόσφατα ανακοινώθηκαν

Διαβάστε περισσότερα

Levin E.M The Diabetic Foot 3 rd edition 1986. ιαβητολογικό Κέντρο Τζανείου Γ.Ν. Πειραιά

Levin E.M The Diabetic Foot 3 rd edition 1986. ιαβητολογικό Κέντρο Τζανείου Γ.Ν. Πειραιά Ίσως πουθενά αλλού στο ανθρώπινο σώµα δεν µπορούµε να παρατηρήσουµε τόσο καθαρά και σε τέτοια έκταση, τις καταστροφικές συνέπειες των επιπλοκών που επιφέρει ο Σ, όπως τις παρατηρούµε στα πόδια των ατόµων

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ. Α Παθολογικής Κλινικής Γενικού Νοσοκοµείου Καβάλας Θεσ/νίκη 2013

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ. Α Παθολογικής Κλινικής Γενικού Νοσοκοµείου Καβάλας Θεσ/νίκη 2013 ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ Στέφανος Δ. Παπαντωνίου Παθολόγος Διαβητολόγος - Ηπατολόγος Υπεύθυνος Διαβητολογικού και Ηπατολογικού Ιατρείου Α Παθολογικής Κλινικής Γενικού Νοσοκοµείου Καβάλας Θεσ/νίκη

Διαβάστε περισσότερα

TIMI SCORE ΣΕ NSTEMI, ΗΜΕΡΕΣ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ, ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗ

TIMI SCORE ΣΕ NSTEMI, ΗΜΕΡΕΣ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ, ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗ TIMI SCORE ΣΕ NSTEMI, ΗΜΕΡΕΣ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ, ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗ Χατζηελευθερίου Χ., Σαατσόγλου Β., Τσαουσίδης Α., Ουζουνίδης Ι., Λαζαρίδης Χ., Μπακόπουλος Χ., Σαββίδου Ε., Ρωμανίδου Ν., Ματζινού

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ Η κλινική σκοπιά

ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ Η κλινική σκοπιά ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ Η κλινική σκοπιά Ποιά άτομα κινδυνεύουν; Σταύρος Κ. Κάκκος MD, MSc, PhD, RVT Επίκουρος Καθηγητής Αγγειοχειρουργικής Πανεπιστημίου Πατρών Διευθυντής: Ι. Τσολακης Ορισμός Διαβητικού Ποδιού

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ΤΩΝ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΑΡΤΗΡΙΩΝ

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ΤΩΝ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΑΡΤΗΡΙΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ΤΩΝ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΑΡΤΗΡΙΩΝ Τριάντης Γεώργιος Καρδιολόγος ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ-ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2014 Θεσσαλονίκη Νεφραγγειακή νόσος, εντόπιση και χαρακτηριστικά

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση και Καρδιοπάθειες

Άσκηση και Καρδιοπάθειες Συμμαχία για την υγεία - Άσκηση Άσκηση και Καρδιοπάθειες Συγγραφική ομάδα: Φλουρής Ανδρέας, Ερευνητής Βογιατζής Ιωάννης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΦΑΑ, ΕΚΠΑ Σταυρόπουλος- Καλίνογλου Αντώνης, Ερευνητής Σύγχρονες

Διαβάστε περισσότερα

Χρήσιμες πληροφορίες για τη δοκιμασία κόπωσης

Χρήσιμες πληροφορίες για τη δοκιμασία κόπωσης Χρήσιμες πληροφορίες για τη δοκιμασία κόπωσης Ποια στοιχεία σχετικά με την κατάσταση της υγείας του ασθενή μας δίνει η δοκιμασία κόπωσης; Η δοκιμασία κόπωσης σε τάπητα χρησιμοποιείται κυρίως ως αναίμακτη

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονη αντιμετώπιση της καρωτιδικής νόσου ΚΥΡΙΑΚΟΣ Δ. ΚΤΕΝΙΔΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΉΣ ΑΓΓΕΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ Α.Π.Θ. Δ/ΝΤΗΣ ΑΓΓΕΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ

Σύγχρονη αντιμετώπιση της καρωτιδικής νόσου ΚΥΡΙΑΚΟΣ Δ. ΚΤΕΝΙΔΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΉΣ ΑΓΓΕΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ Α.Π.Θ. Δ/ΝΤΗΣ ΑΓΓΕΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ Σύγχρονη αντιμετώπιση της καρωτιδικής νόσου ΚΥΡΙΑΚΟΣ Δ. ΚΤΕΝΙΔΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΉΣ ΑΓΓΕΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ Α.Π.Θ. Δ/ΝΤΗΣ ΑΓΓΕΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΚΑΡΩΤΙΔΑΣ Στένωση Ανεύρυσμα Διαχωρισμός Ινομυϊκή δυσπλασία

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονη αντιµετώπιση της νόσου των καρωτίδων στους ηλικιωµένους

Σύγχρονη αντιµετώπιση της νόσου των καρωτίδων στους ηλικιωµένους Σύγχρονη αντιµετώπιση της νόσου των καρωτίδων στους ηλικιωµένους Αδαµαντία Α. Πολυδώρου Εδικ. Καρδιολόγος 251 Γ.Ν.Αεροπορίας Τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια σύµφωνα µε την µελέτη Rochester αυξάνουν µε

Διαβάστε περισσότερα

Όταν χρειάζεται ρύθμιση της ποσότητας των χορηγούμενων υγρών του ασθενή. Όταν θέλουμε να προλάβουμε την υπερφόρτωση του κυκλοφορικού συστήματος

Όταν χρειάζεται ρύθμιση της ποσότητας των χορηγούμενων υγρών του ασθενή. Όταν θέλουμε να προλάβουμε την υπερφόρτωση του κυκλοφορικού συστήματος Ερωτήσεις Αξιολόγησης Εργαστηριακού Μαθήματος Θέμα: «Κεντρική Φλεβική Πίεση» 1. Τι είναι η Κεντρική Φλεβική Πίεση (ΚΦΠ); Είναι η υδροστατική πίεση των μεγάλων φλεβών που είναι πλησιέστερα στην καρδιά,

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΡΤΗΡΙΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗ Κολέτσα Τριανταφυλλιά Eπικ. Καθηγήτρια Παθολογικής Ανατομικής ΑΠΘ Aρτηριοσκλήρωση * Αρτηριδιοσκλήρωση (Υπερτασική) * Τύπου Mockemberg

Διαβάστε περισσότερα

Νεότερες παρεµβάσεις στην πρόληψη και θεραπεία του διαβητικού ποδιού

Νεότερες παρεµβάσεις στην πρόληψη και θεραπεία του διαβητικού ποδιού Στρογγυλό τραπέζι Νεότερες παρεµβάσεις στην πρόληψη και θεραπεία του διαβητικού ποδιού Συντονιστής: Η. Ν. Μυγδάλης Β Παθολογική Κλινική και ιαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκοµείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα Οι διαταραχές

Διαβάστε περισσότερα

Μιχάλης Τσαματσούλης Χειρουργός Θώρακος. Καρδιοχειρουργική Κλινική Γ.Ν.Α «Ο Ευαγγελισμός»

Μιχάλης Τσαματσούλης Χειρουργός Θώρακος. Καρδιοχειρουργική Κλινική Γ.Ν.Α «Ο Ευαγγελισμός» Μιχάλης Τσαματσούλης Χειρουργός Θώρακος Καρδιοχειρουργική Κλινική Γ.Ν.Α «Ο Ευαγγελισμός» Ασθενής 62 ετών με ΛΕΙΟΜΥΟΣΑΡΚΩΜΑ ΔΕΞΙΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΚΑΤΩ ΚΟΙΛΗΣ ΦΛΕΒΑΣ Το λειομυοσάρκωμα (LMS) της κάτω κοίλης φλέβας

Διαβάστε περισσότερα

PRINT SCREEN ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ:

PRINT SCREEN ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ: http://ygeia.tanea.gr/default.asp?pid=8&ct=85&articleid=14144&la=1 Τετάρτη 8 Φεβρουαρίου 2012 PRINT SCREEN ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ: ελτία Τύπου ΕΜΕ ΙΠ: 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο με ιεθνή Συμμετοχή ημοσίευση: 8-2-2012,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΡΟΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟΥΣ - Για την καλύτερη εξυπηρέτησή σας να κλείνετε ραντεβού εκ των προτέρων. - Να προσέρχεστε στην προκαθορισμένη ώρα του

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΡΟΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟΥΣ - Για την καλύτερη εξυπηρέτησή σας να κλείνετε ραντεβού εκ των προτέρων. - Να προσέρχεστε στην προκαθορισμένη ώρα του ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΡΟΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟΥΣ - Για την καλύτερη εξυπηρέτησή σας να κλείνετε ραντεβού εκ των προτέρων. - Να προσέρχεστε στην προκαθορισμένη ώρα του ραντεβού σας. - Να μην έχετε γευματίσει τουλάχιστον μία

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση ιατρείων διαβητικού ποδιού Η εμπειρία από την Κύπρο. Ανδρέας Στυλιανού MD, PhD Παθολόγος Διαβητολόγος Γενικό Νοσοκομείο Λάρνακας

Οργάνωση ιατρείων διαβητικού ποδιού Η εμπειρία από την Κύπρο. Ανδρέας Στυλιανού MD, PhD Παθολόγος Διαβητολόγος Γενικό Νοσοκομείο Λάρνακας Οργάνωση ιατρείων διαβητικού ποδιού Η εμπειρία από την Κύπρο Ανδρέας Στυλιανού MD, PhD Παθολόγος Διαβητολόγος Γενικό Νοσοκομείο Λάρνακας Η φροντίδα των διαβητικών ποδιών υπήρξε και εξακολουθεί να παραμένει

Διαβάστε περισσότερα

ΣΦΥΡΟΒΡΑΧΙΟΝΙΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ.

ΣΦΥΡΟΒΡΑΧΙΟΝΙΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ. ΣΦΥΡΟΒΡΑΧΙΟΝΙΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ. ΠΩΣ ΜΕΤΡΑΤΑΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΤΣΕΚΟΥΡΑ ΔΩΡΟΘΕΑ «ΑΡΕΤΑΙΕΙΟ» ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΣΦΥΡΟΒΡΑΧΙΟΝΙΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ (ABI) Σφυροβραχιόνιος δείκτης=ankle-brachial Index (ABI) Ο λόγος της συστολικής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ. Κέντρο Πρόληψης Γυναικείων Καρδιολογικών Νοσηµάτων Β Καρδιολογική Κλινική. Ενηµερωτικό Έντυπο

ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ. Κέντρο Πρόληψης Γυναικείων Καρδιολογικών Νοσηµάτων Β Καρδιολογική Κλινική. Ενηµερωτικό Έντυπο ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Β Καρδιολογική Κλινική Ενηµερωτικό Έντυπο ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Οι γυναίκες σήµερα πληρώνουν (όπως και οι άνδρες) το τίµηµα της σύγχρονης ζωής. Η παράταση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗ ΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΤΩ ΑΚΡΩΝ

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗ ΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΤΩ ΑΚΡΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗ ΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΤΩ ΑΚΡΩΝ Dr. ΜΕΛΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ, PhD ΑΓΓΕΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ - ΑΓΓΕΙΟΛΟΓΟΣ Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Στρατιωτικός Ιατρός Επιστηµονικός Συνεργάτης Α' Χ/κής Κλινικής ΑΠΘ Αγγειοχειρουργός

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΘ

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΘ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΘ Χ Ο Ν Δ Ρ Ο Μ Α Τ Ι Δ Ο Υ Μ Α Ρ Ι Α Ν Ο Σ Η Λ Ε Υ Τ Ρ Ι Α T E, M S C, Μ Ε Θ Α, Π Γ Ν Α Χ Ε Π Α ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ.. Όπως είναι ευρέως

Διαβάστε περισσότερα

εξουδετερώσει πλήρως;

εξουδετερώσει πλήρως; Καρδιαγγειακός Κίνδυνος από την Υπέρταση Τον έχετε εξουδετερώσει πλήρως; «Aυτές οι πληροφορίες προορίζονται για γενική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν

Διαβάστε περισσότερα

Συντηρητική αντιµετώπιση οστεοµυελίτιδας Χρησιµότητα του σπινθηρογραφήµατος µε επισηµασµένα λευκά αιµοσφαίρια Παρουσίαση περιστατικού

Συντηρητική αντιµετώπιση οστεοµυελίτιδας Χρησιµότητα του σπινθηρογραφήµατος µε επισηµασµένα λευκά αιµοσφαίρια Παρουσίαση περιστατικού Συντηρητική αντιµετώπιση οστεοµυελίτιδας Χρησιµότητα του σπινθηρογραφήµατος µε επισηµασµένα λευκά αιµοσφαίρια Παρουσίαση περιστατικού Σ. Γεώργα 1, Χ. Μανές 2, Β. Nίκος 1, Λ. Δούκας 2, Α.Νικολαίδης 2, Τ.

Διαβάστε περισσότερα

Προ εγχειρητικός Καρδιολογικός Έλεγχος

Προ εγχειρητικός Καρδιολογικός Έλεγχος Προ εγχειρητικός Καρδιολογικός Έλεγχος Οδηγίες Συνταγογράφηση γνωματεύσεων Dr ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ ΑΝΔΡΕΑΣ Καρδιολόγος 1) ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ 2) Βαρύτητα επέμβασης Βαρύτητα επέμβασης 1)χαμηλού κινδύνου 2)μέτριου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗΣ ΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑΣ

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗΣ ΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑΣ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗΣ ΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑΣ Αθανάσιος Δ. Γιαννούκας Καθηγητής Αγγειοχειρουργικής Ιατρικού Τµήµατος Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας Δ/ντής Αγγειοχειρουργικής Κλινικής ΠΓΝ Λάρισας Δεν έχω αντίτιθεµενα συµφέροντα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΓΕΙΑΚΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟ ΙΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΞΕΙΑ ΦΑΣΗ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝ ΡΕΟΥ ΜΑΡΙΑ ΠΟΥΡΣΑΝΙ ΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ

ΑΓΓΕΙΑΚΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟ ΙΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΞΕΙΑ ΦΑΣΗ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝ ΡΕΟΥ ΜΑΡΙΑ ΠΟΥΡΣΑΝΙ ΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΓΓΕΙΑΚΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟ ΙΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΞΕΙΑ ΦΑΣΗ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝ ΡΕΟΥ ΜΑΡΙΑ ΠΟΥΡΣΑΝΙ ΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ ΟΡΙΣΜΟΣ Το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι η µερική βλάβη του εγκεφάλου που προκαλείται από την απόφραξη

Διαβάστε περισσότερα

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ «Η μεγαλύτερη δύναμη της δημόσιας υγείας είναι η πρόληψη»

Διαβάστε περισσότερα

ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗ ΟΣΦΥΙΚΗ ΣΤΕΝΩΣΗ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΛΙΝΑ ΕΥΣΤΑΘΙΟY ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ

ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗ ΟΣΦΥΙΚΗ ΣΤΕΝΩΣΗ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΛΙΝΑ ΕΥΣΤΑΘΙΟY ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗ ΟΣΦΥΙΚΗ ΣΤΕΝΩΣΗ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΛΙΝΑ ΕΥΣΤΑΘΙΟY ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ Μία από της σημαντικότερες παθήσεις που αλλοιώνουν την ποιότητα της ζωής του ανθρώπου, στην ώριμη ηλικία, είναι και η σπονδυλική

Διαβάστε περισσότερα

Αξονική στεφανιογραφία σε ασθενείς μετά από αορτοστεφανιαία παράκαμψη

Αξονική στεφανιογραφία σε ασθενείς μετά από αορτοστεφανιαία παράκαμψη Αξονική στεφανιογραφία σε ασθενείς μετά από αορτοστεφανιαία παράκαμψη Φώτιος Λάσπας Ακτινοδιαγνώστης Τμήμα Αξονικού-Μαγνητικού Τομογράφου Νοσοκομείο «Υγεία» Εισαγωγή Η αορτοστεφανιαία παράκαμψη αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑΣ Κνημοβραχιόνιος δείκτης, δακτυλικές πιέσεις

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑΣ Κνημοβραχιόνιος δείκτης, δακτυλικές πιέσεις ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑΣ Κνημοβραχιόνιος δείκτης, δακτυλικές πιέσεις Πηνελόπη Γρηγοροπούλου, MD, PhD Παθολόγος με εξειδίκευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Διαβητολογικό Ιατρείο και Παθολογική Κλινική ΓΝΑ «ΕΛΠΙΣ»

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση και θεραπεία Από τα πρωτόκολλα των SOS Ιατρών Επιμέλεια Γεώργιος Θεοχάρης

Αξιολόγηση και θεραπεία Από τα πρωτόκολλα των SOS Ιατρών Επιμέλεια Γεώργιος Θεοχάρης Αξιολόγηση και θεραπεία Από τα πρωτόκολλα των SOS Ιατρών Επιμέλεια Γεώργιος Θεοχάρης Παθολόγος Αξιολόγηση βαρύτητας περιστατικού - Από την βαρύτητα των κλινικών σημείων (αναπνευστική συχνότητα >35, ταχυκαρδία,

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική Εργοφυσιολογία ΜΚ1119 Διάλεξη : Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων. Α. Καλτσάτου ΤΕΦΑΑ, ΠΘ

Κλινική Εργοφυσιολογία ΜΚ1119 Διάλεξη : Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων. Α. Καλτσάτου ΤΕΦΑΑ, ΠΘ Κλινική Εργοφυσιολογία ΜΚ1119 Διάλεξη : Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων Α. Καλτσάτου ΤΕΦΑΑ, ΠΘ Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων Περιλαμβάνει: Λήψη ατομικού ιστορικού Κλινική Εξέταση Ηλεκτροκαρδιογράφημα Υπερηχογράφημα

Διαβάστε περισσότερα