Οικογειακή Αγωγή " ιατροφή & Καρδιοπάθειες "

Transcript

1 ιατροφή & Καρδιοπάθειες Οικογενειακή Αγωγή ΙΙ Καθηγήτρια: Χριστιάνα Φιλ. Χαριδήµου MS, RD, PhDc

2 Στόχοι: Οι µαθητές να: Επεξηγούν τον όρο καρδιοπάθειες και να δικαιολογούν τη σχέση τους µε την υγεία. ιακρίνουν τους τύπους των καρδιοπαθειών. Επεξηγούν τους παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται µε τις καρδιοπάθειες. Εντοπίζουν και δικαιολογούν τους διατροφικούς παράγοντες κινδύνου που συµβάλλουν στις καρδιοπάθειες. Αναγνωρίζουν τις τροφές πλούσιες σε λίπος και χοληστερόλη και διακρίνουν τα είδη των λιπαρών οξέων που περιέχουν. Αναφέρουν κανόνες σωστής διατροφής για την πρόληψη και αντιµετώπιση των καρδιοπαθειών. Αναφέρουν τις ηµερήσιες συνιστώµενες ποσότητες λίπους και χοληστερόλης στη διατροφή. 2

3 Κύρια σηµεία ύλης: Καρδιοπάθειες Υγεία Τύποι καρδιοπαθειών Παράγοντες κινδύνου και διατροφικοί παράγοντες κινδύνου για καρδιοπάθειες Ακόρεστα και Κορεσµένα λίπη, χοληστερόλη, ηµερήσιες συνιστώµενες ποσότητες λίπους και χοληστερόλης στη διατροφή, Κανόνες σωστής διατροφής για την πρόληψη και αντιµετώπιση των καρδιοπαθειών. 3

4 ΚΑΡ ΙΟΠΑΘΕΙΕΣ Οι καρδιοπάθειες είναι η µεγαλύτερη αιτία θανάτου στην χώρα µας. Κάθε χρόνο 800 µε έµφραγµα, 700 µε εγχείρηση καρδιάς Η µάστιγα της στεφανιαίας νόσου προελαύνει ακάθεκτη και σκοτώνει Ένας στους δύο Κύπριους πεθαίνει από καρδιαγγειακό νόσηµα και 30% εξ αυτών από στεφανιαία νόσο. ΤΡΑΓΙΚΟ 80% των εµφραγµάτων, σε ασθενείς κάτω των 50 ετών, οφείλονται στο κάπνισµα 1. 4

5 Αυξηµένο κίνδυνο να υποστούν καρδιακό επεισόδιο αντιµετωπίζουν οι διαβητικοί, οι υπερτασικοί και όσοι έχουν ψηλή χοληστερόλη. 5

6 Κύρια καρδιακή πάθηση είναι η στεφανιαία νόσος, η οποία προκαλείται κυρίως από την αθηροσκλήρωση, που δηµιουργείται από τη συσσώρευση χοληστερόλης και λίπους στα τοιχώµατα των αρτηριών. Όταν οι αρτηρίες που τροφοδοτούν µε αίµα την καρδία στενεύουν κατά τα 2/3 του κανονικού, τότε κάποιος µπορεί να πάθει καρδιακή προσβολή. Αν διακοπεί η κυκλοφορία του αίµατος προς τον εγκέφαλο, µπορεί να πάθει εγκεφαλικό επεισόδιο. 6

7 ΑΛΛΟΙ ΤΥΠΟΙ ΚΑΡ ΙΟΠΑΘΕΙΩΝ Βαλβιδοπάθειες: επηρεάζουν τις βαλβίδες, συνήθως τη µητροειδή ή την αορτική βαλβίδα. Μυοκαρδιοπάθειες : επηρεάζουν το µυ της καρδίας και οι πιο συχνές είναι η υπερτροφική και η συµφορητική µυοκαρδιοπάθεια. Συγγενείς καρδιοπάθειες: είναι οι εκ γενετής καρδιοπάθειες. 7

8 ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΑΡ ΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Η κληρονοµικότητα Το φύλο Η ηλικία Το κάπνισµα Η υπέρταση Ο σακχαρώδης διαβήτης Η παχυσαρκία Η υπερχοληστεριναιµία Το στρες Η έλλειψη άσκησης Η υπερκατάλωση αλκοόλ 8

9 Παράγοντες δηµοσίευµα σε κυπριακή εφηµερίδα Η καρδιά προδίδει όσους κλείνουν τ αφτιά στις αυστηρές προειδοποιήσεις των γιατρών και συνεχίζουν αµετανόητοι τις κακές συνήθειες και καταχρήσεις. Η µάστιγα της στεφανιαίας νόσου προελαύνει ακάθεκτη στην Κύπρο και στη λίστα των θυµάτων προστίθενται ολοένα και νεαρότερα άτοµα. Οι προσπάθειες αναχαίτισης της νόσου, η οποία έχει προσλάβει επιδηµικές διαστάσεις, δεν απέδωσαν καρπούς µέχρι στιγµής. Αντίθετα εκφράζονται φόβοι ότι η κατάσταση θα γίνει ακόµη πιο δραµατική, εάν δεν ελεγχθούν οι προδιαθεσικοί παράγοντες που ευθύνονται για την εµφάνιση της ασθένειας. Το κάπνισµα παραµένει ο υπ αριθµόν ένα φονιάς, ενώ ακολουθούν η ψηλή χοληστερόλη, ο διαβήτης, η υπέρταση και η παχυσαρκία. Ενδεικτικά αναφέρουµε ότι ποσοστό 80% των εµφραγµάτων σε ασθενείς κάτω των 50 ετών οφείλονται στο κάπνισµα και τα θύµατα στην πλειοψηφία τους είναι άντρες. 9

10 ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΚΑΡ ΙΟΠΑΘΕΙΕΣ Η σχέση της διατροφής και των καρδιακών παθήσεων είναι άµεση. Ο σύγχρονος τρόπος διατροφής όπου κυριαρχεί η υπερκατανάλωση ζωικού λίπους έχει ως αποτέλεσµα την αύξηση της χοληστερόλης που οδηγεί στην αθηροσκλήρωση. Ο παραδοσιακός τρόπος διατροφής των λαών της Μεσογείου έχει πλέον τεκµηριωθεί επιστηµονικά ως ο πιο σωστός τρόπος διατροφής και προβάλλεται µέσω της «Μεσογειακής ίαιτας». Η Μεσογειακή ίαιτα πλούσια σε λαχανικά, δηµητριακά, φρούτα, ψάρια, ελαιόλαδο και φτωχή σε ζωικά λίπη είναι το καλύτερο φάρµακο, τόσο στην πρόληψη, όσο και για τη θεραπεία των καρδιακών παθήσεων. 10

11 ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΙΑΙΤΑ και πρόληψη Οδηγίες Ποικιλία από όλες τις οµάδες τροφών Ισορροπία στα θρεπτικά συστατικά και θερµίδες Μετριασµένη κατανάλωση από τις τροφές που περιέχουν µεγάλα ποσοστά κορεσµένου λίπους και ζάχαρη. Ικανοποιητικές ποσότητες από όλες τις οµάδες τροφών Γεύση / Υφή/ Εµφάνιση που να ικανοποιεί τις προσωπικές προτιµήσεις. 11

12 12

13 ΛΙΠΗ ΚΑΙ ΚΑΡ ΙΟΠΑΘΕΙΕΣ Η χοληστερόλη είναι µια λιπαρή ουσία που ο ίδιος ο οργανισµός την παράγει ανάλογα µε τις ανάγκες του. Κυρίως όµως τη χοληστερόλη την παίρνει ο οργανισµός από τις τροφές ζωικής προέλευσης (κορεσµένα λίπη). Επίσης τροφές όπως ο κρόκος του αυγού, τα εντόσθια και άλλα οστρακοειδή περιέχουν µεγάλες ποσότητες χοληστερόλης. Ο περιορισµός της κατανάλωσης τροφίµων που περιέχουν χοληστερόλη, συµβάλλει στη µείωση της χοληστερόλης στο αίµα, ενώ η ελλάτωση των κορεσµένων λιπών στο διαιτολόγιο έχει ακόµη πιο ευεργετικά αποτελέσµατα. Τα περισσότερα τρόφιµα φυτικής προέλευσης δεν περιέχουν χοληστερόλη. 13

14 ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΑΝΕΒΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ 14

15 Τροφές που µειώνουν την χοληστερόλη 15

16 ΛΙΠΗ ΚΑΙ ΚΑΡ ΙΟΠΑΘΕΙΕΣ Η χοληστερόλη διακινείται στο αίµα «δεσµευµένη» µε πρωτεΐνες. Το σύµπλεγµα πρωτεΐνης και χοληστερόλης ονοµάζεται λιποπρωτεϊνη. Η χαµηλής πυκνότητας λιποπρωτεϊνη (LDL) έχει συσχετιστεί µε την απόφραξη των στεφανιαίων αρτηριών και γι αυτό έχει ονοµαστεί «κακή». Η ψηλή πυκνότητας λιποπρωτεϊνη (HDL) είναι γνωστή ως «καλή» χοληστερόλη, γιατί αποµακρύνει τη χοληστερόλη από τις αρτηρίες και έτσι εµποδίζει την απόφραξη τους. 16

17 17

18 Για καλή Υγεία! Στοχεύετε για Υγεία & Καλή Φυσική Κατάσταση Στοχεύετε για ένα Υγιές Βάρος (Απώλεια βάρους ½ -1 κιλό ανά βδοµάδα. Μην ακολουθείτε δίαιτες µε λιγότερες από θερµίδες ανά ηµέρα) Γυµνάζεστε καθηµερινά Θέστε τα θεµέλια για µια Υγιεινή Ζωή Θέστε την πυραµίδα και το πιάτο διατροφής σαν οδηγό διατροφής Τρώτε καθηµερινά ποικιλία από ολοσίταρα δηµητριακά (ολικής αλέσεως) Τρώτε καθηµερινά ποικιλία από φρούτα και λαχανικά ιατηρείτε τα τρόφιµα ασφαλή για κατανάλωση ιαλέξετε Προσεκτικά & Επιλεκτικά ιαλέξετε µια διατροφή που να είναι µειωµένη σε κορεσµένα λιπαρά και χοληστερόλη και µέτρια σε ολικό λίπος Μετριάστε / Μειώστε την κατανάλωση της ζάχαρης, διαλέγοντας τα κατάλληλα ροφήµατα και τρόφιµα µε µειωµένη περιεκτικότητα ή χωρίς ζάχαρη. ιαλέξετε και προετοιµάστε φαγητά µε λιγότερο αλάτι Αν πίνετε αλκοόλ, κάντε το µε µέτρο Απολαύσετε τα αγαπηµένα σας φαγητά περιοδικά και µε µέτρο 18

19 Θεραπευτικές Αλλαγές στον Τρόπο Ζωής Θρεπτικές Ουσίες Συνιστώµενες Ηµερήσιες οσολογίες Πολυακόρεστο λίπος Μέχρι 10% των ολικών θερµίδων Μονοακόρεστο Λίπος Μέχρι 10-15% των ολικών θερµίδων Κορεσµένο λίπος Λιγότερο από 7% των ολικών θερµίδων Ολικό λίπος 25-35% των ολικών θερµίδων Υδατάνθρακες 50-60% των ολικών θερµίδων Φυτικές ίνες γραµµάρια την ηµέρα Πρωτεΐνη Περίπου 15% των ολικών θερµίδων Χοληστερόλη Λιγότερο από 200mg την ηµέρα Ολικές θερµίδες (ενέργεια) Ισορρόπηση θερµίδων που καταναλώνονται (φαγητό) µε τις θερµίδες που σπαταλούνται (άσκηση) για διατήρηση βάρους / αποτροπή αύξησης βάρους 19

20 κανόνες σωστής διατροφής για την πρόληψη και αντιµετώπιση των καρδιοπαθειών. ιατηρείτε το επιθυµητό και υγιεινό βάρος για το ύψος, το σωµατότυπο, το γένος και την ηλικία σας Τρώτε αργά, σε σταθερές ώρες Προτιµάτε φρούτα ή ξηρούς καρπούς και όχι γλυκίσµατα στα ενδιάµεσα γεύµατα Προτιµάτε ψωµί ή ζυµαρικά ολικής αλέσεως Προτιµάτε το νερό και όχι τα αναψυκτικά ή τα φρουτοποτά Οι υγιείς ενήλικες (πλην των εγκύων) δεν χρειάζονται διατροφικά συµπληρώµατα (βιταµίνες, ιχνοστοιχεία κ.λπ.) όταν ακολουθούν µια ισορροπηµένη διατροφή Αφαιρέστε το ορατό λίπος από το κρέας πριν να µαγειρευτεί Τρόφιµα µειωµένα ή χαµηλά σε θερµίδες θα πρέπει να χρησιµοποιούνται περιορισµένα αφού η συχνή τους κατανάλωση σε µεγάλες ποσότητες έχει αποδειχθεί ότι µπορεί να αυξήσει το σωµατικό βάρος ισάξια µε τα αντίστοιχα προϊόντα µε πλήρες θερµίδες. Η σωστή διατροφή αποτελεί απώτερο στόχο, αλλά η υιοθέτηση της σε καθηµερινή βάση µπορεί να γίνει προοδευτικά. Γυµνάζεστε συστηµατικά Χρησιµοποιήστε την πυραµίδα και το πιάτο έως οδηγό για την σωστή διατροφή και την µακροχρόνια υγεία. 20

21 ιατηρήστε το σωστό βάρος Αποφεύγεται το αλκοόλ Αποφύγεται το κάπνισµα Άσκηση Υγιεινή ιατροφή 21

22 Οµαδική εργασία στην τάξη Στα άτοµα που υποφέρουν από καρδιακές παθήσεις συστήνεται η συχνή κατανάλωση λιπαρών ψαριών. Να γράψετε 2 λόγους που να δικαιολογούν την πιο πάνω άποψη. Η αυξηµένη κατανάλωση κορεσµένου λίπους στην καθηµερινή διατροφή σχετίζεται µε τις καρδιόπαθειες. Να εξηγήσετε. Να δώσετε 4 παραδείγµατα τροφών πλούσιων σε κορεσµένα λίπη και να εισηγηθείτε ισοδύναµες τροφές που µπορούν να τις αντικαταστήσουν. 22

23 Οµαδική Εργασία υποθετική µελέτη Ο κύριος Παναγιώτης 50 ετών, φανατικός καπνιστής, είναι διευθυντής µεγάλης επιχείρησης. Πρόσφατες εξετάσεις και αναλύσεις που έκανε παρουσίασαν αυξηµένα επίπεδα χοληστερόλης και ψηλή αρτηριακή πίεση. Λόγω έλλειψης χρόνου τρώγει συνήθως έτοιµα φαγητά στο γραφείο του. Ο γιατρός του σύνεστησε να αλλάξει τρόπο ζωής και διατροφής γιατί κινδυνεύει από καρδιόπαθειες. Να εισηγηθείτε 4 παράγοντες κινδύνου που µπορεί να προκαλέσουν στον κύριο Παναγιώτη καρδιακές παθήσεις. Να εισηγηθείτε 4 βασικούς κανόνες που πρέπει να εφαρµόζει ο κύριος Παναγιώτης στη διατροφή του για να µειώσει τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίµα του. 23

24 Εργασία για το σπίτι Να εισηγηθείτε υλικά που µπορούν να χρησιµοποιηθούν στην παρασκευή ενός σάντουιτς µε: χαµηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά β) µέτρια περιεκτικότητα σε λιπαρά γ) υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά. Τι διαφορές παρατηρείτε; Γιατί οι δίαιτες που είναι πολύ πλούσιες σε ζωικά τρόφιµα µπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο για καρδιόπαθειες; 24

25 Εργασία για το σπίτι Να σχολιάσετε και να δικαιολογήσετε το πιο κάτω απόσπασµα εφηµερίδας....έρευνα που έγινε σε επιστηµονικό κέντρο στην Αµερική αναφέρει ότι η βλάβη που προκαλείται στις αρτηρίες από την κατανάλωση µιας µερίδας τηγανιτών πατατών από γνωστή αλυσίδα εστιατορίων έτοιµων φαγητών, είναι ίσως µεγαλύτερη από αυτήν που προκαλεί ένα µεγάλο µπιφτέκι της ίδιας αλυσίδας, αν και οι περισσότεροι πιστεύουν το αντίθετο... 25