Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Κρίση, αλληλέγγυα οικονομία και κοινωνική χειραφέτηση Ηλίας Ι. Νικολόπουλος

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Κρίση, αλληλέγγυα οικονομία και κοινωνική χειραφέτηση Ηλίας Ι. Νικολόπουλος"

Transcript

1 ΚΡΙΣΗ, ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ του Ηλία Ι.Νικολόπουλου 1. Οι αιτίες και ο χαρακτήρας της κρίσης Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 ήρθε να καταδείξει, μετά από μια σειρά χρηματοοικονομικών κρίσεων, 1 τα γενικότερα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει το κεφαλαιοκρατικό σύστημα διεθνώς. Η μετατροπή, μάλιστα, της χρηματοπιστωτικής κρίσης, με τη μεταφορά δημόσιων πόρων στις τράπεζες για τη διάσωσή τους, σε δημοσιονομική, πιστοποιεί την κρίση του κυρίαρχου συστήματος που έχει προσλάβει, πλέον, συστημικά χαρακτηριστικά. Ο καπιταλισμός είναι αδιανόητος χωρίς κρίσεις. Εντούτοις, οι μορφές υπό τις οποίες εκδηλώνονται οι κρίσεις του καπιταλιστικού συστήματος δεν δεν είναι ίδιες σε κάθε ιστορική περίοδο, ακριβώς διότι διαφέρουν ιστορικά οι μορφές κυριαρχίας του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Υπό αυτό το πρίσμα, ποιες είναι, λοιπόν, οι βαθύτερες αιτίες οι οποίες οδήγησαν στη σημερινή δομική κρίση του κεφαλαιοκρατικού συστήματος; Οι αιτίες πρέπει να αναζητηθούν, κυρίως, στους παράγοντες, οι οποίοι συνέτειναν στην αντικατάσταση του φορντικούκεϊνσιανού πρότυπου συσσώρευσης του κεφαλαίου και διανομής του πλούτου από το νεοφιλελεύθερο πρότυπο, μετά την κρίση της δεκαετίας του 1970, οπότε εγκαταλείφθηκε από την άρχουσα τάξη η στρατηγική του ταξικού συμβιβασμού και εγκαινιάστηκε κατά των εργαζομένων μια επιθετική στρατηγική, η οποία αποτελεί συστατικό στοιχείο του νέου καθεστώτος συσσώρευσης του κεφαλαίου, 2 με αποτέλεσμα ο κυρίαρχος κοινωνικοοικονομικός σχηματισμός να γνωρίζει τα τελευταία χρόνια μεγάλης κλίμακας αλλαγές σε όλα τα επίπεδα. Στο επίπεδο της οικονομίας, οι αλλαγές αυτές χαρακτηρίζονται, κυρίως, από την τάση διεθνοποίησης της παραγωγής σε συνθήκες κυριαρχίας του χρηματιστικού κεφαλαίου. 3 Ο κυριότερος παράγοντας, που οδήγησε στην εξέλιξη αυτή, εντοπίζεται στην πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους, η οποία χαρακτηρίζει τη λειτουργία του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής ως μακροχρόνια τάση. Ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής, όπως είναι γνωστό, χαρακτηρίζεται από την αυξανόμενη οργανική σύνθεση του κεφαλαίου, η οποία συνδέεται με μια όλο και μεγαλύτερη, αναλογικά, χρήση του σταθερού του τμήματος σε σχέση με το μεταβλητό του τμήμα. Με την εξέλιξη, δηλαδή, του κεφαλαιοκρατικού συστήματος μεταβάλλεται δραστικά η σχέση ανάμεσα στη νεκρή και τη ζωντανή εργασία υπέρ της πρώτης. Η εξέλιξη αυτή έχει άμεσες επιπτώσεις στη διαδικασία συσσώρευσης του κεφαλαίου και στη διεξαγωγή της πάλης ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία. Πρέπει δε να επισημανθεί σχετικά ότι η συσσώρευση αποτελεί μια διαδικασία η οποία διακόπτεται από κρίσεις, συχνά οξύτατες, οι οποίες δίνουν τη δυνατότητα της μετατροπής της ταξικής πάλης σε αγώνα για μια άλλη οικονομική και κοινωνική συγκρότηση. Άλλωστε οι ρίζες της ταξικής πάλης βρίσκονται στο ίδιο το προτσές της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής, άμεσος σκοπός και ειδικό προϊόν του οποίου είναι η υπεραξία όπως και η μετατροπή, στο πλαίσιό του, της εργασίας σε κεφάλαιο. Έτσι, προϊόν της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής δεν είναι μόνον η υπεραξία, αλλά και το κεφάλαιο. Για το λόγο αυτό σε συνθήκες δομικής κρίσης του κυρίαρχου τρόπου παραγωγής δημιουργούνται οι όροι μετάβασης σε εναλλακτικό τρόπο οργάνωσης της παραγωγής και διανομής του πλούτου. Στη δεκαετία του 1970, όπως συμφωνούν οι περισσότεροι μαρξιστές αναλυτές, 4 σημειώθηκε σημαντική πτώση του ποσοστού κέρδους, η οποία είχε ως αποτέλεσμα μια ιδιαίτερα μεγάλη επιβράδυνση της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης. Η μεγάλη πτώση της κερδοφορίας του κεφαλαίου οδήγησε τελικά την κυρίαρχη τάξη στο να επιβάλλει, μετά από έντονη ιδεολογική ζύμωση και μεγάλες κοινωνικές συγκρούσεις, το νεοφιλελεύθερο πρότυπο συσσώρευσης του κεφαλαίου και διανομής του πλούτου με τις γνωστές συνέπειες, ιδιαίτερα για τους Σελίδα 1 / 11

2 εργαζόμενους, τους συνταξιούχους και τη νεολαία. Πώς, όμως, φθάσαμε στην κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και στη σημερινή κρίση μέσα από τη διαδικασία που περιγράψαμε προηγουμένως; Για να απαντήσουμε στο κρίσιμο αυτό ερώτημα πρέπει να μην ξεχνάμε ότι η «καρδιά και ο πυρήνας της κεφαλαιοκρατικής λειτουργίας είναι η συσσώρευση» και ότι «η γιγαντιαία εταιρεία, έτσι όπως υπάρχει σήμερα, συνιστά ένα μηχανισμό μεγιστοποίησης του κέρδους και συσσώρευσης του κεφαλαίου». 5 Οι μεγάλες επιχειρήσεις, στην προσπάθειά τους να αντισταθμίζουν την πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους, διεθνοποιούν την παραγωγή τους προχωρώντας ταυτόχρονα σε αναδιαρθρώσεις μεγάλης κλίμακας, με άξονα τις εξαγορές και συγχωνεύσεις. Στη διαδικασία παγκοσμιοποίησης της οικονομίας και της παραγωγής, εκτός από τους Διεθνείς Οικονομικούς Οργανισμούς και φορείς, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν τα ίδια τα εθνικά κράτη ή και οι συσσωματώσεις τους (λ.χ. Ε.Ε.), ώστε ο χώρος επικράτειάς τους να καθίσταται ανταγωνιστικός και ανοιχτός στις πραγματοποιούμενες διεθνώς αλλαγές. Στο πλαίσιο αυτό λαμβάνονται μέτρα που επιδιώκουν την απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, την αποδιάρθρωση του κράτους πρόνοιας, τη μεταφορά κοινωνικών και δημόσιων πόρων στον ιδιωτικό τομέα (λ.χ. περικοπές μισθών και συντάξεων, ενίσχυση τραπεζών, ιδιωτικοποιήσεις, απολύσεις, περιορισμός φορολογίας κεφαλαίου, μη αντιμετώπιση φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής, κ.ά.), την άρση των περιορισμών στη διακίνηση των κεφαλαίων, τη μη φορολόγηση των χρηματιστικών συναλλαγών και των κερδοσκοπικών κινήσεων του χρηματιστικού και χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, τον έλεγχο της μετακινούμενης εργασιακής δύναμης, την αποδυνάμωση των αντιπροσωπευτικών θεσμών, την ενίσχυση του ρόλου εξωθεσμικών κέντρων, την ισχυροποίηση των κατασταλτικών μηχανισμών και την καταστολή των λαϊκών και νεολαιίστικων αντιδράσεων και κινημάτων. Η διεθνοποίηση των επιχειρήσεων προκάλεσε την άρση των περιορισμών στη διακίνηση των κεφαλαίων ώστε να εξασφαλίζονται εύκολα τα απαραίτητα κεφάλαια για την πραγματοποίηση μεγάλης κλίμακας άμεσων ξένων επενδύσεων. Έτσι, στο πλαίσιο της διεθνούς αναδιάρθρωσης της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής, και των επιπτώσεών της στο διεθνή καταμερισμό εργασίας, ο ρόλος των άμεσων ξένων επενδύσεων και της χρηματοδότησής τους υπήρξε καθοριστικός. Για να συντελείται, συνεπώς, η αναδιάρθρωση αυτή δεν απαιτούνταν μόνο τεράστιες μάζες κεφαλαίων, αλλά και η εξασφάλιση της εύκολης διακίνησής τους σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη ανάλογα με τις παρουσιαζόμενες επενδυτικές ευκαιρίες και δυνατότητες. Αποτέλεσμα των εξελίξεων αυτών ήταν η χωρίς προηγούμενο ενίσχυση του χρηματιστικού και χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Η δυνατότητα δε που έχει το κεφάλαιο αυτό να μετακινείται εύκολα και να κερδοσκοπεί καθιστά ευάλωτη την οικονομική κατάσταση των διαφόρων χωρών εξαρτώντας την από τις αποφάσεις των φορέων που το ελέγχουν. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι στο προσκήνιο της σημερινής κρίσης βρίσκεται η κρίση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και η υπερχρέωση των κρατών. Το κρίσιμο ζήτημα που αναδεικνύεται είναι τι ακριβώς συμβαίνει στο σκληρό πυρήνα του κεφαλαιοκρατικού συστήματος, δηλαδή στην παραγωγή υπεραξίας στις εξελιγμένες κεφαλαιοκρατικά περιοχές (Η.Π.Α., Ε.Ε., Ιαπωνία), στις οποίες η κρίση έχει προσλάβει μεγάλες και, πιθανότατα, ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Το ζήτημα αυτό είναι καθοριστικής σημασίας στην προσέγγισή μας διότι η συσσώρευση του κεφαλαίου έχει τη βάση της στην παραγωγή και την πραγματοποίηση της υπεραξίας. Έτσι, η συσσώρευση του κεφαλαίου δεν είναι παρά η μετατροπή της υπεραξίας σε πρόσθετο κεφάλαιο. Για το λόγο, άλλωστε, αυτόν η συσσώρευση του κεφαλαίου αποτελεί την κινητήρια δύναμη του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής. 2. Ο αδύνατος κρίκος του κεφαλαιοκρατικού συστήματος και η διαδικασία της κοινωνικής αλλαγής Σελίδα 2 / 11

3 Στην ανάλυσή του για την αξιακή μορφή του εμπορεύματος, η οποία είναι η κοινωνική μορφή του, ο Μαρξ έχει δείξει αναλυτικά ότι η εργασία, ως κοινωνική εργασία, αποτελεί την ουσία της αξίας. Η αξία δε εκφράζεται με τη σχέση που υφίσταται ανάμεσα στα διαφορετικά εμπορεύματα, δηλαδή με την ανταλλακτική του αξία και ως εκ τούτου η ανταλλακτική αξία είναι η αυτοδύναμη μορφή εμφάνισης της αξίας του εμπορεύματος. 6 Αυτό συμβαίνει, όμως, σε ένα κοινωνικό σύστημα που χαρακτηρίζεται από την ανεξαρτησία των ατομικών παραγωγών τους οποίους αλληλεξαρτά ο κοινωνικός καταμερισμός της εργασίας με αποτέλεσμα τα προϊόντα της εργασίας τους να μετατρέπονται σε εμπορεύματα έχοντας μία αξία. Η αξιακή μορφή των προϊόντων της εργασίας δεν συνδέεται, συνεπώς, με την κοινωνική εργασία ως τέτοια αλλά με μία ειδική κοινωνική μορφή της εργασίας η οποία έχει ως βάση την εμπορευματική παραγωγή. Από τη στιγμή, που η εμπορευματική παραγωγή δεν υφίσταται ή δεν είναι γενικευμένη, όπως συμβαίνει στις προκαπιταλιστικές ή στις μετακαπιταλιστικές εναλλακτικές κοινωνίες, ο κοινωνικός χαρακτήρας της ατομικής εργασίας δεν αποκτάει τη μορφή της αξίας. Η ουσία της αξίας, δηλαδή η εργασία ως δαπάνη της εργασιακής δύναμης και το μέγεθος αυτής της δαπάνης, δηλαδή ο χρόνος εργασίας, έχουν ως προϋπόθεση ή ως συνεπαγωγή, αναγκαστικά, την αξιακή μορφή μόνο εφόσον η δαπάνη αυτή της εργασιακής δύναμης συντελείται στο πλαίσιο των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής («αφηρημένη εργασία»). Σε αντιδιαστολή, μπορούμε να οδηγηθούμε σε μια εναλλακτικού τύπου οικονομική και κοινωνική οργάνωση, η οποία δεν θα εδράζεται στην ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής αλλά στην κοινωνική ιδιοκτησία όπου η εργασία ως διαδικασία και το μέτρο της, ο χρόνος εργασίας, θα ρυθμίζουν την κατανομή του συνολικού χρόνου που διαθέτει η κοινωνία στους διάφορους κλάδους της παραγωγής καθώς και στη διανομή των καταναλωτικών αγαθών στους πολίτες. Συνεπώς, η εργασία και το μέγεθός της θα διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο δίχως να υφίσταται, πλέον, η αξιακή μορφή διότι θα έχει εκλείψει η ιδιωτική ιδιοποίηση στα μέσα παραγωγής και θα έχει επικρατήσει η κοινωνική ιδιοποίηση σε αυτά. Σε μια τέτοια κοινωνικοοικονομική οργάνωση οι υπολογισμοί θα βασίζονται στην αξία χρήσης των παραγόμενων αγαθών και τη συγκεκριμένη εργασία που χρησιμοποιείται στην παραγωγή τους, οπότε παύουν να υφίστανται οι ανταλλακτικές αξίες από τη στιγμή που έχουν καταλυθεί, με οποιαδήποτε μορφή, οι κεφαλαιοκρατικές σχέσεις παραγωγής και η γενικευμένη εμπορευματική παραγωγή, που αυτές συνεπάγονται. Αναφορικά με το ζήτημα αυτό ο Μαρξ σε επιστολή του στον Ένγκελς στις γράφει: «Στην πραγματικότητα καμία μορφή κοινωνίας δε μπορεί να παρεμποδίσει όπως κατά τον ένα ή τον άλλο τρόπο ο διαθέσιμος χρόνος εργασίας της κοινωνίας να ρυθμίζει την παραγωγή. Όσο όμως καιρό αυτή η ρύθμιση δε θα πραγματοποιείται με τη βοήθεια ενός άμεσου και συνειδητού ελέγχου της κοινωνίας στο χρόνο της εργασίας πράγμα που είναι δυνατό μονάχα με την κοινωνική ιδιοκτησία μα απ την κίνηση των τιμών των εμπορευμάτων, παραμένουμε στην κατάσταση που περιέγραψες κατά τρόπο τόσο εύστοχο στα Γαλλογερμανικά χρονικά» 7. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, αφενός, ότι η «εργασία είναι παντοτινός φυσικός όρος της ανθρώπινης ύπαρξης» και, αφετέρου, ότι «το προτσές εργασίας δεν είναι τίποτα άλλο παρά η ίδια η εργασία θεωρούμενη τη στιγμή της δημιουργικής της δραστηριότητας». Οι γενικές δε στιγμές του προτσές εργασίας είναι ανεξάρτητες από κάθε συγκεκριμένη κοινωνική ανάπτυξη και μορφή. 8 Οι δυνατότητες και οι προοπτικές αυτές βασίζονται στο γεγονός ότι το κεφάλαιο μειώνοντας το αναγκαίο χρόνο εργασίας που απαιτείται για την παραγωγή αξιών χρήσης αυξάνει το χρόνο υπερεργασίας που ιδιοποιείται. Το κεφάλαιο, όμως, στην προσπάθειά του να ιδιοποιείται όλο και περισσότερη υπερεργασία είναι υποχρεωμένο να χρησιμοποιεί παραγωγικές δυνάμεις και γενικότερα μεθόδους με τις οποίες ο χρόνος της ζωντανής άμεσης εργασίας είναι όλο και λιγότερο ο αποφασιστικός παράγοντας της παραγωγής πλούτου. 9 Με τον τρόπο, όμως, αυτόν το κεφάλαιο υποσκάπτει την ίδια του τη βάση διότι οι παραγωγικές δυνάμεις που το κεφάλαιο αναπτύσσει έρχονται σε αντίθεση με την αξιακή σχέση ως τη θεμελιώδη σχέση παραγωγής του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής. Έτσι: «Στο μέτρο που το κεφάλαιο τοποθετεί τον χρόνο εργασίας την απλή ποσότητα εργασίας σαν μοναδικό αξιοκαθοριστικό στοιχείο, στον ίδιο βαθμό εξαφανίζεται η άμεση εργασία και η ποσότητά της σαν η καθοριστική Σελίδα 3 / 11

4 αρχή της παραγωγής της δημιουργίας αξιών χρήσης ( ). Έτσι το κεφάλαιο δουλεύει για την ίδια του τη διάλυση σαν μορφής που κυριαρχεί στην παραγωγή». 10 «Η ανταλλαγή ζωντανής με αντικειμενοποιημένη εργασία, δηλαδή η τοποθέτηση της κοινωνικής εργασίας στη μορφή της αντίθεσης κεφαλαίου και μισθωτής εργασίας, είναι η τελευταία ανάπτυξη της αξιακής σχέσης και της παραγωγής που βασίζεται στην αξία. Προϋπόθεσή της είναι και παραμένει: η μάζα άμεσου χρόνου εργασίας, η ποσότητα καταβλημένης εργασίας να αποτελεί τον αποφασιστικό παράγοντα στην παραγωγή του πλούτου. Όμως, στο μέτρο που αναπτύσσεται η μεγάλη βιομηχανία, η δημιουργία του πραγματικού πλούτου ολοένα λιγότερο εξαρτιέται από τον χρόνο εργασίας και την ποσότητα καταβλημένης εργασίας ολοένα περισσότερο από τη δύναμη των υλικών παραγόντων που κινητοποιούνται στη διάρκεια του εργάσιμου χρόνου και η δύναμη αυτήη ισχυρή τους αποτελεσματικότηταδεν βρίσκεται σε καμιά σχέση προς τον άμεσο χρόνο εργασίας που κοστίζει η παραγωγή τους, αλλά αντίθετα εξαρτιέται από τη γενική κατάσταση της επιστήμης και την πρόοδο της τεχνολογίας, δηλαδή με άλλα λόγια της εφαρμογής αυτής της επιστήμης». 11 Συνεπώς, η αντίθεση που εντοπίζεται από τον Μαρξ είναι η αντίθεση ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις τις οποίες αναπτύσσει το κεφάλαιο και τη συστατική σχέση παραγωγής του κεφαλαίου. Η αντίθεση αυτή εκφράζει την ουσιώδη εσωτερική αντίθεση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής διότι το κεφάλαιο δεν είναι παρά συσσωρευμένη υπεραξία, δηλαδή ζωντανή εργασία που έχει μετατραπεί σε νεκρή εργασία. Η μεταβολή της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου με την ανάπτυξη του σταθερού κεφαλαίου, δηλαδή της συσσωρευμένης εργασίας σε βάρος του μεταβλητού κεφαλαίου, δηλαδή της ζωντανής εργασίας, αποκτά τεράστιες διαστάσεις με την επέκταση των άμεσων ξένων επενδύσεων και ιδιαίτερα των εξαγορών και συγχωνεύσεων που λαμβάνουν χώρα, κυρίως, στον εξελιγμένο κεφαλαιοκρατικό κόσμο. Η επικράτηση του νεοφιλελεύθερου καθεστώτος συσσώρευσης του κεφαλαίου και διανομής του πλούτου, ακριβώς, έρχεται να ενισχύσει και να επιταχύνει τη διαδικασία συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου οδηγώντας την αντίθεση κεφαλαίουεργασίας σε ανοικτό κοινωνικό πόλεμο. Ο ταξικός αυτός πόλεμος, που χαρακτηρίζει ιδιαίτερα τις εξελιγμένες κεφαλαιοκρατικά περιοχές του πλανήτη μας, τις μετατρέπει στον αδύνατο κρίκο του κεφαλαιοκρατικού συστήματος, οπότε οι κοινωνίες αυτές είτε θα μπουν σε διαδικασία παρακμής, όπως κατά ορισμένους αναλυτές έχει αρχίσει να διαφαίνεται, 12 είτε σε διαδικασία κοινωνικής αλλαγής. Πιο συγκεκριμένα: «Από τη στιγμή που η εργασία στην άμεση μορφή της παύει να αποτελεί τη μεγάλη πηγή του πλούτου, παύει αναγκαστικά ο χρόνος εργασίας να είναι μέτρο του πλούτου, και άρα η ανταλλακτική αξία μέτρο της αξίας χρήσης. ( ). Έτσι, καταρρέει η παραγωγή που βασίζεται στην ανταλλακτική αξία». 13 Η διατύπωση αυτή του Μαρξ έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον διότι δεν περιορίζεται στο να παραθέτει δύο επίπεδα ανάλυσης σχετικά με το εμπόρευμα, όπως χρειαζόταν να κάνει σε ένα πρώτο στάδιο. Έτσι, σε ένα δεύτερο, επισημαίνει ότι το εμπόρευμα δεν είναι μονάχα αξία χρήσης από τη μία και αξία από την άλλη, αλλά είναι άμεση ενότητα και των δύο. Στην Κριτική της πολιτικής οικονομίας την οποία συντάσσει ο Μαρξ το 1859, αμέσως μετά τα Grundrisse, γράφει σχετικά: «Ως τώρα εξετάσαμε το εμπόρευμα από διπλή άποψη, ανταλλακτική αξία και αξία χρήσης και κάθε φορά μονόπλευρα. ωστόσο σαν εμπόρευμα είναι άμεση ενότητα αξίας χρήσης και ανταλλακτικής αξίας. Ταυτόχρονα δεν είναι εμπόρευμα παρά μόνο σε σχέση με τα άλλα εμπορεύματα. Η πραγματική σχέση των εμπορευμάτων μεταξύ τους είναι η διαδικασία της ανταλλαγής τους. Η διαδικασία της ανταλλαγής είναι κοινωνική διαδικασία, όπου παίρνουν μέρος τα άτομα ανεξάρτητα το ένα από το άλλο, όπου όμως παίρνουν μέρος μόνο και μόνο γιατί είναι κάτοχοι εμπορευμάτων ( ) και έτσι τα άτομα παρουσιάζονται πραγματικά σαν συνειδητοί φορείς της ανταλλακτικής αξίας. ( ). Η αμοιβαία συσχέτιση των εμπορευμάτων μεταξύ τους, σαν ανταλλακτικές αξίες, παρουσιάζεται στη διαδικασία της ανταλλαγής στην ολόπλευρη συσχέτισή τους με ένα ιδιαίτερο εμπόρευμα ( ). Το ιδιαίτερο αυτό εμπόρευμα ( ) είναι το χρήμα. Το χρήμα είναι αποκρυστάλλωμα της ανταλλακτικής αξίας των εμπορευμάτων που σχηματίζεται σ αυτή την ίδια τη διαδικασία ανταλλαγής». 14 Αυτό που ισχύει για το διπλό χαρακτήρα του εμπορεύματος (αξία χρήσης και ανταλλακτική αξία), το οποίο, Σελίδα 4 / 11

5 όμως, συνιστά άμεση ενότητα των δύο, ισχύει και για την κοινωνική παραγωγική διαδικασία, η οποία δεν αποτελεί απλή παράθεση των παραγωγικών δυνάμεων, από τη μια, και των σχέσεων παραγωγής, από την άλλη, αλλά την ενότητά τους. Η ενότητα αυτή στην κεφαλαιοκρατική παραγωγή εκδηλώνεται στο ότι η ανταλλακτική αξία είναι το μέτρο της αξίας χρήσης. 15 Διαπιστώνεται, δηλαδή, ότι ο χαρακτήρας των σχέσεων παραγωγής προσδιορίζει κοινωνικοοικονομικά τη φύση των παραγωγικών δυνάμεων και με τον τρόπο αυτό συνιστούν το προσδιοριστικό στοιχείο κάθε τρόπου παραγωγής, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο δημιουργείται η αντίθεση παραγωγικών δυνάμεων και σχέσεων παραγωγής, δηλαδή ο μηχανισμός της κοινωνικής αλλαγής και γενικότερα του κοινωνικού μετασχηματισμού Αλληλέγγυα οικονομία και κοινωνική χειραφέτηση Στην ανάλυση που προηγήθηκε βασίζεται η άποψή μας ότι σήμερα υπάρχουν οι δυνατότητες υπέρβασης της συστημικής κρίσης του κεφαλαιοκρατικού κοινωνικού σχηματισμού με την καθιέρωση νέων σχέσεων παραγωγής και θεσμών, δηλαδή της μετάβασης σε μια εναλλακτικού τύπου οικονομική και κοινωνική οργάνωση. Η πραγμάτωση της κοινωνικής χειραφέτησης συνδέεται άμεσα με τη διαδικασία υπέρβασης της ιδιωτικής και της κρατικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, ανταλλαγής και επικοινωνίας με την καθιέρωση, κυρίως, μορφών άμεσης δημοκρατίας και αυτοδιαχείρισης. Η διαδικασία αυτή, οι μορφές και οι σχέσεις που αυτή συνεπάγεται, οδηγεί στην επικράτηση της κοινωνικής ιδιοποίησης των μέσων παραγωγής και του παραγόμενου πλούτου από τους άμεσους παραγωγούς. Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι όλα σχεδόν τα χειραφετητικά σχέδια και προσπάθειες, εδώ και 150 χρόνια, προσέκρουσαν στο δύσκολο αυτό ζήτημα. Ενδεικτικά, αναφέρεται η περίπτωση της Οκτωβριανής Επανάστασης (1917) και η τύχη που της επιφυλάχθηκε, αφενός, με την ταύτιση της κρατικοποίησης με την κοινωνική ιδιοκτησία και την κοινωνική ιδιοποίηση και, αφετέρου, με την μη επικράτηση μορφών άμεσης δημοκρατίας, αυτοοργάνωσης και αυτοδιοίκησης. Διευκρινίζεται ότι κοινωνικοποίηση και κρατικοποίηση είναι έννοιες τελείως διαφορετικές, όπως, επίσης, δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ κρατικοποίησης και εθνικοποίησης, διότι η εθνικοποίηση συνεπάγεται τη θέσπιση της κρατικής ιδιοκτησίας. Συνεπώς, η κοινωνική ιδιοποίηση συνδέεται με την κοινή ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, ενώ η κρατική ιδιοκτησία δεν συνεπάγεται αναγκαστικά την κοινωνική ιδιοποίηση, διότι σε αυτή την περίπτωση το παραγόμενο υπερπροϊόν ή πλεόνασμα περιέρχεται στην κυρίαρχη τάξη ή στο κυρίαρχο στρώμα που ελέγχει το κράτος και τις λειτουργίες του. Οι γραμμές που ακολουθούν επιδιώκουν να προσεγγίσουν το κρίσιμο ζήτημα με ποια διαδικασία και με ποιες μορφές μπορούμε να φθάσουμε σε μια πραγματική κοινωνική ιδιοποίηση και κατά προέκταση σε μια αληθινή κοινωνική χειραφέτηση. Τα ζητήματα αυτά αναδεικνύονται σε κεντρικά από τη στιγμή που η κρίση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής έχει συστημικό χαρακτήρα και τίθεται όλο και πιο έντονα η δυνατότητα της μετάβασης σε μία εναλλακτικού τύπου οργάνωση της οικονομίας και της κοινωνίας. Σε άρθρο σχετικά με την κρίση του ευρώ και την τύχη της Ευρώπης ο Μισέλ Ισόν αναφέρει ότι: «Το διακύβευμα είναι πάνω απ όλα κοινωνικό ( ). Ο καπιταλισμός βρίσκεται σε αδιέξοδο: το νεοφιλελεύθερο πρότυπο δεν μπορεί πια να λειτουργήσει ( ). Μια προοδευτική έξοδος από την κρίση περνάει μέσα από τη ριζική αμφισβήτηση του καπιταλιστικού συστήματος: η αναδιανομή του πλούτου είναι το άμεσο ζήτημα, αλλά η επίλυσή του οφείλει να εγγραφεί σε συνολική ανατροπή της καπιταλιστικής λογικής». 17 Το κρίσιμο, συνεπώς, ζήτημα είναι με ποιες μορφές, με πιο περιεχόμενο και σε ποια βάση μπορεί να γίνει πράξη η προοπτική της κοινωνικής ιδιοποίησης, η οποία μαζί με την καθιέρωση νέων μορφών δημοκρατικής οργάνωσης αποτελούν θεμελιακά στοιχεία της χειραφετητικής διαδικασίας. Πρόκειται για το θέμα των Σελίδα 5 / 11

6 διαστάσεων του χειραφετητικού προτάγματος, δηλαδή των διαστάσεων της παραγωγής, της διανομής, της διακυβέρνησης και της ιδεολογίας, οι οποίες πρέπει να αντιμετωπίζονται από κοινού. Είναι αυτονόητο, όμως, ότι τα ζητήματα αυτά σχετίζονται άμεσα με το γενικότερο ζήτημα της μετάβασης σε μια νέα κοινωνική συγκρότηση και τα χαρακτηριστικά, που αυτή μπορεί να προσλάβει έχοντας ως βάση τα σημερινά δεδομένα και δυνατότητες, έτσι, όπως προβάλλουν μέσα από την κρίση και τα αδιέξοδα του κεφαλαιοκρατικού συστήματος σε συνθήκες νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης της οικονομίας, της κοινωνίας και των θεσμών Προϋπόθεση για να γίνουν πράξη τα προηγούμενα αποτελεί η ύπαρξη κινηματικών διαδικασιών κοινωνικής χειραφέτησης που θα δημιουργούν ρωγμές και ρήξεις στο οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και ιδεολογικό επίπεδο του κυρίαρχου συστήματος. Στόχος της κινηματικής αυτής διαδικασίας πρέπει να είναι η υπέρβαση, αφενός, του χωρισμού των εργαζομένων από τα μέσα παραγωγής και, αφετέρου, του χωρισμού των πολιτών από τη διακυβέρνηση. Ο διπλός αυτός χωρισμός, στον οποίο βασίζεται η κυριαρχία και η εκμετάλλευση της άρχουσας τάξης, δεν μπορεί να αρθεί παρά μόνο με την καθιέρωση μορφών άμεσης δημοκρατίας και αυτοδιαχείρισης. Οι μορφές αυτές στο μέτρο που θα αναπτύσσονται εξασφαλίζουν τις προϋποθέσεις της κοινωνικής ιδιοποίησης από τους άμεσους παραγωγούς του δημιουργούμενου πλούτου και της άσκησης της πολιτικής εξουσίας από τους ίδιους τους πολίτες. Έχοντας ως βάση τα προηγούμενα ας έρθουμε τώρα να εξετάσουμε τις δυνατότητες της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας στις στοχεύσεις της χειραφετητικής διαδικασίας. Το κύριο ερώτημα που προβάλλει από την οπτική αυτή γωνία είναι το εάν και το πώς οι οικονομικές μονάδες που δημιουργούνται στο χώρο της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας μπορούν να επιτυγχάνουν τους σκοπούς τους δίχως να εστιάζουν την προσοχή και τη δραστηριότητά τους στην επιδίωξη του κέρδους. Με δεδομένα τα αδιέξοδα της κεφαλαιοκρατικής επιχείρησης και οικονομίας (απολύσεις, καταστροφή περιβάλλοντος, σκάνδαλα, κ.ά.) το ζήτημα της στοχοθεσίας και λειτουργίας των οικονομικών μονάδων αναδεικνύεται σε κεντρικό. Το συλλογικό συμφέρον, η κοινωνική χρησιμότητα, οι κοινωνικές ανάγκες, το κοινωνικό κόστος, το κοινωνικό όφελος, η δημοκρατική διοίκηση κ.ά., είναι κεντρικά στοιχεία αυτού που αποκαλείται κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία. Η κοινωνική οικονομία εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες για τους εργαζόμενους από τη λειτουργία και την ανάπτυξη του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής. Οι ρίζες της βρίσκονται στις αντιλήψεις των ουτοπικών σοσιαλιστών: Όουενς (Robert Owens), ΣαινΣιμόν (Claude Henri de SaintSimon) και Φουριέ (Charles Fourier). Σημαντικό ρόλο στη θεμελίωσή της διαδραμάτισε ο Κάρολος Ζιντ (Charles Gide), ο οποίος πρωτοστάτησε στη δημιουργία καταναλωτικών συνεταιρισμών. Στο πλαίσιο της παραδοσιακής αντίληψης της κοινωνικής οικονομίας οι εμπορευμαικές λογικές, που επικεντρώνονται στο κέρδος, επιδιώκεται να συμβιβάζονται με το γενικό συμφέρον, τη συμμετοχή των μισθωτών ή και των χρηστών στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων σχετικά με τη δραστηριότητα των οικονομικών μονάδων που εντάσσονται σ αυτήν. Δεν είναι τυχαίο από την άποψη αυτή ότι παρουσιάζεται το φαινόμενο οικονομικές μονάδες κοινωνικού και αλληλέγγυου χαρακτήρα να δημιουργούν ή να εξαγοράζουν επιχειρήσεις οι οποίες διατηρούν τον κεφαλαιοκρατικό τους χαρακτήρα. 18 Στο πλαίσιο, όμως, μιας νέας προσέγγισης του τρόπου διοίκησης και λειτουργίας των οικονομικών μονάδων εναλλακτικού τύπου οι καθοδηγητικές αρχές πρέπει να εστιάζονται, αφενός, στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών που εξυπηρετούν κοινωνικές ανάγκες και, αφετέρου, στην εφαρμογή των αρχών της άμεσης δημοκρατίας σε όλα τα επίπεδα λήψης των αποφάσεων. Η ανάδυση και ανάπτυξη του συνεργατικού και αλληλέγγυου κινήματος, ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1970 με την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού και την επιδείνωση της κρίσης, παρουσίασε πληθώρα νέων πρωτοβουλιών για να μπορεί να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες των μη πορονομιούχων κοινωνικών κατηγοριών. Οι νέες προσεγγίσεις και πρωτοβουλίες εστιάζουν τις δράσεις τους, τις επιδιώξεις τους και τα σχέδιά τους στον κοινωνικό μετασχηματισμό. Αλληλέγγυα αποταμίευση, κοινωνική ασφάλιση, δίκαιο εμπόριο, οικονομικές μονάδες ένταξης, συνεργατισμός, συνεταιρισμοί, κ.ά., εντάσσονται σε διαδικασίες κοινωνικής μεταβολής και αλλαγής, ώστε να μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία ορισμένων συνθηκών και προϋποθέσεων εντός του κεφαλαιοκρατικού συστήματος που μπορούν να ανοίξουν το δρόμο για τη μετάβαση Σελίδα 6 / 11

7 σε μια εναλλακτική οικονομική και κοινωνική οργάνωση. Συνεπώς, η διαδικασία σύστασης στο εσωτερικό ενός τρόπου παραγωγής ορισμένων προϋποθέσεων, όρων και συνθηκών ενός άλλου τρόπου παραγωγής μπορεί να συμβάλλει στο μετασχηματισμό και τη διάλυση των κυρίαρχων σήμερα σχέσεων παραγωγής. Η διαδικασία αυτή, προκαλώντας ρωγμές σε ολόκληρη την κυρίαρχη δομή και λειτουργία, και όχι μόνο στο επίπεδο της παραγωγής, προετοιμάζει το έδαφος για τη μετάβαση σε ένα διαφορετικό τρόπο παραγωγής 19. Με βάση τις νεώτερες προσεγγίσεις και εμπειρίες τίθεται το ζήτημα του προσδιορισμού των ορίων της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. Σχετικά γίνεται προσπάθεια από κυρίαρχους κύκλους να χρησιμοποιείται, αφενός, ο όρος τρίτος τομέας και, αφετέρου, η ένταξή του ανάμεσα στην ιδιωτική και τη δημόσια οικονομία. 20 Οι σκοπιμότητες της προσέγγισης αυτής είναι προφανείς. Η επιδίωξη του να μην υπάρξει δυνατότητα αλλαγής των κυρίαρχων σχέσεων παραγωγής. Ποια είναι, όμως, τα κριτήρια που προσδιορίζουν αν μία δραστηριότητα μπορεί να εντάσσεται στην εναλλακτική κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία; Τα κριτήρια αυτά, συνήθως, είναι: 21 Η ελευθερία αποδοχής και προσχώρησης. Η απαγόρευση ατομικού πλουτισμού και κάθε είδους ατομικής ιδιοποίησης του επιτυγχανόμενου πλεονάσματος. Η δημοκρατική διοίκηση με τη συμμετοχή των μελών με βάση την αρχή μία ψήφος ανά άτομο. Η κοινωνική χρησιμότητα των επιδιωκόμενων στόχων. Η ανεξαρτησία και αυτονομία από κάθε είδους εξουσιαστικά κέντρα. Η προτεραιότητα στην κάλυψη των κοινωνικών αναγκών και όχι στη συσσώρευση. Η αποδέσμευση από τις εμπορευματικές σχέσεις και κατηγορίες. Από τα προηγούμενα προκύπτει ότι η εναλλακτική οικονομία εντασσόμενη στη διαδικασία του κοινωνικού μετασχηματισμού συμβάλλει στη δημιουργία και διεύρυνση ενός μη εμπορευματικού χώρου εντός του οποίου οικοδομούνται και λειτουργούν συλλογικά οικονομικές μονάδες. Οι μονάδες αυτές διαμορφώνουν εναλλακτικές εργασιακές σχέσεις με στόχο την υπέρβαση της μισθωτής εργασίας και τη δημιουργία μιας αταξικής κοινωνίας. Έτσι, σε μια κοινωνία αυτού του τύπου οι εισροές εργασίας πραγματοποιούνται με συνειδητά σχεδιασμένο τρόπο στη βάση μιας δημοκρατικής επιλογής των προτεραιοτήτων από τη μάζα των ίδιων των συνεταιρισμένων παραγωγώνκαταναλωτών. 22 Προϋπόθεση για την επίτευξη του βασικού αυτού στόχου είναι η γενίκευση της εργασίας. Σχετικά με τη θεμελιώδη αυτή προϋπόθεση ο Μαρξ αναφέρει: Σελίδα 7 / 11

8 «Όταν είναι δοσμένες η εντατικότητα και η παραγωγική δύναμη της εργασίας, το μέρος της κοινωνικής εργάσιμης ημέρας, το αναγκαίο για την υλική παραγωγή, είναι τόσο πιο σύντομο, και επομένως είναι τόσο πιο μεγάλο το μέρος του χρόνου που έχει καταχτηθεί για την ελεύθερη πνευματική και κοινωνική δραστηριότητα των ατόμων, όσο πιο ομοιόμορφα είναι κατανεμημένη η εργασία σ όλα τα ικανά για εργασία μέλη της κοινωνίας, όσο λιγότερο ένα κοινωνικό στρώμα μπορεί να ξεφορτώνεται τη φυσική ανάγκη της εργασίας και να τη φορτώνει σ ένα κοινωνικό στρώμα. Επομένως, από την πλευρά αυτή το απόλυτο όριο για τη συντόμευση της εργάσιμης ημέρας είναι η γενίκευση της εργασίας. Στην κεφαλαιοκρατική κοινωνία παράγεται ελεύθερος χρόνος για μια τάξη, με τη μετατροπή όλου του χρόνου της ζωής των μαζών σε χρόνο εργασίας». 23 Για να μπορεί, όμως, η διαδικασία του κοινωνικού μετασχηματισμού να προχωρεί ουσιαστικά και σε βάθος, η έμφαση πρέπει να δίνεται στην αυτοδιαχείριση, δίχως να υποτιμάται η κοινωνικοποιητική και δημοκρατική σημασία μορφών όπως οι συνεταιρισμοί, οι συνεργατικές, οι ομάδες παραγωγών, οι ομάδες αλληλεγγύης, κ.ά., διότι η αυτοδιαχείριση επεκτείνει το πεδίο της άμεσης δημοκρατίας σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας. Όπως τονίζει ο Henri Lefèbvre, η αυτοδιαχείριση «δηλώνει τη δραστηριότητα μιας ομάδας, που παίρνει στα χέρια της και υπ ευθύνη της το ρόλο της και την κοινωνική της μοίρα». Η αυτοδιαχείριση αποτελεί τον καταλληλότερο τρόπο ανοίγματος στο μέλλον, γιατί απελευθερώνει τις δημιουργικές δυνάμεις των άμεσων παραγωγών, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τα τεράστια βάρη που συνθλίβουν την ανθρωπότητα. Η αυτοδιαχείριση δείχνει το δρόμο με τον οποίο οι άμεσοι παραγωγοί μπορούν να αλλάξουν τη ζωή. Η αλλαγή άλλωστε της ζωής, της καθημερινότητας, και όχι μόνο του κράτους και των σχέσεων ιδιοκτησίας, αποτελεί και την ουσία του κοινωνικού μετασχηματισμού, στο πλαίσιο του οποίου η αυτοδιαχείριση, με το να επεκτείνει το πεδίο της άμεσης δημοκρατίας, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο. 24 Για το λόγο αυτό οι αυτοδιαχειριστικές μορφές, εντασσόμενες σε έναν ευρύτερο αποκεντρωμένο κοινωνικό σχεδιασμό, μπορούν να εξασφαλίζουν την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών και την ανάπτυξη μη εμπορευματοποιημένων δημόσιων υπηρεσιών. Οι θεωρητικές επεξεργασίες και η πρακτική εμπειρία από την παρισινή κομμούνα, τα σοβιέτ στη Ρωσία, τα εργατικά συμβούλια στην Ευρώπη, τις ελευθεριακές κολλεκτίβες στην Καταλωνία, τις επιτροπές της ουγγρικής εξέγερσης, την πολιτιστική επανάσταση στην Κίνα, τις κινηματικές μορφές αλληλέγγυας οικονομίας στη Λατινική Αμερική, κ.ά., είναι πολύτιμες από πολλές απόψεις. Για να μπορεί, όμως, να γίνεται πράξη το χειραφετητικό πρόταγμα οι αυτοδιαχειριστικές και αμεσοδημοκρατικές μορφές και πρωτοβουλίες θα πρέπει να εξασφαλίζουν τόσο το ριζικό μετασχηματισμό της κοινωνίας, δηλαδή των δομών της, των συμπεριφορών της, των νοοτροπιών της και των αναπαραστάσεών της, όσο και την κινηματική λειτουργία της κοινωνίας, έτσι ώστε να παρεμποδίζονται οι διαδικασίες και οι απόπειρες που αποβλέπουν στη διατήρηση, την ανανέωση ή την επανάληψη ιεραρχικών σχέσεων εξουσίας, γραφειοκρατικοποίησης και αποστέρησης της ουσιαστικής γνώσης από τους πολίτες. Έτσι, με τη γενικευμένη αυτοδιαχείριση και άμεση δημοκρατία η οικονομική και η πολιτική εξουσία περιέρχεται στους παραγωγούςπολίτες, οι οποίοι έχουν πλέον τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουν δημιουργικά τα προβλήματα που ανακύπτουν σε οποιοδήποτε επίπεδο της κοινωνικής ζωής και, κυρίως, το κρίσιμο ζήτημα του συντονισμού των πολλαπλών δραστηριοτήτων των παραγωγώνπολιτών κατά τη φάση της μετάβασης στην αταξική κοινωνία. Στη βάση αυτή δημιουργούνται και οι προϋποθέσεις υπέρβασης και μαρασμού του κρατικού μορφώματος και των ποικιλόμορφων προεκτάσεών του. 25 Τα σύγχρονα κινήματα των πολιτών, και ειδικότερα της νεολαίας, 26 αποτελούν την καλύτερη εγγύηση ότι οι κοινωνίες μπορούν να ενεργοποιούνται ανατρεπτικά και να προσανατολίζουν τη δράση τους σε χειραφετητική κατεύθυνση. Άλλωστε, ο κοινωνικός μετασχηματισμός εξαρτάται και καθορίζεται πλέον από τη δυναμική και την ωριμότητα των ίδιων των δυνάμεων και των φορέων της κοινωνικής αλλαγής. Η δε κοινωνική χειραφέτησή τους δεν μπορεί παρά να είναι έργο αυτών των ίδιων των εργαζομένων και της νεολαίας. Βιβλιογραφία Σελίδα 8 / 11

9 Baran, Paul, Paul Sweezy, Le capitalisme monopoliste, François Maspero, Paris, Bettelheim, Charles La transition vers l économie socialiste, François Maspero, Paris, Frémeaux, Philippe Les limites de l économie sociale et solidaire, Alternatives Économiques, τ. 300 (mars 2011), Paris. Lefebvre, Henri Du Contrat de citoyenneté, Syllepse et Périscope, Paris, 1990 Lefebvre, Henri Mai 68.L irruption de Nanterre au sommet, Syllepse, Paris, 1998 Texier, Jacques La Question de l appropriation sociale στο Marx et l appropriation, Syllepse, Paris, Texier, Jacques La suppression du travail immédiat comme facteur décisif de la production dans les Grundrisse de K. Marx στο Nouveaux modèles de socialisme, Actuel Marx, εκδόσεις PUF, Paris, Engels, Friedrich, Marx, Karl. Αλληλογραφία , Μέρος Β, Μπάϋρον, Αθήνα, Λάσκος, Χρήστος, Τσακαλώτος, Ευκλείδης. Χωρίς επιστροφή, ΚΨΜ, Αθήνα, Lefebvre, Henri Η καθημερινή ζωή στο σύγχρονο κόσμο, Ράππα, Αθήνα, Λυγερός, Σταύρος «Το μετέωρο βήμα της Ευρώπης», περιοδ. Τα Τετράδια, τχ. 59 (ΧειμώναςΆνοιξη 2011). Λυγερός, Σταύρος Από την κλεπτοκρατία στη χρεοκοπία, Πατάκης, Αθήνα, 2011 Μαντέλ, Ερνέστ Εισαγωγή στο Κεφάλαιο του Καρλ Μαρξ, Εργατική Πάλη, Αθήνα, Μαρξ, Καρλ Grundrisse, Τόμ. Β, Στοχαστής, Αθήνα, Μαρξ, Καρλ Αποτελέσματα της άμεσης διαδικασίας παραγωγής, Α/συνέχεια, Αθήνα, χ.χρ. Μαρξ, Καρλ Κριτική της πολιτικής οικονομίας, Θεμέλιο, Αθήνα, Μαρξ, Καρλ Το Κεφάλαιο, Τόμ. Ι, Εκδοτικό Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, 1954 Μαρξ, Καρλ Το Κεφάλαιο, Τόμ. ΙΙΙ, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, Marx, Karl, Τρία κείμενα για τη θεωρία της αξίας, Κριτική, Αθήνα, 1998 Μηλιός, Γιάννης «Η χρηματική θεωρία της αξίας του Μαρξ», στο Μελέτες προς τιμήν του καθηγητού Απόστολου Λ.Λάζαρη, Τόμ. Β, Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Πειραιάς, 2003, σ Μηλιός, Γιάννης, Σωτηρόπουλος, Δημήτρης Π. Ιμπεριαλισμός, χρηματοπιστωτικές αγορές, κρίση, Νήσος, Αθήνα, Νικολόπουλος, Ηλίας, «Παγκοσμιοποίηση, συσσώρευση και κοινωνικός μετασχηματισμός», στο Παγκοσμιοποίηση και Κοινωνική Οικονομία, 3ο Επιστημονικό Συνέδριο του Τμήματος Στελεχών Συνεταιριστικών Οργανώσεων και Εκμεταλλεύσεων του Τ.Ε.Ι. Μεσολογγίου, 2224 Οκτωβρίου 1999, Τ.Ε.Ι. Μεσολογγίου, Μεσολόγγι, Σελίδα 9 / 11

10 Νικολόπουλος, Ηλίας Οικονομία, κοινωνία, εξουσία. Κριτική ανάλυση των ιδεολογικών αναπαραστάσεων, Κριτική, Αθήνα, Νικολόπουλος, Ηλίας, Σταυριανή Σπυριούνη, Διεθνείς οικονομικές σχέσεις οικονομία και θεσμοί την εποχή της παγκοσμιοποίησης, Πατάκης, Αθήνα, Rubin, Isaak Ilych Ιστορία Οικονομικών Θεωριών, Επιστημονική επιμέλεια Γιάννης Μηλιός, Κριτική, Αθήνα, Βλ. Ηλίας Νικολόπουλος, Σταυριανή Σπυριούνη, Διεθνείς οικονομικές σχέσεις οικονομία και θεσμοί την εποχή της παγκοσμιοποίησης, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2008, σσ και Γιάννης Μηλιός, Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Ιμπεριαλισμός, χρηματοπιστωτικές αγορές, κρίση, εκδόσεις Νήσος, Αθήνα, 2011, σσ Η έννοια του καθεστώτος συσσώρευσης του κεφαλαίου σημαίνει τον ειδικό τρόπο λειτουργίας του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής σε μια ορισμένη ιστορική περίοδο ή την ειδική μορφή που προσλαμβάνει η διαδικασία συσσώρευσης του κεφαλαίου σε κάθε τέτοια περίοδο, την οποία μάλιστα και προσδιορίζει. Με τον όρο αυτό επιδιώκεται να προσδιοριστεί σε συγκεκριμένη βάση ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί και εξελίσσεται ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής όχι μόνο ως προς τα γενικά του χαρακτηριστικά αλλά και ως προς τα ειδικά του, δηλαδή τη μορφή με την οποία πραγματοποιείται κάθε φορά η διαδικασία συσσώρευσης του κεφαλαίου και διανομής του παραγόμενου πλούτου. Σχετικά βλ. Ηλίας Νικολόπουλος, «Παγκοσμιοποίηση, συσσώρευση και κοινωνικός μετασχηματισμός», στο Παγκοσμιοποίηση και Κοινωνική Οικονομία, 3ο Επιστημονικό Συνέδριο του Τμήματος Στελεχών Συνεταιριστικών Οργανώσεων και Εκμεταλλεύσεων του Τ.Ε.Ι. Μεσολογγίου, 2224 Οκτωβρίου 1999, Τ.Ε.Ι. Μεσολογγίου, Μεσολόγγι, 2001, σ Βλ. Ηλ. Νικολόπουλος, Στ. Σπυριούνη, Διεθνείς οικονομικές σχέσεις, ό.π., σ Βλ. Χρήστος Λάσκος, Ευκλείδης Τσακαλώτος, Χωρίς επιστροφή, εκδόσεις ΚΨΜ, Αθήνα, 2011, σ Βλ.Paul Baran, Paul Sweezy, Le capitalisme monopoliste, εκδόσεις François Maspero, Paris, 1970, σ. 57, Βλ. Karl Marx, Τρία κείμενα για τη θεωρία της αξίας, Κριτική, Αθήνα, 1998, σ. 11, 39, όπως και Ηλ. Νικολόπουλος, Στ. Σπυριούνη, Οικονομική της Διοίκησης, ό.π., σ. 6573, Ο Marx αναφέρει ότι: «Η γενική μορφή της αξίας, που παρασταίνει τα προϊόντα της εργασίας σαν απλά πήγματα αδιάκριτης ανθρώπινης εργασίας, δείχνει από την ίδια τη συγκρότησή της ότι είναι η κοινωνική έκφραση του κόσμου των εμπορευμάτων». Βλ. Καρλ Μαρξ, Το Κεφάλαιο, Τόμ. Ι, Εκδοτικό Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, 1954, σ. 81. Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μας. Επίσης, βλ. Isaak Ilych Rubin, Ιστορία Οικονομικών Θεωριών, επιστημονική επιμέλεια Γιάννης Μηλιός, Κριτική, Αθήνα, 1994, σ , Γιάννης Μηλιός, «Η χρηματική θεωρία της αξίας του Μαρξ», στο Μελέτες προς τιμήν του καθηγητού Απόστολου Λ.Λάζαρη, Τόμ. Β, Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Πειραιάς, 2003, σ Βλ.Fr.Engels, Κ.Marx, Αλληλογραφία , Μέρος Β, Μπάϋρον, Αθήνα, 1975, σ Βλ. Καρλ Μαρξ, Αποτελέσματα της άμεσης διαδικασίας παραγωγής, Α/συνέχεια, Αθήνα, χ.χρ., σ Βλ. Jacques Texier, La suppression du travail immédiat comme facteur décisif de la production dans les Grundrisse de K. Marx στο Nouveaux modèles de socialisme, PUF, Paris, 1993, σ Βλ. Καρλ Μαρξ, Grundrisse, Τόμ. Β, Στοχαστής, Αθήνα, 1990, σ Στο ίδιο, σ Βλ.Σταύρος Λυγερός, Από την κλεπτοκρατία στη χρεοκοπία, Πατάκη, Αθήνα, 2011, σ , του ίδιου, «Το μετέωρο βήμα της Ευρώπης», περιοδ. Τα Τετράδια, τχ. 59 (ΧειμώναςΆνοιξη 2011), Στοχαστής, Αθήνα, σ Βλ. Καρλ Μαρξ, Grundrisse,ό.π., σ Σελίδα 10 / 11

11 14 Βλ. Καρλ Μαρξ, Κριτική της πολιτικής οικονομίας, Θεμέλιο, Αθήνα, 1978, σ. 4546, Βλ.J.Texier, La suppression, ό.π., σ Για το κρίσιμο και σύνθετο ζήτημα της σχέσης παραγωγικών δυνάμεων και σχέσεων παραγωγής όπως και γενικότερα της σχέσης υποδομής και υπερδομής ή βάσης και εποικοδομήματος, βλ. Ηλίας Νικολόπουλος, Οικονομία, κοινωνία, εξουσία. Κριτική ανάλυση των ιδεολογικών αναπαραστάσεων, Κριτική, Αθήνα, 2004, σ Η Εποχή, , σ Βλ. Philippe Frémeaux, Les limites de l économie sociale et solidaire, Alternatives Économiques, τ. 300 (mars 2011), Paris, σ Charles Bettelheim, La transition vers l économie socialiste, François Maspero, Paris, 1970, σ Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στη Γαλλία, όπου η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία είναι περισσότερο διαδεδομένη από ό,τι σε άλλες χώρες, αυτή περιορίζεται σε ορισμένους ειδικούς τομείς. Συγκεκριμένα, το 72% των απασχολουμένων σε αυτή συγκεντρώνονται στον κοινωνικό, στο χρηματοοικονομικό, στον ασφαλιστικό τομέα και σε μικρότερο βαθμό στους τομείς της εκπαίδευσης και της υγείας. Αντίθετα, η απασχόληση στους τομείς της βιομηχανίας και της οικοδομής ανέρχεται μόλις στο 1%. Διαπιστώνεται, δηλαδή, ότι η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία αναπτύσσεται σε τομείς όπου η ιδιωτική πρωτοβουλία και η δημόσια δραστηριότητα δεν μπορούν να ανταποκριθούν με ικανοποιητικό τρόπο στις υφιστάμενες κοινωνικές ανάγκες. Βλ.Ph.Frémeaux, Les limites, ό.π., σ Βλ. Entrepreneurs et utopistes?, Alternatives Économiques, Pratique, Hors Série, No 14, Mars 2004, Paris, σ Βλ. Ερνέστ Μαντέλ, Εισαγωγή στο Κεφάλαιο του Καρλ Μαρξ, Εργατική Πάλη, Αθήνα, 2007, σ Βλ. Καρλ Μαρξ, Το Κεφάλαιο, Τόμ.Ι, ό.π., σ Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μας. Άλλωστε δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι «η σχέση κεφαλαίου και μισθωτής εργασίας καθορίζει όλο το χαρακτήρα του τρόπου παραγωγής. Οι κύριοι παράγοντες αυτού του ίδιου του τρόπου παραγωγής, ο κεφαλαιοκράτης και ο μισθωτός εργάτης ( ) είναι καθορισμένοι κοινωνικοί χαρακτήρες, που εγχαράσσει στα άτομα το κοινωνικό προτσές παραγωγής, είναι προϊόντα αυτών των καθορισμένων κοινωνικών σχέσεων παραγωγής». Καρλ Μαρξ, Το Κεφάλαιο, Τόμ. ΙΙΙ, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1978, σ Βλ. Henri Lefèbvre, Η καθημερινή ζωή στο σύγχρονο κόσμο, Ράππα, Αθήνα, 1979, σ Βλ. επίσης Henri Lefebvre, Mai 68.L irruption de Nanterre au sommet, editions Syllepse, Paris, 1998, σ. 7882, του ιδίου, Du Contrat de citoyenneté, éditions Syllepse et Périscope, Paris, 1990, σ. 13, Jacques Texier, La Question de l appropriation sociale στο Marx et l appropriation, Syllepse, Paris, 2003, σ. 7779, Ο Ταρίκ Αλί σε συνέντευξή του αναφέρει: «Έχουμε την εμφάνιση μιας νέας γενιάς που βλέπει πέρα από τα ψέματα του νεοφιλελευθερισμού και την ιδιωτικοποίηση της καπιταλιστικής απληστίας. Που ανατρέπει και αμφισβητεί όλα τα δεδομένα, που κοιτάζει παραπέρα, και για την οποία ο Μαρξ έγινε ξαφνικά δημοφιλής, επειδή είναι το πρόσωπο που ανέλυσε καλύτερα από όλους τον καπιταλισμό». Η Eποχή, 13 Νοεμβρίου 2011, σ. 15. Σελίδα 11 / 11

Ο ρόλος του κοινωνικού, του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στη διαδικασία της παραγωγικής ανασυγκρότησης και του κοινωνικού μετασχηματισμού

Ο ρόλος του κοινωνικού, του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στη διαδικασία της παραγωγικής ανασυγκρότησης και του κοινωνικού μετασχηματισμού Ο ρόλος του κοινωνικού, του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στη διαδικασία της παραγωγικής ανασυγκρότησης και του κοινωνικού μετασχηματισμού του Ηλία Ι.Νικολόπουλου πρώην αντιπροέδρου και καθηγητή της

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι

Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι Γιώργος Οικονομάκης geconom@central.ntua.gr Μάνια Μαρκάκη maniam@central.ntua.gr Συνεργασία: Φίλιππος Μπούρας Κομβικό-συστατικό στοιχείο

Διαβάστε περισσότερα

Συσσώρευση, κοινωνικές αντιθέσεις και κοινωνικός μετασχηματισμός

Συσσώρευση, κοινωνικές αντιθέσεις και κοινωνικός μετασχηματισμός Συσσώρευση, κοινωνικές αντιθέσεις και κοινωνικός μετασχηματισμός Ηλίας Ι Νικολόπουλος Καθηγητής της Οικονομικής της Διοίκησης, πρώην αντιπρόεδρος του ΤΕΙ Χαλκίδας. Μέλος του Δ.Σ. του ΜΑ.ΧΩ.Μ.Ε. Η χρηματοπιστωτική

Διαβάστε περισσότερα

Η σύγχρονη εργατική τάξη και το κίνημά της (2) Συντάχθηκε απο τον/την ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Παρασκευή, 11 Σεπτέμβριος :57

Η σύγχρονη εργατική τάξη και το κίνημά της (2) Συντάχθηκε απο τον/την ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Παρασκευή, 11 Σεπτέμβριος :57 Για την πληρέστερη κατανόηση της μεθοδολογίας, με την οποία γίνεται από το μαρξισμό ο διαχωρισμός της αστικής κοινωνίας στο σύνολό της σε τάξεις, είναι απαραίτητο να αναφέρουμε τον κλασικό ορισμό που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Β ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο - ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 2.4 Το σοσιαλιστικό σύστημα ή η σχεδιασμένη οικονομία

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Η θέση της «κυκλοφορίας» στην αναπαραγωγή του οικονομικού συστήματος... Γιώργος Σταμάτης

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Η θέση της «κυκλοφορίας» στην αναπαραγωγή του οικονομικού συστήματος... Γιώργος Σταμάτης Η θέση της "κυκλοφορίας" στην αναπαραγωγή του οικονομικού συστήματος και στην παραγωγή υπεραξίας και κέρδουςτου Γιώργου Σταμάτη Είναι ευρέως δεδομένη η άποψη, ότι, κατά τον Μαρξ, ο τομέας της «κυκλοφορίας»,

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 23

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 23 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος...21 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγικές Έννοιες... 25 1.1 Η Οικονομική Επιστήμη και οι Σχολές Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Αξίες και τιμές παραγωγής. Η σχέση μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου» Γιώργος Σταμάτης

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Αξίες και τιμές παραγωγής. Η σχέση μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου» Γιώργος Σταμάτης Άξιες και τιμές παραγωγής: Η σχέση μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου» του Γιώργου Σταμάτη 1. Εισαγωγή Σκοπός μας δεν είναι να δείξουμε απλώς, ότι μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου»

Διαβάστε περισσότερα

Η άσκηση αναπαράγεται ταυτόχρονα στον πίνακα ανάλογα με όσο έχουν γράψει και αναφέρουν οι φοιτητές.

Η άσκηση αναπαράγεται ταυτόχρονα στον πίνακα ανάλογα με όσο έχουν γράψει και αναφέρουν οι φοιτητές. 1 2 Η άσκηση αναπαράγεται ταυτόχρονα στον πίνακα ανάλογα με όσο έχουν γράψει και αναφέρουν οι φοιτητές. Στόχος: Να αποδείξουν οι φοιτητές από μόνοι τους πόσες πολλές έννοιες βρίσκονται στην τομή των δύο

Διαβάστε περισσότερα

Εννοιολογικοί προσδιορισμοί της Κοινωνικής Οικονομίας

Εννοιολογικοί προσδιορισμοί της Κοινωνικής Οικονομίας Απόσπασμα βιβλίου Ντούλια Θ. «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα», (2015),Οσελότος, Αθήνα 1.1.1. Εννοιολογικοί προσδιορισμοί της Κοινωνικής Οικονομίας (Ντούλια Θ. «Κοινωνική Οικονομία

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Β ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ 4.4 ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ 4.4 ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ 1/12 Σοσιαλισμός

Διαβάστε περισσότερα

Η τεχνολογία ως έκφανση των κοινωνικών σχέσεων εξουσίας σύμφωνα με τον Καρλ Μαρξ. 1. Το Κεφάλαιο του Καρλ Μαρξ ως κριτικό ερευνητικό πρόγραμμα

Η τεχνολογία ως έκφανση των κοινωνικών σχέσεων εξουσίας σύμφωνα με τον Καρλ Μαρξ. 1. Το Κεφάλαιο του Καρλ Μαρξ ως κριτικό ερευνητικό πρόγραμμα Η τεχνολογία ως έκφανση των κοινωνικών σχέσεων εξουσίας σύμφωνα με τον Καρλ Μαρξ 1. Το Κεφάλαιο του Καρλ Μαρξ ως κριτικό ερευνητικό πρόγραμμα του Γιάννη Μηλιού Το συγγραφικό έργο του Μαρξ (εν μέρει σε

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Πολιτική Οικονομία

Εισαγωγή στην Πολιτική Οικονομία Εισαγωγή στην Πολιτική Οικονομία Εργασιακή Θεωρία της Αξίας του Μαρξ Σημειώσεις του Λευτέρη Τσουλφίδη Καθηγητή Τμήματος Οικονομικών Επιστημών Ο Νόμος της Αξίας του Μαρξ Ο καπιταλισμός ορίζεται ως το σύστημα

Διαβάστε περισσότερα

https://www.pirateparty.gr/forum/viewtopic.p hp?f=176&t=5198&start=10#p69404

https://www.pirateparty.gr/forum/viewtopic.p hp?f=176&t=5198&start=10#p69404 ΑΡΧΕΣ https://www.pirateparty.gr/forum/viewtopic.p hp?f=176&t=5198&start=10#p69404 Όλο το καταστατικό 2.1 Άμεσης Δημοκρατίας 2.2.1 Άμεσης Δημοκρατίας Μαζική αλλαγή. Οι αλλαγές στο 2.1 και 2.2.1 είναι στις

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Mea culpa (?) Γιώργος Η. Οικονομάκης

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Mea culpa (?) Γιώργος Η. Οικονομάκης MEA CULPA (?) του Γιώργου Η. Οικονομάκη Κύριε Διευθυντή. Μέχρι τη στιγμή που γράφω το σημείωμα τούτο γνωρίζω ότι για μια, τουλάχιστο, διατύπωση - θέση του τελευταίου άρθρου μου στο περιοδικό έγινα αντικείμενο

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομική Κοινωνιολογία

Οικονομική Κοινωνιολογία Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης Εαρινό Εξάμηνο 2016-17 Οικονομική Κοινωνιολογία Διδάσκων: Δημήτρης Λάλλας Μαρξική Οικονομική Κοινωνιολογία: Ο καπιταλισμός στη σκέψη του Καρλ

Διαβάστε περισσότερα

Διεθνής συνάντηση Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΕ ΚΡΙΣΗ, RProject, 4/11/2016: Για μια στρατηγική υπέρ της εργασίας μέσα στην κρίση

Διεθνής συνάντηση Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΕ ΚΡΙΣΗ, RProject, 4/11/2016: Για μια στρατηγική υπέρ της εργασίας μέσα στην κρίση Διεθνής συνάντηση Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΕ ΚΡΙΣΗ, RProject, 4/11/2016: Για μια στρατηγική υπέρ της εργασίας μέσα στην κρίση Γιάννης Μηλιός 1. Λιτότητα Η λιτότητα δεν είναι ούτε «εσφαλμένη», ούτε «ορθή» πολιτική. Στην

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΕΤΟΥΣ Σάββατο Proslipsis.gr ΚΛΑ ΟΣ ΠΕ 18 ΠΤΥΧΙΟΥΧΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΕΙ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΕΤΟΥΣ Σάββατο Proslipsis.gr ΚΛΑ ΟΣ ΠΕ 18 ΠΤΥΧΙΟΥΧΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΕΙ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΕΤΟΥΣ 2002 ΚΛΑ ΟΣ ΠΕ 18 ΠΤΥΧΙΟΥΧΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΕΙ ΕΙ ΙΚΟΤΗΤΕΣ: ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ, ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ, ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Παγκόσμια Πρότυπα των Κοινωνικών Συνεταιρισμών

Παγκόσμια Πρότυπα των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Παγκόσμια Πρότυπα των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Κυρίως από το 1970, η ανάδυση νέων τύπων συνεταιρισμών που ανταποκρίνονται σε ακάλυπτες ανάγκες, κυρίως στους τομείς της παροχής κοινωνικών υπηρεσιών και

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1

Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1 Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γέννηση της κοινωνιολογίας Εφαρμογή της κοινωνιολογικής φαντασίας Θεμελιωτές της κοινωνιολογίας (Κοντ, Μαρξ, Ντυρκέμ, Βέμπερ) Κοινωνιολογικές

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΟΣ Επιστημονικές Εκδόσεις

ΤΟΠΟΣ Επιστημονικές Εκδόσεις ΤΟΠΟΣ Επιστημονικές Εκδόσεις Επιμέλεια - Διόρθωση: Μαρία Αποστολοπούλου Εξώφυλλο: ΜΟΤΙΒΟ Α.Ε. 2014 Εκδόσεις Τόπος & Δημήτρης Καλτσώνης για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο [Οι εκδόσεις Τόπος είναι

Διαβάστε περισσότερα

ENA, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών Ζαλοκώστα 8, 2ος όροφος T enainstitute.org

ENA, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών Ζαλοκώστα 8, 2ος όροφος T enainstitute.org Ιδρυτική Διακήρυξη 1. 2. 3. Το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών - ΕΝΑ ενεργοποιείται σε μια κρίσιμη για την Ελλάδα περίοδο. Σε μια περίοδο κατά την οποία οι κοινωνικοί και πολιτικοί θεσμοί λειτουργούν

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ

ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ Δεν παραγνωρίζουμε τη διαστρωμάτωση μέσα και γύρω από την τάξη των μισθωτών εργαζομένων, τις δυσκολίες που δημιουργεί στη συνειδητοποίηση των εργατών και τα εμπόδια

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: Η εξάπλωση του σχολείου - Η γένεση του κοινωνικού ανθρώπου.

Θέμα: Η εξάπλωση του σχολείου - Η γένεση του κοινωνικού ανθρώπου. Θέμα: Η εξάπλωση του σχολείου - Η γένεση του κοινωνικού ανθρώπου. Επιβλέπων Καθηγητής: Ε. Μαυρικάκης Ομάδα Έ Χαριτάκη Χαρά Ξενάκη Μαρία Παπαδημητράκη Αρετή Πετράκη Κατερίνα Πιτσικάκη Σοφία Ο ρόλος και

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 13 - Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης

Ενότητα 13 - Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης Ενότητα 13 - Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης Ιστορία Γ Γυμνασίου Απεικόνιση των γεγονότων στην Haymarket Square Σικάγο - Μάιος 1886 Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις

Διαβάστε περισσότερα

«Τα Βήματα του Εστερναχ»

«Τα Βήματα του Εστερναχ» «Τα Βήματα του Εστερναχ» Τοποθέτηση του ΔΗΜ.ΓΚΟΥΝΤΟΠΟΥΛΟΥ στη παρουσίαση του βιβλίου ΑΛΕΚΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ. ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΕΙΟ-Λάρισα 16/1/2009 Κυρίες και κύριοι. Σε κάθε βιβλίο, μελέτη,διήγημα η ποίημα ο συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

ζωή για τη δική της ευδαιμονία. Μας κληροδοτεί για το μέλλον προοπτικές χειρότερες από το παρελθόν. Αυτό συμβαίνει για πρώτη φορά.

ζωή για τη δική της ευδαιμονία. Μας κληροδοτεί για το μέλλον προοπτικές χειρότερες από το παρελθόν. Αυτό συμβαίνει για πρώτη φορά. Φίλες και Φίλοι, Από το 2007, όταν έθεσα για πρώτη φορά υποψηφιότητα για την ηγεσία της προοδευτικής παράταξης, χάσαμε πολλά. Μία ολόκληρη δεκαετία. Γύρω μας, ο κόσμος αλλάζει. Δυστυχώς,τώρα που ξαναγράφεται

Διαβάστε περισσότερα

B8-0557/2018 } B8-0558/2018 } RC1/Τροπ. 23

B8-0557/2018 } B8-0558/2018 } RC1/Τροπ. 23 B8-0558/2018 } RC1/Τροπ. 23 23 João Ferreira, Miguel Viegas, João Pimenta Lopes Παράγραφος 1ζ (νέα) 1ζ. τονίζει ότι σε διάφορα κράτη μέλη το ευρώ έφερε αύξηση της ανεργίας, πτώση των μισθών, επιδείνωση

Διαβάστε περισσότερα

1. Τι γνωρίζετε για το θεσμό της ιδιωτικής ασφάλισης στη χώρα μας; Τι γνωρίζετε παγκοσμίως;

1. Τι γνωρίζετε για το θεσμό της ιδιωτικής ασφάλισης στη χώρα μας; Τι γνωρίζετε παγκοσμίως; 1. Τι γνωρίζετε για το θεσμό της ιδιωτικής ασφάλισης στη χώρα μας; Τι γνωρίζετε παγκοσμίως; Η ιδιωτική ασφάλιση βρίσκεται μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα, διεκδικώντας ισχυρότερη θέση στο χρηματοπιστωτικό

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Συγκρουσιακές Θεωρήσεις Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 5ο (σελ. 128 136) Οι θέσεις του Althusser Οι θέσεις του Gramsci 2 Karl Marx (1818-1883)

Διαβάστε περισσότερα

στις οποίες διαμορφώθηκαν οι ιστορικοί και οι πολιτισμικοί όροι για τη δημοκρατική ισότητα: στη δυτική αντίληψη της ανθρώπινης οντότητας, το παιδί

στις οποίες διαμορφώθηκαν οι ιστορικοί και οι πολιτισμικοί όροι για τη δημοκρατική ισότητα: στη δυτική αντίληψη της ανθρώπινης οντότητας, το παιδί 160 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Τα δικαιώματα του παιδιού και οι συνέπειες της αναγνώρισής τους σε διεθνές επίπεδο αντιπροσωπεύουν μια τεράστια αλλαγή των αντιλήψεων και των νοοτροπιών για το παιδί, γεγονός που συνοδεύτηκε

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων και Υπηρεσιών ΝΙΚΟΛΑΟΣ Χ. ΤΖΟΥΜΑΚΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΩΝ 2.

Αρχές Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων και Υπηρεσιών ΝΙΚΟΛΑΟΣ Χ. ΤΖΟΥΜΑΚΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΩΝ 2. Αρχές Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων και Υπηρεσιών ΕΠΙΜΕΕΙΑ: ΝΙΚΟΑΟ Χ. ΤΖΟΥΜΑΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΟΓΟ ΠΡΟΟΜΟΙΩΗ ΔΙΑΓΩΝΙΜΑΤΩΝ 2 Κεφάλαιο 2 ο Η Επιστήμη της Διοίκησης των Επιχειρήσεων Ομάδα Α Ερωτήσεις ωστού

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΥΠΑΝΑΠΤΥΞΗΣ : ανέπτυξε τη θεωρία περί «άνισης ανταλλαγής». Η θεωρία του αποτελεί μέρος μιας πιο λεπτομερούς ερμηνείας της μεταπολεμικής

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη Δικτύου Υπηρεσιών Πληροφόρησης, Συμβουλευτικής Υποστήριξης και Ενδυνάμωσης Εργαζομένων

Ανάπτυξη Δικτύου Υπηρεσιών Πληροφόρησης, Συμβουλευτικής Υποστήριξης και Ενδυνάμωσης Εργαζομένων Ανάπτυξη Δικτύου Υπηρεσιών Πληροφόρησης, Συμβουλευτικής Υποστήριξης και Ενδυνάμωσης Εργαζομένων 1. Περίληψη του έργου 2. Τι είναι το Δίκτυο Υπηρεσιών Πληροφόρησης, Συμβουλευτικής Υποστήριξης και Ενδυνάμωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΩΝ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΕΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΟΜΙΛΙΑ ΜΕΛΟΥΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣY.ΡΙΖ.Α.

ΕΝΩΣΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΩΝ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΕΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΟΜΙΛΙΑ ΜΕΛΟΥΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣY.ΡΙΖ.Α. ΕΝΩΣΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΩΝ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΕΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑΝΝΗ MΠΑΝΙΑ ΜΕΛΟΥΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣY.ΡΙΖ.Α. ΣΤΟ 14 ο ΤΑΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «Ισχυρή Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση με αρμοδιότητες και πόρους» ΑΘΗΝΑ,

Διαβάστε περισσότερα

1.3 Λειτουργίες της εργασίας και αντιλήψεις περί εργασίας

1.3 Λειτουργίες της εργασίας και αντιλήψεις περί εργασίας 1.3 Λειτουργίες της εργασίας και αντιλήψεις περί εργασίας Η εργασία επιτελεί τέσσερεις βασικές λειτουργίες στις σύγχρονες κοινωνίες: την παραγωγή του πλούτου της κοινωνίας την αναπαραγωγή των ατόμων την

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Β ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο 2.3 Η γένεση της οικονομικής σκέψης (Ξενοφών, Αριστοτέλης) 2.3 Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό νόμισμα, παραγωγική ανασυγκρότηση και κοινωνικός μετασχηματισμός.

Εθνικό νόμισμα, παραγωγική ανασυγκρότηση και κοινωνικός μετασχηματισμός. Εθνικό νόμισμα, παραγωγική ανασυγκρότηση και κοινωνικός μετασχηματισμός. Ηλίας Ι. Νικολόπουλος καθηγητής της Οικονομικής της Διοίκησης, πρώην αντιπρόεδρος του Τ.Ε.Ι. Χαλκίδας. 1. Ο χαρακτήρας της κρίσης

Διαβάστε περισσότερα

ηµόσια ιδιοκτησία και Κοινοκτηµοσύνη

ηµόσια ιδιοκτησία και Κοινοκτηµοσύνη Άντον Πάννεκουκ ηµόσια ιδιοκτησία και Κοινοκτηµοσύνη Πηγή:http://sites.google.com/site/syrizaorizontia/in-thenews/ademosieutastaellenikaarthratouantonpanekouk ( ηµοσιεύτηκε στο περιοδικό Western Socialist,

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΕΦΟΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΕΦΟΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Κυπριακή Δημοκρατία ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΕΦΟΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ «Ο Ρόλος και η Σημαντικότητα του Εκπαιδευτικού Συστήματος στην Ανάπτυξη της Συνεργατικής Κουλτούρας» Εκπρόσωπε του Υπουργού

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, 4 Φεβρουαρίου 2013 ΝΟΕΣ ΔΟΕΣ ΤΟΕΣ ΝΟΕΣ ΑΠΟΔΗΜΟΥ. Γραφείο Προέδρου Γραφείο Γενικού Δ/ντή. Συντρόφισσες, σύντροφοι

Αθήνα, 4 Φεβρουαρίου 2013 ΝΟΕΣ ΔΟΕΣ ΤΟΕΣ ΝΟΕΣ ΑΠΟΔΗΜΟΥ. Γραφείο Προέδρου Γραφείο Γενικού Δ/ντή. Συντρόφισσες, σύντροφοι Συντονιστής Οργανωτικής Γραμματείας ΠΑ.ΣΟ.Κ. Ιπποκράτους 22 & Ναυαρίνου, 106 80 Αθήνα Τηλ.: 210 3665301-03 - Fax: 210 3665089 www.pasok.gr - e-mail: syntonistis@pasok.gr Αθήνα, 4 Φεβρουαρίου 2013 ΠΡΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΜΕΡΟΣ 1ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Οργάνωση Εργασία - Τεχνολογία. Εισαγωγή του συγγραφέα... 21

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΜΕΡΟΣ 1ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Οργάνωση Εργασία - Τεχνολογία. Εισαγωγή του συγγραφέα... 21 Βιομηχανική Κοινωνιολογία και Βιομηχανικές Σχέσεις 9 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ 1ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Οργάνωση Εργασία - Τεχνολογία Πρόλογος Καθηγητή Βασίλη Φίλια... 17 Εισαγωγή του συγγραφέα... 21 1. Η

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης 1 Κάθε οικονομικό σύστημα λειτουργεί με στόχο την ικανοποίηση των αναγκών των καταναλωτών. Μέσα σε αυτό υπάρχουν οργανισμοί, δημόσιοι και ιδιωτικοί, τράπεζες, επιχειρήσεις,

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία Εκτελεστικού Αντιπροέδρου Χάρη Κυριαζή. «Προκλήσεις, προτάσεις, στρατηγικές ανάπτυξης της εξωστρέφειας» ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΣΕΒΕ EXPORT SUMMIT

Ομιλία Εκτελεστικού Αντιπροέδρου Χάρη Κυριαζή. «Προκλήσεις, προτάσεις, στρατηγικές ανάπτυξης της εξωστρέφειας» ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΣΕΒΕ EXPORT SUMMIT Ομιλία Εκτελεστικού Αντιπροέδρου Χάρη Κυριαζή «Προκλήσεις, προτάσεις, στρατηγικές ανάπτυξης της εξωστρέφειας» ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΣΕΒΕ EXPORT SUMMIT Roadmap to Growth Θεσσαλονίκη, 3 Μαΐου 2012 Κυρίες & Κύριοι,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΟΜΑ Α Α

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΟΜΑ Α Α ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ Α1 α. Να περιγράψετε το πρόγραµµα του καθενός από

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΩΝ 14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 15

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΩΝ 14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 15 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Περιεχόμενα ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΩΝ 14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 15 ΜΕΡΟΣ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΡΩΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Εισαγωγή... 13

Περιεχόμενα. Εισαγωγή... 13 Περιεχόμενα Εισαγωγή... 13 ΜΕΡΟΣ Ι Η μακρά ετερόδοξη παράδοση της χρηματοπιστωτικής σφαίρας ως αντιπαραγωγικής δραστηριότητας. Μια μαρξ(ιστ)ική αποτίμηση... 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Ο παρασιτικός σταθερά απών ιδιοκτήτης

Διαβάστε περισσότερα

Συνεντεύξεις «πρόσωπο με πρόσωπο (face to face). Κοινές ερωτήσεις για όλους τους συμμετέχοντες.

Συνεντεύξεις «πρόσωπο με πρόσωπο (face to face). Κοινές ερωτήσεις για όλους τους συμμετέχοντες. Κεντρικά ερωτήματα: Ποιες είναι οι διαστάσεις της συζήτησης για την κρίση στο Δημόσιο Διάλογο; Ήταν η υιοθέτηση του πακέτου διάσωσης για την Ελλάδα και η ένταξη της Ελλάδας στο μηχανισμό στήριξης μονόδρομος

Διαβάστε περισσότερα

πως θα θα παραχθούν αυτά τα προϊόντα αυτό εξαρτάται από την τεχνολογία που έχει στη διάθεσή της μια κοινωνία

πως θα θα παραχθούν αυτά τα προϊόντα αυτό εξαρτάται από την τεχνολογία που έχει στη διάθεσή της μια κοινωνία 2.1 ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ (σελ 27-28) Η πολιτική οικονομία: είναι κοινωνική επιστήμη μελετάει τα οικονομικά φαινόμενα Το αντικείμενο της πολιτικής οικονομίας είναι η περιγραφή και η ανάλυση

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Β ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ 4.5 Αναρχισμός 4.5 ΑΝΑΡΧΙΣΜΟΣ 1/13 Αναρχισμός

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ. Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή στη Διοίκηση Επιχειρήσεων

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ. Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή στη Διοίκηση Επιχειρήσεων ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Ερωτήσεις Στόχοι 1 ου Μαθήµατος Ø Ποιες είναι οι προκλήσεις στον εργασιακό χώρο σήµερα; Ø Πώς είναι οι οργανισµοί στο νέο

Διαβάστε περισσότερα

Η ελληνική οικονοµία ως µια αποτυχία της καπιταλιστικής πατριαρχίας & η επιλογή της δυστοπίας

Η ελληνική οικονοµία ως µια αποτυχία της καπιταλιστικής πατριαρχίας & η επιλογή της δυστοπίας 3ο Συνέδριο Επιστηµονικής Εταιρείας Πολιτικής Οικονοµίας «Η Ελληνική οικονοµία &ι ι η πολιτική των Μνηµονίων: κατάσταση & προοπτικές» Πάτρα, 14-15 15 Ιανουαρίου 2014 Η ελληνική οικονοµία ως µια αποτυχία

Διαβάστε περισσότερα

Απελευθερώστε τη δυναμική της επιχείρησής σας

Απελευθερώστε τη δυναμική της επιχείρησής σας Απελευθερώστε τη δυναμική της επιχείρησής σας Εφαρμοσμένες ΛΥΣΕΙΣ για Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις Συμβουλευτικές Υπηρεσίες Εκπαιδευτικά Σεμινάρια Ανάπτυξη Πωλήσεων Ανδρόμαχος Δημητροκάλλης, MBA Management

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΑ ΝΕΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Του. Μιλτιάδη Νεκτάριου, Πανεπιστήμιο Πειραιώς

ΕΝΑ ΝΕΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Του. Μιλτιάδη Νεκτάριου, Πανεπιστήμιο Πειραιώς ΕΝΑ ΝΕΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Του Μιλτιάδη Νεκτάριου, Πανεπιστήμιο Πειραιώς Το πολιτικό προσωπικό της χώρας βαρύνεται, μεταξύ άλλων, και για την καταστροφή του ασφαλιστικού συστήματος της

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. Περίληψη. της εκτίμησης των επιπτώσεων που συνοδεύει. την πρόταση

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. Περίληψη. της εκτίμησης των επιπτώσεων που συνοδεύει. την πρόταση EL EL EL ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Περίληψη της εκτίμησης των επιπτώσεων που συνοδεύει την πρόταση ΟΔΗΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για την τροποποίηση της οδηγίας

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι ο τρίτος τομέας, η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία;

Τι είναι ο τρίτος τομέας, η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία; Τι είναι ο τρίτος τομέας, η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία; Ο τρίτος τομέας αποτελεί ένα σύνολο πρακτικών οργάνωσης της κοινωνικής και οικονομικής ζωής που δεν μπορούν αυστηρά να ενταχθούν ούτε στο

Διαβάστε περισσότερα

Κατευθυντήριες Γραμμές του 2001 των Ηνωμένων Εθνών που αποσκοπούν στην δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών

Κατευθυντήριες Γραμμές του 2001 των Ηνωμένων Εθνών που αποσκοπούν στην δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών Κατευθυντήριες Γραμμές του 2001 των Ηνωμένων Εθνών που αποσκοπούν στην δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών 1 2 Παράρτημα Σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών που αποσκοπούν

Διαβάστε περισσότερα

Σημεία Ομιλίας του κ. Θεόδωρου Φέσσα Προέδρου του ΣΕΒ σύνδεσμος επιχειρήσεων και βιομηχανιών στο Eurobank Investor Forum

Σημεία Ομιλίας του κ. Θεόδωρου Φέσσα Προέδρου του ΣΕΒ σύνδεσμος επιχειρήσεων και βιομηχανιών στο Eurobank Investor Forum Σημεία Ομιλίας του κ. Θεόδωρου Φέσσα Προέδρου του ΣΕΒ σύνδεσμος επιχειρήσεων και βιομηχανιών στο Eurobank Investor Forum Αθήνα 8 Ιουλίου 2014 «Σήμερα βλέπουμε φώς στην άκρη του τούνελ». Μετά από 6 συνεχή

Διαβάστε περισσότερα

*** ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΣΤΑΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2010/0310(NLE)

*** ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΣΤΑΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2010/0310(NLE) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων 24.10.2012 2010/0310(NLE) *** ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΣΤΑΣΗΣ σχετικά με το σχέδιο απόφασης του Συμβουλίου για τη σύναψη συμφωνίας εταιρικής σχέσης και συνεργασίας

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ.

Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ. Σύνοψη του Βιβλίου: Δημήτρης Κωτσάκης. Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ. Ταξικές αντιθέσεις και ηγεμονία στον κοινωνικό χώρο. Εκδόσεις των ξένων. Θεσσαλονίκη, 2016. Τα κείμενα που υπάρχουν στο βιβλίο είναι σημειώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Η έννοια της κρίσης υπερσυσσώρευσης στο «Κεφάλαιο» του Καρλ Μαρξ Ηλίας Ιωακείμογλου, Γιάννης Μηλιός

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Η έννοια της κρίσης υπερσυσσώρευσης στο «Κεφάλαιο» του Καρλ Μαρξ Ηλίας Ιωακείμογλου, Γιάννης Μηλιός H έννοια της κρίσης υπερσυσσώρευσης στο «Κεφάλαιο» τoυ Karl Marx Γιάννη Μηλιού των Ηλία Ιωακείμογλου και Εισαγωγή Δύο σχεδόν δεκαετίες τώρα, όσο διαρκεί η οικονομική κρίση στις δυτικές καπιταλιστικές χώρες,

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

Διδακτική της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διδακτική της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ενότητα 05: Εννοιολογικές οριοθετήσεις της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης II Πολυξένη Ράγκου Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγικές Έννοιες Επιχειρηματικότητας

Εισαγωγικές Έννοιες Επιχειρηματικότητας Εισαγωγικές Έννοιες Επιχειρηματικότητας Μάθημα 2 1 Εισαγωγή Χαρακτηριστικά στοιχεία της επιχείρησης ως οργανισμού Συστατικά μέρη και το περιβάλλον της επιχείρησης Διάφορες μορφές επιχειρήσεων που λειτουργούν

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΑΝΑΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΝΕΑ ΕΠΙΘΕΣΗ

ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΑΝΑΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΝΕΑ ΕΠΙΘΕΣΗ -1- ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΠΡΙΝ (18/01/2009) ΜΕ ΚΥΡΙΟ ΤΙΤΛΟ Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Όταν δεν πρόκειται για απάτη, η «ελεύθερη πρόσβαση» είναι μια ρεφορμιστική στην ουσία

Διαβάστε περισσότερα

Καρλ Πολάνυι. Επιμέλεια Παρουσίασης: Άννα Κουμανταράκη

Καρλ Πολάνυι. Επιμέλεια Παρουσίασης: Άννα Κουμανταράκη Καρλ Πολάνυι Επιμέλεια Παρουσίασης: Άννα Κουμανταράκη Καρλ Πολάνυι (1886-1964) Καρλ Πολάνυι Ούγγρος διανοητής νομάδας εβραϊκής καταγωγής με έντονη πνευματική και πολιτική δράση, θεμελιωτής του κλάδου της

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Κατάλογος διευκρινιστικού υλικού..................................... 18 Πρόλογος....................................................... 27 Ευχαριστίες......................................................

Διαβάστε περισσότερα

VI/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

VI/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ VI/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Ο εθελοντικός τομέας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής πολιτικής. Ιστορικά προηγείται του κράτους πρόνοιας, ενώ συνυπάρχει

Διαβάστε περισσότερα

13/1/2010. Οικονομική της Τεχνολογίας. Ερωτήματα προς συζήτηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

13/1/2010. Οικονομική της Τεχνολογίας. Ερωτήματα προς συζήτηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης Οικονομική της Τεχνολογίας Διάλεξη 6 η: Οικονομική Θεωρία και το Ζήτημα της Τεχνολογικής Αλλαγής: & II 1 Ερωτήματα

Διαβάστε περισσότερα

Νεοελληνική Γλώσσα Απαντήσεις

Νεοελληνική Γλώσσα Απαντήσεις Νεοελληνική Γλώσσα 14-05-2010 Απαντήσεις A. Το κείμενο αναφέρεται στη σημασία της αυτομόρφωσης. Ο όρος αυτομόρφωση περιγράφει την ατομική πνευματική και επαγγελματική εκπαίδευση που κατευθύνεται από την

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης 1 Η επιχείρηση αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της κοινωνίας μας διότι: α) το 1/3 του χρόνου μας το περνάμε εκεί, β) μας προσφέρει προϊόντα και υπηρεσίες για ικανοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Συνταγματικών Υποθέσεων 26.1.2016 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά με μια ετήσια πανευρωπαϊκή συζήτηση στο πλαίσιο της νομοθετικής έκθεσης πρωτοβουλίας σχετικά με τη θέσπιση

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΙΜΕΝΟ. Σελίδα 1 από 5

ΚΕΙΜΕΝΟ. Σελίδα 1 από 5 ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το φυσικό περιβάλλον παρομοιάζεται με επιφάνεια πάνω στην οποία οι άνθρωποι χάραξαν και χαράζουν το πέρασμά τους, την ανάπτυξή τους, την ιστορία τους και ολόκληρο τον πολιτισμό

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Τμήμα Οικονομικών Επιστημών. Δημόσια Οικονομική Ι. Στέλλα Καραγιάννη Καθηγήτρια

Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Τμήμα Οικονομικών Επιστημών. Δημόσια Οικονομική Ι. Στέλλα Καραγιάννη Καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Δημόσια Οικονομική Ι Στέλλα Καραγιάννη Καθηγήτρια Τι μελετάει η Δημόσια Οικονομική; Μελετάει το ρόλο του Κράτους στην Οικονομία Ερωτήματα: 1. Πότε θα

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[ ]

Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[ ] Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[1.2-1.3] 1.2 Η Επιχείρηση 1.2.1 Εισαγωγικές έννοιες Η Σημασία της Επιχείρησης Η Επιχείρηση αποτελεί ένα στοιχείο της κοινωνίας μας, το ίδιο σημαντικό με την οικογένεια.

Διαβάστε περισσότερα

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο ΣΧΟΛΗ Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ω Ν Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ω Ν Τ Ο Μ Ε Α Σ Π Ο Λ Ε Ο Δ Ο Μ Ι Α Σ Κ Α Ι Χ Ω Ρ Ο Τ Α Ξ Ι Α Σ Πατησίων 42, 10682 Αθήνα τηλ. 30(1) 772 3818

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΕΡΓΙΑ ΟΡΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

ΑΝΕΡΓΙΑ ΟΡΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΑΝΕΡΓΙΑ ΟΡΙΣΜΟΣ Η κατάσταση έλλειψης εργασίας, κατά την οποία υπάρχει δυσαρμονία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, προσφέρονται λίγες θέσεις εργασίας, ενώ υπάρχουν πάρα πολλοί ενδ9ιαφερόμενοι. Είναι έννοια

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΙΔΑ Σ.Ε.Γ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΕΩΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

ΗΜΕΡΙΔΑ Σ.Ε.Γ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΕΩΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου: Δρ Πέτρος Κουτσοβίτης Επιστημονικοί Συνεργάτες: Αμαλία Ρούφη Δρ Παύλος Τυρολόγου Υπόβαθρο Το έργο INTRAW είναι μέρος του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ορίζοντας 2020

Διαβάστε περισσότερα

2 ο Διεθνές Συνέδριο για το Ευρυζωνικό Διαδίκτυο Ξενοδοχείο Grand Resort Lagonissi (Αίθουσα Grand Hall) 1-3/6/2007

2 ο Διεθνές Συνέδριο για το Ευρυζωνικό Διαδίκτυο Ξενοδοχείο Grand Resort Lagonissi (Αίθουσα Grand Hall) 1-3/6/2007 2 ο Διεθνές Συνέδριο για το Ευρυζωνικό Διαδίκτυο Ξενοδοχείο Grand Resort Lagonissi (Αίθουσα Grand Hall) 1-3/6/2007 Διεθνής ανταγωνιστικότητα και διείσδυση της ευρυζωνικότητας στην οικονομία και κοινωνία

Διαβάστε περισσότερα

Συνεργασία για την Ανοικτή Διακυβέρνηση. Σχέδιο Δράσης

Συνεργασία για την Ανοικτή Διακυβέρνηση. Σχέδιο Δράσης Συνεργασία για την Ανοικτή Διακυβέρνηση Σχέδιο Δράσης 2016-2018 Δέσμευση : Ενίσχυση της εξωστρέφειας και της προσιτότητας του Κοινοβουλίου στον πολίτη Στόχος: Ενίσχυση της διαφάνειας των κοινοβουλευτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α )

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) 21 Μαΐου 2013 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) Α1. Ο συγγραφέας πραγματεύεται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα από την είσοδο

Διαβάστε περισσότερα

κοινά αγαθά και ομότιμη παραγωγή /κατανεμημένη παραγωγή Γιώργος Παπανικολάου (p2p foundation)

κοινά αγαθά και ομότιμη παραγωγή /κατανεμημένη παραγωγή Γιώργος Παπανικολάου (p2p foundation) κοινά αγαθά και ομότιμη παραγωγή /κατανεμημένη παραγωγή Γιώργος Παπανικολάου (p2p foundation) Καταστροφή φυσικού περιβάλλοντος Εμφάνιση των «ψηφιακών»

Διαβάστε περισσότερα

Η ΒΑΣΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΩΣ ΕΚΦΡΑΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΓΓΥΗΣ

Η ΒΑΣΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΩΣ ΕΚΦΡΑΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΓΓΥΗΣ 1 ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΑΓΓΕΛΟΥ ΣΤΕΡΓΙΟΥ Η ΒΑΣΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΩΣ ΕΚΦΡΑΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΓΓΥΗΣ του καθηγητή Άγγελου Στεργίου Εφόσον συμφωνήσει κανείς επί της αρχής για τη σκοπιμότητα και την ωφέλεια του λογιστικού

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL A8-0055/30. Τροπολογία. Louis Aliot εξ ονόματος της Ομάδας ENF

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL A8-0055/30. Τροπολογία. Louis Aliot εξ ονόματος της Ομάδας ENF 7.6.2017 A8-0055/30 30 Αιτιολογική σκέψη B B. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι μεταρρυθμίσεις και οι προετοιμασίες για την προσχώρηση παρεμποδίζονται από την πολιτική πόλωση, τη βαθιά αμοιβαία καχυποψία και την

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων :

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων : ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων : α. Φεντερασιόν β. Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος γ. Κλήριγκ Μονάδες 15 ΘΕΜΑ Α2. Να χαρακτηρίσετε

Διαβάστε περισσότερα

EL Ενωµένη στην πολυµορφία EL B8-0655/1. Τροπολογία

EL Ενωµένη στην πολυµορφία EL B8-0655/1. Τροπολογία 6.7.2015 B8-0655/1 1 Αιτιολογική σκέψη Ε Ε. λαµβάνοντας υπόψη ότι, στον απόηχο της χρηµατοπιστωτικής κρίσης, τα θεσµικά όργανα της ΕΕ θέσπισαν µια σειρά από νοµοθετικές πράξεις που αποσκοπούν στην πρόληψη

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΑ Α Α ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ

ΟΜΑ Α Α ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ Α1 α. Να περιγράψετε

Διαβάστε περισσότερα

Συχνές Ερωτήσεις / Απαντήσεις

Συχνές Ερωτήσεις / Απαντήσεις Συχνές Ερωτήσεις / Απαντήσεις 1. Πότε θεσμοθετήθηκε η Κοινωνική Οικονομία στην χώρα μας και ποια τα αποτελέσματα έως τώρα;... 2 2. Ποιο είναι το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για την Κοινωνική Οικονομία;... 2

Διαβάστε περισσότερα

Σάββατο, 01 Ιουνίου 2002 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑ Α Α

Σάββατο, 01 Ιουνίου 2002 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑ Α Α Σάββατο, 01 Ιουνίου 2002 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ Α1 α. Να περιγράψετε το πρόγραµµα του καθενός από τα παρακάτω πολιτικά κόµµατα: Ραλλικό Κόµµα Λαϊκό Κόµµα (1910) Σοσιαλιστικό

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΚΡΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΜΕ ΕΝΟΤΗΤΑ 5η: Οικονομίες & Νεοκλασική Πολιτική Οικονομία

ΜΙΚΡΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΜΕ ΕΝΟΤΗΤΑ 5η: Οικονομίες & Νεοκλασική Πολιτική Οικονομία ΜΙΚΡΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΜΕ ΕΝΟΤΗΤΑ 5η: Οικονομίες & Νεοκλασική Πολιτική Οικονομία ΑΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων & Επικοινωνίας Α. Κουμπαρέλης Καθηγητής Εφαρμογών

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 3ο (σελ. 67-79) 2 Talcott

Διαβάστε περισσότερα

Η αποδιάρθρωση του Κοινωνικού Κράτους στην Ελλάδα και το ζήτημα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Πέτρος Λινάρδος Ρυλμόν ΙΝΕ ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ

Η αποδιάρθρωση του Κοινωνικού Κράτους στην Ελλάδα και το ζήτημα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Πέτρος Λινάρδος Ρυλμόν ΙΝΕ ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ Η αποδιάρθρωση του Κοινωνικού Κράτους στην Ελλάδα και το ζήτημα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης Πέτρος Λινάρδος Ρυλμόν ΙΝΕ ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ 1.Συμπεράσματα της Έκθεσης του ΙΝΕ για τις εργασιακές σχέσεις και το Κοινωνικό

Διαβάστε περισσότερα

Ομάδες Παραγωγών προκλήσεις και ευκαιρίες. Οργάνωση της παραγωγής Η αναγκαιότητα που δεν συμβαίνει

Ομάδες Παραγωγών προκλήσεις και ευκαιρίες. Οργάνωση της παραγωγής Η αναγκαιότητα που δεν συμβαίνει Ομάδες Παραγωγών προκλήσεις και ευκαιρίες Οργάνωση της παραγωγής Η αναγκαιότητα που δεν συμβαίνει Τι είναι ομάδα παραγωγών Ένωση παραγωγών αγροτικών προϊόντων για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων που

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ. Γενικά στοιχεία Περιεχόµενα Οδηγός για µελέτη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ. Γενικά στοιχεία Περιεχόµενα Οδηγός για µελέτη ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ Γενικά στοιχεία Περιεχόµενα Οδηγός για µελέτη Το παρόν ηλεκτρονικό εγχειρίδιο έχει ως στόχο του να παρακολουθήσει τις πολύπλοκες σχέσεις που συνδέουν τον

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΣΕΠ: Ένα Χρήσιμο Εργαλείο για τις Τοπικές Κοινωνίες

ΚΟΙΝΣΕΠ: Ένα Χρήσιμο Εργαλείο για τις Τοπικές Κοινωνίες ΚΟΙΝΣΕΠ: Ένα Χρήσιμο Εργαλείο για τις Τοπικές Κοινωνίες Βασικές αρχές: Αλληλεγγύη Κοινωνική συνοχή Υπεροχή του ατόμου έναντι του κεφαλαίου, Κοινωνική υπευθυνότητα και δημοκρατική λήψη αποφάσεων Στην Ευρωπαϊκή

Διαβάστε περισσότερα

Κύκλος Μαθημάτων Συνεταιριστικής Εκπαίδευσης της Συνεταιριστικής Επιχείρησης του Mondragon (ΜCC)

Κύκλος Μαθημάτων Συνεταιριστικής Εκπαίδευσης της Συνεταιριστικής Επιχείρησης του Mondragon (ΜCC) Κύκλος Μαθημάτων Συνεταιριστικής Εκπαίδευσης της Συνεταιριστικής Επιχείρησης του Mondragon (ΜCC) προώθηση από το Δίκτυο Κ.Α.Π.Α. (Κοινωνικής Αλληλεγγύης & Περιφερειακής Ανάπτυξης) Ενότητα 1: Τα κλειδιά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ Πρακτικά συνεδρίου Κοινωνική και πολιτική εκπροσώπηση. Προκλήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Το θέμα των αγροτικών συνεταιρισμών, για να αντιμετωπισθεί νομοθετικά σε όλες του τις διαστάσεις, απαιτεί χρόνο και διάλογο.

Το θέμα των αγροτικών συνεταιρισμών, για να αντιμετωπισθεί νομοθετικά σε όλες του τις διαστάσεις, απαιτεί χρόνο και διάλογο. Φίλες και Φίλοι, Οι συνεταιρισμοί, ως μορφές οργάνωσης στην Ελλάδα έχουν επίσημα ιστορία σχεδόν 103 χρόνων, από την ίδρυσή τους από τον Ελευθέριο Βενιζέλο έως σήμερα και 83 χρόνια από την ίδρυση της ΠΑΣΕΓΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ 104 ΚΑΛΛΙΘΕΑ & ΑΙΓΑΙΟΥ 109 ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ. www.proodos.gr

ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ 104 ΚΑΛΛΙΘΕΑ & ΑΙΓΑΙΟΥ 109 ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ. www.proodos.gr ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ «ΠΡΟΟΔΟΣ» ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ 104 ΚΑΛΛΙΘΕΑ & ΑΙΓΑΙΟΥ 109 ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ www.proodos.gr 1 Ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Β ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2014 «Ελεύθερος χρόνος και

Διαβάστε περισσότερα

Τρίτη (Κοµµουνιστική) ιεθνής εύτερο Συνέδριο 1920. ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟ Κοµµουνιστική Αποχική Φράξια του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόµµατος

Τρίτη (Κοµµουνιστική) ιεθνής εύτερο Συνέδριο 1920. ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟ Κοµµουνιστική Αποχική Φράξια του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόµµατος Τρίτη (Κοµµουνιστική) ιεθνής εύτερο Συνέδριο 1920 ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΣΜΟ Κοµµουνιστική Αποχική Φράξια του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόµµατος 1. Ο κοινοβουλευτισµός είναι η µορφή πολιτικής εκπροσώπησης

Διαβάστε περισσότερα