Νοσηλευτική διαχείριση του ελλείμματος αυτοφροντίδας χρονίως πασχόντων

Transcript

1 Νοσηλευτική διαχείριση του ελλείμματος αυτοφροντίδας χρονίως πασχόντων Θεοδοφλα Αδαμακίδου Κακθγιτρια Εφαρμογϊν Κοινοτικισ Νοςθλευτικισ, Σμιμα Νοςθλευτικισ ΣΕΙ Ακινασ

2 Μοντζλο Φροντίδασ Χρονίωσ Παςχόντων Ενδσνάμωζη αζθενούς να διατειριζηεί ηην σγεία και ηη θρονηίδα ηης σγείας ηοσ Τοπική Κοινυνία Σύζηημα Υγείαρ Πόποι και Πολιηικέρ Υποζηήπιξη ηηρ Αςηοθπονηίδαρ Υποζηήπιξη ζηη λήτη αποθάζευν Σσεδιαζμόρ ζςζηήμαηορ διανομήρ Κλινικό Πληποθοπιακό ζύζηημα Εςαιζθηηοποιημένορ Κινηηοποιημένορ Αζθενήρ Παπαγυγική Αλληλεπίδπαζη Λειηοςπγικά και Κλινικά Αποηελέζμαηα Εςαιζθηηοποιημένη Πποεηοιμαζμένη Ομάδα Παποσήρ ςπηπεζιών Wagner E.H., 1998 E. Wagner, MD, W.A.MacColl Institute,

3 φςτθμα παροχισ φροντίδασ υψθλισ τεχνολογίασ Τποςτιριξθ τθσ αυτοδιαχείριςθσ με βάςθ το κεωρθτικό υπόβακρο Εξειδικευμζνοσ ζλεγχοσ/επίβλεψθ Σεχνολογία ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ ΣΗ ΦΡΟΝΣΙΔΑ ΧΡΟΝΙΩΝ ΑΘΕΝΩΝ (Νοςθλευτισ διαχειριςτισ χρόνιασ φροντίδασ + ιατρόσ + αςκενισ) Περιεκτικι αξιολόγθςθ Επιςκζψεισ κατ οίκον Σθλευγεία χεδιαςμόσ κατ οίκον επιςτκζψεων Προαγωγι αυτοδιαχείριςθσ τρατθγικζσ εκπαίδευςθσ ενθλίκων Θεωρθτικά μοντζλα Επιςτθμονικι τεκμθρίωςθ Κακοδιγθςθ και επίβλεψθ των επαγ/τιϊν Διεπιςτθμονι κι ςυνεργαςία Σθλευγεία Καταγραφι Πίνακεσ ελζγχου Ανταλλαγι δεδομζνων Μοντζλο Φροντίδασ Χρονίωσ Παςχόντων και Κατ οίκον Νοςθλεία (Suter et al 2008; Suter et al 2011) (διαμόρφωςθ Εργαςτιριο Κοινοτικισ Νοςθλευτικισ ΕΚΠΑ)

4

5 Dorothea Elizabeth Orem Σθ θεωρία τησ αυτοφροντίδασ, θ οποία περιγράφει τθν αυτοφροντίδα, Σθ θεωρία του ελλείμματοσ αυτοφροντίδασ, θ οποία εξθγεί για ποιό λόγο οι άνκρωποι ωφελοφνται από τθν νοςθλευτικι Σθ θεωρία των Νοςηλευτικών υςτημάτων, θ οποία περιγράφει τισ ςχζςεισ που πρζπει να αναπτυχκοφν για να αςκθκεί θ νοςθλευτικι. 5

6 Θεωρία τησ αυτοφροντίδασ Η αυτοφροντίδα ορίζεται ως η ικανότητα της διεξαγωγής δραστηριοτήτων και ικανοποίησης των προσωπικών αναγκών με σκοπό τη διατήρηση της υγείας και της ευεξίας (σωματικής, πνευματικής και ψυχικής). Η αυτοφροντίδα είναι μια συμπεριφορά που μαθαίνεται. Επηρεάζεται από το περιβάλλον, την υγεία και τη νοσηλευτική φροντίδα. Η ικανότητα αυτοφροντίδας απαιτεί γνώσεις, δεξιότητες, κινητοποίηση και ενεργητική συμμετοχή.

7 Θεωρία τησ αυτοφροντίδασ Ανάγκεσ αυτοφροντίδασ Γενικζσ ανάγκεσ αυτοφροντίδασ: αζρασ, νερό, φαγθτό, απζκκριςθ, ενζργεια, ξεκοφραςθ, κοινωνικότθτα, αςφάλεια Αναπτυξιακζσ ανάγκεσ αυτοφροντίδασ: Ενζργειεσ για τθ διατιρθςθ και προαγωγι τθσ υγείασ και τθσ ηωισ, ανάλογα με το αναπτυξιακό ςτάδιο Ανάγκεσ αυτοφροντίδασ λόγω παρζκκλιςησ από την υγεία: είναι αποτζλεςμα ανικανότθτασ, τραυματιςμοφ, αςκζνειασ

8 Η θεωρία του Ελλείμματος της αυτοφροντίδας της Orem Το έλλειμμα αυτοφροντίδας (self care deficit) υπάρχει όταν το άτομο είναι ανίκανο να ικανοποιήσει τις ανάγκες του λόγω περιορισμών στις γνώσεις, στις δεξιότητες, στην υποκίνησή του και στους βασικούς προσδιοριστικούς παράγοντες(basic conditioning factors) (Denyes, Orem, Bekel 2001).

9 Οι απαιτήσεις για φροντίδα υγείας και οι ανθρώπινες ικανότητες Η ισορροπία μεταξύ απαιτήσεων και ικανοτήτων αποτελεί το κεντρικό σημείο της θεωρίας της Orem. Γενικές ανάγκες αυτοφροντίδας Προβλήματα υγείας Ικανότητα αυτοφροντίδας Το άτομο είναι ακόμη ικανό να αναγνωρίζει και να ικανοποιεί τις ανάγκες του

10 Προβλήματα υγείας και ανάγκη αυτοφροντίδας Το άτομο είναι ανίκανο να ικανοποιήσει τις ανάγκες του και άρα να φροντίσει τον εαυτό του Ικανότητα αυτοφροντίδας

11 Προβλήματα υγείας και ανάγκη αυτοφροντίδας Με τη νοσηλευτική παρέμβαση το άτομο είναι πλέον ικανό να αναγνωρίζει και να ικανοποιεί τις ανάγκες του, διατηρώντας ισορροπία Γενικές ανάγκες αυτοφρο-ντίδας Προβλήματα υγείας Νοσηλευτικές παρεμβάσεις Ικανότητα αυτοφροντίδας

12 Το νοσηλευτικό σύστημα (nursing system) είναι ένα σύστημα φροντίδας και βοήθειας. Σχεδιάζεται από το νοσηλευτή και βασίζεται στις ανάγκες αυτοφροντίδας και την ικανότητα για αυτοφροντίδα. Η Orem διακρίνει 3 νοσηλευτικά συστήματα. Το πλήρες αντισταθμιστικό νοσηλευτικό σύστημα (wholly compensatory system) Το μερικώς αντισταθμιστικό νοσηλευτικό σύστημα (partially compensatory system) Το υποστηρικτικό/εκπαιδευτικό νοσηλευτικό σύστημα (educational/supportive compensatory system)

13 Το νοσηλευτικό σύστημα (nursing system) Το υποστηρικτικό/εκπαιδευτικό νοσηλευτικό σύστημα (educational/supportive compensatory system) εφαρμόζεται όταν το άτομο έχει τη δυνατότητα για την πλήρη αυτοφροντίδα του και ο νοσηλευτής έχει ρόλο συμβουλευτικό, διδακτικό και υποστηρικτικό. Για παράδειγμα, Αμέσως μετά τη διάγνωση της σκλήρυνσης κατά πλάκας, υπερισχύουν οι ανάγκες ενημέρωσης και διδασκαλίας για την φροντίδα, την αναγνώριση και αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, τις κοινοτικές πηγές υποστήριξης, την ψυχολογική υποστήριξη.

14 Το νοσηλευτικό σύστημα (nursing system) Το μερικώς αντισταθμιστικό νοσηλευτικό σύστημα (partially compensatory system) εφαρμόζεται όταν ο ασθενής μπορεί να εκπληρώσει μερικές ενέργειες αυτοφροντίδας άλλα όχι όλες. Για παράδειγμα, Ασθενής με επιδείνωση της σκλήρυνσης κατά πλάκας άρχισε να χρησιμοποίει αμαξίδιο για τις μετακινήσεις του εντός του σπιτιού. Χρειάζεται βοήθεια για τις μετακινήσεις από το κρεβάτι, την καρέκλα, την τουαλέτα και προς το αμαξίδιο και αντίστροφα, την προετοιμασία του φαγητού αλλά μπορεί να πλύνει μόνος του το πρόσωπό του, τα δόντια του, να σιτισθεί.

15 Το νοσηλευτικό σύστημα (nursing system) Το πλήρες αντισταθμιστικό νοσηλευτικό σύστημα (wholly compensatory system) εφαρμόζεται όταν ο ασθενής είναι ανίκανος για αυτοφροντίδα και επομένως οι ανάγκες του για αυτοφροντίδα καλύπτονται από άλλους. Για παράδειγμα, Στο τελικό στάδιο της νόσου ΣΚΠ ο ασθενής είναι κλινήρης χρειάζεται συνεχή χορήγηση Ο2, διεντερική διατροφή από ρινογαστρικό καθετήρα, ατομική υγιεινή επί κλίνης και φέρει ουροκαθετήρα. Αρχικά ο νοσηλευτής παρέχει τη φροντίδα αυτή κατ οίκον και εκπαιδεύει το φροντιστή.

16 Ο ρόλος του νοσηλευτή Ο ρόλος του νοσηλευτή για να βοηθήσει το άτομο να επιτύχει ή να διατηρήσει ένα επιθυμητό-κατάλληλο επίπεδο υγείας και ευεξίας είναι να παρέχει φροντίδα, να συμβουλεύει, να δίνει κατευθύνσεις, να υποστηρίζει και να διδάσκει το άτομο καθώς και να συντελεί στην ανάπτυξη κατάλληλου θεραπευτικού περιβάλλοντος.

17 Αυτοδιαχείριση (self-management) είναι η ικανότητα του ατόμου/κοινότητας να αναλάβει την πρωτοβουλία και την ευθύνη για την προαγωγή της υγείας του και να υιοθετήσει κατάλληλους τρόπους συμπεριφοράς για την διατήρηση της υγείας του, οι οποίοι (τρόποι) είναι κατανοητοί και αποδεκτοί από αυτό, γνωρίζει και κατανοεί τις δυνατότητές του, τις υποστηρικτικές πηγές και γνωρίζει πώς, πότε και για ποιο σκοπό μπορεί να τις χρησιμοποιήσει καθώς επίσης γνωρίζει και πότε πρέπει να αναζητήσει υποστήριξη και συνεργασία (από ειδικούς). (WHO 2004 A Glossary of Terms for Community Health Care and Services for Older Persons)

18 Η έννοια της αυτοδιαχείρισης Η αυτοδιαχείριςη (self management) αφορά ςτθν ανάλθψθ τθσ ευκφνθσ και τθσ αυτεπάρκειασ του αςκενι(kane 2009) για να διαχειριςτεί τθν αςθζνεια του, τουσ ρόλουσ και τα ςυναιςθήματά του για τθν κατάςταςθ τθσ υγείασ του (Newman et al 2004) Αυτοδιαχείριςθ άςθματοσ εςτιάηει κυρίωσ ςε δεξιότθτεσ που απαιτοφνται για τθ διαχείριςθ τθσ φαρμακευτικισ αγωγισ και τθ διαχείριςθ των ςυμπτωμάτων Αυτοδιαχείριςθ αρθρίτιδασ λαμβάνει μια περιςςότερο ολιςτικι προςζγγιςθ με το να περιλαμβάνει και τθ διαχείριςθ των ψυχοκοινωνικϊν ςυνεπειϊν και των αλλαγϊν του τρόπου ηωισ. (Barlow et al 2002)

19 Η έννοια της αυτοδιαχείρισης Η εκπαίδευςη ςτην αυτοδιαχείριςη (self management education) αναφζρεται ςτθν ενίςχυςθ τθσ προςωπικισ δφναμθσ, τθσ αυτοπεποίκθςθσ του αςκενοφσ ςτισ ικανότθτζσ του να περατϊςει ςυγκεκριμζνεσ ςυμπεριφορζσ ι να μειϊςει τα ςυμπτϊματα ζτςι ϊςτε να βελτιϊςει τθν κλινικι του ζκβαςθ(coleman 2005; Bodenheimer et al 2002). Για παράδειγμα, θ εκπαίδευςθ ςτθν αυτοδιαχείριςθ του Δ είναι θ διαδικαςία απόκτθςθσ γνϊςεων και ανάπτυξθσ δεξιοτιτων που απαιτοφνται για τθν αυτοφροντίδα, τθ διαχείριςθ των κρίςεων και τθν τροποποίθςθ του τρόπου ηωισ για τθν επιτυχι διαχείριςθ τθσ νόςου

20 Χαρακτθριςτικά Αυτοφροντίδα Αυτοδιαχείριση Ικανότθτα φροντίδασ του εαυτοφ και Ικανότθτα διεξαγωγισ ενεργειϊν για διατιρθςθ και προαγωγι τθσ υγείασ Richard and Shea 2011 ; Clark et all 1991 ) Θετικζσ ςυμπεριφορζσ αυτοφροντίδασ (Omisakin & Ncama 2011; Forbes &While,2009) Σρόποσ ηωισ με άςκθςθ και κατάλλθλθ διατροφι υμμόρφωςθ με τθ κεραπεία Χριςθ των υπθρεςιϊν υγείασ Ικανότθτα κατανόθςθσ των ςυμπτωμάτων και των προβλθμάτων και κατάλλθλθ ανταπόκριςθ ςε αυτά Νοςθλευτικζσ παρεμβάςεισ υποςτθρίηουν και εκπαιδεφουν ςε δραςτθριότθτεσ με ςτόχο τθν προαγωγι τθσ ικανότθτασ των ατόμων ι των οικογενειϊν να αναλάβουν τθν ευκφνθ για τισ ανάγκεσ τθσ υγείασ (Cebeci and Senol, 2008; Sidani, 2011) Ικανότθτα και διαδικαςία με τθν οποία το άτομο αποκτά τον ζλεγχο τθσ νόςου του (Thorne et al., 2003) Η αποτελεςματικι αυτοδιαχείριςθ τθσ χρόνιασ νόςου απαιτεί: επαρκείσ γνϊςεισ για τθ νόςο και τθ κεραπεία, διεξαγωγι ενεργειϊν διαχείριςθσ ενίςχυςθ και εκμάκθςθ δεξιοτιτων που ςυμβάλλουν ςτθ διατιρθςθ τθσ ψυχοκοινωνικισ λειτουργικότθτασ (Barlow et al 2002) Περιεχόμενο αυτοδιαχείριςθσ : medication management, pain management, fatigue management, communication, relationships, stress management, anger management, life style management, ect (Barlow et al 2002) Σο αποτζλεςμα τθσ αυτοδιαχείριςθσ μπορεί να αφορά: ςτθν οργανικι κατάςταςθ τθσ υγείασ, τθν ψυχολογικι κατάςταςθ, τθν ποιότθτα ηωισ, τθ φαρμακευτικι αγωγι, τθν αυτό-αποτελεςματικότθτα, τισ γνϊςεισ, το κόςτοσ φροντίδασ, (Barlow et al 2002) Omisakin & Ncama 2011, Bodenheimer et al 2002

21 Collaboration Integration Empowerment Empathy «..φροντίδα με επίκεντρο τον αςθενή οικογζνεια φροντιςτή..» Quality Team Cost Coordination

22 το περιβάλλον του Σπιτιού είναι αυτό που εκτός από τα κλινικά και οικονομικά πλεονεκτήματα, εγγυάται το σεβασμό, την ηρεμία, την προσωπική ταυτότητα και αξιοπρέπεια παράλληλα με την ποιοτική φροντίδα.

23 Collaboration Integration Empowerment Empathy «..φροντίδα με επίκεντρο τον αςθενή οικογζνεια φροντιςτή..» Quality Team Cost Coordination

24 ΝΟΗΛΕΤΣΙΚΕ ΘΕΩΡΙΕ ΣΕΚΜΗΡΙΟΜΕΝΗ ΕΦΑΡΜΟΜΕΝΗ ΝΟΗΛΕΤΣΙΚΗ ΠΡΑΚΣΙΚΗ ΝΟΗΛΕΤΣΙΚΗ ΕΡΕΤΝΑ