ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ - ΔΙΑΤΜΗΜΑΤIΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ «ΕΠΙΣΤΗΜΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ»

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ - ΔΙΑΤΜΗΜΑΤIΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ «ΕΠΙΣΤΗΜΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ»"

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ - ΔΙΑΤΜΗΜΑΤIΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ «ΕΠΙΣΤΗΜΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ» ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΝΕΡΟΥ ΣΤΟΝ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΑ ΤΟΥ ΜΟΡΝΟΥ Σωτήρης-Θεοφάνης Η. Καραλής Αθήνα, Νοέμβριος 27 Επιβλέπων Καθηγητής: Ι. Παπαδημητράκης

2 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Στην ολοκλήρωση αυτής της εργασίας συνέβαλλαν αρκετοί άνθρωποι τους οποίους θέλω από αυτή την θέση να ευχαριστήσω. Το θέμα προτάθηκε από τον καθηγητή μου κ. Ιωάννη Παπαδημητράκη, με την μεσολάβηση του οποίου έγιναν και οι απαραίτητες συννενοήσεις με το Center for Water Research (CWR) του Πανεπιστημίου της Δυτικής Αυστραλίας στο Perth, το οποίο και μας προμήθευσε με το πρόγραμμα ELCOM που είναι ένα από τα δύο βασικά μοντέλα που χρησιμoποιήθηκαν για την προσομοίωση (το δεύτερο, το οικολογικό μοντέλο CAEDYM, διατίθεται ελεύθερα από το site του CWR, καθώς και το μονοδιάστατο θερμουδροδυναμικό μοντέλο DYRESM που έχει χρησιμοποιηθεί σε παλαιότερες εργασίες όπως στις λίμνες Παμβώτιδας και Βεγορίτιδας σε αντίστοιχες διπλωματικές εργασίες υπό την επίβλεψη του κ. Παπαδημητράκη). Tον ευχαριστώ ιδιαίτερα τόσο για την εμπιστοσύνη του, όσο και για την έμπνευση και την καθοδήγησή του καθ όλο το διάστημα της εργασίας. Από την ΕΥΔΑΠ, που μας προμήθευσε με τα δεδομένα ευχαριστώ ιδιαίτερα τον κ. Φ.Τζουμέρκα, Διευθυντή της Διεύθυνσης Ποιότητας Υδάτων, όχι μόνο για την πρόθυμη και άμεση βοήθειά του αλλά και για την συμπάθεια με την οποία αντιμετώπισε την εργασία και για τις διαφωτιστικές συζητήσεις που είχα κατά διαστήματα μαζί του. Ακόμα ευχαριστώ τον κ. Αντώνη Αγγελόπουλο, γεωλόγο από την υπηρεσία Υδροληψίας της ΕΥΔΑΠ, που πρόθυμα με προμήθευσε με ότι σχετικό υλικό είχε στην διάθεσή του, αφού θυμήθηκε ότι προ 2 ετίας περίπου είχαμε βρεθεί μαζί στο ΙΓΜΕ, εγώ τότε σαν φοιτητής. Ακόμα, από την ΕΥΔΑΠ του Μενιδίου ευχαριστώ πολύ την κα Μαρία Κούτρα, απόφοιτο του ίδιου μεταπτυχιακού προγράμματος, που απρόσκοπτα με προμήθευσε με όλα τα σχετικά δεδομένα. Ακόμα ευχαριστώ τον κ. Γ. Μιχαλάκη χημικό εργοδηγό από την ΕΥΔΑΠ του Γαλατσίου που με προμήθευσε με τα ποιοτικά δεδομένα της τριετίας Τέλος, ευχαριστώ από το τμήμα της ΕΥΔΑΠ του Μόρνου, την κα Θέκλα Βαρώτσου και τον κ. Κώστα Μέρη που συνάντησα κατά την επίσκεψη μου στο φράγμα του Μόρνου στις αρχές του Οκτωβρίου. Πολλές ευχαριστίες οφείλω και στην κα Αγγελική Χιώνη, απόφοιτο ΠΜ του ΕΜΠ, που ευρισκόμενη πάντα ένα βήμα μπροστά από εμένα (καθώς είχε τρέξει το DYRESM-CAEDYM στην διπλωματική της εργασία, και το ELCOM στην μεταπτυχιακή της διπλωματική εργασία στην Γερμανία περίπου τον ίδιο καιρό που το δούλευα και εγώ εδώ) με βοήθησε αποφασιστικά και άμεσα σε σχεδόν κάθε απορία μου. 1

3 Ευχαριστώ ακόμα τον παλιό μου συνάδελφο κ. Στέλλιο Τσαντέ καθώς και την εταιρεία ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ, για την ευγενική παραχώρηση των διαγραμμάτων 1:5. της ΓΥΣ της περιοχής που έγινε μετέπειτα η λεκάνη κατάκλυσης του φράγματος του Μόρνου. Επίσης, θέλω να ευχαριστήσω τον συνάδελφο και παιδικό μου φίλο Γιάννη Κάτσιο, σήμερα καθηγητή Ψηφιακής Χαρτογραφίας στο ΤΕΙ της Αθήνας, στο τμήμα Τοπογράφων, για την αποφασιστική του βοήθεια στην χαρτογραφική πληρότητα καθώς και στην αισθητική αρτιότητα της εργασίας αυτής. Η ενασχόλησή μου με την εργασία αυτή κλείνει περίπου ένα χρόνο, στην διάρκεια του οποίου η ζωή δεν ήταν ακριβώς ρόδινη. Για αυτό τον λόγο θέλω να ευχαριστήσω την σύντροφό μου Ίλια Δελούκα, για την υπομονή και την συμπαράστασή της και ελπίζω να μην θεωρηθεί αμετροέπεια εαν της αφιερώσω το πόνημα αυτό. Σωτήρης Η. Καραλής Αθήνα, Νοέμβριος 27 2

4 ΣΥΝΟΨΗ Στην εργασία αυτή προσομοιώθηκε η λειτουργία του ταμιευτήρα του Μόρνου, όσο αφορά τα υδροδυναμικά και θερμοδυναμικά του χαρακτηριστικά του σε συνδυασμό με τις ποιοτικές παραμέτρους του αποθηκευμένου νερού, κυρίως τα λεγόμενα θρεπτικά: Άνθρακας, Άζωτο και Φώσφορος. Χρησιμοποιήθηκαν τα μοντέλα (προγράμματα) που έχουν αναπτυχθεί στο Κέντρο Ερευνών Νερού (CWR - Center for Water Research), ερευνητικό κέντρο του Πανεπιστημίου της Δυτικής Αυστραλίας (Perth). Τα μοντέλα αυτά είναι το ELCOM, το DYRESM και το CAEDYM. Η σημασία της προστασίας της ποιότητας του νερού στον ταμιευτήρα από τον οποίο υδρεύεται ολόκληρη η περιοχή της πρωτεύουσας με τα 4,5 εκατομμύρια των κατοίκων της είναι προφανής, έστω και εάν το νερό οδηγείται από εκεί στα διϋλιστήρια της ΕΥΔΑΠ μέσω ενός συστήματος ανοιχτών και κλειστών αγωγών μήκους 18 περίπου χιλιομέτρων. Η συμβολή στην κατανόηση των λειτουργιών και των συντελούμενων διεργασιών που προσφέρει η προσομοίωση με φυσικά και οικολογικά μοντέλα, είναι σημαντική περαιτέρω και για την λήψη μέτρων προστασίας από την πολιτεία, καθώς σήμερα, ολοένα και περισσότερο, συνειδητοποιούμε την κρίσιμη κατάσταση των υδάτινων πόρων της χώρας μας τόσο ποσοτικά, όσο και κυρίως- ποιοτικά. Τα δεδομένα της βαθυμετρίας προέκυψαν από την ψηφιοποίηση των διαγραμμάτων κλίμακας 1:5. της ΓΥΣ. Η ανάλυση που δόθηκε στο μοντέλο ήταν κελιά καννάβου διαστάσεων 2 επί 2 μέτρα, με βάθος ίσο με ένα μέτρο. Από αυτό το πλέγμα (εσχάρα Grid 2x2) δημιουργήθηκε με παρεμβολή και νέα καμπύλη στάθμης - αποθέματος η οποία και χρησιμοποιήθηκε κατόπιν στην εξίσωση του ισοζυγίου για τον υπολογισμό των εισροών. Τα μετεωρολογικά δεδομένα και συγκεκριμένα, η θερμοκρασία του αέρα, η ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας βραχέων κυμάτων, η ταχύτητα και διεύθυνση των ανέμων, η σχετική υγρασία και η ηλιοφάνεια, ελήφθησαν από τον αυτόματο τηλεμετρικό σταθμό που εγκαταστάθηκε από την ΕΥΔΑΠ το 22 στην θέση της σήραγγας υδροληψίας στον ταμιευτήρα, ενώ τα δεδομένα της βροχής ελήφθησαν από τον συμβατικό σταθμό του Λιδωρικίου. Τα δεδομένα του ισοζυγίου του ταμιευτήρα, καθώς και οι μετρήσεις των ποιοτικών παραμέτρων του νερού στον ταμιευτήρα και στις ποτάμιες εισόδους, ελήφθησαν επίσης από την ΕΥΔΑΠ, από τα τμήματα Μενιδίου και Γαλατσίου αντίστοιχα. 3

5 Η χρονική περίοδος της προσομοίωσης ήταν η τριετία περίοδος αρκετά μεγάλη τελικά τόσο για τον απαραίτητο χρόνο προσομοίωσης 1 όσο και κυρίως- για την απόδοση και ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Ακόμα και όταν αποκτηθεί έλεγχος (μετά από κάποιο καιρό) στην συμπεριφορά του προγράμματος, η αμφιβολία παραμένει για το εάν οι ρυθμίσεις της προσομοίωσης είναι οι καλύτερες που θα μπορούσαν να γίνουν, και εαν τα αποτελέσματα θα είναι αξιόπιστα και χρήσιμα, κυρίως όσο αφορά το οικολογικό μοντέλο. Για την προετοιμασία της προσομοίωσης αλλά και την ερμηνεία των αποτελεσμάτων, απαιτείται συνήθως συλλογική δουλειά από ομάδα ερευνητών διαφόρων ειδικοτήτων, την οποία δεν ισχυριζόμαστε ότι υποκαθιστούμε σε μία έστω μεταπτυχιακή- διπλωματική εργασία. Πάντως, τα αποτελέσματα της προσομοίωσης συγκροτούν ένα σώμα στοιχείων αρκετά μεγάλο, που θα μπορεί να αναλύεται για πολύ καιρό ακόμα. Η τεχνητή λίμνη του Μόρνου έχει μέγιστο βάθος 2 πάνω από 1 μέτρα και μέσο βάθος περίπου 52 μέτρα, είναι δηλαδή πολύ βαθειά σε σύγκριση όχι μόνο με τις υπόλοιπες ελληνικές λίμνες αλλά και με ανάλογες τεχνητές λίμνες ανά τον κόσμο (οι τεχνητές λίμνες, αυτές δηλαδή που έχουν δημιουργηθεί πίσω από φράγματα, είναι γενικά βαθύτερες από τις φυσικές λίμνες). Είναι γνωστό ότι τα μεγάλα βάθη μπορούν να οδηγήσουν σε συνθήκες μερόμιξης (μερική ανάμιξη, σε αντιδιαστολή με τις ολομικτικές λίμνες αυτές δηλαδή που αναμιγνύονται ολικά σε κάποια ή κάποιες περιόδους του έτους) δηλαδή σε λίμνες οι οποίες δεν αναμιγνύονται ποτέ ολοκληρωτικά ως προς το βάθος τους, και πράγματι, τέτοια φαίνεται να είναι και η τεχνητή λίμνη του Μόρνου, τουλάχιστον κατά τις χρονιές όπου η στάθμη κυμαίνεται από +42μ έως +435μ περίπου (ΑΣΥ), που είναι και η συνήθης διακύμανση της στάθμης στη λίμνη, σε όχι κακές υδρολογικές χρονιές. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της λίμνης αυτής είναι το γεγονός ότι συγκροτείται από δύο επιμέρους λεκάνες που συγκοινωνούν μεταξύ τους με μια σχετικά στενή (<2 μ) και βαθειά (~75 μ) διώρυγα. Η λεκάνη του Φράγματος έχει τα χαρακτηριστικά της βαθειάς λίμνης (lacustrine), ενώ η λεκάνη της Υδροληψίας είναι 1 Σε PC με επεξεργαστή 1,81GHz, 1GB RAM, ο απαιτούμενος χρόνος για ένα μήνα προσομοίωσης του ταμιευτήρα με ELCOM-CAEDYM (ανάλογα και με το χρονικό της βήμα, που γενικά κυμάνθηκε από 2 έως 5 λεπτά), ήταν από ώρες, ανάλογα με την περίοδο του έτους. Αντίθετα, οι απαιτήσεις του DYRESM-CAEDYM είναι πολύ πιο μετριοπαθείς, αφού για μια τριετία προσομοίωσης χρειάζεται περίπου μισή ώρα. 2 Δεν έχει ληφθεί στην παρούσα εργασία καθόλου υπόψη η μεταφορά και απόθεση φερτών στην λεκάνη κατάκλυσης. Τα σημερινά βάθη θα είναι μικρότερα αφού ο ταμιευτήρας λειτουργεί πλέον πάνω από 25ετία, και μεγάλες ποσότητες φερτών θα πρέπει να έχουν μεταφερθεί και καθιζάνει σε διάφορα σημεία της λίμνης. 4

6 περισσότερο ποταμοειδής (riverine). Τα συγκεκριμένα αυτά χαρακτηριστικά της λίμνης κάνουν πιό επιτακτική την χρήση ενός τρισδιάστατου μοντέλου. Το καινούργιο ίσως στοιχείο αυτής της εργασίας είναι το τρισδιάστατο υδροδυναμικό μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε, δηλαδή το ELCOM. Το μοντέλο αυτό χρησιμοποιείται ήδη σε ανάλογες προσομοιώσεις σε μεγάλες και μικρότερες λίμνες ανά τον κόσμο, από την λίμνη Βικτώρια στην Κεντρική Αφρική έως τις μεγάλες Λαυρεντιανές Λίμνες στα σύνορα Καναδά και ΗΠΑ (Λίμνη Erie). Η σχετική αρθρογραφία είναι πλέον πολύ μεγάλη. Με την χρήση του τρισδιάστατου μοντέλου δεν είναι πλέον απαραίτητη η διακρίβωση της εγκυρότητας της μονοδιάστατης προσέγγισης που γίνεται παραδοσιακά με τους αριθμούς Wedderbourn,W, και τον αριθμό Λίμνης, L N (Lake Νumber). Δίνεται έτσι η δυνατότητα για την φυσική αναπαράσταση της χωρικής κατανομής των διαφόρων διεργασιών σε όλη στην επιφάνεια της λίμνης. Οι φυσικές και βιοχημικές παράμετροι που εξετάσθηκαν στην παρούσα εργασία είναι η θερμοκρασία του νερού και οι συγκεντρώσεις DO, TOC (ολικός οργανικός άνθρακας), NO 3 και NH 4, TN, TKN (ολικό άζωτο και ολικό άζωτο κατά Kjendahl -> το οργανικό άζωτο συν αμμώνιο - αμμωνία), PO 4, TP (ολικός φώσφορος), ένα είδος φυτοπλανκτού που μετρείται σαν ΤCHLA (ολική χλωροφύλλη-α), και ένα είδος ζωοπλανκτού. Θα πρέπει εδώ να παρατηρήσουμε ότι οι μετρήσεις της ΕΥΔΑΠ γίνονται μόνο στην επιφάνεια (και στα παράλια) της λίμνης, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν στοιχεία για την ρύθμιση του οικολογικού μοντέλου σε σχέση με το βάθος. Οι τιμές των σχετικών παραμέτρων που αφορούν τα ιζήματα, και τόση σημασία έχουν στην δυναμική του κύκλου των θρεπτικών, δεν είναι δυνατόν να διακριβωθούν ούτε κατά προσέγγιση. Έτσι, η προσπάθεια περιορίστηκε αναγκαστικά στην διακρίβωση της συμφωνίας ή όχι των μετρήσεων με τα αποτελέσματα της προσομοίωσης στην επιφάνεια της λίμνης. Επίσης, δεν μπορεί να εξακριβωθεί η επιτυχία της φυσικής προσομοίωσης σε σχέση με την θερμοκρασία, καθώς η θερμοκρασία στις θέσεις δειγματοληψίας άρχισε να μετρείται τον Απρίλιο του 27. Η εργασία αυτή διαιρείται σε 5 μέρη. Το πρώτο μέρος, η εισαγωγή, είναι μια σύντομη ανασκόπηση των προϋποθέσεων στις οποίες αυτή η μελέτη βασίζεται, όσο αφορά τα πεδία της φυσικής και βιολογικής λιμνολογίας. Στο δεύτερο μέρος, το φυσικό πλαίσιο, κάνουμε μια κάπως εκτεταμένη ανασκόπηση των παραγόντων που επηρρεάζουν 5

7 το πρόβλημα καθώς και των συντελούμενων διεργασιών. Το μέρος αυτό ασχολείται ιδιαίτερα με την κατάταξη των λιμνών με βάση την στρωμάτωση τους, τις κινήσεις του νερού στην λίμνη και την επίδρασή τους στο βιοτικό περιβάλλον, τους μορφολογικούς παράγοντες της λεκάνης κατάκλυσης και την επίδραση που αυτοί ασκούν, και στο τέλος, στις κύριες αβιοτικές μεταβλητές (φως, διαλυμένο οξυγόνο, άνθρακας, άζωτο, φωσφόρος). Στο τρίτο μέρος, το υπολογιστικό περιβάλλον, έχουμε περιλάβει την θεωρία και την χρήση των προγραμμάτων που χρησιμοποιήθηκαν στην προσομοίωση δηλαδή των μοντέλων ELCOM και CAEDYM (user & science manuals). Στο τέταρτο μέρος, επικεντρώνουμε την προσοχή στην τεχνητή λίμνη του Μόρνου, και εξετάζουμε τα στοιχεία του ισοζυγίου της, τις περιβαλλοντικές μεταβλητές (άνεμοι, θερμοκρασίες και ηλιακές ακτινοβολίες, ηλιοφάνεια και κατακρημνίσεις), την μορφολογία της, και τις παραμέτρους ποιότητας νερού. Σε αυτό το μέρος αναφερόμαστε και στην τελική διαμόρφωση των δεδομένων της προσομοίωσης και της λογικής με την οποία αυτή αποφασίστηκε. Τέλος, στο πέμπτο μέρος, αποτελέσματα συζήτηση συμπεράσματα, παραθέτουμε τα διαγράμματα που προέκυψαν από την προσομοίωση και συζητούμε τα συμπεράσματα που βγαίνουν. 6

8 SUMMARY The present study consists in simulating the reservoir of Mornos with regard to its hydrodynamic and thermodynamic features combined with water quality parameters and, principally, nutrients: Carbon, Nitrogen and Phosphorus. The models (programs) used, have been developed by the Center for Water Research of the University of West Australia (Perth). These models are ELCOLM, DYRESM and CAEDYM. The importance of monitoring water quality in the reservoir, which supplies water to the entire region of the capital with its 4.5 million inhabitants, is obvious, even though the water reaches EYDAP refineries, via an aquaduct 18 km long, comprising open and closed conduits. Furthermore, the contribution of simulating using physical and ecological models to the understanding of the processes involved, is also significant for adopting protection measures by the state, since day by day we realize the critical condition of the water resources of our country quantitatively, but principally, qualitatively. The bathymetry data were obtained by digitizing the Army s Geographical Service diagrams of 1:5 scale. The resolution of the model is a 2 x 2 meters grid while depth is equal to one meter. A new stage-volume curve was created by this grid (2 x 2) through interpolation, and was used for the estimation of river inflows. The meteorological data e.g. air temperature, short wave radiation, velocity and direction of the wind, relative humidity and cloud cover, were taken by the automatic meteorological station that was installed by EYDAP in 22 at the location of the reservoir s water supply tunnel, whereas the rain data were taken by the conventional meteorological station of nearby town of Lidoriki. The reservoir s mass balance data, as well as the measurements of water quality parameters at locations at the reservoir, and also at the inflows, were also taken from EYDAP. The reservoir of Mornos has maximum depth exceeding 1 meters and average depth of 5 meters approximately; it is, thus, very deep compared, not only with other natural Greek lakes, but with other reservoirs (reservoirs are in general deeper than natural lakes). Another feature of this lake is the fact that it is composed by two sub-basins communicating with each other through a relatively narrow (<2m) and deep (~75m) canal. The basin of the Dam has the features of a deep lake (lacustrine), whereas the basin 7

9 of Withdrawal is more riverine. Such are the specific features of the lake that render imperative the use of a three-dimension model. The novel element of the present study is the use of a three dimensional hydrodynamic model, namely ELCOM. This model has already been used in simulations of large and smaller lakes around the world, such as the Lake Victoria in Central Africa and the large Laurentian Lakes at the U.S.A-Canada border (Lake Erie). The relevant bibliography is already very rich. When the three-dimensional model is used, it is no longer necessary to verify the validity of the one dimensional approach, validated through the use of numbers such as the Wedderbourn number, W, and the Lake Number, LN. It is, therefore, possible to examine the spatial distribution of the various natural processes on the whole of the lake. The physical and biogeochemical parameters simulated in the present study are the temperature of the water and the concentrations of DO, TOC (total organic carbon), NO 3 and NH 4, TN, TKN (total nitrogen and total Kjendahl nitrogen), PO 4, TP (total phosphorus), a species of phytoplankton measured as TCHLA (total chlorophyll-a), and a species of zooplankton. The measurements of EYDAP are limited to the surface of the lake and, as a consequence, no data are available for the calibration of the environmental model in relation to the depth, not even for verification purposes. The values of the relevant parameters related to sediments also cannot be estimated. Thus, our effort has, necessarily, been limited to verifying whether the measurements are in accordance with the results of the simulation at the lake s surface. The present study is composed by 5 parts. The first part, the introduction, consists in briefly reviewing the prerequisites upon which the study is based in respect of physical and biological limnology. The second part, the physical framework, is a review of environmental factors that affect the issue, and the related processes. It mainly disserts the classification of lakes according to their stratification regimes, the water s motions in a lake and its impact to the biotic environment, the morphology of the basin and it s impact, and finally a reference is made to the main abiotic variables (light, oxygen, carbon, nitrogen, phosphorus). The third part includes the theory and use of the programs, the 8

10 modelling tools, that were used for the simulation, namely ELCOM and CAEDYM. The fourth part focuses on the reservoir of Mornos, where we examine its balance data, the environmental variables (wind, air temperature, short wave radiation, cloud cover and relative humidity), its morphology and the water quality parameters. This part refers also to the final configuration of the simulation. Finally, the fifth part, results discussion conclusions, sets forth the diagrams that were the result of the simulation, and discusses the conclusions. 9

11 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ I.1.1 Φυσικά μοντέλα I.1.2 Οικολογικά μοντέλα (Ecosystem modelling) II. ΜΕΡΟΣ : ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ II.1 ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗ ΣΤΙΣ ΛΙΜΝΕΣ II.1.1 Τύποι στρωμάτωσης και ανάμιξης... 2 II.2 ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΙΣ ΛΙΜΝΕΣ II.2.1 Στρωτή και τυρβώδης ροή II.2.2 Επιφανειακά κύματα βαρύτητας II.2.3 Τυρβώδης ροή και μετρα της ευστάθειας II.2.4 Κατακόρυφος συντελεστής τυρβώδους διάχυσης II.2.5 Διάχυση σε μεγαλύτερες χρονικές κλίμακες II.2.6 Συντελεστής οριζόντιας διάχυσης II.2.7 Οριζόντια ρεύματα II.2.8 Κυκλοφορία προκαλούμενη απο τον άνεμο II.2.9 Ρεύματα πυκνότητας και διαχείριση των λιμνών II.2.1 Ρεύματα Langmuir II.2.11 Στάσιμα επιφανειακά κύματα II.2.12 Εσωτερικές ταλαντώσεις (της θερμοκλίνης)... 4 II.2.13 Υπολιμνιτικά ρεύματα και επαναιώρηση ιζήματος II.2.14 Τυρβώδης ανάμιξη και biota II.2.15 Χρονικές κλίμακες και απόκριση της βιοκοινότητας II.3 ΜΟΡΦΟΜΕΤΡΙΑ ΤΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΚΑΤΑΚΛΥΣΗΣ II.3.1 Η επιφάνεια της λίμνης II.3.2 Το βάθος II.3.3 Το σχήμα της επιφανείας... 5 II.3.4 Οι κλίσεις των πρανών... 5 II.4 ΚΥΡΙΕΣ ΑΒΙΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ II.4.1 Το φώς II.4.2 Το οξυγόνο II.4.3 Ανόργανος Άνθρακας και ph II.4.4 Φωσφόρος II.4.5 Άζωτο II.5 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ΟΥ ΜΕΡΟΥΣ: ΓΛΩΣΣΑΡΙ III. ΜΕΡΟΣ : ΤΟ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ III.1 ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ELCOM III.1.1 Εισαγωγή III.1.2 Θεμελιώδεις υδροδυναμικές εξισώσεις και μοντέλα III.1.3 Περιορισμοί χρονικού βήματος III.1.4 Αριθμητική μέθοδος... 8 III.1.5 Μεταφορά των βαθμωτών μεγεθών... 9 III.1.6 Πλευρικές οριακές συνθήκες και οριακές συνθήκες πυθμένα III.1.7 Το μοντέλο της ποσότητας κίνησης του ανέμου III.1.8 Θερμοδυναμική της επιφανείας και ροές μάζας III.1.9 Επιφανειακές ροές μάζας III.1.1 Μοντέλο ανάμιξης

12 III.2 ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ELCOM III.2.1 Γενικά III.2.2 Στάδια στην διαδικασία προσομοίωσης III.2.3 Προεπεξεργασία III.2.4 Kυρίως προσομοίωση III.2.5 Μετα-επεξεργασία και οπτικοποίηση των αποτελεσμάτων III.3 ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ CAEDYM III.3.1 Φως III.3.2 Ανόργανα σωματιδιακά συστατικά III.3.3 Διαλυμένο οξυγόνο III.3.4 Κύκλοι θρεπτικών III.3.5 Φώσφορος III.3.6 Νιτρικά III.3.7 Άνθρακας III.3.8 Βακτήρια III.3.9 Διαλυμένος ανόργανος Άνθρακας ατμοσφαιρικές ανταλλαγές III.3.1 Διαλυμένος ανόργανος Άνθρακας κινητική των ανθρακικών III.3.11 Βιολογικές μεταβλητές υγρή στήλη III.3.12 Το ίζημα III.4 ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ CAEDYM III.4.1 Καταστατικές μεταβλητές III.4.2 Αρχεία εισόδου μεταβλητών στο CAEDYM III.4.3 Έξοδος αποτελεσμάτων IV. ΜΕΡΟΣ : Η ΤΕΧΝΗΤΗ ΛΙΜΝΗ ΤΟΥ ΜΟΡΝΟΥ IV.1 ΤΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ IV.1.1 Εισροές και Εκροές από / σε άλλες λεκάνες απορροής IV.1.2 Εισροές από την λεκάνη απορροής του ταμιευτήρα IV.1.3 Καμπύλες Στάθμης Αποθέματος και Στάθμης Επιφάνειας IV.1.4 Υπολογισμός των εισροών IV.2 ΒΑΘΥΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΟΡΙΑΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ IV.2.1 Μορφολογία λεκάνης κατάκλυσης IV.2.2 Αρχείο βαθυμετρίας και αρχείο οριακών συνθηκών IV.3 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ IV.3.1 Θερμοκρασίες και ηλιακή ακτινοβολία βραχέων κυμάτων IV.3.2 Άνεμοι IV.3.3 Βροχή IV.3.4 Εξάτμιση Ηλιοφάνεια Σχετική Υγρασία IV.3.5 Αρχεία χρονοσειρών περιβαλλοντικών μεταβλητών IV.3.6 Θερμοκρασίες των εισροών IV.3.7 Τελική διαμόρφωση των δεδομένων της προσομοίωσης IV.4 ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΝΕΡΟΥ IV.4.1 Χαρακτηριστικά νερού ταμιευτήρα και νερού εισροών IV.4.2 Εποχικότητα και διακυμάνσεις των παραμέτρων ποιότητας IV.4.3 Δεδομένα εισόδου ποιοτικού μοντέλου (CAEDYM scalars) IV.4.4 Τροφική κατάσταση της λίμνης

13 V. ΜΕΡΟΣ: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ -ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ V.1.1 Σημεία λήψης αποτελεσμάτων V.2 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΤΗΣΙΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗΣ V.2.1 Η δημιουργία ημερήσιου επιφανειακού στρώματος (diurnal surface layer) V.2.2 Αριθμοί Wedderburn, Lake Number και λοιποί υδροδυναμικοί παράγοντες V.2.3 Εσωτερικά κύματα και ταλαντώσεις V.2.4 Χρόνος παραμονής και κυκλοφορία στην λίμνη V.3 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΝΕΡΟΥ V.3.1 1D Προσομοίωση (DYRESM-CAEDYM) V.3.2 3D Προσομοίωση (ELCOM-CAEDYM) V.4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ V.5 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ V.6 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I: ΑΡΧΕΙΑ ΕΙΣΟΔΩΝ ΣΕ ELCOM / CAEDYM V.7 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II: ΑΔΙΑΣΤΑΤΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟΙ ΤΗΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΜΙΑΣ ΛΙΜΝΗΣ V.8 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III: ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ V.9 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV: ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΜΕΓΙΣΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΑΝΕΜΩΝ ΣΤΗΝ ΤΡΙΕΤΙΑ 23, 24,

14 I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η συγκεκριμένη εργασία εισέρχεται σε κυρίως δύο επιστημονικές περιοχές πεδία- που μπορούμε να τις χαρακτηρίσουμε σαν φυσική και βιολογική - χημική λιμνολογία. Η πρώτη θεωρεί τα ισοζύγια μάζας, ποσότητας κίνησης, ενέργειας και θερμότητας μέσα στην λίμνη εξετάζοντας ιδιαιτέρως τα χαρακτηριστικά της τύρβης, και την ανάμιξη που αυτή προκαλεί, ενώ η δεύτερη ολιγότερο συναφής με τα παραδοσιακά αντικείμενα του υδραυλικού μηχανικού- ασχολείται με τις πολύπλοκες και άγνωστες εν μέρει ακόμα βιογεωχημικές διεργασίες που συντελούνται μέσα σε μια λίνη, και ακόμα με την εξάρτησή τους από την λεκάνη απορροής της λίμνης (και από το ίζημα στον πυθμένα της), σε βαθμό τέτοιο που η λεκάνη απορροής και η λεκάνη κατάκλυσης να θεωρούνται ως ένα κλειστό ενιαίο σύστημα. Είναι γενική η παραδοχή όμως ότι το πεδίο ροής (δηλαδή η κίνηση που περιγράφεται με την βοήθεια της φυσικής λιμνολογίας) επηρρεάζει τις βιολογικές διεργασίες, και συνήθως όχι το αντίστροφο. Έτσι εξηγείται και η αλληλεπίδραση και η συνεργασία μεταξύ των δύο αυτών πεδίων κατά τα τελευταία 3 χρόνια, όπου η καθεμία από τις δύο περιοχές θεωρεί την άλλη ως φυσική συνέχειά της. Αν και δεν ενδιαφερόμαστε εδώ ιδιαίτερα για τις εννοιολογικές διακρίσεις και την κατηγοριοποίηση των μοντέλων, είναι χρήσιμο να κάνουμε μια διάκριση ανάμεσα στα φυσικά και τα οικολογικά μοντέλα. I.1.1 Φυσικά μοντέλα Η φυσική λιμνολογία μπορεί να θεωρηθεί ως ένα τμήμα της περιβαλλοντικής υδραυλικής (Environmental Hydraulics). Ειδικότερα, η μελέτη της κίνησης και της ανάμιξης των νερών στις λίμνες και ταμιευτήρες ιδίως, επικεντρώνεται στην συμπεριφορά των στρωματωμένων αποδεκτών, δεδομένου ότι η πλειονότητα των λιμνών επιδεικνύει κάποιο βαθμό θερμικής (κυρίως) στρωμάτωσης τουλάχιστον για 9 μήνες τον χρόνο. Η στρωμάτωση της θερμοκρασίας οδηγεί σε στρωμάτωση της πυκνότητας και η υπόθεση της αστρόβιλης ροής μακρυά από τα στερεά όρια της λίμνης δεν μπορεί πλέον να υιοθετηθεί εύκολα, προκειμένου να εξηγηθούν οι παρατηρούμενες συμπεριφορές. Σε άλλες περιπτώσεις, όπως συμβαίνει στις εκβολές των ποταμών στην θάλασσα (estuaries), ή σε αλμυρές λίμνες, η στρωμάτωση υποβοηθείται παραπέρα και από τις 13

15 διαφορές στην αλατότητα (μέτρο των διαλυμένων στο νερό αλάτων). Το προφίλ της χωρικής βαθμίδας της πυκνότητας κατά την κατακόρυφο, που προκύπτει από το συνδυασμό θερμόκρασίας και αλατότητας 3 δεν είναι σταθερό, αν και συχνά μπορεί να γίνει η παραδοχή υπάρξεως δύο ή τριών οριζοντίων στρωμάτων νερού με σταθερή αλλά διαφορετική πυκνότητα το κάθε ένα. Με την παρουσία του πεδίου βαρύτητας g, οι διαφορές της πυκνότητας συντελούν στην εμφάνιση ανωστικών δυνάμεων που επηρεάζουν τις δυναμικές εξισώσεις της κίνησης. Έτσι, κάτω από την επίδραση του πεδίου βαρύτητας, ένα στρωματωμένο υγρό παρουσιάζει μια οργάνωση. Η κίνηση κατά τις κάθετες διευθύνσεις (πάνω και κάτω) παρεμποδίζεται από την στρωμάτωση της πυκνότητας, ενώ ευνοείται κατά την οριζόντια διεύθυνση, όπως συμβαίνει με τη συμπεριφορά στρωματωμένων υγρών κατά την υδροληψία από κάποιο βάθος, την αποκαλούμενη επιλεκτική υδροληψία (selective withdrawal). Οι παραδοχές που γίνονται, συνήθως, προκειμένου να γίνει το πεδίο αυτής της ροής πιο προσιτό σε μαθηματική ανάλυση είναι δύο: 1. Προσέγγιση Boussinesq, που δηλώνει ότι για ένα βαθμιαία μεταβαλόμενο πεδίο πυκνότητας θα πρέπει να διατηρηθούν μόνο οι διαφορές πυκνότητας που συνοδεύουν τον όρο της βαρύτητας στις σχετικές εξισώσεις κίνησης. Οι επιμέρους εμφανίσεις τιμων πυκνότητας μπορούν να αντικατασταθούν από μια μέση κατά το βάθος πυκνότητα. Έτσι εισέρχεται στις εξισώσεις κίνησης ο πολύ σημαντικός όρος της μειωμένης βαρύτητας g = [(ρ ο -ρ) /ρ ο ]*g όπου ρ ο είναι μια πυκνότητα αναφοράς. Οι ροές Boussinesq λαμβάνουν χώρα σε ένα καθεστώς μειωμένης βαρύτητας (με τυπική τιμή του g ~2 3% g). Έτσι, τα παραγόμενα κύματα βαρύτητας στις θέσεις των εσωτερικών διεπιφανειών πυκνότητας αναμένεται να έχουν πολύ μεγάλα εύρη ταλάντωσης (ύψη κυμάτων), και να μεταδίδονται με πολύ μικρή ταχύτητα (ταχύτητα φάσης), όπως συμβαίνει στην αργή κίνηση. Αυτά τα εσωτερικά κύματα (internal waves), είναι γνωστά και ως βαροκλινικά κύματα. 2. Οι μετατοπίσεις από ένα καθεστώς ισορροπίας είναι μικρές. Η παραδοχή αυτή μας επιτρέπει την γραμμικοποίηση των εξισώσεων κίνησης, και δίδει τη δυνατότητα να αγνοήσουμε τους όρους της μεταθετικής επιτάχυνσης (αναφερόμαστε πάντα στις εξισώσεις Euler, ή εάν θεωρήσουμε και την συνεκτικότητα του υγρού στις εξισώσεις Navier-Stokes). 3 Από την καταστατική εξίσωση της UNESCO (UNESCO -Technical Papers in Marine Science, 1982). 14

16 Ενώ στο πεδίο της κλασικής υδραυλικής υπάρχουν αδιάστατοι αριθμοί που η γνώση των οποίων χαρακτηρίζει πολλές ιδιότητες του πεδίου ροής, όπως ο αριθμός Reynolds με τον οποίο χαρακτηρίζουμε την ροή σε στρωτή ή τυρβώδη, και ο αριθμός Froude με τον οποίου χαρακτηρίζουμε την ροή σε υπέρ ή υποκρίσιμη, στις στρωματωμένες ροές χρησιμοποιούμε άλλους αριθμούς, οι βασικότεροι από τους οποίους είναι: 1. Η ανωστική συχνότητα ή συχνότητα Brunt-Vaisala (s -1 ). Η ανωστική συχνότητα εκφράζει τη συχνότητα με την οποία ταλαντώνεται ένα δεμάτι υγρού που μετακινήθηκε από την θέση ισορροπίας του. Αυτή είναι: N = g ρ z ρ ο 2. Ο αριθμός Richardson εκφράζει το λόγο του έργου που απαιτείται για ανάμιξη, προς την κινητική ενέργεια που είναι διαθέσιμη από ένα προφίλ διατμητικής ροής, ή εναλλακτικά ο λόγος των δυνάμεων της στρωμάτωσης (restoring force) προς τις αποσταθεροποιητικές δυνάμεις που σχετίζονται με τους μη γραμμικούς μεταθετικούς όρους, δηλαδή: Ri = g' L 2 U Ο αριθμός Richardon μπορεί να αναγνωριστεί και σαν ένας τροποποιημένος αριθμός Froude. Τέλος, πρέπει να αναφέρουμε και την επίδραση των δυνάμεων Coriolis σε κάποιες ροές που εκτείνονται σε σχετικά μεγάλες χωρικές κλίμακες (γεωστροφικές ροές). Η δύναμη Coriolis εκφράζει το γεγονός ότι στην περιστρεφόμενη γή μια κατ αρχήν ευθύγραμμη κίνηση εκτρέπεται προς τα δεξιά στο Βόρειο ημισφαίριο και προς τα αριστερά στο Νότιο. Με μαθηματικούς όρους, είμαστε αναγκασμένοι να περιλάβουμε την επιτάχυνση Coriolis στις εξισώσεις κίνησης προκειμένου να ικανοποιήσουμε το γεγονός ότι το σύστημα συντεταγμένων μας είναι μη αδρανειακό (είναι επιταχυνόμενο). Ένα άλλο θέμα που αξίζει προσοχής, είναι η προσομοίωση της διεργασίας της διάχυσης. Η προσομοίωση της διαδικασίας αυτής γίνεται με την υιοθέτηση της λογικής του νόμου του Fick, ο οποίος βασιζόμενος στις εργασίες του Fourrier για την μετάδοση της θερμότητας, και αναφερόμενος στη μοριακή διάχυση, υπέθεσε ότι η διάχυση μιας 15

17 ουσίας (μεταφορά μάζας) είναι ανάλογη με την κλίση της συγκέντρωσης της ουσίας επί έναν συντελεστή (συντελεστής μοριακής διάχυσης). Όμως, οι συντελεστές που χρησιμοποιούνται στην τυρβώδη διάχυση είναι πολύ μεγαλύτεροι (κατά τάξεις μεγέθους) απο αυτούς της μοριακής διάχυσης, και δεν αποτελούν ιδιότητες της διαχεόμενης ουσίας. Τέλος, αναφέρουμε ότι τα φυσικά μοντέλα είναι καλά θεμελιωμένα από φυσικής πλευράς, και χρησιμοποιούν έναν ελάχιστο αριθμό παραμέτρων. Δεν ισχύει όμως το ίδιο με τα οικολογικά μοντέλα που θα εξετάσουμε παρακάτω. I.1.2 Οικολογικά μοντέλα (Ecosystem modelling) Μπορούμε να θεωρήσουμε ένα οικοσύστημα σαν ένα σύνολο (βιολογικό σύστημα) που αποτελείται από δυναμικά αλληλοεπηρεαζόμενα μέρη όπως ζωϊκούς και φυτικούς οργανισμούς, θρεπτικά και εκκρίματα. Σε αντίθεση με τα φυσικά μοντέλα, που βασίζονται στους φυσικούς νόμους διατήρησης της μάζας και της ενέργειας, όπως ο δεύτερος νόμος του Νεύτωνα για την διατήρηση της ποσότητας κίνησης (ορμής), τα περιβαλλοντικά ή οικολογικά μοντέλα δεν διαθέτουν ένα αντίστοιχο νόμο τέτοιας γενικότητας. Αντίθετα, η κατανόηση της συμπεριφοράς ενός συγκεκριμένου μέρους του οικοσυστήματος, όπως πχ ο πλήθυσμός ενός ζωϊκού ή φυτικού είδους, μπορεί να προέρχεται από την γνώση της επίδρασης των περιβαλλοντικών συνθηκών στην αναπτυξη και τον θάνατό του, όπως για παράδειγμα η επίδραση της ποσότητας του διαλυμένου οξυγόνου ή της θερμοκρασίας στους ρυθμούς αναπαραγωγής κάποιου είδους ψαριών. Σε αυτή την ισορροπία προστίθεται κατόπιν και η αλληλοεπίδρασή του είδους αυτού με τα υπόλοιπα είδη για τα οποία το συγκεκριμένο είδος χρησιμεύει ώς τροφή, ή αντίθετα αποτελεί θηρευτή/καταναλωτή τους (κλασικά μοντέλα θηρευτών-θηραμάτων). Σε αυτό το ισοζύγιο προστίθεται ενδεχομένως και η είσοδος και η έξοδος του είδους αυτού από το πεδίο προσομοίωσης (την λίμνη πχ). Στα οικολογικά μοντέλα καταλήγουμε λοιπόν σε μια εξίσωση για κάθε μέρος του συστήματος (κάθε βιολογικό είδος, κάθε χημικό στοιχείο), όπου πέρα από τις εξαρτήσεις από τις περιβαλλοντικές συνθήκες, εμφανίζονται όροι πηγής (όπου δημιουργείται ή εισέρχεται το είδος στο πεδίο), και όροι καταβόθρας (όπου πεθαίνει ή χάνεται από το πεδίο). Στην κάθε περίπτωση συνεπώς, έχουμε στην διαφορική εξίσωση περιγραφής των 16

18 μεταβολών ενός είδους, στο αριστερό μέρος της εξίσωσης τον ρυθμό αύξησης του στοιχείου, ενώ στο δεξιό μέρος τους όρους που επηρεάζουν την αύξηση και τον θανατό του. Η γενική μορφή της διαφορικής εξίσωσης είναι η παρακάτω: Ρυθμός αύξησης στοιχείου Χ = (θετική σταθερά)*χ + (αρνητική σταθερά)*χ + όροι πηγής + όροι αλληλεπίδρασης Οι δύο πρώτοι όροι στο δεύτερο μέρος αναπαριστούν όρους αύξησης και όρους μείωσης του στοιχείου αντίστοιχα. Ένα χαρακτηριστικό μονοπαραμετρικό μαθηματικό μοντέλο αύξησης είναι η γνωστή λογιστική καμπύλη, ή καμπύλη S (S curve). Η καμπύλη αυτή έχει ασύμπτωτη την τιμή του πληθυσμού κορεσμού, δηλαδή την ανώτατη τιμή που μπορεί θεωρητικά να φτάσει ο πληθυσμός (ή η ποσότητα) ενός στοιχείου. Στην βάση των εξισώσεων των οικολογικών μοντέλων και όσο αφορά τον κύκλο των θρεπτικών, βρίσκεται η καμπύλη (ή σχέση) των Michaelis Menten, η οποία αν και δεν υποκρύπτει κάποιο ισχυρό θεωρητικό υπόβαθρο που να την υποστηρίζει, φαίνεται ωστόσο να περιγράφει ικανοποιητικά πολλά σχετικά φαινόμενα (P. Dyke -2). Έτσι, εαν το x είναι η συγκέντρωση ενός θρεπτικού στοιχείου (πχ του αζώτου) και το α είναι μια τιμή που αντιπροσωπεύει ένα ιδεώδες μέγιστο (που επιτυγχάνεται όταν οι περιβαλλοντικές συνθήκες επιτρέψουν τον μέγιστο ρυθμό αύξησης), τότε η αύξηση του θρεπτικού αυτού στοιχείου δίνεται από την σχέση: αx k + x Η παραπάνω έκφραση έχει τις εξής ιδιότητες: Όταν δεν υφίσταται το στοιχείο καθόλου (x = ) η αύξηση είναι μηδενική. Για πολύ μεγάλο x η αύξηση προσεγγίζει την ιδανική τιμή του α. Για τιμές ενδιάμεσες η αύξηση είναι μεταξύ του x και του α, αλλά είναι μεγαλύτερη για μεγαλύτερα x. Η σταθερά k που λέγεται σταθερά ημικορεσμού, εισάγεται για την προσαρμογή στα δεδομένα. Όταν x = k, ο ρυθμός αύξησης είναι α/2 (υπάρχει μια αναλογία εδώ με τον χρόνο ημιζωής των ραδιενεργών στοιχείων). Η μορφή της καμπύλης δίνεται στο παρακάτω διάγραμμα. Όσο μεγαλύτερο είναι το k τόσο μεγαλύτερη συγκέντρωση απαιτείται ώστε ο ρυθμός αύξησης να είναι ίσος με το α/2, και έτσι η ανάπτυξη επιβραδύνεται. 17

19 P x Διάγραμμα I-1: Ρυθμός ανάπτυξης στοιχείου (P) συναρτήσει της μάζας του Θρεπτικού x, με α = 5 (σχέση Michaelis- Menten). Στην πιο έξω καμπύλη το k=.5 ενώ στην εσωτερική k=1. Στην πρώτη περίπτωση απαιτείται x~2 για ρυθμό αύξησης = 5/2, ενώ στην δεύτερη περίπτωση απαιτείται συγκέντρωση x~1. 18

20 II. ΜΕΡΟΣ : ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ II.1 ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗ ΣΤΙΣ ΛΙΜΝΕΣ Από τότε που άρχισαν να μετριώνται οι θερμοκρασίες στις λίμνες φάνηκε ότι όχι μόνο υπήρχαν μεγάλες εποχιακές διακυμάνσεις, αλλά ακόμα ότι υπήρχε ένα πρότυπο θερμοκρασιακής στρωμάτωσης που επέτρεπε την διάκριση και κατηγοριοποίηση των λιμνών. Η αναγνώριση αυτή δεν οφείλονταν μόνο στην αγάπη για την συστηματική, αλλά και στην συνειδητοποίηση της μεγάλης σημασίας της θερμοκρασίας στην δομή των βιοκοινοτήτων και την βιοπαραγωγικότητα των υδάτινων συστημάτων (J.Kallf -22). Η στρωμάτωση διαχωρίζει την λίμνη σε τρείς ζώνες ( όπου αυτό επιτρέπεται από τις κλιματικές συνθήκες και το βάθος). Η βαθειά ζώνη, το υπολίμνιο, χαρακτηρίζεται από ψυχρότερα μη τυρβώδη νερά, και δεν έρχεται σε επαφή με την ατμόσφαιρα. Κυριαρχείται από διαδικασίες διαπνοής που χρησιμοποιούν οργανική ύλη που προέρχεται από τα νερά της επιφάνειας, το επιλίμνιο. Το επιλίμνιο είναι σε επαφή με τον ατμοσφαιρικό αέρα και είναι συχνά τυρβώδες. Σε αυτή τη ζώνη η πρωταρχική παραγωγή είναι μεγαλύτερη από την διαπνοή, και παρέχει το μεγαλύτερο τμήμα της ενέργειας για τις ανάγκες των ετεροτροφικών ζώων και των μικροβίων. Η μεταβατική ζώνη ανάμεσα στο μεταλίμνιο και το υπολίμνιο είναι το μεταλίμνιο. Χαρακτηρίζεται από μια μεγάλη κλίση της θερμοκρασίας (μεταβολή με το βάθος) που αναφέρεται σαν θερμοκλίνη ή θερμοκλινές. Ο σχηματισμός του μεταλίμνιου και η αποτελεσματική φραγή που αυτό αποτελεί στην κυκλοφορία των αερίων και των θρεπτικών, όπως και στην δυνατότητα του φυτοπλανκτού να βρίσκεται τουλάχιστον για κάποια διαστήματα στην αφωτική ζώνη, κάνει την θερμική στρωμάτωση να έχει καθοριστική σημασία για την βιολογική δραστηριότητα στην λίμνη. Μια μη στρωματωμένη λίμνη αναπτύσσει στρωμάτωση όταν τα ρεύματα που δημιουργούνται από τον άνεμο δεν είναι αρκετά ισχυρά ώστε να αναμίξουν την θερμότητα που διεισδύει μέσω της επιφανειακής ζώνης στην υπόλοιπη μάζα του νερού, εμποδίζοντας έτσι το σύστημα να διατηρήσει μια ενιαία θερμοκρασία. Η περαιτέρω θέρμανση της επιφάνειας αυξάνει την θερμοκρασιακή διαφορά μεταξύ επιφάνειας και βαθυτέρων στρωμάτων και προκαλεί διαφορά πυκνότητας. Αυτή με τη σειρά της 19

21 εμποδίζει την ανάμιξη των στρωμάτων, καθώς η δυναμική ενέργεια που σχετίζεται με αυτή την διαφορά πυκνότητας είναι μεγαλύτερη από την ενέργεια που εισάγεται μέσω του ανέμου στο τυρβώδες επιφανειακό στρώμα. Σε αυτό το σημείο δημιουργείται το σύστημα των τριών στρωμάτων. Στην εύκρατη ζώνη κατά το φθινόπωρο, ή την ψυχρή περίοδο στους τροπικούς, η διαδικασία αυτή αναστρέφεται και η ψύξη της επιφάνειας ελαττώνει την διαφορά πυκνότητας μεταξύ επιφανειακών και βαθυτέρων στρωμάτων, έως ότου η αντίσταση στην ανάμιξη αυτών των νερών ελαττωθεί σε σχέση με την ενέργεια ανάμιξης που εισάγεται από τα κύματα και ρεύματα. Σε αυτό το χρονικό σημείο η λίμνη επανααναμιγνύεται σε όλο το βάθος της. Το υπό ανάμιξη τμήμα της λίμνης λέγεται αναμεμιγμένο στρώμα ή στρώμα ανάμιξης η επιφανειακό στρώμα, το οποίο κατά τη διάρκεια της στρωμάτωσης περιορίζεται στο επιλίμνιο ή σε ένα τμήμα του. Μια σειρά σχημάτων κατηγοριοποίησης των λιμνών βασίστηκε στην θεώρηση της συχνότητας με την οποία στρωματώνονται ακολουθούμενες από περιόδους ανάμιξης, γνωστές σαν αναστροφές ή περιόδοι κυκλοφορίας. II.1.1 Τύποι στρωμάτωσης και ανάμιξης Ο ιδρυτής της λιμνολογίας Francois Forel στο μονόγραμμά του το 1892 πάνω στην λίμνη της Γενεύης (λίμνη Λεμάν) προτεινε ένα σχήμα ταξινόμησης βασιζόμενο στην θερμοκρασία του νερού που αναγνώριζε τρείς τύπους λιμνών (1) εύκρατες λίμνες που επιδεικνύουν μια περίοδο θερινής -και αντίστροφης χειμερινής- στρωμάτωσης που διαχωρίζονται από δύο περιόδους ανάμιξης (αναστροφής) (2) τροπικές λίμνες χαρακτηριζόμενες από μια περίοδο στρωμάτωσης και μία περίοδο ανάμιξης όπου η θερμοκρασία δεν πέφτει ποτέ κάτω από 3,98 ºC, και (3) πολικές λίμνες οι οποίες επιδεικνύουν μια περίοδο αντίστροφης στρωμάτωσης εκτός από μια θερινή περίοδο ανάμιξης με θερμοκρασία νερού που δεν ξεπερνά ποτέ τους 3,98 ºC. Το πιο πάνω σχήμα κατηγοριοποίησης αλλάχθηκε και εξελίχθηκε διαδοχικά από τους G.C. Whipple -1898, S.Yoshimura -1936, αναθεωρήθηκε από τον G.E.Hutchinson και H.Loffler Πιο πρόσφατα τροποποιήθηκε από τον Lewis -1983, το σχήμα του οποίου παρουσιάζεται στο παρακάτω διάγραμμα ΙΙ-1. 2

22 Οι αμικτικές λίμνες είναι λίμνες μόνιμα καλυμμένες από πάγο. Ωστόσο και αυτές, με ελάχιστες εξαιρέσεις, αναπτύσουν μια ελευθερη επιφάνεια κατά το καλοκαίρι, από όπου η διείσδυση της θερμότητας και η θέρμανση του επιφανειακού νερού δημιουργεί κάποια ρεύματα πυκνότητας που αναμιγνύουν λίγο την λίμνη (το θερμότερο νερό σε αυτή την περίπτωση καταβυθίζεται). Οι ψυχρές μονομικτικές λίμνες καλύπτονται από στρώμα πάγου το χειμώνα αλλά όχι το καλοκαίρι. Οι θερμοκρασίες δεν ανεβαίνουν πολύ πάνω από τους 4 βαθμούς ενώ η εισαγόμενη από τους ανέμους τύρβη είναι αρκετή για να μην στρωματωθεί η λίμνη. Αυτές οι λίμνες χαρακτηρίζονται από μια περίοδο ανάμιξης. Οι ψυχρές πολυμικτικές λίμνες είναι είτε σχετικά ρηχές είτε πολύ εκτεθειμένες σε ανέμους, καλυμμένες με πάγο το χειμώνα αλλά χωρίς πάγο το καλοκαίρι. Οι ρηχότερες λίμνες στρωματώνονται ασθενώς σε ηλιόλουστες μέρες, αλλά επανέρχονται το βράδυ, ενώ οι βαθύτερες στρωματώνονται για περιόδους ημερών έως εβδομάδων το καλοκαίρι. Αυτές οι τελευταίες σχηματίζουν μια μεταβατική κατηγορία λιμνών, ανάμεσα στις πολυμικτικές και διμικτικές που περιγράφονται από τον Lewis σαν ασυνεχείς πολυμικτικές. Οι θερμές πολυμικτικές λίμνες διαχωρίζονται από τις ψυχρές πολυμικτικές από την απουσία παγοκαλύματος σε οποιαδήποτε εποχή του χρόνου. Η περίοδος της στρωμάτωσης κυμαίνεται από ημερήσια σε μερικές μέρες σε ρηχές τροπικές λίμνες με μικρή θερμοχωρητικότητα. Οι βαθύτερες από αυτές βρίσκονται σε εκτεθειμένες στον άνεμο περιοχές, μιας και χωρίς αυτό το γνώρισμα θα κατατάσσονταν μάλλον στις θερμές μονομικτικές. Οι λίμνες που στρωματώνονται για περιόδους ημερών εως εβδομάδων χαρακτηρίζονται σαν ασυνεχείς θερμές πολυμικτικές. Οι διμικτικές λίμνες έχουν παγοκάλυμα για κάποια περίοδο του χρόνου και είναι σταθερά στρωματωμένες για μια άλλη περίοδο, με δύο ενδιάμεσες περιόδους ανάμιξης στις μεταβάσεις. Οι θερμές μονομικτικές λίμνες είναι τύπος κοινός στην νότια Ευρώπη, τα ανεμοδαρμένα Βρεττανικά νησιά, και σε εύκρατα μέρη όπου οι θερμοκρασίες του περιβάλλοντος παραμένουν σταθερά πάνω από -1 ºC. Ο τύπος αυτός των λιμνών επιδεικνύει μια μοναδική περίοδο στρωμάτωσης σταθερή κατά τη διάρκεια της θερμότερης εποχής του έτους, και αναμιγνύεται καθώς η στρωμάτωση αυτή εξασθενεί. Ένας ακόμα παράγοντας που επιδρά στο καθεστώς της στρωμάτωσης μιας λίμνης είναι και η μορφολογία της (σχήμα, βαθυμετρία, έκταση επιφανείας). Για παράδειγμα, το 21

23 ανάπτυγμα της επιφάνειας (fetch) σε περιοχές με ισχυρούς ανέμους είναι σημαντικός παράγοντας για την άρση της στρωμάτωσης, ενώ αντίθετα οι βαθειές λίμνες με μεγάλο όγκο νερού έχουν αρκετή θερμοχωρητικότητα για την αποθήκευση της απαραίτητης θερμότητας και την διατήρηση της στρωμάτωσης. Στην εύκρατη ζώνη (και στο βόρειο ημισφαίριο) οι λίμνες αρχίζουν να χάνουν θερμότητα κατά το τέλος του καλοκαιριού και κυρίως κατά το φθινόπωρο, όταν δηλαδή οι θερμοκρασίες του αέρα είναι μικρότερες από αυτές του νερού στο επιλίμνιο. Με την έναρξη της αποστρωμάτωσης η βαθμίδα της πυκνότητας ανάμεσα σε επιλίμνιο και υπολίμνιο αρχίζει να εξασθενεί σε σχέση με την κινητική ενέργεια που εισάγεται από τον άνεμο, με αποτέλεσμα την διάβρωση της θερμοκλίνης. Η εποχή της αναστροφής ή της πλήρους ανάμιξης κατά βάθος επακολουθεί σε χρόνο που εξαρτάται τόσο από την θερμοκρασία του υπολίμνιου, όσο και από το μέσο βάθος της λίμνης, σαν δείκτης αυτό το τελευταίο, του όγκου του νερού που πρέπει να ψυχθεί και της αδράνειας της υδάτινης μάζας που πρόκειται να αναμιχθεί. Διάγραμμα II-1: Κατηγοριοποίηση λιμνών με βάση το βάθος και το γεωγραφικό πλάτος τους, διορθωμένο για το υψόμετρο τους (από Lewis, 1983). 22

24 Οι τύποι λιμνών που θεωρήθηκαν ως τώρα επιδεικνύουν μια τουλάχιστον περίοδο πλήρους ανάμιξης κατά την διάρκεια του έτους, και έτσι καλούνται και ολομικτικές (ολικής ανάμιξης). Υπάρχουν κάποιες λίμνες ωστόσο, που δεν αναμιγνύονται ποτέ ολοκληρωτικά και καλούνται μερομικτικές (μερικής ανάμιξης). Αυτές οι λίμνες έχουν κατά κανόνα υψηλή αλατότητα στα βαθειά νερά που προκαλεί μια διαφορά πυκνότητας ξεχωριστή και επιπρόσθετη από αυτήν που προκαλεί η θερμοκρασία. Οι πολύ μεγάλες λίμνες (Βαϊκάλη-Ρωσία, Ταγκανίκα-Τανζανία), δεν χρειάζεται κάν να έχουν υψηλές αλατότητες στο υπολίμνιο. Τα βάθη τους καθώς και ο όγκος τους είναι τόσο μεγάλα, που όσο ισχυρή και αν είναι η δύναμη του ανέμου δεν είναι αρκετή να υπερκεράσει τις διαφορές της πυκνότητας. II.2 ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΙΣ ΛΙΜΝΕΣ Τα υδάτινα σώματα είναι πάντα σε κίνηση. Αυτό τους το χαρακτηριστικό είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την κατανομή της θερμότητας, των αερίων, των θρεπτικών και των οργανισμών που ευρίσκονται τόσο στο νερό όσο και στα ιζήματα. Υπάρχουν δύο είδη κίνησης στις λίμνες: τα κύματα που εμφανίζουν περιοδικότητα αλλά ελάχιστη ή και καθόλου ροή (κυκλοφορία), και τα ρεύματα που δεν έχουν περιοδικότητα αλλά συνεπάγονται ροή. Η σχετική σημασία των κυμάτων και ρευμάτων στην παραγωγή της τύρβης της απαραίτητης για την αποτελεσματική κατανομή των χημικών και των οργανισμών στις λίμνες εξαρτώνται από την μορφολογία της λίμνης (βάθος και επιφάνεια). Σε όλες τις λίμνες εκτός των ποτάμιων και κάποιων ταμιευτήρων όπου η εισροή των ποταμών προμηθεύει την περισσότερη από την κινητική τους ενέργεια, οι δύο κύριες φυσικές διεργασίες που παράγουν την οριζόντια και κατακόρυφη ανάμιξη είναι ο άνεμος στην διεπιφάνεια νερού-αέρα και η απώλεια θερμότητας (ψύχρανση) στην επιφάνεια η οποία προκαλεί ρεύματα πυκνότητας. Στα ποτάμια η κίνηση είναι το αποτέλεσμα ρευμάτων που προκαλούνται από την βαρύτητα. Ο άνεμος προκαλεί όχι μόνο τα τυπικά κύματα βαρύτητας στην επιφάνεια που παρατηρούμε στις λίμνες όπως και στη θάλασσα, αλλά εισάγει και πολύ μεγαλύτερα εσωτερικά κύματα (seiches) που ταλαντώνονται κατά μήκος της θερμοκλίνης και παράγουν ρεύματα στο υπολίμνιο. Επίπρόσθετα, εμφανίζονται ακόμα μακρά επιφανειακά κύματα που ταλαντώνουν την επιφάνεια με περιόδους ωρών ή και ημερών. 23

25 Τα επιφανειακά μακρά κύματα έχουν περιοδικότητα αρκετά μεγάλη ώστε να μην γίνονται αντιληπτά όταν μελετάμε τα τυπικά επιφανειακά κύματα που φτάνουν την ακτή σε περιόδους της τάξης μερικών δευτερολέπτων. Η κίνηση του νερού στις λίμνες είναι αρκετά περίπλοκη, όχι μόνο γιατί η ένταση και η διεύθυνση του ανέμου αλλάζουν συχνά, αλλά και γιατί η επίδραση του ανέμου στα ρεύματα και στα κύματα διοφοροποιείται σημαντικά από την περίμετρο της λίμνης, την μορφολογία της κάτω από την επιφάνεια, καθώς και το βάθος της. Τυχόν νησιά ή κόλποι αλλάζουν τη μορφή των παραγόμενων ρευμάτων, ενώ το βάθος επηρεάζει το ρόλο των εσωτερικών ταλαντώσεων και άλλων τύπων εσωτερικών κυμάτων. Ο κύριος λόγος να εξετάζουμε την κίνηση των νερών για να μοντελοποιούμε και να προβλέπουμε τη βιολογική συμπεριφορά των λιμνών, δεν έγκειται στην αδυναμία μας να μελετήσουμε και να μετρήσουμε τα κύματα και τα ρεύματα σε περιόδους ωρών και ημερών, αλλά μάλλον στην αδυναμία της εκτίμησης της συνεργού δράσης ρευμάτων και κυμάτων στην βιολογία και χημεία των λιμνών με τον χρόνο. II.2.1 Στρωτή και τυρβώδης ροή Σε κινήσεις με πολύ μικρές ταχύτητες η συνεκτικότητα του νερού είναι αρκετά μεγάλη ώστε να επιτρέπει στο νερό να κινείται με το ένα στρώμα να ολισθαίνει πάνω από το άλλο, με έναν ήπιο και οργανωμένο τρόπο. Αυτό συμβαίνει γιατί οι δυνάμεις συνεκτικότητας (που συνέχουν το υγρό) υπερέχουν των δυνάμεων που το επιταχύνουν. Καθώς αυξάνεται η εισροή νερού σε μια λίμνη, η οργανωμένη δομή καταρέει, και δημιουργείται μια στροβιλώδης και άτακτη περιστροφική κίνηση του νερού. Η αταξία μεταδίδεται με στροβίλους που υποβαθμίζονται συνέχεια σε μικρότερους μέχρις ότου η ενέργεια μετατραπεί πλήρως σε θερμότητα με την βοήθεια της συνεκτικότητας. Η αλλεπίδραση μεταξύ των συνεκτικών ιδιοτήτων του υγρού και των μεταβαλλόμενων ταχυτήτων που αναπτύσσονται σε αυτό, ορίζεται με έναν αδιάστατο αριθμό τον αριθμό Reynolds, Re, της ροής: Re = UL/ν Όπου U η μέση ταχύτητα του ρεύματος (cm s -1 ), L (cm) βάθος ή πάχος του στρώματος, και ν η κινηματική συνεκτικότητα (cm 2 s -1 ), ιδιότητα του νερού. Η κίνηση του νερού στους σωλήνες είναι στρωτή σίγουρα όταν Re <5 και είναι τυρβώδης όταν Re>2. 24

26 Είναι η τυρβώδης ροή και όχι η στρωτή που προκαλεί την ανάμιξη της θερμότητας, των αερίων, των θρεπτικών και των σωματιδίων στην στήλη του νερού και στα ιζήματα. Από σχετικά πρόσφατες και υψηλής ακρίβειας μετρήσεις της μικροδομής της θερμοκρασίας κατακόρυφα (Imberger & Patterson -199), συμπεραίνεται ότι τα βαθύτερα στρώματα των στρωματωμένων λιμνών χαρακτηρίζονται από στρωτή ροή, αλλά διακόπτονται από περιόδους τύρβης στην θερμοκλίνη, σε ορισμένα σημεία στο υπολίμνιο όπως και επίσης στον πυθμένα. Όπως αναφερθηκε, η ανάδευση της επιφάνειας του νερού από τον άνεμο και η ψύξη της επιφάνειας παράγουν την απαραίτητη τυρβώδη κινητική ενέργεια ΤΚΕ. Οι άνεμοι δημιουργούν επιφανειακά ρεύματα με την ίδια διεύθυνση με αυτούς, αλλά επειδή το νερό έχει μεγαλύτερη συνεκτικότητα κινείται βραδύτερα από τον άνεμο δημιουργώντας οριζόντιες διατμητικές τάσεις (δυνάμεις διάτμησης). Η διάτμηση καθορίζει όχι μόνο τα ρεύματα και την παραγόμενη τύρβη, αλλά και το πάχος του διαχεόμενου (diffusive) οριακού στρώματος που χαρακτηρίζεται από στρωτή ροή πάνω από στερεές επιφάνειες (στερεά όρια) σε λίμνες και θάλασσες. Εικόνα II-1: Απεικόνιση των κυριότερων μηχανισμών ανάμιξης (Από Spigel & Imberger 1987). Στα ανοιχτά νερά (πελαγική ζώνη) των λιμνών, η διάτμηση διακόπτει τη στρωτή ροή των ρευμάτων στην επιφάνεια λόγω της αδυναμίας του νερού, καθώς είναι πυκνότερο, να ακολουθήσει τον άνεμο. Η έρευνα στις διατμητικές τάσεις σε lotic 25

27 συστήματα (εργαστηριακές δεξαμενές), έχει δείξει ότι και με μικρές ταχύτητες ρεύματων οι ροές μπορούν να γίνουν από στρωτές τυρβώδεις. II.2.2 Επιφανειακά κύματα βαρύτητας Τα επιφανειακά κύματα βαρύτητας είναι αυτά που παρατηρούμε στην επιφάνεια των λιμνών και των θαλασσών και είναι αποτέλεσμα της κινητικής ενέργειας που μεταφέρεται στο νερό από τον άνεμο. Τα κύματα έχουν χαρακτηριστικές περιόδους, μήκη, ύψη και συχνότητες. Η περίοδος αναφέρεται στον χρόνο που απαιτείται για να περάσουν δύο κορυφές ή δυο κοιλίες από το ίδιο σημείο. Τα ύψη κύματος στις λίμνες κυμαίνονται από τις μικρές ρυτιδώσεις μέχρι κύματα με μήκος 5-1 μέτρα και ύψος ένα και περισσότερο μέτρα κατα τη διάρκεια ισχυρών και επίμονων ανέμων πάνω από μεγάλες λίμνες. Το μήκος και η περίοδος εξαρτώνται πολύ από το μέγιστο ανάπτυγμα που ορίζεται σαν η μεγαλύτερη απόσταση σε Km κατά την οποία μπορεί να φυσάει ο άνεμος. Το μήκος κύματος στα ανοιχτά νερά μιας λίμνης είναι προσεγγιστικά 2 φορές το ύψος κύματος. L ~ 2 H Το μέγιστο ύψος κύματος (Η max,m) που συναντάται μπορεί να εκτιμηθεί με την παρακάτω εμπειρική σχέση του Wetzel -1983, σε σχέση με το ανάπτυγμα - Fetch. H max =.332 F.5 Τα επιφανειακά κύματα (κυρίως βαρύτητας) προκαλούν την περιστροφή των υγρών σωματιδίων κυρίως κατά μια έλλειψη, με ελάχιστη ή καθόλου τελική μετακίνηση. Η ενέργεια που εισάγεται από τον άνεμο αποσβένεται με την δημιουργία μιας κατακόρυφης σειράς ελλείψεων των οποίων οι διαστάσεις φθίνουν κατά το βάθος. Η κίνηση αυτή περιορίζεται όταν τα κύματα φτάσουν κοντά στον πυθμένα (υποστούν ρήχωση) εκεί όπου το βάθος γίνει ίσο με το μισό του μήκους κύματος. Η κίνηση στην συνέχεια γίνεται εμπρόσθια μέχρις ότου επέλθει θραύση των κυμάτων στην ακτογραμμή, όπου το βάθος γίνεται περίπου το 4/3 του ύψους κύματος (Smith -1979). Ο λευκός αφρισμός ( προβατάκια ) που βλέπουμε στις λίμνες όλων των μεγεθών όταν ο άνεμος ξεπεράσει τα 4-5 m/s, είναι το αποτέλεσμα συμπαράσυρσης αέρα (frothing) στην διεπιφάνεια νερού-αέρα, καί όχι της θραύσης των κυμάτων, είτε λόγω ρήχωσης, είτε λόγω υπέρβασης κλίσεως. 26

28 Εικόνα II-2: Διάγραμμα των κινήσεων των ρευστών σωματιδίων λόγω κυματισμού στην επιφάνεια του νερού και στην υγρή στήλη. Σε αντίθεση με τα κύρια ρεύματα οριζόντια και κάθετα, που θα συζητήσουμε αργότερα, η κίνηση του νερού που συνδέεται με τα επιφανειακά κύματα δεν συνεισφέρει ουσιαστικά στην ολική τύρβη του στρώματος ανάμιξης των μικρότερων λιμνών. Η κατακόρυφα εισαγόμενη ενέργεια έχει σημαντικό ρόλο στην επαναιώρηση των μικρότερων σωματιδίων του ιζήματος σε μεγάλες λίμνες από βάθη αρκετά μεγαλύτερα από αυτά όπου τα κύματα θραύονται στην ακτογραμμή, κατά την διάρκεια των μεγάλων καταιγίδων. Όταν η τροχιακή ταχύτητα υπερβεί μια οριακή τιμή (ένα κατώφλι), τα μικρά σωματίδια τίθενται σε επαναιώρηση και στην συνέχεια μεταφέρονται μεταθετικά σε βαθύτερα, λιγότερο τυρβώδη νερά. Τα σωματίδια συσσωρεύονται σε βάθος όπου δεν μπορούν να τεθούν σε επαναιώρηση από την ενέργεια των κυμάτων. Αυτό το βάθος (ή βάθη) είναι γνωστό σαν οριακό βάθος απόθεσης (depositional boundary depth -DBD). Η οριζόντια μετάθεση καθορίζει το βάθος όπου τα λεπτότερα σωματίδια ξεχωρίζουν από τα βαρύτερα, και κατά συνέπεια την κατανομή, την αφθονία και τον τύπο των οργανισμών που ζούν πάνω και μέσα στο στρώμα. Η μετάθεση επίσης 27

V. ΜΙΞΗ ΣΕ ΛΙΜΝΕΣ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΕΣ. 1. Εποχιακός Κύκλος

V. ΜΙΞΗ ΣΕ ΛΙΜΝΕΣ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΕΣ. 1. Εποχιακός Κύκλος V. ΜΙΞΗ ΣΕ ΛΙΜΝΕΣ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΕΣ 1. Εποχιακός Κύκλος Οι διαδικασίες µίξης σε λίµνες και ταµιευτήρες διέπονται κυρίως απο τη δράση του ανέµου, απο τις θερµικές ανταλλαγές στην επιφάνεια λόγω ηλιακής ακτινοβολίας

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 3: Εξατμισοδιαπνοή

Άσκηση 3: Εξατμισοδιαπνοή Άσκηση 3: Εξατμισοδιαπνοή Ο υδρολογικός κύκλος ξεκινά με την προσφορά νερού από την ατμόσφαιρα στην επιφάνεια της γης υπό τη μορφή υδρομετεώρων που καταλήγουν μέσω της επιφανειακής απορροής και της κίνησης

Διαβάστε περισσότερα

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους σε πολλά επίπεδα στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

Παράκτια Ωκεανογραφία

Παράκτια Ωκεανογραφία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 1η: Φυσικές Παράμετροι Θαλασσίων Μαζών Γιάννης Ν. Κρεστενίτης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Εξισώσεις Κίνησης (Equations of Motion)

Εξισώσεις Κίνησης (Equations of Motion) Εξισώσεις Κίνησης (Equations of Motion) Αναλύουμε την απόκριση ενός ρευστού υπό την επίδραση εσωτερικών και εξωτερικών δυνάμεων. Η εφαρμογή της ρευστομηχανικής στην ωκεανογραφία βασίζεται στη Νευτώνεια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 1 η & 2 η : ΟΡΙΑΚΟ ΣΤΡΩΜΑ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 1 η & 2 η : ΟΡΙΑΚΟ ΣΤΡΩΜΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 1 η & 2 η : ΟΡΙΑΚΟ ΣΤΡΩΜΑ ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΩΤΟΥ ΟΡΙΑΚΟΥ ΣΤΡΩΜΑΤΟΣ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΑΚΙΝΗΤΗ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΕΠΙΠΕΔΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ Σκοπός της άσκησης Στην παρούσα εργαστηριακή άσκηση γίνεται μελέτη του Στρωτού

Διαβάστε περισσότερα

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους σε πολλά επίπεδα στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

website:

website: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Τμήμα Φυσικής Μηχανική Ρευστών Μαάιτα Τζαμάλ-Οδυσσέας 6 Ιουνίου 18 1 Οριακό στρώμα και χαρακτηριστικά μεγέθη Στις αρχές του ου αιώνα ο Prandtl θεμελίωσε τη θεωρία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Η Επιστήμη της Θερμοδυναμικής ασχολείται με την ποσότητα της θερμότητας που μεταφέρεται σε ένα κλειστό και απομονωμένο σύστημα από μια κατάσταση ισορροπίας σε μια άλλη

Διαβάστε περισσότερα

Πληροφορίες σχετικές με το μάθημα

Πληροφορίες σχετικές με το μάθημα Πληροφορίες σχετικές με το μάθημα Διδάσκοντες: Αλκιβιάδης Μπάης, Καθηγητής Δημήτρης Μπαλής, Επίκ. Καθηγητής Γραφείο: 2 ος όρ. ανατολική πτέρυγα Γραφείο: Δώμα ΣΘΕ. Είσοδος από τον 4 ο όροφο δυτική πτέρυγα

Διαβάστε περισσότερα

ιάρθρωση παρουσίασης 1. Ιστορικό διαχείρισης της λίµνης Πλαστήρα 2. Συλλογή και επεξεργασία δεδοµένων 3. Μεθοδολογική προσέγγιση

ιάρθρωση παρουσίασης 1. Ιστορικό διαχείρισης της λίµνης Πλαστήρα 2. Συλλογή και επεξεργασία δεδοµένων 3. Μεθοδολογική προσέγγιση Ανδρέας Ευστρατιάδης, υποψήφιος διδάκτορας Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Τοµέας Υδατικών πόρων Ποσοτική και ποιοτική θεώρηση της λειτουργίας του ταµιευτήρα Πλαστήρα Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις από Υδραυλικά

Διαβάστε περισσότερα

Υδρομετεωρολογία Διεργασίες μεταφοράς

Υδρομετεωρολογία Διεργασίες μεταφοράς Υδρομετεωρολογία Διεργασίες μεταφοράς Δημήτρης Κουτσογιάννης Τομέας Υδατικών Πόρων Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αθήνα 2000 Γενικές έννοιες Σώματα Τρόποι μεταφοράς Στερεά Ρευστά (υγρά, αέρια) Ακτινοβολία

Διαβάστε περισσότερα

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ Θαλάσσια ρεύματα και Ωκεάνια κυκλοφορία Οι θαλάσσιες μάζες δεν είναι σταθερές ΑΙΤΙΑ: Υπάρχει (αλληλ)επίδραση με την ατμόσφαιρα (π.χ., ο άνεμος ασκεί τριβή στην επιφάνεια της θάλασσας,

Διαβάστε περισσότερα

6 η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΣΥΝΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

6 η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΣΥΝΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΑEI ΠΕΙΡΑΙΑ(ΤΤ) ΣΤΕΦ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ-ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ ΕΡΓ. ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ 6 η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΣΥΝΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΡΟΗ ΣΕ ΑΓΩΓΟ Σκοπός της άσκησης Σκοπός της πειραματικής

Διαβάστε περισσότερα

Εξάτμιση και Διαπνοή

Εξάτμιση και Διαπνοή Εξάτμιση και Διαπνοή Εξάτμιση, Διαπνοή Πραγματική και δυνητική εξατμισοδιαπνοή Μέθοδοι εκτίμησης της εξάτμισης από υδάτινες επιφάνειες Μέθοδοι εκτίμησης της δυνητικής και πραγματικής εξατμισοδιαπνοής (ΕΤ)

Διαβάστε περισσότερα

Υ ΡΑΥΛΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Υ ΡΑΥΛΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΞΑΝΘΗ Υ ΡΑΥΛΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Αγγελίδης Π., Αναπλ. καθηγητής ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΗ ΑΝΩΣΤΙΚΗ ΦΛΕΒΑ ΜΕΣΑ ΣΕ ΣΤΡΩΜΑΤΙΣΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Διαβάστε περισσότερα

Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ):

Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ): Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ): Μιχάλης Βραχνάκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Θεσσαλίας ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 6 ΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Η ΓΗ ΚΑΙ Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΙΑΚΟ ΣΤΡΩΜΑ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ. Σημειώσεις. Επιμέλεια: Άγγελος Θ. Παπαϊωάννου, Ομοτ. Καθηγητής ΕΜΠ

ΟΡΙΑΚΟ ΣΤΡΩΜΑ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ. Σημειώσεις. Επιμέλεια: Άγγελος Θ. Παπαϊωάννου, Ομοτ. Καθηγητής ΕΜΠ ΟΡΙΑΚΟ ΣΤΡΩΜΑ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Σημειώσεις Επιμέλεια: Άγγελος Θ. Παπαϊωάννου, Ομοτ. Καθηγητής ΕΜΠ Αθήνα, Απρίλιος 13 1. Η Έννοια του Οριακού Στρώματος Το οριακό στρώμα επινοήθηκε για

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη και κατανόηση των διαφόρων φάσεων του υδρολογικού κύκλου.

Μελέτη και κατανόηση των διαφόρων φάσεων του υδρολογικού κύκλου. Ζαΐμης Γεώργιος Κλάδος της Υδρολογίας. Μελέτη και κατανόηση των διαφόρων φάσεων του υδρολογικού κύκλου. Η απόκτηση βασικών γνώσεων της ατμόσφαιρας και των μετεωρολογικών παραμέτρων που διαμορφώνουν το

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 7-9

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 7-9 ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 7-9 Μετρήσεις ταχύτητας ροής αέρα με τη βοήθεια σωλήνα Prandtl και απεικόνιση του πεδίου

Διαβάστε περισσότερα

4.1 Εισαγωγή. Μετεωρολογικός κλωβός

4.1 Εισαγωγή. Μετεωρολογικός κλωβός 4 Θερμοκρασία 4.1 Εισαγωγή Η θερμοκρασία αποτελεί ένα μέτρο της θερμικής κατάστασης ενός σώματος, δηλ. η θερμοκρασία εκφράζει το πόσο ψυχρό ή θερμό είναι το σώμα. Η θερμοκρασία του αέρα μετράται διεθνώς

Διαβάστε περισσότερα

Υδρομετεωρολογία Διεργασίες μεταφοράς

Υδρομετεωρολογία Διεργασίες μεταφοράς Υδρομετεωρολογία Διεργασίες μεταφοράς Δημήτρης Κουτσογιάννης Τομέας Υδατικών Πόρων Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αθήνα 2000 Γενικές έννοιες Σώματα Τρόποι μεταφοράς Ακτινοβολία (radiation) Χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Υγρασία Θερμοκρασία Άνεμος Ηλιακή Ακτινοβολία. Κατακρημνίσματα

Υγρασία Θερμοκρασία Άνεμος Ηλιακή Ακτινοβολία. Κατακρημνίσματα Ζαΐμης Γεώργιος Υγρασία Θερμοκρασία Άνεμος Ηλιακή Ακτινοβολία Κατακρημνίσματα ΝΕΡΟ - Τρεις μορφές Υγρασία στην Ατμόσφαιρα Εξάτμιση και Διαπνοή Ελλάδα που περισσότερες βροχοπτώσεις και γιατί; Υγρασία

Διαβάστε περισσότερα

Υδροηλεκτρικοί ταμιευτήρες

Υδροηλεκτρικοί ταμιευτήρες Υδροηλεκτρικά Έργα 8ο εξάμηνο Σχολής Πολιτικών Μηχανικών Υδροηλεκτρικοί ταμιευτήρες Ανδρέας Ευστρατιάδης, Νίκος Μαμάσης, & Δημήτρης Κουτσογιάννης Τομέας Υδατικών Πόρων & Περιβάλλοντος, Εθνικό Μετσόβιο

Διαβάστε περισσότερα

1. Το φαινόµενο El Niño

1. Το φαινόµενο El Niño 1. Το φαινόµενο El Niño Με την λέξη Ελ Νίνιο, προσφωνούν οι Ισπανόφωνοι το Θείο Βρέφος. Η ίδια λέξη χρησιµοποιείται για να εκφράσει µια µεταβολή του καιρού στις ακτές του Περού, που εµφανίζεται εδώ και

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Α.Π.Θ. ΤΟΜΕΑΣ ΥΔΡΑΥΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Α.Π.Θ. ΤΟΜΕΑΣ ΥΔΡΑΥΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Α.Π.Θ. ΤΟΜΕΑΣ ΥΔΡΑΥΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Γενικές έννοιες Μία ροή χαρακτηρίζεται ανομοιόμορφη, όταν το βάθος μεταβάλλεται από διατομή σε διατομή. Η μεταβολή μπορεί να

Διαβάστε περισσότερα

5. ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΥ ΝΕΡΟΥ- ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΜΑΖΕΣ

5. ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΥ ΝΕΡΟΥ- ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΜΑΖΕΣ 5. ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΥ ΝΕΡΟΥ- ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΜΑΖΕΣ 5.1 Καταστατική Εξίσωση, συντελεστές σ t, και σ θ Η πυκνότητα του νερού αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την κίνηση των θαλασσίων µαζών και την κατακόρυφη

Διαβάστε περισσότερα

Μετεωρολογία. Ενότητα 7. Δρ. Πρόδρομος Ζάνης Αναπληρωτής Καθηγητής, Τομέας Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας, Α.Π.Θ.

Μετεωρολογία. Ενότητα 7. Δρ. Πρόδρομος Ζάνης Αναπληρωτής Καθηγητής, Τομέας Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας, Α.Π.Θ. Μετεωρολογία Ενότητα 7 Δρ. Πρόδρομος Ζάνης Αναπληρωτής Καθηγητής, Τομέας Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας, Α.Π.Θ. Ενότητα 7: Η κίνηση των αέριων μαζών Οι δυνάμεις που ρυθμίζουν την κίνηση των αέριων μαζών (δύναμη

Διαβάστε περισσότερα

Μοντέλα Boussinesq. Σειρά V 2

Μοντέλα Boussinesq. Σειρά V 2 Μοντέλα Boussinesq Σειρά V Μοντέλα Boussinesq Η πρώτη ομάδα εξισώσεων εφαρμοσμένη σε μη σταθερό πυθμένα εξήχθη από τον Peregrine (1967) και είναι κοινώς γνωστές ως εξισώσεις Boussinesq. Η μαθηματική προσομοίωση

Διαβάστε περισσότερα

ΛΙΜΝΟΛΟΓΙΑ. Αποτελεί υποσύνολο της επιστήμης της Θαλάσσιας Βιολογίας και της Ωκεανογραφίας.

ΛΙΜΝΟΛΟΓΙΑ. Αποτελεί υποσύνολο της επιστήμης της Θαλάσσιας Βιολογίας και της Ωκεανογραφίας. ΛΙΜΝΟΛΟΓΙΑ Η Λιμνολογία είναι μία σχετικά νέα επιστήμη: πρώτη αναφορά το 1895 από τον Ελβετό F. A. Forel στο βιβλίο του με τίτλο: Le Leman: Monographie limnologique. Αποτελεί υποσύνολο της επιστήμης της

Διαβάστε περισσότερα

γ. Στην εξίσωση διατήρησης της τυρβώδους κινητικής ενέργειας (ΤΚΕ) εξηγείστε ποιοι όροι δηµιουργούν ΤΚΕ και ποιοι καταναλώνουν ΤΚΕ.

γ. Στην εξίσωση διατήρησης της τυρβώδους κινητικής ενέργειας (ΤΚΕ) εξηγείστε ποιοι όροι δηµιουργούν ΤΚΕ και ποιοι καταναλώνουν ΤΚΕ. ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ ΙΟΥΝΙΟΣ 2014 ΘΕΜΑ 1 α. Στο παρακάτω σχήµα, δίδονται δύο στρώµατα ρευστού (30 o N), που βρίσκονται σε γεωστροφική ισορροπία. Στο κατώτερο στρώµα καταγράφεται ταχύτητα 10 cm/s, ενώ η

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτορική Διατριβή Α : Αριθμητική προσομοίωση της τρισδιάστατης τυρβώδους ροής θραυομένων κυμάτων στην παράκτια ζώνη απόσβεσης

Διδακτορική Διατριβή Α : Αριθμητική προσομοίωση της τρισδιάστατης τυρβώδους ροής θραυομένων κυμάτων στην παράκτια ζώνη απόσβεσης Διδακτορική Διατριβή Α : Αριθμητική προσομοίωση της τρισδιάστατης τυρβώδους ροής θραυομένων κυμάτων στην παράκτια ζώνη απόσβεσης Στη διδακτορική διατριβή παρουσιάζεται η αριθμητική μέθοδος προσομοίωσης

Διαβάστε περισσότερα

1 η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: ΟΡΙΑΚΟ ΣΤΡΩΜΑ ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΩΤΟΥ ΟΡΙΑΚΟΥ ΣΤΡΩΜΑΤΟΣ ΕΠΑΝΩ ΑΠΟ ΑΚΙΝΗΤΗ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΕΠΙΠΕΔΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ

1 η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: ΟΡΙΑΚΟ ΣΤΡΩΜΑ ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΩΤΟΥ ΟΡΙΑΚΟΥ ΣΤΡΩΜΑΤΟΣ ΕΠΑΝΩ ΑΠΟ ΑΚΙΝΗΤΗ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΕΠΙΠΕΔΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: ΟΡΙΑΚΟ ΣΤΡΩΜΑ ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΡΩΤΟΥ ΟΡΙΑΚΟΥ ΣΤΡΩΜΑΤΟΣ ΕΠΑΝΩ ΑΠΟ ΑΚΙΝΗΤΗ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΕΠΙΠΕΔΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ Σκοπός της άσκησης Στην παρούσα εργαστηριακή άσκηση γίνεται μελέτη του Στρωτού Οριακού

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα 1. Εισαγωγή Βασικές έννοιες Αγωγή

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα 1. Εισαγωγή Βασικές έννοιες Αγωγή ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή Βασικές έννοιες 11 1.1 Εισαγωγή... 11 1.2 Μηχανισμοί μετάδοσης θερμότητας... 12 1.2.1 Αγωγή... 12 1.2.2 Συναγωγή... 13 1.2.3 Ακτινοβολία... 14 2. Αγωγή 19 2.1 Ο φυσικός μηχανισμός...

Διαβάστε περισσότερα

Απώλειες φορτίου Συντελεστής τριβής Ο αριθμός Reynolds Το διάγραμμα Moody Εφαρμογές

Απώλειες φορτίου Συντελεστής τριβής Ο αριθμός Reynolds Το διάγραμμα Moody Εφαρμογές Απώλειες φορτίου Συντελεστής τριβής Ο αριθμός Reynolds Το διάγραμμα Moody Εφαρμογές Στο σχήμα έχουμε ροή σε ένα ιδεατό ρευστό. Οι σωλήνες πάνω στον αγωγό (μανομετρικοί σωλήνες) μετρούν μόνο το ύψος πίεσης

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΑΥΛΙΚΗ ΑΝΟΙΚΤΩΝ ΑΓΩΓΩΝ

ΥΔΡΑΥΛΙΚΗ ΑΝΟΙΚΤΩΝ ΑΓΩΓΩΝ Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων Εργαστήριο Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων και Διαχείρισης Κινδύνου Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών ΥΔΡΑΥΛΙΚΗ ΑΝΟΙΚΤΩΝ ΑΓΩΓΩΝ Κεφάλαιο 5 ο : Το οριακό

Διαβάστε περισσότερα

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο /Ελληνικός χώρος Τα ελληνικά βουνά (και γενικότερα οι ορεινοί όγκοι της

Διαβάστε περισσότερα

Βύρων Μωραΐτης, Φυσικός MSc.

Βύρων Μωραΐτης, Φυσικός MSc. Μελέτη της επίδρασης των δυναμικών θαλάσσιων συνθηκών στους παράκτιους οικότοπους. Εφαρμογή στην Αφάντου Ρόδου. ~ Study on the impact of dynamic sea conditions on coastal marine habitats. Application in

Διαβάστε περισσότερα

4 η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΣΥΝΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

4 η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΣΥΝΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΑEI ΠΕΙΡΑΙΑ(ΤΤ) ΣΤΕΦ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ-ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ ΕΡΓ. ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ 4 η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΣΥΝΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΡΟΗ ΕΠΑΝΩ ΑΠΟ ΕΠΙΠΕΔΗ ΠΛΑΚΑ Σκοπός της άσκησης Η κατανόηση

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΡΥΘΜΙΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ. Δρ. Λυκοσκούφης Ιωάννης

ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΡΥΘΜΙΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ. Δρ. Λυκοσκούφης Ιωάννης ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΡΥΘΜΙΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ Δρ. Λυκοσκούφης Ιωάννης 1 Ισόθερμες καμπύλες τον Ιανουάριο 1 Κλιματικές ζώνες Τα διάφορα μήκη κύματος της θερμικής ακτινοβολίας

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Μηχανικής Ρευστών. Εργασία 1 η : Πτώση πίεσης σε αγωγό κυκλικής διατομής

Εργαστήριο Μηχανικής Ρευστών. Εργασία 1 η : Πτώση πίεσης σε αγωγό κυκλικής διατομής Εργαστήριο Μηχανικής Ρευστών Εργασία 1 η : Πτώση πίεσης σε αγωγό κυκλικής διατομής Ονοματεπώνυμο:Κυρκιμτζής Γιώργος Σ.Τ.Ε.Φ. Οχημάτων - Εξάμηνο Γ Ημερομηνία εκτέλεσης Πειράματος : 12/4/2000 Ημερομηνία

Διαβάστε περισσότερα

Υδροδυναμική. Σταθερή ασυμπίεστη ροή σε αγωγούς υπό πίεση: Στρωτή και τυρβώδης ροή Γραμμικές απώλειες

Υδροδυναμική. Σταθερή ασυμπίεστη ροή σε αγωγούς υπό πίεση: Στρωτή και τυρβώδης ροή Γραμμικές απώλειες Υδροδυναμική Σταθερή ασυμπίεστη ροή σε αγωγούς υπό πίεση: Στρωτή και τυρβώδης ροή Γραμμικές απώλειες Τεράστια σημασία του ιξώδους: Ύπαρξη διατμητικών τάσεων που δημιουργούν απώλειες ενέργειας Είδη ροών

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΑΥΛΙΚΗ ΑΝΟΙΚΤΩΝ ΑΓΩΓΩΝ

ΥΔΡΑΥΛΙΚΗ ΑΝΟΙΚΤΩΝ ΑΓΩΓΩΝ Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων Εργαστήριο Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων και Διαχείρισης Κινδύνου Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών ΥΔΡΑΥΛΙΚΗ ΑΝΟΙΚΤΩΝ ΑΓΩΓΩΝ Κεφάλαιο 2 ο : Είδη ροής

Διαβάστε περισσότερα

Ατμοσφαιρική Ρύπανση

Ατμοσφαιρική Ρύπανση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 8: Ατμοσφαιρικό οριακό στρώμα. Μουσιόπουλος Νικόλαος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

v = 1 ρ. (2) website:

v = 1 ρ. (2) website: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Τμήμα Φυσικής Μηχανική Ρευστών Βασικές έννοιες στη μηχανική των ρευστών Μαάιτα Τζαμάλ-Οδυσσέας 17 Φεβρουαρίου 2019 1 Ιδιότητες των ρευστών 1.1 Πυκνότητα Πυκνότητα

Διαβάστε περισσότερα

Φαινόμενα Μεταφοράς Μάζας θερμότητας

Φαινόμενα Μεταφοράς Μάζας θερμότητας Φαινόμενα Μεταφοράς Μάζας θερμότητας 2 η Διάλεξη Μηχανισμοί μετάδοσης θερμότητας Εμμανουήλ Σουλιώτης Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας Ακαδημαϊκό Έτος 2018-2019 Μαθησιακοί στόχοι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 11 ΣΤΡΟΒΙΛΟΚΙΝΗΤΗΡΩΝ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 11 ΣΤΡΟΒΙΛΟΚΙΝΗΤΗΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΘΕΡΜΟΚΙΝΗΤΗΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΡΜΙΚΩΝ ΣΤΡΟΒΙΛΟΜΗΧΑΝΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ: ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΤΡΟΒΙΛΟΚΙΝΗΤΗΡΩΝ Υπεύθυνος: Επικ. Καθηγητής Δρ. Α. ΦΑΤΣΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Συνοπτική Παρουσίαση Σχέσεων για τον Προσδιορισμό του Επιφανειακού Συντελεστή Μεταφοράς της Θερμότητας.

Συνοπτική Παρουσίαση Σχέσεων για τον Προσδιορισμό του Επιφανειακού Συντελεστή Μεταφοράς της Θερμότητας. 5 η ΔΙΑΛΕΞΗ Στόχος της διάλεξης αυτής είναι η κατανόηση των διαδικασιών αλλά και των σχέσεων που χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό του ρυθμού μεταφοράς θερμότητας, Q &, αλλά και του επιφανειακού συντελεστή

Διαβάστε περισσότερα

Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών

Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών Ανακύκλωση & διατήρηση Θρεπτικών 30-12-2014 EVA PAPASTERGIADOU Ανακύκλωση των Θρεπτικών είναι η χρησιμοποίηση, ο μετασχηματισμός, η διακίνηση & η επαναχρησιμοποίηση των θρεπτικών στοιχείων στα οικοσυστήματα

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικά κεφάλαια δικτύων αποχέτευσης

Ειδικά κεφάλαια δικτύων αποχέτευσης Ειδικά κεφάλαια δικτύων αποχέτευσης (συναρμογές, προβλήματα μεγάλων και μικρών ταχυτήτων) Δημήτρης Κουτσογιάννης Τομέας Υδατικών Πόρων, Υδραυλικών & Θαλάσσιων Έργων Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Προβλήματα

Διαβάστε περισσότερα

υδροδυναμική Σταθερή ασυμπίεστη ροή σε αγωγούς υπό πίεση

υδροδυναμική Σταθερή ασυμπίεστη ροή σε αγωγούς υπό πίεση υδροδυναμική Σταθερή ασυμπίεστη ροή σε αγωγούς υπό πίεση Τεράστια σημασία του ιξώδους: Ύπαρξη διατμητικών τάσεων που δημιουργούν απώλειες ενέργειας Απαραίτητες σε κάθε μελέτη Είδη ροών Στρωτή ή γραμμική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΡΕΥΣΤΩΝ

ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΡΕΥΣΤΩΝ ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΡΕΥΣΤΩΝ Θεώρημα της Μεταφοράς Rols Taspo To Μετατρέπει τη διατύπωση ενός θεμελιώδη νόμου ενός κλειστού συστήματος σ αυτήν για έναν όγκο ελέγχου Ο ρυθμός της εκτατικής

Διαβάστε περισσότερα

Η σημασία του θείου για τους υδρόβιους οργανισμούς?

Η σημασία του θείου για τους υδρόβιους οργανισμούς? ΘΕΙΟ (S) 26 Η σημασία του θείου για τους υδρόβιους οργανισμούς? σημαντικό στοιχείο στη δομή των πρωτεϊνών (*) συνήθως δεν δρα ως περιοριστικός παράγοντας στην ανάπτυξη και την κατανομή των οργανισμών στα

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΑΥΛΙΚΗ ΑΝΟΙΧΤΩΝ ΚΑΙ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΑΓΩΓΩΝ

ΥΔΡΑΥΛΙΚΗ ΑΝΟΙΧΤΩΝ ΚΑΙ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΑΓΩΓΩΝ ΥΔΡΑΥΛΙΚΗ ΑΝΟΙΧΤΩΝ ΚΑΙ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΑΓΩΓΩΝ Π. Σιδηρόπουλος Δρ. Πολιτικός Μηχανικός Εργαστήριο Υδρολογίας και Ανάλυσης Υδατικών Συστημάτων Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Π.Θ. E-mail: psidirop@teilar.gr ΕΓΓΕΙΟΒΕΛΤΙΩΤΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

PP οι στατικές πιέσεις στα σημεία Α και Β. Re (2.3) 1. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΣ

PP οι στατικές πιέσεις στα σημεία Α και Β. Re (2.3) 1. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 2: ΡΟΗ ΣΕ ΑΓΩΓΟΥΣ 1. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΣ Η πειραματική εργασία περιλαμβάνει 4 διαφορετικά πειράματα που σκοπό έχουν: 1. Μέτρηση απωλειών πίεσης σε αγωγό κυκλικής διατομής.

Διαβάστε περισσότερα

39th International Physics Olympiad - Hanoi - Vietnam Theoretical Problem No. 3

39th International Physics Olympiad - Hanoi - Vietnam Theoretical Problem No. 3 ΑΛΛΑΓΗ ΤΗΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΑΕΡΑ ΜΕ ΤΟ ΥΨΟΣ, ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ KAI ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΑΕΡΑ Στην κατακόρυφη κίνηση του αέρα οφείλονται πολλές ατμοσφαιρικές διαδικασίες, όπως ο σχηματισμός των νεφών και

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας (Διαλέξεις 7&8)

Αρχές Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας (Διαλέξεις 7&8) ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 70, 76 7 ΑΘΗΝΑ Αρχές Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας (Διαλέξεις 7&8) Πέτρος Κατσαφάδος pkatsaf@hua.gr Τμήμα Γεωγραφίας Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Διαβάστε περισσότερα

5 Μετρητές παροχής. 5.1Εισαγωγή

5 Μετρητές παροχής. 5.1Εισαγωγή 5 Μετρητές παροχής 5.Εισαγωγή Τρεις βασικές συσκευές, με τις οποίες μπορεί να γίνει η μέτρηση της ογκομετρικής παροχής των ρευστών, είναι ο μετρητής Venturi (ή βεντουρίμετρο), ο μετρητής διαφράγματος (ή

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑ. ιαµόρφωση των κλιµατικών συνθηκών

ΚΛΙΜΑ. ιαµόρφωση των κλιµατικών συνθηκών ΚΛΙΜΑ ιαµόρφωση των κλιµατικών συνθηκών ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Κλίµα Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η γνώση του κλίµατος που επικρατεί σε κάθε περιοχή, για τη ζωή του ανθρώπου και τις καλλιέργειες. Εξίσου

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΟΡΜΗΣ ΡΕΟΛΟΓΙΑ. (συνέχεια) Περιστροφικά ιξωδόμετρα μεγάλου διάκενου.

ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΟΡΜΗΣ ΡΕΟΛΟΓΙΑ. (συνέχεια) Περιστροφικά ιξωδόμετρα μεγάλου διάκενου. ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΟΡΜΗΣ ΡΕΟΛΟΓΙΑ (συνέχεια) Περιστροφικά ιξωδόμετρα μεγάλου διάκενου. Στα ιξωδόμετρα αυτά ένας μικρός σε διάμετρο κύλινδρος περιστρέφεται μέσα σε μια μεγάλη μάζα του ρευστού. Για

Διαβάστε περισσότερα

Χειμερινό εξάμηνο

Χειμερινό εξάμηνο Μεταβατική Αγωγή Θερμότητας: Ανάλυση Ολοκληρωτικού Συστήματος Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Παραγωγής 1 Μεταβατική Αγωγή (ranen conducon Πολλά προβλήματα μεταφοράς θερμότητας εξαρτώνται από

Διαβάστε περισσότερα

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά Ε ΑΦΟΣ Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Έδαφος Το έδαφος σχηµατίζεται από τα προϊόντα της αποσάθρωσης των πετρωµάτων του υποβάθρου (µητρικό πέτρωµα) ή των πετρωµάτων τω γειτονικών

Διαβάστε περισσότερα

6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12 O 6 + 6 O2

6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12 O 6 + 6 O2 78 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΦΥΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ (μακροφύκη φυτοπλαγκτόν) ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠAΡΑΓΩΓΟΙ ( μετατρέπουν ανόργανα συστατικά σε οργανικές ενώσεις ) φωτοσύνθεση 6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12

Διαβάστε περισσότερα

Δυνάμεις που καθορίζουν την κίνηση των αέριων μαζών

Δυνάμεις που καθορίζουν την κίνηση των αέριων μαζών Κίνηση αερίων μαζών Πηγές: Fleae and Businer, An introduction to Atmosheric Physics Πρ. Ζάνης, Σημειώσεις, ΑΠΘ Π. Κατσαφάδος και Ηλ. Μαυροματίδης, Αρχές Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας, Χαροκόπειο Παν/μιο.

Διαβάστε περισσότερα

Ροη αέρα σε Επίπεδη Πλάκα

Ροη αέρα σε Επίπεδη Πλάκα Ροη αέρα σε Επίπεδη Πλάκα Η ροή του αέρα γύρω από ένα σώμα επηρεάζεται από παράγοντες όπως το σχήμα του σώματος, το μέγεθός του, ο προσανατολισμός του, η ταχύτητά του όπως επίσης και οι ιδιότητες του ρευστού.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΜΑΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ_

ΚΥΜΑΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ_ ΚΥΜΑΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΩΣ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ Η ΚΥΜΑΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Η ΚΥΜΑΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ παράγεται από την κίνηση των κυμάτων στη θαλάσσια επιφάνεια που προκαλείται από τους κατά τόπους ανέμους ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΥΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Μετεωρολογία. Ενότητα 7. Δρ. Πρόδρομος Ζάνης Αναπληρωτής Καθηγητής, Τομέας Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας, Α.Π.Θ.

Μετεωρολογία. Ενότητα 7. Δρ. Πρόδρομος Ζάνης Αναπληρωτής Καθηγητής, Τομέας Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας, Α.Π.Θ. Μετεωρολογία Ενότητα 7 Δρ. Πρόδρομος Ζάνης Αναπληρωτής Καθηγητής, Τομέας Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας, Α.Π.Θ. Ενότητα 7: Η κίνηση των αέριων μαζών Οι δυνάμεις που ρυθμίζουν την κίνηση των αέριων μαζών (δύναμη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 3

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 3 ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 3 Ιξώδες Ταχύτητα διάτμησης Αριθμός Reynolds Διδάσκων Δρ. Παντελής Σ. Αποστολόπουλος (Επίκουρος

Διαβάστε περισσότερα

(1) ταχύτητα, v δεδομένη την πιο πάνω κατανομή θερμοκρασίας; 6. Γιατί είναι σωστή η προσέγγιση του ερωτήματος [2]; Ποια είναι η

(1) ταχύτητα, v δεδομένη την πιο πάνω κατανομή θερμοκρασίας; 6. Γιατί είναι σωστή η προσέγγιση του ερωτήματος [2]; Ποια είναι η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Σειρά Ασκήσεων σε Συναγωγή Θερμότητας Οι λύσεις θα παρουσιαστούν στις παραδόσεις του μαθήματος μετά την επόμενη εβδομάδα. Για να σας φανούν χρήσιμες στην κατανόηση της ύλης του μαθήματος,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΑΕΡΟΝΑΥΠΗΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΑΥΤΗΣ

ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΑΕΡΟΝΑΥΠΗΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΑΥΤΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΑΕΡΟΝΑΥΠΗΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΑΥΤΗΣ Διευθυντής: Διονύσιος-Ελευθ. Π. Μάργαρης, Αναπλ. Καθηγητής ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Σύνοψη και Ερωτήσεις 5ου Μαθήματος

Σύνοψη και Ερωτήσεις 5ου Μαθήματος Σύνοψη και Ερωτήσεις 5ου Μαθήματος - ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΝΕΡΟΥ Ιδιότητα Θερμοχωρητικότητα Θερμική Αγωγιμότητα Λανθάνουσα Θερμότητα εξάτμισης Λανθάνουσα Θερμότητα Τήξης Διαλυτική Ικανότητα Επιφανειακή Τάση Φυσική

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί μας ενδιαφέρει; Αντιπλημμυρική προστασία. Παροχή νερού ύδρευση άρδευση

Γιατί μας ενδιαφέρει; Αντιπλημμυρική προστασία. Παροχή νερού ύδρευση άρδευση Ζαΐμης Γεώργιος Γιατί μας ενδιαφέρει; Αντιπλημμυρική προστασία Παροχή νερού ύδρευση άρδευση Πλημμύρες Ζημίες σε αγαθά Απώλειες ανθρώπινης ζωής Αρχικά εμπειρικοί μέθοδοι Μοναδιαίο υδρογράφημα Συνθετικά

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γενικής Παιδείας Κεφάλαιο 2 ο : Άνθρωπος και Περιβάλλον

Βιολογία Γενικής Παιδείας Κεφάλαιο 2 ο : Άνθρωπος και Περιβάλλον Βιολογία Γενικής Παιδείας Κεφάλαιο 2 ο : Άνθρωπος και Περιβάλλον Οικολογία: η επιστήμη που μελετά τις σχέσεις των οργανισμών, και φυσικά του ανθρώπου, με τους βιοτικούς (ζωντανούς οργανισμούς του ίδιου

Διαβάστε περισσότερα

Ασκηση 10 η : «ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΩΝ ΩΚΕΑΝΩΝ» Φυσικές ιδιότητες θαλασσινού νερού Θερμοκρασία Αλατότητα Πυκνότητα Διαγράμματα Τ-S

Ασκηση 10 η : «ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΩΝ ΩΚΕΑΝΩΝ» Φυσικές ιδιότητες θαλασσινού νερού Θερμοκρασία Αλατότητα Πυκνότητα Διαγράμματα Τ-S Ασκηση 10 η : «ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΤΩΝ ΩΚΕΑΝΩΝ» Φυσικές ιδιότητες θαλασσινού νερού Θερμοκρασία Αλατότητα Πυκνότητα Διαγράμματα Τ-S Πυκνότητα (p): ο λόγος της μάζας του θαλασσινού νερού (gr) ανά μονάδα όγκου (cm 3

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ ΚΙΝΗΣΗΣ (Equations of Motion)

ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ ΚΙΝΗΣΗΣ (Equations of Motion) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ ΚΙΝΗΣΗΣ (Equations of Motion) Με τις Εξισώσεις Κίνησης αναλύουμε την απόκριση ενός ρευστού υπό την επίδραση εσωτερικών και εξωτερικών δυνάμεων. Οι εξισώσεις αυτές προκύπτουν από τη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 05/02/1017 ΘΕΜΑ 1 ο Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: 1. Σε ένα οικοσύστημα θα τοποθετήσουμε τις ύαινες και τα λιοντάρια στο ίδιο τροφικό επίπεδο

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στις Ετερογενείς Χημικές Αντιδράσεις

Εισαγωγή στις Ετερογενείς Χημικές Αντιδράσεις Στα ετερογενή συστήματα υπάρχουν δύο παράγοντες, οι οποίοι περιπλέκουν την ανάλυση και την περιγραφή τους, και οι οποίοι πρέπει να ληφθούν υπόψη επιπλέον αυτών που εξετάζονται στα ομογενή συστήματα. Καταρχήν

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Α: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Εισηγήτρια: Δρ. Γιάννη Αρετή ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 2: ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Διαφορική ανάλυση ροής

Διαφορική ανάλυση ροής Διαφορική ανάλυση ροής Α. Παϊπέτης 6 ο Εξάμηνο Μηχανικών Επιστήμης Υλικών ΜΕ και ΔΕ ροής: Διαφορές Οριακές και αρχικές συνθήκες Οριακές συνθήκες: Φυσική σημασία αλληλεπίδραση του όγκου ελέγχου με το περιβάλλον

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ. Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες

ΑΣΚΗΣΗ. Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες ΑΣΚΗΣΗ Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες Για πιο λόγο είναι η σχέση είναι Θετική ή Αρνητική (δικαιολογήστε

Διαβάστε περισσότερα

Ατμοσφαιρική Ρύπανση

Ατμοσφαιρική Ρύπανση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 9: Διασπορά και διάχυση ατμοσφαιρικών ρύπων. Μουσιόπουλος Νικόλαος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 9. Προσδιορισμός του συντελεστή εσωτερικής

Άσκηση 9. Προσδιορισμός του συντελεστή εσωτερικής 1.Σκοπός Άσκηση 9 Προσδιορισμός του συντελεστή εσωτερικής τριβής υγρών Σκοπός της άσκησης είναι ο πειραματικός προσδιορισμός του συντελεστή εσωτερικής τριβής (ιξώδες) ενός υγρού. Βασικές θεωρητικές γνώσεις.1

Διαβάστε περισσότερα

ηµήτρης Τσίνογλου ρ. Μηχανολόγος Μηχανικός

ηµήτρης Τσίνογλου ρ. Μηχανολόγος Μηχανικός ηµήτρης Τσίνογλου ρ. Μηχανολόγος Μηχανικός 1 Συναγωγή Γενικές αρχές Κεφάλαιο 6 2 Ορισµός Μηχανισµός µετάδοσης θερµότητας ανάµεσα σε ένα στερεό και σε ένα ρευστό, το οποίο βρίσκεται σε κίνηση Εξαναγκασµένη

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. ΘΕΜΑ 1 ο

ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. ΘΕΜΑ 1 ο ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ 1 ο 1.1. Φορτισμένο σωματίδιο αφήνεται ελεύθερο μέσα σε ομογενές ηλεκτρικό πεδίο χωρίς την επίδραση της βαρύτητας. Το σωματίδιο: α. παραμένει ακίνητο. β. εκτελεί ομαλή κυκλική κίνηση.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Τ Μ Η Μ Α Γ Ε Ω Γ Ρ Α Φ Ι Α Σ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ, 70 17671 ΚΑΛΛΙΘΕΑ-ΤΗΛ: 210-9549151 FAX: 210-9514759 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ E ΕΞΑΜΗΝΟ ΑΣΚΗΣΗ 3 ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΥ ΝΕΡΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ 2013-14

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ 2013-14 ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Μπορεί να λειτουργήσει ένα οικοσύστημα α) με παραγωγούς και καταναλωτές; β) με παραγωγούς και αποικοδομητές; γ)με καταναλωτές και αποικοδομητές; Η διατήρηση των οικοσυστημάτων προϋποθέτει

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΚΙΝΗΤΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΓΟΥΔΙ ΓΙΑ TΟ ΑΛΕΣΜΑ ΤΟΥ ΡΥΖΙΟΥ

ΥΔΡΟΚΙΝΗΤΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΓΟΥΔΙ ΓΙΑ TΟ ΑΛΕΣΜΑ ΤΟΥ ΡΥΖΙΟΥ ΥΔΡΟΚΙΝΗΤΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΓΟΥΔΙ ΓΙΑ TΟ ΑΛΕΣΜΑ ΤΟΥ ΡΥΖΙΟΥ A. Εισαγωγή Το ρύζι αποτελεί την κύρια τροφή στο Βιετνάμ. Προκειμένου να παρασκευαστεί λευκό ρύζι από το αναποφλείωτο ρύζι των οριζόνων, πρέπει να γίνει

Διαβάστε περισσότερα

Θέρμανση θερμοκηπίων με τη χρήση αβαθούς γεωθερμίας γεωθερμικές αντλίες θερμότητας

Θέρμανση θερμοκηπίων με τη χρήση αβαθούς γεωθερμίας γεωθερμικές αντλίες θερμότητας Θέρμανση θερμοκηπίων με τη χρήση αβαθούς γεωθερμίας γεωθερμικές αντλίες θερμότητας Η θερμοκρασία του εδάφους είναι ψηλότερη από την ατμοσφαιρική κατά τη χειμερινή περίοδο, χαμηλότερη κατά την καλοκαιρινή

Διαβάστε περισσότερα

ΦΑΣΕΙΣ ΒΡΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ

ΦΑΣΕΙΣ ΒΡΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Ο εναλλάκτης ψύξης ονομάζεται και εξατμιστής. Τούτο διότι στο εσωτερικό του λαμβάνει χώρα μετατροπή του ψυκτικού ρευστού, από υγρό σε αέριο (εξάτμιση) σε μια κατάλληλη πίεση, ώστε η αντίστοιχη θερμοκρασία

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 1: Μετρήσεις μήκους Η μέση τιμή

Φύλλο Εργασίας 1: Μετρήσεις μήκους Η μέση τιμή Φύλλο Εργασίας 1: Μετρήσεις μήκους Η μέση τιμή Φυσικά μεγέθη: Ονομάζονται τα μετρήσιμα μεγέθη που χρησιμοποιούμε για την περιγραφή ενός φυσικού φαινομένου. Τέτοια μεγέθη είναι το μήκος, το εμβαδόν, ο όγκος,

Διαβάστε περισσότερα

Και οι τρεις ύφαλοι βρίσκονται κοντά στην ακτογραμμή. Τα βάθη κυμαίνονται από 31 έως 35 m για τους Τ.Υ. Ιερισσού και Πρέβεζας και 20 έως 30 m για τον

Και οι τρεις ύφαλοι βρίσκονται κοντά στην ακτογραμμή. Τα βάθη κυμαίνονται από 31 έως 35 m για τους Τ.Υ. Ιερισσού και Πρέβεζας και 20 έως 30 m για τον ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΥΠΟ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΕΧΤΗΤΩΝ ΥΦΑΛΩΝ ΙΕΡΡΙΣΟΥ- ΠΡΕΒΕΖΑΣ-ΚΑΛΥΜΝΟΥ ΚΑΜΙΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας, Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός-ΔΗΜΗΤΡΑ, 64007 Ν. Πέραμος Καβάλας,

Διαβάστε περισσότερα

κατά το χειµερινό εξάµηνο του ακαδηµαϊκού έτους ΕΜ-351 του Τµήµατος Εφαρµοσµένων Μαθηµατικών της Σχολής Θετικών

κατά το χειµερινό εξάµηνο του ακαδηµαϊκού έτους ΕΜ-351 του Τµήµατος Εφαρµοσµένων Μαθηµατικών της Σχολής Θετικών Ύλη που διδάχτηκε κατά το χειµερινό εξάµηνο του ακαδηµαϊκού έτους 2005-2006 στα πλαίσια του µαθήµατος ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΥΛΙΚΩΝ Ι ΕΜ-351 του Τµήµατος Εφαρµοσµένων Μαθηµατικών της Σχολής Θετικών Επιστηµών

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτορική Διατριβή Β : Τρισδιάστατη Αριθμητική Προσομοίωση της Υδροδυναμικής Κυκλοφορίας του Πατραϊκού Κόλπου

Διδακτορική Διατριβή Β : Τρισδιάστατη Αριθμητική Προσομοίωση της Υδροδυναμικής Κυκλοφορίας του Πατραϊκού Κόλπου Διδακτορική Διατριβή Β : Τρισδιάστατη Αριθμητική Προσομοίωση της Υδροδυναμικής Κυκλοφορίας του Πατραϊκού Κόλπου Στη διδακτορική διατριβή μελετάται αριθμητικά η υδροδυναμική κυκλοφορία του Πατραϊκού κόλπου,

Διαβάστε περισσότερα

Χημικές αντιδράσεις καταλυμένες από στερεούς καταλύτες

Χημικές αντιδράσεις καταλυμένες από στερεούς καταλύτες Χημικές αντιδράσεις καταλυμένες από στερεούς καταλύτες Σε πολλές χημικές αντιδράσεις, οι ταχύτητές τους επηρεάζονται από κάποια συστατικά τα οποία δεν είναι ούτε αντιδρώντα ούτε προϊόντα. Αυτά τα υλικά

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1. Γεωμορφολογία Ποταμών Μόνιμη δίαιτα ποταμών Σχηματισμός διατομής ποταμού

Κεφάλαιο 1. Γεωμορφολογία Ποταμών Μόνιμη δίαιτα ποταμών Σχηματισμός διατομής ποταμού Κεφάλαιο 1 Γεωμορφολογία Ποταμών Σύνοψη Προαπαιτούμενη γνώση Το παρόν αποτελεί ένα εισαγωγικό κεφάλαιο προς κατανόηση της εξέλιξης των ποταμών, σε οριζοντιογραφία, κατά μήκος τομή και εγκάρσια τομή (διατομή),

Διαβάστε περισσότερα

Ενεργό Ύψος Εκποµπής. Επίδραση. Ανύψωση. του θυσάνου Θερµική. Ανύψωση. ανύψωση θυσάνου σε συνθήκες αστάθειας ή ουδέτερης στρωµάτωσης.

Ενεργό Ύψος Εκποµπής. Επίδραση. Ανύψωση. του θυσάνου Θερµική. Ανύψωση. ανύψωση θυσάνου σε συνθήκες αστάθειας ή ουδέτερης στρωµάτωσης. Ενεργό Ύψος Εκποµπής Επίδραση κτιρίου και κατώρευµα καµινάδας Ανύψωση του θυσάνου Θερµική ανύψωση θυσάνου σε συνθήκες αστάθειας ή ουδέτερης στρωµάτωσης Θερµική ανύψωση θυσάνου σε συνθήκες ευστάθειας Ανύψωση

Διαβάστε περισσότερα

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ Δ ΕΞΑΜΗΝΟ

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ Δ ΕΞΑΜΗΝΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ Δ ΕΞΑΜΗΝΟ Τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά του νερού Μέρος 2 ο : Φυσική ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Θερμοκρασία 2. Πυκνότητα 3. Διάδοση του φωτός στο νερό 4. Διάδοση του ήχου στο νερό Μια από τις πιο σημαντικές

Διαβάστε περισσότερα

Ακτομηχανική & Παράκτια Έργα 3/26/2012. Λεξιλόγιο Ανάλογα με την απόσταση από την ακτή. Σειρά V 2. Δρ. Βασιλική Κατσαρδή 1

Ακτομηχανική & Παράκτια Έργα 3/26/2012. Λεξιλόγιο Ανάλογα με την απόσταση από την ακτή. Σειρά V 2. Δρ. Βασιλική Κατσαρδή 1 Λεξιλόγιο Ανάλογα με την απόσταση από την ακτή Σειρά V 2 Δρ. Βασιλική Κατσαρδή 1 Λεξιλόγιο Ανάλογα με την απόσταση από την ακτή Backshore region: Οπίσθιο τμήμα ακτής: Μέρος της ακτής που καλύπτεται από

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΠΟΤΑΜΟΥ ΝΕΣΤΟΥ

ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΠΟΤΑΜΟΥ ΝΕΣΤΟΥ INTERREG IIIA / PHARE CBC ΕΛΛΑΔΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ: ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΠΟΤΑΜΟΥ ΝΕΣΤΟΥ Καθηγητής Βασίλειος A. Τσιχριντζής Διευθυντής, Εργαστήριο Οικολογικής Μηχανικής και Τεχνολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Υδροηλεκτρικά Έργα. 8ο εξάμηνο Σχολής Πολιτικών Μηχανικών. Ταμιευτήρες. Ανδρέας Ευστρατιάδης, Νίκος Μαμάσης, & Δημήτρης Κουτσογιάννης

Υδροηλεκτρικά Έργα. 8ο εξάμηνο Σχολής Πολιτικών Μηχανικών. Ταμιευτήρες. Ανδρέας Ευστρατιάδης, Νίκος Μαμάσης, & Δημήτρης Κουτσογιάννης Υδροηλεκτρικά Έργα 8ο εξάμηνο Σχολής Πολιτικών Μηχανικών Ταμιευτήρες Ανδρέας Ευστρατιάδης, Νίκος Μαμάσης, & Δημήτρης Κουτσογιάννης Τομέας Υδατικών Πόρων & Περιβάλλοντος, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Ακαδημαϊκό

Διαβάστε περισσότερα