Πώς να προστατευθούμε

Transcript

1 ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ Η οικονομική κρίση αυξάνει τα κρούσματα της «νόσου των καπνιστών» ΣΕΛ. 16 yγεια Σαββατοκύριακο Νοεμβρίου 2013 Kαρκινος, διαβήτησ, πνευμονοπαθειεσ, kakh διατροφή «ΤΑ ΝΕΑ», με τη συνεργασία κορυφαίων επιστημόνων, παρουσιάζουν τα νεότερα δεδομένα για την πρόληψη και αντιμετώπιση συχνών νοσημάτων, όπως ο καρκίνος, η σκλήρυνση κατά πλάκας, ο διαβήτης και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια Πώς να προστατευθούμε

2 2 υγεια Πνεύμονας Ειδικές εξετάσεις εντοπίζουν συγκεκριμένες γονιδιακές μεταλλαγές για να προσαρμοστεί η θεραπεία των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα Καλύτερη θεραπεία με γενετικά τεστ Η ανατοµία του καρκίνου του πνεύµονα Ραδόνιο, αµίαντος Κάπνισµα Κίνδυνος νόσησης Ιοί ΚΥΡΙΕΣ ΑΙΤΙΕΣ κατά φύλο 1 στις 13 Βάσει πιθανοτήτων ΑΝ ΡΕΣ Χρόνιο εµφύσηµα και βρογχίτιδα Ατµοσφαιρική ρύπανση Γενετικές µεταλλάξεις Πολλαπλασιασµός του κινδύνου για την εµφάνιση ΓΥΝΑΙΚΕΣ 1 στις 16 Μάθετε περισσότερα Τα είδη Με βάση τον ιστολογικό τύπο, ο καρκίνος του πνεύμονα ταξινομείται σε δύο κύριες κατηγορίες: n Μη μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα (NSCLC). Εχει υποκατηγορίες, οι κυριότερες εκ των οποίων είναι τα αδενοκαρκινώματα, τα πλακώδη (ακανθοκυτταρικά) καρκινώματα και τα αδιαφοροποίητα n Μικροκυτταρικό καρκίνωμα του πνεύμονα (SCLC) Τα συμπτώματα Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι: n Επίμονος βήχας (επιμένει επί εβδομάδες) με ή χωρίς αίμα (αιμόπτυση) n Απώλεια βάρους n Δύσπνοια Αλλα πιθανά συμπτώματα: n Πόνος στο στήθος n Πόνος στα οστά n Πυρετός n Κούραση n Δυσφαγία (δυσκολίες στην κατάποση) Kείμενα Ρούλα Τσουλέα Δημοσιογραφική επιμέλεια Λεωνίδας Κονδύλης Νέους δρόμους στην αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα ανοίγουν τα γενετικά τεστ για τη νόσο, που εντοπίζουν συγκεκριμένες γονιδιακές μεταλλαγές ούτως ώστε να λάβει κάθε ασθενής το φάρμακο που είναι πιο κατάλληλο γι αυτόν. Ηδη έχει διαπιστωθεί ότι το 35-40% των ασθενών φέρει τέτοιες μεταλλαγές, ορισμένες από τις οποίες μπορούν να στοχευθούν θεραπευτικά με συγκεκριμένα φάρμακα. Το αποτέλεσμα αυτής της εξειδικευμένης αντιμετώπισης είναι να ανταποκρίνονται οι ασθενείς στα φάρμακα, να αντέχει ο οργανισμός τους καλύτερα τις θεραπείες και να βελτιώνεται σημαντικά η πρόγνωσή τους. Οπως εξηγεί ο κ. Βασίλης Γεωργούλιας, καθηγητής Παθολογίας - Ογκολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής στην Παθολογική - Ογκολογική Κλινική του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου (ΠΑΓΝΗ), «τα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί ότι Το 35-40% των ασθενών φέρει γονιδιακές μεταλλαγές, που μπορεί να στοχευθούν θεραπευτικά με συγκεκριμένα φάρμακα ορισμένες γονιδιακές μεταλλαγές στα κύτταρα του πνεύμονα είναι χαρακτηριστικές και απαραίτητες για να αναπτυχθεί ο καρκίνος. Η γνώση αυτή είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν ορισμένα φάρμακα, τα οποία όταν χορηγούνται στους κατάλληλους ασθενείς συνοδεύονται από σημαντική παράταση της επιβίωσης και πολύ λιγότερες τοξικότητες». Οι κυριότερες από τις μεταλλαγές που έως σήμερα έχουν εντοπιστεί και για τις οποίες έχουν ήδη επινοηθεί φαρμακευτικές αγωγές αφορούν τα γονίδια EGFR, ALK και ROS1. Καθεμία από αυτές είναι σχετικά σπάνια, αφού υπάρχει σε ποσοστό ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΑΜΙΑΝΤΟ 6 φορές 1% έως 15% των ασθενών. Ολες μαζί όμως, μαζί με κάποιες άλλες για τις οποίες ακόμα δεν υπάρχουν φάρμακα, αφορούν τελικά το 35-40% των πασχόντων από καρκίνο του πνεύμονα. Οι μεταλλαγές αυτές όπως και δεκάδες άλλες μπορούν να εντοπιστούν με ανάλυση των γονιδίων στα κύτταρα του όγκου. Ωστόσο, «επειδή το τμήμα του όγκου που λαμβάνεται για βιοψία είναι πολύ μικρό και δεν επαρκεί για να ελεγχθεί για όλα τα πιθανά γονίδια, έχει επινοηθεί μία προηγμένη τεχνολογία ελέγχου των αλληλουχιών του γονιδιώματος (DNA) των καρκινικών κυττάρων που λέγεται next generation sequencing», λέει ο κ. Γεωργούλιας. «Η τεχνολογία αυτή επιτρέπει την αναζήτηση όλων των πιθανών μεταλλάξεων (αφορούν γονίδια) και, εφ όσον υπάρχει φάρμακο που στοχεύει όποια εντοπιστεί, χορηγείται στον ασθενή». Αυτός ο «μαζικός» έλεγχος του γονιδιώματος των καρκινικών κυττάρων δεν εφαρμόζεται ακόμα ευρέως, αλλά χρησιμοποιείται σε συγκεκριμένα ερευνητικά κέντρα της Ευρώπης και των ΗΠΑ, κατά τον κ. Γεωργούλια. Σύντομα, όμως, πρόκειται να έρθει και στην χώρα μας, αφού στις αρχές του 2014 αναμένεται να αρχίσει να εφαρμόζεται ερευνητικά στο ΠΑΓΝΗ. Δεδομένου, εξάλλου, ότι χρησιμοποιείται για ερευνητικούς σκοπούς, υπάρχει η δυνατότητα να χορηγηθούν στους ασθενείς και πειραματικά φάρμακα, εφόσον το κέντρο συμμετέχει σε κάποια κλινική μελέτη και με την προϋπόθεση ότι θα συναινέσει ο ασθενής. Παρότι ακόμα δεν γίνεται «μαζικός» γενετικός έλεγχος στους ασθενείς, είναι ήδη εγκεκριμένα και εφαρμόζονται ευρέως (και στη χώρα μας) γενετικά τεστ που αναζητούν τις μεταλλαγές των τριών γονιδίων που προαναφέρθηκαν. Οι μεταλλαγές του ΚΑΠΝΙΣΜΑ 11 φορές ΑΜΙΑΝΤΟΣ + ΚΑΠΝΙΣΜΑ 56 φορές ΠΗΓΕΣ: Β. Γεωργούλιας, καθηγητής Παθολογίας - Ογκολογίας Πανεπιστηµίου Κρήτης, Κέντρο Ελέγχου & Πρόληψης Νοσηµάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), American Cancer Society (ACS), American Society of Clinical Oncology (ASCO) Οφέλη Η εξατομικευμένη θεραπεία για τον καρκίνο του πνεύμονα έχει υψηλά ποσοστά ανταπόκρισης, προκαλεί λιγότερες και ηπιότερες τοξικότητες και παρατείνει τη ζωή των ασθενών. ALK εντοπίζονται στο 3-5% των ασθενών, του ROS1 στο 1% και του EGFR στο 8-15% των ασθενών. Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο συχνότερος καρκίνος παγκοσμίως, προσβάλλοντας ετησίως 1,61 εκατ. ανθρώπους και κοστίζοντας τη ζωή σε 1,37 εκατ., σύμφωνα με υπολογισμούς του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Στη χώρα μας, ο αριθμός των νέων περιπτώσεων κάθε χρόνο υπολογίζεται σε Οι νέες εξελίξεις αφορούν τον μη μικροκυτταρικό τύπο του καρκίνου του πνεύμονα, που αντιπροσωπεύει το 80% των κρουσμάτων. Στοχευμένες θεραπείες Η χρήση των γενετικών τεστ στην μάχη κατά του καρκίνου του πνεύμονα έχει ήδη βελτιώσει τη θεραπεία της νόσου. «Η ανταπόκριση των ασθενών στα φάρμακα που στοχεύουν τα γονίδια ALK, EGFR και ROS1 υπερβαίνει το 70-80%, με αποτέλεσμα σημαντική παράταση της επιβίωσης», λέει ο καθηγητής Βασίλης Γεωργούλιας. «Επιπλέον, η θεραπεία γίνεται πολύ καλύτερα ανεκτή από τον οργανισμό τους και έτσι εκδηλώνουν πολύ λιγότερες και πιο ήπιες τοξικότητες όπως είναι η αναιμία, τα αυξημένα λευκά αιμοσφαίρια, οι διάρροιες, οι πνευμονίτιδες κ.τ.λ.». Στις εγκεκριμένες στην Ευρώπη στοχευμένες θεραπείες για τον καρκίνο του πνεύμονα ανήκουν τα φάρμακα crizotinib (στοχεύει στην επονομαζόμενη αντιμετάθεση των γονιδίων EML4-ALK και τις αναδιατάξεις του γονιδίου ROS1) και τα gefitinib, erlotinib και afatinib που στοχεύουν μεταλλάξεις του EFGR. Πολλά υποσχόμενα, κατά τον κ. Γεωργούλια, είναι επίσης άλλα φάρμακα που μελετώνται, όπως το dabrafenib (έχει ήδη λάβει έγκριση για το μελάνωμα) και φάρμακα που τροποποιούν την ανοσολογική αντίδραση του ασθενούς (anti-pd και anti-pdl1).

3 katax_roche_26.6 x 33.1cm TA NEA.pdf 1 10/31/13 3:01 PM C M Y CM MY CY CMY K

4 4 υγεια Μαστός Αντιμέτωπες με τον καρκίνο του μαστού βρίσκονται τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερες γυναίκες ηλικίας κάτω των 40 ετών, σύμφωνα με νέα ευρήματα Απειλή για τις νέες γυναίκες ë Μάθετε περισσότερα Ο καρκίνος του μαστού σε αριθμούς 2η σε συχνότητα μορφή καρκίνου στις γυναίκες παγκοσμίως 1,38 εκατ. γυναίκες παγκοσμίως τον εκδηλώνουν ετησίως τα νέα κρούσματα τον χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ενωση τα νέα κρούσματα ετησίως στην Ελλάδα Ηλικιακή κατανομή των κρουσμάτων n Κάτω από 40 ετών 7% n ετών 25% n ετών 28% n Πάνω από 65 ετών 40% Παρότι οι νεαρές ασθενείς εξακολουθούν να αποτελούν τη μειονότητα των κρουσμάτων (περίπου 7%), ευρωπαϊκή μελέτη έδειξε ότι ο αριθμός τους αυξάνεται κατά μέσο όρο 1% τον χρόνο στις ηλικίες 25 έως 39 ετών. Η μελέτη που δημοσιεύθηκε αρχές του μήνα στην επιθεώρηση «Cancer Epidemiology», διεξήχθη σε επτά ευρωπαϊκές χώρες (Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία και Ελβετία) και εξέτασε την εξέλιξη των περιστατικών την περίοδο Ανάλογα ευρήματα είχαν και μελέτες σε Βρετανία και ΗΠΑ. Μάλιστα η αμερικανική μελέτη έδειξε ότι Μόνον 5%-10% των ασθενών που εκδηλώνουν καρκίνο του μαστού έχουν κληρονομικότητα αυξάνονται κυρίως οι νεαρές ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο του μαστού. Οπως εξηγεί ο καθηγητής Θεραπευτικής Μελέτιος-Αθανάσιος Δημόπουλος, πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, οι παρατηρούμενες αυξήσεις σε Ευρώπη και ΗΠΑ «οφείλονται κατά βάση στην τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου (καθυστέρηση τεκνοποίησης, λήψη ορμονικών σκευασμάτων κ.τ.λ.) καθώς και στην αλλαγή περιβαλλοντικών παραγόντων και διατροφικών συνθηκών». Ο καρκίνος του μαστού έχει ιδιαιτερότητες στις νέες γυναίκες, εκτιμά ο αναπληρωτής καθηγητής Χειρουργικής Χρήστος Ι. Μαρκόπουλος, πρόεδρος της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας Μαστού. Οπως λέει, παρουσιάζει δυσκολίες στη διαγνωστική προσπέλαση, έχει συνήθως πιο επιθετικά βιολογικά χαρακτηριστικά και γενικώς εμφανίζει υψηλότερα ποσοστά τοπικής υποτροπής και χαμηλότερη συνολική επιβίωση. «Οι γυναίκες ηλικίας κάτω των 35 ετών δεν υποβάλλονται σε προληπτικό μαστολογικό έλεγχο, εκτός και αν ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου», λέει. «Το αποτέλεσμα είναι η διάγνωση να τίθεται σε προχωρημένα στάδια, όταν ο όγκος είναι ψηλαφητός ή έχει δώσει κλινικά σημεία ή συμπτώματα. Επιπλέον, η μαστογραφία έχει χαμηλή ευαισθησία στις γυναίκες νεαρής ηλικίας επειδή οι μαστοί τους είναι πιο πυκνοί, με συνέπεια να δυσχεραίνεται η ανίχνευση μικρών όγκων». Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο «ανάλογα με τις ενδείξεις, συνιστάται στις νεαρές γυναίκες υπερηχογράφημα και μαγνητική μαστών εφόσον διατρέχουν υψηλό κίνδυνο για καρκίνο μαστού (όπως αν έχουν ισχυρό κληρονομικό ιστορικό ή ιστορικό ακτινοβολίας στον θώρακα για νόσο Hodgkin)», διευκρινίζει. Τα γονίδια Παρότι είναι διάχυτη η εντύπωση ότι ο καρκίνος του μαστού είναι κληρονομικός, μόνο 5%-10% των ασθενών που τον εκδηλώνουν έχουν κληρονομικότητα. Κίνδυνος εμφάνισης* (πιθανότητες ανά ηλικία) n 20 ετών 1 στις n 30 ετών 1 στις 229 n 40 ετών 1 στις 68 n 50 ετών 1 στις 37 n 60 ετών 1 στις 26 n 70 ετών 1 στις 24 * μέσα στην επόμενη δεκαετία Ισχυρές ενδείξεις κληρονομούμενης προδιάθεσης για την εμφάνισή του (καθώς και του καρκίνου των ωοθηκών με τον οποίο «μοιράζεται» κοινά γονίδια) είναι η διάγνωση κακοήθειας μαστού πριν από τα 45 έτη σε συγγενείς πρώτου βαθμού, η διάγνωση κακοήθειας ωοθηκών σε συγγενείς σε οποιαδήποτε ηλικία, η διάγνωση καρκίνου του μαστού σε συγγενή άνδρα οποιασδήποτε ηλικίας, η παρουσία πολλαπλών πρωτοπαθών καρκίνων σε συγγενείς μιας οικογένειας και η νεαρή ηλικία εμφάνισης καρκίνου στην ίδια τη γυναίκα, κατά τον κ. Μαρκόπουλο. «Ο κληρονομούμενος καρκίνος του μαστού και ο κληρονομούμενος καρκίνος των ωοθηκών οφείλονται κατά το μεγαλύτερο ποσοστό σε βλάβες στο γονίδιο BRCA1 (περίπου 50% των περιπτώσεων) ή στο BRCA2 (περίπου το 35% των περιπτώσεων)», λέει. «Οι γυναίκες που φέρουν μεταλλαγές στο ένα ή στο άλλο γονίδιο έχουν έως και 75% πιθανότητες να εκδηλώσουν καρκίνο του μαστού και έως και 60% πιθανότητες να εκδηλώσουν καρκίνο των ωοθηκών κάποια στιγμή στη ζωή τους». Το γονίδιο BRCA2 μπορεί επίσης να το φέρουν άντρες: σε αυτούς, η ύπαρξή του σημαίνει ότι έχουν 8% πιθανότητες να εκδηλώσουν καρκίνο του μαστού και 20% να εκδηλώσουν καρκίνο του προστάτη έως την ηλικία των 80. Τα γονίδια αυτά μπορεί να ανιχνευθούν με ειδική εξέταση του γενετικού υλικού, που δίνει τα αποτελέσματά της σε 6-8 εβδομάδες, αλλά αυτό το προληπτικό τεστ δεν καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία. Γενετικά τεστ και βελτιωμένες χειρουργικές τεχνικές Αυτό που καλύπτεται σε μεγάλο μέρος από τα Ταμεία είναι ορισμένα γενετικά τεστ που γίνονται για να διαπιστωθεί τι είδους καρκίνο έχει μία ασθενής και αν θα ωφεληθεί ή όχι από τη χορήγηση χημειοθεραπείας. Οπως εξηγεί ο κ. Δημόπουλος, «έχουν αναπτυχθεί πολλά προγνωστικά συστήματα που κατατάσσουν τον καρκίνο του μαστού αναλόγως με την έκφραση συγκεκριμένων μοριακών δεικτών. Από αυτά τα συστήματα, το ευρύτερα διαδεδομένο τον ταξινομεί σε τέσσερις υποτύπους (luminal A, luminal B, HER2-θετικό υποτύπο και τριπλά αρνητικό ή βασικό τύπο) αναλόγως με την έκφραση των δεικτών ER, PR, HER2, ki-67, EGFR, κερατίνες, 53, βιμεντίνη κ.ά.». Η ταξινόμηση αυτή, προσθέτει, έχει μεγάλη σημασία για την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας για κάθε ασθενή ξεχωριστά, καθώς και μεγάλη προγνωστική αξία. Οσον αφορά τη χημειοθεραπεία, ο κ. Δημόπουλος λέει πως διεθνώς έχουν εγκριθεί έξι τεστ γονιδιακής ανάλυσης (τα Oncotype Dx, MammaPrint, Genomic Grade Index, PAM50 ROR-S, Breast Cancer Index και EndoPredict), ενώ στην Ελλάδα χρησιμοποιούνται ιδίως δύο από αυτά, που καλύπτονται κατά 80% από τα Ταμεία. Η αποτύπωση του γενετικού προφίλ των όγκων έχει οδηγήσει τα τελευταία χρόνια στην έγκριση σε Ευρώπη και ΗΠΑ στοχευμένων θεραπειών, όπως το pertuzumab και το everolimus σε ασθενείς που υπερεκφράζουν την πρωτεΐνη HER2 και τους οιστρογονικούς υποδοχείς (ER) αντίστοιχα, κατά τον κ. Δημόπουλο, ο οποίος προσθέτει: «Σε εξέλιξη, εξάλλου, βρίσκονται κλινικές μελέτες με νέα στοχευμένα φάρμακα όπως είναι οι αναστολείς του c-met για τους τριπλά αρνητικούς όγκους, οι θεραπευτικές επιλογές για τους οποίους είναι περιορισμένες». Οσον αφορά τη χειρουργική θεραπεία του, στις περισσότερες περιπτώσεις πλέον επιτυγχάνεται αφαίρεση του όγκου με διατήρηση του μαστού και αποφυγή της μαστεκτομής, κατά τον κ. Μαρκόπουλο. Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, εφαρμόζονται ολοένα περισσότερο οι ογκοπλαστικές τεχνικές, στις οποίες συνδυάζεται η εγχείρηση για τον όγκο με τεχνικές πλαστικής χειρουργικής, ώστε να υπάρχει και αισθητικά καλό τελικό αποτέλεσμα γεγονός που επηρεάζει πολύ θετικά την ψυχολογία της ασθενούς και οδηγεί σε πολύ καλύτερη ποιότητα ζωής.

5

6 6 υγεια Νευρολογία Το θεραπευτικό οπλοστάσιο εμπλουτίζεται διαρκώς με νέα φάρμακα που κατορθώνουν να αναχαιτίσουν την εξέλιξή της και να αμβλύνουν τα συμπτώματα των ασθενών Πώς δηµιουργείται Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι µια χρόνια νευρολογική πάθηση που εξελίσσεται µε αργό ρυθµό Κεντρικό νευρικό σύστηµα (εγκέφαλος και νωτιαίος µυελός) Στα άδυτα της σκλήρυνσης κατά πλάκας ë Μάθετε περισσότερα πως συμβαίνει νωρίτερα στον οργανισμό των ασθενών». Η επιστημονική κοινότητα αναζητεί επισταμένα τις αιτίες της δίνοντας έμφαση στους μηχανισμούς που οδηγούν στην εμφάνισή της. Η αναζήτηση γίνεται κυρίως στο DNA των ασθενών και ήδη έχουν εντοπιστεί σχεδόν 110 γενετικές μεταλλαγές που σχετίζονται με αυτήν. Η νεώτερη μελέτη δημοσιεύθηκε προσφάτως στο επιστημονικό περιοδικό «Nature Genetics» και αποκάλυψε 48 γονιδιακές μεταλλαγές έπειτα από ανάλυση γενετικού υλικού σχεδόν εθελοντών, οι εκ των οποίων έπασχαν από σκλήρυνση κατά πλάκας. «Η αναζήτηση γονιδίων έχει διπλή σκοπιμότητα», εξηγεί ο κ. Μητσικώστας. «Πρώτον, για να προσδιορισθεί η κληρονομικότητα της ΣκΠ η οποία φαίνεται πως είναι περιορισμένη και, δεύτερον, για να προσδιορισθούν οι μηχανισμοί δημιουργίας της ώστε να επινοηθούν καλύτερες θεραπείες. Μέχρι στιγμής, όλα τα γονίδια που έχουν σχετισθεί με τη ΣκΠ αποκωδικοποιούν λίγο πολύ γνωστούς και γενικούς ανοσολογικούς μηχανισμούς, γεγονός που δεν επιτρέπει ακόμα τη δημιουργία έξυπνων φαρμάκων εναντίον της. Ομως η έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση σίγουρα θα αποφέρει κάποια στιγμή καρπούς». Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μία χρόνια πάθηση του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού, η οποία χαρακτηρίζεται από προοδευτική καταστροφή της μυελίνης ουσίας - του προστατευτικού περιβλήματος των νευρικών ινών, που επιτρέπει την επικοινωνία των νευρικών κυττάρων μεταξύ τους. Η νόσος έχει δύο βασικές μορφές: n Την υποτροπιάζουσα, η οποία αντιπροσωπεύει το 85% των κρουοι Ασθενείς στην Ελλάδα 2,3 εκατ. σε όλον τον κόσμο ετών η συνηθέστερη ηλικία διάγνωσης 2%-5% των κρουσμάτων ανιχνεύονται σε ηλικίες κάτω των 18 ετών 10% αύξηση των κρουσμάτων παγκοσμίως μεταξύ προς1 η αναλογία γυναικών - ανδρών με σκλήρυνση κατά πλάκας 85% των ασθενών έχουν υποτροπιάζουσα νόσο Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας (ΣκΠ)και ο αριθμός τους αυξάνεται διαρκώς, σύμφωνα με νέα στοιχεία. Τον περασμένο μήνα, η Διεθνής Ομοσπονδία Σκλήρυνσης κατά Πλάκας (MSIF) δημοσίευσε τον αναθεωρημένο άτλαντα της νόσου, που αποκάλυψε ότι μεταξύ 2008 και 2013 τα κρούσματά της παγκοσμίως αυξήθηκαν κατά 10% και πλέον οι πάσχοντες υπερβαίνουν τα 2,3 εκατ. Σύμφωνα, εξάλλου, με μελέτη που δημοσίευσαν πέρυσι στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Neurology» επιστήμονες από το Τμήμα Νευρολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, τις τρεις τελευταίες δεκαετίες η συχνότητα της νόσου αυξήθηκε σημαντικά ιδίως στις γυναίκες και αυτό σχετίσθηκε με την μετακίνηση του πληθυσμού από τις αγροτικές στις αστικές περιοχές. Αν και ακριβή στοιχεία για την χώρα μας δεν υπάρχουν, υπολογίζεται πως η νόσος προσβάλλει πλέον γύρω στα 90 άτομα ανά πληθυσμού, με τον συνολικό αριθμό να υπερβαίνει τους Οπως εξηγεί ο Δήμος - Δημήτριος Μητσικώστας, διευθυντής της Νευρολογικής Κλινικής και υπεύθυνος του Ιατρείου Πολλαπλής Σκλήρυνσης (σ.σ. η σύγχρονη ονομασία της σκλήρυνσης κατά πλάκας) του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών, παραμένει άγνωστο γιατί αυξάνονται τα κρούσματά της. «Υπάρχουν διάφορες υποθέσεις, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται η διατροφή, αλλά την ακριβή αιτία δεν την γνωρίζουμε», λέει. «Αυτό που παραμένει σταθερό είναι η ηλικία εκδήλωσης, που είναι στη δεκαετία ετών, αν και η έναρξη της πάθησης φαίνεται Η καλοήθης μορφή Υπάρχει πολύ μικρό ποσοστό ασθενών (1%- 3%) οι οποίοι έχουν πολύ καλή εξέλιξη, με την ασθένεια να παραμένει «βουβή» μετά την εκδήλωσή της, είτε κάνουν θεραπεία είτε όχι. Αυτή είναι η καλοήθης μορφή της σκλήρυνσης κατά πλάκας. σμάτων και στους περισσότερους ασθενείς εξελίσσεται προοδευτικά έπειτα από χρόνια. n Την πρωτοπαθώς εξελισσόμενη, που αντιπροσωπεύει το σχεδόν 10% των κρουσμάτων και χαρακτηρίζεται από προοδευτική επιδείνωση ευθύς εξαρχής. Η υποτροπιάζουσα μορφή Για τους πάσχοντες από υποτροπιάζουσα σκλήρυνση κατά πλάκας τα νέα είναι ευοίωνα, καθώς τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχουν επινοηθεί πολλά φάρμακα για την αντιμετώπισή της. Αν και τα φάρμακα αυτά δεν οδηγούν στην ίαση, επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου μειώνοντας τις υποτροπές και έτσι τον συνολικό αριθμό των βλαβών στον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό, ενώ περιορίζουν τα συμπτώματα και βελτιώνουν τη λειτουργικότητα των ασθενών. Η ουσιαστική στροφή προς το καλύτερο «άρχισε το 1993 όταν εμφανίσθηκε η πρώτη ιντερφερόνη (σ.σ. σήμερα υπάρχουν πολλές) και λίγο αργότερα ένα άλλο φάρμακο, το glatiramer acetate» συνεχίζει ο κ. Μητσικώστας. «Στη δεκαετία του 2000 προστέθηκαν δύο ακόμα θεραπείες, το μονοκλωνικό αντίσωμα ναταλιζουμάμπη και το πρώτο χάπι, η φινγκολιμόδη, ενώ πλέον βρισκόμαστε μπροστά σε μια έκρηξη νέων θεραπειών που αλλάζουν ριζικά την εξέλιξη της αρρώστιας», προσθέτει. Στις νέες θεραπείες συμπεριλαμβάνονται δύο ακόμα φάρμακα που λαμβάνονται από το στόμα (η τεριφλουνομίδη η οποία εγκρίθηκε τον Αύγουστο στην Ευρώπη αλλά δεν έχει κυκλοφορήσει ακόμα και το dimethyl fumarate που έχει εγκριθεί στις ΗΠΑ και αναμένει έγκριση στην Ευρώπη), το μονοκλωνικό αντίσωμα αλεμτουζουμάμπη που εγκρίθηκε τον Σεπτέμβριο στην Ευρώπη αλλά επίσης δεν κυκλοφορεί ακόμα, και η λακινιμόδη που βρίσκεται στο τελικό στάδιο κλινικών δοκιμών. Τι σημαίνουν πρακτικά αυτές οι εξελίξεις για τους ασθενείς; «Πριν από μερικές δεκαετίες, το περίπου 50% των ασθενών με ΣκΠ παρουσίαζαν σημαντικές δυσκολίες στη βάδιση 15 χρόνια μετά την έναρξη της πάθησης. Αυτό, όμως, είμαι βέβαιος ότι έχει αλλάξει ήδη αν και δεν έχουν δημοσιευθεί σχετικές μελέτες, ενώ είμαι ακόμη βεβαιότερος ότι θα αλλάξει πολύ στο εγγύς μέλλον με τις νεότερες θεραπείες και την πρωιμότερη έναρξη της θεραπείας», απαντά ο κ. Μητσικώστας. «Επομένως, η καθήλωση στην αναπηρική καρέκλα δεν είναι διό-

7 7 Νευρική ίνα (ή νευράξονας) Περίβληµα µυελίνης στις υγιείς νευρικές ίνες του ΚΝΣ* Το νεύρο είναι ένα σύνολο νευρικών ινών (ή νευραξόνων) και έχει τη µορφή καλωδίου Στη σκλήρυνση κατά πλάκας καταστρέφεται βαθµιαία η µυελίνη, ουσία που περιβάλλει προστατευτικά τις νευρικές ίνες, µε συνέπεια να διαταράσσεται η επικοινωνία των νευρικών κυττάρων µεταξύ τους. Η καταστροφή αυτή λέγεται αποµυελίνωση λου δεδομένη (ούτε στο παρελθόν ήταν άλλωστε), ενώ ολοένα λιγότεροι ασθενείς θα έχουν δυσκολία στην καθημερινότητά τους». Η πρωτοπαθώς εξελισσόμενη Για την πρωτοπαθώς εξελισσόμενη μορφή της ΣκΠ δεν υπάρχουν ακόμα νέες θεραπείες. Ωστόσο, στο τελικό στάδιο (φάση ΙΙΙ) των κλινικών δοκιμών βρίσκονται δύο πειραματικά μόρια και το Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών μαζί με άλλα κέντρα στην Ελλάδα συμμετέχει σε αυτές τις μελέτες, αναφέρει ο κ. Μητσικώστας. Υπάρχουν επίσης τουλάχιστον άλλα πέντε μόρια τα οποία μελετώνται σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Τα μόρια αυτά εκτιμάται ότι θα ωφελήσουν και τους πάσχοντες από υποτροπιάζουσα μορφή, καθώς «από ένα σημείο και μετά η αρρώστια αλλάζει μορφή και γίνεται εξελισσόμενη και με τις διαθέσιμες θεραπείες οι υπαίτιοι μηχανισμοί δεν μπορούν να επηρεαστούν», προσθέτει. Η συμμόρφωση και ο τρόπος ζωής Οσο καλά κι αν είναι τα φάρμακα, όμως, από μόνα τους δεν αρκούν για να τεθεί υπό έλεγχο η σκλήρυνση κατά πλάκας. Απαραίτητο είναι αφενός να συμμορφώνονται Νεύρο Νευρικό κύτταρο ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ είναι διαφορετικά από ασθενή σε ασθενή. ιαρκούν από λίγες ηµέρες έως εβδοµάδες. Τα πιο συνηθισµένα είναι: Αδυναµία σε ένα ή περισσότερα άκρα (40% των ασθενών) ιαταραχή όρασης στο ένα µάτι (22% των ασθενών) Παραισθησίες (21% των ασθενών) ιπλωπία (βλέπουν διπλά, 12% των ασθενών) οι ασθενείς με την αγωγή που συνιστά ο γιατρός, αφετέρου να προσέχουν τον τρόπο ζωής τους, και αυτά δεν γίνονται πάντοτε. «Η ελλιπής συμμόρφωση στη θεραπεία αποτελεί τεράστιο πρόβλημα, διότι μειώνει την αποτελεσματικότητά της και τελικά οδηγεί στην αναζωπύρωση της ασθένειας. Ξέρουμε ήδη ότι περίπου ένας στους τέσσερις ασθενείς που κάνουν μακροχρόνια ενέσιμη θεραπεία με ιντερφερόνες δεν τηρεί σωστά το πρόγραμμα των ενέσεων, ενώ οι θεραπείες που λαμβάνονται από το στόμα αναμένεται να έχουν ακόμη μικρότερο ποσοστό συμμόρφωσης», εξηγεί ο κ. Μητσικώστας. «Μόνο στις θεραπείες που απαιτούν νοσηλεία και είναι μικρότερης διάρκειας έχουμε καλύτερη συμμόρφωση». Οσον αφορά τον τρόπο ζωής, η υγιεινή διατροφή και ο υγιεινός τρόπος διαβίωσης μόνο καλά έχουν να προσφέρουν στους ασθενείς διότι «είναι αυτονόητο ότι αν η παχυσαρκία, η αυξημένη χοληστερόλη, ο σακχαρώδης διαβήτης και το μεταβολικό σύνδρομο επιβαρύνουν έναν υγιή οργανισμό, πόσω μάλλον έναν ασθενή με ΣκΠ που έχει μειωμένη δύναμη ή αστάθεια», τονίζει. «Η γυμναστική εξάλλου είναι καθοριστικής σημασίας στα πρώτα στάδια και η φυσικοθεραπεία αργότερα, όταν και αν εμφανισθεί μυϊκή αδυναμία». Περίβληµα µυελίνης Ιλιγγος, καυσαλγία («κάψιµο») και αίσθηµα ηλεκτρικής εκκένωσης στη σπονδυλική στήλη και τα πόδια (5% των ασθενών) Νευραλγία τριδύµου (πόνος στο πρόσωπο, 5% των ασθενών) υσαρθρία (δυσκολίες στην οµιλία, 5% των ασθενών) ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα συµπτώµατα αυτά προκαλούνται και από άλλα νοσήµατα. Μόνο ένας γιατρός µπορεί να αποφανθεί ποια είναι η αιτία τους *ΚΝΣ: Κεντρικό Νευρικό Σύστηµα Γενετικές μεταλλαγές Ερευνες στο DNA ασθενών έχουν βοηθήσει στον εντοπισμό σχεδόν 110 γενετικών μεταλλαγών που σχετίζονται με τη σκλήρυνση κατά πλάκας, με την ελπίδα ότι θα ανοίξει ο δρόμος για νέες θεραπείες. Πρόληψη Καμπανάκι για τους εμβολιασμούς Απαραίτητοι στους ενηλίκους για προστασία από πολλά νοσήματα Πριν από λίγες ημέρες ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος εξέφρασε ανησυχίες για τις εξάρσεις πολιομυελίτιδας, φυματίωσης, λύσσας, πνευμονιοκοκκικών λοιμώξεων, ελονοσίας, ηπατίτιδας και άλλων νοσημάτων, πολλά από τα οποία επανεμφανίστηκαν ενώ είχαν εξαφανιστεί από την Ελλάδα, καθώς και για την ανεπαρκή εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού. Παρότι πολλοί πιστεύουν ότι τα εμβόλια είναι κυρίως μέσο προστασίας των παιδιών από επικίνδυνα νοσήματα, στην πραγματικότητα πολλά από αυτά είναι απολύτως απαραίτητα και μετά την ενηλικίωση. Και αυτό, διότι δεν παρέχουν όλα τα εμβόλια της παιδικής ηλικίας προστασία εφ όρου ζωής. Σε αρκετές περιπτώσεις, απαιτούνται επαναληπτικές δόσεις σε τακτά Η παράλειψη μίας ή περισσότερων δόσεων ενός εμβολίου σημαίνει ανεπαρκή προστασία έναντι των νοσημάτων χρονικά διαστήματα για να παραμείνει κάποιος προστατευμένος (λ.χ., από τον τέτανο). Επιπλέον, μπορεί κάποιος ενήλικος να μην έχει κάνει ως παιδί όλα τα εμβόλια που θα έπρεπε (λ.χ., να μην έχει κάνει όλες τις απαιτούμενες δόσεις) ή κάποια εμβόλια να κυκλοφόρησαν πολύ μετά την παιδική του ηλικία (λ.χ., το εμβόλιο του μηνιγγιτιδόκοκκου). Καθώς μεγαλώνουμε, εξάλλου, το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού αποδυναμώνεται και έτσι αυξάνεται ο κίνδυνος να εκδηλώσουμε σοβαρές επιπλοκές σε κάτι τόσο απλό όσο μία γρίπη. Πολλοί ενήλικοι, τέλος, εργάζονται σε επαγγέλματα (όπως αυτά της υγείας ή όσα απαιτούν επαφή με μικρά παιδιά) στα οποία ο κίνδυνος επαφής με λοιμώδη νοσήματα είναι αυξημένος και έτσι πρέπει οπωσδήποτε να έχουν πλήρη εμβολιαστική κάλυψη. Για όλους αυτούς τους λόγους, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών του υπουργείου Υγείας προχώρησε πριν από δύο χρόνια στην κατάρτιση Προγράμματος Εμβολιασμών των Ενηλίκων, το οποίο συμπεριλαμβάνει δώδεκα εμβόλια: της γρίπης, το τριπλούν τετάνου - διφθερίτιδας - κοκίτη, το τριπλούν ιλαράς - παρωτίτιδας - ερυθράς, της ανεμοβλογιάς, του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), το συζευγμένο 13δύναμο του πνευμονιόκοκκου, το πολυσακχαριδικό του πνευμονιόκοκκου, το εμβόλιο του μηνιγγιτιδόκοκκου, της ηπατίτιδας Α, της ηπατίτιδας Β, του έρπητα ζωστήρα και του αιμοφίλου ινφλουέντσας τύπου b. Κάθε ένα από αυτά συνιστάται για ορισμένες ηλικιακές ομάδες και σε ορισμένες δόσεις. Το εμβόλιο της γρίπης, λ.χ., συνιστάται να γίνεται μία φορά τον χρόνο σε όλα τα άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών, καθώς και σε όσους ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου για επιπλοκές στη γρίπη. Το εμβόλιο του τετάνου - διφθερίτιδας (τύπου ενηλίκων) πρέπει να γίνεται μία φορά κάθε 10 χρόνια στις ηλικίες ετών, αλλά μία φορά μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια πρέπει να γίνει το τριπλούν που τον περιέχει (δηλαδή το εμβόλιο διφθερίτιδας - τετάνου - κοκίτη). Μετά τα 65, πάλι, πρέπει να γίνεται ανά δεκαετία μία αναμνηστική δόση τετάνου - διφθερίτιδας. Αντίστοιχα, για την προστασία από τον πνευμονιόκοκκο συνιστάται σε όλα τα άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών να κάνουν μία δόση του 13δύναμου συζευγμένου εμβολίου για τον πνευμονιόκοκκο, ενώ στις ηλικίες κάτω των 50 ετών συνιστάται εμβολιασμός με το πολυσακχαριδικό 1 ή 2 φορές αλλά σε επιλεγμένα άτομα (ομάδες υψηλού κινδύνου για επιπλοκές από τον πνευμονιόκοκκο). Ανάλογες συστάσεις υπάρχουν και για τα λοιπά εμβόλια του προγράμματος, τα οποία καλύπτονται κατά 100% από τα ασφαλιστικά ταμεία όταν γίνονται στις ηλικίες και στις πληθυσμιακές ομάδες για τις οποίες προορίζονται. Η παράλειψη μίας ή περισσότερων δόσεων σημαίνει ανεπαρκή προστασία εναντίον όλων αυτών των νοσημάτων.

8 8 υγεια Δέρμα Νέα φάρμακα στοχεύουν στις μοριακές «υπογραφές» των όγκων ή ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα για να τους καταπολεμήσει Ολομέτωπη επίθεση στο μελάνωμα ë Μάθετε περισσότερα Πότε να σας ανησυχήσει μια ελιά Κάθε ελιά (σπίλος) που εμφανίζει αλλαγή, πρέπει να ελέγχεται αμέσως από δερματολόγο. Ειδικότερα, άμεσος έλεγχος απαιτείται όταν παρουσιαστεί: n Μία νέα ελιά με σκούρο χρώμα και αυξανόμενο μέγεθος n Μία προϋπάρχουσα ελιά με πρόσφατη αλλαγή στο μέγεθος, στο σχήμα, στο χρώμα ή στα όριά της n Μία ελιά που αιμορραγεί επανειλημμένως ή έχει επίμονο κνησμό (φαγούρα) n Μία ελιά που εμφανίζει διαφορά ως προς το χρώμα ή το σχήμα της σε σχέση με όλες τις άλλες ελιές του σώματός μας Πού εμφανίζεται το μελάνωμα n Συνήθως σε τμήματα του σώματος που είναι προφυλαγμένα από τον ήλιο τον χειμώνα και εκτεθειμένα το καλοκαίρι (λ.χ. ράχη στους άνδρες, πόδια στις γυναίκες) n Σπανιότερα σε σημεία που δεν είναι εκτεθειμένα στον ήλιο όπως το τριχωτό της κεφαλής, οι γλουτοί, η πτέρνα ή και κάτω από τα νύχια ακόμα Το μελάνωμα δεν είναι ο πιο συχνός καρκίνος του δέρματος, αλλά είναι ο πιο επικίνδυνος Σημαντικά βήματα προόδου στην αντιμετώπιση του μεταστατικού μελανώματος έχουν γίνει την τελευταία τριετία με τη βοήθεια νέων φαρμάκων, που στοχεύουν στις μοριακές «υπογραφές» των όγκων ή ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα για να τους καταπολεμήσει. Μέσα σε λιγότερο από τρία χρόνια εγκρίθηκαν τέσσερα νέα φάρμακα για την αντιμετώπισή του, τα οποία παρατείνουν αρκετά τη ζωή των ασθενών και δίνουν ελπίδες για μακροχρόνια επιβίωση δίχως υποτροπές. Παράλληλα, σε μεγάλες έρευνες του εξωτερικού δοκιμάζονται και άλλα φάρμακα καθώς και συνδυασμοί των εγκεκριμένων φαρμάκων μεταξύ τους ή με πειραματικά, προκειμένου να γίνει «συνδυασμένη επίθεση» εναντίον των καρκινικών όγκων και έτσι να αυξηθούν οι ελπίδες ίασης. Τα ελπιδοφόρα αποτελέσματα όλων αυτών των προσπαθειών ανακοινώθηκαν στις αρχές του καλοκαιριού στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO) και το φθινόπωρο στο ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ιατρικής Ογκολογίας (ESMO). Το μελάνωμα δεν είναι ο πιο συχνός καρκίνος του δέρματος: αντιπροσωπεύει το 5%-7% του συνόλου των δερματικών καρκίνων. Είναι όμως ο πιο επικίνδυνος τύπος, αφού προκαλεί το 75% των θανάτων από καρκίνο του δέρματος. Στην Ευρώπη αντιπροσωπεύει έως 3% όλων των κρουσμάτων καρκίνου. Ετησίως καταγράφονται νέες περιπτώσεις και θάνατοι εξαιτίας του, ενώ στη χώρα μας υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο μαθαίνουν ότι έχουν μελάνωμα ασθενείς. Παρότι το μελάνωμα είναι σχεδόν πλήρως ιάσιμο όταν ανιχνευθεί σε αρχικό στάδιο (έχει ποσοστό επιβίωσης που υπερβαίνει το 90%), όταν γίνει αντιληπτό σε προχωρημένο (μεταστατικό) τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα. Σε γενικές γραμμές, η πρώτη κίνηση μετά τη διάγνωση είναι η χειρουργική αφαίρεσή του, εάν και εφόσον βεβαίως μπορεί να αφαιρεθεί χειρουργικά. Από κει και πέρα, η θεραπεία καθορίζεται με βάση το στάδιο της νόσου. Βήματα προόδου Οπως λέει η παθολόγος - ογκολόγος Ελένη Γκόγκα, αναπληρώτρια καθηγήτρια στην Α Παθολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Λαϊκό Νοσοκομείο, για την αντιμετώπιση του μεταστατικού μελανώματος υπήρχαν μέχρι πρότινος μερικά φάρμακα, τα οποία όμως δεν έδειχναν να παρατείνουν ιδιαίτερα την επιβίωση των ασθενών. Η κατάσταση άρχισε να αλλάξει το 2011 με την έγκριση του φαρμάκου ιπιλιμουμάμπη, ενός μονοκλωνικού αντισώματος που δρα διεγείροντας το ανοσοποιητικό σύστημα. Ακολούθησε το 2012 η έγκριση της βεμουραφενίμπης, η οποία αποτέλεσε κατά κάποιο τρόπο την πρώτη γονιδιακή θεραπεία για το μελάνωμα, καθώς είναι κατάλληλη μόνο για όσους ασθενείς φέρουν μια συγκεκριμένη γονιδιακή μεταλλαγή (αφορά ένα γονίδιο που λέγεται BRAF και τη φέρουν σχεδόν οι μισοί πάσχοντες από μελάνωμα). Εφέτος τον Μάιο εγκρίθηκαν ακόμα δύο φάρμακα, η νταμπραφενίμπη και η τραμετινίμπη, τα οποία επίσης είναι κατάλληλα για τους ασθενείς με μεταλλαγή του γονιδίου BRAF, παρότι ανήκουν σε διαφορετικές οικογένειες φαρμάκων. Στο στάδιο των κλινικών μελετών, εξάλλου, μόνα ή σε συνδυασμό με κάποια από τα εγκεκριμένα βρίσκονται άλλα φάρμακα (όπως η λαμπρολιζουμάμπη, η νιβολουμάμπη και το MPDL3280A), τα οποία δρουν αδρανοποιώντας ένα «φρένο» του ανοσοποιητικού συστήματος που λέγεται υποδοχέας προγραμματισμένου θανάτου 1 (ή PD-1). Σύμφωνα με τις μελέτες που παρουσιάστηκαν στα συνέδρια της ASCO και της ESMO, με τα νέας γενιάς φάρμακα επιτυγ- Μελέτες Σε μεγάλες έρευνες του εξωτερικού δοκιμάζονται και άλλα φάρμακα καθώς και συνδυασμοί των εγκεκριμένων φαρμάκων μεταξύ τους ή με πειραματικά, προκειμένου να γίνει συνδυασμένη επίθεση εναντίον των καρκινικών όγκων και έτσι να αυξηθούν οι ελπίδες ίασης χάνεται συρρίκνωση των όγκων σε πολλούς ασθενείς και σημαντική παράταση της επιβίωσης. Στην πραγματικότητα, σχεδόν ο ένας στους πέντε ασθενείς ζει πλέον επί περισσότερο από τρία χρόνια και πολλοί ξεπερνούν τα 4 ή και 5 χρόνια, όταν κάποτε η επιβίωση των ασθενών με μεταστατικό μελάνωμα συνήθως ήταν μερικοί μήνες και δύσκολα έφτανε τον ενάμιση χρόνο. «Εχει αρχίσει να διαφαίνεται ως ενδεχόμενο κάτι που πριν από λίγα χρόνια έμοιαζε σχεδόν αδύνατο: να μιλάμε για επιβίωση ασθενών με μεταστατικό μελάνωμα επί πέντε ή και δέκα χρόνια», λέει η κυρία Γκόγκα. «Σαφώς δεν έχουμε φτάσει ακόμα εκεί, αλλά η παράταση της επιβίωσης πολλών ασθενών είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός». Εγκαιρη διάγνωση Παρ όλα αυτά, η επιβίωση στο μεταστατικό μελάνωμα δύσκολα θα φτάσει το 90% που ισχύει για το αρχικό και γι αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία να γίνει η διάγνωσή του πριν φτάσει στο σημείο να κάνει μεταστάσεις. «Η διαπίστωση ότι ένας σπίλος, μια ελιά δηλαδή, αλλάζει μορφολογία, ματώνει ή εμφανίζει κνησμό (φαγούρα), είναι λόγοι για να οδηγήσουν κάποιον στο γιατρό του χωρίς καθυστέρηση», υπογραμμίζει η κυρία Γκόγκα. Οσον αφορά τις ομάδες υψηλού κινδύνου για την εκδήλωσή του, οι περισσότερες επιδημιολογικές μελέτες συγκλίνουν στο ότι όσοι παθαίνουν συχνά εγκαύματα από τον ήλιο, ιδίως σε νεαρή ηλικία (έως 18 ετών) και μάλιστα όταν έχουν ανοιχτόχρωμα χαρακτηριστικά (ανοιχτόχρωμο δέρμα, μαλλιά, μάτια), διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν μελάνωμα. Το ίδιο ισχύει για όσους έχουν πολλές ή μεγάλες ελιές (όταν ένας άνθρωπος έχει 50 έως 99 μικρές ελιές ή περισσότερες από 10 ελιές μεγάλου μεγέθους, διατρέχει διπλάσιες πιθανότητες να εκδηλώσει μελάνωμα κάποια στιγμή στη ζωή του). Αλλοι παράγοντες κινδύνου είναι το οικογενειακό ιστορικό μελανώματος, η παρουσία δυσπλαστικών σπίλων (είναι ένα είδος ελιών που είναι επιρρεπείς στο να εξελιχθούν σε μελάνωμα) και το προσωπικό ιστορικό μελανώματος.

9 PHARMATHEN_26,6x33,1.pdf 1 2/7/2013 2:43:32 μμ C M Y CM MY CY MY K

10 10 υγεια Διαβήτης ë Μάθετε περισσότερα Ο διαβήτης με αριθμούς 366 εκατ. άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη 1 άνθρωπος χάνει τη ζωή του κάθε 7 δευτερόλεπτα στον κόσμο εξαιτίας του διαβήτη Σημαντικά βήματα προόδου κάνει η επιστήμη στην επινόηση νέων, ασφαλέστερων θεραπειών εναντίον του διαβήτη, αλλά μεγάλο αγκάθι παραμένει η ελλιπής συμμόρφωση πολλών ασθενών στην αγωγή και στην παρακολούθησή τους Πρόοδος και αγκάθια στη μάχη εναντίον του σακχάρου 8%-9% του ελληνικού πληθυσμού πάσχει από διαβήτη 3%-4% των Ελλήνων δεν ξέρουν ότι έχουν διαβήτη 4 ανά άτομα με διαβήτη ακρωτηριάζονται ετησίως εξαιτίας της νόσου διαβητικοί ακρωτηριάζονται ετησίως στη χώρα μας Πριν από τρεις μήνες, επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα στο Μπέρμιγχαμ (UAB) ανακάλυψαν ότι μια πρωτεΐνη που παίζει καθοριστικό ρόλο στον διαβήτη, όχι μόνο ωθεί στην «αυτοκτονία» τα κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη, αλλά βλάπτει όσα γλιτώνουν από την επίθεσή της μέσω ενός δεύτερου, νέου μηχανισμού. Οπως εξήγησαν στην επιθεώρηση «Nature Medicine», η πρωτεΐνη TXNIP ενεργοποιείται από τα σάκχαρα και εξαπολύει ένα κύμα ελεύθερων ριζών που «λένε» στα βήτα-κύτταρα του παγκρέατος να «αυτοκτονήσουν» με μια διαδικασία που λέγεται απόπτωση. Δίνει επίσης εντολή στα εναπομείναντα βήτα-κύτταρα να παράγουν λιγότερη ινσουλίνη. Το εύρημα, εκτιμούν οι ερευνητές, παρέχει έναν νέο μηχανισμό στον οποίο θα μπορούσαν να στοχεύσουν μελλοντικές θεραπείες για τον διαβήτη. Στο ίδιο πνεύμα, επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ με επικεφαλής τον καθηγητή Λόρενς Στάινμαν δημοσίευσαν τον περασμένο Ιούνιο μελέτη με τα προκαταρκτικά αποτελέσματα του πρώτου ανάστροφου εμβολίου, το οποίο προστατεύει τα βήτα-κύτταρα στα άτομα με τύπου 1 διαβήτη. Οπως έγραψαν στην επιθεώρηση «Science Translational Medicine», το εμβόλιό τους, στο οποίο έχουν δώσει την κωδική ονομασία TOL- 3021, έχει σχεδιαστεί με τρόπο ώστε να εξουδετερώνει τα αντισώματα του οργανισμού που επιτίθενται στα βήτα-κύτταρα και τα καταστρέφουν (ο τύπου 1 διαβήτης είναι μια αυτοάνοση ασθένεια, δηλαδή προκαλείται από επιθέσεις του ίδιου του οργανισμού στο πάγκρεας). Η Πόσα χρόνια κόβει το αρρύθμιστο σάκχαρο ετών = 6-7 χρόνια ετών = 8 χρόνια ετών = 10 χρόνια ετών = χρόνια δοκιμή του εμβολίου σε 80 ασθενείς έδειξε ότι η χορήγησή του προστατεύει τα βήτα-κύτταρα. Το εμβόλιο λέγεται ανάστροφο επειδή δρα εντελώς αντίθετα από τα εμβόλια που όλοι γνωρίζουμε: τα κανονικά εμβόλια διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα για να επιτίθεται σε ιούς και βακτήρια, ενώ το συγκεκριμένο εμβόλιο κάνει το ανοσοποιητικό σύστημα να σταματά τις επιθέσεις του. Πρόοδος, όμως, σημειώνεται και στην αντιμετώπιση του διαβήτη με άλλα μέσα. Τον περασμένο μήνα, διεθνής ομάδα επιστημόνων ανακοίνωσε ότι μεταμόσχευσε κύτταρα του παγκρέατος σε έναν 63χρονο με τύπου 1 διαβήτη, χρησιμοποιώντας έναν ειδικά σχεδιασμένο θάλαμο ο οποίος εξαλείφει την ανάγκη για ανοσοκατασταλτικά φάρμακα (χορηγούνται για να μην απορριφθούν τα μοσχεύματα). Οπως έγραψαν στην επιθεώρηση «Proceedings of the National Academy of Sciences» o καθηγητής Νόρμαν Μπλοκ, από το Μαϊάμι, και οι συνεργάτες του, η μεταμόσχευση δεν είχε συνταρακτική επιτυχία στον διαβήτη αυτόν καθαυτόν (μείωσε λίγο τις ανάγκες του 63χρονου σε ινσουλίνη). Ωστόσο, δέκα μήνες τώρα ο οργανισμός του δεν έχει απορρίψει τα μεταμοσχευμένα παγκρεατικά κύτταρα και αυτό γεννά ελπίδες ότι ο διαβήτης θα μπορεί να αντιμετωπιστεί με ξενομεταμόσχευση, δηλαδή με μεταμόσχευση παγκρέατος από ζώα, όπως οι χοίροι. Και μετά, είναι οι εξελίξεις στα φάρμακα που ήδη κυκλοφορούν στο εμπόριο. Τον περασμένο Ιούλιο, λ.χ., επιστήμονες από το Εθνικό Ιδρυμα Γηράνσεως (NIA) των ΗΠΑ δημοσίευσαν στην επιθεώρηση «Nature Communications» μελέτη σε ποντίκια που έδειξε ότι το πιο παλιό φάρμακο για τον τύπου 2 διαβήτη, η μετφορμίνη, επιβράδυνε τις επιδράσεις του γήρατος και αύξησε κατά 5% το προσδόκιμο επιβίωσης μιας ομάδας ποντικιών. Αν και είναι πρόωρο να λεχθεί αν το ίδιο ισχύει και στους ανθρώπους, προγενέστερες μελέτες έχουν συσχετίσει τη μετφορμίνη με μειωμένο κίνδυνο καρκίνου του παγκρέατος και του μαστού και με παράταση της επιβίωσης σε ασθενείς με καρκίνο των ωοθηκών. Πολλά νέα φάρμακα Οπως εξηγεί ο παθολόγοςδιαβητολόγος Ιωάννης Ιωαννίδης, υπεύθυνος του Διαβητολογικού Ιατρείου και Ιατρείου Παχυσαρκίας στο Κωνσταντοπούλειο Νοσοκομείο Ν. Ιωνίας, το θεραπευτικό οπλοστάσιο εναντίον του διαβήτη έχει εμπλουτιστεί τα τελευταία χρόνια με πολλά φάρμακα, με διαφορετικούς μηχανισμούς δράσης. Τέτοια είναι λ.χ. η κατηγορία των αναστολέων ενός ενζύμου, του DPP-4, που ονομάζονται γλιπτίνες (είναι οι σιταγλιπτίνη, βιλδαγλιπτίνη, σαξαγλιπτίνη, αλογλιπτίνη και λιναγλιπτίνη, εκ των οποίων οι τρεις πρώτες κυκλοφορούν και στη χώρα μας). «Τα φάρμακα αυτά δεν προκαλούν υπογλυκαιμίες, δεν αυξάνουν το βάρος και είναι εύκολα στη χρήση, χωρίς σημαντικές παρενέργειες», λέει ο κ. Ιωαννίδης. Μια άλλη κατηγορία νέων, ενέσιμων φαρμάκων είναι οι επονομαζόμενοι αγωνιστές των υποδοχέων του GLP-1, που έχουν το επιπλέον πλεονέκτημα της απώλειας σωματικού βάρους, κατά τον κ. Ιωαννίδη. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η λιραγλουτίδη και η εξενατίδη που διατίθενται και στη χώρα μας, καθώς και η λιξισενατίδη και η εξενατίδη LR που δεν έχουν ακόμα κυκλοφορήσει στην Ελλάδα. «Τα φάρμακα αυτά διαφοροποιούνται ανάλογα με τη διάρκεια δράσης τους», προσθέτει. «Η εξενατίδη και η λιξισενατίδη είναι κατάλληλες για τον έλεγχο της μεταγευματικής αύξησης του σακχάρου, ενώ τα μακράς δράσης όπως η λιραγλουτίδη ασκούν καλύτερο συνολικό γλυκαιμικό έλεγχο. Επιπλέον, τα φάρμακα αυτά συνδυάζονται και με ινσουλίνη, προσφέροντας έτσι περισσότερες εναλλακτικές λύσεις στη θεραπεία των ατόμων με διαβήτη τύπου 2». Μια άλλη κατηγορία φαρμάκων, που όμως δεν κυκλοφορούν ακόμα στη χώρα μας, είναι οι αναστολείς της νεφρικής επαναρρόφησης γλυκόζης, συνεχίζει ο κ. Ιωαννίδης. «Τα φάρμακα αυτά ωθούν την γλυκόζης στα ούρα, εμποδίζοντας την επαναρρόφησή της, δεν προκαλούν υπογλυκαιμίες και συμβάλλουν στη μικρή απώλεια βάρους», εξηγεί. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η dapagliflozin που κυκλοφορεί σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες και η canagliflozin που κυκλοφορεί στις ΗΠΑ. Αναμένονται, τέλος, και νέα ανάλογα ινσουλίνης, όπως η ινσουλίνη degludec, η οποία έχει διάρκεια δράσης μεγαλύτερη από άλλες ινσουλίνες. «Τα νέα φάρμακα που έχουμε στη διάθεσή μας συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας νέας στρατηγικής στην αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, που στοχεύει στην έγκαιρη, αποτελεσματική και ασφαλέστερη, δηλαδή με λιγότερες υπογλυκαιμίες, ρύθμιση του σακχάρου από τη στιγμή της διάγνωσης», τονίζει ο κ. Ιωαννίδης.

11 11 εμποδιο στη ρυθμιση η ελλιπής συμμόρφωση των ασθενών Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τον Διαβήτη (στις 14 Νοεμβρίου) το ελληνικό Κοινοβούλιο «βάφτηκε» μπλε τις προηγούμενες ημέρες (φωτογραφία από τη Δευτέρα 11 Νοεμβρίου) Επίπεδα - στόχοι HbA1c* Πάσχοντες από διαβήτη τύπου 2 (γενικά) = κάτω από 7% Νέοι, χωρίς επιπλοκές, με μικρή διάρκεια νόσου = κάτω από 6,5% Μεσήλικοι - ηλικιωμένοι με σημαντικές επιλοκές = 7%-8% * Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c) είναι μια ουσία στο αίμα που δείχνει πόσο καλά είναι ρυθμισμένο το σάκχαρο κατά τους τελευταίους 2½-3 μήνες Το μεγάλο πρόβλημα όμως παραμένει η ελλιπής συμμόρφωση των ασθενών στην αγωγή τους όχι μόνο τη φαρμακευτική, αλλά και τη συνέπεια στα ραντεβού τους με τον γιατρό και την υιοθέτηση αλλαγών στον τρόπο ζωής (όπως υγιεινή διατροφή, συστηματική άσκηση) που μπορούν να τους βοηθήσουν να αδυνατίσουν και να ρυθμίσουν καλύτερα το σάκχαρό τους. «Από την εμπειρία στο δικό μας ιατρείο βλέπουμε ότι η ελλιπής συμμόρφωση έχει αυξηθεί λόγω της οικονομικής κρίσης», λέει Η κακή ρύθμιση του σακχάρου μειώνει το προσδόκιμο επιβίωσης κατά 6 έως και 15 χρόνια ο κ. Ιωαννίδης. «Ενώ προ κρίσεως το 5%- 10% των ασθενών μας δεν διαχειρίζονταν σωστά τη νόσο τους, σήμερα το αντίστοιχο ποσοστό εγγίζει το 30%. Εχουμε ασθενείς που παίρνουν πια μέρα παρά μέρα ή δύο φορές την εβδομάδα τα φάρμακά τους, δεν τρώνε καλά και παραμελούν τα ραντεβού τους στον γιατρό». Το μεγαλύτερο πρόβλημα, που παρατηρείται και στα Ιατρεία Διαβήτη άλλων νοσοκομείων, εντοπίζεται στους ανέργους ή/και ανασφάλιστους ασθενείς, οι οποίοι αδυνατούν να πληρώσουν το κόστος που τους αναλογεί στα φάρμακα και στις ινσουλίνες τους. Η ελλιπής συμμόρφωση με τη θεραπευτική αγωγή όμως δεν είναι άμοιρη κινδύνων. Μελέτες έχουν δείξει ότι η κακή ρύθμιση του σακχάρου μειώνει το προσδόκιμο επιβίωσης κατά 6 έως και 15 χρόνια, αναλόγως την ηλικία (όσο νεότερος είναι ο ασθενής, τόσο περισσότερο μειώνεται το προσδόκιμο επιβίωσης, κατά τον κ. Ιωαννίδη). Την περασμένη άνοιξη, δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Journal of Diabetes Complications» μελέτη του Πανεπιστημίου του Κάρντιφ σε ανθρώπους με τύπου 1 διαβήτη, που έδειξε ότι όσοι ήταν αμελείς στα ραντεβού τους με τον γιατρό ή δεν έπαιρναν σωστά τις ινσουλίνες τους είχαν κατά 46% υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας σε σύγκριση με όσους ήταν συνεπείς στη φροντίδα της υγείας τους. Η ίδια ερευνητική ομάδα είχε δημοσιεύσει πέρυσι στην επιθεώρηση «Diabetes Care» αντίστοιχη μελέτη με πάσχοντες από τύπου 2 διαβήτη. Οπως είχε δείξει αυτή η μελέτη, ο κίνδυνος θανάτου ήταν κατά 58% υψηλότερος όταν οι ασθενείς δεν έπαιρναν σωστά τα φάρμακά τους, κατά 16% υψηλότερος όταν έχαναν 1 ή 2 ραντεβού με τους γιατρούς και κατά 61% υψηλότερος όταν έχαναν πάνω από δύο ραντεβού.

12 12 υγεια Καρκίνος από µεταδιδόµενους ιούς... Ηπατίτιδες Β, C ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ καρκίνο του ήπατος Κυτταροµεγαλοϊός (CMV) ΠΡΟΚΑΛΕΙ καρκίνο του εγκεφάλου (µυελοβλάστωµα) Μάθετε περισσότερα Συστάσεις πρόληψης από Ευρωπαϊκή Επιτροπή n Μην καπνίζετε. Αν είστε καπνιστής μην καπνίζετε παρουσία μη καπνιστών n Διατηρήστε φυσιολογικό σωματικό βάρος (δείκτης μάζας σώματος <25) n Επιδιώξτε καθημερινή φυσική εξάσκηση οποιασδήποτε μορφής n Καταναλώνετε καθημερινά τουλάχιστον 5 μερίδες (80 γρ./ μερίδα) φρούτα και λαχανικά και ελαττώστε τη λήψη τροφίμων με λίπος ζωικής προέλευσης n Αποφύγετε το αλκοόλ ή καταναλώστε το πολύ δύο μονάδες την ημέρα οι άνδρες και μία οι γυναίκες. Υπολογισμός μονάδας: το ποσοστό του αλκοόλ αντιστοιχεί στον αριθμό των μονάδων στο λίτρο, π.χ. μια μπίρα 5% αλκοόλ περιέχει 5 μονάδες στο λίτρο άρα δύο μονάδες = 400 ml n Μην εκτίθεστε υπερβολικά στον ήλιο, ειδικά οι ανήλικοι και οι ηλικιωμένοι. Κάντε χρήση αντηλιακών με υψηλό δείκτη προστασίας. Χρησιμοποιήστε προληπτικά μέτρα προστασίας όσοι έχετε την τάση για ηλιακά εγκαύματα n Αποφύγετε την έκθεση σε κάθε γνωστό καρκινογόνο παράγοντα και εφαρμόστε όλες τις οδηγίες ασφαλείας και προστασίας των καταναλωτικών προϊόντων n Συμμετέχετε στα προγράμματα προληπτικού ελέγχου, δηλαδή: ΠΑΠ τεστ, μαστογραφία, εμβολιασμοί για ηπατίτιδα Β και ιό του θηλώματος (HPV), κολονοσκόπησηë Ερευνα των «ΝΕΩΝ» για τους παράγοντες που έχει αποδειχθεί ότι προκαλούν τη νόσο και όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την καλύτερη πρόληψη HIV/AIDS ΠΡΟΚΑΛΕΙ λέµφωµα (καρκίνος ανοσοποιητικού), αγγειακούς καρκίνους, ίσως και καρκίνωµα Μέρκελ Λοιµώδης µονοπυρήνωση (Εbstein-Barr) ΠΡΟΚΑΛΕΙ λέµφωµα Χότζκιν και Μπουρκίτ, γαστρικούς καρκίνους HPV ΠΡΟΚΑΛΕΙ καρκίνο του τραχήλου της µήτρας, του πρωκτού, του αιδοίου, του πέους, του στόµατος, του φάρυγγα Ορισμένοι ιοί και συγκεκριμένες καθημερινές συνήθειες φαίνεται πως ευθύνονται για σχεδόν οκτώ στα δέκα κρούσματα καρκίνου παγκοσμίως. Στο 40% των ανθρώπων που εκδηλώνουν καρκίνο, η αιτία μπορεί να εντοπιστεί σε ιούς που έχουν Μπορούμε να κολλήσει κατά το παρελθόν, κυρίως μέσω σεξουαλικής επαφής. Οι ιοί που προκαλούν καρκίνο είναι αρκετοί και μάλιστα κάποιοι από αυτούς μεταδίδονται ακόμη και με το σάλιο. αποφύγουμε το 80% των καρκίνων Ρεπορτάζ Γιάννης Δεβετζόγλου Επιπλέον, άλλο ένα 40% των κρουσμάτων έχει καταδειχθεί από μεγάλες επιστημονικές μελέτες ότι οφείλεται σε καθημερινές συνήθειες, όπως είναι το κάπνισμα και η υπερβολική έκθεση στον ήλιο, που προκαλούν δύο από τις πιο θανατηφόρες μορφές της νόσου. Οσον αφορά το υπόλοιπο 20% των περιστατικών καρκίνου, αποδίδεται επιστημονικά στα γονίδια και στη λεγόμενη κληρονομικότητα, όπως η περίπτωση της Αντζελίνα Ζολί. Αυτά τα αποτελέσματα προκύπτουν από έρευνα που έκαναν «ΤΑ ΝΕΑ», στην οποία μέσα από τις 100 μεγαλύτερες επιστημονικές μελέτες των τελευταίων ετών αναζήτησαν και κατέγραψαν τους παράγοντες που προκαλούν καρκίνο. Επιπλέον, μέσα από τις μελέτες αυτές, επιχειρήσαμε να προσδιορίσουμε το ποσοστό ευθύνης που έχει ο κάθε παράγοντας ξεχωριστά στην πρόκληση της νόσου. Η παρούσα έρευνα έχει ολοκληρωθεί με τη συνεργασία τριών κορυφαίων επιστημόνων: n Του καθηγητή Χάραλντ τσουρ Χάουζεν, ο οποίος έχει βραβευτεί με το Νομπέλ Ιατρικής το 2008 για την ανακάλυψη που οδήγησε στη δημιουργία του πρώτου εμβολίου για τους σεξουαλικά μεταδιδόμενους καρκίνους (τραχήλου, ρινοφάρυγγα κ.λπ.). n Του Γιώργου Μεταξά, διευθυντή χειρουργού μαστού στο Heart of England NHS Foundation Trust της Βρετανίας (υπεύθυνου για το μέρος των αναλύσεων που αφορά τους καθημερινούς παράγοντες που προκαλούν καρκίνο), του οποίου η μελέτη για τη σχέση των αποσμητικών με τον καρκίνο του μαστού έκανε πριν από μερικούς μήνες τον γύρο του κόσμου. n Του Σωτήρη Τσιόδρα, επίκουρου καθηγητή Λοιμώξεων στην Ιατρική Σχολή Αθηνών και συνεργάτη του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), ο οποίος πρόσφατα έκανε μεγάλη μελέτη για τους ιούς και τον καρκίνο σε Ελληνίδες.

13 και από καθηµερινές συνήθειες HPV (ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων) Ηλιακή ακτινοβολία και σολάριουµ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ καρκίνο του δέρµατος Φάρµακα και ορµόνες AYΞΑΝΟΥΝ τον κίνδυνο για εµφάνιση καρκίνου του µαστού και του τραχήλου της µήτρας Προκαλεί: καρκίνο τραχήλου μήτρας, πρωκτού, αιδοίου, πέους, στόματος, φάρυγγα Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων προκαλεί το 100% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, τα στελέχη 16 και 18 του ιού HPV είναι αυτά που προκαλούν το 70% των περιστατικών. Ο ίδιος ιός βρέθηκε στο 88% των καρκίνων του πρωκτού, στο 70%του κόλπου, στο 50% του πέους, στο 43% του αιδοίου. Πλέον αποδεδειγμένα ο HPV εμπλέκεται στην ανάπτυξη όγκων στην περιοχή της στοματικής κοιλότητας και του τραχήλου της κεφαλής. Συνήθως εμφανίζονται στη βάση της γλώσσας και στις αμυγδαλές (80%). Οι μισοί καρκίνοι του στοματοφάρυγγα εμπεριέχουν HPV, ενώ στην περιοχή γενικότερα είναι 30%. Ο τύπος που κυριαρχεί σε αυτή την περιοχή είναι ο 16 που τον «πιάνει» οποιοδήποτε από τα 2 εμβόλια που κυκλοφορούν. Παραδοσιακά αυτοί οι καρκίνοι είχαν συσχετιστεί με το κάπνισμα και το αλκοόλ αλλά έχουν βρεθεί και σε μη καπνιστές. Ο κ. Τσιόδρας τόνισε ότι «η αλλαγή στις σεξουαλικές συνήθειες τα τελευταία χρόνια και η αύξηση της στοματογεννητικής επαφής αναμένεται να δώσει επιπλέον ώθηση στον καρκίνο του στοματοφάρυγγα που σχετίζεται με τη λοίμωξη με HPV. Τα Κόκκινο επεξεργασµένο κρέας και αλάτι ΠΡΟΚΑΛΕΙ καρκίνο του παχέος εντέρου Τσιγάρο ΠΡΟΚΑΛΕΙ καρκίνο του πνεύµονα, του φάρυγγα και του λάρυγγα Αλκοόλ ΠΡΟΚΑΛΕΙ καρκίνο της στοµατικής κοιλότητας, του φάρυγγα, του οισοφάγου, του παχέος εντέρου και του µαστού Ζωικά και κορεσµένα λίπη ΠΡΟΚΑΛOYN καρκίνο του µαστού Μεγάλη μελέτη, που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Lancet Oncology», καταλήγει στο συμπέρασμα ότι έως 40% των καρκίνων σχετίζεται με τέσσερις βασικές σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες. Αυξηµένο σωµατικό βάρος ΠΡΟΚΑΛΕΙ καρκίνο του ενδοµητρίου, των νεφρών, του οισοφάγου και στοµάχου, του παχέος εντέρου, του µαστού στις µετεµµηνοπαυσικές γυναίκες, της χοληδόχου κύστεως και του παγκρέατος Υψηλός κίνδυνος από σεξουαλικά νοσήματα και μεταδοτικές ασθένειες Οι μεταδιδόμενοι ιοί που προκαλούν καρκίνο δεν είναι κάτι καινούργιο για τους επιστήμονες, ούτε περίμεναν τον Μάικλ Ντάγκλας για να σοκαριστούν... Χαρακτηρίστηκαν έτσι από τη Διεθνή Υπηρεσία Ερευνας Καρκίνου καθώς, όπως παλαιότερα αποδείχθηκε, οι μεταδιδόμενες ασθένειες ευθύνονται για το 16,1% των περιστατικών καρκίνου παγκοσμίως. Μερικά χρόνια αργότερα αποδείχθηκε ότι περίπου το 21% των καρκίνων που εμφανίζονται παγκοσμίως έχει ως «ρίζα» κάποιο μεταδιδόμενο νόσημα. «Το ποσοστό αυτό, όπως δείχνουν οι πρόσφατες έρευνες, ίσως φτάνει και το 40%», εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής Ιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης και κάτοχος Νομπέλ Ιατρικής Χάραλντ τσουρ Χάουζεν. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι ο ιός HPV, ο οποίος μεταδίδεται με τη σεξουαλική πράξη και προκαλεί τα κονδυλώματα. Ορισμένα στελέχη του, όμως, ευθύνονται για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Κάτι που έχει αποδειχθεί εδώ και χρόνια από τον έλληνα κυτταρολόγο Γεώργιο Παπανικολάου. υγρά της γυναίκας έχουν κύτταρα τα οποία μεταφέρουν τον ιό, γι αυτό θεωρείται ότι στους άντρες τα περιστατικά είναι τριπλάσια». «Σε πρόσφατη μελέτη της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, μαζί με τον καθηγητή Κυτταρολογίας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Αττικόν Πέτρο Καρακίτσο και άλλους συναδέλφους, εξετάσαμε περίπου νέες γυναίκες από όλη την Ελλάδα και ανιχνεύσαμε σε περίπου 50% από αυτές ότι είναι φορείς του ιού. Σε ένα μεγάλο ποσοστό υπήρχαν μεικτές λοιμώξεις με περισσότερα του ενός στελέχη του ιού. Στις πιο πολλές περιπτώσεις οι φορείς είναι παροδικοί, εντούτοις βοηθούν στη διατήρηση και στη μεταβίβαση του ιού μεταξύ των σεξουαλικών συντρόφων και σε κάποιες από αυτές τις γυναίκες θα οδηγήσει σε προκαρκινικές αλλοιώσεις και καρκίνο αν δεν αντιμετωπιστούν σωστά», εξηγεί ο κ. Τσιόδρας. Πώς μεταδίδεται Ο ιός μεταδίδεται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή, είτε κολπική είτε πρωκτική ή και με απλή επαφή των γεννητικών περιοχών. Σπανιότατα μια έγκυος γυναίκα μπορεί να τον μεταφέρει στο νεογέννητο κατά τον τοκετό αν έχει ενεργές βλάβες. Οποιοσδήποτε άνδρας ή γυναίκα έχει ενεργή σεξουαλική επαφή μπορεί να κολλήσει HPV. Είναι τόσο συχνός που όλα τα σεξουαλικά ενεργά άτομα θεωρείται ότι έχουν εκτεθεί στον ιό τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους, ακόμη και εάν είχαν έναν μόνο σεξουαλικό σύντροφο. Το πιο επικίνδυνο είναι ότι δεν είναι απαραίτητο ο σύντροφος να έχει κάποιο σύμπτωμα. Μάλιστα ένα άτομο χωρίς συμπτώματα (χωρίς κονδυλώματα) μπορεί να είναι μολυσμένο με πολλούς τύπους του ιού ταυτόχρονα. Πώς προλαμβάνεται α) Εμβόλιο. Υπάρχουν 2 εμβόλια που καλύπτουν τους συχνότερους καρκινικούς τύπους του ιού. β) Προφυλακτικό. Πρέπει να χρησιμοποιείται σε κάθε σεξουαλική πράξη από την αρχή έως το τέλος. Εντούτοις δεν παρέχει 100% προστασία, καθώς περιοχές μολυσμένες με HPV μπορεί να μην καλύπτονται από το προφυλακτικό. Γ) Μονογαμική σχέση. Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) προτείνει ως καλύτερη μέθοδο πρόληψης «την εγκράτεια». Πώς αντιμετωπίζεται: Δυστυχώς δεν υπάρχει θεραπεία για τον ίδιο τον ιό αλλά υπάρχουν θεραπευτικές επιλογές για τις επιπλοκές του, όπως τα κονδυλώματα: Αφαίρεση με ειδικές μεθόδους ή φάρμακα. Κάποιες μπορούν να εφαρμοστούν από τον ίδιο τον ασθενή. Κάποια κονδυλώματα υποχωρούν και μόνα τους αλλά αν αφεθούν αθεράπευτα μπορεί και να μεγαλώσουν. Καρκίνος του τραχήλου: θεραπεύεται αν διαγνωσθεί έγκαιρα. Το Τεστ Παπ ως ρουτίνα και η παρακολούθηση σε περίπτωση προβλημάτων είναι σωτήρια, καθώς ανιχνεύει προβλήματα που μπορούν να αντιμετωπιστούν πριν αναπτυχθεί καρκίνος. Η καλή γυναικολογική παρακολούθηση είναι τεράστιας σημασίας. Ηπατίτιδες Β, C Προκαλούν: καρκίνο του ήπατος Μέχρι σήμερα έχει αποδειχθεί ότι οι ηπατίτιδες Β και C προκαλούν το 80% των περιστατικών με καρκίνο στο συκώτι (ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα). Πώς μεταδίδονται: Ο ιός της ηπατίτιδας Β με έκθεση σε μολυσμένο αίμα ή σωματικά υγρά όπως σπέρμα ή κολπικά υγρά από χρόνιους φορείς. Συχνή είναι η σεξουαλική μετάδοση του ιού, ενώ γενετικό υλικό (DNA) του ιού έχει βρεθεί σε σάλιο, δάκρυα και ούρα χρόνιων φορέων. Οι παράγοντες κινδύνου για τη μετάδοση περιλαμβάνουν την εργασία σε χώρους υγείας, την αιμοκάθαρση, τον βελονισμό, τα τατουάζ και το να μοιράζεσαι ξυραφάκια ή οδοντόβουρτσες με ένα μολυσμένο άτομο. Δεν μεταδίδεται με χειραψία, με το να μοιράζεσαι κουταλοπίρουνα ή ποτήρια, με το φιλί, την αγκαλιά, τον βήχα ή το φτάρνισμα. Ο ιός της ηπατίτιδας C μεταδίδεται πιο συχνά με έκθεση σε μολυσμένο αίμα, ιδιαίτερα μετά τη χρήση μολυσμένης σύριγγας σε χρήστες ενδοφλεβίων ναρκωτικών ουσιών. Σπάνια μεταδίδεται έπειτα από επαγγελματική έκθεση, π.χ. τρύπημα βελόνας σε επαγγελματίες Υγείας. Η σεξουαλική μετάδοση αμφισβητείται και μάλλον σπάνια συμβαίνει, ιδιαίτερα όταν υπάρχει σεξ με τραυματισμό της γεννητικής περιοχής ή ταυτόχρονα άλλο συνοδό σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα, π.χ. HIV ή έλκος γεννητικών οργάνων. Τα τατουάζ με μη αποστειρωμένα υλικά ενοχοποιούνται για μετάδοση όπως επίσης και το να μοιράζεσαι προσωπικά είδη όπως ξυραφάκια ή οδοντόβουρτσες με ένα μολυσμένο άτομο. Πώς προλαμβάνονται: Ο ιός της ηπατίτιδας Β με εμβόλιο που πλέον χορηγείται στα βρέφη. Οιοσδήποτε ανεμβολίαστος ενήλικος, ιδιαίτερα σεξουαλικά ενεργός, πρέπει να εμβολιαστεί. Σε περίπτωση έκθεσης σε γνωστό φορέα του ιού υπάρχει ειδικός ορός με αντισώματα που προστατεύει έως να δράσει το εμβόλιο. Στις εγκύους που είναι φορείς μπορούν να δοθούν ειδικά φάρμακα που προλαμβάνουν τη μετάδοση στο βρέφος που ούτως ή άλλως εμβολιάζεται όταν γεννιέται. Ο ιός της ηπατίτιδας C Δεν υπάρχει εμβόλιο. Η παροχή νέων συρίγγων και βελονών σε χρήστες μειώνει τον κίνδυνο ηπατίτιδας C κατά 75%. Πώς αντιμετωπίζονται Ο ιός της ηπατίτιδας Β. Οι περισσότεροι ασθενείς με οξεία λοίμωξη αυτόματα απομακρύνουν τον ιό χωρίς θεραπεία. Οι χρόνιοι φορείς (περίπου 1/10 έπειτα από οξεία λοίμωξη) μπορεί να χρειασθούν (ιδιαίτερα αν έχουν σημεία φλεγμονής στο ήπαρ και παρουσία DNA του ιού στο αίμα), θεραπεία με κατάλληλα αντιιικά φάρμακα ώστε να μειωθεί η πιθανότητα εξέλιξης της νόσου σε κίρρωση και καρκίνο. Κανένα φάρμακο έως σήμερα δεν εξαφανίζει πλήρως τον ιό. Η θεραπεία συνήθως κρατά 6 μήνες με 1 χρόνο. Ο ιός της ηπατίτιδας C. Προκαλεί χρόνια λοίμωξη σε 50% με 80% των ασθενών εκ των οποίων 40%-80% «διώχνουν» τη λοίμωξη με τη φυσική άμυνα του οργανισμού. Ασθενείς με χρόνια λοίμωξη και ανωμαλίες της ηπατικής λειτουργίας θεραπεύονται με νεότερα φάρμακα και υπάρχει πλέον ελπίδα πλήρους θεραπείας του ιού με συνδυασμούς φαρμάκων. γυριστε σελιδα

14 14 υγεια ΑΠΟ ΤΗ σελιδα 13 Κυτταρομεγαλοϊός Προκαλεί: Καρκίνο εγκεφάλου (μυελοβλάστωμα) Αλλος ένας ιός που μεταδίδεται εύκολα, ακόμη και με το σάλιο, σε άτομα που έχουν πεσμένο ανοσοποιητικό σύστημα είναι ο κυτταρομεγαλοϊός. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Σουηδίας, ο ιός αυτός βρέθηκε σε αρκετά δείγματα όγκων που ελήφθησαν από μυελοβλάστωμα, καρκίνο που εμφανίζεται στην περιοχή του εγκεφάλου και του τραχήλου. Οι ειδικοί έχουν ανακαλύψει σε δοκιμές που έχουν κάνει σε ζώα ότι εάν σε κάποιον που αναπτύξει όγκους στον εγκέφαλο του δώσουν αντιιική θεραπεία και μειώσουν το ποσοστό του ιού που κυκλοφορεί στον οργανισμό του (ιικό φορτίο), τότε επιβραδύνεται κατά 70% η ταχύτητα ανάπτυξης των όγκων. Αυτό σημαίνει ότι η εμπλοκή του στην πρόκληση και στην ανάπτυξη του όγκου είναι άμεση. Πώς μεταδίδεται Αμεση επαφή με σωματικά υγρά όπως σάλιο, σπέρμα, ούρα ή μητρικό γάλα. Επίσης με σεξουαλική επαφή. Συχνά μεταδίδεται με μεταγγίσεις ή με μεταμοσχεύσεις. HIV/AIDS Προκαλεί: λέμφωμα (καρκίνος ανοσοποιητικού), αγγειακούς καρκίνους, ίσως και καρκίνωμα Μέρκελ Είναι γνωστό εδώ και χρόνια ότι ο ιός HIV που προκαλεί το AIDS προκαλεί επίσης και καρκίνο του ανοσοποιητικού συστήματος, δηλαδή λέμφωμα. Μάλιστα, πριν περιγραφεί για πρώτη φορά ο HIV οι γιατροί εκτιμούσαν ότι υπάρχει έξαρση λεμφωμάτων, καθώς είναι συχνός σε άτομα που δεν συμμορφώνονται στην αγωγή. «Η μακροχρόνια ανοσοκαταστολή που προκαλεί ο HIV μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη του Β κυτταρικού λεμφώματος και επίσης αγγειακούς καρκίνους», εξηγεί ο κ. Χάουζεν. Ακόμη ένας ιός, αυτός του έρπη και συγκεκριμένα ο τύπου 8, προκαλεί σάρκωμα Καπόζι στους ασθενείς με AIDS». Βέβαια πολλά πράγματα στη σχέση ιών και καρκίνου παραμένουν άγνωστα. Πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν πώς ακόμη τρεις ιοί μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο. Ενας από αυτούς προκαλεί το καρκίνωμα Μέρκελ, μία ιδιαίτερα επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος, που εμφανίζεται έπειτα από μόλυνση με έναν, νέο τύπο ιού, τον Merkel Cell Polyomavirus. Ο καρκίνος αυτός είναι συχνός σε άτομα με AIDS και ανοσοκατεσταλμένα, δηλαδή άτομα με προβλήματα άμυνας του οργανισμού απέναντι στις λοιμώξεις. Πώς μεταδίδεται Ο HIV μεταδίδεται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή, π.χ. πρωκτικό, κολπικό ή στοματικό σεξ, με μολυσμένες βελόνες και από τη μητέρα στο παιδί κατά την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και τον θηλασμό. Ορισμένα σωματικά υγρά όπως το σάλιο, τα δάκρυα, τα ούρα και ο ιδρώτας δεν μεταδίδουν τον HIV εκτός εάν περιέχουν μικροποσότητες αίματος. Ο HIV δεν μεταδίδεται: με τη χειραψία, το αγκάλιασμα, το απλό φιλί, την κοινή χρήση ποτηριών και μαχαιροπίρουνων, τηλεφώνων, από την τουαλέτα ή το μπάνιο. Πώς προλαμβάνεται Το προφυλακτικό μειώνει τον κίνδυνο κατά 80%. Τελευταία χρησιμοποιούνται καινούργιες μέθοδοι όπως κολπικό τζελ με αντιιικά, θεραπεία με αντιρετροϊκά φάρμακα πριν από τη σεξουαλική έκθεση σε άτομα υψηλού κινδύνου ή και μετά την έκθεση σε επιβεβαιωμένη επαφή με οροθετικό. Τα ίδια φάρμακα χορηγούνται και σε επαγγελματική έκθεση σε επαγγελματίες Υγείας. Υπάρχει επίσης ειδική αγωγή για την πρόληψη μετάδοσης από την έγκυο στο παιδί. Οι προσπάθειες για εμβόλιο συνεχίζονται. Πώς αντιμετωπίζεται Θεραπεία που να προσφέρει πλήρη ίαση από τον HIV δεν υπάρχει. Η αγωγή αποτελείται από την υψηλής δραστικότητας αντιρετροϊκή θεραπεία HAART (Highly Active Antiretroviral Therapy) η οποία επιβραδύνει (αλλά δεν σταματά) την εξέλιξη της νόσου. Είναι συνδυασμός φαρμάκων που χορηγείται καθημερινά και απαιτεί ιατρική παρακολούθηση. Λοιμώδης μονοπυρήνωση Προκαλεί: λέμφωμα Χότζκιν και Μπουρκίτ, γαστρικούς καρκίνους Ο ιός Επσταϊν Μπαρ που προκαλεί λοιμώδη μονοπυρήνωση είναι ο πρώτος ιός που αποδείχθηκε από το 1964 ότι προκαλεί καρκίνο και συγκεκριμένα λέμφωμα Χότζκιν και Μπουρκίτ. Πρόκειται για καρκίνο του ανοσοποιητικού συστήματος και του αίματος. «Η λοιμώδης μονοπυρήνωση είναι η αιτία για τα περισσότερα Β κυτταρικά λεμφώματα, καθώς αναπτύσσονται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα δεν καλύπτει τον οργανισμό επαρκώς. Επιπλέον, σε περίπου 10% από τους όγκους γαστρικού καρκίνου που εξετάστηκαν βρέθηκε ιός Επστάιν Μπαρ (λοιμώδης μονοπυρήνωση). Πώς μεταδίδεται Με παρόμοιο τρόπο με αυτόν του κυτταρομεγαλοϊού. Θεωρείται η νόσος του πρώτου φιλιού μεταξύ ερωτευμένων (ο ήδη μολυσμένος εκκρίνει, χωρίς να έχει συμπτώματα, τον ιό στις στοματικές εκκρίσεις οι άνθρωποι παραμένουμε φορείς ερπητοϊών όπως ο κυτταρομεγαλοϊός εφ όρου ζωής). Οι περισσότεροι μολύνονται με τον ιό κάποια στιγμή. Πώς προλαμβάνεται Είναι πολύ δύσκολο να προληφθεί. Καλή προσωπική υγιεινή και υγιεινή των χεριών βοηθούν. Δεν υπάρχει εμβόλιο. Πώς αντιμετωπίζεται Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία σε κάποιες συγκεκριμένες καταστάσεις όπως η λευκοπλακία της γλώσσας μπορεί να χορηγηθούν κάποια αντιιικά φάρμακα. Προσοχή στις «κακές» καθημερινές συνήθειες Υπάρχουν περισσότερα από 100 διαφορετικά είδη καρκίνου τα οποία ευθύνονται για περίπου 20% όλων των θανάτων ετησίως στην Ευρώπη. Συχνότεροι είναι του μαστού, του προστάτη, του πνεύμονα και του παχέος εντέρου. Αυτά τα τέσσερα είδη μαζί με τον καρκίνο του στομάχου ευθύνονται για πάνω από το 40% εκδήλωσης της νόσου παγκοσμίως. Από πρόσφατες μελέτες έχουν προκύψει ισχυρά επιστημονικά δεδομένα για τη δυνατότητα πρόληψης των συχνότερων μορφών καρκίνου, που αποδεδειγμένα πλέον συσχετίζονται άμεσα με τον τρόπο ζωής και τις καθημερινές μας συνήθειες. ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ Τσιγάρο: Προκαλεί καρκίνο του πνεύμονα, του φάρυγγα και του λάρυγγα Το κάπνισμα είναι η σοβαρότερη προβλέψιμη αιτία θανάτου από καρκίνο και έχει αποδειχθεί ότι ευθύνεται για το 22% όλων των θανάτων από τη νόσο παγκοσμίως. Η αιτιολογική συσχέτιση μεταξύ καπνίσματος και καρκίνου του πνεύμονα έχει προταθεί πριν από 60 χρόνια και επαληθευθεί σε όλες τις μεγάλες μελέτες που ακολούθησαν. Το κάπνισμα ευθύνεται για 100 εκατ. θανάτους τον εικοστό αιώνα και ο αριθμός θα δεκαπλασιαστεί τον εικοστό πρώτο. Η διακοπή του καπνίσματος ελαττώνει σημαντικά τον κίνδυνο θανάτου. Επιπλέον, το παθητικό κάπνισμα αυξάνει σοβαρά τον κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα, του φάρυγγα και του λάρυγγα. Το κάπνισμα συνδέεται επίσης με πολλά άλλα είδη καρκίνου όπως του παχέος εντέρου και των ωοθηκών. Επίσης, έχει αποδειχθεί ότι ακόμη και αν ο καπνιστής αναπτύξει καρκίνο που δεν έχει σχέση με το τσιγάρο, η χημειοθεραπεία δεν έχει την απόδοση που θα έπρεπε και έτσι έχει λιγότερες πιθανότητες να επιζήσει. Αλκοόλ: Προκαλεί καρκίνο της στοματικής κοιλότητας, του φάρυγγα, του οισοφάγου, του παχέος εντέρου και του μαστού Η συστηματική κατανάλωση αλκοόλ, ακόμη και σε μικρές ποσότητες, αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο της στοματικής κοιλότητας, του φάρυγγα, του οισοφάγου, του παχέος εντέρου και του μαστού. Ο κίνδυνος είναι ανάλογος της καταναλούμενης ποσότητας και αυξάνεται σοβαρά όταν συνδυάζεται με το κάπνισμα. ΔΙΑΤΡΟΦΗ Κόκκινο επεξεργασμένο κρέας και αλάτι: Προκαλεί καρκίνο του παχέος εντέρου Η κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου. Οι μελέτες το αποδίδουν αυτό στις νιτροζαμίνες που περιέχουν και είναι καθαρά καρκινογόνες ουσίες. Στη Βρετανία περιπτώσεις καρκίνου τον χρόνο οφείλονται στη συστηματική καoπλα κατα τησ εμφάνισησ καρκίνου Η κατανάλωση κάθε μερίδας γρ. φρούτων ή λαχανικών ελαττώνει σημαντικά τον κίνδυνο για καρκίνους τους ανώτερου πεπτικού συστήματος, του λάρυγγα και του προστάτη. Το 5% του συνόλου των καρκίνων (κυρίως στοματοφάρυγγα και οισοφάγου) συνδέεται με την ανεπαρκή κατανάλωση (λιγότερα από 400 γρ./ημ.) φρούτων και λαχανικών. Η βιταμίνη D, κύρια πηγή της οποίας είναι η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, έχει προστατευτική δράση για τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Η φυσική άσκηση ελαττώνει τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου, του μαστού, του ενδομητρίου και του πνεύμονα. τανάλωση κόκκινου επεξεργασμένου κρέατος. Η υψηλή κατανάλωση άλατος αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του στομάχου. Σωματικό βάρος: Προκαλεί καρκίνο του ενδομητρίου, των νεφρών, του οισοφάγου και του στομάχου, του παχέος εντέρου, του μαστού στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, της χοληδόχου κύστης και του παγκρέατος Το αυξημένο σωματικό βάρος (Δείκτης Μάζας Σώματος 25-30) και η παχυσαρκία (ΔΜΣ>30) αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου και ευθύνονται για νέες περιπτώσεις ετησίως καρκίνου του ενδομητρίου, των νεφρών, του οισοφάγου και του στομάχου, του παχέος εντέρου, του μαστού στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, της χοληδόχου κύστης και του παγκρέατος. Ζωικά και κορεσμένα λίπη: Προκαλούν καρκίνο του μαστού Η κατανάλωση ζωικών και κορεσμένων λιπών αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού στις γυναίκες που βρίσκονται πριν από την εμμηνόπαυση. ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ Φάρμακα και ορμόνες: Προκαλούν αύξηση κινδύνου για καρκίνο του μαστού και του τραχήλου της μήτρας Τα αντισυλληπτικά ελαττώνουν σημαντικά τον κίνδυνο για καρκίνο του ενδομητρίου και των ωοθηκών, ενώ παράλληλα εμφανίζουν μικρή παροδική αύξηση κινδύνου για καρκίνο του μαστού και του τραχήλου της μήτρας. Η ορμονική υποκατάσταση μετά την εμμηνόπαυση αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού, του ενδομητρίου, των ωοθηκών και του τραχήλου της μήτρας. Ο κίνδυνος για καρκίνο του ενδομητρίου, του μαστού και των ωοθηκών αυξάνεται όσο νωρίτερα αρχίζει η περίοδος και ελαττώνεται με κάθε ολοκληρωμένη εγκυμοσύνη πριν από την ηλικία των 25 ετών. Κάθε χρόνος θηλασμού ελαττώνει 4% τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού. Γυναίκες με ένα παιδί το οποίο απέκτησαν μετά την ηλικία των 30 έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τις άτεκνες μητέρες μέχρι την έκτη δεκαετία της ζωής τους. ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΕΣ Ηλιακή ακτινοβολία και σολάριουμ: Προκαλούν καρκίνο του δέρματος Η εκδήλωση καρκίνου του δέρματος (μελάνωμα) συνδέεται με ιστορικό εγκαύματος από τον ήλιο και σποραδικών πολύωρων εκθέσεων σε αυτόν όπως συνήθως συμβαίνει στις διακοπές. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει αυξημένο κίνδυνο για τα άτομα που χρησιμοποίησαν τουλάχιστον μία φορά τον μήνα σολάριουμ, το οποίο από το 2009 κατατάσσεται ως καρκινογόνο ομάδας 1 από την IARC (Διεθνή Επιτροπή Ερευνας για τον Καρκίνο).

15

16 16 υγεια Αναπνευστικό Η οικονομική κρίση, που οδηγεί πολλούς καπνιστές να καπνίζουν ό,τι βρουν, αλλά και η αιθαλομίχλη από τα τζάκια επιβαρύνουν τα πνευμόνια ë Μάθετε περισσότερα Η ΧΑΠ σε αριθμούς 329 εκατ. ο αριθμός των κρουσμάτων παγκοσμίως 2,9 εκατ. ο αριθμός των ετήσιων θανάτων παγκοσμίως 4η αιτία θανάτου στον κόσμο 8% του ελληνικού πληθυσμού έχει ΧΑΠ ετών η μέση ηλικία εμφάνισης της νόσου 1 στους 4 καπνιστές εκδηλώνει ΧΑΠ Αυξάνονται τα κρούσματα της «νόσου των καπνιστών» Εξαρση στα κρούσματα της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, της αρρώστιας των πνευμόνων που είναι γνωστή και ως «νόσος των καπνιστών», αναμένεται τα επόμενα χρόνια εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. «Η οικονομική κρίση συσχετίζεται με χαλάρωση των μέτρων πρόληψης και με κακές συνθήκες διατροφής και διαβίωσης», λέει ο Κωνσταντίνος Γουργουλιάνης, καθηγητής Η καύση βιομάζας -ξύλων για θέρμανση αυξάνει τη ρύπανση εντός και εκτός σπιτιών Πνευμονολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας. «Από μελέτες που έχουν διεξαχθεί στη χώρα μας και από την καθημερινή επαφή με τους ασθενείς μας βλέπουμε ότι λόγω κρίσης πολλοί Ελληνες καπνίζουν ό,τι βρουν, ακόμα και λαθραία τσιγάρα, ενώ δεν απευθύνονται στον γιατρό όταν έχουν ύποπτα συμπτώματα, δεν κάνουν τσεκάπ και τρώνε απρόσεκτα και κατά προτίμηση φτηνό, πρόχειρο φαγητό, οπότε στερούνται και τα αντιοξειδωτικά που υπάρχουν σε αφθονία στα φρούτα και στα λαχανικά», εξηγεί. Ολα αυτά είναι επιβαρυντικά για την πνευμονική λειτουργία όχι, βεβαίως, μόνο για τους καπνιστές, αλλά και για όσους πάσχουν από οποιαδήποτε πνευμονοπάθεια, προσθέτει ο κ. Γουργουλιάνης. Και επισημαίνει ότι ένας πρόσθετος επιβαρυντικός παράγοντας είναι τα τζάκια. «Η καύση βιομάζας-ξύλων για θέρμανση αυξάνει τη ρύπανση εντός και εκτός σπιτιών, ένα πρόβλημα που είναι ιδιαιτέρως έντονο στα μεγάλα αστικά κέντρα, με πρώτη την Αθήνα», λέει. «Αυτό οδήγησε πέρυσι σε αύξηση των εξάρσεων άσθματος, ενώ αν συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια μπορεί να συσχετιστεί με αύξηση του επιπολασμού της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας». Υπολογίζεται ότι ήδη σε ποσοστό 8% οι ενήλικοι στη χώρα μας πάσχουν από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ή ΧΑΠ, όπως την αποκαλούν για συντομία οι γιατροί), αλλά σχεδόν οι μισοί από αυτούς δεν το ξέρουν. Αντιθέτως, περνούν χρόνια συντροφιά με τον «τσιγαρόβηχα» ο οποίος Δύο ασθένειες Ο όρος ΧΑΠ περικλείει δύο πνευμονικές παθήσεις (τη χρόνια βρογχίτιδα και το πνευμονικό εμφύσημα), οι οποίες έχουν κοινό χαρακτηριστικό τη στένωση των βρόγχων δεν είναι και τόσο αθώος όσο νομίζουν. «Ο τσιγαρόβηχας ουσιαστικά δεν υπάρχει», λέει ο κ. Γουργουλιάνης. «Δεν είναι ένα απλός βήχας, όπως θέλουν να πιστεύουν οι καπνιστές, αλλά η πρώτη ένδειξη της ΧΑΠ. Οταν ένας καπνιστής έχει τσιγαρόβηχα σημαίνει ότι έχει βλάβες στους πνεύμονες οι οποίες είναι μη αναστρέψιμες και επιδεινώνονται με κάθε επόμενο τσιγάρο που ανάβει». Από το σύνολο των κρουσμάτων της ΧΑΠ, ποσοστό μόλις 4%-5% των πασχόντων δεν είναι ή δεν υπήρξαν ενεργητικοί καπνιστές, αλλά ανέπτυξαν την ασθένεια εξαιτίας παραγόντων όπως η έκθεση στον καπνό των άλλων (λ.χ. εργαζόμενοι σε μπαρ και καφετέριες), σε χημικές ουσίες στον επαγγελματικό χώρο, στη ρύπανση του περιβάλλοντος, στα προϊόντα καύσης (π.χ. ξύλων) κ.ά. Οι υπόλοιποι αρρώστησαν εξαιτίας του τσιγάρου: από όσους καπνίζουν πάνω από ένα πακέτο τσιγάρα την ημέρα, σε ποσοστό περίπου 20% παθαίνουν τελικά χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Γιατί όχι οι υπόλοιποι; «Ως φαίνεται υπάρχουν συγκεκριμένοι γενετικοί παράγοντες που άλλους τους κάνουν πιο ευάλωτους και άλλους πιο ανθεκτικούς στη συγκεκριμένη ασθένεια», απαντά ο κ. Γουργουλιάνης. Η εξέλιξη από τον «τσιγαρόβηχα» μέχρι τις κρίσεις δύσπνοιας Η ΧΑΠ εξελίσσεται αργά. Επί χρόνια μετά την αρχική ανάπτυξή της προκαλεί σχετικά ήπια ενοχλήματα που δεν ανησυχούν τους ασθενείς, με πρώτα τον «τσιγαρόβηχα» και ίσως το λαχάνιασμα κατά τη γρήγορη βάδιση ή την ανάβαση μιας σκάλας. Καθώς περνούν τα χρόνια, η αναπνοή δυσκολεύει αργά αλλά σταθερά, εμφανίζονται κρίσεις βήχα, δύσπνοια, κούραση που γίνεται ολοένα πιο συχνή και τελικά ο ασθενής δεν μπορεί καλά καλά να ντυθεί ή να στρώσει το κρεβάτι του, ενώ συχνά χρειάζεται συσκευή οξυγόνου για να μπορεί να αναπνεύσει. Επειδή οι βλάβες στους πνεύμονες που ευθύνονται γι αυτά τα συμπτώματα είναι μη αναστρέψιμες (δεν διορθώνονται ούτε αν κάποιος κόψει το κάπνισμα), είναι απαραίτητο να γίνεται η διάγνωση νωρίς. «Εάν κάποιος είναι πρώην ή νυν καπνιστής, έχει ηλικία πάνω από 40 ετών και έχει βήχα, φλέγματα ή δυσκολία στην αναπνοή (λαχάνιασμα) όταν ανεβαίνει σκάλες ή ανηφόρα, όταν σηκώνει κάποια βάρη (π.χ. ψώνια) ή απλώς όταν βαδίζει βιαστικά, τότε είναι πιθανό να έχει ΧΑΠ», λέει ο κ. Γουργουλιάνης. «Τα συμπτώματα αυτά είναι σημάδι ότι οι πνεύμονες δεν λειτουργούν φυσιολογικά και πρέπει να ελέγχονται αμέσως από έναν γιατρό». Το «σφύριγμα» της αναπνοής, τα συχνά κρυολογήματα και οι λοιμώξεις επίσης είναι συμπτώματα που πρέπει να ελέγχονται από τον γιατρό, ενώ το οίδημα (πρήξιμο) στους αστραγάλους, το οποίο δεν υποχωρεί όταν τοποθετούνται τα πόδια ψηλότερα από τα επίπεδα της καρδιάς, είναι πιθανόν ένα σημάδι ότι έχει επηρεαστεί και η καρδιά. Για την αντιμετώπιση της ΧΑΠ χορηγούνται βρογχοδιασταλτικά φάρμακα σε εισπνοές, τα οποία αποτελούν τη βάση της θεραπείας. Τα φάρμακα αυτά ανήκουν σε δύο ομάδες, τους β2-διεγέρτες και τα αντιχολινεργικά, και «ανοίγουν» (διαστέλλουν) τους βρόγχους, με αποτέλεσμα να διευκολύνεται η αναπνοή. Στα πιο προχωρημένα στάδια χορηγείται κορτιζόνη σε εισπνοές, ενώ μπορεί να χορηγηθούν και βλεννολυτικά φάρμακα. Σημαντικό είναι επίσης να κάνουν οι ασθενείς το εμβόλιο της γρίπης και, βεβαίως, να μην καπνίζουν.

17

18 18 υγεια Πολιομυελίτιδα Η Ευρώπη αποδεικνύεται σήμερα απροσδόκητα ευάλωτη στην πολιομυελίτιδα, καθώς μετά το 2002 πολλά κράτη έχουν χαλαρώσει την επιτήρηση για τη νόσο Το ΚΕΕΛΠΝΟ σημαίνει Η απειλή Μερικές ευρωπαϊκές χώρες κινδυνεύουν περισσότερο από επιδηµία πολιοµυελίτιδας εξαιτίας εισαγόµενου κρούσµατος, λόγω της χαλάρωσης της επιτήρησης για τη νόσο και τη χαµηλή κάλυψη του πληθυσµού µε εµβολιασµό Κίνδυνος επιδηµίας Χαµηλός Μεσαίος Υψηλός Ρουµανία Ουκρανία Γεωργία συναγερμό Βοσνία & Ερζεγοβίνη Ελλάδα Ισραήλ Συρία Της Τζένης Κουρέα-Κρεμαστινού* Η πολιομυελίτιδα είναι ιογενής λοίμωξη με χαρακτηριστικό σύμπτωμα τη χαλαρή παράλυση, η οποία εμφανίζεται μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα από την προσβολή από τον ιό (3-4 ημέρες). Η παράλυση αφορά πιο συχνά τα πόδια, παρά τα χέρια. Μπορεί όμως και να εμφανιστεί παράλυση των αναπνευστικών μυών, η οποία είναι απειλητική για τη ζωή. Στα μέσα του 20ού αιώνα η νόσος είχε γίνει γνωστή λόγω της χρήσεως των περίφημων συσκευών «σιδηρού πνεύμονα» που ήταν μια μορφή αναπνευστήρα για υποστήριξη της αναπνοής στους ασθενείς με αναπνευστική παράλυση. Στην Ελλάδα τα τελευταία κρούσματα πολιομυελίτιδας σημειώθηκαν το 1996 σε πέντε ανεμβολίαστα παιδιά Παρ όλα αυτά, περισσότερες από 90% των περιπτώσεων πολιομυελίτιδας είναι ασυμπτωματικές ή εκδηλώνονται σαν απλή ίωση με πυρετό, κακουχία, πονοκέφαλο, ναυτία και έμετο. Χαλαρή παράλυση εμφανίζεται σε μικρό ποσοστό (<1%) κυρίως σε ανεμβολίαστα άτομα. Η πολιομυελίτιδα παραμένει νόσος των βρεφών και μικρών παιδιών έως 5 ετών. Η μετάδοση γίνεται από άτομο σε άτομο, βασικά μέσω της κοπρανοστοματικής οδού. O ιός αποβάλλεται από τα κόπρανα. Λόγω της σοβαρότητας της νόσου και των επιπλοκών της, με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) τέθηκε ήδη από το 1988 ο στόχος της εκρίζωσης της πολιομυελίτιδας. Με τα καθολικά προγράμματα εμβολιασμού και επιτήρησης της πολιομυελίτιδας, η νόσος έφθασε σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Το 2012 καταγράφηκαν μόνο 223 κρούσματα, που αντιπροσωπεύουν μείωση κατά 99% του αριθμού των κρουσμάτων σε σύγκριση με το Η ευρωπαϊκή ήπειρος χαρακτηρίστηκε ως ελεύθερη πολιομυελίτιδας το Σήμερα σε όλο τον κόσμο μόνο τρεις χώρες, και πιο συγκεκριμένα το Πακιστάν, το Αφγανιστάν και η Νιγηρία, είναι ενδημικές για πολιομυελίτιδα, ενώ σποραδικά κρούσματα εμφανίζονταν σε Σομαλία, Κένυα, Αιθιοπία, Νότιο Σουδάν και Καμερούν. Στην Ελλάδα τα τελευταία κρούσματα σημειώθηκαν το 1996 σε πέντε ανεμβολίαστα παιδιά Αθιγγάνων. Εκτοτε δεν έχει εμφανιστεί κανένα κρούσμα και η εξάλειψη αυτή οφείλεται στα υψηλά επίπεδα ανοσίας του πληθυσμού και στη συστηματική επιτήρηση του νοσήματος από το ΚΕ- ΕΛΠΝΟ. Η χώρα μας ανακηρύχθηκε ως «περιοχή ελεύθερη από πολιομυελίτιδα» τον Ιούνιο του 2002, μαζί με την υπόλοιπη Ευρώπη. Ωστόσο, στην Ελλάδα υπολείπεται η εφαρμογή προγραμμάτων εμβολιασμού ειδικών πληθυσμικών ομάδων, όπως Αθίγγανοι, νομάδες, πρόσφυγες και μετανάστες, γεγονός που την κατατάσσει στις χώρες μεσαίας επικινδυνότητας για την εισαγωγή της νόσου. Ο κίνδυνος επανεμφάνισης της νόσου όμως είναι υπαρκτός. Το 2010 παρουσιάστηκε επιδημία από άγριο ιό πολιομυελίτιδας τύπου 1 στο Τατζικιστάν κυρίως σε παιδιά κάτω των 15 ετών. Αυτή είναι η πρώτη επιδημία πολιομυελίτιδας από εισαγόμενο ιό στην Ευρωπαϊκή Περιοχή του ΠΟΥ μετά το έτος Τον Απρίλιο 2013, δημιουργήθηκε παγκόσμια ανησυχία όταν εντοπίστηκε άγριος πολιοϊός τύπου 1 σε δείγματα λυμάτων στο Ισραήλ, χωρίς να έχει διαγνωστεί μέχρι τώρα ανθρώπινο κρούσμα. Στις 29 Οκτωβρίου 2013 ο ΠΟΥ επιβεβαίωσε την ύπαρξη επιδημίας πολιομυελίτιδας σε παιδιά ηλικίας κάτω των 2 ετών στη Συρία. Χαρακτηριστικά στη Συρία λόγω των συνθηκών πολέμου η εμβολιαστική κάλυψη του παιδικού πληθυσμού έχει υποχωρήσει στο 68% από 91% το Τόσο στη Συρία όσο και στο Ισραήλ οργανώνονται εκτεταμένες εκστρατείες εμβολιασμού κατά της πολιομυελίτιδας στα παιδιά. Τα γεγονότα αυτά αποτέλεσαν ένα «σήμα αφύπνισης» για τις υπηρεσίες της Δημόσιας Υγείας της Ευρώπης. Σύμφωνα με το ECDC, η Ευρώπη αποδεικνύεται σήμερα απροσδόκητα ευάλωτη προς την πολιομυελίτιδα, καθώς μετά το 2002 πολλά κράτη έχουν χαλαρώσει την επιτήρηση για τη νόσο. Με δεδομένο τον αυξημένο αριθμό ταξιδιωτών μεταξύ Ευρώπης και Ανατολικής Μεσογείου και τα εκατομμύρια των μεταναστών που εγκαταλείπουν τη σπαρασσόμενη από εμφύλιο πόλεμο Συρία και τις χώρες της Κεντρικής Ασίας (Πακιστάν, Αφγανιστάν), υπάρχει πραγματικός κίνδυνος εμφάνισης επιδημιών στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Στη χώρα μας λόγω ιδιαιτεροτήτων, όπως η είσοδος μεταναστών και προσφύγων από περιοχές όπου καταγράφονται κρούσματα πολιομυελίτιδας (Πακιστάν, Αφγανιστάν, Νιγηρία και πρόσφατα Συρία) και η ύπαρξη ομάδων πληθυσμού με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη (όπως Αθίγγανοι, μετανάστες κ.λπ.), η εντατικοποίηση της επιτήρησης της πολιομυελίτιδας είναι επιτακτική. Στην Ελλάδα με σκοπό την πρώιμη ανίχνευση κάθε πιθανής εισαγωγής άγριου ιού πολιομυελίτιδας, το ΚΕΕΛΠΝΟ σε συνεργασία με τα εργαστήρια του Ελ- Μεσαία επικινδυνότητα Στην Ελλάδα υπολείπεται η εφαρμογή προγραμμάτων εμβολιασμού ειδικών πληθυσμικών ομάδων, όπως Αθίγγανοι, νομάδες, πρόσφυγες και μετανάστες, γεγονός που την κατατάσσει στις χώρες μεσαίας επικινδυνότητας για την εισαγωγή της νόσου Στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ ( gr) υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες για την πολιομυελίτιδα ληνικού Ινστιτούτου Παστέρ υποστηρίζει: n Από το 1998, κλινικοεργαστηριακό δίκτυο επιδημιολογικής επιτήρησης για την πολιομυελίτιδα και την οξεία χαλαρή παράλυση. n Από το 2010, συμπληρωματική εργαστηριακή επιτήρηση δειγμάτων κοπράνων για την ανίχνευση πολιοϊών σε ομάδες υψηλού κινδύνου (Αθίγγανοι, μετανάστες κ.λπ.). n Από το 2012, περιβαλλοντική επιτήρηση του άγριου ιού της πολιομυελίτιδας σε δείγματα λυμάτων, κατά προτεραιότητα από περιοχές με χώρους συγκέντρωσης μεταναστών και καταυλισμούς Αθιγγάνων. Μέχρι σήμερα δεν έχει ανευρεθεί άγριος ιός πολιομυελίτιδας στα ελεγχθέντα δείγματα. Ενίσχυση μέτρων Το ΚΕΕΛΠΝΟ κάτω από τις παρούσες συνθήκες σε συνεργασία με το υπουργείο Υγείας σχεδιάζει την ενίσχυση όλων των παραπάνω μέτρων, καθώς επίσης και: n Αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης κυρίως των παιδιών στις ειδικές πληθυσμικές ομάδες, όπως είναι οι Αθίγγανοι, οι μετακινούμενοι πληθυσμοί, οι μετανάστες, οι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο. Το ΚΕΕΛΠΝΟ έχει ήδη εισαγάγει, από τον Μάρτιο του 2013, το εμβόλιο για την πολιομυελίτιδα στη δράση του, στα κέντρα υποδοχής μεταναστών στην ΠΕ Εβρου. Πρέπει να σημειωθεί ότι η εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών στον ελληνικό πληθυσμό ανέρχεται στο 99% για όλες τις δόσεις. n Ενημέρωση των πρεσβειών των χωρών όπου ενδημεί η πολιομυελίτιδα, για την ανάγκη συμπλήρωσης του εμβολιαστικού σχήματος προκειμένου να εκδοθεί άδεια εισόδου στη χώρα μας (visa) σε πολίτες των χωρών αυτών, καθώς και έκδοση οδηγιών για εμβολιασμό των ταξιδιωτών από και προς χώρες υψηλού κινδύνου. Τέλος, το ΚΕΕΛΠΝΟ παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και βρίσκεται σε άμεση συνεργασία τόσο με το ευρωπαϊκό τμήμα του ΠΟΥ όσο και με το ευρωπαϊκό CDC. * Η καθηγήτρια Δημόσιας Υγείας Τζένη Κουρέα- Κρεμαστινού είναι πρόεδρος του Κέντρου Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ)

19

20 20 υγεια Εξυπνες αντικαταστάσεις για υγιεινά πιάτα Πως µπορείτε να απολαµβάνετε τις συνταγές που σας αρέσουν δίχως να φορτώνετε τον οργανισµό σας µε περιττές θερµίδες, λίπη και αλάτι Μπέικον Μπέικον γαλοπούλας, καπνιστή γαλοπούλα ή άπαχο προσούτο Λευκό ψωµί Ψωµί ολικής αλέσεως Λευκό αλεύρι Μισή ποσότητα λευκό αλεύρι, µισή ποσότητα αλεύρι ολικής αλέσεως Βούτυρο, µαργαρίνη ή λάδι για ψητό φαγητό Μισή ποσότητα του λίπους που ζητά η συνταγή, µισή ποσότητα πολτός µήλου ή πουρές δαµάσκηνων ή µαγειρικό λίπος δίχως τρανς λιπαρά Βούτυρο, µαργαρίνη ή λάδι για να µην κολλήσει το φαγητό Αντικολλητικά σκεύη, λαδόκολλα ή ελαφρά επάλειψη µε πινέλο Βούτυρο σε γλυκά Μικρότερη ποσότητα Υγιεινές επιλογές Κρέµα γάλακτος Κρέµα γάλακτος λίγων λιπαρών ή γάλα εβαπορέ λίγων λιπαρών ή στραγγιστό γιαούρτι λίγων λιπαρών Πλήρες κριµ τσιζ Απαχο ή λίγων λιπαρών κριµ τσιζ ή λίγων λιπαρών κότατζ τσιζ χτυπηµένο στο µούλτι µέχρις ότου γίνει λείο ΓΡΑΦΗΜΑ Ξινή κρέµα µε πλήρη λιπαρά Απαχη ή λάιτ ξινή κρέµα ή τελείοως άπαχο, ή λίγων λιπαρών γιαούρτι Σούπες, σάλτσες, ντρέσινγκ, κράκερ ή ψάρι, κρέας ή λαχανικά σε κονσέρβα Εκδοχές µε µειωµένο νάτριο (είναι το κύριο συστατικό του αλατιού) ΠΗΓΕΣ: Χ. ηµοσθενόπουλος, MMedSci.SRD., κλινικός διαιτολόγος-βιολόγος, Γ.Ν.Α. Λαϊκό / Mayo Clinic (US) Κρεµώδεις σούπες Απαχο γάλα. Για να πήξουν, πουρές πατάτας ή καρότου Σάλτσα σόγιας Γλυκόξινη σάλτσα, σάλτσα πικάντικης µουστάρδας ή σάλτσα σόγιας λίγων λιπαρών Γιαούρτι φρούτων Σκέτο γιαούρτι µε κοµµατάκια φρέσκων φρούτων Σιρόπι Πολτοποιηµένα φρούτα όπως ο πολτός µήλου, ή λίγων λιπαρών σιρόπι χωρίς προσθήκη ζάχαρης Διατροφή Οι τηλεοπτικές εκπομπές μαγειρικής μπορεί να... χορταίνουν τα μάτια και να μας διδάσκουν πολλά για τη μαγειρική και τα μυστικά της, αλλά ταυτοχρόνως μας παχαίνουν, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες. Ψυχολόγοι από τα Κολέγια Hobart and William Smith στη Νέα Υόρκη δημοσίευσαν στην επιθεώρηση «Appetite» μελέτη που συσχέτισε την παρακολούθηση αυτών των εκπομπών με το τσιμπολόγημα παχυντικών εδεσμάτων, ακόμα και όταν ο σεφ ετοιμάζει καθ όλα υγιεινά πιάτα (π.χ. σαλάτες). Στη μελέτη συμμετείχαν 80 ενήλικοι, οι μισοί εκ των οποίων κλήθηκαν να δουν μια τηλεοπτική εκπομπή μαγειρικής και οι υπόλοιποι ένα ντοκιμαντέρ για τη φύση. Ολοι οι εθελοντές είχαν στη διάθεσή τους τρία μπολ γεμάτα με την ίδια ποσότητα τροφής αλλά με διαφορετικό είδος (το ένα περιείχε γλυκά με επικάλυψη σοκολάτας, το άλλο πατατάκια με τυρί και το τρίτο ωμά καρότα), για να τσιμπολογάνε όσο ήθελαν. Αποτέλεσμα: όσοι έβλεπαν το σόου μαγειρικής έτρωγαν πολύ περισσότερα γλυκά απ ό,τι όσοι έβλεπαν το ντοκιμαντέρ, οι οποίοι επέλεγαν τα καρότα, γεγονός το οποίο σύμφωνα με τους ερευνητές υποδηλώνει ότι οι εκπομπές μαγειρικής ενεργοποιούν την επιθυμία για κατανάλωση τροφίμων πλουσίων σε θερμίδες. Και μετά είναι οι ίδιες οι συνταγές των σεφ οι οποίες συχνά περιέχουν περισσότερες θερμίδες και λιπαρά απ όσα τα έτοιμα φαγητά των σουπερμάρκετ, σύμφωνα με άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στη «Βρετανική Ιατρική Επιθεώρηση» (BMJ). Τη μελέτη πραγματοποί- Οι εκπομπές μαγειρικής μάς παχαίνουν; Οχι απαραιτήτως... Μελέτη έδειξε πως συνταγές των σεφ περιείχαν κατά 50% περισσότερα λίπη και τις μισές φυτικές ίνες σε σύγκριση με τα έτοιμα φαγητά των σουπερμάρκετ ησαν επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Νιούκαστλ, οι οποίοι ανέλυσαν 100 συνταγές που διάλεξαν τυχαία από τα βιβλία μαγειρικής πέντε διασήμων σεφ (μεταξύ αυτών και ο Τζέιμι Ολιβερ) και 100 συνταγές έτοιμων φαγητών από τρία μεγάλα σουπερμάρκετ της Βρετανίας. Οπως ανακάλυψαν, οι συνταγές των σεφ παρείχαν ανά μερίδα 605 θερμίδες κατά μέσον όρο, ενώ τα φαγητά των σουπερμάρκετ 494. Επιπλέον, οι συνταγές των σεφ περιείχαν κατά 50% περισσότερα λίπη και τις μισές φυτικές ίνες σε σύγκριση με τα έτοιμα φαγητά. Το μοναδικό σημείο στο οποίο υπερτερούσαν οι συνταγές των σεφ ήταν η περιεκτικότητα σε αλάτι: 1,65 γρ. κατά μέσον όρο έναντι 2 γρ. που περιείχαν τα έτοιμα φαγητά. Αν τώρα σε όλα αυτά προστεθεί η επαρκώς τεκμηριωμένη αύξηση του σωματικού βάρους που προκαλεί η πολύωρη παρακολούθηση τηλεόρασης (έχει διαπιστωθεί λ.χ. ότι μία ώρα τηλεόραση την ημέρα μπορεί να αυξήσει το σωματικό βάρος ενός παιδιού κατά 6 κιλά μέσα σε έναν χρόνο), τότε εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι ο κίνδυνος απόκτησης περιττών κιλών καραδοκεί μπροστά στην TV. Επιβαρυντικά σνακ «Μελέτες στη χώρα μας έχουν δείξει ότι οι ώρες που βλέπουμε τηλεόραση κυμαίνονται από 16 έως 21 την εβδομάδα. Πέρα από την αυτονόητη μείωση της διάρκειας της δραστηριότητας και της κίνησης που επιφέρει η τόση ακινησία, η παρακολούθηση τηλεοπτικών εκπομπών είθισται να συνοδεύεται από κατανάλωση επιβαρυντικών σνακ», λέει ο κλινικός διαιτολόγος - βιολόγος Χάρης Δημοσθενόπουλος, προϊστάμενος στο Διαιτολογικό Τμήμα του Γενικού Νοσοκομείου Λαϊκό, στην Αθήνα. «Επιπλέον, το φαγητό μπροστά στην TV έχει σχετισθεί με αυξημένη πρόσληψη τροφής, απουσία του αισθήματος κορεσμού της πείνας στον εγκέφαλο και αυξημένη πρόσληψη σνακ αμέσως μετά τη λήψη του βασικού γεύματος. Ολα αυτά φαίνεται ότι συμβαίνουν επειδή ο εγκέφαλος επικεντρώνεται περισσότερο στο πρόγραμμα που παρακολουθεί και λιγότερο στο φαγητό, με αποτέλεσμα την ακούσια και πολλές φορές μη συνειδητή πρόσληψη περισσότερων θερμίδων. Οταν μάλιστα το πρόγραμμα που παρακολουθούμε έχει σχέση με το φαγητό, οι συνέπειες αυτές φαίνεται πως είναι ακόμα εντονότερες». Η αλήθεια είναι ότι επειδή κάθε σεφ έχει τις δικές του συνήθειες, τρόπους μαγειρικής και στάση απέναντι στη διατροφή, «δεν μπορούμε να πούμε γενικά αν τα φαγητά που παρουσιάζονται στις εκπομπές μαγειρικής είναι υγιεινά ή όχι», προσθέτει. «Υπάρχουν κάποιοι μάγειροι που παρασκευάζουν τα πάντα στο τηγάνι, κυρίως λόγω πίεσης χρόνου, χρησιμοποιώντας πολλά λιπαρά και εύκολα υλικά, και άλλοι που ακολουθούν πολύ προσεγμένες μαγειρικές παρασκευές και επιλέγουν υλικά υγιεινά ώστε να παρασκευάσουν διαιτητικά πιάτα». γυριστε σελιδα