«Προηγμένα Συστήματα Υπολογιστών και Επικοινωνιών» ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "«Προηγμένα Συστήματα Υπολογιστών και Επικοινωνιών» ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΗΓΜΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΦΩΝΗΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΠΑΣΜΩΔΙΚΗ ΔΥΣΦΩΝΙΑ ΠΡΟΣΑΓΩΓΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ OΛΓΑ ΓΚΑΪΤΑΤΖΗ, ΑΕΜ 20 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ :Κα ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΠΡΙΝΤΖΑ, ΕΠΙΚΟΥΡΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΩΡΛ Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη 201 Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 1

2 Περιεχόμενα ΕΙΚΟΝΕΣ... ΠΙΝΑΚΕΣ... 5 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ... ABSTRACT... 9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ανατομία-Φυσιολογία του Ανθρώπινου Φωνητικού Συστήματος Γραμμικό Διαχωρίσιμο Μοντέλο Παραγωγής Φωνής Περιγραφή Γλωττιδικής Διεγέρσης... 1 ΣΠΑΣΜΩΔΙΚΗ ΔΥΣΦΩΝΙΑ Τύποι Σπασμωδικής Δυσφωνίας Προσαγωγική Σπασμωδική Δυσφωνία (Adductor Spasmodic Dysphonia) Απαγωγική Σπασμωδική Δυσφωνία (Abductor Spasmodic Dysphonia)... 1 Μικτή Σπασμωδική Δυσφωνία (Mixed spasmodic dysphonia)... 1 Αίτια Εμφάνισης Σπασμωδικής Δυσφωνίας... 1 Διάγνωση της Σπασμωδικής Δυσφωνίας... 1 Συχνότητα Εμφάνισης της Νόσου Διαταραχές της φώνησης στην περίπτωση σπασμωδικής δυσφωνίας Μη φυσιολογικές δονήσεις (vibrations) των φωνητικών χορδών Τρέμουλο φωνής (Vocal tremor) Ταραγμένος θόρυβος (Turbulent noise) Μη ελεγχόμενη μετάβαση μεταξύ διαφόρων τύπων φώνησης Διατάραξη της Θεμελιώδους Συχνότητας και του Πλάτους... 1 Θεραπεία της Σπασμωδικής Δυσφωνίας... 1 Κλινική αξιολόγηση Φωνής Αξιολόγηση της Ακουστικής Αυτοαξιολόγηση Αεροδυναμικές μετρήσεις Ακουστικές Μετρήσεις Οπτική Εκτίμηση Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 2

3 Electroglottography (Ηλεκτρική Καταγραφή της Γλωττιδικής συμπεριφοράς) Αξιολόγηση παθήσεων της φώνησης Θεμελιώδης συχνότητα (F 0 ) και r Εκτίμηση του jitter και shimmer Βιβλιογραφική Ανασκόπηση... 2 Λογισμικό PRAAT... 1 Συνοπτική παρουσίαση του εργαλείου... 1 Ηχογράφηση φωνητικών αρχείων... 1 Ανάλυση φωνητικών αρχείων... 5 Πειραματικό μέρος Μεθοδολογία για την επεξεργασία των φωνητικών καταγραφών και την εξαγωγή ακουστικών παραμέτρων Αποτελέσματα φωνητικών αναλύσεων Σύγκριση Αποτελεσμάτων με Βιβλιογραφικά Δεδομένα... Συμπεράσματα- Προοπτικές έρευνας... 5 Βιβλιογραφία... ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1... F 0 Shifts- Ασθενής F 0 Shifts- Ασθενής F 0 Shifts- Ασθενής ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Κείμενο Ψαλμωδίας Παράγραφος 1 (Ασθενής 1) Παράγραφος 2 (Ασθενής 2) Παράγραφος 3 (Ασθενής 3) Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 3

4 ΕΙΚΟΝΕΣ Εικόνα 1: Σχηματική αναπαράσταση του ανθρώπινου φωνητικού μηχανισμού Εικόνα 2 : Γραμμικό Διαχωρίσιμο Μοντέλο Παραγωγής Φωνής Εικόνα 3: Η Δόνηση των φωνητικών χορδών κατά τη φώνηση (Schonharl) Εικόνα : Electroglottography(EGG) Εικόνα 5: και r Εικόνα : Παραδείγματα (A): διακοπής φώνησης ( phonatory break) διάρκειας 1 ms, (B): μετατόπισης της θεμελιώδους συχνότητας από το 3 στα 11 Hz, και (C): ενός διαστήματος απεριοδικότητας Εικόνα 7: Praat picture και Praat objects παράθυρα Εικόνα :Επιλογή ηχογράφησης στο PRAAT Εικόνα 9: Παράθυρο ηχογράφησης του PRAAT Εικόνα 10: Κεντρικό μενού εργαλείου PRAAT Εικόνα 11: Αποθήκευση ήχου στο εργαλείο PRAAT.... Εικόνα 12:Άνοιγμα αποθηκευμένου αρχείου Εικόνα 13:Κυματομορφή ενός αρχείου ήχου στο εργαλείο PRAAT Εικόνα 1:Επισημείωση κειμένου στο λογισμικό PRAAT... 7 Εικόνα 15:Άνοιγμα αρχείων για επισημείωση του ήχου.... Εικόνα 1: Επισημείωση του ήχου.... Εικόνα 17:Επισημειωμένο αρχείο ήχου... 9 Εικόνα 1: Αποθήκευση επισημειωμένου αρχείου ήχου Εικόνα 19: Αρχείο υπολογισμού των μετατοπίσεων της Θεμελιώδους συχνότητας F o για τα φωνητικά αρχεία παρατεταμένης φώνησης /α/ Εικόνα 20: Φασματογράφημα επισημειωμένου ήχου παραγράφου ενός ασθενούς Εικόνα 21: Αρχείο επεξεργασίας των «voice reports» της κάθε λέξης της παραγράφου του κάθε ασθενούς Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20

5 ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας 1: Συνοπτικά αποτελέσματα έρευνας. (Μέση τιμή (τυπική απόκλιση) και εύρος τιμών) Πίνακας 2: Αποτελέσματα ασθενών ADSD για παρατεταμένη φώνηση του /a/ Πίνακας 3: Αποτελέσματα ασθενών MTD για παρατεταμένη φώνηση του /a/ Πίνακας : Αποτελέσματα ασθενών ADSD για την ανάγνωση κειμένου Πίνακας 5: Αποτελέσματα ασθενών MTD για την ανάγνωση κειμένου... 3 Πίνακας : Αποτελέσματα από τα «voice report» των 3 ασθενών με ADSD για παρατεταμένη φώνηση του /α/ Πίνακας 7: Μετατοπίσεις της θεμελιώδους συχνότητας F 0 των 3 ασθενών με ADSD για παρατεταμένη φώνηση του /α/ Πίνακας :Διαστήματα Απεριοδικότητας των 3 ασθενών με ADSD για παρατεταμένη φώνηση του /α/ Πίνακας 9: Διακοπές φώνησης των 3 ασθενών με ADSD κατά την ανάγνωση κειμένου Πίνακας 10: Διακοπές φώνησης του ασθενή 1 κατά την καταγραφή από τον αριθμό Πίνακας 11: Διακοπές φώνησης του ασθενή 1 κατά την καταγραφή της ψαλμωδίας Πίνακας 12: Μέση τιμή, Διάμεσος, Τυπική Απόκλιση και Τυπικό Σφάλμα για όλες τις παραμέτρους που εξάχθηκαν από τα «voice report» της κάθε λέξης- Ανάγνωση παραγράφου (Ασθενής 1) Πίνακας 13: Μέση τιμή, Διάμεσος, Τυπική Απόκλιση και Τυπικό Σφάλμα για όλες τις παραμέτρους που εξάχθηκαν από τα «voice report» της κάθε λέξης- Ανάγνωση παραγράφου (Ασθενής 2) Πίνακας 1: Μέση τιμή, Διάμεσος, Τυπική Απόκλιση και Τυπικό Σφάλμα για όλες τις παραμέτρους που εξάχθηκαν από τα «voice report» της κάθε λέξης- Ανάγνωση παραγράφου (Ασθενής 3) Πίνακας 15: Μέση τιμή, Διάμεσος, Τυπική Απόκλιση και Τυπικό Σφάλμα για όλες τις παραμέτρους που εξάχθηκαν από τα «voice report» της κάθε λέξης- Φώνηση από το 1 έως 30 (Ασθενής 1) Πίνακας 1: Μέση τιμή, Διάμεσος, Τυπική Απόκλιση και Τυπικό Σφάλμα για όλες τις παραμέτρους που εξάχθηκαν από τα «voice report» της κάθε λέξης- Ψαλμωδία (Ασθενής 1) Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 5

6 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ABSD ADSD APQ BOTOX EGG GRBAS MPT MTD PPQ SE SD STDEV SNR VBF VHI Abductor spasmodic dysphonia Αdductor spasmodic dysphonia Amplitude Perturbation Quotient Botulinum toxin Electroglottography Grade Roughness Breathiness Asthenia Strain Maximum Phonation Time Muscular Tension Dysphonia Pitch Perturbation Quotient Standard Error Standard Deviation Standard Deviation Signal to noise ratio Voice Break Factor Voice Handicap Index Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20

7 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστώ θερμά την κα Αθανασία Πρίντζα, επίκουρη καθηγήτρια ωτορινολαρυγγολογίας (Β' Ω.Ρ.Λ. Κλινική Α.Π.Θ, Νοσοκομείο Παπαγεωργίου Θεσσαλονίκης) που μου εμπιστεύτηκε αυτό το πολύ ενδιαφέρον επιστημονικά θέμα διπλωματικής εργασίας. Παράλληλα ευχαριστώ και το οικογενειακό μου περιβάλλον που μου συμπαράσταθηκαν αμέριστα στην εκπόνηση του παρόντος θέματος. Επίσης θα ήθελα να ευχριστήσω την κα Έλενα Παυλίδου, λογοθεραπεύτρια (Επιστημονικός Συνεργάτης ΩΡΛ,Νοσοκομείο Παπαγεωργίου) που πραγματοποιήσε τις ακουστικές καταγραφές των ασθενών με σπασμωδική δυσφωνία. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 7

8 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η ακουστική ανάλυση φωνής ασθενών με σπασμωδική δυσφωνία προσαγωγικού τύπου με τη βοήθεια του λογισμικού PRAAT. Αναλύθηκαν δείγματα φωνής παρατεταμένης φώνησης του φωνήεντος /α/ και ανάγνωσης κειμένου για 3 ασθενείς με διεγνωσμένη σπασμωδική δυσφωνία πρίν την θεραπεία τους με έγχυση BOTOX. Επίσης για έναν από τους ασθενείς αναλύθηκαν επιπλέον δείγματα φώνησης από το 1 έως τον 30 αριθμό και τραγουδιστής φωνής και συγκεκριμένα ψαλμωδίας. Τα ακουστικά δείγματα αναλύθηκαν με τη βοήθεια του λογισμικού PRAAT και τα δεδομένα που εξάχθηκαν επεξεργάστηκαν και αναλύθηκαν στατιστικά σε αρχεία excel ώστε να υπολογιστούν ακουστικές παράμετροι και να συγκριθούν με παρόμοιες βιβλιογραφικές μελέτες. Τα αποτελέσματα παρατίθενται αναλυτικά και βάση αυτών γίνεται η τελική αξιολόγηση. Λέξεις κλειδιά: Σπασμωδική δυσφωνία προσαγωγικού τύπου, Ακουστική ανάλυση, λογισμικό PRAAT, έγχυση BOTOX. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20

9 ABSTRACT The purpose of this diplomatic thesis is the acoustic analysis of the voice of patients with adductor spasmodic dysphonia (ADSD) with the use of PRAAT software. The voice samples analysesd were: sustained phonation of the vowel / a / and reading passage of 3 patients diagnosed with adductor spasmodic dysphonia before the treatment with BOTOX injection. Additionally for one of the patients samples of phonation from number 1 to 30 and of singing voice (Byzantine music chant) were analyzed The audio samples were analyzed with PRAAT software and extracted data were analyzed statistically in excel to calculate acoustic parameters, in order to be compared with similar literature studies. The results are presented analytically and based on them occurs the final evaluation. Key words: Αdductor spasmodic dysphonia (ADSD), Acoustic analysis, PRAAT software, BOTOX injection. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 9

10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ως Σπασμωδική Δυσφωνία ορίζεται η νευρολογική διαταραχή που επηρεάζει τους μυς της φωνής στο λάρυγγα, προκαλώντας ακούσιους σπασμούς και μυϊκή σύσπαση. Η σπασμωδική δυσφωνία προκαλεί διαλείμματα στη φωνή του ασθενούς και μπορεί να προσδώσει ένα σφιχτό και τεταμένο ύφος στη φωνή.η σπασμωδική δυσφωνία χαρακτηρίζεται ως μία χρόνια πάθηση. Διακρίνεται σε τρείς διαφορετικούς τύπους, προσαγωγικού τύπου που συναντάτε και πιό συχνά, απαγωγικού τύπου και μικτής δυσφωνίας. Η προσαγωγική σπασμωδική δυσφωνία χαρακτηρίζεται από πνοώδη και εξασθενημένη φώνηση κυρίως όταν ο ασθενής προφέρει το /α/ ή το /χ/. Στην περίπτωση της απαγωγικής σπασμωδικής δυσφωνίας, η φώνηση χαρακτηρίζεται ως αδύναμη και λαχανιασμένη και συνοδεύεται από σπασμούς που προκαλούν τις φωνητικές χορδές να ανοίγουν πολύ. Τέλος η σπασμωδική δυσφωνία μικτού τύπου συνοδεύεται από τα συμπτώματα και των δύο παραπάνω τύπων σπασμωδικής δυσφωνίας. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποια μόνιμη θεραπεία της πάθησης και η όποια θεραπεία μπορεί να βοηθήσει μόνο στη μείωση των συμπτωμάτων. Η πιο κοινή θεραπεία της σπασμωδικής δυσφωνίας είναι η έγχυση μικρών ποσοτήτων αλλαντικής τοξίνης (botulinum toxin) απ'ευθείας εντός των επηρεασθέντων μυών του λάρυγγα. Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας αποτελεί η φωνητική ανάλυση διεγμάτων φωνής ασθενών με σπασμωδική δυσφωνία προσαγωγικού τύπου και η συγκριτική αξιολόγηση των ακουστικών ευρημάτων σε σχέση με παρόμοιες βιβλιογραφικές μελέτες. Αναλύθηκαν δείγματα παρατεταμένης φώνησης του φωνήεντος /α/, ανάγνωσης κειμένου, αρίθμησης από το ένα έως το τριάντα και ψαλμωδίας. Στην παρούσα έρευνα συμμετείχαν 3 ασθενείς με διεγνωσμένη σπασμωδική δυσφωνία προσαγωγικού τύπου. Οι ακουστικές καταγραφές πραγματοποιήθηκαν πρίν την έγχυση BOTOX στους ασθενείς στο ιατρείο φωνής του νοσοκομείου Παπαγεωργίου, σε μία ακουστικά μονωμένη αίθουσα. Η παρούσα εργασία αποτελείται από πέντε ενότητες. Στην παρούσα ενότητα παρουσιάζονται στον αναγνώστη κάποιες εισαγωγικές πληροφορίες σχετικά με το αντικείμενο που πραγματεύεται η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία και ακόμη καθίστανται σαφής οι στόχοι αυτής της εργασίας. Στη δεύτερη ενότητα παρέχονται πληροφορίες σχετικά με την ανατομία και τη φυσιολογία του φωνητικού συστήματος του ανθρώπου, περιγράφεται επίσης ο μηχανισμός παραγωγής της ανθρώπινης φωνής και τέλος παρουσιάζεται το γραμμικό μοντέλο (πηγής-φίλτρου) που αναπαριστά την παραγωγή της ανθρώπινης ομιλίας. Στην τρίτη ενότηταπαρατίθενται πληροφορίες για την παθηση της σπασμωδικής δυσφωνίας και τους διάφορους τύπους της πάθησης και αναφέρονται μέθοδοι κλινικής αξιολόγησης των ασθενών. Επίσης παρατίθενται πληροφορίες από ανάλογες βιβλιογραφικές μελέτες και δίνονται πληροφορίες για τις ακουστικές παραμέτρους που πραγματεύεται η βιβλιογραφία, όπου επίσης αναλύονται και στο πειραματικό μέρος ώστε να προκύψουν συγκριτικά αποτελέσματα. Ακόμη γίνεται μιά σύντομη παρουσίαση του λογισμικού PRAAT που χρησιμοποιήθηκε στην ανάλυση των φωνητικών δειγμάτων. Στην επόμενη ενότητα παρουσιάζεται αναλυτικά η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε στην παρούσα εργασία, ώστε να προκύψουν συγκεκριμένες ακουστικές παράμετροι. Επίσης στην ίδια ενότητα παρατίθενται αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με το δείγμα που συμμετείχε στην έρευνα, τις συνθήκες και τα όργανα που χρησιμοποιήθηκαν στις καταγραφές, όπως επίσης και λεπτομέρειες για τα φωνητικά δείγματα που καταγράφηκαν. Επίσης παρουσιάζονται συγκεντρωτικά όλα τα αποτελέσματα που προέκυψαν σε πίνακες ανάλογα με την κατηγορία του φωνητικού δείγματος και Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 10

11 γίνεται σχολιασμός των δεδομένων που προέκυψαν και σύγκριση αυτών με αυτά που έχουν προκύψει από αντίστοιχες βιβλιογραφικές μελέτες. Τέλος εξάγονται συμπεράσματα που προέκυψαν από την ενασχόληση με το παρών θέμα, όπως και επισημαίνονται περαιτέρω προοπτικές έρευνας πάνω στο συγκεκεριμένο αντικείμενο. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 11

12 Ανατομία-Φυσιολογία του Ανθρώπινου Φωνητικού Συστήματος Στην παρούσα ενότητα θα παρουσιαστεί ο μηχανισμός παραγωγής των σημάτων της ανθρώπινης φωνής. Αρχικά περιγράφεται η φυσιολογία του συστήματος της ανθρώπινης ομιλίας. Εικόνα 1: Σχηματική αναπαράσταση του ανθρώπινου φωνητικού μηχανισμού. Τα όργανα που συμμετέχουν στη διαδικασία παραγωγής φωνής όπως απεικονίζονται και στην παραπάνω σχηματική αναπαράσταση είναι τα εξής: τα πνευμόνια, η τραχεία, ο λάρυγγας, ο φάρυγγας, η ρινική και στοματική κοιλότητα. Ο συνδυασμός αυτών των οργάνων συνιστά την Φωνητική Οδό (vocal tract). Κατά την παραγωγή της φωνής, οι κοιλιακοί μυς εξωθούν το διάφραγμα προς τα πάνω, ο αέρας απελευθερώνεται από τα πνευμόνια και περνώντας δια μέσου τραχείας και γλωττίδας φθάνει στο λάρυγγα (αναπνευστική ροή). Η παραγωγή των ήχων οφείλεται στη διακύμανση της ροής αέρα από την τραχεία προς τα έξω, δηλαδή λόγω της αύξησης της τραχειακής πίεσης. Η γλωττίδα βρίσκεται στο κενό ανάμεσα στη δεξιά και αριστερη φωνητική χορδή, είναι ανοιχτή κατά τη διάρκεια της αναπνοής και στενεύει όταν ο ομιλητής θέλει να μιλήσει. Η ροή αέρα δια μέσου της γλωττίδας διακόπτεται περιοδικά, αφού το κενό που υπάρχει ανάμεσα στις φωνητικές χορδές μετασχηματίζεται, με βάση την αλληλεπίδραση της αναπνευστικής ροής και των φωνητικών χορδών. Αυτή η διακοπτόμενη ροή αέρα χαρακτηρίζεται ως πηγή του λόγου και μπορεί να προσομοιωθεί με ένα κύμα ασυμετρικών τριγωνικών παλμών. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 12

13 Η πίεση που ασκείται στην τραχεία, καθώς και η ροή του αέρα είναι μεγαλύτερη στην περίπτωση που φωνάζουμε, μικρότερη κατά τη διάρκεια της κανονικής ομιλίας, και πολύ μικρότερη όταν ψιθυρίζουμε. Οι παραγόμενοι ήχοι από τη φωνητική οδό διαφοροποιούνται σε τρείς διαφορετικές κατηγορίες: 1. Τους περιοδικούς ήχους ή ακουστούς (voiced) 2. τους μη περιοδικούς ήχους ή ταραγμένους (turbulent) και 3. τους ήχους που παράγονται κατά τη διάρκεια μίας απότομης μεταβολής (transient). Η πλειοψηφία των ήχων ανήκουν στην πρώτη κατηγορία και παράγονται από την περιοδική κίνηση του αέρα υπό την επίδραση της κίνησης της γλωττίδας. Σε αντίθεση, οι μη περιοδικοί ήχοι παράγονται στην περίπτωση που η ροή του αέρα διέλθει μέσα από ένα στενό πέρασμα της φωνητικής οδού. Τέτοιου είδους ήχοι δεν εμφανίζουν καμία περιοδικότητα και το άκουσμα τους μοιάζει σαν ένα σφύριγμα. Στην τελευταία περίπτωση, όταν ο εξερχόμενος αέρας συναντήσει μία απότομη μεταβολή της διατομής της φωνητικής οδού, παράγεται επίσης ένας μη περιοδικός ήχος. Τοπολογικά, οι φωνητικές χορδές είναι τοποθετημένες κοντά και έναντι η μια της άλλης. Όταν οι φωνητικές χορδές είναι τεντωμένες και η πίεση του αέρα ελευθερώνεται από τα πνευμόνια υψηλή, τότε η περίοδος ανοιγοκλεισίματος της γλωττίδας, που είναι και περίοδος ταλάντωσης των φωνητικών χορδών, είναι μικρή και η κορυφή(συχνότητα) της πηγής ήχου είναι υψηλή. Αντίθετα, οι συνθήκες χαμηλής πίεσης αέρα παράγουν ήχο χαμηλού τόνου. Αυτή η περίοδος ταλάντωσης των φωνητικών χορδών ονομάζεται θεμελιώδης περίοδος και το αντίστροφό της, θεμελιώδης συχνότητα (fundamental frequency). Η προφορά και ο τονισμός είναι αποτέλεσμα της παροδικής διαφοροποίησης της θεμελιώδους συχνότητας. Γραμμικό Διαχωρίσιμο Μοντέλο Παραγωγής Φωνής Το σύστημα παραγωγής ανθρώπινης φωνής αποτελείται από δύο κύρια μέρη: τη γλωττίδα που βρίσκεται ανάμεσα στις φωνητικές χορδές, η οποία αποτελεί την πηγή του ήχου, και τα υπόλοιπα όργανα της φωνητικής οδού (λάρυγγας, στοματική και ρινική κοιλότητα). Ο μηχανισμός παραγωγής φωνής έχει αναπαρισταθεί από τον Fant με ένα γραμμικό φίλτρο (γραμμικό διαχωρίσιμο μοντέλο) που θεωρεί το σήμα φωνής ως το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας φιλτραρίσματος της γλωττιδικής διέγερσης από τον στοματοφάρυγγα και περιγράφεται από την παρακάτω εξίσωση: Όπου,, (1) S(z) αναπαριστά το σήμα φωνής, G(z) την ταχύτητα όγκου της γλωττιδικής διέγερσης, H VT τη συνάρτηση μεταφοράς του στοματοφαρυγγικού φίλτρου, και R(z) αντιστοιχεί στην λειτουργία των χειλιών ως σύνθετης ακουστικής αντίστασης. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 13

14 Εικόνα 2 : Γραμμικό Διαχωρίσιμο Μοντέλο Παραγωγής Φωνής. Περιγραφή Γλωττιδικής Διεγέρσης Οι φωνητικές χορδές επιτελούν το ρόλο της διαμόρφωσης της ροής του εκπεμπόμενου αέρα από τους πνεύμονες με το να ανοιγοκλείνουν διαρκώς. Αυτή η κίνηση των φωνητικών χορδών χαρακτηρίζεται ως φώνηση (phonation). Η γλωττίδα κατά τη διάρκεια της αναπνοής παραμένει διαρκώς ανοιχτή. Ένα επιπλέον ρόλος που επιτελούν οι φωνητικές χορδές είναι το να προστατεύουν τον μηχανισμό αναπνοής από εισβολή σωματιδίων. Εικόνα 3: Η Δόνηση των φωνητικών χορδών κατά τη φώνηση (Schonharl). Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 1

15 ΣΠΑΣΜΩΔΙΚΗ ΔΥΣΦΩΝΙΑ Η Σπασμωδική Δυσφωνία είναι μια νευρολογική διαταραχή που επηρεάζει τους μυς της φωνής στο λάρυγγα. Είναι γνωστή και ως λαρυγγική δυστονία. Δυστονία είναι η πρόκληση ακούσιων σπασμών και μυϊκών συστολών, που προκαλούν ανώμαλες κινήσεις. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας, αέρας από τους πνεύμονες ωθείται μεταξύ των φωνητικών χορδών με επαρκή πίεση προκαλώντας δόνηση αυτών και τελικά παράγεται φωνή. Στην περίπτωση της σπασμωδικής δυσφωνίας, οι μύες στο εσωτερικό των φωνητικών χορδών βιώνουν ξαφνικές ακούσιες κινήσεις που ονομάζονται σπασμοί-επηρεάζοντας την ικανότητα των φωνητικών χορδών να δονούνται και συνεπώς την παραγωγή φωνής Η σπασμωδική δυσφωνία προκαλεί διαλείμματα στη φωνή και μπορεί να προσδώσει στη φωνή ένα σφιχτό και τεταμένο ύφος. Οι άνθρωποι με σπασμωδική δυσφωνία μπορεί να έχουν περιστασιακές διακοπές στη φωνή τους που μπορεί να συμβαίνουν μία φορά ανά κάθε λίγες φράσεις. Συνήθως, η διαταραχή είναι πιο σοβαρή και σπασμοί μπορεί να συμβαίνουν σε κάθε λέξη, καθιστώντας την ομιλία ενός τέτοιου ατόμου πολύ δύσκολη για τους άλλους στην κατανόηση της. Η σπασμωδική δυσφωνία είναι μια χρόνια πάθηση που συνεχίζεται καθ όλη τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου. Τύποι Σπασμωδικής Δυσφωνίας Προσαγωγική Σπασμωδική Δυσφωνία (Adductor Spasmodic Dysphonia) Η συνηθέστερη μορφή σπασμωδικής δυσφωνίας είναι η προσαγωγική σπασμωδική δυσφωνία (adductor spasmodic dysphonia), η οποία χαρακτηρίζεται από μια προσπάθεια φώνησης και πνιχτή φωνή (strained and strangled voice). Ο ασθενής μπορεί να δηλώσει ότι, όταν ομιλεί αισθάνεται σαν να του κόβεται η φωνή, ιδίως όταν προφέρει το α ή το χ. Τα συμπτώματα συχνά χειροτερεύουν στο τέλος των προτάσεων, κατά τις φάσεις της ζωής με στρες ή μετά από κόπωση. Κατά τη διάρκεια της παραγωγής της φωνής συμβαίνουν ανώμαλες προσαγωγές των φωνητικών χορδών. Η προσαγωγική σπασμωδική δυσφωνία χαρακτηρίζεται από πνοώδη εξασθενημένη φωνή. Σπασμωδική δυσφωνία συνήθως εκδηλώνεται συχνά μετά από μια περίοδο στρες, έκθεση σε τοξικά ερεθίσματα ή μετά ίωση του ανώτερου αναπνευστικού. Θεωρείται ότι η διαταραχή αναπτύσσεται, όταν υπάρχει μια ανωμαλία των λαρυγγικών αντανακλαστικών. Στην περίπτωση της προσαγωγικής σπασμωδικής δυσφωνίας υπάρχει ανώμαλη ενεργοποίηση του αντανακλαστικού σύγκλισης της γλωττίδας. Τούτο οφείλεται είτε στην ανώμαλη δραστηριότητα των προσαγωγών νευρικών ώσεων από λαρυγγικούς υποδοχείς, είτε από ανώμαλη κεντρική επεξεργασία αυτής της δραστηριότητας. Και στις δυο περιπτώσεις το αποτέλεσμα είναι η ενεργοποίηση των εσωτερικών προσαγωγών μυών του λάρυγγα που οδηγούν σε σπασμωδικές εκρήξεις. Στην προσαγωγική σπασμωδική δυσφωνία, υπάρχει είτε εξασθένιση των προσαγωγών μυών ή υπερδιέγερση του απαγωγού μυός δηλαδή του οπισθίου κρικοαρυταινοειδούς μυός. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια ανώμαλη ενεργοποίηση του λαρυγγικού αναπνευστικού αντανακλαστικού. Σημειωτέον ότι κατά τη διάρκεια της εισπνοής ο οπίσθιος κρικοαρυταινοειδής μυς ενεργοποιείται ταυτόχρονα με το διάφραγμα. Σύμφωνα με τις τρέχουσας απόψεις δεν υπάρχει καλή μόνιμη θεραπεία της σπασμωδικής δυσφωνίας. Η έγκαιρη θεραπεία αυτής της διαταραχής περιλαμβάνει την εκτομή του παλίνδρομου νεύρου ή τη σύνθλιψη του. Οι επιπλοκές όμως αυτής της επέμβασης ήσαν συχνά απαράδεκτες και μετά από καιρό τα συμπτώματα επανεμφανίζονται. Τούτο οδήγησε στη χρήση του Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 15

16 BOTOX, το οποίο δουλεύει προκαλώντας μια παροδική απονεύρωση στη νευρομυϊκή σύναψη. Έτσι περιορίζεται η μυϊκή δραστηριότητα και υπάρχει βελτίωση των συμπτωμάτων. Οι σπασμοί συνήθως απουσιάζουν και η φωνή ακούγεται φυσιολογική όταν ο ασθενής γελάει, κλαίει ή φωνάζει. Απαγωγική Σπασμωδική Δυσφωνία (Abductor Spasmodic Dysphonia) H Απαγωγική Σπασμωδική Δυσφωνία χαρακτηρίζεται από σπασμούς που προκαλούν τις φωνητικές χορδές να ανοίγουν πολύ. Οι φωνητικές χορδές δεν μπορούν να δονούνται όταν έχουν ανοίξει πάρα πολύ. Η ανοικτή θέση επιτρέπει επίσης στον αέρα να διαφεύγει από τους πνεύμονες κατά τη διάρκεια της ομιλίας. Ως εκ τούτου, η φωνή ακούγεται συχνά αδύναμη και λαχανιασμένη. Όπως και στην περίπτωση της προσαγωγικής σπασμωδικής δυσφωνίας οι σπασμοί συνήθως απουσιάζουν και η φωνή ακούγεται φυσιολογική όταν ο ασθενής γελάει, κλαίει ή φωνάζει. Μικτή Σπασμωδική Δυσφωνία (Mixed spasmodic dysphonia) Η Μικτή Σπασμωδική Δυσφωνία χαρακτηρίζεται ως ένας συνδυασμός των δύο παραπάνω τύπων σπασμωδικής δυσφωνίας. Η εμφάνιση του συγκεκριμένου τύπου δυσφωνίας είναι αρκετά σπάνια. Αίτια Εμφάνισης Σπασμωδικής Δυσφωνίας Τα αιτία της σπασμωδικής δυσφωνίας παραμένουν άγνωστα. Επειδή η φωνή μπορεί να ακούγεται φυσιολογική ή σχεδόν φυσιολογική κατά καιρούς, η σπασμωδική δυσφωνία χαρακτηριζόταν ως ψυχογενής ασθένεια, ή προερχόταν από το μυαλό ενός ατόμου, και όχι από κάποια φυσική αιτία. Σε σπάνιες περιπτώσεις έχουν εμφανιστεί ψυχογενείς μορφές σπασμωδικής δυσφωνίας. Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι μυϊκοί σπασμοί προκαλούνται από ανωμαλίες του κεντρικού νευρικού συστήματος στον εγκέφαλο. Η Σπασμωδική δυσφωνία μπορεί να συνυπάρχει με άλλες μορφές δυστονίας που προκαλούν ακούσιες επαναλαμβανόμενες κινήσεις και κυκλοφορία των μυών, όπως στα μάτια, στο πρόσωπο, στο σώμα, στα χέρια, στα πόδια, κτλ.. Η Σπασμωδική δυσφωνία πιστεύεται ότι προκαλείται από τη μη φυσιολογική λειτουργία σε μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται βασικά γάγγλια. Τα βασικά γάγγλια αποτελούνται από διάφορα συμπλέγματα νευρικών κυττάρων βαθιά μέσα στον εγκέφαλο που βοηθούν στο συντονισμό των κινήσεων των μυών σε όλο το σώμα. Τα συμπτώματα της σπασμωδικής δυσφωνίας γενικά αναπτύσσονται σταδιακά. Παρά το γεγονός ότι δεν έχουν ταυτοποιηθεί οι παράγοντες κινδύνου της σπασμωδικής δυσφωνίας, τα συμπτώματα στη φωνή μπορεί να ξεκινήσουν μετά από μια λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, τραυματισμό του λάρυγγα, κατάχρηση της φωνής, ή άγχος. Διάγνωση της Σπασμωδικής Δυσφωνίας Η διάγνωση της σπασμωδικής δυσφωνίας είναι μερικές φορές δύσκολη, διότι τα άτομα με σπασμωδική δυσφωνία έχουν συχνά συμπτώματα παρόμοια με άλλες διαταραχές της φώνησης. Η διάγνωση της σπασμωδικής δυσφωνίας συνήθως γίνεται μετά από προσεκτική εξέταση από μια ομάδα γιατρών που αποτελείται από έναν ωτορινολαρυγγολόγο, έναν παθολόγο, και έναν νευρολόγο. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 1

17 Συχνότητα Εμφάνισης της Νόσου Σύμφωνα με την Εθνική Ένωση Σπασμωδικής Δυσφωνίας της Αμερικής (National Spasmodic Dysphonia Association), η διαταραχή εμφανίζεται σε περισσότερες γυναίκες απ ότι άνδρες (NSDA, 200). Η Σπασμωδική δυσφωνία επηρεάζει περίπου 1 στους Αμερικανούς με μέση ηλικία έναρξης μεταξύ 35-5 ετών. Έχει διαπιστωθεί μια μεγαλύτερη τάση στο να επηρεάζονται περισσότερο οι γυναίκες, με μία αναλογία που κυμαίνεται από 3:1 έως και :1. Βεβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό υπάρχει σε περίπου 12 τοις εκατό του πληθυσμού που έχει πληγεί. (Olvia Revelo et al., 2009), [1]. Διαταραχές της φώνησης στην περίπτωση σπασμωδικής δυσφωνίας Διαφορετικά είδη παθολογικών αιτιών μπορεί να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των φωνητικών χορδών, καθώς και τη μορφολογία τους. Αυτό έχει συνέπειες στην ακουστική, η οποία χρησιμοποιείται ως εργαλείο για την εκτίμηση του βαθμού σοβαρότητας της δυσφωνίας ή την αποτελεσματικότητα μιας θεραπείας που εφαρμόζεται. Μη φυσιολογικές δονήσεις (vibrations) των φωνητικών χορδών. Κατά την παρατήρηση διαδοχικών γλωττίδικών κύκλων, μπορεί κανείς να παρατηρήσει διαφορετικές διαμορφώσεις της δόνησης: Diplophony: λόγω μιας επαναλαμβανόμενης αλληλουχίας άνισων περιόδων, δύο διαφορετικές θεμελιώδεις συχνότητες ταυτόχρονα υφίσταται στην ομιλία, προκαλώντας την εμφάνιση δύο σειρών από αρμονικές στο φάσμα. Η αναλογία των θεμελιωδών συχνοτήτων είναι ένας ρητός αριθμός. Biphonation: Σε αντίθεση με τη Diplophony, η αναλογία των θεμελιωδών συχνοτήτων δεν είναι ένας ρητός αριθμός. Άρα η φωνή είναι κατά συνέπεια, απεριοδική. Irregular: Σε ορισμένες περιπτώσεις, η διάρκεια, το πλάτος, η μορφή των γλωττιδικών κύκλων τυχαία αλλάζει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αντίληψη της βραχνάδας. Τρέμουλο φωνής (Vocal tremor) To τρέμουλο της φωνής χαρακτηρίζεται από ρυθμικές κινήσεις του λάρυγγα, προκαλώντας ρυθμικές εναλλαγές της θεμελιωδους περιόδου και του πλάτους της ομιλίας [Imamura & Tsuji 200], [2]. Η συχνότητά είναι χαμηλή (1-15 Hz) και τα αίτιά είναι νευρολογικής και παθολογικής φύσεως. Σοβαρές περιπτώσεις τρόμου της φωνής μπορεί να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα, όπως αυτά που βρίσκονται στην περίπτωση της σπασμωδικής δυσφωνίας. Ταραγμένος θόρυβος (Turbulent noise) Στην περίπτωση μη ολοκληρωμένου κλεισίματος των φωνητικών χορδών, ο αέρας που προέρχεται από τους πνεύμονες περνά μέσα από τη γλωττίδα και γίνεται τυρβώδης. Η ένταση αυτής της τυρβώδους ροής του αέρα μπορεί να αυξηθεί στην περίπτωση κάποιας παθολογίας, οδηγώντας σε ένα ηχητικό αποτέλεσμα που ακούγεται σαν ανάσα στη φωνή. Τέτοιου είδους φαινόμενο συχνά αναφέρεται σαν λαχανιασμένη φωνή. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 17

18 Μη ελεγχόμενη μετάβαση μεταξύ διαφόρων τύπων φώνησης. Διαφορετικοί τύποι φώνησης μπορούν να προσδιοριστούν [Henrich 2003], [3] μεταξύ των οποίων οι δυσφωνικοί ομιλητές μπορεί να παρουσιάζουν απότομες μεταβάσεις, όπως για παράδειγμα ψευδείς μεταλλάξεις. Αυτού του είδους η μετάβαση αναφέρεται μερικές φορές και ως διακλάδωση (bifurcation) [Tokuda et al. 200], []. Διατάραξη της Θεμελιώδους Συχνότητας και του Πλάτους Κατά τη διάρκεια παραγωγής μιας διαταραγμένης φωνής μπορεί να γίνει αντιληπτός θόρυβος. Μπορεί να χαρακτηριστεί σαν πρόσθετος θόρυβος (όπως στην περίπτωση του ψιθυρίσματος (breathiness)) ή σαν θόρυβος διαμόρφωσης (όπως στην περίπτωση της τραχύτητας (roughness)). Αυτός ο θόρυβος διαμόρφωσης συχνά ποσοτικοποιείται με τη μέτρηση του jitter και shimmer, με στόχο να αποτυπωθεί η ανωμαλία των δονήσεων των φωνητικών χορδών κατά τη διάρκεια της φώνησης. Θεραπεία της Σπασμωδικής Δυσφωνίας Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποια μόνιμη θεραπεία της σπασμωδικής δυσφωνίας, ως εκ τούτου η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει μόνο στη μείωση των συμπτωμάτων. Η πιο κοινή θεραπεία της σπασμωδικής δυσφωνίας είναι η έγχυση πολύ μικρών ποσοτήτων αλλαντικής τοξίνης (botulinum toxin) απ'ευθείας εντός των επηρεασθέντων μυς του λάρυγγα. H ουσία αλλαντική τοξίνη (botulinum toxin) παράγεται από το Clostridium botulinum, το ίδιο βακτήριο που εμφανίζεται σε ακατάλληλα κονσερβοποιημένα τρόφιμα και στο μέλι. Η τοξίνη αποδυναμώνει τους μυς εμποδίζοντας την ώθηση νεύρων στο μυ. Ενέσεις αλλαντικής τοξίνης (botulinum toxin) επιφέρουν γενικότερη βελτίωση της φωνής για μια περίοδο τριών έως τεσσάρων μηνών, μετά την οποία τα συμπτώματα στη φωνή επανέρχονται σταδιακά. Για τη διατήρηση μιας ποιοτικής φωνής είναι αναγκαίο να γίνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Οι αρχικές παρενέργειες, συμπεριλαμβανομένης της προσωρινής αδυναμίας, της λαχανιασμένης φωνής και περιστασιακές δυσκολίες στην κατάποση, συνήθως υποχωρούν μετά από μερικές ημέρες έως και μερικές εβδομάδες. Η αλλαντική τοξίνη (botulinum toxin) θα ανακουφίσει τα συμπτώματα στις περισσότερες περιπτώσεις της προσαγωγικής σπασμωδικής δυσφωνίας (adductor spasmodic dysphonia) και είναι χρήσιμο σε πολλές περιπτώσεις απαγωγικής σπασμωδικής δυσφωνίας (abductor spasmodic dysphonia). Μια άλλη μορφή θεραπείας που μπορεί να λειτουργήσει για να μειώσει τα συμπτώματα σε ήπιες περιπτώσεις, είναι η λογοθεραπεία. Επίσης ωφέλιμη μπορεί να αποδειχθεί και η παροχή ψυχολογικής υποστήριξης από ειδικούς. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η χρήση βοηθητικών συσκευών μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους με σπασμωδική δυσφωνία ώστε να επικοινωνούν πιο εύκολα. Για παράδειγμα, ορισμένες συσκευές μπορεί να βοηθήσουν στην ενίσχυση της φωνής ενός ατόμου. Ειδικό λογισμικό μπορεί να προστεθεί σε έναν υπολογιστή ή φορητή συσκευή, όπως ένα PDA ή κινητό τηλέφωνο για να μεταφράζει το κείμενο σε συνθετική ομιλία. Όταν τα περισσότερα συμβατικά μέτρα αποτυγχάνουν, η πραγματοποίηση χειρουργικής επέμβασης στο λάρυγγα μπορεί να προβεί ωφέλιμη. Μακροπρόθεσμα οφέλη και τα αποτελέσματα της διαδικασίας αυτής παραμένουν άγνωστα. Οι επιστήμονες εργάζονται στο να γίνουν κατανοητά τα αίτια της σπασμωδικής δυσφωνίας καθώς και ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται η διαταραχή. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 1

19 Κλινική αξιολόγηση Φωνής Όταν κάποιος αισθάνετε ότι αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα με τη φωνή του, θα πρέπει να υποβληθεί σε κλινική εκτίμηση, προκειμένου να διευκρινιστεί το μέγεθος και το είδος της διαταραχής. Η φώνηση είναι ένα πολυδιάστατο φαινόμενο, και διάφορετικες πτυχές θα πρέπει να εξεταστούν. Αξιολόγηση της Ακουστικής Σε αυτό το στάδιο, η δυσφωνία αξιολογείται αντιληπτικά. Για το σκοπό αυτό, ο κλινικός ιατρός εξετάζει διάφορες αντιληπτικές κλίμακες της φωνής. Οι πλέον χρησιμοποιούμενες κλίμακες στην πράξη είναι οι κλίμακες GRBAS του Hirano [Hirano 191], [5]: Βαθμός (G), (Grade): η συνολική ποιότητα της φωνής. Τραχύτητα (R), (Roughness): ακουστική εντύπωση των παρατυπιών των γλωττίδικων κύκλων και των διακυμάνσεων της θεμελιώδους συχνότητας. Ακούσιο ψιθύρισμα (Β), (Breathiness): ακουστική εντύπωση της διαρροής αέρα κατά τη διάρκεια της φώνησης. Εξασθένιση (Α), (Asthenia): φωνητική κόπωση (υποτονική φωνή). Ένταση (S), (Strain): Εξαναγκασμένη φωνή (υπερτονική φωνή). Η κάθε κλίμακα βαθμολογείται από 0 (κανονικό) έως 3 (σοβαρή). Αυτοαξιολόγηση Η αξιολόγηση αυτή γίνεται από τον ίδιο τον ασθενή. Πράγματι, οι διαταραχές της φωνής έχουν διαφορετικές επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή του ασθενούς ανάλογα με το επάγγελμα, την ηλικία, κτλ.. Ένα παράδειγμα αξιολόγησης είναι ο Δείκτης Voice Handicap Index (VHI) [Jacobson et al. 1997],[] και [Helidoni et al. 2010], [19] η οποία αποτελείται από 30 ερωτήσεις για τον ασθενή, με βαθμολόγηση: 0 (ποτέ), 1 (σχεδόν ποτέ), 2 (μερικές φορές), 3 (σχεδόν πάντα) και (πάντα). Αεροδυναμικές μετρήσεις Οι μετρήσεις αυτές αποτελούν μια ποσοτική εκτίμηση της φωνητικής συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια της φώνησης. Τέτοιου είδους μετρήσεις εκτελούνται άμεσα από τον κλινικό ιατρό: -Μέγιστος χρόνος φώνησης (Maximum Phonation Time): διάρκεια κατά την οποία ο ασθενής είναι σε θέση να διατηρήσει ένα φωνήεν μετά από μια μέγιστη εισπνοή. Βιβλιογραφια την ελληνικη μελετη -Πηλίκο της φώνησης (Quotient of Phonation): η αναλογία ανάμεσα στη ζωτική χωρητικότητα (μέγιστη ποσότητα αέρα που μπορεί να εισπνεύσει) και στο μέγιστο χρόνος φώνησης. -Φωνητικός Όγκος (Phonatory Volume): ο όγκος του αέρα που πραγματικά εκπνέεται κατά το μέτρο του μέγιστου χρόνου φώνησης -Μέση ταχύτητα ροής ( Flow Rate): αναλογία μεταξύ του φωνητικού όγκου και του μέγιστου χρόνου φώνησης. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 19

20 -Υπογλωτιδική Πίεση: εκτιμάται με μέτρηση της πίεσης στο εσωτερικό του στόματος κατά τη διάρκεια της παραγωγής μιας συγκεκριμένης συλλαβής. Ακουστικές Μετρήσεις Συμπληρωματικά ως προς τις υποκειμενικές και αεροδυναμικές αξιολογήσεις, ακουστικά χαρακτηριστικά υπολογίζονται ώστε να επιχειρήθει να ποσοτικοποιηθεί η διαταραχή της φωνής. Με τη χρήση ειδικών λογισμικών όπως το εργαλέιο PRAAT. Για παράδειγμα στοιχεία μπορούν να προκύψουν από την ανάλυση ενός δείγματος παρατεταμένης φώνησης του φωνήεντος /α/. Τα χαρακτηριστικά που αναλύονται κυρίως είναι τα εξής: Θεμελιώδης συχνότητα (F 0 ), καθώς τις ταχείες διακυμάνσεις της θεμελιώδους συχνότητας κατά μήκος του χρόνου (jitter). Ακραίες διακυμάνσεις του πλάτους των γλωττιδικών (shimmer). Signal to noise ratio (SNR): Αναλογία μεταξύ της ενέργειας της αρμονικού και μη αρμονικού μέρους του σήματος, ώστε να αντικατοπτρίζεται η παρουσία θορύβου κατά τη διάρκεια της φώνησης. Συμπληρωματικά με αυτά τα χαρακτηριστικά, οι κλινικοί γιατροί μετρούν την ελάχιστη και μέγιστη ένταση της φώνησης για συχνότητες που κατανέμονται κατά μήκος όλου του φάσματος της θεμελιώδους συχνότητας. Τα παραπάνω χρησιμοποιούνται από τους κλινικούς ιατρούς ώστε να είναι σε θέση να σχηματίσουν μια εικόνα για τη συνολική ικανότητα φώνησης του ασθενούς. Οπτική Εκτίμηση Διαφορές μπορεί να προκύψουν ανάμεσα στο τι αντιλαμβάνεται ακουστικά ο κλινικός ιατρός και στην οπτική απεικόνιση της κίνησης των φωνητικών χορδών. Έχουν αναπτυχθεί μέθοδοι για την απεικόνιση της συμπεριφοράς των φωνητικών χορδών κατα τη διάρκεια της φώνησης. Μια τέτοια μέθοδος είναι η στροβοσκόπηση και γίνεται με τα συνήθη ενδοσκόπια του λάρυγγα, αλλά αντί για την απλή πηγή φωτισμού, χρησιμοποιείται ειδική πηγή που δεν παράγει συνεχές φως, αλλά λάμψεις συντονισμένες με τη φωνή του ασθενούς. Με τη σωστή ρύθμιση της πηγής, οι φωνητικές χορδές φαίνονται σαν να κινούνται σε αργή κίνηση. Έτσι, είναι δυνατό να αποκαλυφθεί κρυμένη παθολογία και να μελετηθούν λειτουργικά προβλήματα, τα οποία το ανθρώπινο μάτι δεν μπορεί να δει στη συνεχή γρήγορη κίνηση των χορδών.η στροβοσκόπηση μπορεί να βιντεοσκοπηθεί, και μεταξύ των άλλων είναι εξαιρετικά χρήσιμη για την παρακολούθηση της προόδου της θεραπείας παθήσεων του λάρυγγα. Επίσης μια πιο προηγμένη μέθοδος που χρησιμοποείται τα τελευταία χρόνια είναι η λεγόμενη βιντεο-στροβοσκόπηση, μια μέθοδος με μεγάλη διαγνωστική αξία στη μελέτη της παθολογίας του λάρυγγα. Βιντεο-στροβοσκόπηση χαρακτηρίζεται η διαγνωστική ωτορινολαρυγγολογική κλινική εξέταση, που συνδυάζει τη βιντεοενδοσκόπηση του λάρυγγα και τη στροβοσκόπηση. Αποτελεί εξέταση για τη διάγνωση και την καταγραφή της παθολογίας του λάρυγγα. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 20

21 Κατά τη βιντεο-στροβολαρυγγοσκόπηση, η ταύτιση της συχνότητας εκπομπής της στροβοσκοπικής πηγής φωτός με αυτήν των γνησίων φωνητικών χορδών κατά τη φώνηση έχει σαν αποτέλεσμα την καταγραφή τους σε ακινησία. Ο «μερικός» συγχρονισμός δίνει τη δυνατότητα καταγραφής της κινητικότητας των φωνητικών χορδών σε αργή κίνηση. Ο κλινικός ιατρός, μέσω της βιντεο-στροβοσκόπησης, μπορεί να αξιολογήσει τη συμμετρική κινητικότητα και τα βλεννογονικά κύματα των φωνητικών χορδών, το συγχρονισμό τους, τη σύγκλιση και το εύρος της γλωττίδας κατά τη φώνηση. Η βιντεο-στροβοσκόπηση είναι κατάλληλη, επίσης, για τη λεπτομερή αξιολόγηση «χασμάτων» ή ατελούς σύγκλισης της γλωττίδας. Έτσι, δίδεται η δυνατότητα διάγνωσης μεταξύ λειτουργικών προβλημάτων φώνησης και προβλημάτων φώνησης που προκαλούνται από λεπτές δομικές ανωμαλίες των γνησίων φωνητικών χορδών. [Printza A 20], [21], [Printza A et al. 2012], [22] και Ε. ΚΟΥΤΗΣ, Δ. ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Ωτορινολαρυγγολογία - Χειρουργική Κεφαλής & Τραχήλου: τεύχος 2, σελίδες 30-31, Aπρίλιος Μάιος - Ιούνιος 2007],[1]. Electroglottography (Ηλεκτρική Καταγραφή της Γλωττιδικής συμπεριφοράς) Η Electroglottography (EGG) [Henrich 2003], [3] είναι ένα άλλο έμμεσο εργαλείο που χρησιμοποιείται για την εξέταση της συμπεριφοράς των φωνητικών χορδών. Το σύστημα χρησιμοποιεί μια γεννήτρια υψηλής συχνότητας ρεύματος (= 1 Mhz), δύο ηλεκτρόδια που τοποθετούνται επί του λαιμού του ασθενούς στο επίπεδο του θυρεοειδούς χόνδρου και ένα κύκλωμα για την αποδιαμόρφωση συχνότητας. Αυτή η συσκευή μετρά την τάση μεταξύ των ηλεκτροδίων, που σχετίζεται άμεσα με την αντίσταση στη διέλευση του ρεύματος μέσω της γλωττίδας όσο η ένταση ρεύματος διατηρείται σταθερή. Αυτή η αντίσταση είναι υψηλότερη όταν οι φωνητικές χορδές είναι ανοιχτές και χαμηλότερη όταν είναι κλειστές. Εικόνα : Electroglottography(EGG). Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 21

22 Αξιολόγηση παθήσεων της φώνησης Ο εντοπισμός παθολογιών της φώνησης με τη χρήση πληροφοριών από φωνητικά σήματα έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον για το διαχωρισμό των φυσιολογικών από των παθολογικών φωνών, όπως επίσης και για την διάκριση μεταξύ διαφορετικών παθολογιών της φώνησης. Παρακάτω παρατίθενται τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα χαρακτηριστικά για την αξιολόγηση παθολογικών καταστάσεων της φώνησης. Θεμελιώδης συχνότητα (F 0 ) Η Θεμελιώδης συχνότητα είναι σαφώς το πιό προφανές χαρακτηριστικό για την έρευνα σχετικά με τις παθολογικές καταστάσεις της φώνησης, κυρίως επειδή θεωρείται ότι αντικατοπτρίζει τη συνεισφορά της συμπεριφοράς των φωνητικών χορδών στο σήμα ομιλίας. Η Θεμελιώδης συχνότητα (F 0 ) είναι η βασική παράμετρος μέτρησης που χρησιμοποιείται στον υπολογισμό αρκετών χαρακτηριστικών εκτίμησης στη φωνητική παθολογία, όπως αυτή του (jitter) και του Signal to noise ratio (SNR). και r Το ξεχωρίζει για τις μικρές ταχείες διακυμάνσεις της θεμελιώδους συχνότητας κατά μήκος του χρόνου. Τα αίτιά δεν είναι επακριβώς γνωστά και μπορεί να αυξηθεί λόγω της παρουσίας μιας παθολογίας. Η ίδια ιδέα ισχύει και στην περίπτωση του shimmer, με τη διαφορά ότι ξεχωρίζει για τις διακυμάνσεις του πλάτους των γλωττιδικών κύκλων. Επιπλέον, θεωρείται ότι το shimmer προκύπτει επίσης από το μετασχηματισμό του jitter εξαιτίας του φιλτραρίσματος της φωνητικής οδού. Στην επιστήμη της φωνητικής τα jitter και shimmer χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τις βαρχυπρόθεσμες από κύκλο σε κύκλο διακυμάνσεις της θεμελιώδους συχνότητας και πλατους, αντίστοιχα όπως απεικονίζεται στην εικόνα παρακάτω. Εικόνα 5: και r. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 22

23 Σε ένα πλαίσιο σύνθεσης σήματος, το jitter και το shimmer δίνεται ως ποσοστό που αντιπροσωπεύει τη μέγιστη απόκλιση από μια ονομαστική συχνότητα ή την ένταση. Σε πραγματικά σήματα ομιλίας αυτό δεν είναι τόσο εύκολο, δεδομένου ότι δεν υπάρχει σαφής ονομαστική συχνότητα ή πλάτος. Εκτίμηση του jitter και shimmer Το jitter και shimmer μπορούν να εκτιμηθούν από τις μέσες χρονικές τιμές των τοπικών αποκλίσεων της εκτιμώμενης θεμελιώδους περιόδου και πλάτους [Pinto & Titze 1990], [7]. Αυτές οι μετρήσεις χρησιμοποιούνται στην αξιολόγηση της παθολογίας της φώνησης. Παρακάτω αναφέρονται οι βασικότερες παράμετροι μέτρησης για την αξιολόγηση του βαθμού και του είδους της παθολογίας της φώνησης. Απόλυτο :, όπου το T n αντιπροσωπεύει την εκτιμώμενη θεμελιώδη περίοδο που σχετίζεται με τον nth (νιοστό) γλωττιδικό κύκλο και το Ν αντιστοιχεί στο συνολικό αριθμό των γλωττιδικών κύκλων της φώνησης. :, όπου το Τ αντιπροσωπεύει το σύνολο της εκτίμησης της αλληλουχίας των θεμελιωδών περιόδων [T1; T2; :::TN]. Pitch Perturbation Quotient: Υπολογίζεται από τον παρακάτω τύπο: Smoothed Pitch Perturbation Quotient: Υπολογίζεται από τον παρακάτω τύπο: Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 23

24 Absolute r:, όπου το A n αντιστοιχεί στο πλάτος που σχετίζεται με το νιοστό γλωττιδικό κύκλο. r:, όπου το Α αντιπροσωπεύει το σύνολο της αλληλουχίας των πλατών. Amplitude Perturbation Quotient: Smoothed Amplitude Perturbation Quotient: Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 2

25 Όπως μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητό τα χαρακτηριστικά αυτά βασίζονται έντονα στην εκτίμηση της θεμελιώδους περιόδου. Ωστόσο, σφάλματα σε αυτήν την εκτίμηση μπορεί να προκύψουν με την παρουσία κάποιου είδους παθολογίας, επηρεάζοντας την εκτίμηση του jitter. Επίσης ο υπολογισμός των μέτρων διαταραχής βασίζεται στη θέση των γλωττιδικών κύκλων αφού τα μέτρα αυτά υπολογίζονται περίοδο προς περίοδο. Εάν αυτή η θέση βασίζεται στην εκτίμηση της θεμελιώδους περιόδου, ένα λάθος σε αυτό το τελευταίο μέτρο μπορεί να επηρεάσει τη θέση των κύκλων. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 25

26 Βιβλιογραφική Ανασκόπηση Η φωνητική συμπεριφορά ασθενών με σπασμωδική δυσφωνία προσαγωγικού τύπου απασχόλησε στο παρελθόν τους επιστήμονες. Οι κυριότερες ερευνητικές εργασίες που μελετήθηκαν από τη βιβλιογραφία και παραγματεύονται αντίστοιχα το θέμα της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι οι εξής: 1. Acoustic Changes in Spasmodic Dysphonia After Botulinum Toxin Injection, (Petra Zwirner, Thomas Murry, JIMichael Swenson, and Gayle E. Woodson), []. 2. Variations in Adductor Spasmodic Dysphonia: Acoustic Evidence, (Christine M. Sapienza, Thomas Murry, and W. S. Brown, Jr.), [9] και 3. Adductor Spasmodic Dysphonia and Muscular Tension Dysphonia: Acoustic Analysis of Sustained Phonation and Reading, (Christine M. Sapienza, Suzanne Walton, and Thomas Murry), [10]. Πιο συγκεκριμένα στην πρώτη ερευνητική εργασία Acoustic Changes in Spasmodic Dysphonia After Botulinum Toxin Injection, [] η Petra Zwirner και οι συνεργάτες της εξέτασαν 19 ασθενείς με διεγνωσμένη ADSD και 11 μη πάσχοντες. Στην έρευνα συμμετείχαν 15 γυναίκες με ηλικίες μεταξύ 3 εώς 7 ετών (μέσος όρος 5, έτη) και άνδρες με ADSD με ηλικίες μεταξύ 37 και 0 ετών (μέσος όρος 3 έτη). και μέσο όρο έναρξης της πάθησης τα 5,95 χρόνια. Επίσης συμμετείχαν 7 γυναίκες με ηλικίες μεταξύ 39 εώς 3 ετών (μέσος όρος 51,7 έτη) και άνδρες με ηλικίες από 32 έως ετών (μέσος όρος 2,5 έτη), υγιείς, μη καπνίζοντες και χωρίς κάποιο ιστορικό φωνητικής πάθησης. Ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες στην έρευνα να γίνει φωνητική καταγραφή παρατεταμένης φώνησης του φωνήεντος (/a/). Φωνητικές καταγραφές έγιναν στους πάσχοντες με ADSD πρίν και 1 εβδομάδα μετά τη θεραπεία με έγχυση BOTOX και 2 καταγραφές σε ένα διάστημα 2 εβδομάδων για την ομάδα ελέγχου των 11 μη πασχόντων. Τα δείγματα φωνής καταγράφηκαν σε μια συσκευή εγγραφής υψηλής ποιότητας (Nakamichi CR5A). Το μικρόφωνο (Sony ICM50) ήταν τοποθετημένο σε ένα ρυθμιζόμενο ύψος στο κεφάλι, το οποίο διατηρείται σε σταθερή απόσταση από τα χείλη. Ο κάθε συμμετέχων κλήθηκε να πάρει μία βαθιά ανάσα και να διατηρήσει το φωνήεν /a/ σταθερά σε μια άνετη ένταση και τονικό ύψος για όσο το δυνατόν περισσότερο. Οι ακουστικές κυματομορφές παρουσιάστηκαν με τη βοήθεια του λογισμικού CSpeech 2.1. Ψηφιοποιημένα δείγματα από πέντε διαφορετικές ακουστικές παραμέτρους του κάθε συμμετέχοντα αναλύθηκαν. Οι παράμετροι που αναλύθηκαν ήταν οι εξής: - Θεμελιώδης συχνότητα (F 0 ) - Τυπική απόκλιση θεμελιώδους συχνότητας (SD F 0 ) - - r, και - Αναλογία σήματος προς θόρυβο (Signal to-noise ratio (SNR)) SNR είναι ο λόγος της ενέργειας του σήματος προς τις συνιστώσες θορύβου που περιέχονται στο ακουστικό φάσμα. Δύο πρόσθετες μετρήσεις ελήφθησαν: ο μέγιστος χρόνος φώνησης (maximum phonation time (MPT)), [Πρίντζα κ.ά. 2003], [20] που ορίζεται ως ο χρόνος από την έναρξη της φώνησης έως το τέλος της παρατεταμένης φώνησης του φωνήεντος και ο αριθμός των διακοπών της φώνησης. Ως διακοπή φώνησης ορίστηκε η διακοπή του σήματος φώνησης για διάστημα μεγαλύτερο από 2 κύκλους διαιρούμενο με τη θεμελιώδη συχνότητα. Ο συνολικός Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 2

27 αριθμός των διακοπών φώνησης διαιρούμενος με το μέγιστο χρόνο φώνησης (MPT) ορίζεται ως συντελεστής φωνητικής διακοπής (VBF). Η κάθε μία από τις μεταβλητές μετρήθηκαν από το μεγαλύτερο δείγμα παρατεταμένης φώνησης του /a/ του κάθε συμμετέχοντα. Στον παρακάτω πίνακα παρατίθενται τα αποτελέσματα της φωνητικής ανάλυσης των συμμετεχόντων στην έρευνα. Παράμετρος ADSD Συμμετέχοντες Υγιείς Συμμετέχοντες Πρίν τη θεραπεία Μετά τη θεραπεία 1 η Καταγραφή 2 η Καταγραφή F o 1 (3) 172 (55) 1 (3) 11 (5) SDF o 12,1 (5,9) 5,7 (,1) 2,0 (1,2) 2,1 (1,2) 2,35-22,2 1,55-1, 0,35-, 0,5-, (ms) 0,2 (0,21) 0,22 (0,3) 0,02 (0,01) 0,035 (0,02) 0,03-0, 0,03-1, 0,01-0,05 0,01-0,0 r() 1, (13,1) 12,2 (12,9) 2, (0,9) 2,5 (0,) 2,7-5,05 2,-3 1,35-3,97 1,2-,05 SNR(dB) 12, (,9) 13, (,9) 21,2 (2,9) 20,9 (2,0) 5,1-21,5,01-21, 17,5-2,2 1,3-23, Πίνακας 1: Συνοπτικά αποτελέσματα έρευνας. (Μέση τιμή (τυπική απόκλιση) και εύρος τιμών). Πιό αναλυτικά ακολουθεί σχολιασμός των παραπάνω ακουστικών ευρημάτων σχετικά μετην κάθε ακουστική παράμετρο που υπολογίστηκε. - Θεμελιώδης συχνότητα (F 0 ) Οι μέσες τιμές (σε Hz) της θεμελιώδους συχνότητας (+- SD) ήταν παρόμοιες και για τις δύο ομάδες συμμετεχόντων στην έρευνα. Για τους συμμετέχοντες με ADSD οι μέσες τιμές ήταν 1 (+- 3) Hz πριν την έγχυση Botox και 172 (+- 55) Hz μετά τη θεραπεία. Για το γκρουπ των μη πασχόντων οι τιμές ήταν 1 (+- 3) Hz και 11 (+- 5) Hz για τις 2 φωνητικές καταγραφές που έγιναν ανά συμμετέχοντα. - Τυπική απόκλιση θεμελιώδους συχνότητας (SD F 0 ) Υψηλότερες τιμές τυπικής απόκλισης της θεμελιώδους συχνότητας (σε Hz) (+- SD) βρέθηκαν στην ομάδα των συμμετεχόντων με ADSD 12.1 (+- 5.9) Hz πριν την έγχυση και 5.7 (+-. l) Hz μετά την έγχυση BOTOX. Το γκρουπ των μη πασχόντων έδωσε μία μέση τιμή 2.0 (+- 1.2) Hz και 2.1 (+- 1.2) Hz αντίστοιχα. Είναι εύκολα αντιληπτό, ότι οι πάσχοντες με ADSD παρουσίασαν αισθητή μείωση της τυπικής απόκλισης της θεμελιώδους συχνότητας μετά τη θεραπεία. Επίσης το γκρουπ των μη πασχόντων παρουσίασε πολύ χαμηλότερες τιμές SD F 0 συγκριτικά με τους πάσχοντες με ADSD και οι τιμές και για τις δύο καταγραφές ήταν σχεδόν ίδιες. - Υψηλότερες τιμές (σε ms) παρατηρήθηκαν στο γκρουπ των ADSD με μέση τιμή(+- SD) στο 0,2(+-0,21) πριν τη θεραπεία και 0,22(+-0,3) μετά τη τη θεραπεία. Το γκρουπ των μη πασχόντων παρουσίασε μέσες τιμές της τάξεως 0.02 (+-0.01) για την 1 η καταγραφή και (+-0.02) στη 2 η καταγραφή δύο εβδομάδες αργότερα. - r Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 27

28 Όπως και προηγουμένως, υψηλότερες τιμές για το shimmer () παρατηρήθηκαν στο γκρουπ των ADSD με μέση τιμή(+- SD) στο 1. (+-13.1) για πριν τη θεραπεία και 12.2 (+-12.9) μετά την έγχυση Botox. Σε αντίθεση το γκρούπ των μη πασχόντων παρουσίασε αρκετά χαμηλότερες τιμές 2. (+-0.9) και 2.5 (+-0.) για τις δύο φωνητικές καταγραφές αντίστοιχα. - Αναλογία σήματος προς θόρυβο (Signal to-noise ratio (SNR)) Για τους συμμετέχοντες με ADSD οι μέσες τιμές του SNR σε (db) κυμάνθηκαν από 12. (+-.9) db για πριν την έγχυση Botox και 13. (+-.9) db για μετά τη θεραπεία. Το γκρούπ των μη πασχόντων παρουσίασε υψηλότερες τιμές 21.2 (+-2.9) db and 20.9 (+-2.05) db για τις δύο καταγραφές αντίστοιχα. Σχετικά με το γκρουπ των ADSD δεν παρατηρήθηκε σημαντική διαφοροποιήση για πρίν και μετά τη θεραπεία με Botox. - Μέγιστος χρόνος φώνησης (MPT) Σχετικά με το μέγιστο χρόνο φώνησης για τους συμμετέχοντες με ADSD οι μέσες τιμές σε second κυμάνθηκαν από 1.9 (+-7.) sec για πρίν την έγχυση και σε 11. (+.) sec μετά. Για τους μη πάσχοντες οι αντίστοιχες τιμές ήταν 17.7 (+-7.1) και 1.7 (+-.3) για τις δύο φωνητικές καταγραφές. Επίσης θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι πάσχοντες με ADSD παρουσίασαν υψηλότερες τιμές MPT και οι υπόλοιποι 11 παρουσίασαν χαμηλότερες τιμές MPT μετά τη θεραπεία. Το αποτέλεσμα αυτό μπορεί να δικαιολογηθεί από την παραλυτική κατάσταση των φωνητικών χορδών μετά την έγχυση Botox, η οποία μπορεί να προκαλέσει υψηλότερο ρυθμό (airflow rate) διαφυγής του αέρα κατά τη διάρκεια της φώνησης. - Συντελεστής φωνητικής διακοπής (VBF) Όπως ήταν αναμενόμενο οι μή πάσχοντες δεν παρουσίασαν διακοπές στη φώνηση και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο αντίστοιχος συντελεστής φωνητικής διακοπής να ισούται με μηδέν. Συγκεκριμένα για το γκρούπ των πασχόντων με ADSD η μέση τιμή του συντελεστή φωνητικής διακοπής (VBF) ήταν 1.1 (+-0.2) πριν την έγχυση Botox και 0.17 (+-0.09) μετά τη θεραπεία. Από τις επτά παραμέτρους που μελετήθηκαν, βρέθηκε πως οι ασθενείς με ADSD παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές συγκριτικά με τους μή πάσχοντες για τις εξής πέντε παραμέτρους: 1. Οι πάσχοντες με ADSD παρουσίασαν υψηλότερες μέσες τιμές τυπικής απόκλισης της θεμελιώδους συχνότητας SDF Σημαντικά υψηλότερες μέσες τιμές για το jitter 3. Επίσης σημαντικά υψηλότερες μέσες τιμές του shimmer. Παρουσίασαν σημαντικά χαμηλότερες τιμές αναλογίας σήματος προς θόρυβο(snr) και τέλος 5. Παρουσίασαν σημαντικά υψηλότερες τιμές του συντελεστή φωνητικής διακοπής (VBF). Σχετικά με το μέγιστο χρόνο φώνησης (MPT), οι πάσχοντες με ADSD παρουσίασαν ελαφρώς μικρότερες τιμές συγκριτικά με τους μή πάσχοντες. Δεν παρατηρήθηκε σημαντική διαφορά της θεμελιώδους συχνότητας (F 0 ) ανάμεσα στα δύο γκρούπ των συμμετεχόντων στην έρευνα. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 2

29 Οι πάσχοντες με ADSD παρουσίασαν σημαντικές διαφορές πρίν και μετά τη θεραπεία για τις εξής δύο ακουστικές παραμέτρους: Οι τιμές της τυπικής απόκλισης της θεμελιώδους συχνότητας SDF 0 εμφανίστηκαν συγκριτικά μειωμένες μετά την έγχυση Botox όπως επίσης εμφανίστηκε και σημαντική μείωση του συντελεστή φωνητικής διακοπής (VBF) μετά τη θεραπεία. Ο συντελεστής φωνητικής διακοπής (VBF) μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μία ακουστική παράμετρος για την κατάταξη του βαθμού σοβαρότητας της πάθησης. Επίσης η ευαίσθητη παράμετρος SDF 0 μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αξιολόγηση της φωνητικής σταθερότητας, όπως επίσης και της σοβαρότητας της ADSD. Η ποσοτικοποίηση της σπασμωδικής δυσφωνίας βασιζόμενη σε αυτές τις παραμέτρους μπορεί να φανεί χρήσιμη στο μέλλον για την αξιολόγηση και τη διάκριση των αλλαγών μετά από κάποια θεραπευτική παρέμβαση. Αναφορικά με τη δεύτερη ερευνητική εργασία που μελετήθηκε, Variations in Adductor Spasmodic Dysphonia: Acoustic Evidence,[9] η Sapienza και οι συνεργάτες της εξέτασαν 1 ασθενείς με διεγνωσμένη ADSD και 1 μη πάσχοντες. Πιό συγκεκριμένα στην έρευνα συμμετείχαν 1 γυναίκες με διεγνωσμένη ADSD με ηλικίες μεταξύ 3 εώς 2 ετών και μέσο όρο έναρξης της πάθησης τα 9 χρόνια και 1 γυναίκες με παρόμοιες ηλικίες και χωρίς κάποιο ιστορικό πάθησης.οι συμμετέχοντες στην έρευνα τους ζητήθηκε να γίνει φωνητική καταγραφή παρατεταμένης φώνησης φωνηέντων και συνεχούς ανάγνωσης κειμένου. Οι φωνητικές καταγραφές έγιναν σε έναν ηχητικά μονωμένο χώρο. Οι καταγραφές έγιναν 15 λεπτά πριν την έγχυση Botox στους πάσχοντες συμμετέχοντες. Συνολικά καταγράφηκαν 2 φωνητικά δείγματα συνεχούς φώνησης (3 καταγραφές συνεχούς φώνησης για κάθε έναν από τους 1 πάσχοντες). Οι ακουστικές κυματομορφές παρουσιάστηκαν με τη βοήθεια του λογισμικού CSpeech.0. Οι παρακάτω ακουστικές μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν: Διάρκεια φώνησης (Vowel duration) σε seconds. Η διάρκεια φώνησης του φωνήεντος ορίστηκε ως η διάρκεια σε δευτερόλεπτα (sec) της φωνητικής καταγραφής από την έναρξη της φώνησης του φωνήεντος έως το τέλος. Αριθμός διακοπών της φώνησης (phonatory ). Ο αριθμός των διακοπών της φώνησης προσδιορίστηκε οπτικά και αντιληπτικά από τις κυματομορφές της κάθε επιμέρους ακουστικής καταγραφής. Διάρκεια του φαινομένου της διακοπής της φώνησης (Duration of phonatory break) Η διάρκεια του φαινομένου της διακοπής της φώνησης (phonatory break) ορίστηκε σε msec με την τοποθέτηση κατακόρυφων γραμμών στην έναρξη και στο τέλος της διακοπής. Θέση διακοπής της φώνησης (phonatory break)(ποια χρονική στιγμή) Η θέση της κάθε διακοπής της φώνησης υπολογίστηκε για το κάθε δείγμα φώνησης φωνήεντος σε δευτερόλεπτα (sec) σε σχέση με την έναρξη φώνησης του φωνήεντος. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 29

30 Μέσο ποσοστό διακοπών της φώνησης. Το ποσοστό των διακοπών της φώνησης που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της φώνησης του κάθε φωνήεντος υπολογίστηκε από τη διαίρεση του αθροίσματος της διάρκειας των διακοπών της φώνησης (Τ) του κάθε δείγματος προς τη συνολική διάρκεια της φώνησης του φωνήεντος. Αριθμός μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας, (F 0 shifts) Ως μετατόπιση συχνότητας ορίζεται η μεταβολή της τάξεως των 50 Hz ή και περισσότερο της θεμελιώδους συχνότητας σε χρονικό διάστημα των 50 ms. Διακρίνονται 2 τύποι μετατοπίσεων, ο ένας αφορά μετατοπίσεις που κυμαίνονται μεταξύ 50 και 100 Hz και ο άλλος τύπος αφορά μετατοπίσεις μεγαλύτερες των 100 Hz. Θέση των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας Η θέση της κάθε μετατόπισης θεμελιώδους συχνότητας υπολογίστηκε για το κάθε δείγμα φώνησης φωνήεντος σε δευτερόλεπτα (sec) σε σχέση με την έναρξη φώνησης του φωνήεντος. Αριθμός διαστημάτων απεριοδικότητας (Number of aperiodic segments) Ο αριθμός των διαστημάτων απεριοδικότητας που προέκυψαν για την κάθε καταγραφή συνεχούς φώνησης φωνήεντος και της κάθε λέξεως ταυτοποιήθηκαν οπτικά από την κάθε ακουστική κυματομορφή. Ως διάστημα απεριοδικότητας ορίστηκε το διάστημα που αποτελείται από μη επαναληπτικούς κύκλους (Εικόνα - C). Τα διαστήματα απεριοδικότητας χωρίζονται σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες σε αυτά που διαρκούν από 0 έως 9 ms, σε αυτά που διαρκούν από 50 έως και 100 ms και τέλος σε αυτά που είναι μεγαλύτερα των 100 ms. Θέση των διαστημάτων απεριοδικότητας (Location of aperiodic segments) Η θέση του κάθε διαστήματος απεριοδικότητας υπολογίστηκε για το κάθε δείγμα φώνησης φωνήεντος σε δευτερόλεπτα (sec) σε σχέση με την έναρξη φώνησης του φωνήεντος. Ποσοστό των των διαστημάτων απεριοδικότητας (Percentage of aperiodic segments) Το ποσοστό των διαστημάτων απεριοδικότητας που προέκυψαν κατά τη διάρκεια παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος υπολογίστηκε από τη διαίρεση του αθροίσματος της διάρκειας των διαστημάτων απεριοδικότητας (T) του κάθε φωνητικού δείγματος προς τη διάρκεια φώνησης του φωνήεντος. Το γκρούπ των μη πάσχοντων δεν παρουσίασε καθόλου επεισόδια μετατόπισης της θεμελιώδους συχνότητας (F 0 shifts) και διακοπών της φώνησης (phonatory ). Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 30

31 Παρακάτω παρατίθενται λεπτομερώς τα αποτελέσματα της φωνητικής ανάλυσης των συμμετεχόντων με ADSD στη συγκεκριμένη έρευνα: Η συνολική διάρκεια της φώνησης του κάθε συμμετέχοντα με ADSD κυμάνθηκε μεταξύ 2. εώς 21.7 δευτερόλεπτα για καταγραφή συνεχούς φώνησης φωνήεντως. Συνολικά παρατηρήθηκαν 12 διακοπές της φώνησης (phonatory ) και στις 3 δοκιμασίες καταγραφής συνεχούς φώνησης για τους 1 συμμετέχοντες με ADSD. Ο μέσος αριθμός διακοπών της φώνησης ήταν Η πιο κοινή θέση όπου εντοπίζονται φαινόμενα διακοπής της φώνησης του ασθενούς είναι στο μέσον διάστημα της διάρκειας της φώνησης του. Το μέσο ποσοστό των διακοπών της φώνησης που προέκυψε για κάθε έναν από τους 1 συμμετέχοντες με ADSD κυμάνθηκε από 0 εώς 2. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι σε περισσότερους από το 50 των συμμετεχόντων, ο ι δ ι α κ ο π έ ς τ η ς φ ώ ν η σ η ς α π ο τ ε λ ο ύ ν λ ι γ ό τ ε ρ ο α π ό τ ο 1 της συνολικής διάρκειας φώνησης του φωνήεντος. Σχετικά με τις μετατοπίσεις της θεμελιώδους συχνότητας προέκυψαν τα εξής: Συνολικά εντοπίστηκαν 22 μετατοπίσεις της θεμελιώδους συχνότητας και για τις 3 καταγραφές των 1 συμμετεχόντων με ADSD. Για τον κάθε συμμετέχοντα ο αριθμός των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας κυμαίνονταν από 0 εώς και.ο μέσος όρος των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας ήταν 15,9. Πιο έντονα παρατηρήθηκαν μετετοπίσεις της συχνότητας προς τα πάνω. Το 59 των 22 μετατοπίσεων της συχνότητας κυμάνθηκαν ανάμεσα στα 50 με 100 Hz. Τ ο υ π ό λ ο ι π ο 1 τ ω ν μετατοπίσεων της συχνότητας ήταν μεγαλύτερες από 100 Hz. Σε 5 από τους 1 συμμετέχοντες με ADSD δεν παρατηρήθηκαν καθόλου μετατοπίσεις της θεμελιώδους συχνότητας. Η πιο κοινή θέση που εντοπίστηκαν μετατοπίσεις της θεμελιώδους συχνότητας ήταν στο μέσο του διαστήματος φώνησης. Πιο συγκεκριμένα το 7 των μετατοπίσεων εμφανίστηκαν στο μέσον, 10 εμφανίστηκαν στην αρχή της φώνησης του φωνήεντος και το υπόλοιπο 3 συνέβει στο τέλος του διαστήματος φώνησης. Αναφορικά με τα διαστήματα απεριοδικότητας παρουσιάστηκαν τα εξής: Συνολικά εντοπίστηκαν 332 διαστήματα απεριοδικότητας και για τις 3 καταγραφές των 1 συμμετεχόντων με ADSD. Από αυτά τα διαστήματα το είχαν διάρκεια μικρότερη από 50 msec, το 2 είχε διάρκεια μεταξύ msec και το υπόλοιπο 2 είχε διάρκεια μεγαλύτερη από 100 msec. Ο μέσος όρος των διαστημάτων απεριοδικότητας των 1 ασθενών ήταν στα 23,7 διαστήματα για τον κάθε έναν. Τρείς από τους 1 συμμετέχοντες με ADSD δεν παρουσίασαν διαστήματα απεριοδικότητας σε καμία από τις τρείς δοκιμές. Το 3 των δειγμάτων εμφάνισε διαστήματα απεριοδικότητας διάρκειας μεταξύ 0-9 msec, σ τ ο 31 η διάρκεια ήταν μεταξύ msec, και στο 2 εμφανίστηκαν διαστήματα σε διάρκεια μεγαλύτερα από 100 msec. Η πιο κοινή θέση που εντοπίστηκαν διαστήματα απεριοδικότητας ήταν στο μέσο του διαστήματος φώνησης. Το 77 των δειγμάτων των συμμετεχόντων με ADSD παρουσίασαν διαστήματα απεριοδικότητας στο μέσο του διαστήματος φώνησης, ένα ποσοστό 13 εμφάνισε διαστήματα απεριοδικότητας στην αρχή του διαστήματος φώνησης και τέλος ένα 10 τα παρουσίασε στο τέλος της φώνησης. Το μέσο ποσοστό διαστημάτων απεριοδικότητας που προέκυψε για τον κάθε συμμετέχοντα με ADSD κυμάνθηκε από 0 εώς Εν κατακλείδι, το φαινόμενο εμφάνισης διαστημάτων απεριοδικότητας ήταν το πιο κοινό ακουστικό φαινόμενο και αντίθετα το λιγότερο κοινό φαινόμενο Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 31

32 ήταν η εμφάνιση διακοπών της φώνησης (phonatory ) για τις καταγραφές συνεχούς φώνησης των συμμετεχόντων με ADSD. Η έρευνα κατέδειξε πως μετατοπίσεις της θεμελιώδους συχνότητας (F 0 shifts), διακοπές της φώνησης (phonatory ) και διαστήματα απεριοδικότητας (aperiodic segments) σπάνια εντοπίστηκαν στα φωνητικά δείγματα των μη πασχόντων, ενώ αντίθετα παρατηρήθηκαν αρκετά συχνά στους ασθενείς με διεγνωσμένη ADSD. Στη συγκεκριμένη έρευνα αναλύθηκαν μόνο τα δείγματα συνεχούς φώνησης των συμμετεχόντων. Τα ακουστικά φαινόμενα όπως η απεριοδικότητα, μετατοπίσεις της θεμελιώδους συχνότητας και διακοπές της φώνησης μπορούν να χαρακτηριστούν ως δείκτες για τον χαρακτηρισμό της πάθησης της σπασμωδικής δυσφωνίας προσαγωγικού τύπου (ADSD). Ενδιαφέρον εύρημα αυτής της έρευνας είναι πως στην πλειοψηφία των ακουστικών φαινομένων που παρατηρήθηκαν η θέση στο διάστημα φώνησης (χρονικά) προσδιορίζεται στο μέσον του διαστήματος. Αυτό είναι ένα εύρημα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον χαρακτηρισμό των ασθενών με ADSD σε σχέση με τους μη πάσχοντες. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 32

33 Εικόνα : Παραδείγματα (A): διακοπής φώνησης ( phonatory break) διάρκειας 1 ms, (B): μετατόπισης της θεμελιώδους συχνότητας από το 3 στα 11 Hz, και (C): ενός διαστήματος απεριοδικότητας. Σχετικά με την τρίτη ερευνητική εργασία που μελετήθηκε, Adductor Spasmodic Dysphonia and Muscular Tension Dysphonia: Acoustic Analysis of Sustained Phonation and Reading [10], η Sapienza και οι συνεργάτες της εξέτασαν 10 ασθενείς με διεγνωσμένη ADSD και 10 ασθενείς με διεγνωσμένη MTD (Muscular Tension Dysphonia).Πιό συγκεκριμένα, στην έρευνα συμμετείχαν 10 γυναίκες με διεγνωσμένη ADSD με ηλικίες μεταξύ 1 εώς 2 ετών, 5 γυναίκες με διεγνωσμένη MTD και 5 άντρες με MTD με ηλικίες μεταξύ 1 εώς 7 ετών. Οι φωνητικές καταγραφές έγιναν σε έναν ηχητικά μονωμένο χώρο. Στους συμμετέχοντες στην έρευνα ζητήθηκε να γίνει φωνητική καταγραφή παρατεταμένης φώνησης φωνηέντων και συνεχούς ανάγνωσης κειμένου. Συνολικά καταγράφηκαν 30 φωνητικά δείγματα φώνησης (3 καταγραφές συνεχούς φώνησης για κάθε έναν από τους 20 συμμετέχοντες και 15 λέξεις για κάθε έναν από τους 20 συμμετέχοντες από την ανάγνωση παραγράφου). Οι ακουστικές κυματομορφές παρουσιάστηκαν με τη βοήθεια του λογισμικού CSpeech.0. Στη συγκεκριμένη έρευνα αναλύθηκαν δείγματα συνεχούς φώνησης και συνεχούς ανάγνωσης κειμένου των συμμετεχόντων. Οι παρακάτω ακουστικές μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν: Διάρκεια φώνησης φωνήεντος (Vowel duration) σε seconds. Διάρκεια διαστήματος φώνησης (Voiced segment duration). Αριθμός διακοπών της φώνησης (phonatory ). Διάρκεια του φαινομένου της διακοπής της φώνησης (Duration of phonatory break). Ποσοστό διακοπών φώνησης κατά τη διάρκεια συνεχούς φώνησης φωνήεντος (Percentage of phonatory during vowel production). Ποσοστό διακοπών φώνησης κατά τη διάρκεια φώνησης λέξης (Percentage of phonatory during word production). Ποσοστό διακοπών φώνησης κατά τη διάρκεια φώνησης κειμένου (Percentage of phonatory during the reading). Διάρκεια της μετατόπισης της συχνότητας (Duration of frequency shift) Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 33

34 Ποσοστό μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας κατά τη διάρκεια φώνησης φωνήεντος.( Percentage of frequency shifts during vowel production) Ποσοστό μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας κατά τη διάρκεια φώνησης λέξεως. (Percentage of frequency shifts during word production) Ποσοστό μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας κατά τη διάρκεια ανάγνωσης κειμένου (Percentage of frequency shifts during the reading) Αριθμός διαστημάτων απεριοδικότητας (Number of aperiodic segments) Διάρκεια διαστήματος απεριοδικότητας (Duration of aperiodic segment) Ποσοστό διαστημάτων απεριοδικότητας κατά τη διάρκεια φώνησης φωνήεντος. (Percentage of aperiodic segments during vowel production) Ποσοστό διαστημάτων απεριοδικότητας κατά τη διάρκεια φώνησης λέξεως( Percentage of aperiodic segments during word production) Ποσοστό διαστημάτων απεριοδικότητας κατά τη διάρκεια ανάγνωσης κειμένου (Percentage of aperiodic segments during the reading) Στους παρακάτω πίνακες παρουσιάζονται συγκεντρωτικά όλα τα αποτελέσματα που προέκυψαν και για τα 2 γκρούπ συμμετεχόντων στην έρευνα. Πίνακας 2: Αποτελέσματα ασθενών ADSD για παρατεταμένη φώνηση του /a/. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 3

35 Πίνακας 3: Αποτελέσματα ασθενών MTD για παρατεταμένη φώνηση του /a/. Πίνακας : Αποτελέσματα ασθενών ADSD για την ανάγνωση κειμένου. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 35

36 Πίνακας 5: Αποτελέσματα ασθενών MTD για την ανάγνωση κειμένου. Πιο συγκεκριμένα παρακάτω παρατίθεται λεπτομερής σχολιασμός των αποτελεσμάτων. Διακοπές φώνησης (phonatory ) Φώνηση φωνήεντος (Vowel production) Η συνολική διάρκεια της παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος των συμμετεχόντων με ADSD κυμάνθηκε μεταξύ 3.0 εώς 19. δευτερόλεπτα (Πίνακας 2). Αντίστοιχα για τους συμμετέχοντες με MTD η διάρκεια της παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος κυμάνθηκε μεταξύ 2. εώς 21.7 δευτερόλεπτα (Πίνακας 3). Ο μέσος αριθμός των διακοπών της φώνησης που προέκυψε για τους συμμετέχοντες με ADSD ήταν 15. (Πίνακας 2). Οι συμμετέχοντες με MTD δεν παρουσίασαν αναγνωρίσιμα περιστατικά διακοπής της φώνησης κατά τη διάρκεια της παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος. Η μέση διάρκεια των διακοπών της φώνησης για τους συμμετέχοντες με ADSD ήταν στα 7.1 ms, μ ε δ ι α κ ύ μ αν σ η από 9.3 έως 11. ms (Πίνακας 2). Το μέσο ποσοστό των διακοπών της φώνησης που προέκυψε για τους συμμετέχοντες με ADSD κυμάνθηκε από 0.1 έως Ανάγνωση Κειμένου Η μέση διάρκεια του διαστήματος φώνησης (VSD) της κάθε λέξης για την ανάγνωση του κειμένου ήταν στα 33. ms για τους συμμετέχοντες με ADSD και στα 22.3 ms για τους συμμετέχοντες με MTD (Πίνακας και Πίνακας 5). Οι συμμετέχοντες με ADSD παρουσίασαν διακοπές της φώνησης κατά την ανάγνωση κειμένου. Οι διακοπές της φώνησης για τους συμμετέχοντες με ADSD κυμάνθηκε από 0 έως 2 διακοπές ανά συμμετέχοντα. Ο μέσος αριθμός των διακοπών φώνησης για όλους τους ασθενείς με ADSD ήταν λιγότερο από 1(Πίνακας ). Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 3

37 Αντ ίθετα οι συμμετέχοντες με MTD δεν παρουσίασαν καθόλου διακοπές στη φώνηση. Η μέση διάρκεια διακοπών της φώνησης για τους συμμετέχοντες με ADSD ήταν 37. ms και κυμάνθηκε μεταξύ 0 για τους ασθενείς που δεν παρουσίασαν διακοπές στη φώνηση, έως 250 ms (Πίνακας ). Το μέσο ποσοστό των διακοπών της φώνησης που προέκυψε κατά τη διάρκεια καταγραφής των λέξεων για τους συμμετέχοντες με ADSD ήταν.5 και κυμάνθηκε για όλους τους συμμετέχοντες με ADSD από 0 έως 0.0. Το 30 των συμμετεχόντων με ADSD παρουσίασαν διακοπές στη φώνηση κατά τη διάρκεια ανάγνωσης των λέξεων του κειμένου.(οι συμμετέχοντες 1,3 και 5, Πίνακας ). Το μέσο ποσοστό των διακοπών της φώνησης που προέκυψε για τους συμμετέχοντες με ADSD κατά τη διάρκεια ανάγνωσης των 15 λέξεων του κειμένου κυμάνθηκε από 0 (για αυτούς που δεν παρουσίασαν διακοπές φώνησης ) έως 2.1 (Πίνακας ). Όσον αναφορά όλες τις λέξεις που καταγράφηκαν από τους συμμετέχοντες με ADSD κατά τη διάρκεια ανάγνωσης του κειμένου οι διακοπές φώνησης διήρκησαν κάτι λιγότερο από το 1 της συνολικής διάρκειας ανάγνωσης. Μετατοπίσεις της θεμελιώδους συχνότητας (Frequency shifts) Φώνηση φωνήεντος (Vowel production) Ο μέσος αριθμός των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας που παρουσίασαν οι συμμετέχοντες με ADSD ήταν 2.2 κατά τη διάρκεια παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος. Αντίστοιχα ο μέσος αριθμός των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας για τους συμμετέχοντες με MTD ήταν 5.. Η μέση μεταβολή της συχνότητας και για τις 3 καταγραφές παρατεταμένης φώνσης φωνήεντος ανά συμμετέχοντα με ADSD ήταν στα 5. Hz. Το 0 των μετατοπίσεωνήταν ανέμεσα στα 50 με 100 Hz. Το 20 των συμμετεχόντων παρουσίασε μεταβολές μεγαλύτερες των 100 Hz. Το υπόλοιπο 20 δεν παρουσίασε κσθόλου μεταβολές στην συχνότητα (Πίνακας 2). Αναφορικά με τους συμμετέχοντες με MTD η μέση μεταβολή της συχνότητας και για τις 3 καταγραφές παρατεταμένης φώνσης φωνήεντος ήταν στα 9.7 Hz (Πίνακας 3 ). Το 30 των συμμετεχόντων παρουσίασε μεταβολές στη συχνότητα ανάμεσα στα 50 με 100 Hz. Ένα 30 επίσης παρουσίασε μεταβολές στη συχνότητα μεγαλύτερες από100 Hz. Τέλος το υπόλοιπο 0 δεν παρουσίασε μεταβολές της θεμελιώδους συχνότητας (Πίνακας 3). Η μέση διάρκεια των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας για τους συμμετέχοντες με ADSD ήταν στα 1. ms και κυμάνθηκε από 0 έως 33.2 ms. Αντίστοιχα για τους συμμετέχοντες με MTD ήταν στα 10. ms και κυμάνθηκε μεταξύ 0 έως 2. ms. Το μέσο ποσοστό των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας που προέκυψε για την κάθε καταγραφή φωνήεντος του κάθε συμμετέχοντα με ADSD ήταν στα 2.3 με μία διακύμανση από 0 έως 10. (Πίνακας 2). Για τους συμμετέχοντες με MTD το αντίστοιχο ποσοστό ήταν στο 1 και κυμάνθηκε από το 0 έως το 3.5. Ανάγνωση κειμένου(reading) Ο μέσος αριθμός των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας που παρουσίασαν οι συμμετέχοντες με ADSD ήταν. κατά τη διάρκεια αναγνωσης κειμένου. Αντίστοιχα οι συμμετέχοντες με MTD παρουσίασαν μετατοπίσεις συχνότητας κατά μέσο όρο στις.5. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 37

38 Για τους συμμετέχοντες με ADSD η μέση διάρκεια των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας κατά την καταγραφή λέξεων ήταν στα 17.0 ms με μία διακύμανση από το 0 έως τα 23.1 ms (Πίνακας ). Αντίστοιχα για τους συμμετέχοντες με MTD η μέση διάρκεια των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας κατά την καταγραφή λέξεων ήταν στα 13.3 ms με μία διακύμανση από το 0 έως τα 31.3 ms (Πίνακας 5). Το μέσο ποσοστό των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας ανά λέξη του κάθε συμμετέχοντα με ADSD ήταν στα 5. με μία διακύμανση από 0 έως 12.7 (Πίνακας ). Για τους συμμετέχοντες με MTD το αντίστοιχο ποσοστό ήταν στα 10. με μία διακύμανση από 0 έως 2.5 (Πίνακας 5). Το μέσο ποσοστό των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας που προέκυψε και για τις 15 λέξεις κατά την ανάγνωση κειμένου για το γκρούπ των ADSD ήταν 2.2 και κυμάνθηκε μεταξύ 0 έως και 5. (Πίνακας ). Όσο αναφορά τους συμμετέχοντες με MTD το αντίστοιχο ποσοστό ήταν στα 3.5 με μία διακύμανση από 0 έως.5 (Πίνακας 5). Εύκολα μπορόυμε να παρατηρήσουμε ότι το γκρούπ των MTD παρουσίασε μεγαλύτερο ποσοστό μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας κατάτην ανάγνωση κειμένου. Απεριοδικότητα (Aperiodicity) Παρατεταμένη φώνηση φωνήεντος (Vowel) Η μέση διάρκεια των διαστημάτων απεριοδικότητας για το γκρούπ των ADSD ήταν στα 105. ms. Οι τιμές κυμάνθηκαν μεταξύ 2.3 έως ms (Πίνακας 2).Αντίθετα οι ασθενείς με MTD παρουσίασαν έναν αρκετά μικρότερο αριθμό διαστημάτων απεριοδικότητας (Πίνακας 3).Η μέση διάρκεια των διαστημάτων απεριοδικότητας για τους συμμετέχοντες με MTD ήταν 97.7 ms και κυμάνθηκαν από 0 έως 201. ms (Πίνακας 5). Το μέσο ποσοστό των διαστημάτων απεριοδικότητας που προέκυψε κατά την διάρκεια παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος για τους 10 συμμετέχοντες με ADSD ήταν 2.3 και οι τιμές κυμάνθηκαν από 0 έως 1.2 (Πίνακας 2). Για το γκρούπ των συμμετεχόντων με MTD το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 11.3 με μία διακύμανση από 0 έως 29. (Πίνακας 3). Ανάγνωση Κειμένου (Reading) Ο μέσος αριθμός των διαστημάτων απεριοδικότητας για τους συμμετέχοντες με ADSD ήταν κάτι λιγότερο από 1 (Πίνακας ). Ο αντίστοιχος αριθμός για τους συμμετέχοντες με MTD ήταν 3.7. Για τους συμμετέχοντες με ADSD η μέση διάρκεια των διαστημάτων απεριοδικότητας κατά τη διατύπωση λέξεων ήταν 19.2 ms και κυμάνθηκε από 0 έως 5 ms (Πίνακας ). Για το γκρούπ των MTD η μέση διάρκεια των διαστημάτων απεριοδικότητας ήταν 2. ms και με τιμές που κυμάνθηκαν από 0 έως 77.7 ms (Πίνακας 5). Το μέσο ποσοστό των διαστημάτων απεριοδικότητας που προέκυψαν κατά την ανάγνωση των λέξεων από το γκρούπ των ADSD ήταν 5.3 με διακύμανση από 0 εως 1. (Πίνακας ). Για τους συμμετέχοντες με MTD το αντίστοιχο ποσοστό προέκυψε 9.7 και κυμάνθηκε από 0 έως 37.3 (Πίνακας 5). Το μέσο ποσοστό των διαστημάτων απεριοδικότητας που προέκυψαν κατά την ανάγνωση και των 15 λέξεων του κειμένου από τους συμμετέχοντες με ADSD ήταν 0.5 και κυμάνθηκε μεταξύ 0 και 1.5 (Πίνακας ). Για τους συμμετέχοντες με MTD αντίστοιχα το μέσο Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 3

39 ποσοστό των διαστημάτων απεριοδικότητας ήταν.1 με τιμές που κυμάνθηκαν από 0 έως 17. (Πίνακας 5). Συγκριτικά αποτελέσματα μεταξύ παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος και ανάγνωσης κειμένου για τους συμμετέχοντες με σπασμωδική δυσφωνία προσαγωγικού τύπου. (Vowel versus reading-adductor spasmodic dysphonia) Οι συμμετέχοντες με ADSD παρουσίασαν έναν μέσο όρο 15. διακοπών της φώνησης κατά τη διάρκεια παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος, ένω κατά τη διάρκεια ανάγνωσης κειμένου ο αντίστοιχος μέσος όρος διακοπών της φώνησης ήταν στο 0. (Πίνακας 2 και Πίνακας ). Μπορεί εύκολα να παρατηρηθεί πως ο αριθμός των διακοπών της φώνησης είναι κατά πολύ μικρότερος κατά τη διάρκεια ανάγνωσης κειμένου. Το ποσοστό των διακοπών της φώνησης που προέκυψε κατά τη διάρκεια παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος ήταν το.0 της συνολικής διάρκειας φώνησης του φωνήεντος. Στην περίπτωση που οι διακοπές της φώνησης υπολογίστικαν ανεξάρτητα για την διάρκεια της κάθε λέξης του κειμένου, ο αριθμός των διακοπών της φώνησης ήταν στο.5. Παρόλο αυτά, όταν υπολογίστηκε το ποσοστό των διακοπών της φώνησης για τη συνολική διάρκεια και των 15 λέξεων του κειμένου το ποσοστό προέκυψε μόνο το 0.50 της φώνησης (Πίνακας 2 και Πίνακας ). Είναι εύκολο να παρατηρηθεί ότι μεγαλύτερο ποσοστό διακοπών της φώνησης προέκυψε κατά τη διάρκεια παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος συγκριτικά με όλα τα διαστήματα φώνησης των λέξεων που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια ανάγνωσης του κειμένου για τους συμμετέχοντες με ADSD. Οι συμμετέχοντες με ADSD παρουσίασαν κατά μέσο όρο 2.2 μετατοπίσεις της θεμελιώδους συχνότητας κατά τη διάρκεια παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος και αντίστοιχα. κατά τη διάρκεια ανάγνωσης κειμένου (Πίνακας 2 και Πίνακας ). Κατά μέσο όρο οι συμμετέχοντες με ADSD παρουσίασαν μετατόπισεις της θεμελιώδους συχνότητας της τάξεως των 5. Hz κατά τη διάρκεια παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος και της τάξεως των 77.7 Hz κατά τη διάρκεια ανάγνωσης κειμένου (Πίνακας 2 και Πίνακας ). Η μέση διάρκεια των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας για το γκρούπ των ADSD ήταν στα 1. ms κατά τη διάρκεια παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος και στα 17.0 ms κατά τη διάρκεια ανάγνωσης κειμένου (Πίνακας 2 και Πίνακας ). Το ποσοστό των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας κατά τη διάρκεια παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος ήταν κατά μέσο όρο στο 2.3 της διάρκειας φώνησης. Όταν οι μετατοπίσεις της θεμελιώδους συχνότητας υπολογίστηκαν ανεξάρτητα για την διάρκεια της κάθε λέξης του κειμένου, ο αριθμός των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας ήταν στο 5. της διάρκειας της κάθε λέξης.το ποσοστό των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας για τη συνολική διάρκεια και των 15 λέξεων του κειμένου προέκυψε στα 2.2 της συνολικής φώνησης (Πίνακας 2 και Πίνακας ). Οι συμμετέχοντες με ADSD παρουσίασαν κατά μέσο όρο of 29. διαστήματα απεριοδικότητας κατά τη διάρκεια παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος και 0.7 κατά τη διάρκεια ανάγνωσης κειμένου (Πίνακας 2 και Πίνακας ). Η μέση διάρκεια των διαστημάτων απεριοδικότητας για τους συμμετέχοντες με ADSD ήταν στα 105. ms κατά τη διάρκεια παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος και στα 19.2 ms κατά τη διάρκεια ανάγνωσης κειμένου (Πίνακας 2 και Πίνακας ). Το μέσο ποσοστό των διαστημάτων απεριοδικότητας που προέκυψαν κατά τη διάρκεια παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος ήταν το 2.3 της συνολικής διάρκειας φώνησης. Όταν τα Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 39

40 διαστήματα απεριοδικότητας υπολογίστηκαν ανεξάρτητα για την διάρκεια της κάθε λέξης του κειμένου, ο αριθμός των διαστημάτων απεριοδικότητας ήταν το 5.3 της διάρκειας της κάθε λέξης. Το ποσοστό των διαστημάτων απεριοδικότητας για τη συνολική διάρκεια και των 15 λέξεων του κειμένου προέκυψε στο 0.50 της συνολικής φώνησης (Πίνακας 2 και Πίνακας ). Λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα παραπάνω αποτελέσματα από την ακουστική ανάλυση δειγματων φωνής ατόμων με σπασμωδική δυσφωνία προσαγωγικού τύπου (ADSD) και ατόμων που πάσχουν από (muscle tension dysphonia, MTD ), είναι εύκολα αντιληπτό ότι τα άτομα με ADSD παρουσίασαν σημαντικά μεγαλύτερο αριθμό και ποσοστά διακοπών φώνησης, μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας και διαστημάτων απεριοδικότητας κατά τη διάρκεια παρατεταμένης φώνησης φωνήεντος. Το γκρούπ των ατόμων με ADSD παρουσίασε επίσης σημαντικότερη διάρκεια στη φώνηση των επιμέρους λέξεων και της συνολικής διάρκειας ανάγνωσης του κειμένου συγκριτικά με το γκρούπ των ατόμων με MTD. Η θεραπεία της ADSD έχει αποδειχθεί ότι αντιμετωπίζεται καλύτερα όταν γίνεται συνδυασμός ενέσεων Botox και λογοθεραπείας (Cannito & Woodson, 2000; Murry & Woodson,1995; Sapienza et al., 2000), ([11], [12], [10]). Αποτελέσματα ερευνών που μελέτησαν τη συμπεριφορά του αναπνευστικού πρίν και μετά την έγχυση Botox (respiratory behaviors) έδειξαν ένα μεγαλύτερο βαθμό της ροής του αέρα (Cantarella et al., 200), [13] καθώς επίσης συνολική αύξηση των ποσοστών ροής του αέρα με μειωμένη αντίσταση του λάρυγγα (Adams et al., 199), [1]. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 0

41 Λογισμικό PRAAT Το PRAAT είναι ένα εργαλείο ανοιχτού κώδικα που χρησιμοποιείται για την ανάλυση και επεξεργασία ηχητικών αρχείων. Το εργαλείο είναι διαθέσιμο δωρεάν στο διαδίκτυο στον παρακάτω σύνδεσμο ( Το PRAAT δημιουργήθηκε από τους Paul Boersma και David Weenink ερευνητές στο Ινστιτούτο Φωνητικής Επιστήµης του Πανεπιστηµίου του Amsterdam. Το Praat προσφέρει ένα ευρύ φάσµα δυνατοτήτων, µεταξύ των οποίων φασµατογραφική ανάλυση, αρθρωτική σύνθεση και νευρωνικά δίκτυα. Βασικές λειτουργίες του λογισμικού είναι οι εξής: ηµιουργία ενός αρχείου ήχου - Αποθήκευση. Επεξεργασία σήµατος. Επισηµείωση του ήχου. Γενική Ανάλυση του ήχου (κυµατοµορφή, φασµατογράφηµα, επιτονισµός, ένταση, διάρκεια, διαµορφωτές (formants)). Συνοπτική παρουσίαση του εργαλείου Ανοίγοντας το εργαλείο Praat, εµφανίζονται δύο παράθυρα, το praat picture και το praat objects. Εικόνα 7: Praat picture και Praat objects παράθυρα. Ηχογράφηση φωνητικών αρχείων Για µία νέα ηχογράφηση στο Praat, επιλέγουµε από το µενού New mono Sound και µας εµφανίζεται το παράθυρο ηχογράφησης του Praat. Record Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 1

42 Εικόνα :Επιλογή ηχογράφησης στο PRAAT. Εικόνα 9: Παράθυρο ηχογράφησης του PRAAT. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 2

43 Εικόνα 10: Κεντρικό μενού εργαλείου PRAAT. Στο δεξί µέρος του παραθύρου εµφανίζονται τα εξής κουμπιά με τις παρακάτω λειτουργίες: Sound Help: Η βοήθεια του Praat. View & Edit: Ανοίγει ένα νέο παράθυρο µε διάφορες αναλύσεις για τον ήχο Play: Αναπαραγωγή του ήχου. Draw: Ανοίγει το παράθυρο Praat Picture, όπου µπορούµε να επεξεργαστούµε τα γραφήµατα του ήχου. Query: Παρέχει διάφορες πληροφορίες για την ηχογράφηση, όπως η διάρκεια κ.λπ. Modify: Επιτρέπει πράξεις, όπως η αντιστροφή του ήχου, αύξηση της έντασης του ήχου κτλ.. Annotate: ηµιουργεί επισηµειώσεις στον ήχο. Παρακάτω εμφανίζονται 3 διαφορετικές ομάδες εργαλείων. Αυτές είναι οι εξής: Οµάδα εργαλείων Analyze: Δυνατότητα δημιουργίας νέων διαφορετικών αντικειμένων. Οµάδα εργαλείων Manipulation: µπορούµε να αλλάξουμε κάποια στοιχεία του ήχου (π.χ. τον επιτονισµό). Οµάδα εργαλείων Synthesize µπορούµε να µετατρέψουµε τον ήχο σε µονοφωνικό ή στερεοφωνικό, να αποµονώσουµε κανάλια ήχου, να χρησιµοποιήσουµε φίλτρα, κτλ..στο κάτω µέρος του παραθύρου εμφανίζονται πέντε κουµπιά µε τις εξής λειτουργίες: Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 3

44 Μετονοµασία αντικειµένου (Rename) ηµιουργία αντιγράφου (Copy) Γενικές πληροφορίες για το αρχείο (Info) Επισκόπηση εσωτερικών δεδοµένων ενός αντικειµένου (Inspect). ιαγραφή αντικειµένου (Remove) Για οριστική αποθήκευση του ήχου, επιλέγουµε από το µενού Save την επιλογή Save as WAV file και αποθηκεύουµε τον ήχο µας και στον υπολογιστή. Εικόνα 11: Αποθήκευση ήχου στο εργαλείο PRAAT. Για να ανοίξουµε έναν αποθηκευμένο αρχείο ήχου στον υπολογιστή μας με το Praat, επιλέγουµε στο µενού Open - Read from file. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20

45 Εικόνα 12:Άνοιγμα αποθηκευμένου αρχείου. Ανάλυση φωνητικών αρχείων Με το πάτημα του κουμπιού «View&Edit», μας δίνεται η δυνατότητα οπτικής αναπαράστασης του ήχου, όπως επίσης και πληροφορίες για διάφορα χαρακτηριστικά του αρχείου. Εικόνα 13:Κυματομορφή ενός αρχείου ήχου στο εργαλείο PRAAT. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 5

46 Παρατηρώντας την παραπάνω εικόνα διακρίνονται δύο μέρη στο παράθυρο, η κυματομορφή με τους παλμούς στο επάνω μέρος και το φασματογράφημα, η ένταση (intensity) με κίτρινο χρώμα, ο επιτονισμός () με μπλέ χρώμα και οι διαμορφωτές (formants) με κόκκινο χρώμα στο κάτω μέρος. Ακριβώς από κάτω βρίσκονται τρεις ράβδοι που λειτουργούν σαν κουμπιά αναπαραγωγής του ήχου.πατώντας το κουμπί «Visible Part», αναπαράγεται το κοµµάτι της ηχογράφησης που βλέπουµε. Το κουμπί «Total duration» αναπαράγει όλη την ηχογράφηση. Στο κάτω µέρος αριστερά εµφανίζονται τα εξής κουµπιά: - all:εµφανίζει όλη την ηχογράφηση - in:κάνει zoom in - out:κάνει zoom out - sel:εµφανίζει την επιλεγµένη περιοχή Στα αριστερά εµφανίζεται η συχνότητα σε Hz (κόκκινή γραµµατοσειρά) frequency. Στα δεξιά, µε µπλε γραµµατοσειρά, εµφανίζεται η συχνότητα του επιτονισµού, καθώς και το εύρος του επιτονισµού (min max). Στα δεξιά, επίσης, µε πράσινη γραµµατοσειρά, εµφανίζεται η τιµή της έντασης. Από το μενού επάνω μας δίνονται οι εξής δυνατότητες: - File: Επιτρέπει την εξαγωγή επιλεγµένων τµηµάτων σε λίστα αντικειµένων ή σε άλλο αρχείο. - Edit: Για αντιγραφή-αποκοπή-επικόλληση κοµµατιών του ήχου. - Query: Παίρνουµε πληροφορίες για το επιλεγµένο σηµείο. - View: Ρύθμιση πληροφορίων που θα εµφανίζονται στο γραφικό περιβάλλον. - Select: Μενού για επιλογή σηµείου ή συγκεκριμένης περιοχής. - Spectrum: Ρυθμίσεις για το φασµατογράφηµα. - Pitch: Δυνατότητα ρύθμισης επιλογών για τον επιτονισμό. Επιλέγοντας get, παίρνουμε την τιμή του επιτονισμού για το συγκεκριμένο σημείο ή τον μέσο όρο του επιτονισμού για την επιλεγμένη περιοχή. Επίσης από την επιλογή listing, παίρνουμε τις τιμές του επιτονισμού για κάθε χρονικό σημείο της επιλεγμένης περιοχής. - Intensity: Δυνατότητα ρύθμισης επιλογών για την ένταση. Επιλέγοντας get intensity, παίρνουμε την τιμή της έντασης για το συγκεκριμένο σημείο ή τον μέσο όρο της έντασης για την επιλεγμένη περιοχή. Με την επιλογή intensity listing, παίρνουμε τις τιμές της έντασης σε κάθε χρονικό σημείο της επιλεγμένης περιοχής. - Formant: Ρύθμιση επιλογών για τους διαμορφωτές. Επιλέγοντας formant listing παίρνουμε τις τιμές των διαμορφωτών για κάθε εύρος φάσματος και σε κάθε χρονικό σημείο της επιλεγμένης περιοχής. - Pulse: Ρύθμιση επιλογών για τους φωνητικούς παλμούς. Από την επιλογή «voice report» παρέχονται σημαντικές πληροφορίες στην περίπτωση που γίνεται μελέτη του επιτονισμού. ΕΠΙΣΗΜΕΙΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ (TEXT GRID) Το εργαλείο PRAAT μας δίνει επίσης τη δυνατότητα να παραθέσουμε μέσα στον ήχο ένα κείμενο, «Text Grid». Επιλέγοντας τον ήχο που μας ενδιαφέρει, επιλέγουμε Annotate To text grid Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20

47 Εικόνα 1:Επισημείωση κειμένου στο λογισμικό PRAAT. All tier names: Στο πεδίο αυτό δηλώνουμε πόσες και ποιες κατηγορίες επισημειώσεων κάνουμε. Π.χ. αν δηλώσουμε «Πρόταση Λέξη», θα εμφανιστούν δύο επιπλεόν γραμμές στο Praat. Υπάρχει η δυνατότητα να δηλωθούν και επιπλέον κατηγορίες. Point tiers: Στο πεδίο αυτό δηλώνουμε επισημειώσεις που αφορούν ένα σημείο και μόνο της ηχογράφησης. Εδώ δηλώνεται κάτι μόνο αν χρειάζεται για επισημείωση σημείων, αλλιώς το αφήνουμε κενό. Πατώντας «ΟΚ» εμφανίζεται άλλο ένα αντικείμενο στο παράθυρο του Praat. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 7

48 Εικόνα 15:Άνοιγμα αρχείων για επισημείωση του ήχου. Στη συνέχεια επιλέγουμε και τα δύο αρχεία και στη συνέχεια πατάμε το κουμπί «View&Edit» και εμφανίζεται το παρακάτω παράθυρο. Εικόνα 1: Επισημείωση του ήχου. Για να χωρίσουμε το αρχείο του ήχου θα πρέπει να δηλωθούν τα όρια της κάθε περίπτωσης (boundaries). Τα όρια (boundaries) δηλώνονται, κάνοντας κλικ στον ήχο Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20

49 στο σημείο που μας ενδιαφέρει και δηλώνοντας αυτό το σημείο ποιας περίπτωσης είναι όριο (Boundary Add on tier). Στη συνέχεια μόλις δημιουργηθούν οι οριοθετημένες περιοχές, έχουμε τη δυνατότητα κάνοντας κλικ στην κάθε μία να γράψουμε το αντίστοιχο κείμενο και θα προκύψει η παρακάτω μορφή. Εικόνα 17:Επισημειωμένο αρχείο ήχου. Στη συνέχεια, έχουμε τη δυνατότητα να αποθηκευτεί ξεχωριστά από τον ήχο μας το επισημειωμένο αρχείο πατώντας «File Save selected text grid to text file». Εικόνα 1: Αποθήκευση επισημειωμένου αρχείου ήχου. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 9

50 Πειραματικό μέρος Στα πλαίσια της παρούσας διπλωματικής εργασίας έγιναν ακουστικές αναλύσεις με τη βοήθεια του λογισμικού PRAAT δειγμάτων φωνής ασθενών με σπασμωδική δυσφωνία προσαγωγικού τύπου. Συγκεκριμένα αναλύθηκαν δείγματα φωνής από τρείς ασθενείς, με διεγνωσμένη σπασμωδική δυσφωνία (ADSD) αρσενικού φύλου και μέσης ηλικίας. Οι ακριβείς ηλικίες των ασθενών ήταν οι εξής: Ασθενής 1: ετών Ασθενής 2: 53 ετών Ασθενής 3: 57 ετών Οι ασθενείς κρίθηκαν ως πάσχοντες ύστερα από ενδελεχή εξέταση από ωτορινολαρυγγολόγο. Κρίθηκαν ως ασθενείς με βάση τα αντιληπτικά χαρακτηριστικά της φωνής τους και τις τρομώδεις κινήσεις των φωνητικών χορδών κατά την ενδοσκόπηση (στροβοσκόπηση). Η παρούσα μελέτη χαρακτηρίζεται ως αναδρομική μιας και ανασύρθηκαν ήδη υπάρχουσες καταγραφές από το αρχείο της Β Πανεπιστημιακής κλινικής ΩΡΛ του Α.Π.Θ. Ως κριτήρια ένταξης των συμμετεχόντων στην έρευνα ορίστηκαν τα εξής: 1. Κανονική άρθρωση και γλωσσική ικανότητα. 2. Μη διεγνωσμένη νευρολογική διαταραχή, όπως Πάρκινσον. 3. Έλλειψη συμπτωμάτων αλλεργίας ή κρυολογήματος την ημέρα της καταγραφής. Άλλα ειδικά κριτήρια που ορίστηκαν ήταν: 1. Καμία προηγηθείσα χειρουργική επέμβαση στο λάρυγγα. 2. Συμπτωματικός ο συμμετέχων κατά τη διάρκεια της καταγραφής. 3. Ύπαρξη σπασμών του λάρυγγα ύστερα από εξέταση βιντεοενδοσκόπησης του ασθενούς. Ο βαθμός σοβαρότητας της πάθησης των πασχόντων κρίθηκε από εξιδεικευμένο ωτορινολαρυγγολόγο. Οι τρείς ασθενείς που μελετήθηκαν χαρακτηρίστηκαν ως ασθενείς με βαριάς μορφής σπασμωδική δυσφωνία προσαγωγικού τύπου. Οι ακουστικές καταγραφές των ασθενών με σπασμωδική δυσφωνία προσαγωγικού τύπου πραγματοποιήθηκαν στο ιατρείο φωνής του νοσοκομείου Παπαγεωργίου.Οι καταγραφές έγιναν σε μία ακουστικά μονωμένη αίθουσα με θόρυβο περιβάλλοντος χαμηλότερο των 50 db. Οι ασθενείς υποβλήθηκαν αρχικά σε εξέταση βίντεοστροβοσκόπησης με ένα 70 μοιρών άκαμπτο τηλεσκόπιο (Karl Storz, Γερμανία). Οι φωνητικές καταγραφές και των τριών ασθενών πραγματοποιήθηκαν σε μία μόνο επίσκεψη. Έγινε συγχρόνως Ηλεκτρική Καταγραφή της Γλωττιδικής συμπεριφοράς (EGG) του κάθε ασθενούς με τη βοήθεια ενός Λαρυγγογράφου (Laryngograph processor) και ακουστικές καταγραφές. Το σήμα φωνής καταγράφηκε με τη χρήση ενός πανκατευθυντικού (omni-directional) ευαίσθητου σε μεταβολές της πίεσης Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 50

51 μικρόφωνο, τοποθετημένο σε γωνία 5 º από το στόμα του ασθενούς. Η απόσταση μεταξύ του στόματος και του μικροφώνου παρέμεινε σταθερή στα 10 εκατοστά στη διάρκεια της κάθε καταγραφής. Πριν από τις αρχικές ηχογραφήσεις το μικρόφωνο βαθμονομήθηκε κατάλληλα. Η Ηλεκτρική Καταγραφή της Γλωττιδικής συμπεριφοράς (EGG) του κάθε ασθενούς πραγματοποιήθηκε για την παρακολούθηση του βαθμού της φωνητικής επικοινωνίας κατά τη διάρκεια των φωνητικών καταγραφών. Δύο επίχρυσα ηλεκτρόδια εφαρμόστηκαν με το δέρμα διμερώς στο χώρο του θυρεοειδούς χόνδρου με ένα στήριγμα λαιμού και συνδέθηκαν με τον Λαρυγγογράφου (Laryngograph processor). Με παρατήρηση της κυματομορφής της Γλωττιδικής συμπεριφοράς στην οθόνη εξασφαλίστηκε ότι τα ηλεκτρόδια είχαν τοποθετηθεί κατάλληλα στο θυρεοειδή χόνδρο. Η Ηλεκτρική Καταγραφή της Γλωττιδικής συμπεριφοράς (EGG) του κάθε ασθενούς και οι αντίστοιχες ακουστικές καταγραφές πραγματοποιήθηκαν με τη βοήθεια του λογισμικού Lx Speech Studio program (Laryngograph Ltd, London). Συγκεκριμένα αναλύθηκαν διαφορετικά δείγματα φωνής για τον πρώτο ασθενή και από δύο δείγματα για τον κάθε έναν από τους υπόλοιπους.οι καταγραφές πραγματοποιήθηκαν πρίν την έγχυση BOTOX στους ασθενείς. Πιό αναλυτικά για τον πρώτο ασθενή αναλύθηκαν δείγματα α) Παρατεταμένης φώνησης του φωνήεντος /α/, β) Ανάγνωσης κειμένου γ) Αρίθμησης από το 1 έως το 30 και δ) Τραγουδιστής φωνής (Ψαλμωδίας). Για τους δύο υπόλοιπους ασθενείς αναλύθηκαν δείγματα παρατεταμένης φώνησης του φωνήεντος /α/ και ανάγνωσης κειμένου. Στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 παρατίθενται τα κείμενα τα οποία ανέγνωσαν οι ασθενείς. Μεθοδολογία για την επεξεργασία των φωνητικών καταγραφών και την εξαγωγή ακουστικών παραμέτρων. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω έγινε ανάλυση φωνητικών καταγραφών από τρείς πάσχοντες με σπασμωδική δυσφωνία προσαγωγικού τύπου. Συνολικά επεξεργάστηκαν με τη βοήθεια του λογισμικού PRAAT οχτώ διαφορετικά φωνητικά αρχεία. Συγκεκριμένα για τα 3 αρχεία παρατεταμένης φώνησης του φωνήεντος /α/ μέσω της εφαρμογής PRAAT απομονώθηκαν τα σημεία που δεν αποτελούσαν φώνηση του /α/ και στη συνέχεια για την επιλεγμένη περιοχή του φάσματος εξάχθηκαν τα «voice report» από την επιλογή «pulses». Οι ακουστικές παράμετροι που εξάχθηκαν από τα συγκεκριμένα αρχεία παρουσιάζονται στον Πίνακας Επίσης για τα φωνητικά αρχεία της παρατεταμένης φώνησης του /α/ εξάχθηκαν από την επιλογή «Pitch» και συγκεκριμένα από την επιλογή «Pitch listing», οι τιμές της θεμελιώδους συχνότητας F o (επιτονισμού) για κάθε χρονικό σημείο της Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 51

52 επιλεγμένης περιοχής. Με τη βοήθεια των αρχείων που εξάχθηκαν από την επιλογή «Pitch listing», υπολογίστηκαν διάφορες παράμετροι που σχετίζονται με τις μετατοπίσεις της θεμελιώδους συχνότητας (Πίνακας 7). Αυτό συνέβη με τη βοήθεια ενός αρχείου excel, όπου επεξεργάστηκαν οι τιμές από τα αρχεία «Pitch listing» και υπολογίστηκαν ακουστικές παράμετροι όπως π.χ. ο αριθμός των μετατοπίσεων της θεμελιώδους συχνότητας (μεταβολή της τάξεως των 50 Hz ή και περισσότερο σε χρονικό διάστημα των 50 ms.). Εικόνα 19: Αρχείο υπολογισμού των μετατοπίσεων της Θεμελιώδους συχνότητας F o για τα φωνητικά αρχεία παρατεταμένης φώνησης /α/. Επιπλέον υπολογίστηκαν για τα 3 αρχεία συνεχούς φώνησης του φωνήεντος /α/ οι εξής ακουστικές παράμετροι: - Αριθμός διαστημάτων απεριοδικότητας (Number of Aperiodic Segments) - Ποσοστό διατημάτων απεριοδικότητας κατά τη διάρκεια φώνησης του /α/ (Percentage of aperiodic segments during vowel production) - Μέση διάρκεια διαστημάτων απεριοδικότητας (Average duration of aperiodic segments (msec)). Ο αριθμός των διαστημάτων απεριοδικότητας υπολογίστηκε οπτικά από την κάθε ακουστική κυματομορφή συνεχούς φώνησης του /α/ για τον κάθε ασθενή. Ως διάστημα απεριοδικότητας ορίστηκε το διάστημα που αποτελείται από μη επαναληπτικούς κύκλους. Το ποσοστό των διαστημάτων απεριοδικότητας υπολογίστηκε από τη διαίρεση του αθροίσματος της διάρκειας των διαστημάτων απεριοδικότητας (T) του κάθε φωνητικού δείγματος προς τη συνολική διάρκεια φώνησης του φωνήεντος (βλέπε Πίνακας ). Στη συνέχεια επεξεργάστηκαν τα αρχεία ανάγνωσης κειμένου του κάθε συμμετέχοντα. Συγκεκριμένα αρχικά έγινε η διαδικασία επισημείωσης κειμένου για το κάθε αρχείο ξεχωριστά, ακολουθώντας τη διαδικασία που περιγράφηκε παραπάνω στην περιγραφή του λογισμικού PRAAT ( επισημείωση κειμένου ). Στην παρακάτω εικόνα φαίνεται ένα μέρος από το φασματογράφημα της παραγράφου ενός ασθενούς. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 52

53 Εικόνα 20: Φασματογράφημα επισημειωμένου ήχου παραγράφου ενός ασθενούς. Εν συνεχεία για την κάθε λέξη της παραγράφου εξάχθηκαν τα αντίστοιχα «voice report». Συνολικά για τον πρώτο ασθενή εξάχθηκαν 109 voice report, για τον δεύτερο 91 και για τον τρίτο 97. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι ο πρώτος ασθενής ανέγνωσε διαφορετικό κείμενο από τους δύο άλλους ασθενείς. Επίσης παρατηρείται ότι οι άλλοι δύο ασθενείς αν και τους δώθηκε το ίδιο κείμενο δεν κατέγραψαν τον ίδιο αριθμό λέξεων μιας και ο τρίτος ασθενής επανέλαβε κάποιες λέξεις δύο φορές. Εφόσον εξάχθηκαν τα «voice report» περάστηκαν όλα τα δεδομένα του κάθε ασθενούς για την ανάγνωση παραγράφου σε ένα ξεχωριστο αρχείο excel ανά λέξη ώστε να προκύψουν συγκεντρωτικά αποτελέσματα. Κάποιες ακουστικές παράμετροι υπολογίστηκαν συνολικά για όλο το κείμενο, όπως η συνολική διάρκεια φώνησης (Διάρκεια (VSD)_seconds), ο αριθμός διακοπών της φώνησης (Number ), η συνολική διάρκεια των διακοπών της φώνησης (Duration ) και τέλος το ποσοστό των διακοπών της φώνησης (Degree, ) (Πίνακας 9). Η ίδια διαδικασία ακολουθήθηκε για την επεξεργασία των αρχείων φώνησης από τον αριθμό ένα έως τριάντα και του φωνητικού αρχείου της ψαλμωδίας του πρώτου ασθενούς. Τα αντίστοιχα αποτελέσματα βρίσκονται (Πίνακας 10 και Πίνακας 11) Στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 παρατίθενται συγκεντρωτικά οι πίνακες με όλα τα δεδομένα από τα «voice report» του κάθε ασθενούς για το κάθε αρχείο φώνησης ξεχωριστά. Επίσης για την κάθε μία ακουστική παράμετρο που προέκυψε από τα «voice report» της κάθε λέξης υπολογίστηκαν οι τιμές (μέση τιμή, διάμεσος, τυπική απόκλιση και τυπικό σφάλμα) και παρατίθενται τα συγκεκριμένα αποτελέσματα, βλέπε (Πίνακας 12,Πίνακας 13,Πίνακας 1,Πίνακας 15 και Πίνακας 1). Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 53

54 Εικόνα 21: Αρχείο επεξεργασίας των «voice reports» της κάθε λέξης της παραγράφου του κάθε ασθενούς. Όλγα Γκαϊτατζή, ΑΕΜ 20 5

Καλοήθεις Καταστάσεις Φωνητικών Χορδών

Καλοήθεις Καταστάσεις Φωνητικών Χορδών Καλοήθεις Καταστάσεις Φωνητικών Χορδών Oξύ τραύμα ή χρόνιος ερεθισμός προκαλεί αλλαγές στον βλεννογόνο των φωνητικών χορδών που μπορεί να οδηγήσει σε πολύποδες, όζους, κοκκιώματα ή κύστες. Ο ασθενής παραπονιέται

Διαβάστε περισσότερα

Ακουστική φωνητική μελέτη της παραγωγής και αναγνώρισης των φωνηέντων σε βαρήκοα άτομα

Ακουστική φωνητική μελέτη της παραγωγής και αναγνώρισης των φωνηέντων σε βαρήκοα άτομα Ωτορινολαρυγγολογία - Χειρουργική Κεφαλής & Τραχήλου: τεύχος 35, Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος 2009, σελίδες 42-47 ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Ακουστική φωνητική μελέτη

Διαβάστε περισσότερα

Στη δυστονία έχουμε ακούσια σύσπαση μυών

Στη δυστονία έχουμε ακούσια σύσπαση μυών Δυστονία Δυστονία Στη δυστονία έχουμε ακούσια σύσπαση μυών προκαλώντας ανεξέλεγκτες επαναλαμβανόμενες ή στροφικές κινήσεις του προσβεβλημένου τμήματος του σώματος. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια ή

Διαβάστε περισσότερα

Συνιστώνται για... Οι δονήσεις είναι αποτελεσματικές...

Συνιστώνται για... Οι δονήσεις είναι αποτελεσματικές... ΠΕΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Εκφυλιστικές αλλοιώσεις Αγγειακές παθήσεις Παθολογίες των πνευμόνων Ουρο-γυναικολογικές διαταραχές Καρδιακές παθήσεις Παθολογίες σπονδυλικής στήλης Παθολογίες αρθρώσεων Παθολογίες συνδέσμων

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο φωνής: Ακουστική ανάλυση ομιλίας και φωνής

Εργαστήριο φωνής: Ακουστική ανάλυση ομιλίας και φωνής Εργαστήριο φωνής: Ακουστική ανάλυση ομιλίας και φωνής Ηλίας Παπαθανασίου Αν Καθηγητής Τμήμα Λογοθεραπείας, ΤΕΙ Πάτρας Επιστημ. Συνεργάτης Α Πανεπιστημιακής ΩΡΛ Κλινικής Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ 1 3/23/15 Ακουστική

Διαβάστε περισσότερα

Καρκίνος του Λάρυγγα

Καρκίνος του Λάρυγγα Καρκίνος του Λάρυγγα Ο λάρυγγας βρίσκεται ανατομικά σε συνέχεια με τη ρινική / στοματική κοιλότητα και αποτελεί την είσοδο της αεραγωγού. Η τραχεία και οι πνευμόνες βρίσκονται προς τα κάτω ενώ προς τα

Διαβάστε περισσότερα

Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Μέση Εκπαίδευση Σεμινάρια Μουσικής Σεπτεμβρίου 2016 Σημειώσεις από το Εργαστήριο της Μαργαρίτας Ηλία

Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Μέση Εκπαίδευση Σεμινάρια Μουσικής Σεπτεμβρίου 2016 Σημειώσεις από το Εργαστήριο της Μαργαρίτας Ηλία 1 Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Μέση Εκπαίδευση Σεμινάρια Μουσικής Σεπτεμβρίου 2016 Σημειώσεις από το Εργαστήριο της Μαργαρίτας Ηλία www.margaritaelia.com margaritaelia@gmail.com Βασικές αρχές τεχνικής

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ

ΒΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ ΒΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ ΟΡΙΣΜΟΣ Είναι μια χρόνια προοδευτικά εξελισσόμενη εκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου που επηρεάζει κυρίως την κίνηση. Τι προκαλεί την νόσο; Τι προκαλεί την νόσο; Για να γίνει η έναρξη

Διαβάστε περισσότερα

Ήχος. Τεχνολογία Πολυμέσων και Πολυμεσικές Επικοινωνίες 04-1

Ήχος. Τεχνολογία Πολυμέσων και Πολυμεσικές Επικοινωνίες 04-1 Ήχος Χαρακτηριστικά του ήχου Ψηφιοποίηση με μετασχηματισμό Ψηφιοποίηση με δειγματοληψία Κβαντοποίηση δειγμάτων Παλμοκωδική διαμόρφωση Συμβολική αναπαράσταση μουσικής Τεχνολογία Πολυμέσων και Πολυμεσικές

Διαβάστε περισσότερα

Αντικείμενο. Ερμηνεία της έννοιας της ηλεκτροπληξίας. Περιγραφή των παραμέτρων που επηρεάζουν ένα επεισόδιο ηλεκτροπληξίας.

Αντικείμενο. Ερμηνεία της έννοιας της ηλεκτροπληξίας. Περιγραφή των παραμέτρων που επηρεάζουν ένα επεισόδιο ηλεκτροπληξίας. Αντικείμενο Ερμηνεία της έννοιας της ηλεκτροπληξίας. Περιγραφή των παραμέτρων που επηρεάζουν ένα επεισόδιο ηλεκτροπληξίας. Θανατηφόρα ατυχήματα από ηλεκτροπληξία στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1980-1995

Διαβάστε περισσότερα

Μαρκομανωλάκη Ελένη Α. Μ. : 9799 Επιβλέπων καθηγητής : Νάσιος Γρηγόριος

Μαρκομανωλάκη Ελένη Α. Μ. : 9799 Επιβλέπων καθηγητής : Νάσιος Γρηγόριος Μαρκομανωλάκη Ελένη Α. Μ. : 9799 Επιβλέπων καθηγητής : Νάσιος Γρηγόριος Είναι κακώσεις που συμβαίνουν στην περιοχή της κεφαλής Οι κακώσεις αυτές προκαλούνται, όταν : Α) ένα κινούμενο αντικείμενο χτυπήσει

Διαβάστε περισσότερα

Ψηφιακή Επεξεργασία Σηµμάτων

Ψηφιακή Επεξεργασία Σηµμάτων Ψηφιακή Επεξεργασία Σηµμάτων Διάλεξη 3: DSP for Audio Δρ. Θωµμάς Ζαρούχας Επιστηµμονικός Συνεργάτης Μεταπτυχιακό Πρόγραµμµμα: Τεχνολογίες και Συστήµματα Ευρυζωνικών Εφαρµμογών και Υπηρεσιών 1 Προεπισκόπηση

Διαβάστε περισσότερα

Ύψος Συχνότητα Ένταση Χροιά. Ο ήχος Ο ήχος είναι μια μορφή ενέργειας. Ιδιότητες του ήχου. Χαρακτηριστικά φωνής

Ύψος Συχνότητα Ένταση Χροιά. Ο ήχος Ο ήχος είναι μια μορφή ενέργειας. Ιδιότητες του ήχου. Χαρακτηριστικά φωνής Ο ήχος Ο ήχος είναι μια μορφή ενέργειας Είναι οι παλμικές δονήσεις που δημιουργούνται από ένα οποιοδήποτε σώμα, όταν τεθεί σε κίνηση, σε κραδασμό Την κίνηση σε ένα σώμα που βρίσκεται σε αδράνεια, μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΟΣ PARKINSON : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ

ΝΟΣΟΣ PARKINSON : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ ΝΟΣΟΣ PARKINSON : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ Η νόσος του Parkinson είναι μια προοδευτικά εξελισσόμενη, εκφυλιστική νόσος του κεντρικού νευρικού συστήματος, είναι

Διαβάστε περισσότερα

Ε π ε ξ ε ρ γ α σ ί α Ο μ ι λ ί α ς κ α ι Φ υ σ ι κ ή ς Γ λ ώ σ σ α ς

Ε π ε ξ ε ρ γ α σ ί α Ο μ ι λ ί α ς κ α ι Φ υ σ ι κ ή ς Γ λ ώ σ σ α ς Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών Ε π ε ξ ε ρ γ α σ ί α Ο μ ι λ ί α ς κ α ι Φ υ σ ι κ ή ς Γ λ ώ σ σ α ς Ενότητα 2: Βασικά χαρακτηριστικά της ομιλίας Γ ε ώ ρ γ ι ο ς Κ ο υ ρ ο υ π έ τ ρ ο γ λ ο υ koupe@di.uoa.gr

Διαβάστε περισσότερα

Σ ΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

Σ ΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Σ ΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Μ ΑΪΟΥ 2002 2004 Δ ΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ Π ΕΡΙΛΗΨΗ: Η μελέτη αυτή έχει σκοπό να παρουσιάσει και να ερμηνεύσει τα ευρήματα που προέκυψαν από τη στατιστική

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογία Πολυμέσων. Ενότητα # 4: Ήχος Διδάσκων: Γεώργιος Ξυλωμένος Τμήμα: Πληροφορικής

Τεχνολογία Πολυμέσων. Ενότητα # 4: Ήχος Διδάσκων: Γεώργιος Ξυλωμένος Τμήμα: Πληροφορικής Τεχνολογία Πολυμέσων Ενότητα # 4: Ήχος Διδάσκων: Γεώργιος Ξυλωμένος Τμήμα: Πληροφορικής Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: ρ. Τιµολέων Τερζής, Ωτορινολαρυγγολόγος, Διευθυντής Ρινολογικής Ομάδας Αθηνών

Γράφει: ρ. Τιµολέων Τερζής, Ωτορινολαρυγγολόγος, Διευθυντής Ρινολογικής Ομάδας Αθηνών Γράφει: ρ. Τιµολέων Τερζής, Ωτορινολαρυγγολόγος, Διευθυντής Ρινολογικής Ομάδας Αθηνών Η φωνή µας παράγεται από την κίνηση και τη δόνηση δύο µικρών µυών, των φωνητικών µυών, που λέγονται φωνητικές χορδές.

Διαβάστε περισσότερα

Οι διαταραχές του λόγου και τις οµιλίας στην παιδική ηλικία. Αναστασία Λαµπρινού Δεκέµβριος 2001

Οι διαταραχές του λόγου και τις οµιλίας στην παιδική ηλικία. Αναστασία Λαµπρινού Δεκέµβριος 2001 Οι διαταραχές του λόγου και τις οµιλίας στην παιδική ηλικία Αναστασία Λαµπρινού Δεκέµβριος 2001 Γλώσσα- είναι µία ταξινοµική αρχή, ένας κώδικας επικοινωνίας, ένα κοινωνικό φαινόµενο έξω από το άτοµο. Οµιλία-

Διαβάστε περισσότερα

Συλλογή & Επεξεργασία Δεδομένων Εργαστήριο 7 Ακούγοντας Πρώτη Ματιά στην Ανάλυση Fourier. Σύστημα Συλλογής & Επεξεργασίας Μετρήσεων

Συλλογή & Επεξεργασία Δεδομένων Εργαστήριο 7 Ακούγοντας Πρώτη Ματιά στην Ανάλυση Fourier. Σύστημα Συλλογής & Επεξεργασίας Μετρήσεων Συλλογή & Επεξεργασία Δεδομένων Εργαστήριο 7 Ακούγοντας Πρώτη Ματιά στην Ανάλυση Fourier. Σύστημα Συλλογής & Επεξεργασίας Μετρήσεων Σκοπός Βασική δομή ενός προγράμματος στο LabVIEW. Εμπρόσθιο Πλαίσιο (front

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι το γλαύκωμα;

Τι είναι το γλαύκωμα; Τι είναι το γλαύκωμα; Το γλαύκωμα περιλαμβάνει μια ομάδα παθήσεων που βλάπτουν το οπτικό νεύρο, προκαλώντας διαταραχές όρασης, οι οποίες, αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, μπορούν να εξελιχθούν και να επιφέρουν

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΠΝΟΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΥΠΝΟ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΠΝΟΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΥΠΝΟ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΠΝΟΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΥΠΝΟ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ Αποφρακτική άπνοια είναι οι συνεχείς και επαναλαμβανόμενες διακοπές της αναπνοής λόγω αποφράξεως των ανώτερων αναπνευστικών οδών

Διαβάστε περισσότερα

4. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ FOURIER

4. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ FOURIER 4. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ FOURIER Σκοπός του κεφαλαίου είναι να παρουσιάσει μερικές εφαρμογές του Μετασχηματισμού Fourier (ΜF). Ειδικότερα στο κεφάλαιο αυτό θα περιγραφούν έμμεσοι τρόποι

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - ΘΕΩΡΙΑ - ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ

ΦΥΣΙΚΗ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - ΘΕΩΡΙΑ - ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ ΦΥΣΙΚΗ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - ΘΕΩΡΙΑ - ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ 1 2 Ισχύς που «καταναλώνει» μια ηλεκτρική_συσκευή Pηλ = V. I Ισχύς που Προσφέρεται σε αντιστάτη Χαρακτηριστικά κανονικής λειτουργίας ηλεκτρικής συσκευής Περιοδική

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ. Κεφάλαιο 3

Περιεχόμενα ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ. Κεφάλαιο 3 Πρόλογος Aγγλικής Έκδοσης xiii Λίγα Λόγια για τους Συγγραφείς xv Ευχαριστίες xvii Εισαγωγή xix Χρησιμοποιώντας το Βιβλίο xxi Πρόλογος Ελληνικής Έκδοσης xxiii Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ Ανατομία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΚΡΟΑΣΗ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ M. Sion

ΑΚΡΟΑΣΗ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ M. Sion ΑΚΡΟΑΣΗ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ Λοβοί του πνεύμονα ΠΡΟΣΘΙΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΑΚΡΟΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ Σχήμα ακρόασης των πνευμόνων Με την ακρόαση του αναπνευστικού συστήματος εξετάζονται: 1. Το φυσιολογικό αναπνευστικό

Διαβάστε περισσότερα

πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τη μέση σας

πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τη μέση σας πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τη μέση σας Αυτά τα συμπτώματα είναι πολύ σπάνια αλλά πρέπει να επικοινωνήσετε άμεσα με τον γιατρό σας εάν τα αισθανθείτε Αισθάνεστε δυσφορία με τον πόνο στην μέση

Διαβάστε περισσότερα

ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Εργασία στο μάθημα της Βιολογίας Εισηγητής: Μ. Αντώνιος Καθηγητής: Πιτσιλαδής Βασίλης Σχ. έτος: 2016-2017 ΚΑΡΔΙΑ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ Η καρδιά είναι ένα μυώδες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΗΓΜΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΗΓΜΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΗΓΜΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΚΑΙ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Είδη μεταβλητών Ποσοτικά δεδομένα (π.χ. ηλικία, ύψος, αιμοσφαιρίνη) Ποιοτικά δεδομένα (π.χ. άνδρας/γυναίκα, ναι/όχι) Διατεταγμένα (π.χ. καλό/μέτριο/κακό) 2 Περιγραφή ποσοτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΟΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΕΠΙΔΡΑΣΗ

ΚΑΡΔΙΟΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΕΠΙΔΡΑΣΗ ΚΑΡΔΙΟΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΕΠΙΔΡΑΣΗ Εισαγωγή Οι δύο πιο ζωτικές λειτουργίες του οργανισμού μας, η αναπνευστική και η κυκλοφορική, αλληλοσυνδέονται και επιδρούν η μία πάνω στην άλλη κατά τρόπο αρμονικό και

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές επικοινωνίας με ήχο και εικόνα Συστήματα επικοινωνίας με ήχο και εικόνα

Αρχές επικοινωνίας με ήχο και εικόνα Συστήματα επικοινωνίας με ήχο και εικόνα Αρχές επικοινωνίας με ήχο και εικόνα Συστήματα επικοινωνίας με ήχο και εικόνα Παραδείγματα: 1. Τηλέγραφος 2. Τηλέφωνο 3. Τηλεόραση 4. Ραδιόφωνο 5. Cd/dvd-player 1 Αρχές επικοινωνίας με ήχο και εικόνα Μετατροπή

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΙΚΡΑΝΙΕΣ. Ημικρανίες. Ημικρανία Πονοκέφαλος Στατιστικά Οι Ημικρανίες είναι. Ημικρανία-Πονοκέφαλος: Συμπτώματα Ορισμένοι άνθρωποι

ΗΜΙΚΡΑΝΙΕΣ. Ημικρανίες. Ημικρανία Πονοκέφαλος Στατιστικά Οι Ημικρανίες είναι. Ημικρανία-Πονοκέφαλος: Συμπτώματα Ορισμένοι άνθρωποι Ημικρανίες ΗΜΙΚΡΑΝΙΕΣ Στο απώτερο μέλλον, εκτιμάται ότι οι ημικρανίες θα είναι η τρίτη πιο διαδεδομένη ασθένεια στη γη. Στο συγκεκριμένο άρθρο παρατίθενται διάφοροι τρόποι γρήγορης ανακούφισης της ημικρανίας

Διαβάστε περισσότερα

Μια «ανώδυνη» εισαγωγή στο μάθημα (και στο MATLAB )

Μια «ανώδυνη» εισαγωγή στο μάθημα (και στο MATLAB ) Μια «ανώδυνη» εισαγωγή στο μάθημα (και στο MATLAB ) Μια πρώτη ιδέα για το μάθημα χωρίς καθόλου εξισώσεις!!! Περίγραμμα του μαθήματος χωρίς καθόλου εξισώσεις!!! Παραδείγματα από πραγματικές εφαρμογές ==

Διαβάστε περισσότερα

Ήχος και φωνή. Τεχνολογία Πολυµέσων 04-1

Ήχος και φωνή. Τεχνολογία Πολυµέσων 04-1 Ήχος και φωνή Φύση του ήχου Ψηφιοποίηση µε µετασχηµατισµό Ψηφιοποίηση µε δειγµατοληψία Παλµοκωδική διαµόρφωση Αναπαράσταση µουσικής Ανάλυση και σύνθεση φωνής Μετάδοση φωνής Τεχνολογία Πολυµέσων 4-1 Φύση

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ήχος. Υπεύθυνος Καθηγητής: Παζούλης Παναγιώτης

Ο Ήχος. Υπεύθυνος Καθηγητής: Παζούλης Παναγιώτης ιαθεµατική Εργασία µε Θέµα: Οι Φυσικές Επιστήµες στην Καθηµερινή µας Ζωή Ο Ήχος Τµήµα: β1 Γυµνασίου Υπεύθυνος Καθηγητής: Παζούλης Παναγιώτης Συντακτική Οµάδα: Γεώργιος Ελευθεριάδης Ο Ήχος Έχει σχέση ο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 1 ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το ανθρώπινο σώμα προμηθεύεται οξυγόνο και αποβάλει διοξείδιο του άνθρακα με την αναπνοή. Η αναπνοή έχει δύο φάσεις: την εισπνοή κατά την οποία ο αέρας εισέρχεται στους πνεύμονες

Διαβάστε περισσότερα

2 ο ΦΘΙΝΟΠΩΡΙΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΗΣ EΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

2 ο ΦΘΙΝΟΠΩΡΙΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΗΣ EΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ 2 ο ΦΘΙΝΟΠΩΡΙΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΗΣ EΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Οργάνωση: Εργαστήριο Ηλεκτρομυογραφίας και Κλινικής Νευροφυσιολογίας Α Νευρολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Αθήνα, 23 26 Σεπτεμβρίου 2012

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑ -ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑ -ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑ -ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΩ ΑΕΡΟΦΟΡΟΣ ΟΔΟΣ ρίνα φάρυγγας στοματική κοιλότητα ΚΑΤΩ ΑΕΡΟΦΟΡΟΣ ΟΔΟΣ λάρυγγας τραχεία 2 βρόγχοι πνεύμονες ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Μέρος 1 ο : Εισαγωγή στο φως

Μέρος 1 ο : Εισαγωγή στο φως Μέρος 1 ο : Εισαγωγή στο φως Το φως είναι η ευλογία του Θεού. Είναι γνωστό ότι κατά τη δημιουργία του κόσμου είπε: «καὶ εἶπεν ὁ Θεός γενηθήτω φῶς καὶ ἐγένετο φῶς. καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὸ φῶς, ὅτι καλόν καὶ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ Ηλεκτροκαρδιογράφηµα Ι. ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΠΙΕΣΗ Η πίεση στην αορτή, στην αρτηρία του βραχίονα και σε άλλες µεγάλες αρτηρίες σ' ένα ενήλικο άτοµο µεταβάλλεται από 120 mmhg (συστολική

Διαβάστε περισσότερα

Λειτουργία και Απόδοση του Πρότυπου Ανιχνευτή ΝΕΣΤΩΡ

Λειτουργία και Απόδοση του Πρότυπου Ανιχνευτή ΝΕΣΤΩΡ 12 Λειτουργία και Απόδοση του Πρότυπου Ανιχνευτή ΝΕΣΤΩΡ Εισαγωγή Στο παρόν Κεφάλαιο περιγράφεται η λειτουργία και απόδοση του πρότυπου ανιχνευτή ΝΕΣΤΩΡ κατά τη λειτουργία του στη βαθιά θάλασσα. Συγκεκριμένα

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (2)

Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (2) Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (2) Αντίληψη της ομιλίας Απεικόνιση της πρότασης «θα σας διηγηθώ την ιστορία των δύο νέων» κυματομορφή Φασματόγραμμα Συνάρθρωση Οι φθόγγοι αλληλεπικαλύπτονται μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω;

Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω; Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω; MegalakriaBroshure.indd 1 17/11/2010 1:27:39 μμ Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ

ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ (Σύντομη ενημέρωση από ERS - ELF) Οι οξείες λοιμώξεις κατώτερου αναπνευστικού συστήματος περιλαμβάνουν την πνευμονία (λοίμωξη της κυψελίδας του πνεύμονα),

Διαβάστε περισσότερα

Από τους πιο σημαντικούς ελέγχους που πρέπει να κάνουμε πολύ συχνά μέχρι μια συγκεκριμένη ηλικία του παιδιού είναι η σωματική του ανάπτυξη!

Από τους πιο σημαντικούς ελέγχους που πρέπει να κάνουμε πολύ συχνά μέχρι μια συγκεκριμένη ηλικία του παιδιού είναι η σωματική του ανάπτυξη! Από τους πιο σημαντικούς ελέγχους που πρέπει να κάνουμε πολύ συχνά μέχρι μια συγκεκριμένη ηλικία του παιδιού είναι η σωματική του ανάπτυξη! Το ύψος του, το βάρος, η περίμετρος των σημείων του σώματος του

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ήχος ως Σήμα & η Ακουστική Οδός ως Σύστημα

Ο Ήχος ως Σήμα & η Ακουστική Οδός ως Σύστημα Εθνκό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ο Ήχος ως Σήμα & η Ακουστική Οδός ως Σύστημα Βασικές Έννοιες Θάνος Μπίμπας Επ. Καθηγητής ΕΚΠΑ Hon. Reader UCL Ear InsUtute Διαταραχές Φωνής & Ακοής στις Ερμηνευτικές

Διαβάστε περισσότερα

Μουσικοκινητική Αγωγή

Μουσικοκινητική Αγωγή Μουσικοκινητική Αγωγή Τι είναι η Μουσικοκινητική Αγωγή Αρχές της Μουσικοκινητικής Αγωγής (Carl Orff) Παιδαγωγικές βάσεις της Μουσικοκινητικής Αγωγής Ποιοι οι στόχοι της Μουσικοκινητικής Αγωγής Αυτοσχεδιασμός

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΚΥΜΑΤΑ (Εισαγωγή)

ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΚΥΜΑΤΑ (Εισαγωγή) ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΚΥΜΑΤΑ (Εισαγωγή) ΑΣΚΗΣΗ : Η μετατόπιση κύματος που κινείται προς αρνητική -κατεύθυνση είναι D( (5,cm)in(5,5 7, όπου το είναι σε m και το σε. Να υπολογίσετε (α) τη συχνότητα,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Δρ. Στυλιανός Τσίτσος

ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Δρ. Στυλιανός Τσίτσος ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΥΨΗΛΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ (Θ) Ενότητα 5: Μικροκυματικές Διατάξεις ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Δρ. Στυλιανός Τσίτσος ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΤΕ 1 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (3)

Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (3) Γνωστική Ψυχολογία ΙΙ (ΨΧ 05) Γλώσσα (3) Δυσκολίες στην ανάγνωση Τα θεωρητικά μέρη του δικτύου οπτικής αναγνώρισης λέξεων και οι εκτιμώμενες θέσεις τους στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου του έμπειρου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΘΕΩΡΙΑ ο ΜΑΘΗΜΑ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΘΕΩΡΙΑ ο ΜΑΘΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΘΕΩΡΙΑ 2017 7 ο ΜΑΘΗΜΑ Εισαγωγή Κύμα είναι η διάδοση των περιοδικών κινήσεων (ταλαντώσεων) που κάνουν τα στοιχειώδη σωματίδια ενός υλικού γύρω από τη θέση ισορροπίας

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική για Μηχανικούς

Φυσική για Μηχανικούς Φυσική για Μηχανικούς Κύματα Εικόνα: Ναυαγοσώστες στην Αυστραλία εκπαιδεύονται στην αντιμετώπιση μεγάλων κυμάτων. Τα κύματα που κινούνται στην επιφάνεια του νερού αποτελούν ένα παράδειγμα μηχανικών κυμάτων.

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές επικοινωνίας με ήχο και εικόνα

Αρχές επικοινωνίας με ήχο και εικόνα Αρχές επικοινωνίας με ήχο και εικόνα Εισαγωγή Πως λειτουργούν οι ηλεκτρονικές επικοινωνίες: Ένα βασικό μοντέλο ηλεκτρονικής επικοινωνίας αποτελείται απλά από ένα πόμπο, το δίαυλο μεταδόσεως, και το δέκτη.

Διαβάστε περισσότερα

Μέσα Προστασίας II. Τ.Ε.Ι. Κρήτης Σ.Τ.ΕΦ./ Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Τ.Ε. Εργαστήριο Υψηλών Τάσεων. Ηλεκτρικές Εγκαταστάσεις Ι

Μέσα Προστασίας II. Τ.Ε.Ι. Κρήτης Σ.Τ.ΕΦ./ Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Τ.Ε. Εργαστήριο Υψηλών Τάσεων. Ηλεκτρικές Εγκαταστάσεις Ι Τ.Ε.Ι. Κρήτης Σ.Τ.ΕΦ./ Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Τ.Ε. Μέσα Προστασίας II Προστασία από την ηλεκτροπληξία Ηλεκτρικές Εγκαταστάσεις Ι Επίκουρος Καθηγητής Τηλ:2810379231 Email: ksiderakis@staff.teicrete.gr

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις κεφαλαίου 16 Αρχές επικοινωνίας με ήχο και εικόνα

Σημειώσεις κεφαλαίου 16 Αρχές επικοινωνίας με ήχο και εικόνα Σημειώσεις κεφαλαίου 16 Αρχές επικοινωνίας με ήχο και εικόνα ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΟΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Ένα σύστημα ηλεκτρονικής επικοινωνίας αποτελείται από τον πομπό, το δίαυλο (κανάλι) μετάδοσης και

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α

ΘΕΜΑ Α ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑ Α 1. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση. Μηχανικό ονομάζεται το κύμα στο οποίο: α. Μεταφέρεται ύλη στον χώρο κατά την κατεύθυνση διάδοσης του κύματος. β. Μεταφέρεται ορμή και ενέργεια στον χώρο κατά την

Διαβάστε περισσότερα

AKOH HXOΣ. ένταση. τόνος. Χροιά : πολυπλοκότητα ηχητικών κυµάτων.

AKOH HXOΣ. ένταση. τόνος. Χροιά : πολυπλοκότητα ηχητικών κυµάτων. AKOH HXOΣ ένταση τόνος Χροιά : πολυπλοκότητα ηχητικών κυµάτων. Ακουστό φάσµα : 20-20000 Hz (συνήθως 1000-4000 Hz) Φάσµα ήχου για την κατανόηση της οµιλίας: 200-2000 Hz ΜΕΤΑ ΟΣΗ ΤΟΥ ΗΧΟΥ ΣΤΟ ΟΥΣ Έξω ους

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη της προσαρμογής στη θόλωση παρουσία διαθλαστικού σφάλματος (Blur adaptation)

Μελέτη της προσαρμογής στη θόλωση παρουσία διαθλαστικού σφάλματος (Blur adaptation) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΟΠΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΡΑΣΗ Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης Μελέτη της προσαρμογής στη θόλωση παρουσία διαθλαστικού σφάλματος (Blur adaptation) Ελένη

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα 5 ο Σύνθεση Οµιλίας

Θέµα 5 ο Σύνθεση Οµιλίας Θέµα 5 ο Σύνθεση Οµιλίας Εισαγωγή Γενικά µε τον όρο σύνθεση οµιλίας εννοούµε την αυτόµατη παραγωγή κυµατοµορφών οµιλίας. Ουσιαστικά αναφερόµαστε στην µετατροπή ενός κειµένου εισόδου (που αποτελείται από

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Ι. ΓΙΑΝΝΑΤΣΗΣ

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Ι. ΓΙΑΝΝΑΤΣΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΜΕΤΡΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ι. ΓΙΑΝΝΑΤΣΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Η Μέτρηση Εργασίας (Work Measurement ή Time Study) έχει ως αντικείμενο τον προσδιορισμό του χρόνου που απαιτείται από ένα ειδικευμένο

Διαβάστε περισσότερα

PRAAT -- ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ Ανθή Χαϊδά

PRAAT -- ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ Ανθή Χαϊδά PRAAT -- ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ Ανθή Χαϊδά Το λογισμικό Praat ένα εργαλείο για φωνητική ανάλυση και επεξεργασία ηχητικών αρχείων, το οποίο διατίθεται δωρεάν στο διαδίκτυο. Το Praat δημιουργήθηκε από

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΥ 100 Εισαγωγή στην Τεχνολογία

ΗΜΥ 100 Εισαγωγή στην Τεχνολογία ΗΜΥ 100 Εισαγωγή στην Τεχνολογία Δρ. Στέλιος Τιμοθέου ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΜΑΣ ΣΗΜΕΡΑ Αναλογικά και ψηφιακά συστήματα Μετατροπή

Διαβάστε περισσότερα

Αναλογικά & Ψηφιακά Κυκλώματα ιαφάνειες Μαθήματος ρ. Μηχ. Μαραβελάκης Εμ.

Αναλογικά & Ψηφιακά Κυκλώματα ιαφάνειες Μαθήματος ρ. Μηχ. Μαραβελάκης Εμ. Αναλογικά & Ψηφιακά Κυκλώματα ιαφάνειες Μαθήματος ρ. Μηχ. Μαραβελάκης Εμ. 1 Εισαγωγή Αναλογικό σήμα (analog signal): συνεχής συνάρτηση στην οποία η ανεξάρτητη μεταβλητή και η εξαρτημένη μεταβλητή (π.χ.

Διαβάστε περισσότερα

29. Βοηθητικό ρόλο στους μαθητές με δυσγραφία κατέχει η χρήση: Α) ηλεκτρονικών υπολογιστών Β) αριθμομηχανών Γ) λογογράφων Δ) κανένα από τα παραπάνω

29. Βοηθητικό ρόλο στους μαθητές με δυσγραφία κατέχει η χρήση: Α) ηλεκτρονικών υπολογιστών Β) αριθμομηχανών Γ) λογογράφων Δ) κανένα από τα παραπάνω ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ Ερωτήσεις 1. Η δυσγραφία μπορεί να χωριστεί στις δύο ακόλουθες κατηγορίες: Α) γενική και μερική Β) γενική και ειδική Γ) αναπτυξιακή και επίκτητη Δ) αναπτυξιακή και μαθησιακή 2. Η αναπτυξιακή

Διαβάστε περισσότερα

Η δημιουργία και η πιλοτική εφαρμογή ενός πρωτοκόλλου αξιολόγησης νευρογενών διαταραχών κατάποσης.

Η δημιουργία και η πιλοτική εφαρμογή ενός πρωτοκόλλου αξιολόγησης νευρογενών διαταραχών κατάποσης. Α.Τ.Ε.Ι. ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Η δημιουργία και η πιλοτική εφαρμογή ενός πρωτοκόλλου αξιολόγησης νευρογενών διαταραχών κατάποσης. Σπουδαστές: Κάτανα Ελευθερία

Διαβάστε περισσότερα

Υπερ- και Υπολειτουργικές διαταραχές του λάρυγγα

Υπερ- και Υπολειτουργικές διαταραχές του λάρυγγα Υπερ- και Υπολειτουργικές διαταραχές του λάρυγγα Δρ. Κων. Λαμπρόπουλος Χειρουργός ΩΡΛ Φωνίατρος Επιστημονικός Υπεύθυνος Κέντρου Φωνιατρικής & Εφαρμοσμένης Λαρυγγολογίας Ιπποκράτειο 26/06/2015 Τι είναι

Διαβάστε περισσότερα

710 -Μάθηση - Απόδοση. Κινητικής Συμπεριφοράς: Προετοιμασία

710 -Μάθηση - Απόδοση. Κινητικής Συμπεριφοράς: Προετοιμασία 710 -Μάθηση - Απόδοση Διάλεξη 5η Ποιοτική αξιολόγηση της Κινητικής Συμπεριφοράς: Προετοιμασία Περιεχόμενο ενοτήτων Ποιοτική αξιολόγηση Ορισμός και στάδια που περιλαμβάνονται Περιεχόμενο: στοιχεία που τη

Διαβάστε περισσότερα

Μουσική Ακουστική Οργανολογία. Επανάληψη στο Εργαστήριο

Μουσική Ακουστική Οργανολογία. Επανάληψη στο Εργαστήριο Μουσική Ακουστική Οργανολογία Επανάληψη στο Εργαστήριο Συντονιστής Helmholtz 1. Τι είναι ο παράγοντας ποιότητας ενός συντονισμού; 2. Πως ορίζεται το σχετικό σφάλμα μιας πειραματικής μέτρησης; 3. Τι είναι

Διαβάστε περισσότερα

Τηλεπικοινωνιακά Συστήματα ΙΙ

Τηλεπικοινωνιακά Συστήματα ΙΙ Τηλεπικοινωνιακά Συστήματα ΙΙ Διάλεξη 1: Χωρητικότητα Καναλιών Το θεώρημα Shannon - Hartley Δρ. Μιχάλης Παρασκευάς Επίκουρος Καθηγητής 1 Ατζέντα 1. Δυαδική σηματοδοσία 2. Μορφές δυαδικής σηματοδοσίας 3.

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2010

ΦΥΣΙΚΗ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2010 ΦΥΣΙΚΗ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2010 ΘΕΜΑ Α Στις ημιτελείς προτάσεις Α1-Α4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της πρότασης και δίπλα το γράμμα

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 36 Μελέτη ακουστικών κυμάτων σε ηχητικό σωλήνα

Άσκηση 36 Μελέτη ακουστικών κυμάτων σε ηχητικό σωλήνα Μιχάλης Καλογεράκης 9 ο Εξάμηνο ΣΕΜΦΕ ΑΜ:911187 Υπεύθυνος Άσκησης: Κος Πέογλος Ημερομηνία Διεξαγωγής:3/11/25 Άσκηση 36 Μελέτη ακουστικών κυμάτων σε ηχητικό σωλήνα 1) Εισαγωγή: Σκοπός και στοιχεία Θεωρίας

Διαβάστε περισσότερα

Σύνδρομο Gilles de la Tourette η Tourette

Σύνδρομο Gilles de la Tourette η Tourette Σύνδρομο Gilles de la Tourette η Tourette Σαββίδου Αβρόρα. Παιδίατρος Το 1885, ο Georges Gilles de Tourette περιέγραψε 9 ασθενείς που εμφάνιζαν συνδυασμό κινητικών τικ που συνοδεύονταν από ανεξέλεγκτα

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 10η Διαταραχές Αισθητηρίων

Διάλεξη 10η Διαταραχές Αισθητηρίων ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Διάλεξη 10η Διαταραχές Αισθητηρίων Κοκαρίδας Δημήτριος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα Αισθητηριακές Διαταραχές Διαταραχές κατά

Διαβάστε περισσότερα

Σκοπός του κεφαλαίου είναι η κατανόηση των βασικών στοιχείων μιας στατιστικής έρευνας.

Σκοπός του κεφαλαίου είναι η κατανόηση των βασικών στοιχείων μιας στατιστικής έρευνας. 7 ο ΜΑΘΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Σκοπός Σκοπός του κεφαλαίου είναι η κατανόηση των βασικών στοιχείων μιας στατιστικής έρευνας. Προσδοκώμενα αποτελέσματα Όταν θα έχετε ολοκληρώσει τη μελέτη αυτού του κεφαλαίου

Διαβάστε περισσότερα

Νευροαισθητήρια Βαρηκοΐα

Νευροαισθητήρια Βαρηκοΐα Εθνκό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Νευροαισθητήρια Βαρηκοΐα Βασικές Έννοιες Θάνος Μπίμπας Επ. Καθηγητής ΕΚΠΑ Hon. Reader UCL Ear InsOtute Διαταραχές Φωνής & Ακοής στις Ερμηνευτικές Τέχνες Η ιστορία

Διαβάστε περισσότερα

25/3/2009. Η επεξεργασία του ψηφιακού σήματος υλοποιείται μέσω κατάλληλου αλγορίθμου. Φλώρος Ανδρέας Επίκ. Καθηγητής Παράμετροι ελέγχου

25/3/2009. Η επεξεργασία του ψηφιακού σήματος υλοποιείται μέσω κατάλληλου αλγορίθμου. Φλώρος Ανδρέας Επίκ. Καθηγητής Παράμετροι ελέγχου Από το προηγούμενο μάθημα... Μάθημα: «Ψηφιακή Επεξεργασία Ήχου» Δάλ Διάλεξη 4 η : «Επεξεργαστές Ε ξ έ Δυναμικής Περιοχής (Mέρος έ ΙΙ)» Η επεξεργασία του ψηφιακού σήματος υλοποιείται μέσω κατάλληλου αλγορίθμου

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32)

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Διάλεξη 6 Μηχανισμοί επεξεργασίας οπτικού σήματος Οι άλλες αισθήσεις Πέτρος Ρούσσος Η αντιληπτική πλάνη του πλέγματος Hermann 1 Πλάγια αναστολή Η πλάγια αναστολή (lateral inhibition)

Διαβάστε περισσότερα

ΟΠΤΙΚΟΚΙΝΗΤΙΚO ΣYΣΤΗΜΑ. Αθανασιάδης Στάθης φυσικοθεραπευτής NDT

ΟΠΤΙΚΟΚΙΝΗΤΙΚO ΣYΣΤΗΜΑ. Αθανασιάδης Στάθης φυσικοθεραπευτής NDT ΟΠΤΙΚΟΚΙΝΗΤΙΚO ΣYΣΤΗΜΑ Αθανασιάδης Στάθης φυσικοθεραπευτής NDT ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜOΣ ΤΗΣ ΟΡΑΣΗΣ «κοιτάζουμε με τα μάτια αλλά βλέπουμε με τον εγκέφαλο» 90% των πληροφοριών που φθάνουν στον εγκέφαλο περνούν μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Διαδραστικός ηχητικός χάρτης σε περιβάλλον διαδικτύου. Εφαρμογή: Χάρτης θορύβου της πόλης της Βέροιας

Διαδραστικός ηχητικός χάρτης σε περιβάλλον διαδικτύου. Εφαρμογή: Χάρτης θορύβου της πόλης της Βέροιας Διαδραστικός ηχητικός χάρτης σε περιβάλλον διαδικτύου Εφαρμογή: Χάρτης θορύβου της πόλης της Βέροιας Αλεβιζάκης Αλέξανδρος Νάκος Βύρωνας ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ & ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Συγγραφή και κριτική ανάλυση επιδημιολογικής εργασίας

Συγγραφή και κριτική ανάλυση επιδημιολογικής εργασίας Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών Συγγραφή και κριτική ανάλυση επιδημιολογικής εργασίας Δ. Παρασκευής Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και

Διαβάστε περισσότερα

Στάσιμα κύματα - Μέτρηση της ταχύτητας του ήχου με το σωλήνα Kundt

Στάσιμα κύματα - Μέτρηση της ταχύτητας του ήχου με το σωλήνα Kundt Στάσιμα κύματα - Μέτρηση της ταχύτητας του ήχου με το σωλήνα Kundt Η χρησιμοποιούμενη διάταξη φαίνεται στο ακόλουθο σχήμα: Το μεγάφωνο του σωλήνα Kundt συνδέεται στην έξοδο SIGNAL OUT της γεννήτριας συχνοτήτων.

Διαβάστε περισσότερα

- Καθυστέρηση λόγου (LLI)

- Καθυστέρηση λόγου (LLI) Πολλά άτομα με βαρηκοΐα/κώφωση (Είναι η μερική ή ολική απώλεια των ηχητικών ερεθισμάτων μέσω της ακουστικής οδού. Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως προκύπτει δυσκολία επεξεργασίας και παραγωγής των ήχων συνεπώς

Διαβάστε περισσότερα

Κωδικοποίηση ήχου. Σύστημα ακοής MP3 / MP4 Κωδικοποίηση φωνής

Κωδικοποίηση ήχου. Σύστημα ακοής MP3 / MP4 Κωδικοποίηση φωνής Κωδικοποίηση ήχου Σύστημα ακοής MP3 / MP4 Κωδικοποίηση φωνής T. Painter and A. Spanias, Perceptual Coding of Digital Audio, Proceedings of the IEEE, pp. 451-513, April 2000. P. Noll, MPEG digital audio

Διαβάστε περισσότερα

Ψηφιακός ήχος και κινούμενα γραφικά

Ψηφιακός ήχος και κινούμενα γραφικά ΕΣΔ200 Δημιουργία Περιεχομένου ΙI Ψηφιακός ήχος και κινούμενα γραφικά Εισαγωγή Το παρακάτω σχήμα περιγράφει τους δυνατούς τρόπους δημιουργίας αποθήκευσης και. αναπαραγωγής ψηφιακού ήχου Ο Ήχος από φυσική

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Περιοδική υπερκαλιαιμική παράλυση

ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Περιοδική υπερκαλιαιμική παράλυση ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Περιοδική υπερκαλιαιμική παράλυση ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ Αγόρι 6 ετών μεταφέρεται στον οικογενειακό ιατρό από τους γονείς του λόγω εμφάνισης δυσκολίας στην κίνηση των άκρων (άνω και

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΝΕΩΝ ΟΔΗΓΩΝ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΝΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΕ ΑΣΤΙΚΗ ΟΔΟ. Δανάη Βουτσινά

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΝΕΩΝ ΟΔΗΓΩΝ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΝΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΕ ΑΣΤΙΚΗ ΟΔΟ. Δανάη Βουτσινά Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Πολιτικών Μηχανικών Τομέας Μεταφορών και Συγκοινωνιακής Υποδομής ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΝΕΩΝ ΟΔΗΓΩΝ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΝΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΕ ΑΣΤΙΚΗ ΟΔΟ Δανάη

Διαβάστε περισσότερα

«Δοκιμασία Εκφραστικού Λεξιλογίου σε τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά ηλικίας 6 8 ετών»

«Δοκιμασία Εκφραστικού Λεξιλογίου σε τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά ηλικίας 6 8 ετών» «Δοκιμασία Εκφραστικού Λεξιλογίου σε τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά ηλικίας 6 8 ετών» Γλώσσα: Το φυσικό εκείνο σύστημα επικοινωνίας που χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο και έχει ως βάση του τον έναρθρο λόγο.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΟΣΗΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΜΕ ΤΡΑΧΕΙΟΣΤΟΜΙΑ. Μπάρδης Παναγιώτης 10522

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΟΣΗΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΜΕ ΤΡΑΧΕΙΟΣΤΟΜΙΑ. Μπάρδης Παναγιώτης 10522 ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΟΣΗΣ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΜΕ ΤΡΑΧΕΙΟΣΤΟΜΙΑ Μπάρδης Παναγιώτης 10522 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΑΕΡΑΓΩΓΩΝ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΑΕΡΑΓΩΓΩΝ Οι Τεχνικές Διαχείρισης των

Διαβάστε περισσότερα

Προσδιορισμός ενός επίπεδου απλού αρμονικού κύματος από τις ταλαντώσεις σημείων του

Προσδιορισμός ενός επίπεδου απλού αρμονικού κύματος από τις ταλαντώσεις σημείων του A A N A B P Y T A ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΠΛΑ ΑΡΜΟΝΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ 9 5 0 Προσδιορισμός ενός επίπεδου απλού αρμονικού κύματος από τις ταλαντώσεις σημείων του Περιεχόμενα Εισαγωγή και παραδείγματα

Διαβάστε περισσότερα

Προ-άνοια. Αρχική άνοια

Προ-άνοια. Αρχική άνοια Αλτσχάιμερ Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η πιο κοινή μορφή άνοιας. Είναι μια ασθένεια μη θεραπεύσιμη, εκφυλιστική και θανατηφόρα. Γενικά εντοπίζεται στους ανθρώπους πάνω από 65 ετών, αν και το λιγότερο συχνά,

Διαβάστε περισσότερα

Αρθρωτικές-Φωνολογικές διαταραχές Αποκατάσταση φωνημάτων /f/ - /v/

Αρθρωτικές-Φωνολογικές διαταραχές Αποκατάσταση φωνημάτων /f/ - /v/ Αρθρωτικές-Φωνολογικές διαταραχές Αποκατάσταση φωνημάτων /f/ - /v/ Φοιτήτρια : Τεκτονίδου Βαρβάρα (12871) Καθηγήτρια: Παίλα Νικολέτα T.E.I Ηπείρου, 2014 Ταξινόμηση φωνολογικών/αρθρωτικών διαταραχών Αναπτυξιαξή

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 ο. Φροντιστήριο «ΕΠΙΛΟΓΗ» Ιατροπούλου 12 & σιδ. Σταθμού - Καλαμάτα τηλ.: & 96390

ΘΕΜΑ 1 ο. Φροντιστήριο «ΕΠΙΛΟΓΗ» Ιατροπούλου 12 & σιδ. Σταθμού - Καλαμάτα τηλ.: & 96390 ΘΕΜΑ 1 ο ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 006 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΥΟ ΚΥΚΛΩΝ) Να γράψετε στο τετράδιό σας τον

Διαβάστε περισσότερα

Ευρυζωνικά δίκτυα (2) Αγγελική Αλεξίου

Ευρυζωνικά δίκτυα (2) Αγγελική Αλεξίου Ευρυζωνικά δίκτυα (2) Αγγελική Αλεξίου alexiou@unipi.gr 1 Σήματα και πληροφορία Βασικές έννοιες 2 Αναλογικά και Ψηφιακά Σήματα Στις τηλεπικοινωνίες συνήθως χρησιμοποιούμε περιοδικά αναλογικά σήματα και

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ.ΕΤΟΥΣ 217-218 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΑΤΡΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ 1. Τι γνωρίζετε για τη νόσο των δυτών. Απάντηση: Η νόσος των δυτών είναι μία σοβαρή κατάσταση,

Διαβάστε περισσότερα

Σχήμα 8.46: Δίκτυο αεραγωγών παραδείγματος.

Σχήμα 8.46: Δίκτυο αεραγωγών παραδείγματος. Παράδειγμα 8.8 Διαστασιολόγηση και υπολογισμός δικτύου αεραγωγών με τη μέθοδο της σταθερής ταχύτητας Να υπολογιστούν οι διατομές των αεραγωγών και η συνολική πτώση πίεσης στους κλάδους του δικτύου αεραγωγών

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική χρήση των ήχων

Κλινική χρήση των ήχων Κλινική χρήση των ήχων Ήχοι και ακουστότητα Κύματα υπερήχων Ακουστικά κύματα, Ήχοι, Είδη ήχων Ήχους υπό την ευρεία έννοια καλούμε κάθε κύμα πίεσης που υπάρχει και διαδίδεται στο εσωτερικό των σωμάτων.

Διαβάστε περισσότερα