Πηγές για τον Μ.Αλέξανδρο

Transcript

1 Πηγές για τον Μ.Αλέξανδρο

2 Η κατάκτηση του περσικού κράτους

3 Το αλεξανδρινό κράτος

4 Η ανάμιξη των πληθυσμών: πολιτικό σχέδιο 1α. Όμως εκείνος ενήργησε σαν να πίστευε ότι ήρθε θεόσταλτος κυβερνήτης και μεσολαβητής σ όλους τους ανθρώπους, και σ αυτούς που δεν μπορούσε να πείσει με τους λόγους επέβαλε με τη δύναμη των όπλων τη θέλησή του, ενώ σε ένα σώμα συγκέντρωσε τους πάντες, απ όπου κι αν κατάγονταν, σαν να αναμίγνυε σε έναν κρατήρα αγάπης τις ζωές, τα ήθη και έθιμα, τους γάμους και τους τρόπους ζωής των ανθρώπων, και πρόσταξε όλους να θεωρούν πατρίδα τους την οικουμένη, το στρατόπεδο καταφύγιό τους και σιγουριά, συγγενείς τους αγαθούς ανθρώπους, ξένους κι αλλόφυλους τους κακούς. Και όρισε να ξεχωρίζουν οι Έλληνες από τους βαρβάρους όχι από τη χλαμύδα ούτε από την ασπίδα μήτε από το σπαθί ή το μανικωτό χιτώνα. Αλλά να συμπεραίνουν το Ελληνικό από την αρετή και από την κακία το βαρβαρικό. Ίδια, είπε, να νομίζουν και την ενδυμασία και την τροφή και τους γάμους και τον τρόπο ζωής και με την ανάμιξη του αίματος και τα παιδιά να συνδεθούν αναμεταξύ τους. Πλούταρχος, Περί της Αλεξάνδρου Τύχης ή Αρετής, Ι. 6

5 Η προσκύνηση- υιοθέτηση ανατολικών εθίμων-θεοποίηση 1Β. Ενώ για τους Πέρσες το έθιμο της προσκύνησης αποτελούσε μια κοινή πρακτική απόδοσης τιμής προς κάποιον ανώτερο, οι Έλληνες -επομένως και οι Μακεδόνες - το συνδέανε αποκλειστικά με τη λατρεία προς τους θεούς, συμπεραίνοντας έτσι ότι ο Πέρσης βασιλιάς λατρευόταν ως θεός από τους υπηκόους του. P. Briant, Μέγας Αλέξανδρος, 115 πβ. E.E. Rice, Αλέξανδρος, 71.

6 Το κοσμοκρατορικό όραμα του Αλεξάνδρου 1γ. Ωστόσο ο Αλέξανδρος επιζητούσε τα έθνη που κατοικούν τη γη να γίνουν υπήκοοι σε ένα κοινό νόμο, πολίτες μιας πολιτείας, ώστε όλοι οι άνθρωποι να συναποτελέσουν ένα λαό, για τούτο και ο ίδιος συμμορφώθηκε σ αυτό τον σκοπό. Και αν ο Θεός, που έστειλε εδώ κάτω την ψυχή του Αλέξανδρου, δεν την έπαιρνε τόσο γρήγορα από τον κόσμο μας, ένας νόμος θα κυβερνούσε όλους τους ανθρώπους και ένα δίκαιο, σαν να έβλεπαν εκείνοι προς την ίδια κοινή πηγή φωτός. Πλούταρχος, Περί της Αλεξάνδρου Τύχης ή Αρετής, Ι. 8.

7 Η ανάμιξη των λαών στο στρατό- αντιδράσεις 2α. Ήλθαν λοιπόν προς αυτόν οι σατράπες των νεόκτιστων πόλεων και της χώρας που είχε κυριευτεί, φέρνοντας τριάντα χιλιάδες παιδιά εφήβους της ίδιας ηλικίας, τους οποίους ο Αλέξανδρος αποκαλούσε και Επιγόνους ήταν οπλισμένοι με μακεδονικά όπλα και εξασκημένοι να πολεμούν κατά το μακεδονικό τρόπο. Και λέγεται πως η άφιξή τους λύπησε τους Μακεδόνες, επειδή θεωρούσαν ότι ο Αλέξανδρος μηχανευόταν με κάθε τρόπο να μην χρειάζεται πλέον τους Μακεδόνες με τον τρόπο που συνέβαινε παλιότερα. ιότι και η μηδική στολή του Αλέξανδρου τους προκαλούσε όχι μικρή λύπη και οι γάμοι που έγιναν με τον περσικό τρόπο δεν άρεσαν στους περισσότερους, ούτε και σε μερικούς από τους νυμφευθέντες, αν και έλαβαν μεγάλη τιμή εξισώνοντας τον εαυτό τους με το βασιλιά. Και ο Πευκέστας,ο σατράπης των Περσών, τους προξενούσε λύπη διότι μιμούταν την περσική ενδυμασία και γλώσσα και διότι ο Αλέξανδρος χαιρόταν με το γεγονός αυτό της μίμησης των βαρβάρων. Και ακόμη λυπόντουσαν για τους ιππείς των Βακτρίων και των Σογδιανών και των Αραχωτών και των Ζαραγγιών και των Αρείων και Παρθυαίων και από τους Πέρσες τους ιππείς τους ονομαζόμενους Ευάκες, οι οποίοι κατετάγησαν στο εταιρικό ιππικό, όσοι από αυτούς φαίνονταν ότι υπερείχαν σε αξία, σωματική ομορφιά ή κάποια άλλη αρετή. Γι αυτό το λόγο, είχε σχηματισθεί και μια πέμπτη ιππαρχία, αν και όχι εξ ολοκλήρου από βάρβαρους, αλλά επειδή αυξήθηκε η δύναμη ολόκληρου του ιππικού, κατετάγησαν σε αυτό και ο Κωφήν του Αρτάβαζου, και ο Υδάρνης και ο Αρτιβόλης, οι του Μαζαίου, και ο Σισίνης και ο Φραδασμένης, γιοι του Φραταφέρνη του σατράπη Παρθυαίων και Υρκανίας, και ο Ιστάνης, ο γιος του Οξυάρτη και αδελφός της γυναίκας του Αλέξανδρου Ρωξάνης κατετάγησαν στο ίδιο το άγημα. Μεταξύ αυτών και ο Αυτοβάρης και ο αδελφός του Μιθροβαίος και ο Υστάσπης ο Βάκτριος, ο οποίος ορίστηκε αρχηγός τους και ότι τους δόθηκαν δόρατα μακεδονικά αντί βαρβαρικών μασαγκύλων, όλα αυτά έφερναν λύπη στους Μακεδόνες, επειδή τους φαινόταν ότι ο Αλέξανδρος γινόταν όλο και πιο Ασιάτης, ενώ έχανε την εκτίμηση του για τα μακεδονικά έθιμα και τους ίδιους τους Μακεδόνες. Αρριανός, Ανάβασις Αλεξάνδρου, 7.6.

8 Ο Αλέξανδρος εμπιστεύεται περισσότερο τους Ασιάτες συγκροτώντας σωματοφυλακή από αυτούς. 2β. Την εποχή αυτή ήλθαν στα Σούσα τρεις χιλιάδες Πέρσες, όλοι ιδιαίτερα νέοι σε ηλικία και επιλεγμένοι για τη σωματική τους ομορφιά και ρώμη. Είχαν συγκεντρωθεί σύμφωνα με τις διαταγές του βασιλιά και είχαν εκπαιδευτεί στη τέχνη του πολέμου από επιστάτες και εκπαιδευτές για όσο χρειαζόταν. Ήταν ντυμένοι με πολυτελείς μακεδονικές πανοπλίες και στρατοπέδευσαν λίγο έξω από την πόλη, όπου επιδοκιμάστηκαν θερμά από τον βασιλιά κάνοντας επίδειξη της ικανότητας τους και της πειθαρχίας τους στη χρήση των όπλων. Οι Μακεδόνες δεν είχαν μόνο στασιάσει όταν ήταν να διασχίσουν τον Γάγγη αλλά και πολλές φορές διαμαρτύρονταν κατά τα στρατιωτικά συμβούλια και περιγελούσαν την ιδέα ότι ο Αλέξανδρος ήταν γιος του θεού Άμμωνα. Γι αυτούς τους λόγους ο Αλέξανδρος δημιούργησε αυτό το σώμα από Πέρσες της ίδιας ηλικίας, το οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μια αντιτασσόμενη στρατιωτική δύναμη προς τη μακεδονική φάλαγγα. [ ] ιόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη,

9 Η σωματοφυλακή του Αλεξάνδρου και ο στόχος του 2γ. Αλλά ο βασιλιάς, σκοπεύοντας να συνεχίσει προς την Ινδία και από εκεί στον Ωκεανό και προς αποφυγή οποιασδήποτε αναστάτωσης στα μετόπισθεν, η οποία θα μπορούσε να επηρεάσει τα σχέδιά του, διέταξε να επιλεγούν τριάντα χιλιάδες από τους πιο νέους άνδρες όλων των επαρχιών και να σταλούν σε εκείνον με οπλισμό, με σκοπό να τους έχει την ίδια στιγμή και ως ομήρους και ως στρατιώτες του. Quintus Curtius Rufus, Historiae Alexandri Magni, 8.5.1

10 Οι σχέσεις του Αλεξάνδρου με τους εταίρους του ( ανέκδοτο) 3α. Ο Χάρης ο Μυτιληναίος λέει ότι ο Αλέξανδρος σε κάποιο συμπόσιο, έχοντας πιει ο ίδιος, πρότεινε τη φιάλη σε κάποιον από τους φίλους του. Και αυτός αφού την δέχτηκε, σηκώθηκε προς την εστία και, όταν ήπιε, προσκύνησε πρώτα, μετά φίλησε τον Αλέξανδρο και κάθισε στη θέση του. Από δω και πέρα, παρόλο που όλοι έκαναν το ίδιο, ο Καλλισθένης αφού πήρε τη φιάλη, καθώς δεν πρόσεχε ο βασιλιάς αλλά συζητούσε με τον Ηφαιστίωνα, ήπιε και πλησίασε για να τον φιλήσει, ενώ ο ημήτριος, που επονομαζόταν Φείδων, είπε: «Βασιλιά, μην τον φιλήσεις, γιατί μόνο αυτός δε σε προσκύνησε». Έτσι ο Αλέξανδρος αρνήθηκε το φιλί και ο Καλλισθένης είπε με δυνατή φωνή: «Τώρα λοιπόν φεύγω μ ένα φιλί λιγότερο». Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι- Αλέξανδρος,

11 Η διάσταση ασιατικού και ελληνικού ήθους 3β. Ο Καλλισθένης παίρνοντας λοιπόν τον λόγο είπε: Τον μεν Αλέξανδρο, ω Ανάξαρχε, θεωρώ άξιο όλων των τιμών που μπορούν να αποδοθούν σε άνθρωπο αλλά είναι αλήθεια ότι οι άνθρωποι έχουν κάνει διάκριση μεταξύ ανθρωπίνων και θείων τιμών και με πολλά άλλα, καθώς και με την οικοδόμηση ναών και την ανέγερση αγαλμάτων, διότι και τεμένη ανεγείρονται για τους θεούς και θυσίες και σπονδές προσφέρονται σε εκείνους και ύμνοι γίνονται για τους θεούς, ενώ για τους ανθρώπους έπαινοι αλλά κυρίως με τη συνήθεια της προσκύνησης. Επειδή οι άνθρωποι συνήθως δέχονται φιλήματα από όσους δέχονται χαιρετισμό, ενώ ο θεός καθώς βρίσκεται κάπου ψηλά και δεν είναι επιτρεπτό να τον αγγίζει κανείς, γι αυτό και τιμάται με την προσκύνηση και χοροί για χάρη των θεών συγκροτούνται και παιάνες προς τιμήν των θεών ψάλλονται. [ ] Εάν όμως επειδή οι λόγοι αυτοί γίνονται σε βαρβαρικό έδαφος, πρέπει να έχουμε και βαρβαρικά φρονήματα, σου ζητώ, ω Αλέξανδρε, να θυμηθείς την Ελλάδα χάριν της οποίας διεξήγαγες όλη αυτή την εκστρατεία με σκοπό να προσαρτήσεις τη Ασία στην Ελλάδα. Και σκέψου λοιπόν όταν επιστρέψεις εκεί θα εξαναγκάσεις άραγε και τους Έλληνες να σε προσκυνήσουν, οι οποίοι αγαπούν υπέρμετρα την ελευθερία, ή θα αφήσεις τους Έλληνες, θα επιβάλεις όμως στους Μακεδόνες αυτήν την ατιμία, ή θα κάνεις μια διάκριση των τιμών εν γένει, από τους μεν έλληνες και Μακεδόνες να τιμάσαι ως άνθρωπος, από δε τους βαρβάρους μόνο κατά τρόπο που αρμόζει σε βαρβάρους; Αρριανός, Ανάβασις Αλεξάνδρου 4. 11

12 Εγκώμιο Αλεξάνδρου ως διορατικού ανθρώπου-ηγέτη 3γ. [ ] Όμως, αν ένας μεγάλος βασιλιάς που έχει να κάνει με έθνη δύστροπα και πολεμικά, σαν να εξημερώνει άγρια ζώα, έτσι και αυτά τα τιθασεύει μαλακώνοντας τα με στολές, με τις οποίες τα εν λόγω έθνη είναι εξοικειωμένα, ακολουθώντας επιπλέον τον τρόπο ζωής τους ώστε να τον κάνει καλύτερο και να ερμηνεύσει τον άγριο χαρακτήρα τους και να καταπραΰνει τη δύσκολη ψυχική τους διάθεση αν τα έκανε όλα αυτά θα τον κατηγορούσαν; ε θα έπρεπε μήπως να θαυμάσουν την σοφία του, αφού με μια ελαφριά βελτίωση της εμφάνισής του κατάφερε να γίνει δημοφιλής και αγαπητός σ ολόκληρη την Ασία, νικώντας με τα όπλα και κυριαρχώντας πρώτα στα σώματα των Ασιατών κι ύστερα παίρνοντας με το μέρος του τις ψυχές τους, επειδή απλώς υιοθέτησε τη στολή τους; [ ] Πλούταρχος, Περί της Αλεξάνδρου Τύχης ή Αρετής, Ι. 8.

13 Κριτική Αρριανού στον Αλέξανδρο 3δ. Εμένα προσωπικά δε μου αρέσει καθόλου αυτή η σκληρή τιμωρία του Βήσσου θεωρώ ότι ο ακρωτηριασμός είναι βαρβαρότητα και συμφωνώ ότι ο Αλέξανδρος ζήλεψε το μηδικό και τον περσικό πλούτο και τη διαφορετική ζωή που περνούσαν οι Πέρσες βασιλιάδες από τους υπηκόους τους. Ακόμη, δε μου άρεσε καθόλου ότι αυτός, ο απόγονος του Ηρακλή, φορούσε μηδική αντί για μακεδονική εσθήτα και το ότι δεν ντράπηκε να αλλάξει αυτός, ο νικητής, το στέμμα που πάντα φορούσε με την τιάρα των νικημένων Περσών. Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, 4.7.

14 Θετική κριτική Πλουτάρχου στον Αλέξαδνρο για τους μικτούς γάμους 4. [ ] Όμως θα μπορούσα, νομίζω, με ευχαρίστηση να γίνω θεατής της μεγάλης εκείνης και ιερής γαμήλιας τελετουργίας, όταν σε μια σκηνή με χρυσωμένο όροφο συγκέντρωσε, στην εστία και σε τραπέζι κοινό, εκατό Περσίδες νύφες και εκατό γαμπρούς Μακεδόνες και Έλληνες. Ο ίδιος, φορώντας στεφάνι στο κεφάλι, έψαλε πρώτος τον Υμέναιο, το γαμήλιο άσμα, σαν να τραγουδούσε έναν ύμνο αληθινής αγάπης, φέρνοντας σε ένωση τα μεγαλύτερα και δυνατότερα έθνη, εκείνος γαμπρός μιας μόνης γυναικός, αλλά ταυτόχρονα συνοδός σε όλες τις νύφες και πατέρας και προστάτης τους, ένωσε όλους σε ζεύγη με τα δεσμά του γάμου. Ευχαρίστως τότε θα μπορούσα να πω, «Ω βάρβαρε και ανόητε Ξέρξη, που μάταια καταπονήθηκες πολύ να γεφυρώσεις τον Ελλήσποντο, έτσι οι μυαλωμένοι βασιλείς συνδέουν την Ασία με την Ευρώπη, χωρίς ξύλα, χωρίς σχεδίες ούτε με άψυχα και ασυμπαθή δεσμά, αλλά ενώνοντας τα έθνη με έρωτα νόμιμο και σωστούς γάμους και αμοιβαία ευχαρίστηση, που καταλήγει σε παιδιά». Πλούταρχος, Περί της Αλεξάνδρου Τύχης ή Αρετής, Ι.7

15 Συμπόσιο με τον Αλέξανδρο Ελλήνων και Ασιατών 5. Και ο Αλέξανδρος πρόσφερε γι αυτά θυσία στους θεούς στους οποίους συνήθιζε (να θυσιάζει) και έκανε γενικό συμπόσιο, στο οποίο και ο ίδιος παρακάθισε και παρακάθισαν όλοι, οι Μακεδόνες πλάι του, στη συνέχεια οι Πέρσες και κατόπιν τα άλλα έθνη όσοι ξεχώριζαν για το αξίωμά τους ή για κάποια άλλη αρετή, και από τον ίδιο κρατήρα αντλώντας κρασί και αυτός και οι γύρω του έκαναν τις ίδιες σπονδές, ενώ έκαναν την αρχή οι Έλληνες μάντεις και οι Μάγοι. Και ο Αλέξανδρος ευχόταν και τα άλλα αγαθά σε όλους, ομόνοια και συμμετοχή στη διοίκηση του κράτους για Μακεδόνες και Πέρσες.Λέγεται δε ότι όσοι έλαβαν μέρος στο συμπόσιο ήταν εννέα χιλιάδες και όλοι αυτοί έκαναν την ίδια σπουδή και έπειτα έψαλλαν τον πολεμικό ύμνο. Αρριανός, Ανάβασις Αλεξάνδρου

16