ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ & ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Transcript

1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ & ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΙΤΛΟ: ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΜΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΣΟΥΜΕΛΕΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ Εργασία υποβληθείσα στο Τμήμα Λογιστικής & Χρηματοοικονομικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών ως μέρος των απαιτήσεων για την απόκτηση Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης ΑΘΗΝΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ, 2012

2 Εγκρίνουμε την εργασία της Τσουμελέα Βασιλικής ΟΝΟΜΑ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΓΚΙΚΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΟΝΟΜΑ ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΤΗ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΣΕΡΑΪΝΑ ΟΝΟΜΑ ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΤΗ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΣΙΟΥΓΛΕ ΓΕΩΡΓΙΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 30 Νοεμβρίου

3 ΒΕΒΑΙΩΣΗ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «Δηλώνω υπεύθυνα ότι η συγκεκριμένη πτυχιακή εργασία για τη λήψη του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στη Λογιστική και Χρηματοοικονομική έχει συγγραφεί από εμένα προσωπικά και δεν έχει υποβληθεί ούτε έχει εγκριθεί στο πλαίσιο κάποιου άλλου μεταπτυχιακού ή προπτυχιακού τίτλου σπουδών, στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό. Η εργασία αυτή έχοντας εκπονηθεί από εμένα, αντιπροσωπεύει τις προσωπικές μου απόψεις επί του θέματος. Οι πηγές στις οποίες ανέτρεξα για την εκπόνηση της συγκεκριμένης διπλωματικής αναφέρονται στο σύνολό τους, δίνοντας πλήρεις αναφορές στους συγγραφείς, συμπεριλαμβανομένων και των πηγών που ενδεχομένως χρησιμοποιήθηκαν από το διαδίκτυο». ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΣΟΥΜΕΛΕΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

4 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΜΕΡΟΣ I ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Γενικά Ορισμοί Γενικοί ορισμοί Λογιστικές εκτιμήσεις Ορισμός λογιστικών εκτιμήσεων Λογιστικός χειρισμός αλλαγής λογιστικών εκτιμήσεων Λογιστική πολιτική Ορισμός λογιστικής πολιτικής Λογιστικός χειρισμός αλλαγής λογιστικής πολιτικής Σφάλματα προηγούμενης χρήσης Ορισμός σφαλμάτων προηγούμενης χρήσης Λογιστικός χειρισμός σφαλμάτων προηγούμενης χρήσης Ορισμός τροποποίησης χρηματοοικονομικών καταστάσεων ΑΙΤΙΕΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Εισαγωγή Αιτίες τροποποιήσεων χρηματοοικονομικών καταστάσεων ΟΙ ΣΥΝΗΘΕΣΤΕΡΟΙ ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΕ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΝΟΔΕΥΟΥΝ ΤΗΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Γνωστοποιήσεις σχετικά με την αλλαγή λογιστικής πολιτικής Τροποποιήσεις σχετικά με τη διόρθωση σφαλμάτων προηγούμενων περιόδων Γνωστοποιήσεις σχετικά με την αλλαγή λογιστικής εκτίμησης

5 ΜΕΡΟΣ II ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Οι ανεξάρτητες μεταβλητές του υποδείγματος ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Επιλογή δείγματος Στατιστικά στοιχεία δείγματος Στατιστικά στοιχεία εξαρτημένης μεταβλητής Στατιστικά στοιχεία ανεξάρτητων μεταβλητών ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΝΟΨΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 - 6 -

7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι τροποποιήσεις των χρηματοοικονομικών καταστάσεων αποτελούν ένα ζήτημα που κερδίζει διαρκώς έδαφος στο ενδιαφέρον της οικονομικής επιστημονικής κοινότητας. Τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των τροποποιημένων οικονομικών καταστάσεων εμφανίζει σημαντική αύξηση παγκοσμίως, επιφέροντας αξιοσημείωτες επιπτώσεις στις εταιρείες. Στην παρούσα εργασία, αρχικά πραγματοποιείται μία θεωρητική επισκόπηση των τροποποιήσεων των οικονομικών καταστάσεων. Επιχειρούμε να ορίσουμε την έννοια του όρου τροποποίηση χρηματοοικονομικών καταστάσεων, αλλά και να παρουσιάσουμε ποιοι είναι οι λόγοι και οι αιτίες που οδήγησαν τις εταιρείες να αναδιατυπώσουν τα χρηματοοικονομικά τους στοιχεία. Εκτός του αντικείμενου μελέτης μας δε θα μπορούσαν να είναι φυσικά και οι συνέπειες που επιφέρει μία τέτοια εταιρική επιλογή. Ακόμα, παρουσιάζονται οι απαιτούμενες γνωστοποιήσεις που πρέπει να συνοδεύουν μία τροποποίηση, σύμφωνα με το Διεθνές Πρότυπο Χρηματοοικονομικής Αναφοράς 8. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας πραγματοποιείται μία εμπειρική ανάλυση, η οποία εξετάζει τη σχέση ανάμεσα στην πιθανότητα τροποποίησης των οικονομικών καταστάσεων της εταιρείας και σε διάφορα, ποιοτικά κυρίως, χαρακτηριστικά της εταιρείας. Τα χαρακτηριστικά που επιλέξαμε να εξετάσουμε είναι ο κλάδος δραστηριότητας της εταιρείας, η ελεγκτική εταιρεία της οικονομικής οντότητας, το είδος της γνώμης του ελεγκτή κατά την προηγούμενη οικονομική περίοδο, η φύση των χρηματοοικονομικών αποτελεσμάτων της εταιρείας κατά την προηγούμενη οικονομική χρήση, το μέγεθος της εταιρείας, η χρηματοοικονομική μόχλευση της εταιρείας, οι συσσωρευμένες αποδόσεις της εταιρείας και η εμφάνιση της οικονομικής κρίσης στον ελλαδικό χώρο. Ο παραπάνω έλεγχος πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ενός γραμμικού υποδείγματος, το οποίο μέσω της παλινδρόμησης μας βοήθησε να εντοπίσουμε ποιο από τα παραπάνω εταιρικά χαρακτηριστικά είναι στατιστικά σημαντικά για την εκτίμηση της πιθανότητας τροποποίησης των χρηματοοικονομικών καταστάσεων

8 Τελειώνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά, τον επιβλέποντα καθηγητή μου, κύριο Δημήτρη Γκίκα, για την υποστήριξη και την άψογη συνεργασία που μου παρείχε καθ όλη τη διάρκεια της εκπόνησης της διπλωματικής μου εργασίας

9 ΜΕΡΟΣ I ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ - 9 -

10 - 10 -

11 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ 1.1 Γενικά Οι γενικά αποδεκτές λογιστικές αρχές αποτελούν λογιστικούς κανόνες και διαδικασίες που έχουν σχεδιαστεί ώστε να διασφαλιστούν η ομοιομορφία και η ακρίβεια των χρηματοοικονομικών καταστάσεων των εταιρειών. Το πλαίσιο που απαρτίζεται από τα λογιστικά πρότυπα στηρίζεται σε μία βασική αρχή, την αρχή της αποκάλυψης. Οι επιχειρήσεις είναι υποχρεωμένες να δημοσιοποιούν μία ακριβή εικόνα των χρηματοοικονομικών αποτελεσμάτων τους και της οικονομικής τους κατάστασης, χρησιμοποιώντας τόσο λέξεις όσο και αριθμούς. Τα σημαντικότερα ποσά παρουσιάζονται στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις των εταιρειών, οι οποίες πρέπει να συνάδουν με τα λογιστικά πρότυπα. Τα τελευταία χρόνια, ένα νέο πιο αυστηρό καθεστώς εταιρικής διακυβέρνησης, λογιστικών αρχών και χρηματοοικονομικής αναφοράς έχει αρχίσει να εφαρμόζεται παγκοσμίως, με τη συνθήκη Sarbanes Oxley να αποτελεί την πιο επίσημη επιβεβαίωση της παραπάνω τάσης. Η κατάσταση, αυτή, αποτελεί απόρροια των μεγάλων οικονομικών σκανδάλων που έκαναν την εμφάνισή τους τα τελευταία έτη (π.χ. Enron), καθώς και της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Οι νομικοί και οικονομικοί σύμβουλοι των εταιρειών ασχολούνται πολύ ενεργά με το νέο αυτό καθεστώς, που έχει οδηγήσει τόσο σε βελτίωση, όσο και σε αύξηση των απαιτούμενων χρηματοοικονομικών αναφορών. Ωστόσο, μία σημαντική συνέπεια της παραπάνω προσπάθειας είναι η σημαντική αύξηση του αριθμού τροποποιήσεων των χρηματοοικονομικών καταστάσεων. Για πολλούς η λογιστική αποτελεί μία επιστήμη άμεσα συνυφασμένη με την ακρίβεια. Όμως, η δραστηριότητα των εταιρειών παρουσιάζει ιδιαίτερη πολυπλοκότητα, καθιστώντας υπερβολικά δύσκολο αν όχι ανέφικτο για τη διοίκηση να συλλέξει μη επεξεργασμένα στοιχεία και να τα μετατρέψει με απλοϊκό τρόπο σε ένα σύνολο από ακριβείς οικονομικές καταστάσεις σύμφωνα με τις γενικά αποδεκτές λογιστικές αρχές και τους κανόνες της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς

12 Η διοίκηση αναγκάζεται συχνά να προβεί σε εκτιμήσεις που αφορούν τα δεδομένα. Ακόμα, οι ορκωτοί ελεγκτές καλούνται να σχηματίσουν τις δικές τους εκτιμήσεις σύμφωνα με τα δεδομένα, αλλά και να ελέγξουν τις εκτιμήσεις και τις αναλύσεις της διοίκησης μέσα από διαδικασίες δοκιμών και επαλήθευσης. Ο ρόλος των ελεγκτών έγκειται στην προσπάθεια πρόληψης σφαλμάτων, ή έστω στην αποφυγή ενσωμάτωσής τους στις δημοσιευμένες οικονομικές καταστάσεις των εταιρειών. Όμως η πολύπλοκη φύση των συναλλαγών των εταιρειών δεν αποτελεί τη μόνη ερμηνεία για την τροποποίηση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων. Μία άλλη γενεσιουργός αιτία αποτελεί η προσπάθεια χειραγώγησης των χρηματοοικονομικών αποτελεσμάτων από τη διοίκηση. Τα παραπάνω επαληθεύονται από το γεγονός ότι οι βασικότεροι τομείς εμφάνισης τροποποιήσεων αποτελούν η αναγνώριση εσόδων και εξόδων, ο λογιστικός χειρισμός των εξαγορών και συγχωνεύσεων, καθώς και η λογιστική αντιμετώπιση των αποθεμάτων. Πρόκειται για τομείς όπου οι εκτιμήσεις της διοίκησης είναι απαραίτητες, αλλά γίνονται συχνά στόχος για απάτη. Παρ όλα αυτά, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία (Hennes, Leone και Miller 2007), η πλειοψηφία των τροποποιήσεων προέρχεται από λογιστικά σφάλματα και όχι από απάτες. Ο στόχος της συνθήκης Sarbanes Oxley είναι η καλύτερη και η πληρέστερη επάνδρωση των ομάδων κατάρτισης των χρηματοοικονομικών καταστάσεων των εταιρειών. Eχει παρατηρηθεί ότι μετά τη θέσπιση της παραπάνω συνθήκης, εταιρείες με αδύναμα τμήματα λογιστηρίου και εσωτερικού ελέγχου έχουν βελτιωθεί σημαντικά. Σε γενικές γραμμές, πλέον υπάρχουν περισσότερα άτομα σε μία εταιρεία που ασχολούνται με τον εσωτερικό έλεγχο και οι ορκωτοί ελεγκτές είναι πιο αυστηροί κατά την εκτίμηση των ευρημάτων ελέγχου. Όπως, λοιπόν, είναι αναμενόμενο, όσα περισσότερα άτομα εξετάζουν την ύπαρξη προβλημάτων στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες εντοπισμού κάποιου λογιστικού σφάλματος. Οι εταιρείες, προκειμένου να αποφύγουν το ενδεχόμενο τροποποίησης των οικονομικών τους καταστάσεων επανδρώνουν όσο καλύτερα μπορούν τις ομάδες κατάρτισης των οικονομικών καταστάσεων και προσπαθούν να διασφαλίσουν ότι υπάρχουν όλοι οι απαραίτητοι πόροι για την εύλογη παρουσίαση της χρηματοοικονομικής κατάστασης της επιχείρησης. Δεδομένου του αυστηρότερου

13 καθεστώτος που επικρατεί τόσο τα διοικητικά συμβούλια, όσο και οι ελεγκτικές επιτροπές αντιμετωπίζουν τα πρότυπα χρηματοοικονομικής αναφοράς με υψηλότερο επίπεδο σοβαρότητας. Επιπρόσθετα έχει παρατηρηθεί ότι οι διευθύνοντες σύμβουλοι και οι οικονομικοί διευθυντές αφιερώνουν πλέον περισσότερο χρόνο και προσοχή στην κατάρτιση χρηματοοικονομικών καταστάσεων. 1.2 Ορισμοί Οι οικονομικοί και λογιστικοί όροι που εμπλέκονται στη μελέτη των τροποποιήσεων είναι ιδιαιτέρως πολύπλοκοι και διαχωρίζονται από λεπτές διαχωριστικές νοηματικές γραμμές. Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τόσο τη φύση των αναδιατυπώσεων όσο τα αίτια, τις συνέπειες και τους λογιστικούς χειρισμούς που αυτές συνεπάγονται, θεωρήσαμε σκόπιμο να παρουσιάσουμε ορισμένες θεμελιώδεις λογιστικές έννοιες Γενικοί ορισμοί Σημαντικές παραλείψεις ή ανακρίβειες Οποιοδήποτε οικονομικό στοιχείο μπορεί να επηρεάσει τις αποφάσεις των χρηστών της χρηματοοικονομικής πληροφόρησης, είτε μέσω της απουσίας του, είτε λόγω της μη ορθής παρουσίασης του στις οικονομικές καταστάσεις, ανήκει στην παραπάνω κατηγορία. Η σημαντικότητα αποτελεί κάτι υποκειμενικό και αξιολογείται κάθε φορά σύμφωνα με τις επικρατούσες συνθήκες. Συνήθη κριτήρια σημαντικότητας αποτελούν η φύση ή/και το μέγεθος της έλλειψης και της παράλειψης. Αναδρομική εφαρμογή Πολλές φορές η αλλαγή μίας λογιστικής πολιτικής απαιτεί την αναδρομική της εφαρμογή. Αυτό σημαίνει, ότι η πολιτική αυτή πρέπει να εφαρμοστεί σε λογιστικά γεγονότα και σε λογιστικές συναλλαγές σαν να εφαρμοζόταν από πάντα, επιφέροντας τις απαραίτητες αλλαγές σε οικονομικά στοιχεία προηγούμενων χρήσεων

14 Αναδρομική αναδιατύπωση Πρόκειται για διόρθωση των στοιχείων των χρηματοοικονομικών καταστάσεων μίας εταιρείας, η οποία σχετίζεται συνήθως με κάποια λογιστική εκτίμηση ή αποτίμηση και τις απαραίτητες γνωστοποιήσεις χρηματοοικονομικής αναφοράς. Η πρακτική, αυτή, έχει ως στόχο την παρουσίαση λογιστικών στοιχείων προηγούμενων περιόδων, σαν να μην είχε πραγματοποιηθεί ο λανθασμένος λογιστικός χειρισμός. Μελλοντική εφαρμογή Μία αλλαγή στις λογιστικές εκτιμήσεις και πολιτικές έχει μελλοντική εφαρμογή όταν ο λογιστικός χειρισμός που υποδεικνύουν τα πρότυπα χρησιμοποιείται κατά την επεξεργασία των οικονομικών γεγονότων από την ημερομηνία αλλαγής στην τρέχουσα οικονομική χρήση αλλά και στις επόμενες οικονομικές περιόδους. Δηλαδή, τα δημοσιευμένα στοιχεία προγενέστερων περιόδων δεν επηρεάζονται από την παραπάνω εφαρμογή. Ανέφικτη εφαρμογή Όταν μία εταιρεία δεν μπορεί να εκτιμήσει με εύλογο και αντικειμενικό τρόπο τα αποτελέσματα μίας απαίτησης ενός Διεθνούς Προτύπου Χρηματοοικονομικής Αναφοράς, η εφαρμογή του συγκεκριμένου προτύπου στην εταιρεία θεωρείται ανέφικτη. Σε σύνδεση με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, μία αναδρομική εφαρμογή σε λογιστικές πολιτικές ή μία αναδρομική αναδιατύπωση των οικονομικών στοιχείων θεωρείται μη δυνατή αν συντρέχει κάποιος από τους παρακάτω λόγους: Οι συνέπειες από την αναδρομική εφαρμογή δεν μπορούν να προσδιοριστούν εύλογα Υποθέσεις σχετικά με τις προθέσεις της διοίκησης σε εκείνες τις περιόδους είναι απαραίτητες για την αναδρομική εφαρμογή ή την αναδρομική αναδιατύπωση Αντικειμενική πληροφόρηση σχετικά με εκτιμήσεις ποσών προηγούμενων περιόδων, σχετικά με τις συνθήκες που υπήρχαν κατά τις ημερομηνίες αναγνώρισης, αποτίμησης και γνωστοποίησης των ποσών αυτών, δεν είναι διαθέσιμη

15 1.2.2 Λογιστικές εκτιμήσεις Ορισμός λογιστικών εκτιμήσεων Πολλές φορές η διοίκηση μίας εταιρείας δεν μπορεί να είναι βέβαιη για την αποτίμηση ενός ποσού που πρέπει να αναγνωριστεί στις οικονομικές καταστάσεις. Στο σημείο, αυτό, γίνεται χρήση των λογιστικών εκτιμήσεων. Η χρήση των λογιστικών εκτιμήσεων είναι συνηθέστερη για την αποτίμηση των παρακάτω λογαριασμών: Επισφαλείς πελάτες Απαξίωση αποθεμάτων Εύλογη αξία χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού ή των υποχρεώσεων Ωφέλιμη ζωή και τρόπος ανάλωσης οικονομικών οφελών των αποσβέσιμων στοιχείων του ενεργητικού Υποχρεώσεις από εγγυήσεις Η διοίκηση προβαίνει σε λογιστικές εκτιμήσεις χρησιμοποιώντας την κρίση της σε συνδυασμό με τις διαθέσιμες πληροφορίες κατά την ημερομηνία κατάρτισης των χρηματοοικονομικών καταστάσεων. Ωστόσο, πολλές φορές οι εκτιμήσεις υπόκεινται σε επισκόπηση και αναθεώρηση. Το γεγονός, αυτό, είναι πολύ λογικό αφού οι συνθήκες στις οποίες στηρίχθηκε μία εκτίμηση μπορεί ενδεχομένως να έχουν μεταβληθεί, είτε λόγω εμπειρίας, είτε λόγω νέων πληροφοριών. Μία αλλαγή λογιστικής εκτίμησης δεν αποτελεί διόρθωση σφάλματος, δεδομένου ότι οι λογιστικές εκτιμήσεις δε συνδέονται με λογιστικά γεγονότα του παρελθόντος Λογιστικός χειρισμός αλλαγής λογιστικών εκτιμήσεων Στην περίπτωση αλλαγής μίας λογιστικής εκτίμησης, το Διεθνές Πρότυπο Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης 8 ορίζει τις ενέργειες που πρέπει να

16 ακολουθήσει η εταιρεία. Ο απαιτούμενος λογιστικός χειρισμός σύμφωνα με το πρότυπο αυτό αναφέρεται παρακάτω. Τα χρηματοοικονομικά αποτελέσματα μίας εταιρείας, είτε είναι κέρδη, είτε ζημιές, πρέπει να επηρεάζονται από τη μεταβολή μίας λογιστικής εκτίμησης ως εξής: Την περίοδο στην οποία έγινε η μεταβολή, αν η μεταβολή επιδρά μόνο στην περίοδο αυτή Την περιόδο στην οποία έγινε η μεταβολή καθώς και των μελλοντικών περιόδων, αν η μεταβολή αυτή επιδρά και στις μελλοντικές περιόδους. Ωστόσο, θα πρέπει να ελέγχεται αν η αλλαγή μίας λογιστικής εκτίμησης επιφέρει αλλαγές στα στοιχεία του ενεργητικού, των υποχρεώσεων ή των ιδίων κεφαλαίων. Στην περίπτωση αυτή, οποιαδήποτε μεταβολή θα πρέπει να αναγνωρίζεται στις Οικονομικές Καταστάσεις - Οικονομική Θέση - προσαρμόζοντας το υπόλοιπο του σχετικού στοιχείου κατά την περίοδο της αλλαγής (π.χ. το ύψος επισφαλών απαιτήσεων). Ακόμα, οι αλλαγές των στοιχείων της Οικονομικής Θέσης πολλές φορές επιφέρουν μεταβολές στα στοιχεία της Κατάστασης Αποτελεσμάτων Χρήσης. Στην περίπτωση αυτή ακολουθείται η πρακτική που αναλύθηκε παραπάνω. Το αποτέλεσμα, λοιπόν, της μεταβολής που σχετίζεται με την τρέχουσα περίοδο, θα αναγνωρίζεται ως έσοδο ή έξοδο της τρέχουσας περιόδου. Το αποτέλεσμα για τις επόμενες περιόδους θα αναγνωρίζεται στις αντίστοιχες μελλοντικές περιόδους. Προκειμένου να αποσαφηνιστούν οι παραπάνω λογιστικοί χειρισμοί παραθέτουμε δύο παραδείγματα. Μία μεταβολή στην εκτίμηση του ποσού των αποθεμάτων επιδρά μόνο στην τρέχουσα περίοδο (περίοδο στην οποία γίνεται η μεταβολή), με συνέπεια το αποτέλεσμα της μεταβολής να συμπεριλαμβάνεται στον προσδιορισμό των αποτελεσμάτων της τρέχουσας περιόδου. Μια μεταβολή όμως, στην εκτίμηση της ωφέλιμης ζωής ενός πάγιου στοιχείου ενεργητικού, επιδρά στις αποσβέσεις τόσο της τρέχουσας περιόδου κατά τη διάρκεια της εναπομένουσας ωφέλιμης ζωής του στοιχείου αυτού. Επομένως, θα επηρεαστούν και τα αποτελέσματα μεταγενέστερων οικονομικών χρήσεων

17 Πολλές φορές, οι εταιρείες δεν είναι σε θέση να διακρίνουν αν μία αλλαγή προκύπτει ως συνέπεια της μεταβολής μίας λογιστικής πολιτικής ή μίας στρατηγικής. Στην περίπτωση αυτή, η εταιρεία θα πρέπει να θεωρεί ότι πρόκειται για αλλαγή λογιστικής εκτίμησης. Η φύση και το ποσό της μεταβολής μιας λογιστικής εκτίμησης που έχει ουσιώδη επίδραση στην τρέχουσα περίοδο ή που αναμένεται να έχει ουσιώδη επίδραση και στις επόμενες περιόδους, πρέπει να γνωστοποιείται. Αν είναι πρακτικά αδύνατο να προσδιοριστεί το παραπάνω ποσό, το γεγονός αυτό πρέπει να γνωστοποιείται Λογιστική πολιτική Ορισμός λογιστικής πολιτικής Μία εταιρεία ακολουθεί συγκεκριμένες αρχές, παραδοχές, κανόνες και πρακτικές για την κατάρτιση και την παρουσίαση των οικονομικών της καταστάσεων, οι οποίες αποτελούν τις λογιστικές πολιτικές. Συνήθως οι πολιτικές αυτές υπαγορεύονται από κάποιο Διεθνές Πρότυπο Χρηματοοικονομικής Αναφοράς ή τη διερμηνεία του. Σε περίπτωση, όμως, που η εταιρεία κληθεί να επεξεργαστεί ένα λογιστικό γεγονός για το οποίο δεν υπάρχει πρόβλεψη σε κάποιο πρότυπο, η εταιρεία θα πρέπει να ανατρέξει σε λογιστικές πολιτικές που διέπουν παρόμοια λογιστικά γεγονότα. Η συνέπεια στις λογιστικές πολιτικές και η συγκρισιμότητα των οικονομικών καταστάσεων αποτελούν δύο πολύ σημαντικά στοιχεία, απαραίτητα για την ορθή λήψη αποφάσεων από τους χρήστες της χρηματοοικονομικής πληροφόρησης. Τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης, προκειμένου να προασπίσουν τα παραπάνω στοιχεία επιτρέπουν αλλαγές σε λογιστικές πολιτικές στις παρακάτω περιπτώσεις: Όταν η αλλαγή αυτή υπαγορεύεται από κάποιο πρότυπο Η αλλαγή θα οδηγήσει σε μία πιο αξιόπιστη παρουσίαση της οικονομικής εικόνας της επιχείρησης. Η παρουσίαση συνίσταται από την απεικόνιση της

18 Οικονομικής Θέσης, των Αποτελεσμάτων Χρήσης και των Ταμειακών Ροών της εταιρείας με πιο ακριβή και αξιόπιστο τρόπο Λογιστικός χειρισμός αλλαγής λογιστικής πολιτικής Το Διεθνές Πρότυπο Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης 8 σε περίπτωση αλλαγής κάποιας λογιστικής πολιτικής ορίζει την αναδρομική εφαρμογή της αλλαγής αυτής από το σημείο της αρχικής εφαρμογής της πολιτικής. Στην περίπτωση της αναδρομικής εφαρμογής, η επιχείρηση θα πρέπει να αναπροσαρμόζει το υπόλοιπο έναρξης όλων των στοιχείων των Ιδίων Κεφαλαίων, από την περίοδο που παρουσιάζονται οι λογιστικές πληροφορίες που επηρεάστηκαν και κυρίως του λογαριασμού Κέρδη εις νέον. Θα πρέπει, επίσης, να αναπροσαρμόζονται και τα ανάλογα ποσά της συγκριτικής πληροφόρησης για κάθε προγενέστερη περίοδο που παρουσιάζεται λογιστική πληροφόρηση, ως η νέα λογιστική πολιτική να εφαρμοζόταν από πάντα. Ακόμα, κατά την περίοδο πραγματοποίησης της αλλαγής απαιτείται και η παρουσίαση της Κατάστασης Οικονομικής Θέσης της περιόδου που αποτελεί την πρώτη περίοδο εφαρμογής της πολιτικής αυτής. Όμως, η αναδρομική εφαρμογή της αλλαγής μίας λογιστικής πολιτικής δεν αποτελεί έναν εύκολο λογιστικό χειρισμό και πολλές φορές η υλοποίηση της δεν είναι εφικτή. Όταν η επίδραση της αλλαγής πολιτικής στην τρέχουσα αλλά και σε προγενέστερες περιόδους δεν μπορεί να καταμετρηθεί εύλογα, τότε η αναδρομική της εφαρμογή καθίσταται σαφώς ανέφικτη. Όταν μία εταιρεία δεν μπορεί να προσδιορίσει τις επιδράσεις που αφορούν στην αναδρομική εφαρμογή της αλλαγής σε μία ή περισσότερες περιόδους, η επιχείρηση θα εφαρμόσει τη νέα λογιστική πολιτική στα υπόλοιπα έναρξης των στοιχείων του ενεργητικού και των υποχρεώσεων κατά την πρώτη περίοδο που είναι εφικτή η αναδρομική εφαρμογή και η οποία μπορεί να είναι η τρέχουσα περίοδος. Αν όμως είναι ανέφικτο να προσδιοριστεί η σωρευτική επίδραση της αλλαγής της λογιστικής πολιτικής από την ημερομηνία έναρξης της τρέχουσας περιόδου μέχρι τις

19 προηγούμενες περιόδους που αυτή αφορά, τότε η επιχείρηση θα πρέπει να αναπροσαρμόσει τη συγκριτική πληροφόρηση που αφορά στην εφαρμογή της νέας λογιστικής πολιτικής, από την πρώτη περίοδο κατά την οποία κάτι τέτοιο καθίσταται εφικτό και μετέπειτα Σφάλματα προηγούμενης χρήσης Ορισμός σφαλμάτων προηγούμενης χρήσης Τα παραπάνω σφάλματα αναφέρονται σε λανθασμένους λογιστικούς χειρισμούς προηγούμενων χρήσεων, που όμως έγιναν αντιληπτοί στην τρέχουσα χρήση. Οι χειρισμοί αυτοί αφορούν συνήθως παραλείψεις και μη ορθή απεικόνιση λογιστικών γεγονότων και μπορεί να επηρεάζουν τις οικονομικές καταστάσεις περισσοτέρων της μίας χρήσης. Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι η διόρθωση σφαλμάτων προηγούμενων περιόδων διαφέρει από την αλλαγή λογιστικών εκτιμήσεων. Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για σφάλμα που έχει διεισδύσει στις καταστάσεις και πρέπει να διορθωθεί. Αντίθετα, η αλλαγή μίας λογιστικής εκτίμησης δε σημαίνει ότι η προηγούμενη εκτίμηση ήταν εσφαλμένη, αλλά ότι οι συνθήκες υπολογισμού της μεταβλήθηκαν και επομένως θα πρέπει να διενεργηθεί η εκτίμηση σε νέα βάση Λογιστικός χειρισμός σφαλμάτων προηγούμενης χρήσης Όταν μία εταιρεία ανακαλύπτει ότι στις οικονομικές καταστάσεις προγενέστερων οικονομικών περιόδων έχει παρεισφρήσει κάποιο λογιστικό σφάλμα, θα πρέπει να τις τροποποιήσει, προχωρώντας σε αναδρομική εφαρμογή της διόρθωσής τους. Πιο συγκεκριμένα, τα κονδύλια των χρηματοοικονομικών καταστάσεων που πρέπει να αναδιατυπωθούν, μετά την αποκάλυψη ύπαρξης σφάλματος είναι τα ακόλουθα: Τα συγκριτικά ποσά των προγενέστερων οικονομικών περιόδων, θέτοντας ως σημείο εκκίνησης την οικονομική χρήση στην οποία εμφανίστηκε το λογιστικό σφάλμα

20 Τα υπόλοιπα έναρξης των λογαριασμών της κατάστασης Οικονομικής Θέσης. Η πρακτική αυτή έχει εφαρμογή στην περίπτωση που το λογιστικό σφάλμα που εντοπίστηκε επηρεάζει τα ποσά προγενέστερων της συγκριτικής περιόδων. Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι οι λογιστικοί χειρισμοί που εφαρμόζονται για τη διόρθωση ενός σφάλματος προγενέστερης οικονομικής περιόδου είναι, αυτοί, που ακολουθούνται στην περίπτωση αλλαγών λογιστικής πολιτικής. Ακόμα, ομοιότητες στο χειρισμό λογιστικών σφαλμάτων προηγούμενης περιόδου και αλλαγή λογιστικής πολιτικής, εντοπίζονται ως προς τον περιορισμό της εφαρμογής της αναδρομικότητας. Συγκεκριμένα, το στοιχείο της αναδρομικότητας δεν μπορεί να εκφραστεί αν είναι ανέφικτο να προσδιοριστεί η επίδραση του λάθους σε κάποια συγκεκριμένη περίοδο ή η συσωρευτική επίδρασή του για τις προγενέστερες περιόδους. Αναλυτικότερα, αν στην αρχή της τρέχουσας οικονομικής χρήσης, ο προσδιορισμός της επίδρασης του λογιστικού σφάλματος στις οικονομικές καταστάσεις δεν καθίσταται εφικτός, η εταιρεία θα προβεί στην τροποποίηση των λογαριασμών της κατάστασης Οικονομικής Θέσης κατά την οικονομική χρήση στην οποία η επίδραση μπορεί να υπολογιστεί εύλογα, ακόμα και αν αυτή η οικονομική χρήση είναι η τρέχουσα. Ωστόσο, αν η εταιρεία στην αρχή της τρέχουσας περιόδου δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει τη σωρευτική επίδραση του λογιστικού σφάλματος σε προγενέστερες περιόδους, τότε η διόρθωση πρέπει να γίνει μελλοντικά, κατά τη συντομότερη ημερομηνία που ένας τέτοιος λογιστικός χειρισμός καθίσταται εφικτός. Σύμφωνα με όσα έχουν ήδη αναφερθεί, οι διορθωτικές πράξεις που εφαρμόζει μία εταιρεία σε περίπτωση λογιστικού σφάλματος έχουν αναδρομική εφαρμογή. Η πρακτική αυτή οδηγεί στους παρακάτω λογιστικούς χειρισμούς: Διόρθωση των συσσωρευμένων χρηματοοικονομικών αποτελεσμάτων που παρουσιάζονται στην κατάσταση Οικονομικής Θέσης και πιο συγκεκριμένα του λογαριασμού «Αποτελέσματα εις νέον». Για να υλοποιηθεί κάτι τέτοιο, πρέπει να προσδιοριστούν οι περίοδοι των οποίων τα αποτελέσματα επηρεάζονται από το λογιστικό σφάλμα, εν συνεχεία τα αποτελέσματα αυτά

21 να υπολογιστούν εκ νέου και τέλος η σωρευτική επίδραση να απεικονιστεί στο υπόλοιπο έναρξης του λογαριασμού «Αποτελέσματα εις νέον». Τροποποίηση της συγκριτικής πληροφόρησης εκτός εάν αυτό είναι πρακτικά αδύνατο. Με την αναδιατύπωση αυτή παρουσιάζονται τα συγκριτικά κονδύλια των περιόδων μετά την προγενέστερη περίοδο και αφού το λάθος έχει διορθωθεί Ορισμός τροποποίησης χρηματοοικονομικών καταστάσεων Όταν μία εταιρεία τροποποιεί τις χρηματοοικονομικές της καταστάσεις, ουσιαστικά αναθεωρεί προγενέστερα δημοσιευμένα στοιχεία, προκειμένου αυτά να απεικονίζουν ακριβέστερα την οικονομική κατάσταση της εταιρείας. Στις σύγχρονες οικονομικές κοινωνίες οι τροποποιήσεις των οικονομικών καταστάσεων έχουν εφαρμογή τόσο σε επίπεδο λογιστικών καταστάσεων Οικονομική Θέση, Κατάσταση Αποτελεσμάτων, Κατάσταση Ταμειακών Ροών, Κατάσταση Μεταβολής Ιδίων Κεφαλαίων - όσο και σε επίπεδο χρηματοοικονομικών αναφορών. Η αναδιατύπωση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων μίας εταιρείας είναι αποτέλεσμα αλλαγής μίας λογιστικής αρχής ή ενός σφάλματος ή μη συμμόρφωσης με τους λογιστικούς κανόνες. Μία τροποποίηση συνήθως περιλαμβάνει έναν νέο έλεγχο και μπορεί να επηρεάσει και τις μελλοντικές οικονομικές καταστάσεις της εταιρείας. Μία εταιρεία αποφασίζει, λοιπόν, να επωμιστεί όλα τα κόστη και τους κινδύνους που συνεπάγεται μία τροποποίηση, συνήθως όταν το σφάλμα ή η ανακρίβεια των οικονομικών καταστάσεων παρουσιάζει υψηλό επίπεδο σημαντικότητας. Άλλωστε έχει αποδειχθεί ότι το επενδυτικό κοινό και οι χρήστες των οικονομικών καταστάσεων σπάνια αντιδρούν θετικά σε αλλαγές που αφορούν τα οικονομικά στοιχεία μίας εταιρείας (Palmrose και Scholz, 2004) η πρώτη εικασία των επενδυτών στο άκουσμα μίας τροποποίησης φαίνεται να είναι η απάτη. Αξιοσημείωτες είναι και οι παρανοήσεις που υπάρχουν στη διεθνή αγορά σχετικά με τις τροποποιημένες οικονομικές καταστάσεις. Πολλοί επενδυτές, εργαζόμενοι, διοικούντες ακόμα και κυβερνητικοί αξιωματούχοι αρχίζουν να αναζητούν τα αίτια των ανακριβειών των οικονομικών καταστάσεων στους ανεξάρτητους ορκωτούς

22 ελεγκτές. Αυτό συμβαίνει, γιατί τις περισσότερες φορές είναι αυτοί ανακαλύπτουν τα σφάλματα και τις παραλείψεις των οικονομικών καταστάσεων. που Επιπλέον, φαίνεται να υπάρχει σύγχυση σχετικά με το ρόλο του ελεγκτή κατά τον έλεγχο των οικονομικών καταστάσεων. Στις μέρες μας, ο σκοπός του ελέγχου των οικονομικών καταστάσεων δεν είναι η ανίχνευση απάτης, αλλά αν οι οικονομικές καταστάσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν οι ελεγκτές διέπονται από ευλογοφάνεια, δηλαδή παρουσιάζουν μία εύλογη εικόνα της εταιρείας (Καραμάνης 2008). Είναι πολύ πιθανό, υπάλληλοι της εταιρείας, οι οποίοι κατέχουν εσωτερική πληροφόρηση, να αποκρύψουν στοιχεία, τα οποία δεν εμπίπτουν στο επίπεδο σημαντικότητας που έχει ορίσει ο ελεγκτής. Θα πρέπει, ακόμα, να αναφερθεί ότι μία τροποποίηση επιφέρει σημαντική πίεση στο τμήμα του λογιστηρίου. Οι δραστηριότητες του τμήματος αυτού τίθενται υπό αμφισβήτηση, ενώ την περίοδο πριν και μετά την τροποποίηση υπάρχει μεγάλη ένταση προκειμένου να εξασφαλιστεί η ακρίβεια των χρηματοοικονομικών καταστάσεων στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο

23 2. ΑΙΤΙΕΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ 2.1 Εισαγωγή Οι τροποποιήσεις των χρηματοοικονομικών καταστάσεων αποτελούν στην πλειοψηφία τους μία σοβαρότατη περίπτωση αποτυχίας εταιρικής αναφοράς, η οποία κλονίζει την εμπιστοσύνη των οικονομικών παραγόντων, ενώ παράλληλα υπονομεύει τις αποφάσεις τους. Η ποιότητα της εταιρικής διακυβέρνησης, της διαχείρισης κινδύνων, καθώς και των συστημάτων συμμόρφωσης με τα προβλεπόμενα πρότυπα είναι εξαιρετικής σημασίας παράγοντες, ώστε να καταστεί ελέγξιμος ο κίνδυνος τροποποίησης σε μία εταιρεία. Υπάρχει εκτεταμένη βιβλιογραφία στον τομέα της λογιστικής και των οικονομικών, στην οποία γίνεται μνεία σε επόμενη ενότητα της παρούσας εργασίας, σχετικά με τις κυριότερες αιτίες τροποποιήσεων των οικονομικών καταστάσεων, όπως η πολυπλοκότητα των συναλλαγών και των λογιστικών αρχών και το ανθρώπινο λάθος. Οι αιτίες αυτές είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τα αποτελέσματα των τροποποιήσεων. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα συνεπειών που έπονται των τροποποιήσεων είναι η αντίδραση των αγορών, μεταβολή στη διοίκηση της εταιρείας, αλλαγές στους όρους χρηματοδότησης της εταιρείας. Τόσο το Συμβούλιο Διεθνών Λογιστικών Προτύπων (International Accounting Standards Board IASB), όσο και το Συμβούλιο Χρηματοοικονομικής Λογιστικής (Financial Accounting Standards Board FASB) σε Ευρώπη και Αμερική υπογραμμίζουν τη σημασία της αξιοπιστίας ως πρωταρχικό ποιοτικό χαρακτηριστικό των χρηματοοικονομικών καταστάσεων, ώστε οι πληροφορίες που ενσωματώνουν να είναι χρήσιμες στους χρήστες τους κατά τη λήψη οικονομικών αποφάσεων. Με τον όρο αξιοπιστία αναφέρονται σε μία επαληθεύσιμη χρηματοοικονομική πληροφόρηση, η οποία αποτυπώνει πιστά τις συναλλαγές και τα γεγονότα που έχουν συμβεί στην εταιρεία. Οι τροποποιήσεις των χρηματοοικονομικών καταστάσεων αποτελούν ουσιαστικά παραδοχή των εταιρειών ότι οι προηγούμενες οικονομικές αναπαραστάσεις δεν ήταν αξιόπιστες. Τέτοια σφάλματα έχουν διάφορες πιθανές αιτίες και επιπτώσεις, οι οποίες

24 εγείρουν ερωτήματα σχετικά με την τεχνογνωσία και την ακεραιότητα των ατόμων που επηρεάζουν την υποβολή εκθέσεων, τη λειτουργία και τη συμμόρφωση με τους κανόνες χρηματοοικονομικής πληροφόρησης της εταιρείας. Τα τελευταία χρόνια, και ειδικά μετά τη συνθήκη Sarbanes Oxley, παρατηρείται σημαντική αύξηση των περιπτώσεων τροποποίησης των χρηματοοικονομικών καταστάσεων, γεγονός που γεννά πολλά ερωτηματικά σχετικά με το γιατί όλο και περισσότερες εταιρείες δυσκολεύονται να παράγουν ακριβείς χρηματοοικονομικές πληροφορίες. Οι εταιρείες αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις κατά την κατάρτιση των οικονομικών καταστάσεων. Για παράδειγμα, οι διαχειριστές της προετοιμασίας των οικονομικών καταστάσεων εργάζονται σε ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον όπου αντιμετωπίζουν πολύπλοκες επιχειρηματικές συναλλαγές, την ανάγκη να συμμορφωθούν με πολύπλοκους λογιστικούς κανόνες και νόμους, την πίεση για τον έλεγχο των εκθέσεων, το κόστος συμμόρφωσης και την παροχή ισχυρών κινήτρων για αποτελέσματα βέλτιστης ποιότητας. Λαμβάνοντας υπ όψη την ποικιλία και το μέγεθος των παραπάνω προκλήσεων, οι αποδέκτες των λογιστικών πληροφοριών έχουν δώσει τεράστια έμφαση στη σημασία ανάπτυξης συστημάτων που διασφαλίζουν την ποιότητα της εταιρικής διακυβέρνησης, της εκτίμησης του κινδύνου και της συμμόρφωσης, ώστε να βοηθηθούν οι επιχειρήσεις να επιτύχουν τους στόχους τους και να εξασφαλιστεί η λογοδοσία μεταξύ των βασικών παραγόντων στη διαδικασία χρηματοοικονομικής πληροφόρησης. Οι τροποποιήσεις πρέπει να πραγματοποιούνται όταν τα παραπάνω συστήματα αποτυγχάνουν, οδηγώντας τις εταιρείες να δημοσιεύουν ετήσιες ή ενδιάμεσες οικονομικές καταστάσεις, οι οποίες δεν είναι σύμφωνες με τις γενικά αποδεκτές λογιστικές αρχές. Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, τονίζει ότι η περίοδος αναμόρφωσης μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από δώδεκα μήνες και αποτελεί μία «σκοτεινή περίοδο», κατά την οποία δημοσιεύονται συνήθως ελάχιστες πληροφορίες για την εταιρεία, δημιουργώντας σημαντικό κόστος στους συντάκτες και τους επενδυτές. Τέλος, οι γενικά αποδεκτές αρχές πρότυπα είναι ένα σύνολο κανόνων που εφαρμόζεται από τις επιχειρήσεις. Οι λόγοι εφαρμογής ποικίλουν, είτε τα πρότυπα αυτά επιβάλλονται από τις εποπτικές αρχές ή τους δανειστές των επιχειρήσεων, είτε εφαρμόζονται οικειοθελώς από την εταιρεία προκειμένου να διασφαλίσει τη

25 συγκρισιμότητα των οικονομικών της στοιχείων με αυτά των ανταγωνιστών. Τα πρότυπα αυτά λοιπόν δε θα μπορούσαν να μην περιέχουν πρόβλεψη σχετικά με το πότε η τροποποίηση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων μίας εταιρείας θεωρείται δικαιολογημένη. Στο Διεθνές Πρότυπο Χρηματοοικονομικής Αναφοράς 8 πραγματοποιείται σχετική μνεία. 2.2 Αιτίες τροποποιήσεων χρηματοοικονομικών καταστάσεων Τα αίτια των τροποποιήσεων ποικίλλουν σημαντικά μεταξύ των διαφόρων περιπτώσεων και η προσπάθεια ορισμού τους είναι πολύ δύσκολη, λαμβάνοντας υπ όψη το διαρκώς μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον. Ωστόσο, κατά την ανασκόπηση σχετικής βιβλιογραφίας (Scholz, 2008) επισημαίνονται οι παρακάτω κύριες αιτίες: Η πολυπλοκότητα των λογιστικών προτύπων και / ή των συναλλαγών Αν και παρατηρείται παγκοσμίως η τάση για εστίαση στην ουσία και όχι στον τύπο των συναλλαγών, με τη δημιουργία προτύπων που δίνουν κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση λογιστικών γεγονότων, αρκετές εταιρείες συνεχίζουν να ταλαιπωρούνται από την τυπολατρία και τη γραφειοκρατία των αρμόδιων φορέων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για τον ελλαδικό χώρο αποτελεί ο Κώδικας βιβλίων και στοιχείων, που επιφορτίζει τους υπευθύνους κατάρτισης των οικονομικών καταστάσεων με πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες. Αδύναμη χρηματοοικονομική πληροφόρηση και έλεγχος Τα σύγχρονα πλαίσια εταιρικής διακυβέρνησης επισημαίνουν τη σημασία της διοίκησης, του διοικητικού συμβουλίου, της επιτροπής λογιστικού ελέγχου, των εσωτερικών ελεγκτών και των εξωτερικών ελεγκτών για την εξασφάλιση της αξιοπιστίας των χρηματοοικονομικών πληροφοριών. Η μη αποτελεσματική εταιρική διακυβέρνηση και ο αδύναμος εσωτερικός έλεγχος αυξάνουν την πιθανότητα

26 ενσωμάτωσης μη ορθής πληροφόρησης στις οικονομικές καταστάσεις της εταιρείας και επαναδιατύπωσής τους. Αύξηση του συντηρητισμού των ορκωτών ελεγκτών και της ελεγκτικής επιτροπής Η συνθήκη Sarbanes Oxley εισήγαγε μία σειρά από νέες απαιτήσεις για τους ελεγκτές. Η αυξημένη νομοθετική ρύθμιση και η νομική έκθεση των ελεγκτών και των ελεγκτικών επιτροπών αποτέλεσαν κίνητρα για να αυξήσουν το συντηρητισμό τους και να επανεξετάζουν πιο ενδελεχώς τις εκτιμήσεις και τις αποφάσεις της διοίκησης κατά την αξιολόγηση των οικονομικών εκθέσεων και ειδικών λογιστικών θεμάτων. Αν και στη χώρα μας η παραπάνω συνθήκη δε χρήζει ευρείας εφαρμογής, η αυξανόμενη τάση για απονομή ευθύνης στους ορκωτούς ελεγκτές, τους έχει οδηγήσει σε υψηλότερα επίπεδα σχολαστικότητας και συντηρητισμού. Αύξηση του επιπέδου ουσιαστικότητας των σφαλμάτων Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται η τάση οι ελεγκτές να μειώνουν τα επίπεδα ανοχής τους σε σφάλματα που περιέχουν οι χρηματοοικονομικές καταστάσεις. Ωστόσο, από αρκετούς έχει εκφραστεί η ανησυχία ότι οι τροποποιήσεις που προκύπτουν από τα υψηλά και ενδεχομένως υπερβολικά επίπεδα ουσιαστικότητας διορθώνουν ανακρίβειες μικρής σημασίας για τους χρήστες των οικονομικών πληροφοριών. Χειραγώγηση των κερδών Η διοίκηση της εταιρείας αντιμετωπίζει τεράστια πίεση από διάφορες ομάδες ενδιαφέροντος (για παράδειγμα μέτοχοι, αναλυτές κ.α.) σχετικά με την επίδοση της εταιρείας. Οι λεγόμενες «γκρίζες ζώνες» των λογιστικών αρχών, δηλαδή σημεία που εμπεριέχουν εκτίμηση της διοίκησης όπως για παράδειγμα πρότυπα που συνδέονται με την αποτίμηση, αποτελούν ευκαιρίες διαχείρισης των κερδών της οικονομικής οντότητας. Τέτοιες ενέργειες είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν σε τροποποιήσεις των χρηματοοικονομικών καταστάσεων

27 Έλλειψη διαφάνειας και πληρότητας των εκθέσεων χρηματοοικονομικής αναφοράς Το σύνθετο περιβάλλον, στο οποίο δραστηριοποιούνται πλέον οι εταιρείες, καθιστά την παροχή γνωστοποιήσεων, οι οποίες είναι πλήρεις, κατανοητές και συνεπείς με τις λογιστικές αρχές, δύσκολη. Για παράδειγμα, σε αρκετές περιπτώσεις οι σημειώσεις στα προσαρτήματα των χρηματοοικονομικών καταστάσεων αποτυγχάνουν να παρέχουν σαφή και επαρκή περιγραφή των δραστηριοτήτων και των πολιτικών που ακολουθεί μία εταιρεία. Το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει στην υπονόμευση αξιόπιστων χρηματοοικονομικών εκθέσεων. Ύπαρξη απάτης Οι μεγαλύτερες απάτες οφείλονται σε σκόπιμες διαστρεβλώσεις των πληροφοριών των χρηματοοικονομικών καταστάσεων των εταιρειών. Οι ανακρίβειες αυτές στηρίζονται στη μη ορθή εφαρμογή του συστήματος χρηματοοικονομικής πληροφόρησης που μπορεί να οδηγήσει σε τροποποίηση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων όταν οι παραπάνω ενέργειες αποκαλυφθούν. Μετά τη δημοσίευση των καταστάσεων τα σφάλματα μπορούν να εντοπιστούν είτε από την ίδια την εταιρεία, είτε από τους ελεγκτές ή άλλες εποπτικές αρχές. Αν το σφάλμα που εντοπίστηκε θεωρηθεί ουσιώδες, τότε οι καταστάσεις πρέπει να διορθωθούν και να δημοσιευτούν εκ νέου στα ενδιαφερόμενα μέρη. Η ουσιαστικότητα ενός σφάλματος εξαρτάται από το κατά πόσο αυτό το σφάλμα επηρεάζει τους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων και τους οδηγεί σε εσφαλμένες αναλύσεις. Αλλαγή σε λογιστικά πρότυπα Πολλές φορές ένα λογιστικό πρότυπο αλλάζει, απαιτώντας παράλληλα και αναδρομική αλλαγή του συγκεκριμένου λογιστικού χειρισμού σε προηγούμενες οικονομικές χρήσεις, προκειμένου να διατηρηθεί η αρχή της συγκρισιμότητας

28 Νομοθετικές αλλαγές Τροποποιήσεις ή αλλαγές σε λογιστικές αρχές και νόμους μπορεί να οδηγήσουν μία εταιρεία σε τροποποίηση προγενέστερων οικονομικών καταστάσεων. Μία επιχείρηση, ανάλογα με τον κλάδο στον οποίο δραστηριοποιείται, το μέγεθός της και τις νομικές της υποχρεώσεις, πρέπει να τηρεί διάφορους κανόνες καταγραφής των συναλλαγών της. Όταν οι παραπάνω κανόνες μεταβάλλονται, η εταιρεία ενδεχομένως να χρειαστεί να αναδιατυπώσει προγενέστερες οικονομικές της καταστάσεις, για να διατηρηθεί η συγκρισιμότητα. Δομικές αλλαγές στην οικονομική οντότητα Εάν μία εταιρεία αλλάζει τον τύπο ιδιοκτησίας ή της δομής της κατά το τρέχον έτος και η αλλαγή αυτή επιδρά στις οικονομικές της εκθέσεις, θα πρέπει να τροποποιηθούν και οι οικονομικές εκθέσεις της συγκριτικής περιόδου, ώστε τυχόν αλλαγές μεταξύ των δύο οικονομικών χρήσεων να αντανακλούν μόνο αλλαγές που σχετίζονται με τη διακύμανση του κύκλου εργασιών της εταιρείας. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναφερθεί η εμπειρική μελέτη που πραγματοποίησαν οι Plumlee και Yohn (2008). Κατά την έρευνά τους εξετάστηκαν περισσότερες από 3700 περιπτώσεις τροποποιήσεων χρηματοοικονομικών καταστάσεων κατά την περίοδο , προκειμένου να εντοπιστούν οι κυριότερες αιτίες αναδιατυπώσεων των οικονομικών καταστάσεων των εταιρειών στην Αμερική. Στην προσπάθειά τους αυτή ταξινόμησαν τις τροποποιήσεις στις ακόλουθες βασικές κατηγορίες: Ουσιώδες εταιρικό σφάλμα Σκόπιμη χειραγώγηση Πολυπλοκότητα συναλλαγής Ιδιαιτερότητα λογιστικού προτύπου Τα αποτελέσματα της έρευνάς τους έδειξαν ότι η πλειοψηφία των τροποποιήσεων που αναλύθηκαν κατά την υπό εξέταση περίοδο αφορούσαν ουσιώδη εσωτερικά εταιρικά σφάλματα

29 3. ΟΙ ΣΥΝΗΘΕΣΤΕΡΟΙ ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΕ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Διεθνείς μελέτες (GAO 2007) παραθέτουν ορισμένα εξειδικευμένα λογιστικά ζητήματα ως τα πιο συχνά συνδεόμενα με τροποποιήσεις χρηματοοικονομικών καταστάσεων. Τέτοιες περιπτώσεις αποτελούν η αναγνώριση δαπανών και εσόδων, η ταξινόμηση των λογαριασμών στις διάφορες κατηγορίες των χρηματοοικονομικών καταστάσεων, με την Κατάσταση Ταμειακών Ροών να κρατάει δεσπόζουσα θέση στις λανθασμένες ταξινομήσεις λογαριασμών, οι ειδικές αμοιβές προσωπικού, για παράδειγμα τα δικαιώματα αγοράς ή πώλησης μετοχών της εταιρείας, οι εκτιμήσεις της διοίκησης σχετικά με την αποτίμηση διαφόρων στοιχείων της εταιρείας, όπως τα αποθεματικά, τα πάγια στοιχεία, οι υποχρεώσεις κ.α. Τέλος, η σύνθετη φύση των συναλλαγών που συνδέονται με συνενώσεις εταιρειών μέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων, καθώς και της αναδιοργάνωσης της δομής των εταιρειών που έπεται των παραπάνω διαδικασιών αποτελεί σημαντικό παράγοντα εμφάνισης τροποποιήσεων των χρηματοοικονομικών καταστάσεων των εμπλεκόμενων εταιρειών. Οι παραπάνω λογιστικοί χειρισμοί παρουσιάζονται παρακάτω αναλυτικότερα. Αναγνώριση εσόδου Σύμφωνα με το Διεθνές Πρότυπο Χρηματοοικονομικής Αναφοράς 18, τα τέσσερα κριτήρια για την αναγνώριση εσόδου είναι: 1. Στοιχεία ότι έχει πραγματοποιηθεί κάποια διευθέτηση, για παράδειγμα μία υπογεγραμμένη σύμβαση, ή μία καθιερωμένη επιχειρηματική πρακτική. 2. Έχει πραγματοποιηθεί η παράδοση του υποκειμένου της σύμβασης, δηλαδή έχει επέλθει η μεταβίβαση κυριότητάς του, γεγονός που αποδεικνύεται από σχετικό παραστατικό. Έχουν παρασχεθεί οι καθοριζόμενες από τη σύμβαση υπηρεσίες και υπάρχουν τα απαραίτητα αποδεικτικά έγγραφα

30 3. Η τιμή του αντικειμένου της σύμβασης είναι σταθερή και μπορεί να προσδιοριστεί από μία υποχρέωση πληρωμής, η οποία συμπεριλαμβάνει τυχόν παραχωρήσεις ή εκπτώσεις. 4. Η είσπραξη του εσόδου θεωρείται ότι θα πραγματοποιηθεί και τα ανεξόφλητα ποσά μπορούν εύλογα να εκτιμηθούν και ο πελάτης διαθέτει τους πόρους για να κάνει την αποπληρωμή. Γενικώς, εάν ένα δυνητικό έσοδο δεν πληροί τα παραπάνω κριτήρια, δε θα πρέπει να αναγνωρίζεται. Συχνές αιτίες τροποποίησης των εσόδων αποτελούν η χρήση λανθασμένων ποσοστών ολοκλήρωσης, οι συναλλαγές με τους παραλήπτες, οι υποχρεώσεις επαναγοράς και η τιμολόγηση. Αναγνώριση εξόδων Η μη ορθή αναγνώριση εξόδων περιλαμβάνει ένα μεγάλο αριθμό λογιστικών χειρισμών. Ο κύριος στόχος της παραπάνω προσπάθειας είναι η παρουσίαση αυξημένων χρηματοοικονομικών αποτελεσμάτων είτε παρουσιάζοντας μειωμένα έξοδα, είτε μετακυλώντας την αναγνώρισή τους σε μελλοντικές περιόδους. Μία κοινή τακτική παρουσίασης μειωμένων εξόδων είναι μέσω των αποθεματικών. Το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα είναι η χειραγώγηση των κερδών, μέσω της αναγνώρισης αυξημένων εξόδων. Στη συνέχεια, εκκαθαρίζονται τα υπερβάλλοντα αποθεματικά με τα έξοδα των επόμενων χρήσεων, ώστε να δημιουργηθεί μία ομαλή ανοδική τάση στα κέρδη της εταιρείας. Άλλοι τρόποι που χρησιμοποιούνται από τις εταιρείες για την υποτίμηση των εξόδων είναι οι ακόλουθοι: Μη ορθή κεφαλαιοποίηση εξόδων ή ζημιών Μη αναγνώριση δεδουλευμένων εξόδων ή ζημιών Υπερεκτίμηση της αξίας των αποθεμάτων τέλους, ώστε να εμφανίζεται μειωμένο το κόστος πωληθέντων Υποεκτίμηση επισφαλών απαιτήσεων Μη αναγνώριση της απομείωσης της αξίας των παγίων στοιχείων

31 Κάθε μία από τις παραπάνω ενέργειες, μπορούν να οδηγήσουν σε αναδιατύπωση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων μίας εταιρείας. Λογιστικά σφάλματα στα Ίδια Κεφάλαια Οι αναδιατυπώσεις των οικονομικών καταστάσεων μίας εταιρείας, όσον αφορά τα Ίδια Κεφάλαια προκύπτουν κυρίως από λανθασμένους λογιστικούς χειρισμούς στα Κέρδη ανά μετοχή, σε παροχές συσχετιζόμενες με την απόδοση της μετοχής της εταιρείας, σε δικαιώματα αγοράς μετοχών, σε δικαιώματα προαίρεσης και σε μετατρέψιμους τίτλους. Εξαιτίας των σκανδάλων που εμφανίστηκαν ως απόρροια των παραπάνω πρακτικών το Διεθνές Συμβούλιο Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης απαιτεί οι εισηγμένες εταιρείες να αποτιμούν το κόστος των υπηρεσιών που λαμβάνουν από τους εργαζομένους και σε αντάλλαγμα των οποίων παρέχουν αποζημιώσεις συσχετιζόμενες με μέσα των Ιδίων Κεφαλαίων. Η αποτίμηση πρέπει να στηρίζεται στην εύλογη αξία της παροχής κατά την ημερομηνία χορήγησής της. Για παράδειγμα, οι εταιρείες είναι υποχρεωμένες, για κάθε δικαίωμα αγοράς που εμφανίζουν στις οικονομικές τους καταστάσεις, να αποδείξουν ότι η εύλογη αξία του έχει υπολογιστεί από κάποιο μοντέλο αποτίμησης. Εσφαλμένη ταξινόμηση των λογαριασμών στις οικονομικές καταστάσεις Η εσφαλμένη ταξινόμηση αναφέρεται σε μη ορθή ομαδοποίηση των στοιχείων της Καθαρής Θέσης, της Κατάστασης Αποτελεσμάτων Χρήσης, της Κατάστασης Ταμειακών Ροών και της Κατάστασης Μεταβολής Ιδίων Κεφαλαίων. Το παραπάνω φαινόμενο εμφανίζεται πιο συχνά στην Κατάσταση Ταμειακών Ροών. Επιμερίζοντας τις ταμειακές ροές μεταξύ των λειτουργικών, επενδυτικών και των χρηματοδοτικών δραστηριοτήτων δεν επηρεάζεται η συνολική καθαρή ταμειακή ροή, αλλά επηρεάζεται η ισορροπία μεταξύ των τριών κατηγοριών. Ωστόσο, η παραπάνω ενέργεια είναι ιδιαιτέρως σημαντική, αφού οι αναλυτές και οι επενδυτές χρησιμοποιούν την Κατάσταση Ταμειακών Ροών, για να αξιολογήσουν την

32 ποιότητα των κερδών μίας εταιρείας. Πιο συγκεκριμένα από την παραπάνω κατάσταση γίνεται αντιληπτή η ρευστότητα που δημιουργεί η εταιρεία προκειμένου να υποστήριξει τη λειτουργική της δραστηριότητα. Εάν οι ταμειακές ροές μίας εταιρείας από τις λειτουργικές της δραστηριότητες είναι σημαντικά χαμηλότερες από τα κέρδη της, αποτελεί μία σημαντική ένδειξη για ανησυχία σχετικά με την απόδοση της εταιρείας και την ποιότητα των κερδών της

33 4. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Ο ακριβής εντοπισμός των συνεπειών των χρηματοοικονομικών τροποποιήσεων δεν είναι μία διαδικασία εύκολη, δεδομένου της δυσκολίας ελέγχου των λοιπών παραγόντων που επηρεάζουν την οικονομική οντότητα κατά την περίοδο εμφάνισης των τροποποιήσεων, όπως για παράδειγμα οι ιδιαιτερότητες της εταιρείας και ο κλάδος στον οποίο δραστηριοποιείται. Ωστόσο, στη διεθνή βιβλιογραφία γίνεται αναφορά σε κάποιες τάσεις σχετικά με τις επιπτώσεις αναδιατύπωσης των χρηματοοικονομικών καταστάσεων των εταιρειών. Για παράδειγμα, συνήθως οι επενδυτές αντιδρούν αρνητικά, όταν οι εταιρείες τροποποιούν της χρηματοοικονομικές τους καταστάσεις. Οι διάφορες μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί στο συγκεκριμένο τομέα δείχνουν σταθερά αρνητική αντίδραση της αγοράς την περίοδο τροποποίησης των οικονομικών στοιχείων (Palmrose, Richardson και Scholz, 2004). Αυτό οφείλεται στις μεγάλες ζημιές που έχουν υποστεί οι επενδυτές λόγω τροποποίησης δημοσιευμένων καταστάσεων (Levitt, 2000). Ωστόσο, το μέγεθος και η δύναμη της αντίδρασης φαίνεται να επηρεάζονται και να εξαρτώνται από ποικίλους παράγοντες. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι μετά τη συνθήκη Sarbanes Oxley οι αγορές φαίνεται να έχουν εξοικειωθεί με την ύπαρξη αναδιατυπώσεων. Όμως, εκτός από την αντίδραση των κεφαλαιαγορών, οι τροποποιήσεις των χρηματοοικονομικών καταστάσεων επιφέρουν σημαντικές επιπτώσεις και στους όρους χρηματοδότησης και πίστωσης των εταιρειών. Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι οι τροποποιήσεις συνδέονται με υψηλότερα επιτόκια και αυστηρότερους όρους δανεισμού. Τέλος, σύμφωνα με τον Shrinivasan (2005), οι τροποποιήσεις που συνδέονται με μείωση του ετήσιου εισοδήματος της εταιρείας φαίνεται να συνδέονται με αλλαγές του διοικητικού συμβουλίου και της ανεξάρτητης διοίκησης της οικονομικής οντότητας. Όταν κάποιο σφάλμα εντοπιστεί πρέπει οι οικονομικές καταστάσεις να τροποποιηθούν ώστε να απεικονίζουν την ακριβή εικόνα της επιχείρησης. Οι τροποποιήσεις όμως συνοδεύονται από πολλές συνέπειες, από τις οποίες οι περισσότερες είναι ιδιαιτέρως κοστοβόρες για τις εταιρείες. Αρχικά η οικονομική

34 οντότητα θα πραγματοποιήσει έρευνα προκειμένου να εντοπιστούν τα αίτια του σφάλματος. Την έρευνα αυτή συνήθως αναλαμβάνουν ανεξάρτητοι σύμβουλοι και ελεγκτές. Εάν όμως στην έρευνα αυτή συμμετέχουν και εποπτικές αρχές όπως το Υπουργείο Δικαιοσύνης και η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, το κόστος της έρευνας αυξάνεται κατακόρυφα, αφού προκύπτει η επιτακτική ανάγκη πρόσληψης επιπλέον εξειδικευμένων συμβούλων. Ακόμα, μία τροποποίηση μπορεί να εγείρει ενστάσεις μεταξύ των μετόχων, οδηγώντας τους τελευταίους σε κατάθεση αγωγής ή μήνυσης, γεγονός που μπορεί να επισύρει ιδιαιτέρως αυστηρές τιμωρίες για την εταιρεία και τη διοίκηση. Στη διεθνή βιβλιογραφία γίνεται εκτενής αναφορά σχετικά με τις τροποποιήσεις και τις νομικές επιπτώσεις που μπορούν να επιφέρουν (Palmrose, Richardson και Scholz 2004). Αξιοσημείωτα είναι, επίσης, τα διαφυγόντα κέρδη της εταιρείας εξαιτίας αναδιατυπωμένων οικονομικών καταστάσεων της. Μία τροποποίηση εκλαμβάνεται από τους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων στην καλύτερη περίπτωση ως η διόρθωση ενός ειλικρινούς λογιστικού σφάλματος, ενώ στη χειρότερη περίπτωση ως η παραδοχή διάπραξης απάτης. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία (Palmrose και Scholz 2004), η αναδιατύπωση των οικονομικών καταστάσεων μίας επιχείρησης συνοδεύεται συνήθως από μείωση της αξιοπιστίας της οικονομικής οντότητας, η οποία ενσωματώνεται στις αποδόσεις της μετοχής της. Ακόμα, σημαντικές θεωρούνται οι απώλειες που προέρχονται από την εστίαση της διοίκησης για την υλοποίηση των τροποποιήσεων και την αντιμετώπιση των συνεπειών τους, στρέφοντας την προσοχή της μακριά από τις δραστηριότητες της οικονομικής οντότητας

35 5. ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΝΟΔΕΥΟΥΝ ΤΗΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Σύμφωνα με όσα έχουν αναφερθεί έως τώρα στην παρούσα εργασία, τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς ομαδοποιούν τις αιτίες τροποποίησης των οικονομικών καταστάσεων μίας εταιρείας σε τρεις ευρύτερες κατηγορίες. Αυτές είναι η αλλαγή λογιστικής πολιτικής, η διόρθωση σφαλμάτων προγενέστερων οικονομικών χρήσεων και η αλλαγή λογιστικής εκτίμησης. Για τις παραπάνω ενέργειες απαιτείται ειδικός λογιστικός χειρισμός, ο οποίος πρέπει να συνοδεύεται από ανάλογες γνωστοποιήσεις. Σύμφωνα με το Διεθνές Πρότυπο Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης 8, οι τροποποιήσεις ανάλογα με την ευρύτερη κατηγορία της αιτίας που την προκαλεί πρέπει να συνοδεύονται από κάποιες γνωστοποιήσεις όπως αυτές περιγράφονται παρακάτω. 5.1 Γνωστοποιήσεις σχετικά με την αλλαγή λογιστικής πολιτικής Εξαιτίας της πολυπλοκότητας που χαρακτηρίζει μία αλλαγή λογιστικής πολιτικής, το πρότυπο ανάλογα με την αιτία που προκάλεσε την αλλαγή λογιστικής πολιτικής απαιτεί και τις ανάλογες γνωστοποιήσεις. Η κατηγοριοποίηση των αιτιών αλλαγής της λογιστικής πολιτικής, όπως αυτές ορίζονται από το Διεθνές Πρότυπο Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης 8, καθώς και οι γνωστοποιήσεις που πρέπει να τις συνοδεύουν παρουσιάζονται παρακάτω. Πρώτη εφαρμογή Προτύπου ή Διερμηνείας Τα στοιχεία που πρέπει να δημοσιεύονται από μία εταιρεία στην περίπτωση που εφαρμόζει για πρώτη φορά ένα πρότυπο ή μία διερμηνεία, επιδρώντας σε λογιστικά στοιχεία της τρέχουσας ή προγενέστερων περιόδων είναι τα ακόλουθα: τον τίτλο του Προτύπου ή της Διερμηνείας,

36 ότι η αλλαγή είναι σύμφωνη με τυχόν μεταβατικές διατάξεις που προκύπτουν από το Πρότυπο ή τη Διερμηνεία (όταν απαιτείται), το είδος της αλλαγής που έγινε στη λογιστική πολιτική, τις μεταβατικές διατάξεις και την επίδραση που θα έχουν αυτές στο μέλλον, για την τρέχουσα περίοδο και για όποιες προηγούμενες περιόδους είναι δυνατό να καθοριστεί, το ποσό της προσαρμογής και συγκεκριμένα: - για κάθε στοιχείο των Οικονομικών Καταστάσεων που επηρεάζεται από την αλλαγή - για τα βασικά και τα μειωμένα κέρδη ανά μετοχή (αν υπάρχει αυτή η υποχρέωση για την επιχείρηση) το ποσό της προσαρμογής που αφορά στις προγενέστερες των παρουσιαζόμενων περιόδους, αν αυτό είναι εφικτό, στην περίπτωση που είναι ανέφικτη η αναδρομική εφαρμογή του Προτύπου ή της Διερμηνείας, τους λόγους για τους οποίους δεν κατέστη εφικτή για τις προηγούμενες περιόδους, καθώς και από πότε ξεκίνησε η εφαρμογή της λογιστικής πολιτικής. Οι παραπάνω γνωστοποιήσεις θα πρέπει να πραγματοποιούνται ακόμα και όταν η επίδραση του προτύπου ή της διερμηνείας δεν είναι δυνατό να προσδιοριστεί εύλογα, αλλά υπάρχει. Ωστόσο, η δημοσίευση των παραπάνω γνωστοποιήσεων κατά την οικονομική περίοδο στην οποία πραγματοποιείται η αλλαγή λογιστικής πολιτικής εξαντλεί την υποχρέωση της εταιρείας από τη δημοσίευση των γνωστοποιήσεων αυτών σε μελλοντικές οικονομικές χρήσεις. Οικειοθελής αλλαγή της λογιστικής πολιτικής από την επιχείρηση Τα στοιχεία που πρέπει να δημοσιεύονται από μία εταιρεία στην περίπτωση που αποφάσισε να αλλάξει μία λογιστική πολιτική που ακολουθούσε έως τώρα και η αλλαγή αυτή επέδρασε στα λογιστικά στοιχεία της τρέχουσας ή προγενέστερων περιόδων είναι τα ακόλουθα: το είδος της αλλαγής της λογιστικής πολιτικής,