ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Γενική Ιατρική Δεξιότητες επικοινωνίας Υπεύθυνη μαθήματος: Επίκ. Καθηγήτρια Α. Τατσιώνη

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

3 Αθηνά Τατσιώνη, MD Επίκουρη Καθηγήτρια Γενικής Ιατρικής

4 Τι γνωρίζει ο ασθενής σε μία επίσκεψη; Το θέμα προς συζήτηση Το ιστορικό του Το ψυχοκοινωνικό πλαίσιο

5 Τι γνωρίζει ο γιατρός σε μία επίσκεψη; Τη βιοϊατρική πληροφορία Τις υπηρεσίες που υπάρχει πρόσβαση

6 Τι συμβαίνει κατά την επίσκεψη; Ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ γιατρού και ασθενούς με σκοπό η πορεία δράσης, που θα αποφασισθεί να είναι η καλύτερη και η αποδοτικότερη για τον ασθενή

7 Τι περιλαμβάνει μια επίσκεψη; Ενέργειες (περιεχόμενο) Ερωτήσεις για τη διευκρίνιση της αιτίας της επίσκεψης, συζήτηση για ένα πλάνο διαχείρισης του προβλήματος του ασθενούς Συμπεριφορές (διαδικασία) Ο τρόπος που διεξάγεται η επίσκεψη Πώς συμπεριφέρονται γιατρός και ασθενής μεταξύ τους (λεκτικά και μη λεκτικά)

8 Σε τι βοηθούν οι δεξιότητες επικοινωνίας; Ο γιατρός εντοπίζει το πρόβλημα του ασθενούς με μεγαλύτερη ακρίβεια Ο ασθενής προσαρμόζεται καλύτερα ψυχολογικά και είναι πιο ικανοποιημένος από την παρεχόμενη φροντίδα Ο γιατρός έχει μεγαλύτερη ικανοποίηση και λιγότερο άγχος από τη δουλειά του Maguire P et al. BMJ 2002;325:

9 Ποια είναι τα στάδια κατά την επικοινωνία με τον ασθενή; Συλλογή πληροφορίας για το πρόβλημα Συλλογή πληροφορίας για τις απόψεις του ασθενούς ως προς το πρόβλημα που έχει Συλλογή πληροφορίας για την επίδραση (σωματική, συναισθηματική, κοινωνική) του προβλήματος στον ασθενή και την οικογένειά του

10 Ποια είναι τα στάδια κατά την επικοινωνία με τον ασθενή; Παροχή πληροφορίας στο ασθενή ανάλογα με το τι θα ήθελε να γνωρίζει Εκτίμηση της κατανόησης της πληροφορίας από τον ασθενή Αναγνώριση της αντίδρασης του ασθενή στην πληροφορία που έλαβε Αναγνώριση των προβληματισμών και των ανησυχιών του ασθενή

11 Ποια είναι τα στάδια κατά την επικοινωνία με τον ασθενή; Καθορισμός της συμμετοχής, που επιθυμεί ο ασθενής στη λήψη αποφάσεων (όταν υπάρχουν επιλογές θεραπείας) Συζήτηση των επιλογών θεραπείας ώστε ο ασθενής να αντιλαμβάνεται τις συνέπειες Μεγιστοποίηση της πιθανότητας ότι ο ασθενής θα ακολουθήσει την απόφαση που συμφωνήθηκε για θεραπεία και για αλλαγή του τρόπου ζωής

12 Lussier MT et al. Can Fam Physician 2008;54:

13 Συμβουλευτική ή διαβούλευση Consulta:on Επικεντρωµένη στον ασθενή Επικεντρωµένη στο γιατρό Ψυχοθεραπεία Παροχή συµβουλών Η συµβουλευτική

14 Τι συμβαίνει στην πράξη; Ο γιατρός υιοθετεί συμπεριφορές που δεν επιτρέπουν στον ασθενή εκφράσει ό,τι τον απασχολεί Οι ασθενείς αποφεύγουν να εκφράσουν σημαντικές πληροφορίες σχετικές με το πρόβλημα που έχουν Maguire P et al. Eur J Cancer 1996;32a:78-81

15 Συμπεριφορές από το γιατρό που δεν επιτρέπουν την έκφραση του ασθενή Παροχή συμβουλής και καθησυχασμού πριν τα κύρια προβλήματα εντοπιστούν Ερμηνεία της απογοήτευσης του ασθενούς ως κάτι φυσιολογικό Έμφαση και ενδιαφέρον μόνο για τα σωματικά προβλήματα Αλλαγή θέματος Προσπάθεια δημιουργίας ένος εύθυμου κλίματος

16 Λόγοι που οι ασθενείς δεν εκφράζουν πληροφορίες Δεν πιστεύουν ότι μπορεί να γίνει κάτι Δε θέλουν να φορτώνουν το γιατρό με τα προβλήματά τους Δε θέλουν να τους λυπούνται ή να φανούν αχάριστοι Ανησυχούν ότι κάποια από τα προβλήματα δεν πρέπει να τα αναφέρουν Αποτρέπονται από τη συμπεριφορά του γιατρού Ανησυχούν ότι οι φόβοι τους για το τι συμβαίνει σχετικά με την υγεία τους θα επαληθευτούν

17 Τι προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε με την ανάπτυξη των δεξιοτήτων; πιθανούς φραγμούς (barriers) στην επικοινωνία γιατρού - ασθενή

18 Παράγοντες που επηρεάζουν την επικοινωνία Το περιβάλλον Ο γιατρός Το µήνυµα Ο ασθενής

19 Κλινικό σενάριο 1 Ξεκινάτε για πρώτη φορά το Ιατρείο σας. Καθώς πηγαίνετε το πρωϊ, βλέπετε ότι σας περιμένουν ήδη 12 άτομα. Ζητάτε να μπει ο πρώτος ασθενής. Ερχονται δύο ηλικιωμένες κυρίες. Οταν τις ρωτάτε γιατί έρχονται παρέα εκείνες απαντούν ότι είναι γειτόνισσες και φίλες. Δεν μπορούν να περιμένουν έξω άλλο γιατί κάνει και κρύο. Παρατηρείτε ότι κάθονται τυλιγμένες με τα παλτά τους καθώς η πόρτα του Ιατρείου δεν κλείνει καλά και ο χώρος είναι αρκετά ψυχρός. Ακούγεται αρκετός θόρυβος επειδή οι ασθενείς στην αναμονή συζητάνε δυνατά. «Γιατρέ, ξεκίνα να τελειώνουμε!» σας λένε οι δύο κυρίες...

20 Που μπορεί να οφείλονται οι πιθανές δυσκολίες στην επικοινωνία; Περιβάλλον Θερμοκρασία Χρόνος αναμονής Παρουσία δεύτερου προσώπου στην επίσκεψη Θόρυβος

21 Δυσκολίες από το περιβάλλον Αίθουσα αναμονής Πίεση χρόνου Φυσικοί παράγοντες Μόνωση

22 Με ποιες τεχνικές μπορείτε να μειώσετε τους φυσικούς φραγμούς και να βελτιώσετε την επικοινωνία; Που θα καθίσει η ασθενής; Δίπλα στο γιατρό, χωρίς την παρεμβολή τη γραφείου Που θα καθίσει κάποιος συγγενής του ή φίλος αν τη συνοδεύει; Δίπλα στην ασθενή, χωρίς να παρεμβάλεται ανάμεσα από την ασθενή το γιατρό

23 Κλινικό σενάριο 2 Εντοπίζετε κάποιο φραγμό στην επικοινωνία; Η κ. Μαριάνθη είναι 58 ετών, και σας επισκέπτεται πιάνοντας το κεφάλι της. Όταν τη ρωτάτε τι συμβαίνει σας απαντάει ότι έχει έναν τρομερό πονοκέφαλο. Την παροτρύνετε να σας μιλήσει λίγο περισσότερο για το πρόβλημά της. Η κ. Μαριάνθη αφήνει το κεφάλι της που το κρατούσε μέχρι τότε, σας κοιτάζει και αρχίζει να μιλάει: «Τον περασμένο μήνα είχα επισκεφθεί τον αδερφό μου που έχει καρκίνο στους πνεύμονες...». Εκνευρίζεστε που η ασθενής σας δεν μπαίνει αμέσως στο θέμα και τη διακόπτετε: «Γιατί δε μου λέτε για το πρόβλημα που έχετε τώρα;»

24 Συνήθως μέχρι πόσο μιλάνε οι ασθενείς αν δεν τους διακόψετε; ~ 2 λεπτά Ann Intern Med Nov;101(5):692-6

25 Κάθε πότε διακόπτει ένας γιατρός τον ασθενή του; ~ 18 δευτερόλεπτα Ann Intern Med Nov;101(5):692-6

26 Πώς μπορείτε να διακόψετε τον ασθενή σας; «Δεν αμφιβάλω ότι το επεισόδιο που περιγράφετε είναι ενδιαφέρον αλλά πώς πιστεύετε ότι μπορεί να με βοηθήσει να καταλάβω καλύτερα το πρόβλημα, για το οποίο με επισκεφθήκατε σήμερα;»

27 Κλινικό σενάριο 3 Η Στέλλα είναι 19 χρονών και έρχεται στο ιατρείο σας γιατί λέει ότι δε νιώθει καλά. Όταν της ζητάτε να σας πει λίγα περισσότερα, εκείνη σας περιγράφει την κατάστασή της ως εξής: «Νιώθω ότι όλα είναι μάταια. Δεν έχω διάθεση για τίποτε. Αρχικά νόμιζα ότι δε με ενδιέφερε η σχολή γραφιστικής που πήγαινα. Πίστεψα ότι ήταν λάθος επιλογή και έφτασα σε σημείο να τα παρατήσω. Και να σκεφτεί κανείς ότι η σχολή αυτή ήταν το όνειρό μου. Ύστερα, άρχισα να φοβάμαι ότι κάτι κακό θα συμβεί σε μένα και την οικογένειά μου. Σταμάτησα να βγαίνω και με το φίλο μου και τσακωθήκαμε. Τώρα αισθάνομαι απελπισμένη.»

28 Εντοπίζετε κάποιο φραγμό στην επικοινωνία; Η Στέλλα αρχίζει να κλαίει. Ξαφνιάζεστε από την αντίδραση αυτή και ζητάτε από την ασθενή σας να φροντίσει να δει το συντομότερο κάποιον ειδικό για ψυχικά νοσήματα. Είστε σίγουρος πως έχει κατάθλιψη. Η ασθενής δε μοιάζει να ακούει τι της λέτε και συνεχίζει να κλαίει...

29 Τι θα χρειαστεί να καταλάβει η ασθενής σας; Ότι κατανοείτε πώς νιώθει

30 Πώς μπορείτε να δείξετε ότι κατανοείτε να συναισθήματα της ασθενούς σας; Να δώσετε ένα χαρτομάντηλο Να της πείτε ότι πραγματικά είναι πολύ άσχημο αυτό που της συμβαίνει Στη συνέχεια να της εξηγήσετε ότι είναι φυσιολογικό να αισθάνεται έτσι, όπως άλλωστε θα ένιωθαν κι άλλοι με το ίδιο πρόβλημα Να αγγίξετε το χέρι της

31 Κλινικό σενάριο 4 Εντοπίζετε κάποιο φραγμό στην επικοινωνία; Ο κ. Κώστας είναι 60 ετών και έρχεται στο ιατρείο σας κρατώντας ένα χαρτί με αποτελέσματα εξετάσεων. Έχει γνωστή αρτηριακή υπέρταση, είναι υπέρβαρος και καπνιστής. Κοιτάτε τις εξετάσεις και επιβεβαιώνετε για μια ακόμη φορά ότι η χοληστερόλη του είναι υψηλή. «Τις πήρα από το εργαστήριο του ΚΥ χθες και τις έφερα να τις δείτε κι εσείς», σας λέει. «Μου αλλάξατε τα φάρμακα πριν 3 μήνες. Αυτή τη φορά πίστευα ότι η χοληστερίνη θα είχε μειωθεί. Αφού δε μειώνεται, γιατί να παίρνω τα φάρμακα;» Ενοχλημένος από την αντίδραση του ασθενούς, απαντάτε ότι αν δε χάσει βάρος κι αν δεν ασκείται καθημερινά να μη περιμένει να μειωθεί η χοληστερόλη του με το φάρμακο.

32 Τι θα μπορούσε να είχε γίνει πριν τη λήψη των εξετάσεων; Διερεύνηση των προσδοκιών του ασθενούς πριν την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των εξετάσεων

33 Τι μπορείτε να κάνετε τώρα; Να αναγνωρίσετε ότι τα αποτελέσματα δεν είναι σύμφωνα με τις προσδοκίες του ασθενούς Να συζητήσετε με τον ασθενή μία στρατηγική: τι θα πρέπει να μειωθεί, ποιοι θα πρέπει να είναι οι στόχοι, πώς μπορεί να γίνει, ποιοι τρόποι είναι εφικτοί για τον ασθενή

34 Κλινικό σενάριο 5 Πού βρίσκεται ο φραγμός στην επικοινωνία; Η Ρόζα είναι 33 ετών από τη Βουλγαρία και έρχεται στο Ιατρείο μαζί με μία φίλη της. Η Ρόζα μιλάει πολύ λίγα Ελληνικά και η φίλη της σκοπεύει να βοηθήσει στη μετάφραση... Δυστυχώς, και η φίλη της δε γνωρίζει παρά μόνο κάποιες παραπάνω λέξεις στα Ελληνικά. Ετσι, καταλήγετε να προσπαθείτε να συνεννοηθείτε με νοήματα την περισσότερη ώρα.

35 Φραγμοί από την κατανόηση Διαφορετική γλώσσα Διαφορετικοί διάλεκτοι Πολιτισμικές διαφορές Απώλεια ακοής, όρασης Διαταραχές ομιλίας, λόγου

36 Κλινικό σενάριο 6 Εντοπίζετε κάποιο φραγμό στην επικοινωνία; Ο κ. Πέτρος εισβάλει χωρίς να χτυπήσει την πόρτα του ιατρείου σας, την ώρα που εξετάζετε έναν άλλο ασθενή. Του ζητάτε να περιμένει απ έξω μέχρι να τελειώσετε με τον ασθενή που βλέπετε. Σας απαντάει: Να περιμένω έξω? Τι μου λες τώρα? Περιμένω τόση ώρα χωρίς αποτέλεσμα. Θα μιλήσω σε σένα κατ ευθείαν κι όχι στη νοσοκόμα που είναι έξω μέχρι να έρθει η σειρά μου.

37 Τι τεχνικές μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε; Αναγνώριση του θυμού Παράκληση προς τον ασθενή να εξηγήσει γιατί είναι θυμωμένος Αναζήτηση βοήθειας (αν δεν ηρεμίσει ο ασθενής)

38 Κλινικό σενάριο 7 Εντοπίζετε κάποιο φραγμό στην επικοινωνία; Η κ. Ερμιόνη είναι 60 ετών. Κάθε φορά που σας επισκέπτεται είναι πολύ ευγενική. Συνήθως όμως, δεν παρακολουθεί τι λέτε, παραμελεί να κάνει τον προληπτικό έλεγχο που της συστήνετε και πολλές φορές σας ζητάει να περάσετε από το σπίτι να τις γράψετε το αντιϋπερτασικό φάρμακο που παίρνει γιατί είχε ξεχάσει να πάρει το βιβλιάριο μαζί της στο Ιατρείο. Σήμερα σας επισκέπτετε και σας λέει: Γιατρέ, έχασα πάλι τη συνταγή μου, εσύ που πάντα μου συμπαραστέκεσαι, δώσε μου μία καινούρια συνταγή.

39 Τι προσπαθεί η ασθενής; Να χειριστεί την κατάσταση όπως βολεύει την ίδια καλύτερα χωρίς αυτό να έχει αποτέλεσμα ουσιαστικό στη λύση των προβλημάτων της (επαναλαμβανόμενη κατάσταση) Χειριστική ασθενής Υπερβολική οικειότητα με το γιατρό

40 Τι τεχνικές μπορείτε να χρησιμοποιήσετε; Εκπαίδευση της ασθενούς: καθορισμός ορίου επισκέψεων, αριθμού συνταγών

41 Κλινικό σενάριο 8 Εντοπίζετε κάποιο φραγμό στην επικοινωνία; Ο κ. Μάνος είναι 80 ετών, ζει μόνος του σε ένα απομακρυσμένο σπίτι στο χωριό από τότε που πέθανε η γυναίκα του. Σπάνια δέχεται επισκέψεις από συγγενείς ή φίλους. Συχνά σας παίρνει τηλέφωνο να ζητήσει τη γνώμη σας για διάφορα ενοχλήματα, μικρής σημασίας τις πιο πολλές φορές. Σήμερα έρχεται στο Ιατρείο και παραπονιέται ότι έχει μία τρομερή ζαλάδα αδυναμία και αιμωδίες σε όλο το σώμα τις τελευταίες μέρες. Παρ όλα αυτά μπορεί να περπατήσει και να καθίσει στην καρέκλα χωρίς ιδιαίτερο πρόβλημα. Από την κλινική εξέταση και τον εργαστηριακό έλεγχο δε βρίσκετε κάτι παθολογικό. «Θα πεθάνω! Γιατρέ, μόνο εσύ μπορείς να με βοηθήσεις!», σας λέει.

42 Τι οδηγεί τον ασθενή στη συχνή αναζήτηση βοήθειας από το γιατρό; Άγχος Φόβος ότι θα πεθάνει Υποχόνδριος ασθενής

43 Τι τεχνικές μπορείτε να χρησιμοποιήσετε; Καθησυχασμό του ασθενούς Διερεύνηση της αιτίας του φόβου του Εκπαίδευση του ασθενή να αντιμετωπίζει τις φοβίες του (συμπεριφεριολογική προσέγγιση, βοήθεια από ειδικό) Συζήτηση με τον ασθενή με σκοπό την αναζήτηση κοινωνικών στηριγμάτων

44 Κλινικό σενάριο 9 Η κ. Θεοδώρα είναι 78 ετών χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα υγείας. Ζει σε ένα ορεινό, απομονωμένο χωριό από τότε που παντρεύτηκε. Ερχεται στο Ιατρείο με την κόρη της, η οποία ανησυχεί γιατί, όπως λέει, η μητέρα της «...σταμάτησε να βγαίνει όσο συχνά έβγαινε από το σπίτι. Δεν έρχεται ούτε τα εγγόνια της να δει!». Οταν της ζητάει να τους επισκεφθεί, η κ. Θεοδώρα απαντάει συνήθως ότι έχει γεράσει πλέον και νιώθει κουρασμένη.

45 Που οφείλεται ο φραγμός στην επικοινωνία; Η ασθενής δε μιλάει για το πρόβλημά της

46 Τι τεχνική θα χρησιμοποιήσετε; Αποφασίζετε να εξετάσετε την κ. Θεοδώρα χωρίς η κόρη της να είναι παρούσα

47 συνέχεια... Ρωτάτε την ασθενή να σας πει αν την απασχολεί κάτι. Η κ. Θεοδώρα φαίνεται να διστάζει να μιλήσει και αποφεύγει να δώσει κάποια σαφή απάντηση.

48 Τι τεχνικές θα χρησιμοποιήσετε; Διευκρινίζετε πως ό,τι πείτε θα είναι εμπιστευτικό και θα προσπαθήσετε να τη βοηθήσετε Της δίνετε τη δυνατότητα να το σκεφτεί κι αν θέλει να μιλήσετε σε μία άλλη συνάντηση

49 ...συνέχεια Η κ. Θεοδώρα σας λέει αρχικά ότι ντρέπεται να μιλήσει για το πρόβλημά της. Της δίνετε λίγο χρόνο χωρίς να παρεμβένετε. Στη συνέχεια, περιγράφει ότι έχει πρόβλημα με τα ούρα της. Δεν μπορεί να τα συγκρατήσει πάντα. Ετσι, προτιμάει να μη βγαίνει από το σπίτι για να έχει την τουαλέτα δίπλα...

50 Γιατί το αίσθημα ντροπής επηρεάζει την επικοινωνία; Πολιτισμικά χαρακτηριστικά, που καθορίζουν το φορτίο ενός προβλήματος στον ασθενή Η ακράτεια ούρων είναι ένα πρόβλημα, που προκαλεί αίσθημα ντροπής σε πολλούς ασθενείς

51 Τι μπορούμε να κάνουμε για τα συναισθήματα της ασθενούς; Αναγνώριση Έκφραση κατανόησής τους Επισήμανση ότι πρόκειται για φυσιολογική αντίδραση από την πλευρά της

52 Προβλήματα που ο ασθενής μπορεί να αποφύγει να συζητήσει (hidden agenda) Σεξουαλικές σχέσεις Αιμομιξία Κακοήθης νόσος Πολλαπλά ενοχλήματα Στειρότητα Ανεπιθύμητη κύηση Αμβλώσεις Κακοποίηση

53 Κλινικό σενάριο 10 Η Λίνα είναι 25 ετών και έρχεται στο Ιατρείο σας για πρώτη φορά. Παραπονιέται ότι εδώ και 6 μήνες έχει πυελικό άλγος και άλγος στην οσφύ, διαλείπουσες μυαλγίες, αϋπνία (εδώ αρκετούς μήνες) και αίσθημα κόπωσης. Παρατηρείτε διάφορους μώλωπες (παλιούς και πρόσφατους) στα χέρια, στα πόδια και στο πρόσωπο. Οταν τη ρωτάτε, σας λέει ότι είναι απρόσεκτη και χτυπάει σε αντικείμενα συχνά.

54 Κλινικό σενάριο 10...συνέχεια Η Λίνα συνοδεύται από το σύζυγό της, ο οποίος αρνείται να βγει από το δωμάτιο, όταν του το ζητάτε για να εξετάσετε κλινικά την ασθενή. Κατά τη γυναικολογική εξέταση, διαπιστώνετε την ύπαρξη πυώδους κολπικού εκκρίματος και ευαισθησία του κόλπου. Ο σύζυγος φαίνεται ενοχλημένος και ρωτάει γιατί χρειάζεται να χρησιμοποιήσετε τόσα πολλά «μπουκαλάκια» για τις εξετάσεις

55 Τι μπορεί να περιλαμβάνει η διαφορική διάγνωση για τη Λίνα? Φλεγμονώδης νόσος της πυέλου Εγκυμοσύνη Αιμορραγική διαταραχή Ενδοοικογενειακή βία

56 Τι δε θα δηλώσουν συνήθως ως λόγο προσέλευσης στο γιατρό τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας? Οτι ο λόγος προσέλευσής τους είναι η ενδοοικογενειακή κακοποίηση

57 Ποια στοιχεία μπορεί να θέσουν την υποψία ενδοοικογενειακής βίας? Διαφοροποίηση στα στοιχεία του ιστορικού Καθυστέρηση στην προσέλευση για νοσηλεία Γενικές εξηγήσεις, μη ρεαλιστικές Εργαστηριακά ευρήματα που δε συμφωνούν με το ιστορικό

58 Κλινικό σενάριο 11 Η Jola είναι 31 ετών από την Αλβανία. Πηγαίνει στο ΤΕΠ με μώλωπες, πολύ δυνατό πόνο στο αριστερό αντιβράχιο και συμπτώματα κατάθλιψης. Επειδή δε μιλάει καλά Ελληνικά, δίνει το τηλέφωνό σας στο γιατρό του ΤΕΠ να σας τηλεφωνήσει για να του δώσετε κάποιες πληροφορίες για το ιστορικό της.

59 Κλινικό σενάριο 11 συνέχεια... Καθώς ενημερώνεστε για τη Jola, θυμάστε ότι δεν είχε έρθει σε αρκετά από τα ραντεβού. Σας επισκεπτόταν μόνον όταν μπορούσε και ο σύζυγός της να είναι μαζί.

60 Θα ήταν σκόπιμο να συζητήσετε με την ασθενή σας για την πιθανότητα να είναι θύμα ενδοοικογενειακής βίας σε μια συνάντησή σας? Ναι, εφόσον το συμπεριλαμβάνετε στη διαφορική διάγνωση (αν υπάρχουν στοιχεία από το ιστορικό και την κλινική εξέταση που μπορεί να θέτουν κάποια υποψία)

61 Ποια συμπτώματα και κλινικά σημεία μπορεί να θέσουν την ενδοοικογενειακή βία ως μέρος της διαφορικής διάγνωσης; Ψυχολογικά (κατάθλιψη, άγχος, αυτοκτονικός ιδεασμός, κατάχρηση αλκοόλ /ουσιών) Κοινωνικά (απομόνωση) Σωματικά (τραύματα, μώλωπες, πόνος) Απουσία συμπτωμάτων και σημείων

62 Συνιστάται προσυμπτωματικός έλεγχος στο γενικό πληθυσμό; «Ναι, σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας» USPSTF Recommendations, 2013

63 Πώς μπορείτε να προετοιμάσετε τη Jola ώστε να συζητήσετε μαζί της? Προετοιμασία με παροχή πληροφορίας, που μπορεί να διαβάσει εμπιστευτικά και βρίσκεται κοντά στις δικές της πολιτιστικές καταβολές: φυλλάδια, αφίσες, υλικό στο ιατρείο και την αίθουσα αναμονής Ερωτηματολόγιο /εργαλείο που να συμπληρώνεται από την ίδια την ασθενή

64 Screening tools for ingmate partner violence Hurt, Insulted, Threatened, or Screamed at questionnaire (four items; sens: 30%- 100%, spec: 86%- 99% ) The Partner Violence Screen (three items; sens: 35%- 71%, spec:80%- 94%) The Women Abuse Screening Tool (eight items; sens: 47, spec:96% ) The Abuse Assessment Screen (five items; sens: 32%- 94%, spec:55%- 99% )

65 Πότε οι γυναίκες αποκαλύπτουν ότι έχουν κακοποιηθεί; Φαίνεται ότι οι γυναίκες προτιμούν τις μεθόδους αυτο- αναφοράς για περιστατικά άσκησης βίας από το σύντροφό τους... Macmillan HL, et al. JAMA 2006;296: αν και αυτό δεν επιβεβαιώθηκε από μελέτες, που έγιναν στη συνέχεια Ahmad F, et al. Ann Intern Med 2009; 151:

66 Κατά τη διαχείριση του προβλήματος της Jola, ποια είναι τα βήματα, που ιδανικά θα πρέπει να ακολουθήσετε? Ερωτήσεις, διάγνωση Απομάκρυνση της ίδιας (και των παιδιών), εγκατάσταση σε υποστηρικτικό περιβάλλον Ψυχολογική στήριξη για την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και τη μείωση της αίσθησης αδυναμίας και εγκατάληψης

67 Παράγοντες κινδύνου για να είναι κάποιος θύμα ενδοοικογενειακής βίας? Γυναίκες Νεαρή ηλικία Χαμηλό εισόδημα Κύηση Ψυχιατρικά προβλήματα Χρήση ουσιών Διαζύγιο Θύμα ενδοοικογενειακής βίας στην παιδική ηλικία Χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης ή υψηλότερο από το σύζυγο

68 Παράγοντες κινδύνου για να προκαλέσει κάποιος ενδοοικογενειακή βία? Χαμηλή αυτοεκτίμηση Χαμηλό εισόδημα, ανεργία /χαμηλό μορφωτικό επίπεδο Επιθετικότητα σε νεαρή ηλικία, θυμός, απομόνωση Διαταραχές προσωπικότητας Αλκοόλ /χρήση ουσιών Πίστη σε διακριτούς ρόλους των δύο φύλων Θύμα ενδοοικογενειακής βίας στην παιδική ηλικία

69 Κλινικό σενάριο 12 Η κ. Καίτη είναι 72 ετών και έχει άνοια. Τη φέρνει στο Ιατρείο σας κατά την εφημερία, η κόρη της. Αν και η κ. Καίτη επικοινωνεί ικανοποιητικά, πριν απαντήσει κοιτάζει πάντα την κόρη της πρώτα. Η κόρη της σας λέει ότι μένει μαζί της τα τελευταία 5 χρόνια, που έχει άνοια. Αναφέρει ότι η μητέρα της αυτοτραυματίζεται συχνά επειδή δεν καταλαβαίνει και δεν μπορεί να τη βοηθήσει. Η κ. Καίτη κάθεται χωρίς να αντιδρά και φαίνεται φοβισμένη.

70 Η κόρη της λέει ότι η μητέρα της έπεσε και χτύπησε στο δεξί ώμο πριν δύο μέρες. Καθώς εξετάζετε την ασθενή, βλέπετε ένα μώλωπα στο δεξί βραχιόνιο. Παρατηρείτε επίσης, κι άλλους μώλωπες στα χέρια, στα πόδια και την κοιλιά. Υπάρχει ευαισθησία στην ψηλάφηση της κεφαλής του βραχιονίου. Ο συνάδελφος που είναι μαζί σας λέει ότι η γυναίκα αυτή έχει σίγουρα διαταραχή της αιμόστασης με τόσους μώλωπες και θα πρέπει να την παρεπέμψετε σε αιματολόγο. Συμφωνείτε με αυτή τη διάγνωση?

71 Η κ. Καίτη παραπονιέται ότι πονάει και κρατάει τον ώμο της. Τι εξέταση θα ζητήσετε? Από την ακτινογραφία διαπιστώνετε κάταγμα της κεφαλής του βραχιονίου

72 Πώς θα διαχειριστείτε την ασθενή? Αντιμετωπίζετε τον πόνο, κάνετε περίδεση του ώμου Διερευνείτε την πιθανότητα ενδοοικογενειακής βίας και αν επιβεβαιωθεί ενημερώνετε την ασθενή για ιδρύματα, που μπορεί να της προσφέρουν ένα ασφαλές περιβάλλον

73 Πώς μπορεί να διερευνήσετε την πιθανότητα άσκησης βίας στον ασθενή? Ερωτήσεις στον ασθενή Ερωτήσεις στο άτομο που φροντίζει τον ασθενή και μπορεί να ευθύνεται για την άσκηση βίας

74 Προς τον ασθενή: «Υπάρχουν βίαια περιστατικά στην οικογένειά σας για τα οποία θα θέλατε να μιλήσετε?» «Προσπάθησε κανείς να σας κάνει κακό?» «Υπάρχει κάποιος στο σπίτι, που σας προκαλεί φόβο?» «Σας φροντίζουν καλά στο σπίτι?» «Πήρε κανείς χρήματα από σας στο σπίτι χωρίς την άδειά σας?» «Σας ανάγκασαν να κάνετε κάτι που δε θέλατε στο σπίτι?»

75 Προς το άτομο που φροντίζει τον ασθενή: «Αισθάνεστε ότι η μητέρα σας μπορεί να χρειάζεται περισσότερα από αυτά που μπορείτε να της προσφέρετε?» «Μήπως φοβάστε ότι μπορεί να προκαλέσετε κακό στη μητέρα σας?» «Μήπως έχετε προκαλέσει κακό στη μητέρα σας?»

76 Ποια μορφή βίας ασκήθηκε στην κ. Καίτη? Σωματική

77 Ποια η ιδιαιτερότητα από άλλες αντίστοιχες εγκληματικές πράξεις που μπορεί να γίνουν σε ηλικιωμένους? Ασκείται από άτομα εμπιστοσύνης

78 Μπορεί η μορφή αυτή βίας να σταματήσει από μόνη της? Συνήθως αυξάνει και δεν αντιμετωπίζεται γιατί οι εμπλεκόμενοι αρνούνται τη βοήθεια Είναι σημαντική η παραπομπή και η συζήτηση με κοινωνικούς λειτουργούς

79 Υπάρχουν άλλες μορφές ενδοοικογενειακής βίας? Ψυχολογική Οικονομική Περιθωριοποίηση Σεξουαλική

80 Παράγοντες που σχετίζονται με άσκηση βίας στους ηλικιωμένους Παράγοντες που σχετίζονται με τον ασθενή Παράγοντες που σχετίζονται με το άτομο που φροντίζει τον ασθενή

81 Παράγοντες που σχετίζονται με τον ασθενή: Έκπτωση νοητικής λειτουργίας Επιθετική συμπεριφορά Ψυχολογική πίεση Χαμηλό επίπεδο κοινωνικής δικτύωσης και κοινωνικής υποστήριξης Χαμηλό εισόδημα Ανάγκη υποστήριξης λόγω κινητικών προβλημάτων Συμβίωση με το άτομο που προκαλεί τη βία Συγγένεια με το άτομο που προκαλεί τη βία

82 Παράγοντες που σχετίζονται με το άτομο που φροντίζει τον ασθενή: Συγγένεια με τον ασθενή Κατάχρηση ουσιών Ψυχιατρική νόσος Σχέση εξάρτησης Ανεργία

83 Πώς θα κάνετε την καταγραφή του περιστατικού? Αναλυτική καταγραφή ιστορικού, ευρημάτων κλινικής εξέτασης Φωτογραφίες, σκίτσα αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα Σημειώστε αν ο ασθενής δείχνει να φοβάται το άτομο που τον φροντίζει Καταγράψτε τις φράσεις του ίδιου του ασθενή όταν περιγράφει πιθανά περιστατικά άσκησης βίας

84 Τι άλλο μπορείτε να προσφέρετε στον ασθενή; Παραπομπή για ψυχολογική υποστήριξη Τηλέφωνα σχετικών οργανώσεων

85 Αν αποφασίσετε να ζητήσετε την παρέμβαση μιας κοινωνικής υπηρεσίας, τι θα πρέπει να κάνετε πρώτα; Ενημέρωστε τον ασθενή σχετικά με την πρόθεσή σας: «Ανησυχώ για την κατάσταση που αναφέρετε και θα ήθελα να βοηθήσω. Σκοπεύω να ζητήσω να έρθει ένας κοινωνικός λειτουργός να σας επισκεφθεί στο σπίτι και να εκτιμήσει το συνολικό πρόβλημα που αντιμετωπίζετε. Πρέπει να δούμε αν υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει ώστε να μην πάθετε ξανά αυτό που σας συνέβηκε.»

86 Τέλος Ενότητας

87 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

88 Σημειώματα

89 Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ.

90 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Υπεύθυνη μαθήματος: Α. Τατσιώνη, Διδάσκοντες: Κ. Σιαμόπουλος, Α. Δρόσος, Σ. Καλανταρίδου, Κ. Κατσάνος, Ε. Καψάλη, Μ. Κοσμίδου, Α. Κωνσταντινίδης, Ε. Λυμπερόπουλος, Α. Μάκης, Β. Μαυρέας, Χ. Μηλιώνης, Ι. Μπασούκας, Ε. Μπριασούλης, Α. Νάκα, Γ. Νάκος, Ε. Ντζάνη, Ε. Ντουνούση, Π. Σκαπινάκης, Α. Τατσιώνη, Σ. Τίγκας, Σ. Τσιάρα, Ν. Χαλιάσος. «Γενική Ιατρική. Δεξιότητες επικοινωνίας». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

91 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη. [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.