Διπλωματική Εργασία. «Έλεγχοι στην αγορά εκπομπών CO 2 σε Ελλάδα και Ευρώπη»

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Διπλωματική Εργασία. «Έλεγχοι στην αγορά εκπομπών CO 2 σε Ελλάδα και Ευρώπη»"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» Διπλωματική Εργασία «Έλεγχοι στην αγορά εκπομπών CO 2 σε Ελλάδα και Ευρώπη» Λιανού Ευαγγελία Επιβλέπων: Σπαθής Χαράλαμπος Θεσσαλονίκη

2 Πρόλογος Οι ολοένα αυξανόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις μέρες μας οδήγησαν τη Διεθνή και Ευρωπαϊκή Κοινότητα στην ανάληψη μέτρων για την αναστροφή της κατάστασης. Το πρωτόκολλο του Κιότο (2007) αποτελεί το διεθνές πλαίσιο για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών εντάσσεται στην ανάληψη μέτρων για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών. Η παρούσα διπλωματική διερευνά την ελληνικά αγορά εκπομπών CO 2 από τη σκοπιά του ελέγχου, εσωτερικού και εξωτερικού, των εταιριών που εκπέμπουν ρύπους και συνεπώς συμμετέχουν στο Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών της χώρας. Θέτει ζητήματα που προκύπτουν από τη διεθνή βιβλιογραφία και επιδιώκει να δώσει απαντήσεις στα ακόλουθα ερωτήματα: Πώς προσαρμόστηκαν οι ελληνικές εταιρίες στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας ρύπων (EU ETS) και στους μηχανισμούς του Πρωτοκόλλου του Κιότο; Ποιος ο ρόλος του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και στον έλεγχο των συναλλαγών σε δικαιώματα ρύπων; Ποια η συμμετοχή εξωτερικού ελέγχου, κρατικού ή ιδιωτικού, στην καταγραφή και τον έλεγχο των εκπομπών μιας εγκατάστασης; Ποια η περιβαλλοντική πολιτική των εταιριών σε θέματα ρύπων; Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο του ερωτηματολόγιου, στις ελληνικές εταιρίες που συμμετέχουν στο Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών , με χρονικό πλαίσιο τη 2 η φάση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (EU ETS), από το 2008 μέχρι σήμερα. Στο σηµείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον Αναπληρωτή Καθηγητή κ. Χαράλαμπο Σπαθή για την πολύτιµη βοήθεια, την ηθική υποστήριξη και το αµέριστο ενδιαφέρον που έδειξε κατά τη διάρκεια εκπόνησης της διπλωματικής µου εργασίας. Τέλος, οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στην οικογένειά μου και τους φίλους μου. Η υλική, μα κυρίως η ψυχική και ηθική τους συμπαράσταση όλα αυτά τα χρόνια με οδήγησαν ως εδώ. Λιανού Ευαγγελία Θεσσαλονίκη

3 ARISTOTLE UNIVERSITY OF THESSALONIKI DEPARTMENT OF ECONOMIC SCIENCES POSTGRADUATE PROGRAMME IN BUSINESS ADMINISTRATION Master Thesis: Audits in the CO 2 emissions market in Greece and Europe Lianou Evangelia Supervising Professor: Spathis Charalambos Abstract The growing impact of climate change today led the International and European Community in taking measures to reverse the situation. The Kyoto Protocol (2007) is an international framework for combating climate change. In Europe, the European Union Emissions Trading Scheme (EU ETS) consists a part of these efforts. The current master thesis explores the Greek CO2 emissions market from the perspective of auditing, internal and external, of companies that emit pollutants and thus participate in the National Allocation Plan (NAP) of the country. It raises issues arising from the literature and seeks to answer the following questions: How have Greek companies adapted to the European Emissions Trading Scheme (EU ETS) and the flexible mechanisms of the Kyoto Protocol? What is the role of the Internal Auditing Department in the decision making and the auditing of the company s trading in emissions rights? What is the involvement of an external auditor, public or private, in the recording and auditing of the emissions of an installation? What is the environmental policy of the companies on issues regarding emissions? The survey was conducted by means of a questionnaire in Greek companies participating in the National Allocation Plan , during the second phase of the European Emissions Trading Scheme (EU ETS), and in particular, from 2008 until today. The results of the thesis indicated that, during the second phase of the European Emissions Trading Scheme (2008 until today), the overwhelming majority of Greek companies met their pollution rights with the free allocation under the National Allocation Plan of the country. A large percentage of companies do not involve the internal auditing department on emissions trading, while others have assigned to the department, reports on allowance trading. Regarding the decision making, research results show that most companies appoint as responsible the highest emission level in the hierarchy of the company: the Governing Council. Regarding the representation of allowances in the financial statements of the company, the majority of companies does not value the allowances allocated freely by the National Allocation 3

4 Plan as assets of the company, thus not including them in the financial statements. The majority of companies participating in the survey prepared on their own the reports towards the Department appointed by the greek ministry of Environment and Climate Change (G.E.D.E.), while delegating the auditing to certified firms. These certified auditing firms acting as validators of the reports towards G.E.D.E. do not play an advisory role to the administrations of the companies but monitor, review and evaluate the facilities and the administration. Finally, only a small percentage of Greek companies publish their emissions, (in the form of environmental reports, corporate responsibility reports, financial reports) while a large percentage have claimed to be taking their emissions seriously in determining corporate strategy. Thessaloniki

5 Περιεχόμενα Περιεχόμενα... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : Εισαγωγή... 7 Κλιματική αλλαγή και ανθρώπινη δραστηριότητα... 7 Από το Χθες στο Σήμερα: το Πρωτόκολλο του Κιότο, η Σύνοδος της Κοπεγχάγης Σύντομη ιστορική αναδρομή ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο : Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας Το Πρωτόκολλο του Κιότο: το διεθνές πλαίσιο για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (Emissions Trading - ΕΤ) Προγράμματα από Κοινού (Joint Implementation - JI) Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (Clean Development Mechanism- CDM) Κίνδυνοι «κακής χρήσης» του Μηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης και Μηχανισμοί Ελέγχου που θεσπίστηκαν...21 Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (EU ETS): το μεγαλύτερο σύστημα εμπορίας εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στον κόσμο η Φάση EU ETS ( ) η Φάση EU ETS ( ) η Φάση EU ETS ( )...25 «Οι Κανόνες του Παιχνιδιού»: Όροι λειτουργίας και ελέγχου του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (Οδηγίες 2003, 2009 Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου) Οδηγία Οδηγία Αλλαγές στο Σύστημα Εμπορίας (Οδηγία 2003 vs. Οδηγία 2009)...28 Η ελληνική πραγματικότητα: το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών Οικονομικοί vs. Περιβαλλοντικοί Έλεγχοι : Σύγκριση και αντιπαραβολή Εκπομπές Ρύπων και Εταιρίες: προσαρμογή των εταιριών στην αγορά ρύπων και ζητήματα που προέκυψαν Λήψη Αποφάσεων των Εταιριών για ζητήματα Εμπορίας Ρύπων Εσωτερικός Έλεγχος των Εταιριών σε θέματα Εκπομπών Ρύπων Εξωτερικός Έλεγχος των Εταιριών σε θέματα Εκπομπών Ρύπων Τα Δικαιώματα Εκπομπών Ρύπων στις Οικονομικές Καταστάσεις των Εταιριών Διεθνές Πρότυπο Ελέγχου και Δημοσιοποίησης Ρύπων Τρόποι Μέτρησης και Καταγραφής Ρύπων των Εταιριών Εταιρίες και Δημοσιοποίηση των Εκπομπών Ρύπων τους Τρόποι Δημοσιοποίησης Εκπεμπόμενων Ρύπων των Εταιριών Συμμετοχή των Εταιριών στους «Ευέλικτους Μηχανισμούς» του Κιότο...42 Απάτες στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Ρύπων Απάτη Missing Trader Intra Community ( MTIC fraud ) Απάτη phishing Ηλεκτρονική κλοπή...44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο : Μεθοδολογία Έρευνας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο : Αποτελέσματα Έρευνας

6 Ενότητα 1 η : Γενικές ερωτήσεις για τη συμμετοχή της εταιρίας στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας ρύπων Ερωτήσεις 1 η, 2 η, 3 η...49 Ερώτηση 4η...51 Ενότητα 2 η : Ερωτήσεις σχετικά με τον εσωτερικό έλεγχο της εταιρίας και τα δικαιώματα εκπομπών Ερωτήσεις 5 η, 6 η, 7 η...54 Ερωτήσεις 8 η, 9 η...56 Ενότητα 3 η : Ερωτήσεις σχετικά με τις οικονομικές καταστάσεις της εταιρίας και τα δικαιώματα εκπομπών Ερωτήσεις 10 η, 11 η...58 Ενότητα 4 η : Ερωτήσεις σχετικά με τον εξωτερικό έλεγχο της εταιρίας και τα δικαιώματα εκπομπών Ερωτήσεις 12 η, 13 η...61 Ερώτηση 14 η...62 Ερωτήσεις 15 η, 16 η...63 Ενότητα 5 η :Ερωτήσεις σχετικά με την Εταιρική Περιβαλλοντική Πολιτική Ερώτηση 17 η...65 Ερωτήσεις 18 η, 19 η...66 Ερώτηση 20η...68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο : Συμπεράσματα - Προτάσεις Αδυναμίες Έρευνας και Προτάσεις...73 Βιβλιογραφία Διεθνής Βιβλιογραφία...74 Ελληνική Βιβλιογραφία...75 Ηλεκτρονικές Πηγές...76 Παράρτημα 1: Πρωτόκολλο του Κιότο Παραρτήματα Α και Β του Πρωτοκόλλου του Κιότο Παράρτημα I του Πρωτοκόλλου του Κιότο Παράρτημα 2: Κατανομή Δικαιωμάτων Παράρτημα 3: Ερωτηματολόγιο

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : Εισαγωγή Τις τελευταίες δεκαετίες γινόμαστε μάρτυρες μιας πρωτόγνωρης και ραγδαίας κλιματικής αλλαγής. Ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται όλο και εντονότερα ή αντίθετα παρουσιάζουν πρωτοφανή εξασθένιση καθώς παρατηρείται μια συνεχής αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης. Η κλιματική αλλαγή όμως, πέραν των αλλαγών στον καιρό, επηρεάζει εντονότατα και άλλους τομείς όπως είναι τα οικοσυστήματα και η βιοποικιλότητα, η οικονομική δραστηριότητα, η ανθρώπινη υγεία κλπ. Έτσι, γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική η ανάγκη να προσδιοριστούν οι παράγοντες που οδηγούν σε αυτή την αλλαγή καθώς και να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπισή της. Κλιματική αλλαγή και ανθρώπινη δραστηριότητα Το κλιματικό σύστημα είναι ένα σύνθετο, διαδραστικό σύστημα που αποτελείται από την ατμόσφαιρα, την επιφάνεια της γης, χιόνι και πάγο, ωκεανούς και άλλα υγρά σώματα καθώς και από έμβια όντα. Το κλίμα της Γης πάντα άλλαζε και πάντα θα αλλάζει. Οι παράγοντες που οδηγούν στην αλλαγή του κλίματος είναι πολλοί και γνωστοί και είναι δυο ειδών: Αλλαγές που γίνονται στο σύστημα ατμόσφαιρα - υδρόσφαιρα - γεώσφαιρα - βιόσφαιρα ή αλλαγές που γίνονται σε πλανητικά δεδομένα (π.χ. αλλαγή στη μέση απόσταση ηλίου - γης και άλλες αλλαγές στην τροχιά της γης) Αλλαγές που γίνονται από τον άνθρωπο. Αν και οι αλλαγές στο κλίμα στο παρελθόν ήταν αποκλειστικά αποτέλεσμα φυσικών αιτιών, οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει πως η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει γίνει μια κυρίαρχη δύναμη και είναι υπεύθυνη για το μεγαλύτερο ποσοστό της υπερθέρμανσης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Υπάρχει πληθώρα μελετών που δείχνουν πως το κλίμα ήδη αλλάζει και πολλαπλές επιπτώσεις γίνονται εμφανείς ανά τον κόσμο. Σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την κλιματική αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC), υπάρχουν νέα και εντονότερα στοιχεία για το γεγονός ότι η υπερθέρμανση που παρατηρείται τα τελευταία 50 χρόνια μπορεί να αποδοθεί κυρίως στις ανθρώπινες δραστηριότητες, και συγκεκριμένα στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (Greenhouse Gases-GHGs),(IPCC, 2001a). Η διαφορά των αλλαγών που γίνονται από τον άνθρωπο από τις αλλαγές της φύσης είναι ότι η ανθρώπινη παρέμβαση πιθανότατα οδηγεί σε μονότονη αλλά και ραγδαία αποσταθεροποίηση. Αντίθετα, οι φυσικές κλιματικές αλλαγές, παρουσιάζουν γενικά μακροχρόνιες διακυμάνσεις. Η ανθρώπινη δραστηριότητα συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή μέσω κυρίως των αλλαγών που προκαλεί στην ατμόσφαιρα της γης, και συγκεκριμένα στις ποσότητες των αερίων του θερμοκηπίου και των aerosols. Η καύση στερεών καυσίμων, η οποία απελευθερώνει διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ) στην ατμόσφαιρα, αποτελεί τον πιο σημαντικό επιβαρυντικό παράγοντα. Τα αέρια του θερμοκηπίου και τα μικροσωματίδια επηρεάζουν το κλίμα τροποποιώντας την εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία και την εξερχόμενη θερμική ακτινοβολία, οι οποίες είναι μέρος του ενεργειακού ισοζυγίου της γης. Η μεταβολή της ποσότητας ή των ιδιοτήτων αυτών των αερίων και σωματιδίων 7

8 μπορεί να οδηγήσει σε μια θέρμανση ή ψύξη του κλιματικού συστήματος. Από την έναρξη της βιομηχανικής εποχής και μετά (χρονικό μεταίχμιο της οποίας θεωρείται το 1970), η συνολική επίδραση της ανθρώπινης δραστηριότητας στο κλίμα οδήγησε στην υπερθέρμανση. Η ανθρώπινη επίδραση στο κλίμα κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής ξεπερνά κατά πολύ την αντίστοιχη λόγω φυσικών διεργασιών, όπως είναι οι ηλιακές αλλαγές και οι εκρήξεις ηφαιστείων. Τα αποτελέσματα της ανθρώπινης παρέμβασης είναι θεαματικά. Σύμφωνα με το IPCC, η μέση θερμοκρασία της γης έχει αυξηθεί κατά 0.7 C τα τελευταία 100 χρόνια, ενώ η μέση θερμοκρασία στην Ευρώπη αυξήθηκε κατά 1 C. Έντεκα από τα δώδεκα τελευταία χρόνια ( ) κατατάσσονται μεταξύ των 12 πιο θερμών ετών από το Από το 1961 έως το 2003 η στάθμη της θάλασσας αυξάνεται με έναν μέσο ρυθμό των 1.8mm ανά έτος. Ο ρυθμός αυτός ήταν αυξήθηκε από το 1993 έως το 2003 σε περίπου 3.1mm ανά έτος ως απόρροια της υποχώρησης των πάγων. Η ποσότητα του CO 2 έχει αυξηθεί κατά 30% τα τελευταία 200 χρόνια, λόγω αλλαγών στη χρήση γης και στην αποψίλωση των δασών, την καύση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικών αερίων σε αυτοκίνητα, κλπ. Με τους ίδιους ρυθμούς αναμένεται να διπλασιασθεί τον 21o αιώνα. Μέσα στα τελευταία 30 χρόνια ο άνθρωπος αύξησε περίπου κατά 30% τα αέρια του θερμοκηπίου δημιουργώντας σωρεία προβλημάτων, όπως όξινη βροχή, τοπικές αλλαγές στις μεγαλουπόλεις, προβλήματα τα οποία η φύση δεν δημιουργεί. Μία από τις πλέον εμφανείς επιδράσεις της αλλαγής κλίματος στον 20 ο αιώνα μπορεί να παρατηρηθεί στην κρυόσφαιρα, μέσω της υποχώρησης των παγόβουνων, των Αρκτικών θαλασσών και της μείωσης των χιονοπτώσεων. Οχτώ στις εννιά περιοχές με παγόβουνα παρουσιάζουν μία σημαντική υποχώρηση των πάγων τον τελευταίο αιώνα, ενώ στις Ευρωπαϊκές Άλπεις συγκεκριμένα, έχασαν περίπου το 1/3 της έκτασής τους και ½ της μάζας τους, μια τάση η οποία και συνεχίζεται. Τέλος, οι επιδράσεις των τοπικών αλλαγών κλίματος στους πληθυσμούς φυτών και ζώων καθώς και στην ανθρώπινη υγεία μπορούν ήδη να παρατηρηθούν, αν και δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να τις συνδέουν άμεσα με την κλιματική αλλαγή. Σύμφωνα με τη νέα έκθεση του IPCC (2/2/2007): Η μέση θερμοκρασία του πλανήτη θα αυξηθεί από 1,1 έως 6,4 βαθμούς Κελσίου έως το 2100, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, με πιθανότερη μια άνοδο κατά 1,8 έως 4 βαθμούς Κελσίου ανάλογα με τα μέτρα που θα ληφθούν. Το φαινόμενο είναι αναπόφευκτο και θα διαρκέσει έως και μια χιλιετία. Στη προηγούμενη έκθεσή του το 2001, το IPCC πρόβαλε αύξηση από 1,4 έως 5,8 βαθμούς Κελσίου. Η στάθμη των ωκεανών θα ανέβει έως το τέλος του αιώνα κατά 18 έως 59 εκατοστά, σε σχέση με το 1990, αν και η άνοδος θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη, σε περίπτωση που λιώσει το κάλυμμα πάγου στην Ανταρκτική και τη Γροιλανδία. Το 2001, το IPCC προέβλεπε άνοδο κατά 9 έως 88 εκατοστά. Η δραστηριότητα των τροπικών κυκλώνων και τυφώνων θα ενταθεί, με πιθανότητα 66%. Το δεύτερο μισό του 21ου αιώνα το κάλυμμα επιπλέοντος πάγου θα εξαφανίζεται το καλοκαίρι από την Αρκτική. Ξηρασίες αναμένονται με αυξημένη συχνότητα σε όλο τον πλανήτη. 8

9 Όλοι οι παραπάνω λόγοι οδήγησαν τα κράτη μέλη της διεθνούς κοινότητας στην υπογραφή του Πρωτόκολλου του Κιότο, που προβλέπει μια σειρά από μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας απειλής της κλιματικής αλλαγής. Η Ευρωπαϊκή Ένωση με τη σειρά της, έχοντας θέσει την προστασία του κλίματος ως πρωταρχικό της στόχο, στα πλαίσια μίας κλιμακούμενης ανάπτυξης και προόδου και δεσμευόμενη από το Πρωτόκολλο του Κιότο, έλαβε μια σειρά από πολιτικά και νομικά μέτρα με σημαντικότερο από αυτά τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου. 9

10 Από το Χθες στο Σήμερα: το Πρωτόκολλο του Κιότο, η Σύνοδος της Κοπεγχάγης Σύντομη ιστορική αναδρομή Οι πρώτοι που άρχισαν να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την κλιματική μεταβολή που οφείλεται σε ανθρωπογενείς αιτίες ήταν οι επιστήμονες. Στοιχεία από τις δεκαετίες του 1960 και 1970 έδειχναν ότι οι συγκεντρώσεις CO 2 στην ατμόσφαιρα αυξάνονταν σημαντικά, γεγονός που οδήγησε τους κλιματολόγους αρχικά και στη συνέχεια και άλλους επιστήμονες να πιέσουν για δράση. Δυστυχώς, πήρε πολλά χρόνια στη διεθνή κοινότητα για να ανταποκριθεί στο αίτημα αυτό. Παρακάτω ακολουθεί μία σύντομη ιστορική αναδρομή στα βήματα που οδήγησαν την παγκόσμια και ευρωπαϊκή κοινότητα στο Πρωτόκολλο του Κιότο (1997), το οποίο εφαρμόζεται μέχρι σήμερα, αλλά και στις τροποποιήσεις και βελτιώσεις που ακολούθησαν, μέχρι και τη σύνοδο της Κοπεγχάγης (2009). 1989: Η κλιματική αλλαγή στην παγκόσμια ατζέντα συζητήσεων: 1η περιβαλλοντική σύνοδος κορυφής Βορρά-Νότου στη Χάγη (Μάρτιος) 1η υπουργική διάσκεψη για την κλιματική αλλαγή στο Noordwijk (Νοέμβριος) 21 Ιουνίου 1989: Απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να σχηματίσει προτάσεις για «συγκεκριμένη δράση» ως «συμβολή στη διεθνή συζήτηση». Ιούνιος 1990: η αλλαγή του κλίματος στην ατζέντα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για 1η φορά: έκκληση για "στόχους και στρατηγικές "για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αύγουστος 1990: 1 η έκθεση αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC), απεικονίζει τις απόψεις 400 επιστημόνων: «το πρόβλημα της αύξησης της θερμοκρασίας είναι υπαρκτό και οφείλει να αντιμετωπιστεί άμεσα». Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) αποτελεί κορυφαίο διεθνή οργανισμό για την αξιολόγηση της αλλαγής του κλίματος. Ιδρύθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Μετεωρολογίας και το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) με σκοπό να προσφέρει στον κόσμο σαφή επιστημονική άποψη για την τρέχουσα κατάσταση της αλλαγής του κλίματος και τις πιθανές περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις του. 29 Οκτωβρίου 1990: Συμπεράσματα του Συμβουλίου για Ενέργεια / Περιβάλλον: «η σταθεροποίηση των εκπομπών CO 2 αποτελεί στόχο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας ως σύνολο». Νοέμβρης 1990: 2η Παγκόσμια Διάσκεψη για την Αλλαγή του Κλίματος (Γενεύη) 10

11 21 Δεκέμβρη 1990: Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ (ΓΣΗΕ) εγκαινιάζει επίσημα διαπραγματεύσεις σχετικά με «σύμβαση- πλαίσιο» και ορίζει προθεσμία (Ρίο - Ιούνιος 1992) Ιούνιος 1992: Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (Ρίο ντε Τζανέιρο). Υπογράφεται η Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (United Nations Framework Convention on Climate Change - UNFCCC). Δήλωση μετά την επικύρωση της UNFCCC: "Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα και τα κράτη μέλη της δηλώνουν ότι η δέσμευση για τον περιορισμό ανθρωπογενών εκπομπών CO2 θα εκπληρωθεί στην Κοινότητα ως σύνολο και σαν δράση της Κοινότητας και των κρατών μελών της, στο πλαίσιο των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων του καθένα. Με την προοπτική αυτή, η Κοινότητα και τα κράτη μέλη της επαναβεβαιώνουν τους στόχους που καθορίστηκαν στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 29ης Οκτωβρίου 1990, και ιδίως το στόχο της σταθεροποίησης των εκπομπών CO2 ως το 2000 στα επίπεδα του 1990 στην Κοινότητα στο σύνολό της. Η ΕΚ και τα κράτη μέλη επεξεργάζονται μια συνεπή στρατηγική, προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. " 11 Δεκεμβρίου 1997: υιοθετείται στη διεθνή διάσκεψη του Κιότο στην Ιαπωνία σχέδιο Πρωτοκόλλου για τις κλιματικές αλλαγές, το επονομαζόμενο «Πρωτόκολλο του Κιότο». Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του Πρωτοκόλλου του Κιότο, οι βιομηχανικές χώρες συνολικά υποχρεούνται να μειώσουν τις εκπομπές των αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου κατά 5,2% κατά μέσο όρο σε σχέση µε τα επίπεδα του 1990, κατά τη διάρκεια της πρώτης «περιόδου δέσμευσης», η οποία καλύπτει τα έτη 2008 έως Για τις αναπτυσσόμενες χώρες δεν καθορίζονται στόχοι ως προς τις εκπομπές. Η Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος, καθώς και το πρωτόκολλο του Κιότο που ακολούθησε, αποτελούν το μόνο διεθνές πλαίσιο για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών. Ιούνιος 2000: έναρξη του Ευρωπαϊκού Προγράμματος για την Κλιματική Αλλαγή (European Climate Change Programme - ECCP) Ο στόχος του ECCP είναι να προσδιορίσει, να αναπτύξει και να εφαρμόσει όλα τα απαραίτητα στοιχεία μιας στρατηγικής της ΕΕ για την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (European Union Emissions Trading Scheme - EU ETS, 2003) είναι ίσως η πιο σημαντική συμβολή του ECCP. Το EU ETS είναι το μεγαλύτερο σύστημα εμπορίας εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στον κόσμο. 11

12 Απρίλιος 2002: Απρίλιος 2003: Μάρτιος 2007: Έγκριση του «Πρωτοκόλλου» από την Ευρωπαϊκή Ένωση (απόφαση 2002/358/ΕΚ) Οδηγία 2003: θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Ε.Ε. (European Union Emissions Trading Scheme - EU ETS, 2003). το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφασίζει: ότι η ΕΕ αναλαμβάνει σθεναρή ανεξάρτητη δέσμευση να επιτύχει κατά τουλάχιστον 20% μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2020 σε σύγκριση με το 1990, αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 20% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης της ΕΕ έως το Ιούλιος 2007: Απόφαση 2007: θέσπιση κατευθυντήριων γραμμών για την παρακολούθηση και εκπομπή εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές ρύπων. Ιανουάριος 2008: Η Επιτροπή παρουσιάζει «ενεργειακό πακέτο για το κλίμα» για την επίτευξη της δέσμευσης του 20% του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου: Πρόταση αναθεώρησης του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής (EU ETS) Πρόταση για «επιμερισμό των προσπαθειών», σχετικά με εθνικούς στόχους μείωσης για πηγές που δεν καλύπτονται από το EU ETS Πρόταση για νέα οδηγία σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με εθνικούς στόχους για την αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μίγμα Πρόταση οδηγίας σχετικά με τη δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα Πρόταση κανονισμού σχετικά με τις εκπομπές των αυτοκινήτων Δεκέμβριος 2009: Δεκέμβριος 2010: υπογράφεται το «Σύμφωνο της Κοπεγχάγης». Το «Σύμφωνο» συντάσσεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, Κίνα, Ινδία, Νότια Αφρική και Βραζιλία, δεν είναι νομικά δεσμευτικό και δεν δεσμεύει τις χώρες να συμφωνήσουν σε ένα δεσμευτικό διάδοχο του Πρωτοκόλλου του Κιότο, του οποίου ο τρέχων γύρος λήγει το πραγματοποιείται στο Κανκούν του Καναδά η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίματος (UNCCC). Το συνέδριο αναφέρεται επίσημα ως η 16η σύνοδος της Διάσκεψης των Μερών (COP 16) στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) και η 6η σύνοδος της Διάσκεψης των Μερών του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Καλεί τις πλούσιες χώρες να μειώσουν τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, όπως υποσχέθηκαν κατά τη συμφωνία της Κοπεγχάγης, 12

13 καθώς και τις αναπτυσσόμενες χώρες να σχεδιάζουν να μειώσουν τις εκπομπές τους. Προτείνει ένα «Πράσινο Ταμείο», αξίας $ 100 δισ. ευρώ ετησίως μέχρι το 2020, για να βοηθήσει τις φτωχότερες χώρες σε μείωση των εκπομπών και προσαρμογή. Δεν υπάρχει συμφωνία για το πώς θα επεκταθεί το Πρωτόκολλο του Κιότο, ή πώς θα συγκεντρωθεί το ποσό των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο για το Πράσινο Ταμείο, ή αν οι αναπτυσσόμενες χώρες θα πρέπει να έχουν δεσμευτικές μειώσεις των εκπομπών ή αν πρώτα οι πλούσιες χώρες θα πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές. 13

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο : Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας Το Πρωτόκολλο του Κιότο: το διεθνές πλαίσιο για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών Η Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος (United Nations Framework Convention on Climate Change, UNFCCC) και το Πρωτόκολλο του Κιότο παρέχουν το παγκόσμιο θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών, ορίζοντας τους στόχους των προσπαθειών, καθώς και τις βασικές αρχές για την επίτευξή τους. Η UNFCCC υποχρεώνει τα συμβαλλόμενα μέρη της να θεσπίσουν εθνικά προγράμματα για τον περιορισμό των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου και να υποβάλλουν τακτικές εκθέσεις. Ο μακροπρόθεσμος στόχος της UNFCCC είναι "η σταθεροποίηση των συγκεντρώσεων αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα σε επίπεδα που θα αποτρέψουν την επικίνδυνη ανθρωπογενή παρεμβολή στο κλιματικό σύστημα". Το Πρωτόκολλο του Κιότο είναι το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Υπογράφηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1997 στην ιαπωνική πόλη του Κιότο, ενώ τέθηκε σε ισχύ το Φεβρουάριο του Αποτελεί μια νομική δέσμευση των αναπτυγμένων χωρών για μείωση των εκπομπών αερίων και το έχουν επικυρώσει συνολικά 184 κράτη και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Κιότο, τα κράτη που το έχουν συνυπογράψει δεσμεύονται να ελαττώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου για την πρώτη περίοδο ανάληψης υποχρεώσεων ( ) τουλάχιστον κατά 5% σε σχέση με τις εκπομπές του 1990 (ή του 1995 για HFC, PFC και SF 6 ). Εξαίρεση αποτελούν η Ε.Ε., η οποία αποφάσισε τη μείωση των ετήσιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε ποσοστό 8%, σε σύγκριση με την χρονιά βάσης (1990) εντός της περιόδου , και οι αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες δεν έχουν ποσοτικοποιημένους στόχους. Σχήμα 1: Συμμετοχή στο Πρωτόκολλο του Κιότο, τον Ιούνιο του 2009, Πράσινο = Χώρες που έχουν υπογράψει και επικυρώσει τη συνθήκη Γκρι = Χώρες που δεν έχουν ακόμη αποφασίσει Κόκκινο = Χώρες που δεν προτίθενται να επικυρώσουν σε αυτό το στάδιο (Πηγή: 14

15 Το Πρωτόκολλο του Κιότο περιλαμβάνει τρεις ευέλικτους μηχανισμούς 1, έτσι ώστε η μείωση των εκπομπών ρύπων να γίνει με τον πιο οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Αυτοί είναι: 1. η Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (Emissions Trading - ΕΤ) 2. τα Προγράμματα από Κοινού (Joint Implementation - JI) 3. ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (Clean Development Mechanism - CDM) Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (Emissions Trading - ΕΤ): προβλέπει τη δυνατότητα αγοραπωλησίας δικαιωμάτων εκπομπών μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών (χωρών του Παραρτήματος Ι). Επιτρέπει στις χώρες του Παραρτήματος Ι να εμπορεύονται μέρος των δεσμεύσεων εκπομπών και να ανακατανέμουν πρακτικά τις επιτρεπόμενες εκπομπές μεταξύ τους. Αποτελεί εργαλείο της αγοράς που χρησιμοποιείται για να ενισχύσει την αποδοτικότητα της αγοράς αναφορικά με τη μείωση των εκπομπών του αερίου του θερμοκηπίου, και οφείλει σύμφωνα με το Πρωτόκολλο να είναι συμπληρωματική προς τις εγχώριες δράσεις με στόχο τη μείωση των εκπομπών. Προγράμματα από Κοινού (Joint Implementation - JI): αφορούν σε έργα μείωσης των εκπομπών που προέρχονται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Συγκεκριμένα, το πρωτόκολλο του Κιότο ορίζει με τον παραπάνω μηχανισμό πως, μία χώρα του παραρτήματος I μπορεί να εξασφαλίσει δικαιώματα εκπομπών, εφαρμόζοντας κάποιο πρόγραμμα κοινής αποδοχής, το οποίο να μειώνει τις εκπομπές σε μία άλλη χώρα επίσης του ίδιου παραρτήματος. Ο μηχανισμός αυτός προκειμένου να εφαρμοστεί θα πρέπει να οδηγεί σε μειώσεις εκπομπών οι οποίες να είναι συμπληρωματικές αυτών που θα συνέβαιναν εάν δεν εφαρμοζόταν ο μηχανισμός αυτός. Λόγω των δυσκολιών που παρουσιάζει ο μηχανισμός αυτός, όπως για παράδειγμα η δημιουργία τεχνητών μειώσεων εκπομπών, προτιμάται συνήθως ο τρίτος μηχανισμός, που είναι ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης. Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (Clean Development Mechanism - CDM) : οι χώρες του Παραρτήματος Ι μπορούν να πραγματοποιήσουν έργα μείωσης εκπομπών σε χώρες εκτός του Παραρτήματος και να επωφεληθούν οι ίδιες από τις μειώσεις εκπομπών που προκύπτουν. Στόχος του Μηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης είναι να υποστηρίξει τα μέλη που δεν περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι ώστε να επιτύχουν αειφόρο ανάπτυξη συμβάλλοντας ταυτόχρονα στο στόχο του Κιότο, βοηθώντας παράλληλα τα μέλη του Παραρτήματος Ι να συμμορφωθούν με τα όρια εκπομπών που τους έχουν επιβληθεί. Τέλος, συμβάλλει στην προώθηση της χρήσης καθαρών τεχνολογιών στις αναπτυσσόμενες χώρες. 1 (Πηγή: 15

16 Σχήμα 2: Λειτουργία Μηχανισμών Πρωτοκόλλου του Κιότο (Πηγή: Ντάγια Παναγιώτα, «Μακροπρόθεσμος Προγραμματισμός Διαχείρισης Δικαιωμάτων Εκπομπών Ρύπων», 2009) 16

17 Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (Emissions Trading - ΕΤ) Η εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών (επίσης γνωστή ως «cap and trade») είναι μια προσέγγιση με βάση την αγορά που χρησιμοποιείται για τον έλεγχο της ρύπανσης με την παροχή οικονομικών κινήτρων για την επίτευξη της μείωσης των εκπομπών ρύπων. Μια κεντρική αρχή (συνήθως ένας κυβερνητικός οργανισμός) ορίζει ένα όριο (cap) για το ποσό ενός ρύπου που μπορεί να εκπεμφθεί. Το όριο (cap) μπορεί να διατεθεί ή πωληθεί σε επιχειρήσεις υπό τη μορφή αδειών εκπομπών οι οποίες αντιπροσωπεύουν το δικαίωμα να εκπέμπουν ή να αποβάλλουν συγκεκριμένο όγκο του ρύπου. Οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να διαθέτουν αριθμό αδειών (carbon credits) που ισοδυναμεί με τις εκπομπές τους. Ο συνολικός αριθμός των αδειών δεν μπορεί να υπερβεί το ανώτατο όριο, περιορίζοντας τις συνολικές εκπομπές σε αυτό το επίπεδο. Οι επιχειρήσεις που θα πρέπει να αυξήσουν τις άδειες εκπομπής τους, πρέπει να αγοράζουν άδειες από εκείνες που απαιτούν λιγότερες άδειες. Η μεταβίβαση των αδειών αναφέρεται ως εμπόριο (trade). Στην πραγματικότητα, ο αγοραστής πληρώνει τέλος γιατί ρυπαίνει, ενώ ο πωλητής ανταμείβεται γιατί μειώνει τις εκπομπές του. Έτσι, θεωρητικά, αυτοί που μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές πιο φθηνά θα το πράξουν, επιτυγχάνοντας τη μείωση της ρύπανσης με το χαμηλότερο δυνατό κόστος για την κοινωνία. Υπάρχουν ενεργά προγράμματα εμπορίας πολλών ατμοσφαιρικών ρύπων. Για τα αέρια του θερμοκηπίου το μεγαλύτερο είναι το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχει μια εθνική αγορά για τη μείωση της όξινης βροχής και αρκετές περιφερειακές αγορές των οξειδίων του αζώτου. Οι αγορές για άλλους ρύπους τείνουν να είναι μικρότερες και τοπικές. 2 Σήμερα λειτουργούν στην Ευρώπη τα ακόλουθα χρηματιστήρια ρύπων: 1. European Energy Exchange (ΕΕΧ Leipzig), 2. Powernext (Paris), 3. Bluenext (Paris), 4. European Climate Exchange (ECX, Amsterdam), 5. Climex (The Netherlands), 6. NordPool (Oslo), 7. Energy Exchange Austria (EXAA Graz) Ήδη από το 2004 ξεκίνησαν οι αγοραπωλησίες δικαιωμάτων ρύπων μεταξύ των βιομηχανιών αλλά και των κρατών. Η πώληση των δικαιωμάτων γίνεται: μέσω των Χρηματιστηρίων, απευθείας μεταξύ των εταιριών μέσω ειδικών γραφείων χρηματιστών (broker) μέσω τραπεζών που αγοράζουν δικαιώματα ρύπων ως επενδυτικό προϊόν 2 (Πηγή: 17

18 Προς το παρόν τα χρηματιστήρια απορροφούν περίπου το 30% των διακινούμενων δικαιωμάτων, ενώ το υπόλοιπο διακινείται μέσω διαφόρων broker. Τα «Κεφάλαια Άνθρακα» (carbon funds) αποτελούν μια εναλλακτική λύση για την αγορά δικαιωμάτων σε τιμές χαμηλότερες από τις τρέχουσες χρηματιστηριακές. Τα κεφάλαια άνθρακα είναι οργανισμοί οι οποίοι εξασφαλίζουν μονάδες άνθρακα (carbon credits) από τη συμμετοχή τους σε έργα CDM και JI. Οι Πιστοποιημένες Μειώσεις Εκπομπών (Certified Emissions Reductions, CERs) και οι Μονάδες Μείωσης Εκπομπών (Emissions Reduction Units, ERUs) που παράγονται από τα έργα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη των στόχων του Πρωτοκόλλου και, ως εκ τούτου, αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στην αγορά δικαιωμάτων. Τα σημαντικότερα carbon funds παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί. CARBON FUND ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΕΡΓΑ Prototype Carbon Fund Παγκόσμια Τράπεζα 6 κυβερνήσεις, 17 CDM, JI εταιρείες Community Development Carbon Fund IETA 9 κυβερνήσεις, 16 εταιρείες CDM, JI The Netherlands EBRD Carbon Ευρωπαϊκή Τράπεζα Κυβέρνηση της JI Fund για Ανασυγκρότηση Ολλανδίας και Ανάπτυξη Πίνακας 1: Τα σημαντικότερα carbon funds παγκοσμίως 18

19 Προγράμματα από Κοινού (Joint Implementation - JI) Τα Προγράμματα Κοινής Εφαρμογής (JI) είναι ένας από τους τρεις μηχανισμούς που προβλέπονται στο Πρωτόκολλο του Κιότο για να βοηθήσει τις χώρες με δεσμευτικούς στόχους εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (οι λεγόμενες χώρες του παραρτήματος Ι) να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Σύμφωνα με το άρθρο 6 του Πρωτοκόλλου, κάθε χώρα του παραρτήματος Ι μπορεί να επενδύει σε έργα μείωσης των εκπομπών (Προγράμματα από Κοινού) σε οποιαδήποτε άλλη χώρα του παραρτήματος Ι ως εναλλακτική λύση στη μείωση των εκπομπών της στην εγχώρια αγορά. Με τον τρόπο αυτό οι χώρες μπορούν να μειώσουν το κόστος της συμμόρφωσής τους με τους στόχους του Κιότο επενδύοντας σε μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε χώρα του παραρτήματος Ι όπου οι μειώσεις είναι φθηνότερες, και στη συνέχεια να εφαρμόσουν την έκπτωση για τις εν λόγω μειώσεις στη δική τους δέσμευση. Ένα έργο JI μπορεί να είναι, για παράδειγμα, η αντικατάσταση ενός ανθρακικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής με μια πιο αποτελεσματική συνδυασμένη παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας. Τα περισσότερα έργα JI αναμένονται να λάβουν χώρα στις λεγόμενες «οικονομίες υπό μετάβαση» (παράρτημα Β του Πρωτοκόλλου του Κιότο). Επί του παρόντος, η Ρωσία και η Ουκρανία πρόκειται να φιλοξενήσουν το μεγαλύτερο αριθμό έργων. Η διαδικασία λήψης πιστώσεων για Προγράμματα Κοινής Εφαρμογής έχει ως εξής: για κάθε μείωση εκπομπών χορηγούνται πιστώσεις που ονομάζονται «Emission Reduction Units» (ERUs), όπου ένα ERU αντιστοιχεί σε μείωση εκπομπών ισοδύναμη με ένα τόνο CO2. Τα ERUs που λαμβάνει η επενδύτρια-χώρα προέρχονται από το «Συμφωνηθέν Ποσό Εκπομπής» της χώρας-που- φιλοξενείτο-έργο-ji. Κάθε χώρα του παραρτήματος Ι έχει ένα προκαθορισμένο «Συμφωνηθέν Ποσό Εκπομπής» (Assigned Amount Units- AAU), που υπολογίζεται με βάση τα επίπεδα των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου του 1990 και της επιβάλλεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε αντίθεση με την περίπτωση του Μηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης, τα Προγράμματα Κοινής Εφαρμογής (JI) έχουν προκαλέσει λιγότερη ανησυχία αναφορικά με το φαινόμενο «πλαστών μειώσεων των εκπομπών», αφού πραγματοποιούνται σε χώρες οι οποίες έχουν απαίτηση για μείωση των εκπομπών. Το Πρωτόκολλο του Κιότο, επιβάλλοντας τα πιστωτικά μόρια από JI να προέρχονται από το «Συμφωνηθέν Ποσό Εκπομπής» χωρών του παραρτήματος Ι εξασφαλίζει ότι η συνολική ποσότητα εκπομπών μεταξύ των μερών του παραρτήματος Ι δεν αλλάζει, απλά ανταλλάσσονται πιστώσεις (ERUs) μεταξύ των χωρών αυτών. 3 3 (Πηγή: 19

20 Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (Clean Development Mechanism- CDM) Ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (CDM) αποτελεί έναν από τους μηχανισμούς που ορίζονται στο Πρωτόκολλο του Κιότο. Ορίζεται στο άρθρο 12 του πρωτοκόλλου, και προορίζεται για να επιτευχθούν δύο στόχοι: 1) να βοηθήσει τα μέρη που δεν περιλαμβάνονται στο παράρτημα Ι ώστε να επιτύχουν την αειφόρο ανάπτυξη και να συμβάλουν στον τελικό στόχο των Ηνωμένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίματος (UNFCCC), που είναι να αποτρέψουν την επικίνδυνη αλλαγή του κλίματος 2) να βοηθήσει τα μέρη που περιλαμβάνονται στο παράρτημα Ι ώστε να εφαρμόσουν μείωση των εκπομπών τους στα όρια που τους ορίζει το Πρωτόκολλο. Ο δεύτερος στόχος επιτυγχάνεται επιτρέποντας στις βιομηχανικές χώρες του Παραρτήματος I να επενδύσουν σε έργα μείωσης των εκπομπών σε χώρες εκτός του παραρτήματος Ι, όπου αυτό είναι φθηνότερο σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι επενδύτριες-χώρες λαμβάνουν "Certified Emission Reductions " (CERs) από τα έργα αυτά για τη μείωση των εκπομπών στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης επιβλέπεται από το Διοικητικό Συμβούλιο του CDM (CDM Executive Board) και βρίσκεται υπό την καθοδήγηση της Διάσκεψης των Μερών (COP / MOP) των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC). Μεταξύ του 2001, το οποίο ήταν το πρώτο έτος κατά το οποίο έργα CDΜ μπορούσαν να καταχωριστούν, και το 2012, το τέλος της 1 ης περιόδου του Κιότο, ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης αναμένεται να παράγει περίπου 1,5 δισεκατομμύρια τόνους ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα (CO2e) σε CERs. Μέχρι το 2012, το μεγαλύτερο δυναμικό για την παραγωγή των CERs εκτιμάται στην Κίνα (52% του συνόλου των CER) και στην Ινδία (16%). Πίνακας 2: Στατιστικά στοιχεία του CDM : εγκεκριμένα και μη έργα σε παγκόσμιο επίπεδο, αριθμός CERs που εκδόθηκαν ή προβλέπεται να εγκριθούν γι αυτά. (Πηγή: 20

21 Κίνδυνοι «κακής χρήσης» του Μηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης και Μηχανισμοί Ελέγχου που θεσπίστηκαν Σύμφωνα με τους κανόνες του πρωτοκόλλου του Κιότο, ένα έργο του Μηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης (CDM) μπορεί να γίνει δεκτό παρά μόνον αν δημιουργεί μειώσεις των εκπομπών οι οποίες είναι «πρόσθετες» στις μειώσεις που θα συνέβαιναν χωρίς τον CDM. Για παράδειγμα, εάν η επένδυση στην αντικατάσταση ενός παλαιού σταθμού οδηγεί σε αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και τη μείωση των εκπομπών, το σχέδιο αυτό δεν συνεπάγεται αυτομάτως ότι πληροί τις προϋποθέσεις για τον CDM. Αν η αντικατάσταση είναι οικονομικά ελκυστική μόνο για λόγους αποτελεσματικότητας, η επένδυση θα λάβει χώρα χωρίς τον CDM, και δεν θα πρέπει να εκδίδονται CERs για αυτό. Επί του παρόντος, το Διοικητικό Συμβούλιο του CDM κρίνει ένα έργο «πρόσθετο» εάν οι υποστηρικτές του μπορούν να τεκμηριώσουν ότι άλλα ρεαλιστικά σενάρια αντί του προτεινόμενου έργου θα ήταν πιο ελκυστικά από οικονομική άποψη ή ότι το σχέδιο αντιμετωπίζει εμπόδια που το CDM βοηθά να υπερβεί. Ωστόσο, κάθε επενδυτής που σχεδιάζει ένα τέτοιο σχέδιο έχει ένα προφανές κίνητρο στην προσπάθεια να υποστηρίξει ότι πληροί τις προδιαγραφές της «προσθετικότητας», επειδή οι CERs που ενδεχομένως προκύψουν μπορεί να έχουν σημαντική οικονομική αξία γι 'αυτόν. Για παράδειγμα, ένα εργοστάσιο αιολικής ενέργειας με κόστος επένδυσης ύψους 100 εκατ. θα μπορούσε να δημιουργήσει σε ετήσια βάση CERs αξίας 6 εκατ.. Σε ακραίες περιπτώσεις (π.χ., βιομηχανικά έργα φυσικού αερίου), η αξία των CER που παράγεται σε ένα μόνο έτος μπορεί ακόμα και να είναι πολλαπλάσιο του κόστους της αρχικής επένδυσης. Έτσι, υπάρχει λόγος να πιστεύεται ότι οι επενδυτές και άλλοι ενδιαφερόμενοι επιθυμούν έντονα να επηρεάσουν την απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του CDM (CDM Executive Board). Για το λόγο αυτό το Διοικητικό Συμβούλιο του CDM βρίσκεται υπό την καθοδήγηση της Διάσκεψης των Μερών (COP / MOP) των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) και επιβλέπεται από δύο ανεξάρτητους, εξωτερικούς φορείς: 1. Μία ορισθείσα εθνική αρχή (Designated National Authority-DNA) 2. Μία ορισθείσα επιχειρησιακή οντότητα (Designated Operational Entity- DOE) Designated National Authority-DNA 4 : Η ορισθείσα εθνική αρχή (DNA) είναι ο οργανισμός που ορίζεται από ένα συμβαλλόμενο μέρος με σκοπό να επιτρέψει και να εγκρίνει τη συμμετοχή σε έργα CDM. Η ίδρυση του DNA είναι μία από τις προϋποθέσεις συμμετοχής στο CDM για ένα συμβαλλόμενο μέρος. Το κύριο καθήκον του DNA είναι να αξιολογήσει το έργο υπό ένταξη στο CDM για να καθορισθεί εάν θα βοηθήσει τη χώρα υποδοχής όσον αφορά την επίτευξη των στόχων της αειφόρου ανάπτυξης της και να παράσχει μία επιστολή έγκρισης συμμετοχής του έργου στο CDM. Αυτό το έγγραφο της έγκρισης θα πρέπει να επιβεβαιώνει ότι η δραστηριότητα του έργου συμβάλλει στην αειφόρο ανάπτυξη της χώρας. 4 (Πηγή: 21

22 Designated Operational Entity- DOE 5 : η ορισθείσα επιχειρησιακή οντότητα (DOE) είναι ένας ανεξάρτητος ελεγκτής με σκοπό να ελέγχουν κατά πόσον τα έργα υπό ένταξη έχουν εφαρμόσει σχέδια επίτευξης των προγραμματισμένων μειώσεων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και να τα επικυρώνουν. Μέχρι σήμερα υπάρχουν συνολικά 48 DOEs παγκοσμίως μεταξύ των οποίων οι: Deloitte, TUV, KPMG, Ernst&Young κ.ά. Σχήμα 3: Οργανόγραμμα του Μηχανισμού Kαθαρής Ανάπτυξης (CDM) (Πηγή: Σχήμα 4: Διαδικασία καταχώρησης έργου στο Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης (Πηγή: 5 (Πηγή: 22

23 Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (EU ETS): το μεγαλύτερο σύστημα εμπορίας εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στον κόσμο Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (European Union Emissions Trading Scheme- EU ETS) είναι το μεγαλύτερο πολυεθνικό σύστημα εμπορίας εκπομπών στον κόσμο. Πρόκειται για ένα σημαντικό πυλώνα της πολιτικής της ΕΕ για το κλίμα. Καλύπτει σήμερα περισσότερες από εγκαταστάσεις που είναι συλλογικά υπεύθυνες για περίπου το ήμισυ των εκπομπών CO 2 της ΕΕ και το 40% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Σύμφωνα με το EU ETS, οι μεγάλες μονάδες- εκπομποί διοξειδίου του άνθρακα στην ΕΕ πρέπει να παρακολουθούνται και να υποβάλλουν ετησίως εκθέσεις των εκπομπών τους, και υποχρεούνται κάθε χρόνο να επιστρέψουν στην κυβέρνηση το ποσό των δικαιωμάτων εκπομπής που είναι ισοδύναμο με τις εκπομπές CO 2 τους κατά το έτος αυτό. Τα δικαιώματα εκπομπών για μια περίοδο χρόνου, για κάθε μονάδα που υπόκειται στο EU ETS εκδίδονται συνολικά και με τη μία. Τα δικαιώματα αυτά είναι γνωστά ως «European Union Allowances» (EUAs). Κάθε τέτοια περίοδος χρόνου ονομάζεται «Περίοδος Διαπραγμάτευσης». Η 1η Περίοδος Διαπραγμάτευσης έληξε τον Δεκέμβριο του 2007 και κάλυπτε το σύνολο των εκπομπών του EU ETS από τον Ιανουάριο του Με το πέρας της οι πιστώσεις εκπομπών της 1 ης φάσης ακυρώθηκαν. Από τον Ιανουάριο του 2008, η 2η Περίοδος Διαπραγμάτευσης βρίσκεται σε εξέλιξη η οποία θα διαρκέσει μέχρι τον Δεκέμβριο του Στο πλαίσιο του EU ETS, οι κυβερνήσεις των κρατών μελών της ΕΕ συμφωνούν σε συγκεκριμένα εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών που πρέπει να εγκριθούν από την Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης («Συμφωνηθέν Ποσό Εκπομπής», Assigned Amount Units). Οι χώρες αυτές στη συνέχεια κατανέμουν τα δικαιώματα εκπομπών σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις της χώρας και παρακολουθούν και επικυρώνουν τις πραγματικές εκπομπές, σύμφωνα με το «Συμφωνηθέν Ποσό Εκπομπής» ενώ αποσύρουν τα δικαιώματα αυτά στο τέλος κάθε έτους. Επί του παρόντος, οι εγκαταστάσεις παίρνουν τα πιστοποιητικά εκπομπών από τα εθνικά σχέδια κατανομής κάθε χώρας. Εκτός από τα αρχικά αυτά πιστοποιητικά που τους διανέμονται, μια εγκατάσταση μπορεί να αγοράσει επιπλέον παγκόσμια και ευρωπαϊκά πιστοποιητικά εκπομπών. Εάν μια εγκατάσταση έχει καλές επιδόσεις στη μείωση εκπομπών άνθρακα, τότε έχει την ευκαιρία να πουλήσει τα δικαιώματά της και να έχει κέρδος. Αυτό επιτρέπει στο σύστημα να είναι πιο αυτοδύναμο και να αποτελεί μέρος ενός χρηματιστηρίου χωρίς κάποια κυβερνητική παρέμβαση. Με απόφαση της ΕΕ, μία μονάδα μείωσης των εκπομπών- CER, που παράγεται από ένα έργο άνθρακα που έχει πιστοποιηθεί από το Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης (CDM) είναι ισοδύναμη με μία μονάδα μείωσης των εκπομπών ERU, πιστοποιημένη από το Πρόγραμμα από Κοινού (JI) και ισοδύναμη με ένα «European Union Allowance» (EUA). Δηλαδή: [1 CER 1 ERU 1 EUA 1 tn CO 2 eq. ] Για κάθε φάση του EU ETS, η συνολική ποσότητα που θα διατεθεί σε κάθε κράτος μέλος ορίζεται στο Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΕΣΚΔΕ). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εποπτεία της διαδικασίας των Εθνικών Σχεδίων Κατανομής (ΕΣΚ) και αποφασίζει αν το ΕΣΚ πληροί τα κριτήρια που καθορίζονται στο παράρτημα III της οδηγίας περί εμπορίας δικαιωμάτων 23

24 εκπομπών (Οδηγία της ΕΕ 2003/87/ΕΚ). Το πρώτο και κύριο κριτήριο είναι ότι η προτεινόμενη συνολική ποσότητα είναι σύμφωνη με τον στόχο ενός κράτους μέλους σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Κιότο. Κατά την 1 η φάση του EU ETS, τα περισσότερα δικαιώματα εκπομπών δόθηκαν ελεύθερα στα κράτη μέλη. Η προσέγγιση αυτή επικρίθηκε ως λιγότερο αποτελεσματική από τον πλειστηριασμό, και παρέχοντας ελάχιστα κίνητρα για καινοτόμο ανταγωνισμό στην παροχή ανανεώσιμης ενέργειας. Για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε διάφορες αλλαγές τον Ιανουάριο του 2008, συμπεριλαμβανομένης της κατάργησης του ΕΣΚ από το 2013 και τον πλειστηριασμό ενός πολύ μεγαλύτερου μεριδίου (περίπου 60% το 2013, και αυξανόμενο) των αδειών εκπομπής. Από την έναρξη της 3 ης φάσης (Ιανουάριος 2013) θα υπάρχει μια κεντρική κατανομή των αδειών και όχι εθνικά σχέδια κατανομής, με ένα μεγαλύτερο μερίδιο των αδειών σε πλειστηριασμό. 1 η Φάση EU ETS ( ) 6 Κατά την 1 η φάση του, το EU ETS ( ) περιέλαβε περίπου εγκαταστάσεις, οι οποίες αντιπροσωπεύουν περίπου το 40% των εκπομπών CO2 της ΕΕ. Το EU ETS, στο οποίο συμμετείχαν τα 15 κράτη μέλη που ήταν τότε μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρχισε την ονομαστική λειτουργία του την 1η Ιανουαρίου Κατά το πρώτο έτος, 362 εκατ. τόνων CO 2 διαπραγματεύθηκαν στην αγορά για το ποσό των 7,2 δισ.. Οι εξακριβωμένες εκπομπές CO 2 έχουν δει μια καθαρή αύξηση κατά την πρώτη φάση του προγράμματος. Για τις χώρες για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία (τα 27 κράτη μέλη πλην της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας και της Μάλτας), οι εκπομπές αυξήθηκαν κατά 1,9% μεταξύ 2005 και Κατά συνέπεια, οι παρατηρητές και οι ΜΚΟ έχουν κατηγορήσει τις εθνικές κυβερνήσεις για κατάχρηση του συστήματος υπό την πίεση της βιομηχανίας, και απηύθυναν εκκλήσεις για πολύ πιο αυστηρά ανώτατα όρια κατά τη δεύτερη φάση ( ). 2 η Φάση EU ETS ( ) 7 Η δεύτερη φάση ( ) επεκτείνει το πεδίο σημαντικά: CDM και JI, έχουν ενταχθεί στη δεύτερη φάση, μέσω οδηγίας της ΕΕ. Παρά το γεγονός ότι οι δύο αυτοί μηχανισμοί ήταν μια θεωρητική δυνατότητα κατά τη φάση Ι, δεν πραγματοποιήθηκαν, Οι εκπομπές των αεροπορικών μεταφορών αναμένονται να ενταχθούν από το 2012, Το 2007, ανακοινώθηκε ότι τρία μη μέλη της ΕΕ, η Νορβηγία, η Ισλανδία και το Λιχτενστάιν εντάχθηκαν στο πρόγραμμα. 6 (Πηγή: 7 (Πηγή: 24

25 Η ένταξη των αερομεταφορών, είναι μια κίνηση που θεωρείται σημαντική λόγω των μεγάλων και ταχέως αυξανόμενων εκπομπών του τομέα. Η ένταξη της αεροπορίας εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης των δικαιωμάτων περίπου εκατομμύρια τόνους CO 2 ετησίως κατά τη δεύτερη φάση. Αυτό με τη σειρά της αναμένεται να οδηγήσει σε αυξημένη χρήση των πιστωτικών μορίων JI από έργα σε Ρωσία και Ουκρανία, οι οποίες θα αντισταθμίσουν την αύξηση των τιμών και τελικά θα οδηγήσει σε μη αισθητή επίπτωση στην μέσες ετήσιες τιμές CO 2. Τα πρώτα Εθνικά Σχέδια Κατανομής για τη φάση ΙΙ, που ανακοινώθηκαν στις 29 Νοεμβρίου 2006, έδειξαν μια μέση μείωση των εκπομπών σχεδόν 7% κάτω από τα επίπεδα του Η χρήση των αντισταθμιστικών ωφελημάτων από την JI και CDM επετράπη, με αποτέλεσμα το όριο (cap) που ορίστηκε στη 2 η φάση να επιτυγχάνεται χωρίς μειώσεις εκπομπών. Σύμφωνα με εξακριβωμένα στοιχεία της ΕΕ από το 2008, το ETS είδε μια μείωση κατά 3% των εκπομπών, ή 50 εκατομμύρια τόνους. Τουλάχιστον 80 εκατομμύρια τόνοι αγοράστηκαν ως «αντισταθμιστικά οφέλη του άνθρακα» από την JI και CDM. Η τιμή του άνθρακα κατά τη φάση ΙΙ αυξήθηκε σε πάνω από 20 Euro/tCO2 κατά το πρώτο εξάμηνο του Η μέση τιμή ήταν 22 Euro/t CO 2 κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2008, και 13 Euro/t CO 2 κατά το πρώτο εξάμηνο του η Φάση EU ETS ( ) 8 Για τη φάση III (2013 έως 2020), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μια σειρά αλλαγών: τη ρύθμιση ενός συνολικού ανώτατου ορίου (cap) για όλη την ΕΕ, με τα δικαιώματα εκπομπών να διατίθενται στη συνέχεια στα μέλη της ΕΕ, αυστηρότερα όρια στη χρήση των αντισταθμιστικών οφελών από JI και CDM, απεριόριστη αποταμίευση δικαιωμάτων εκπομπών μεταξύ των Φάσεων II και III, στροφή από τις επιχορηγήσεις δικαιωμάτων εκπομπών προς τη δημοπράτησή τους. Για μια περικοπή 20% των εκπομπών της ΕΕ σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, η μείωση των συνολικών εκπομπών προβλέπεται να είναι περίπου 36 εκατομμύρια τόνοι ετησίως ενώ η τιμή του άνθρακα το 2020 προβλέπεται στα 22 Euro/t CO 2. Οι περισσότεροι σχολιαστές της αγοράς προβλέπουν τιμή γύρω στα 30 Euro/t CO 2. Οι προβλέψεις αυτές υπόκεινται σε μεγάλη αβεβαιότητα, για παράδειγμα, ανάλογα με τις μελλοντικές τιμές των ορυκτών καυσίμων, και την παραδοχή εκπομπών υπό δραστηριότητα «business-as-usual». 8 (Πηγή: 25

26 «Οι Κανόνες του Παιχνιδιού»: Όροι λειτουργίας και ελέγχου του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (Οδηγίες 2003, 2009 Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου) Οδηγία Στις 13 Οκτωβρίου του 2003 δημοσιεύθηκε η Κοινοτική Οδηγία 2003/87/ΕΚ για τη «δημιουργία μηχανισμού διαπραγμάτευσης (εμπορίου) δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου». Η οδηγία καθιερώνει ένα σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας («κοινοτικό σύστημα») προκειμένου να προωθήσει τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τρόπο αποδοτικό από πλευράς κόστους και οικονομικώς αποτελεσματικό. Ακολουθούν συνοπτικά οι κυριότεροι όροι της ευρωπαϊκής οδηγίας που καθορίζουν τους κανόνες εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου, στους οποίους βασίστηκε και το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (European Union Emissions Trading Scheme- EU ETS) που θεσπίστηκε για το σκοπό αυτό και εφαρμόζεται μέχρι σήμερα σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Την τριετία τα κράτη-μέλη κατένειμαν τουλάχιστον το 95% των δικαιωμάτων δωρεάν. Κατά την πενταετία τα κράτη-μέλη κατανέμουν δωρεάν τουλάχιστον το 90% των δικαιωμάτων. Κατά την πενταετία και για κάθε μετέπειτα πενταετή περίοδο κάθε κράτοςμέλος καταρτίζει Εθνικό Σχέδιο Κατανομής ρύπων το οποίο εγκρίνεται από την Ε.Ε., αποφασίζει τη συνολική ποσότητα δικαιωμάτων που θα κατανείμει για την εν λόγω περίοδο και αρχίζει τη διαδικασία κατανομής των δικαιωμάτων στο φορέα εκμετάλλευσης κάθε εγκατάστασης. Κάθε χρόνο τα δικαιώματα εκχωρούνται στις εγκαταστάσεις για τον επόμενο χρόνο. Τα κράτη μέλη φροντίζουν ώστε ο φορέας εκμετάλλευσης κάθε εγκατάστασης να παραδίδει μέχρι τις 30 Απριλίου κάθε έτους αριθμό δικαιωμάτων που αντιστοιχεί στις συνολικές εκπομπές της εγκατάστασης κατά τη διάρκεια του προηγούμενου ημερολογιακού έτους, και στη συνέχεια τα δικαιώματα αυτά να ακυρώνονται. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι κάθε φορέας εκμετάλλευσης που δεν παραδίδει έως τις 30 Απριλίου κάθε έτους επαρκή δικαιώματα για την κάλυψη των εκπομπών κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους, υπόκειται στην καταβολή προστίμου για υπέρβαση εκπομπών. Το πρόστιμο για την πενταετία ανέρχεται σε 100 ευρώ για κάθε τόνο εκπομπών ισοδυνάμου διοξειδίου του άνθρακα, για τον οποίο ο φορέας δεν παρέδωσε δικαιώματα, ενώ για την τριετία ανέρχονταν σε 40 ευρώ για κάθε τόνο εκπομπών ισοδυνάμου διοξειδίου του άνθρακα. Επιπλέον ο φορέας υποχρεώνεται να παραδώσει, κατά την επιστροφή δικαιωμάτων για το επόμενο ημερολογιακό έτος, τα δικαιώματα που αντιστοιχούν στις επιπλέον εκπεμφθείσες εκπομπές. Τα κράτη μέλη προβλέπουν την κατάρτιση και την τήρηση μητρώου για την καταγραφή της εκχώρησης, της κατοχής, της μεταβίβασης και της ακύρωσης δικαιωμάτων. Τα μητρώα έχουν τη μορφή τυποποιημένων ηλεκτρονικών βάσεων δεδομένων. Κάθε ηλεκτρονική 9 (Πηγή: 26

27 συναλλαγή δικαιωμάτων ελέγχεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Για την Ελλάδα, Το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) σε συνεργασία με το Γραφείο Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (Γ.Ε.Δ.Ε.) που υπάγεται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και κλιματικής Αλλαγής καταρτίζει και τηρεί το μητρώο αυτό. Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε κάθε φορέας εκμετάλλευσης μιας εγκατάστασης να υποβάλλει κάθε έτος στην αρμόδια αρχή (Ελλάδα: Γ.Ε.Δ.Ε.), μετά τη λήξη του έτους, έκθεση για τις εκπομπές από την εγκατάσταση. Κάθε χρόνο τα κράτη-μέλη υποβάλλουν στην Επιτροπή έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας Η Επιτροπή στη συνέχεια δημοσιεύει συνολική έκθεση για την εφαρμογή της οδηγίας 2003 από όλα τα κράτη-μέλη. Οδηγία Στις 23 Απριλίου 2009 δημοσιεύθηκε η Κοινοτική Οδηγία 2009/29/ΕΚ με σκοπό την τροποποίηση της Οδηγίας 2003/87/ΕΚ, με στόχο τη βελτίωση και την επέκταση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου της Κοινότητας. Η δέσμευση της Κοινότητας για συνολική μείωση των εκπομπών κατά τουλάχιστον 20 % έως το 2020, στις Βρυξέλλες το 2007, καθώς και η εμπειρία από την εφαρμογή της Οδηγίας 2003 στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας ρύπων (EU ETS) οδήγησαν την Κοινότητα σε αναθεώρηση και βελτίωση των όρων εμπορίας ρύπων. Ακολουθούν συνοπτικά οι κυριότεροι όροι της νέας ευρωπαϊκής οδηγίας που καθορίζουν τους κανόνες εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου, που θα αρχίσουν να εφαρμόζονται στο αναθεωρημένο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (EU ETS) από την 1 η Ιανουαρίου 2013 και μετά. Από το 2013 και μετά δεν θα υπάρχουν πλέον Εθνικά Σχέδια Κατανομής, η εκχώρηση των δικαιωμάτων εκπομπών θα γίνεται κεντρικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και θα τηρείται ηλεκτρονικό κοινοτικό μητρώο για την καταγραφή της εκχώρησης, της κατοχής, της μεταβίβασης και της ακύρωσης δικαιωμάτων. Το ποσό κατανομής προσδιορίζεται, για το 2013, ως ο ετήσιος μέσος όρος των δικαιωμάτων που κατανέμονται στα κράτη-μέλη για την περίοδο βάσει των εγκεκριμένων Εθνικών Σχεδίων Κατανομής. Το ποσό αυτό θα μειώνεται ετησίως κατά το 1,74% της συνολικής κατανομής κατά την περίοδο Σε κάθε εγκατάσταση εκχωρούνται δικαιώματα ανάλογα με εκείνα που τους εκχωρούσε το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής, προσαρμοσμένα βάσει της γραμμικής μείωσης κατά 1,74%. Αξίζει εδώ να σημειωθούν τα παρακάτω: o Προβλέπεται πλήρης δημοπράτηση για την ηλεκτροπαραγωγή, o Δεν παρέχονται δωρεάν δικαιώματα για δέσμευση, μεταφορά και αποθήκευση, 10 (Πηγή: 27

28 o Προβλέπεται η σταδιακή κατάργηση της δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων με προοπτική το 2027 να μην υπάρχει πλέον δωρεάν κατανομή, o Μετά την έγκριση διεθνούς συμφωνίας θα υπάρξει αναθεώρηση ώστε η κατανομή να στηρίζεται σε εκ των προτέρων καθορισμένους δείκτες αναφοράς (benchmarks) για κάθε κλάδο. Η αφετηρία για τον καθορισμό των δεικτών αυτών σε κάθε κλάδο θα είναι η μέση απόδοση των 10% πλέον αποδοτικών εγκαταστάσεων του κλάδου. Κάθε κράτος μέλος υποχρεούται να δημοσιεύει και να υποβάλλει στην Επιτροπή, έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2011, κατάσταση με τις εγκαταστάσεις που συμμετέχουν στο σύστημα εμπορίας. Τα δικαιώματα που εκχωρούνται από την 1η Ιανουαρίου 2013 και μετά ισχύουν για εκπομπές οκταετών περιόδων. ( , κλπ.) Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε κάθε φορέας εκμετάλλευσης μιας εγκατάστασης να υποβάλλει κάθε έτος στην αρμόδια αρχή (Ελλάδα: Γ.Ε.Δ.Ε.), μετά τη λήξη του έτους, έκθεση για τις εκπομπές από την εγκατάσταση. Κάθε χρόνο τα κράτη-μέλη υποβάλλουν στην Επιτροπή έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας Η Επιτροπή στη συνέχεια δημοσιεύει συνολική έκθεση για την εφαρμογή της οδηγίας 2009 από όλα τα κράτη-μέλη. Αλλαγές στο Σύστημα Εμπορίας (Οδηγία 2003 vs. Οδηγία 2009) Ακολουθεί συνοπτικός πίνακας με τις κυριότερες διαφορές μεταξύ των συστημάτων και Σύστημα Σύστημα ετές Εθνικά Σχέδια Κατανομής με διαφορετικά όρια (cups) Εθνικοί κανόνες κατανομής Δωρεάν κατανομή με μικρό ποσοστό δημοπράτησης (4% σε επίπεδο ΕΕ) Τήρηση δικαιωμάτων σε εθνικά μητρώα (registries) 8ετές Όριο σε επίπεδο ΕΕ μειούμενο ετησίως - 21% μείωση μέχρι το 2020 (ως προς το 2005) Εναρμονισμένοι κανόνες κατανομής (benchmarks) Σημαντική αύξηση ποσοστού δημοπράτησης (πάνω από 50%) Τήρηση δικαιωμάτων στο Κοινοτικό μητρώο Πίνακας 3: διαφορές μεταξύ των συστημάτων και (Πηγή: 28

29 Η ελληνική πραγματικότητα: το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών Σύμφωνα με την Οδηγία 2003 για την Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών, κάθε Κράτος-Μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει την υποχρέωση να συντάξει και να υποβάλλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2 ο Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΕΣΚΔΕ-2) για την πενταετία Το ΕΣΚΔΕ-2 προσδιορίζει τη συνολική ποσότητα των δικαιωμάτων, την κατανομή μεταξύ των υπόχρεων εγκαταστάσεων και το σύνολο των βασικών κανόνων που διέπουν την κατανομή δικαιωμάτων, καθώς και τη λειτουργία του σχετικού συστήματος. Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Κιότο, η Ελλάδα δεσμεύεται για τον περιορισμό της αύξησης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά την περίοδο στο 25% σε σχέση με τις εκπομπές του έτους βάσης. Ως έτος βάσης λαμβάνεται το 1990 και οι εκπομπές βάσης για την Ελλάδα υπολογίζονται σε t CO 2 eq. Η Καταλογιζόμενη Ποσότητα Εκπομπών (Assigned Amount) της χώρας για την πρώτη περίοδο δέσμευσης του Πρωτοκόλλου ( ) ή, με άλλα λόγια, οι επιτρεπόμενες συνολικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου στην Ελλάδα κατά την πενταετία αυτήν υπολογίζονται από τις εκπομπές βάσης της χώρας και σε συνδυασμό με τον ποσοστιαίο στόχο περιορισμού των εκπομπών (25% ως προς τις εκπομπές βάσης). Συγκεκριμένα, με βάση τα παραπάνω, οι συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην Ελλάδα κατά την περίοδο δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν τους t CO 2 eq (δηλαδή 5 1,25 εκπομπές βάσης). Στο πλαίσιο εκπόνησης του ΕΣΚΔΕ-2, για την εκτίμηση της εξέλιξης των εκπομπών στον ενεργειακό τομέα χρησιμοποιήθηκε το υπολογιστικό εργαλείο ENPEP (ENergy and Power Evaluation Program) και υιοθετήθηκαν ορισμένες παραδοχές σχετικά με τον πληθυσμό της χώρας, το ΑΕΠ, τις διεθνείς τιμές καυσίμων κ.ά. Δημιουργήθηκε έτσι ένα επικαιροποιημένο Σενάριο Αναμενόμενης Εξέλιξης (ΣΑΕ) των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου στην Ελλάδα, τα αποτελέσματα του οποίου παρουσιάζονται στον Πίνακα που ακολουθεί: Πηγές / Απορροφήσεις Ενέργεια Βιομηχανικές διεργασίες Διαλύτες Γεωργία ΧΓΑΧΓΔ Απόβλητα Σύνολο (χωρίς τον τομέα ΧΓΑΧΓΔ) Σύνολο (με τον τομέα ΧΓΑΧΓΔ) Πίνακας 4: Πρόβλεψη εκπομπών/απορροφήσεων αερίων του θερμοκηπίου σύμφωνα με το ΣΑΕ, ανά τομέα (σε kt CO 2 eq) (Πηγή: «EΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ », 29

30 Όπως παρουσιάζεται στον πίνακα, η ενέργεια και οι βιομηχανικές διεργασίες αποτελούν τις μεγαλύτερες πηγές εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου. Συνολικά για την περίοδο οι προβλεπόμενες από το ΣΑΕ εκπομπές θα είναι 762 Μt CO 2 eq, δηλαδή 37,2% κατά μέσο όρο υψηλότερες από το έτος βάσης. Βασικό συμπέρασμα που προκύπτει από τα αποτελέσματα της πρόβλεψης εκπομπών στο ΣΑΕ είναι ότι στον χρονικό ορίζοντα αναμένεται μία σημαντική αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ελλάδα, η οποία υπερβαίνει σημαντικά το στόχο του περιορισμού της αύξησης των εκπομπών κατά την περίοδο (25% των εκπομπών του έτους βάσης). Η εξέλιξη αυτή, που καθορίζει και το βαθμό της προσπάθειας περιορισμού των εκπομπών καθ όλη την περίοδο μέχρι το 2012, λαμβάνεται υπόψη κατά τη διαμόρφωση του ΕΣΚΔΕ. Για την περίοδο οι υπόχρεες εγκαταστάσεις ανέρχονται σε 150. Αυτές περιλαμβάνουν 32 εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής, 21 λοιπές εγκαταστάσεις καύσης, 4 διυλιστήρια, 1 εγκατάσταση φρύξης μεταλλευμάτων, 5 εγκαταστάσεις παραγωγής σιδήρου & χάλυβα, 8 εγκαταστάσεις παραγωγής κλίνκερ τσιμέντου, 20 ασβεστοποιίες εκ των οποίων μία περιλαμβάνεται στις 21 λοιπές εγκαταστάσεις καύσης που αναφέρθηκαν παραπάνω, 1 υαλουργία, 44 εγκαταστάσεις παραγωγής κεραμικών και τέλος 15 εγκαταστάσεις παραγωγής χαρτιού και χαρτονιού. (Αναλυτικά, βλέπε: Παράρτημα 2.) Στο πλαίσιο διαμόρφωσης του ΕΣΚΔΕ-2, με στόχο τον υπολογισμό των εκπομπών CO 2 για κάθε υπόχρεη εγκατάσταση πραγματοποιήθηκε σχετική απογραφή των εγκαταστάσεων(συλλογή απαραίτητων στοιχείων εισόδου, Επεξεργασία στοιχείων, υπολογισμός εκπομπών αναφοράς), και με χρήση του ΣΑΕ έγινε πρόβλεψη των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τις εγκαταστάσεις που εμπίπτουν στην Οδηγία 2003 για την Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών. Με βάση τα παραπάνω, στον Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι συνολικές προβλεπόμενες εκπομπές CO 2 των μονάδων που εμπίπτουν στη Οδηγία για την Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών σε σχέση με τις συνολικές προβλεπόμενες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Κατά την περίοδο , οι εκπομπές CO 2 των εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στην Οδηγία προβλέπεται ότι θα αποτελούν κατά μέσο όρο ποσοστό περίπου 54,5% των συνολικών εκπομπών αερίου θερμοκηπίου στη χώρα την ίδια περίοδο. 30

31 Πηγές / Απορροφήσεις Παραγωγή ενέργειας Αέρια θερμοκηπίου Μέσες ετήσιες προβλεπόμενες εκπομπές της περιόδου GHG CO 2 in ETS Μεταφορές GHG Ενεργειακή κατανάλωση στα κτίρια και στη γεωργία Βιομηχανικές διεργασίες GHG CO 2 in ETS GHG CO 2 in ETS Γεωργία GHG ΧΓΑΧΓΔ GHG Απόβλητα GHG Ενεργειακή κατανάλωση στη βιομηχανία, και λοιποί τομείς Συνολικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου GHG CO 2 in ETS GHG Συνολικές εκπομπές CO 2 στους κλάδους ETS CO 2 in ETS Πίνακας 5: Ιστορικές και προβλεπόμενες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου ανά τομέα δραστηριότητας και εκπομπές CO 2 από τις εγκαταστάσεις που εμπίπτουν στην Οδηγία 2003/87 (σε Μt CO 2 eq). (Πηγή: «EΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ », Σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα, τα δικαιώματα εκπομπών στην Ελλάδα θα κατανεμηθούν σε εγκαταστάσεις που ανήκουν στους τομείς: α) παραγωγή ενέργειας, β) βιομηχανικές διεργασίες, γ) ενεργειακή κατανάλωση στη βιομηχανία. Οι εκπομπές CO 2 των εγκαταστάσεων αυτών αποτελούν περίπου το εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στη χώρα. Δηλαδή: 54,5% των συνολικών Συνολικές εκπομπές CO2 Συνολικές 54, 5% εκπομπές αερίων στους κλάδους ETS θερμοκηπίου 83,14 (Μt CO2 eq. ) 54,5% 152,42 (Μt CO2 eq. ) Επιπλέον, όπως έχει ήδη αναφερθεί, βάσει των στόχων του Πρωτοκόλλου του Κιότο, οι συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην Ελλάδα κατά την περίοδο δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν τους t CO 2 eq (Assigned Amount). Άρα, οι συνολικές εκπομπές αερίων 31

32 του θερμοκηπίου για τις εγκαταστάσεις στις οποίες θα κατανεμηθούν τα δικαιώματα εκπομπών πρέπει να αντιστοιχούν στο 54,5 % των συνολικών επιτρεπόμενων εκπομπών για τη χώρα. Δηλαδή: Συνολικές επιτρεπόμενες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου = 54, 5% (Assigned Amount) για τις εγκαταστάσεις Συνολικές επιτρεπόμενες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου = 54, 5% ( t CO2 eq) για τις εγκαταστάσεις Συνολικές επιτρεπόμενες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου = t CO2 eq για τις εγκαταστάσεις Με βάση όμως τον παραπάνω πίνακα οι μέσες ετήσιες προβλεπόμενες (βάσει ΣΑΕ) εκπομπές CO 2 στους κλάδους ETS ανέρχονται σε 83,14 (Μt CO2 eq. ). Άρα οι συνολικές προβλεπόμενες εκπομπές για την πενταετία θα είναι : Συνολικές προβλεπόμενες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου = 5(έτη) 83,14 Μt CO2 eq = t CO2 eq για τις εγκαταστάσεις Όλα τα παραπάνω παρουσιάζονται συνοπτικά στον πίνακα που ακολουθεί: Συνολικές επιτρεπόμενες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου για τις εγκαταστάσεις ( ) Συνολικές προβλεπόμενες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου για τις εγκαταστάσεις ( ) Διαφορά % 378, 637 Μt CO2 eq 415 Μt CO2 eq 8,9% Πίνακας 6: Επιτρεπόμενες και Προβλεπόμενες Εκπομπές αερίων θερμοκηπίου για τις εγκαταστάσεις ( ) Καταλήγουμε δηλαδή, στα εξής συμπεράσματα: Οι επιτρεπόμενες εκπομπές 5ετίας είναι 8,9% χαμηλότερες των προβλεπόμενων βάσει ΣΑΕ εκπομπών, Τα δικαιώματα των 378,637 Μt CO 2 eq θα κατανεμηθούν στις εγκαταστάσεις δωρεάν, Το υπόλοιπο 8,9% θα πρέπει να καλυφθεί από τις εγκαταστάσεις με αγορά δικαιωμάτων. Το ΕΣΚΔΕ λαμβάνοντας υπόψη τις δραστηριότητες κάθε εγκατάστασης, τις ανάγκες της, τους περιορισμούς που θέτει το πρωτόκολλο του Κιότο και τις επιτρεπόμενες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου για την Ελλάδα, εφάρμοσε συγκεκριμένη μεθοδολογία κατανομής και κατέληξε στα υπολογιζόμενα δικαιώματα ανά εγκατάσταση, όπως αυτά παρουσιάζονται στον πίνακα του Παραρτήματος 1. Τα δικαιώματα ομαδοποιούνται σε επίπεδο δραστηριότητας και στη συνέχεια σε 32

33 επίπεδο εγκατάστασης. Τα δικαιώματα κάθε εγκατάστασης για την περίοδο προβλέπεται να κατανεμηθούν σε 5 ισόποσες ετήσιες δόσεις. 33

34 Οικονομικοί vs. Περιβαλλοντικοί Έλεγχοι : Σύγκριση και αντιπαραβολή Με τη σημασία του ελέγχου των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και της κατανάλωσης των φυσικών πόρων να αυξάνεται διαρκώς, είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό πώς η εμπειρία του παρελθόντος με τους οικονομικούς ελέγχους των επιχειρήσεων μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στη διαμόρφωση και περιβαλλοντικών πλέον ελέγχων στις επιχειρήσεις. Υπάρχουν ωστόσο ορισμένες βασικές διαφορές μεταξύ των οικονομικών και των περιβαλλοντικών ελέγχων, οι οποίες θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στην προσπάθεια των εταιριών να πραγματοποιήσουν και τα δύο είδη ελέγχου. Ο Eric G. Olson της Ernst & Young, στην έρευνά του Challenges and opportunities from greenhouse gas emissions reporting and independent auditing (2010), παρουσιάζει μια ενδιαφέρουσα σύγκριση και αντιπαραβολή μεταξύ των δύο αυτών μορφών ελέγχου, οικονομικού και περιβαλλοντικού, με τον δεύτερο να υστερεί σημαντικά έναντι του πρώτου, κερδίζοντας ωστόσο διαρκώς έδαφος. Ακολουθεί συνοπτικός πίνακας με τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης, ομαδοποιημένα ανάλογα με τον υπό εξέταση κάθε φορά τομέα (νομικό πλαίσιο, πρότυπα, συμμετέχοντες κλπ.) Τομέας υπό εξέταση Νομικό πλαίσιο Ρυθμιστικό πλαίσιο Ωριμότητα προτύπων Συμμετέχοντες οργανισμοί Λόγοι συμμετοχής Χαρακτηριστικά Οικονομικών Ελέγχων καθήκοντα κατανοητά, ύπαρξη «νομικού προηγούμενου» με ποινικές διώξεις για παραπλανητικά στοιχεία Κανονισμοί από κυβερνητική νομοθεσία σαφείς, εποπτεία και κυρώσεις, αναμορφώσεις και χρηματικά πρόστιμα για ανακριβείς δηλώσεις -επιβάλλονται από ρυθμιστικά όργανα όπως οι επιτροπές κεφαλαιαγοράς Πρότυπα καθιερωμένα και δοκιμασμένα, με σαφείς δομές που παρέχονται από Γενικώς Αποδεκτές Λογιστικές Αρχές και Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης Όλες οι εισηγμένες εταιρείες Όλες οι εισηγμένες στο χρηματιστήριο εταιρείες υποχρεούνται να ελέγχουν τις χρηματοοικονομικές πληροφορίες τους για ολόκληρη την επιχείρηση Χαρακτηριστικά Περιβαλλοντικών Ελέγχων ευθύνη των εταιρειών όχι ξεκάθαρη, «νομικό προηγούμενο» μόνο σε περιπτώσεις όπως διαρροές τοξικών ουσιών- συνήθως με τη μορφή προστίμων και χρηματικών ποινών νόμοι που εξελίσσονται με διαφορετικούς ρυθμούς στις διάφορες γεωγραφικές περιοχές και για διάφορες βιομηχανίες, (πχ ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (EU ETS): πρόγραμμα υποχρεωτικό για τους «μεγάλους εκπομπούς»), τα περισσότερα προγράμματα προαιρετικά πρότυπα που εξελίσσονται και είναι προαιρετικά, διαφορετικές βιομηχανίες επιλέγουν διαφορετικά πρότυπα με αποτέλεσμα ανόμοιες συγκρίσεις και επίπεδα ακρίβειας δεν εκδίδουν όλες οι εταιρίες περιβαλλοντικές αναφορές, ο αριθμός συνεχώς αυξάνεται, μόνο ένα υποσύνολο ελέγχει τα αποτελέσματα ανεξάρτητα εκθέσεις: καταδεικνύουν εταιρική κοινωνική ευθύνη, δίνουν στοιχεία για την επιτυχία πρωτοβουλιών για τη μείωση αερίων του θερμοκηπίου, υποστηρίζουν διαφημιστικές εκστρατείες, απαιτήσεις 34

35 Απαραίτητα προσόντα Λογιστικές μέθοδοι υπολογισμού Οφέλη των ελέγχων Κίνδυνοι των ελέγχων Ικανότητες λογιστικής και ελέγχου, πιστοποιήσεις (πχ. Ορκωτός Ελεγκτής), μη λογιστικές ικανότητες σε τομείς όπως εγκαταστάσεις, εφαρμοσμένη μηχανική, δραστηριότητες της εφοδιαστικής αλυσίδας Κατανοητές λογιστικές μέθοδοι που διδάσκονται ευρέως στα πανεπιστήμια, απλές ελεγκτικές απαιτήσεις με χρήση ενδεχομένως και λογισμικών προγραμμάτων Διαβεβαιώσεις στους επενδυτές για την οικονομική δύναμη, προστασία από απάτες, λογοδοσία για ανώμαλη πληροφορία Κακοί έλεγχοι οδηγούν σε απαρατήρητη απάτη, παραπλάνηση, απώλεια της εμπιστοσύνης των επενδυτών, πρόστιμα και ποινικές διώξεις πληροφόρησης, ευκαιριακά κίνητρα (π.χ. φορολογικά κίνητρα) Όχι παγκόσμια πρότυπα, προσόντα που απαιτούν ένα μίγμα λογιστικής, περιβαλλοντικών και επιχειρησιακών γνώσεων, και (στην περίπτωση πολυεθνικών) παγκόσμια παρουσία και προσβασιμότητα Οι υπολογισμοί απαιτούν δεδομένα εφοδιαστικής αλυσίδας και επιχειρησιακών δεδομένων, συντελεστές μετατροπής που είναι ανακριβείς, πολυάριθμες υποθέσεις που εξαρτώνται από το είδος των εκπομπών που καταγράφονται και ελέγχονται Διαβεβαιώσεις στους επενδυτές, τους προμηθευτές, πελάτες σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, υποστήριξη «περιβαλλοντικής εταιρικής συνείδησης» ευρύ φάσμα των επιχειρήσεων που ισχυρίζονται ότι παρέχουν εγγυήσεις ελέγχου των περιβαλλοντικών δεδομένων μπορεί να οδηγήσει σε έντονες διακυμάνσεις στην ποιότητα της πιστοποίησης, κίνδυνος ένας αμόρφωτος αναγνώστης να δώσει μεγαλύτερη σημασία στη διαβεβαίωση του ελεγκτή από όση δικαιολογείται από την ποιότητα του ελέγχου Ακεραιότητα και ανεξαρτησία του ελεγκτή σαφείς κανόνες που προβλέπονται από τους ρυθμιστικούς οργανισμούς και ορίζουν ότι οι ανεξάρτητοι ελεγκτές και οι υπάλληλοί τους πρέπει να είναι απαλλαγμένοι από συγκρούσεις συμφερόντων παρόμοιοι κανόνες ισχύουν για τους ανεξάρτητους ελεγκτές εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, γενικά δεν υπάρχουν πρότυπα που ρυθμίζουν την ακεραιότητα και την ανεξαρτησία των ελεγκτών Πίνακας 7: Σύγκριση οικονομικών και περιβαλλοντικών ελέγχων (Πηγή: Eric G. Olson, Challenges and opportunities from greenhouse gas emissions reporting and independent auditing, Ernst & Young LLP, Los Angeles, California, USA) 35

36 Εκπομπές Ρύπων και Εταιρίες: προσαρμογή των εταιριών στην αγορά ρύπων και ζητήματα που προέκυψαν Η παγκόσμια βιβλιογραφία εξετάζει θέματα που προέκυψαν κατά την εφαρμογή περιβαλλοντικών ελέγχων από τις εταιρίες, τη συμμετοχή τους σε προγράμματα εμπορίας ρύπων είτε την απαίτηση του κοινού για πληροφόρηση από μέρους των εταιριών ως προς την περιβαλλοντική τους πολιτική. Τα θέματα που μελετώνται περιλαμβάνουν τη δημοσιοποίηση των εκπεμπόμενων ρύπων από πλευράς εταιριών, τα πρότυπα ελέγχου που χρησιμοποιούνται, τους τρόπους μέτρησης και καταγραφής ρύπων, τον εσωτερικό και εξωτερικό έλεγχο των εταιριών, σε ότι αφορά τους ρύπους τους, την αποτύπωση των εκπομπών τους στις οικονομικές καταστάσεις, καθώς και την ανταπόκρισή τους στους ευέλικτους μηχανισμούς του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Στη συνέχεια αναλύονται οι επισημάνσεις, τα προβλήματα, οι προτάσεις και οι τρόποι αντιμετώπισης των παραπάνω θεμάτων που εξετάζει η διεθνής βιβλιογραφία μέχρι σήμερα. 1. Λήψη Αποφάσεων των Εταιριών για ζητήματα Εμπορίας Ρύπων Η Anita Engels (2009) εξετάζει την αντίδραση των εταιριών στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα εμπορίας ρύπων (EU ETS) στις χώρες: Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Δανία και Ολλανδία. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι εταιρείες έχουν διάφορες πηγές συμβουλών και πληροφόρησης. Μπορούν να χρησιμοποιούν εσωτερικές πηγές, όπως εμπειρογνώμονες και εξειδικευμένες μονάδες της εταιρείας, ωστόσο πολλές επιχειρήσεις κάνουν χρήση πρόσθετων εξωτερικών συμβουλευτικών υπηρεσιών. Συγκεκριμένα, και στις τέσσερις χώρες, το μεγαλύτερο ποσοστό εταιρειών,το 2005, θεωρεί υπεύθυνο για την εμπορία των εκπομπών το υψηλότερο επίπεδο στην ιεραρχία της εταιρίας: την Εκτελεστική Επιτροπή /Διοικητικό Συμβούλιο (περισσότερο από 50% των εταιρειών στις Γερμανία και Ολλανδία, 40% των εταιριών στο Ηνωμένο Βασίλειο και ένα εντυπωσιακό 73% των δανικών εταιριών). Ωστόσο τα ποσοστά αυτά μειώθηκαν τα επόμενα έτη. Φαίνεται ότι, με τα χρόνια, οι εταιρείες ανέπτυξαν μια πιο συγκεκριμένη αντίληψη της εμπορίας εκπομπών, έτσι ώστε να μεταφέρουν την ευθύνη σε ένα πιο εξειδικευμένο τμήμα της εταιρείας, όπως ο έλεγχος ή το τμήμα περιβάλλοντος. Η έρευνα έδειξε επίσης ότι και στις τέσσερις χώρες οι εταιρίες συμβουλεύτηκαν κατά κόρον το Τμήμα Περιβάλλοντος για την πληροφόρησή τους πάνω στις εκπομπές ρύπων. Το Τμήμα Περιβάλλοντος, φαίνεται ως φυσικός υποψήφιος για την εσωτερική πληροφόρηση της εταιρίας, δεδομένου ότι η εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών είχε εισαχθεί ως νέο εργαλείο περιβαλλοντικής πολιτικής. Επίσης αξίζει να σημειωθεί η σημασία του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου στη λήψη αποφάσεων πάνω στην εμπορία ρύπων, καθώς η Δανία και η Ολλανδία το τοποθετούν στη δεύτερη θέση, με τα ποσοστά του να μειώνονται σημαντικά από το 2005 ως το Το τμήμα ελέγχου βρίσκεται για τη Γερμανία στην τρίτη θέση με σταθερά ποσοστά για όλη την περίοδο. Τέλος, είναι ενδιαφέρον να δούμε ότι εξειδικευμένες ιδιωτικές συμβουλευτικές εταιρείες ήταν η πιο σημαντική πηγή εξωτερικής πληροφόρησης και τεχνογνωσίας, δεδομένου ότι προσφέρουν αποκλειστικές συμβουλές προς τις εταιρίες. Προφανώς, οι συναλλαγές εκπομπών ρύπων 36

37 θεωρήθηκαν από πολλές επιχειρήσεις ως στρατηγικό πρόβλημα που δεν τους επιτρέπει να επικαλούνται διαθέσιμες στο κοινό γενικές πληροφορίες, αλλά μάλλον τους ανάγκασε να αναζητήσουν προσαρμοσμένη υποστήριξη. 2. Εσωτερικός Έλεγχος των Εταιριών σε θέματα Εκπομπών Ρύπων Ο Andrew C. Lovell, σε έρευνά του το 2003 διαπιστώνει χαμηλό επίπεδο δραστηριότητας όσον αφορά την αντιμετώπιση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα με χρήση περιβαλλοντικών εκθέσεων και υπογράμμισε μια ανεπαρκώς ανεπτυγμένη εσωτερική διαδικασία υποβολής εκθέσεων και αναφορών. Ωστόσο, οι Mark Akhurst, Jeff Morgheim, Rachel Lewis σε έρευνά τους (2003) για την BP περιγράφουν ένα παράδειγμα εφαρμογής συστήματος εμπορίας εκπομπών ρύπων ενδοεταιρικά, που εφαρμόστηκε σε όλες τις εγκαταστάσεις της εταιρίας BP παγκοσμίως και οδήγησε σε μείωση των εκπομπών της εταιρίας κατά 10% εντός 4ετίας. Αναφέρουν ότι η εταιρία χρησιμοποίησε εσωτερικό έλεγχο με περιβαλλοντικές και οικονομικές αναφορές για τη μέτρηση και τον έλεγχο των εκπομπών της. Ταυτόχρονα συνεργάστηκε με εξωτερικούς ελεγκτικούς φορείς (KPMG, DNV, ICF) για την εξακρίβωση των στοιχείων και την παροχή συμβουλών και κατευθύνσεων ως προς τους οικονομικούς και περιβαλλοντικούς ελέγχους της εταιρίας. Ενδεικτικά για την Ελλάδα η Αϊβαζίδου Παναγιώτα (2008) σε έρευνά της που αφορά την υιοθέτηση και λειτουργία του εσωτερικού ελέγχου σε ελληνικές επιχειρήσεις, διαπιστώνει ότι ο αριθµός των εσωτερικών ελεγκτών στις ελληνικές επιχειρήσεις δεν είναι ιδιαίτερα µεγάλος σε αναλογία µε τον αριθµό του υπαλληλικού προσωπικού αυτών των εταιρειών, ενώ η σύνταξη και υποβολή περιοδικών εκθέσεων από το τμήμα εσωτερικού ελέγχου γίνεται για την πλειοψηφία των εταιριών σε τριμηνιαία βάση. Η παρούσα εργασία θα προσπαθήσει να δώσει απάντηση, μεταξύ άλλων, στο κατά πόσο η διαδικασία του εσωτερικού ελέγχου των εταιριών περιλαμβάνει και τον έλεγχο και τη σύνταξη αναφορών σχετικά με συναλλαγές εκπομπών ρύπων. 3. Εξωτερικός Έλεγχος των Εταιριών σε θέματα Εκπομπών Ρύπων Ο Eric G. Olson της Ernst & Young υποστηρίζει ότι οι εταιρίες θα πρέπει να αξιολογούν τα προσόντα και τις γνώσεις των εξωτερικών ελεγκτών που επιλέγουν για τον έλεγχο και την πιστοποίηση των περιβαλλοντικών τους στοιχείων. Τα απαραίτητα προσόντα κατά τον ίδιο γι αυτή τη δουλειά αποτελούν μια μίξη λογιστικής, περιβαλλοντικών γνώσεων, management και στην περίπτωση πολυεθνικών πελατών παγκόσμια παρουσία και προσβασιμότητα. Ερευνώντας βαθύτερα το ρόλο των εξωτερικών ελεγκτών, ο Pontus Cerin (2002), επισημαίνει ότι ο εξωτερικός περιβαλλοντικός έλεγχος των επιχειρήσεων διεξάγεται από ένα συγκεκριμένο αριθμό πολυεθνικών συμβουλευτικών κολλοσών (KPMG,PricewaterhouseCoopers, Deloitte, κλπ.) με αποτέλεσμα οι ίδιες οι ελεγκτικές εταιρίες να αποτελούν μέρος του παιχνιδιού, καθώς η 37

38 συμβουλευτική και το management που παρέχουν στους πελάτες τους, αποτελούν πιο κερδοφόρα υπηρεσία, σε σχέση με την απλή αξιολόγηση και τον έλεγχό τους. Οι Bowl, Owen και Grey (2000), διαπίστωσαν ανησυχητικά στην έρευνά τους, ότι η πιστοποίηση και αξιολόγηση από εξωτερικούς ελεγκτές έχει μετατραπεί ουσιαστικά σε συμβουλευτική προς το management της εταιρίας, παρά σε ουσιαστικό έλεγχο της διαφάνειας και της λογοδοσίας των εταιριών προς τους νόμους και κανόνες. Τέλος, σύμφωνα με την απόφαση της ευρωπαϊκής επιτροπής περί θεσπίσεως κατευθυντηρίων γραμμών για την παρακολούθηση και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, τα κράτη-μέλη υποχρεούνται να εξασφαλίσουν ότι οι εκπομπές ρύπων παρακολουθούνται και υποβάλλονται σχετικές εκθέσεις. Σύμφωνα με τους Antonnen, Mehling και Upston-Hooper, στη Γερμανία και την Αγγλία η παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων των ρύπων επιβάλλεται έμμεσα στις εγκαταστάσεις, ως τμήμα της διαδικασίας για την έκδοση άδειας εκπομπών. Στη Σουηδία, η παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων επιβάλλεται άμεσα στις εγκαταστάσεις βάσει κρατικής νομοθεσίας. Ομοίως, στην Ελλάδα, βάσει κρατικής νομοθεσίας (ΚΥΑ 54409/2632/2004), ο φορέας εκμετάλλευσης κάθε εγκατάστασης υποχρεούται να παρακολουθεί τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίων από την εγκατάσταση και να υποβάλλει στο Γ.Ε.Δ.Ε. (Γραφείο Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών) επαληθευμένη έκθεση. Η έκθεση αυτή καταρτίζεται σύμφωνα με τις αρχές παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων που αναφέρονται στο παράρτημα ΙV καθώς και με τις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές που καθορίζονται στην Απόφαση 2007/589/ΕΚ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 29 Ιανουαρίου 2004, η οποία εκδόθηκε κατ' εφαρμογή της οδηγίας 2003/87/ΕΚ. 4. Τα Δικαιώματα Εκπομπών Ρύπων στις Οικονομικές Καταστάσεις των Εταιριών Σύμφωνα με τα αποτελέσματα κοινής έρευνας ( 2007) από την PricewaterhouseCoopers και την ΙΕΤΑ (International Emissions Trading Association) το 60% των εταιριών που συμμετέχουν στο EU ETS θεωρούν ότι μόνο τα δικαιώματα εκπομπών που αγοράζονται και δεν διατίθενται δωρεάν από τα εθνικά σχέδια κατανομής λαμβάνονται υπόψη στις οικονομικές καταστάσεις της εταιρίας. Ωστόσο οι Wambsganss και Sanford (1996) σε έρευνά τους υποστηρίζουν ότι ενώ τα αγορασμένα δικαιώματα ρύπων λαμβάνονται υπόψη ως «έξοδα» (expense) στις οικονομικές καταστάσεις των εταιριών, τα δικαιώματα που διατίθενται δωρεάν από τα εθνικά σχέδια κατανομής θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ως «δωρισμένα στοιχεία ενεργητικού» (donated assets) ώστε να υπάρχει μια ομοιόμορφη λογιστική αποτύπωση των δικαιωμάτων εκπομπών στις οικονομικές καταστάσεις. Τη λογική αυτή των Wambsganss και Sanford, σύμφωνα με την έρευνα της ΙΕΤΑ ακολουθεί μόνο το 5% των εταιριών που συμμετέχουν στο EU ETS. Οι Antonnen, Mehling και Upston-Hooper σε έρευνά τους (2007) σχετικά με τα θεσμικά πλαίσια του ευρωπαϊκού συστήματος εμπορίας εκπομπών στις χώρες Φινλανδία, Σουηδία, Γερμανία και Ηνωμένο Βασίλειο, επισημαίνουν ότι στη Φινλανδία, κυβερνητικό νομοσχέδιο προτείνει τα δικαιώματα εκπομπών να λαμβάνονται στις οικονομικές καταστάσεις των εταιριών ως «άυλα 38

39 περιουσιακά στοιχεία» (intangible assets), όπως οι ευρεσιτεχνίες, οι άδειες και άλλη πνευματική ιδιοκτησία. Αντίθετα, η σουηδική νομοθεσία ορίζει τα δικαιώματα εκπομπών ως «χρηματοοικονομικά εργαλεία» (financial instruments). Η γερμανική νομοθεσία δεν κατηγοριοποιεί τα δικαιώματα εκπομπών, ωστόσο επισημαίνει ότι δεν τα θεωρεί «χρηματοοικονομικά εργαλεία», όπως η σουηδική νομοθεσία. Τέλος, η Αγγλία, δεν μπαίνει στη διαδικασία κατηγοριοποίησής τους, και αφήνει στα δικαστήρια να καθορίσουν την έννοια των δικαιωμάτων εκπομπών στις οικονομικές καταστάσεις των εταιριών ανάλογα με την κάθε δικαστική διαμάχη στην οποία αυτά εμπλέκονται. Οι Johnston, Sefcik και Soderstrom ερευνούν το πώς αντιδρούν οι αγορές στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας εκπομπών SO2 των ΗΠΑ (που υποδηλώνει ότι τα συμπεράσματα αυτής της αγοράς θα συμβάλουν στην κατανόηση της θέσης των εταιριών σε σχέση με τα δικαιώματα εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου). Εν συντομία, οι Johnston et al. (2008) βρίσκουν ότι η αγορά αποδίδει μια θετική αξία στα δικαιώματα εκπομπών που αποθηκεύει μια εταιρία. Αυτό σημαίνει ότι τα δικαιώματα εκπομπής θεωρούνται ως στοιχεία ενεργητικού από τους επενδυτές. Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι η αγορά αντιδρά (αλλά με πιο διφορούμενη τρόπο), όταν μια επιχείρηση αγοράζει δικαιώματα εκπομπής. Υποστηρίζουν ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι η αγορά δικαιωμάτων παρέχει στους επενδυτές κάποιες πληροφορίες σχετικά με το πώς η επιχείρηση διαχειρίζεται τους κινδύνους που συνδέονται με τις εκπομπές. Την ίδια στιγμή, σημειώνουν επίσης ότι το καθεστώς αναφορών και ελέγχου στις ΗΠΑ για αυτή την αγορά δεν έχει αναπτυχθεί καλά. Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι μπορεί να είμαστε ακόμη μακριά από την επίτευξη «καλής» χρηματοοικονομικής πληροφόρησης αναφορικά με τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα(συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών που αποθηκεύονται και των εκπομπών που αγοράζονται), αλλά ότι οι επενδυτές είναι πιθανό να χρειαστούν τις πληροφορίες αυτές για να υπολογίσουν με ακρίβεια τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες. Τέλος, σύμφωνα με τον Gibson, K. (1996), εκτός από τις οικονομικές-ποσοτικές αναφορές, μη χρηματοοικονομικές-ποιοτικές αναφορές θα χρειαστούν για να παρέχουν τις σχετικές πληροφορίες σχετικά με τους κινδύνους που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή. Πράγματι, προκειμένου να αντανακλούν μια "πραγματική και δίκαιη εικόνα" της εταιρικής απόδοσης και των εργασιών τους, μη χρηματοοικονομική πληροφόρηση θα απαιτηθεί για την παροχή πληροφοριών σχετικά με την προσαρμογή των εταιριών στα νέα κλιματικά δεδομένα. 5. Διεθνές Πρότυπο Ελέγχου και Δημοσιοποίησης Ρύπων Μέχρι σήμερα δεν έχει θεσπιστεί διεθνές πρότυπο ελέγχου και δημοσιοποίησης εκπομπών ρύπων. Οι Simnett, Nugent και Huggins (2009) προτείνουν λοιπόν την κατάρτιση ενός σχεδίου για την ανάπτυξη διεθνούς προτύπου ελέγχου για το θέμα αυτό, υπό την αιγίδα του Διεθνούς Συμβουλίου Ελεγκτικής και Διασφάλισης(International Auditing and Assurance Standards Board -IAASB). Το διεθνές αυτό πρότυπο θα πρέπει να εφαρμόζεται προσαρμοσμένο σε διάφορα συστήματα μέτρησης ρύπων που χρησιμοποιούνται από τις εταιρίες, ακριβώς όπως τα διεθνή ελεγκτικά πρότυπα εφαρμόζονται σε διαφορετικά λογιστικά πρότυπα που χρησιμοποιούνται. 39

40 Ο Pontus Cerin (2002), επισημαίνει στην έρευνά του ότι η ανάπτυξη κοινού και διεθνούς προτύπου ελέγχου είναι απαραίτητη ώστε να αποφευχθεί από μέρους των εταιριών η δημοσιοποίηση επιλεκτικών αποτελεσμάτων ελέγχου, καθοδηγώντας το κοινό προς μια ορισμένη θετική κατεύθυνση και απομακρύνοντας το από άλλα, ουσιαστικά προβλήματα των εταιριών. Θεωρεί ότι ένα κοινό, αυστηρά καθορισμένο ελεγκτικό πρότυπο θα εμποδίσει επίσης τις υπάρχουσες πελατειακές σχέσεις μεταξύ εταιριών και εξωτερικών ελεγκτών, εμποδίζοντας την επιλεκτική δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων του ελέγχου. 6. Τρόποι Μέτρησης και Καταγραφής Ρύπων των Εταιριών Οι Simnett, Nugent και Huggins (2009) προτείνουν το παραπάνω διεθνές πρότυπο ελέγχου και δημοσιοποίησης εκπομπών ρύπων να λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι πολλά, διαφορετικά κριτήρια μέτρησης και υποβολής εκθέσεων μπορεί να γίνουν αποδεκτά στην πράξη. Για παράδειγμα, τα πρότυπα ή δείκτες αναφοράς (benchmarks) που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση και δημοσιοποίηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μιας εταιρίας θα ποικίλλουν ανάλογα με το αν χρησιμοποιούνται μεθοδολογίες βασιζόμενες σε άμεσες μετρήσεις ή σε έμμεσους υπολογισμούς. Σύμφωνα με τους Simnett, Nugent και Huggins το EU ETS ενθαρρύνει τις εταιρίες να μεταβούν από λιγότερο ακριβείς μεθοδολογίες που βασίζονται σε υπολογισμούς σε πιο ακριβείς μεθοδολογίες, βασιζόμενες σε άμεσες μετρήσεις εκπομπών. 7. Εταιρίες και Δημοσιοποίηση των Εκπομπών Ρύπων τους Οι Simnett, Nugent και Huggins (2009) υποστηρίζουν ότι οι δημοσιοποιήσεις των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τις εταιρίες αυξάνονται για διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένης μια επιθυμίας τους να αποδείξουν καλή εταιρική συμπεριφορά και της ανάγκης για πληροφόρηση από ρυθμιστικούς φορείς όπως συστήματα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ETS). Οι γνωστοποιήσεις αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις εταιρίες ως εργαλεία μάρκετινγκ για να αποδείξουν ότι οδεύουν προς «ουδετερότητα σε εκπομπές άνθρακα" ή μείωση του «αποτυπώματος άνθρακα» τους. Μεταξύ άλλων παρέχουν μια ξεχωριστή και ελκυστική εταιρική ταυτότητα, καθώς και την αύξηση της αντίληψης των εργαζομένων, των πελατών, προμηθευτών και λοιπών ενδιαφερομένων ότι ταυτίζονται με την υπεύθυνη και φιλική προς το περιβάλλον λειτουργίας της εταιρίας. Στο ίδιο μήκος κύματος οι Freedman και Jaggi (2005) υποστηρίζουν ότι η δημοσιοποίηση εκπομπών ρύπων γίνεται από τις εταιρίες μετά από την απαίτηση των ενδιαφερόμενων μερών («θεωρία των ενδιαφερόμενων μερών» Clarkson, Roberts, Ullmann)για περιβαλλοντική πληροφορία. Οι managers ανταποκρίνονται στη δημόσια πίεση, γνωστοποιώντας οικειοθελώς περιβαλλοντικές πληροφορίες. Τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι οι επιχειρήσεις χωρών που έχουν επικυρώσει το Πρωτόκολλο προσφέρουν μεγαλύτερη πληροφόρηση σχετικά με τη ρύπανσή τους σε σύγκριση με τις επιχειρήσεις των οποίων οι χώρες δεν έχουν επικυρώσει το Πρωτόκολλο. Ακόμα και οι 40

41 επιχειρήσεις χωρών που δεν έχουν επικυρώσει το Πρωτόκολλο, αλλά είναι εγκατεστημένες σε χώρες που έχουν επικυρώσει το Πρωτόκολλο και υποχρεούνται συνεπώς να ακολουθούν τις δεσμεύσεις του, διαπιστώνουμε ότι δεν αποκαλύπτουν εξίσου λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τη ρύπανση, εθελοντικά. Τα αποτελέσματα αυτά αποδίδονται στο γεγονός ότι τα διευθυντικά στελέχη των επιχειρήσεων που ανήκουν σε χώρες που έχουν επικυρώσει το Πρωτόκολλο, φαίνεται να αντιλαμβάνονται ότι η λεπτομερής δημοσιοποίηση των περιβαλλοντικών στοιχείων τους θα ήταν σημαντική για τη δημόσια εικόνα της εταιρίας. Από την άλλη πλευρά, δεν υπάρχουν πιθανότητες να ασκείται ισχυρή πίεση στις επιχειρήσεις χωρών που δεν έχουν υπογράψει το πρωτόκολλο να κάνουν λεπτομερείς αποκαλύψεις των ρύπων τους. Ο Eric G. Olson της Ernst & Young (2010), επισημαίνει ότι η δημοσιοποίηση περιβαλλοντικών δεδομένων των εταιριών παραμένει εθελοντική, με εξαίρεση περιπτώσεων όπως η Αυστραλία και η πολιτεία της Καλιφόρνια των ΗΠΑ, όπου με νομοθετικές πράξεις οι εταιρίες με εκπομπές ρύπων άνω συγκεκριμένου ορίου υποχρεούνται να καταγράφουν τις εκπομπές τους και να τις αναφέρουν σε ρυθμιστικές αρχές. Ωστόσο, η εθελοντική δημοσιοποίηση περιβαλλοντικών δεδομένων των εταιριών αποτελεί κοινή πρακτική με σκοπό τη βελτίωση της «εταιρικής αξιοπιστίας και διαφάνειας». Σύμφωνα μάλιστα με παγκόσμια έρευνα της Ernst & Young το 2010 σε 300 εταιρίες με εισοδήματα άνω του 1 δις δολαρίων, το 64% αυτών δημοσιεύουν ετήσιες αναφορές εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και, μεταξύ αυτών, το 62% διενεργούν και εξωτερικό έλεγχο και πιστοποίηση. Επίσης, επισημαίνεται στην έρευνά του ότι η επιτροπή κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ (SEC) προτείνει στις εταιρίες να καθορίζουν τη στρατηγική τους λαμβάνοντας υπόψη τις διεθνείς συνθήκες για την κλιματική αλλαγή. 8. Τρόποι Δημοσιοποίησης Εκπεμπόμενων Ρύπων των Εταιριών Το 2003 ο Andrew C. Lovell παρατηρεί μια σημαντική αύξηση των εταιριών που προχωρούν σε δημοσιοποίηση περιβαλλοντικών στοιχείων τους, μέσω των ετήσιων αναφορών τους, είτε μέσω περιβαλλοντικών αναφορών, είτε μέσω αναφορών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, ή μέσω αναφορών που δημοσιεύονται στις ηλεκτρονικές σελίδες των εταιριών. Οι Simnett, Nugent και Huggins (2009) θεωρούν ότι η δημοσιοποίηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μιας εταιρίας μπορεί να πάρει πολλές μορφές, συμπεριλαμβανομένων λεπτομερών εκθέσεων αειφορίας, μεμονωμένων δηλώσεων, ή δελτίων τύπου. Οι εκπομπές ρύπων μπορούν ακόμη και να συμπεριληφθούν ως μια σημείωση στις οικονομικές καταστάσεις της εταιρίας ή ως μέρος της ετήσιας έκθεσής της. Ο Anthony G. Hopwood (2009) πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα επισημαίνει στην έρευνά του ότι οι περιβαλλοντικές αναφορές χρησιμοποιούνται πολλές φορές από τις εταιρίες ως «βιτρίνα» ώστε να επιδείξουν περιβαλλοντική συνείδηση, αποκρύπτοντας ουσιαστικά σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τις πραγματικές δράσεις της επιχείρησης. Αναφέρει ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τις πετρελαϊκές εταιρίες BP και Royal Dutch Shell, οι οποίες ενώ επιδίδονται σε πολυδάπανες «πράσινες» διαφημιστικές καμπάνιες και περιβαλλοντικές αναφορές, ουσιαστικά αποσύρονται από 41

42 σημαντικά έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και εμμένουν σε έργα υπερβολικά ρυπογόνα για το περιβάλλον. Στο ίδιο μήκος κύματος ο Pontus Cerin (2002) σχολιάζει ότι οι μεγάλες εταιρίες που βρίσκονται υπό την πίεση της κοινής γνώμης, προσπαθούν μέσω περιβαλλοντικών αναφορών να καθοδηγήσουν το κοινό προς μια ορισμένη θετική εικόνα για την εταιρία, απομακρύνοντας τους από τα ουσιαστικά της προβλήματα. Έτσι διαπιστώνονται μεγάλες διαφορές μεταξύ των περιβαλλοντικών αναφορών των εταιριών και των πραγματικών τους δράσεων, καθιστώντας τις περιβαλλοντικές αναφορές απλά εργαλεία marketing και τίποτε περισσότερο. 9. Συμμετοχή των Εταιριών στους «Ευέλικτους Μηχανισμούς» του Κιότο Τα συμπεράσματα της μελέτης του Jonathan Pinkse (2006) έδειξαν ότι η πίεση της βιομηχανίας και η ανάγκη για καινοτομίες σε προϊόντα και διαδικασίες είναι οι κύριοι παράγοντες που οδηγούν τις εταιρίες να διερευνήσουν τους «ευέλικτους μηχανισμούς» του Πρωτοκόλλου του Κιότο (emission trading, CDM, JI). Η πολιτική για το κλίμα προκαλεί προφανώς συγκεκριμένες βιομηχανίες να μειώσουν τις εκπομπές τους, θέτοντάς τες μπροστά από άλλες βιομηχανίες όσον αφορά το ενδιαφέρον τους στην εμπορία εκπομπών. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι βιομηχανίες που σχετίζονται με την παραγωγή ενέργειας, οι οποίες περιλαμβάνουν τον ηλεκτρισμό, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, ασχολούνται περισσότερο με τις εξελίξεις γύρω από την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών, διότι επηρεάζει τις βασικές τους επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ωστόσο, σε αυτούς τους συγκεκριμένους κλάδους οι επιχειρήσεις δεν περιορίζονται στην εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών. Η βιομηχανική πίεση υποκινεί επίσης τις εταιρείες να επενδύουν σε τεχνολογίες και προγράμματα μείωσης των εκπομπών τους. Οι εταιρείες που εμπλέκονται στην εμπορία ρύπων νοούνται εκείνες οι οποίες είναι σχετικά δυναμικές και έχουν ήδη επενδύσει ταυτόχρονα σε καινοτόμες διαδικασίες μείωσης εκπομπών ως μέρος μιας πιο σφαιρικής προσέγγισης για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Οι πιο σχετικά «καθυστερημένες» επιχειρήσεις που δεν έχουν ακόμη διερευνήσει τις συνέπειες της έναρξης ενός ευρείας κλίμακας συστήματος εμπορίας θα χρειαστεί να λάβουν την απόφασή στο εγγύς μέλλον εάν πρέπει να επενδύσουν σε νέες τεχνολογίες και προγράμματα ή να αγοράσουν δικαιώματα εκπομπής. 42

43 Απάτες στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Ρύπων 1. Απάτη Missing Trader Intra Community ( MTIC fraud ) 11 Οι συναλλαγές στο EU ETS υπήρξαν ιδιαίτερα επιρρεπείς στην απάτη αυτού του είδους. Η απάτη αυτή απαιτεί φορητά προϊόντα και κοινοτικές συναλλαγές, και τα δύο ιδιαίτερα εύκολα, όταν οι συναλλαγές γίνονται ηλεκτρονικά. Στην απλούστερη μορφή της, η απάτη συμβαίνει όταν ένας έμπορος αδειών δικαιωμάτων εκπομπών, ας πούμε, στη Βρετανία, αγοράζει κάποια από μια άλλη χώρα χωρίς ΦΠΑ, τα πωλεί στη συνέχεια στο εσωτερικό της Βρετανίας, χρεώνοντας ΦΠΑ στον αγοραστή. Ο πωλητής εξαφανίζεται μετά χωρίς την παράδοση του ΦΠΑ στην εφορία. Αυτό είναι γνωστό ως «απάτη του αφανούς εμπόρου» (MTIC fraud). Μερικοί εγκληματίες επανεξάγουν τις άδειες, χρεώνοντας και πάλι ΦΠΑ, και τις εισάγουν και πάλι. Μπορούν να το κάνουν αυτό επανειλημμένως, χρεώνοντας ΦΠΑ πολλές φορές, εξ ου και ο όρος «απάτη γαϊτανάκι» (carousel fraud). Σε ανακοίνωσή της το Δεκέμβριο του 2009, η Europol,ευρωπαϊκή υπηρεσία εφαρμογής του νόμου, αποκάλυψε ότι η απάτη αυτή είχε τεθεί σε εφαρμογή στην αγορά ETS για 18 μήνες και υπολόγιζε τη συνολική απώλεια φόρων σε 5 δις. Ευρώ. Πιστεύεται ότι οι ύποπτοι ήταν μέρος μιας μεγάλης ομάδας οργανωμένου εγκλήματος που λειτουργούσαν ένα δίκτυο εταιρειών που εμπορεύονταν μεγάλες ποσότητες αδειών άνθρακα. Οι τρόποι αντιμετώπισης αυτής της απάτης ποικίλουν για τα διάφορα κράτη-μέλη. Η Γαλλία απλά αφαίρεσε το ΦΠΑ από τις αγορές εκπομπών άνθρακα. Οι Βρετανοί εφάρμοσαν μηδενικό συντελεστή ΦΠΑ στην εμπορία εκπομπών άνθρακα. Τέλος η Ολλανδία εφάρμοσε μηχανισμό «αντίστροφης χρέωσης», σύμφωνα με τον οποίο ο αγοραστής πληρώνει το ΦΠΑ στην εφορία (και όχι στον πωλητή) και αποζημιώνεται ταυτόχρονα με το ίδιο ποσό, ουσιαστικά μια άλλη μορφή με μηδενικό συντελεστή ΦΠΑ. Στην τελευταία περίπτωση, ο αγοραστής συμπληρώνει ένα έντυπο για το ποιο θα πρέπει να είναι το ΦΠΑ της πληρωμής και της επιστροφής, δημιουργώντας ένα καθαρό σύνολο μηδέν. 2. Απάτη phishing 12 Τον Ιανουάριο του 2010, απατεώνες του διαδικτύου έστειλαν πλαστά ηλεκτρονικά μηνύματα σε εταιρίες που χρησιμοποιούν τα μητρώα, κατευθύνοντας τους σε ύποπτη ιστοσελίδα όπου τους ζητήθηκε να εισάγουν τον κωδικό αναγνώρισης και τον κωδικό πρόσβασής τους. Χρησιμοποίησαν έπειτα τους κωδικούς για την απόκτηση δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων τα οποία στη συνέχεια 11 Πηγές: Singh, Rachael, «Accountancy Age», 2009, Wood, Janet, «Utility Week», 2010, Seager, Ashley, «The Hindu», Πηγή: Wood, Janet, «Utility Week», 2010,

44 μεταπώλησαν. Εκτελεστικό όργανο της ΕΕ είπε ότι έγιναν περιορισμένες δόλιες συναλλαγές πριν αντιδράσουν τα κράτη μέλη. Αλλά η απάτη, γνωστή ως «phishing» στην αργκό του Internet, εκτιμάται ότι κόστισε στις εταιρίες που έπεσαν θύματα εκατομμύρια ευρώ συνολικά. Τα νέα μέτρα κατά της απάτης, τα οποία εγκρίθηκαν από την επιτροπή της αλλαγής του κλίματος, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, θα επιτρέψουν στους εθνικές διαχειριστές να αρνηθούν να ανοίξουν έναν νέο λογαριασμό ή να αναστείλουν ή να κλείσουν λογαριασμούς. Η αναθεώρηση επιτρέπει επίσης πληροφορίες των μητρώων να κοινοποιούνται μεταξύ των εθνικών αρχών σε επίπεδο ΕΕ για να διευκολυνθεί η καταπολέμηση του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο. 3. Ηλεκτρονική κλοπή 13 Παρόμοια ηλεκτρονική απάτη κλοπής πραγματοποιήθηκε εκ νέου τον Ιανουάριο του Σύμφωνα με την Κομισιόν, χάκερ εισέβαλαν σχεδόν ταυτόχρονα στα μητρώα της Αυστρίας, της Τσεχίας και της Ελλάδας, έσπασαν κωδικούς εταιριών και υπεξαίρεσαν δικαιώματα ρύπων που εκτιμάται ότι ξεπερνούν στο σύνολό τους τα 28 εκατομμύρια ευρώ. Στη συνέχεια μεταπώλησαν τα δικαιώματα σε δεκάδες εταιρίες του εξωτερικού. Μετά από απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ανεστάλη προσωρινά από τις 19 Ιανουαρίου 2011, σε όλη την Ευρώπη, η λειτουργία των Μητρώων για τα δικαιώματα των εκπομπών όλων των κοινοτικών κρατών-μελών, μεταξύ των οποίων και το Ελληνικό Μητρώο και πραγματοποιήθηκε ανεξάρτητος έλεγχος διαδικτυακής ασφάλειας για κάθε Μητρώο. Η επαναλειτουργία των Μητρώων συνοδεύτηκε από την έκδοση αυστηρότερων όρων χρήσης των Μητρώων Αερίων του Θερμοκηπίου. Παρόλα αυτά, άγνωστο παραμένει αν η Κομισιόν και τα αρμόδια υπουργεία των 27 κρατών-μελών έχουν καταφέρει να θωρακίσουν τα μητρώα όλης της Ευρώπης από μελλοντικές επιθέσεις, καθώς θα υπάρχει πάντα η πιθανότητα μιας πιο σύνθετης επίθεσης στο διαδίκτυο. Έτσι, όλο και περισσότερες εταιρείες που εμπλέκονται στην εμπορία άνθρακα ζητούν ένα ευρωπαϊκό ασφαλιστικό ταμείο που θα συσταθεί για την κάλυψη τυχόν ζημιών από απάτες τέτοιου είδους. Πολλοί συμμετέχοντες προτείνουν κάποιο μηχανισμό ασφάλισης, ώστε σε περίπτωση αγοράς κλεμμένων δικαιωμάτων, να μπορούν να τα επιστρέψουν στις αρχές, με αντάλλαγμα την αντικατάστασή τους με νόμιμα δικαιώματα. 13 Πηγές:

45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο : Μεθοδολογία Έρευνας Η παρούσα έρευνα πραγματοποιήθηκε σε ελληνικές επιχειρήσεις με τη χρήση ερωτηματολογίου. Το ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει 20 συνολικά ερωτήσεις τύπου: ναι/όχι, πολλαπλής επιλογής, συμπλήρωσης κενών καθώς και τη συμπλήρωση διευκρινιστικών σχετικά με την επιχείρηση και τον ερωτώμενο ερωτήσεων. Το ερωτηματολόγιο δομείται σε 5 ενότητες που αφορούν διαδοχικά: Ενότητα 1: Ενότητα 2: Ενότητα 3: Ενότητα 4: Ενότητα 5: Γενικές ερωτήσεις για τη συμμετοχή της εταιρίας στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας ρύπων και τους μηχανισμούς του Κιότο Ερωτήσεις σχετικά με τον εσωτερικό έλεγχο της εταιρίας και τα δικαιώματα εκπομπών Ερωτήσεις σχετικά με τις οικονομικές καταστάσεις της εταιρίας και τα δικαιώματα εκπομπών Ερωτήσεις σχετικά με τον εξωτερικό έλεγχο της εταιρίας και τα δικαιώματα εκπομπών Ερωτήσεις σχετικά με την εταιρική περιβαλλοντική πολιτική Το δείγμα της έρευνας αποτελούσαν αρχικά 88 συνολικά ελληνικές επιχειρήσεις οι οποίες αντιστοιχούν στις 150 εγκαταστάσεις που συμμετέχουν στο «Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών », δεδομένου ότι πολλές επιχειρήσεις διαθέτουν περισσότερες από μία εγκαταστάσεις (Αναλυτικά, βλέπε: Παράρτημα 2.). Ωστόσο, στην έρευνα ανταποκρίθηκαν τελικά 21 επιχειρήσεις, δηλαδή το 23.86% του αρχικού δείγματος, οι οποίες αντιστοιχούν σε 57 εγκαταστάσεις. Οι εγκαταστάσεις δραστηριοποιούνται σε διαφορετικούς βιομηχανικούς τομείς που περιλαμβάνουν ηλεκτροπαραγωγή, καύσεις, παραγωγή σιδήρου & χάλυβα, παραγωγή κλίνκερ τσιμέντου, ασβεστοποιία, υαλουργία, παραγωγή κεραμικών και παραγωγή χαρτιού και χαρτονιού. Είδος Δραστηριότητας Αριθμός Εταιριών Αριθμός Εγκαταστάσεων ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ > 20 MW 2 30 ΛΟΙΠEΣ KAYΣΕΙΣ > 20 MW 2 6 ΣΙΔΗΡΟΣ & ΧΑΛΥΒΑΣ 2 2 ΤΣΙΜΕΝΤΑ 1 4 ΑΣΒΕΣΤΗΣ 3 3 ΓΥΑΛΙ 1 1 ΚΕΡΑΜΙΚΑ 5 5 XAΡΤΙ 5 6 Σύνολο Πίνακας 8: Το δείγμα της έρευνας ομαδοποιημένο βάσει δραστηριότητας 45

46 Αριθμός Εγκαταστάσεων βάσει Δραστηριότητας ΚΕΡΑΜΙΚΑ 9% XAΡΤΙ 11% ΓΥΑΛΙ 2% ΑΣΒΕΣΤΗΣ 5% ΤΣΙΜΕΝΤΑ 7% ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑ ΓΩΓΗ > 20 MW 53% ΣΙΔΗΡΟΣ & ΧΑΛΥΒΑΣ ΛΟΙΠEΣ 3% KAYΣΕΙΣ > 20 MW 10% Γράφημα 1: Ποσοστό των εγκαταστάσεων βάσει δραστηριότητας Οι 21 επιχειρήσεις που συμμετείχαν στην έρευνα και ο αριθμός εγκαταστάσεων της κάθε μίας, παρουσιάζονται στον Πίνακα που ακολουθεί, ομαδοποιημένες βάσει του Εθνικού Σχεδίου Κατανομής. A/A ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ 1 ΔΕΗ Α.Ε ΗΡΩΝ ΘΕΡΜΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΕ(ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ) 1 ΣΥΝΟΛΟ 1 - ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ > 20 MWth 3 Ε.Β.Ζ. 5 4 ΚΑΒΑΛΑ ΟΙL Α.Ε. 1 ΣΥΝΟΛΟ 2 - ΛΟΙΠEΣ KAYΣΕΙΣ > 20 MWth 5 ΓΕΝΙΚΗ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ & ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΑΡΚΟ - ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΩΝ ΛΑΡΥΜΝΗΣ 1 6 ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΚΗ Α.Ε. 1 ΣΥΝΟΛΟ 5 - ΣΙΔΗΡΟΣ & ΧΑΛΥΒΑΣ 7 ΑΕ ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΙΤΑΝ 4 ΣΥΝΟΛΟ 6 - ΤΣΙΜΕΝΤΑ 8 Σ& Α ΔΟΥΚΕΡΗ & ΣΙΑ Ο.Ε. 1 9 ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ ΒΕΛΕΣΤΙΝΟΥ Α.Ε ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΪΑ ΒΟΛΟΥ Κ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ & ΥΙΟΙΙ 1 ΣΥΝΟΛΟ 7 - ΑΣΒΕΣΤΗΣ 11 ΓΙΟΥΛΑ ΑΕ 1 12 ΣΥΝΟΛΟ 8 - ΓΥΑΛΙ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΚΕΚ Α.Ε. 1 46

47 13 O TITAN - ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΘ. ΜΟΥΓΙΟΣ Ε.Ε.Ε ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΚΕΡΑΜΟΤΟΥΒΛΟΠΟΙΙΑ ΑΒΕΕ 1 15 ΚΕΡΑΜΟΥΡΓΙΑ ΣΠΑΡΤΗΣ 1 16 KEBE AE 1 ΣΥΝΟΛΟ 10 - ΚΕΡΑΜΙΚΑ 17 ΜΕΛ-ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΧΑΡΤΟΥ Α.Ε ΑΝ.ΒΛ.ΚΟΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΑΚΟ Α.Ε. (ΠΕΛΑΣΓΙΑ ΦΘΙΩΤΙΔOΣ) 2 19 ΤΕΧΝΟΧΑΡΤ Α.Β.Ε.Ε ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΠΑΤΡΩΝ ΚΟΡΩΝΙΩΤΗΣ Α.Ε SONOCO ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ & ΚΥΛΙΝΔΡΙΚΗ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ Α.Ε (τ. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ SONOCO Α.Ε.) 1 ΣΥΝΟΛΟ 11 - XAΡΤΙ Πίνακας 9: Εταιρίες που συμμετείχαν στην έρευνα Το δείγμα των επιχειρήσεων θα μπορούσε να ομαδοποιηθεί, σύμφωνα με τον συνολικό αριθμό των εργαζομένων τους, σε μικρές (0-100 άτομα), μεσαίες ( άτομα) και μεγάλες επιχειρήσεις (>1000 άτομα). Στον Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η ομαδοποίηση. Μέγεθος εταιριών Αριθμός Εταιριών Μικρή (0-100 εργαζόμενοι) 10 Μεσαία ( εργαζόμενοι) 8 Μεγάλη (>1000 εργαζόμενοι) 3 Πίνακας 10: Μέγεθος εταιριών βάσει του προσωπικού που απασχολούν Όπως γίνεται αντιληπτό από τον Πίνακα 10, το δείγμα αποτελείται κατά πλειοψηφία από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, αντιπροσωπευτικό χαρακτηριστικό της ελληνικής οικονομίας, η οποία δε διαθέτει βαριά βιομηχανία και πολυεθνικές εταιρίες. Τέλος, αξίζει να καταγραφεί η θέση στην εταιρία του ερωτηθέντα που συμπλήρωσε το ερωτηματολόγιο. Η συνοδευτική επιστολή του ερωτηματολόγιου προέτρεψε τη συμπλήρωσή του από τον υπεύθυνο στην εταιρία που διαχειρίζεται θέματα εκπομπών και καταγραφής ρύπων. Απαντήσεις στα ερωτηματολόγια έδωσαν εργαζόμενοι διαφορετικών για κάθε εταιρία τμημάτων, και συνοψίζονται στο Γράφημα που ακολουθεί. 47

48 Θέση Ερωτηθέντα στην Εταιρία Διεύθυνση 28,57% Οικονομικό/ Εμπορικό Τμήμα 23,81% Τμήμα Περιβάλλοντος 23,81% Τμήμα Διαχείρισης Ποιότητας 9,52% Τεχνικό Τμήμα 14,29% Γράφημα 2: Θέση ερωτηθέντα στο δείγμα εταιριών Είναι εμφανές στο γράφημα, ότι κάθε εταιρία, θεωρεί υπεύθυνο διαχείρισης εκπομπών ρύπων διαφορετική ειδικότητα εργαζομένου. Έτσι, η πλειοψηφία των εταιριών ορίζει αρμόδιο το Τμήμα Περιβάλλοντος καθώς και την ίδια τη Διοίκηση, ιδιαίτερα για τις μικρές εταιρίες, οι οποίες δεν διαθέτουν ενδεχομένως μεγάλη εξειδίκευση, αλλά λαμβάνουν αποφάσεις συγκεντρωτικά, σε επίπεδο διοίκησης. Η ανάθεση της λήψης αποφάσεων πάνω σε δικαιώματα εκπομπών θα αναλυθεί και στη συνέχεια, σε σχετική ερώτηση του ερωτηματολόγιου. Χαρακτηριστικά σημειώνεται ότι τo 85% των συμμετεχόντων (18 επιχειρήσεις) επέλεξαν να απαντήσουν στις ερωτήσεις µέσω , ενώ οι υπόλοιπες (3 επιχειρήσεις) µε διεξαγωγή προσωπικής συνέντευξης. Μια αρχική προσέγγιση έδειξε αδράνεια από την πλευρά αρκετών επιχειρήσεων, γι αυτό το λόγο ήταν αναγκαία η συχνή υπενθύμιση για συμπλήρωση του ερωτηματολόγιου καθώς και η διευκρίνιση ότι τα αποτελέσµατα της έρευνας θα παρουσιαστούν συνολικά και όχι ανά επιχείρηση ξεχωριστά. Από την άλλη πλευρά, υπήρχαν επιχειρήσεις οι οποίες έδειξαν άµεσο ενδιαφέρον και έδωσαν λεπτομερείς και ακριβείς απαντήσεις στις ερωτήσεις, βοηθώντας µε αυτό τον τρόπο στη συλλογή περαιτέρω πληροφοριών. Η συνολική διάρκεια συγκέντρωσης των ερωτηματολογίων ήταν 2 µήνες (Απρίλιος, Μάιος 2011). 48

49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο : Αποτελέσματα Έρευνας Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται αναλυτικά τα αποτελέσµατα που προέκυψαν από την παρούσα έρευνα που αφορά σε ελέγχους στην αγορά εκπομπών CO2 στην Ελλάδα. Παρακάτω, γίνεται προσπάθεια µιας σαφούς παρουσίασης των ερωτήσεων που κλήθηκαν να απαντήσουν οι υπεύθυνοι των εταιριών σε θέματα εκπομπών και καταγραφής ρύπων καθώς και των απαντήσεών τους, τόσο µε τη βοήθεια πινάκων όσο και µέσω της απεικόνισής τους σε γραφικές παραστάσεις και διαγράμματα. Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις παρουσιάζονται με τη σειρά που εμφανίζονται στο ερωτηματολόγιο και ομαδοποιημένες στις γενικές ενότητες που αναφέρθηκαν παραπάνω. Επιπλέον, κρίθηκε απαραίτητο για την καλύτερη κατανόηση των αποτελεσμάτων να ακολουθήσουν παρατηρήσεις και σχόλια για κάθε ερώτηση ξεχωριστά. Ενότητα 1 η : Γενικές ερωτήσεις για τη συμμετοχή της εταιρίας στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας ρύπων Ερωτήσεις 1 η, 2 η, 3 η 1. Την περίοδο , τα ετήσια δικαιώματα εκπομπών ρύπων που κατανεμήθηκαν δωρεάν στην εταιρία, βάσει του Εθνικού Σχεδίου Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΕΣΚΔΕ) , επαρκούσαν για την κάλυψη των ρύπων της; 2. Αν όχι, η εταιρία κάλυψε το έλλειμμα με: (επιλέξτε ένα ή περισσότερα) αγορά CERs (Certified Emission Reductions) αγορά EUAs χρηματιστηριακά (European Union Allowances) μέσω διμερούς συμβάσεως (Over The Counter) πληρωμή προστίμου για κάθε επιπλέον τόνο CO 2 άλλο, επεξηγήστε: 3. Συμμετέχει η εταιρία σε «Προγράμματα από Κοινού» (Joint Implementation) ή σε προγράμματα του Μηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης (Clean Development Mechanism) ; Οι τρεις εισαγωγικές ερωτήσεις του ερωτηματολόγιου αφορούν γενικές πληροφορίες σχετικά με τη συμμετοχή των εταιριών στο Εθνικό Σχέδιο Κατανομής, στην εμπορία ρύπων και στους δύο ευέλικτους μηχανισμούς του Κιότο. Όσον αφορά τις δύο πρώτες ερωτήσεις, η συντριπτική πλειοψηφία των εταιριών, 17 από τις 21 (81%), δήλωσαν ότι τα ετήσια δικαιώματα εκπομπών ρύπων που τους κατανεμήθηκαν δωρεάν την περίοδο , ήταν αρκετά για να καλύψουν τις εκπομπές τους. Συνεπώς δεν προχώρησαν σε αγορά δικαιωμάτων. Οι υπόλοιπες 4 εταιρίες παρουσίασαν έλλειμμα δικαιωμάτων εκπομπών, το οποίο κάλυψαν ως εξής: 49

50 Δραστηριότητα Εταιρίας Τρόπος Κάλυψης Ελλείμματος Ηλεκτροπαραγωγή (2 εταιρίες) αγορά CERs, EUAs, και μέσω διμερούς συμβάσεως (Over The Counter) Παραγωγή χαρτιού (1 εταιρία) αγορά EUAs χρηματιστηριακά το 2011 Παραγωγή χαρτιού (1 εταιρία) Θα αποφασιστεί το 2011 Πίνακας 11: Τρόπος κάλυψης Ελλείμματος Δικαιωμάτων Εκπομπών Σχετικά με την 3 η ερώτηση, και εδώ μόνο 2 από τις 21 εταιρίες (9.5% του δείγματος) δήλωσαν ότι συμμετέχουν σε Προγράμματα από Κοινού» (Joint Implementation) ή σε προγράμματα του Μηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης (Clean Development Mechanism). Συγκεκριμένα η μία εκ των δύο είναι εταιρία η οποία παρουσιάζει έλλειμμα δικαιωμάτων και δραστηριοποιείται στην ηλεκτροπαραγωγή. Επίσης, η δεύτερη εταιρία που συμμετέχει σε ευέλικτους μηχανισμούς, αποτελεί παράρτημα πολυεθνικής εταιρίας που δραστηριοποιείται παγκοσμίως και όχι τοπική, ελληνική βιομηχανία. Έτσι ο ερωτηθείς απάντησε για το σύνολο της εταιρίας και όχι μόνο για το ελληνικό παράρτημα. Την περίοδο , τα ετήσια δικαιώματα εκπομπών ρύπων που κατανεμήθηκαν δωρεάν στην εταιρία, επαρκούσαν για την κάλυψη των ρύπων της; Ναι Όχι Συμμετέχει η εταιρία σε «Προγράμματα από Κοινού» ή σε προγράμματα του Μηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης ; Ναι Όχι 90% Όχι 81% Ναι 19% Όχι 10% Ναι Γράφημα 3: Την περίοδο , τα ετήσια δικαιώματα εκπομπών ρύπων που κατανεμήθηκαν δωρεάν στην εταιρία, επαρκούσαν για την κάλυψη των ρύπων της; Γράφημα 4: Συμμετέχει η εταιρία σε «Προγράμματα από Κοινού» ή σε προγράμματα του Μηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης ; Παρατηρήσεις: Σύμφωνα με τη μελέτη της βιβλιογραφίας σχετικά με το ελληνικό Εθνικό Σχέδιο Κατανομής για την περίοδο , οι επιτρεπόμενες εκπομπές 5ετίας είναι 8,9% χαμηλότερες των προβλεπόμενων εκπομπών. Συνεπώς, τα προβλεπόμενα δικαιώματα κατανέμονται στις εγκαταστάσεις δωρεάν, ενώ το υπόλοιπο 8,9% καλύπτεται από τις εγκαταστάσεις με αγορά δικαιωμάτων. Οι απαντήσεις των 21 εταιριών στην πρώτη ερώτηση, έδειξαν ότι για τη συντριπτική πλειοψηφία η δωρεάν κατανομή ήταν αρκετή για να καλύψει τις εκπομπές τους. Το αποτέλεσμα αυτό μπορεί να ερμηνευθεί με τρεις τρόπους. Πρώτον, το δείγμα των εταιριών της έρευνας που δεν παρουσιάζουν έλλειμμα δικαιωμάτων, δεν ανήκει στις εταιρίες που εκπέμπουν περισσότερους από τους προβλεπόμενους ρύπους, αλλά το 50

51 ποσοστό του 8,9% του συνολικού ελλείμματος της χώρας επιμερίζεται σε λίγες και ιδιαίτερα ρυπογόνες εταιρίες (βλέπε πχ. ηλεκτροπαραγωγή). Δεύτερον, η πρόβλεψη των εκπομπών ρύπων, όπως αυτή υπολογίστηκε με μεθόδους του υπουργείου περιβάλλοντος, υπήρξε ιδιαίτερα γενναιόδωρη προς όφελος των εταιριών, ώστε να μην αποκλίνει από τις πραγματικές εκπομπές, με αποτέλεσμα οι βιομηχανίες να μην επιβαρύνονται με επιπλέον έξοδα κάλυψης του ελλείμματος με αγορά δικαιωμάτων. Τρίτον οι εταιρίες υπό εξέταση, πραγματοποίησαν επενδύσεις στη βελτίωση των μεθόδων παραγωγής και εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων, με αποτέλεσμα να μειώσουν στη διάρκεια της 5ετίας τις εκπομπές ρύπων τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε προσωπική συνέντευξη με μία εταιρία, παρατηρήθηκε να συμβαίνει η τρίτη αυτή περίπτωση, κατά την οποία η ίδια η εταιρία επένδυσε στον εκσυγχρονισμό της με στόχο τη μείωση των εκπομπών, και όφελος την πώληση των επιπλέον δικαιωμάτων εκπομπών που δε χρησιμοποίησε στην ευρωπαϊκή αγορά και την αποκομιδή σημαντικού κέρδους. Οφείλουμε να παρατηρήσουμε ωστόσο, ότι η 3 η φάση του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Εμπορίας (EU ETS) θα είναι πιο αυστηρή ως προς την δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπών. Συγκεκριμένα, προβλέπεται πλήρης δημοπράτηση δικαιωμάτων για την ηλεκτροπαραγωγή ενώ προβλέπεται η σταδιακή κατάργηση της δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων με προοπτική το 2027 να μην υπάρχει πλέον δωρεάν κατανομή. Οι αλλαγές αυτές θα δημιουργήσουν νέα δεδομένα στις τιμές και τις ποσότητες των δικαιωμάτων που θα διακινούνται μεταξύ εταιριών. Τέλος, σε ότι αφορά τη συμμετοχή των εταιριών σε ευέλικτους μηχανισμούς του Κιότο, όπως έδειξε η βιβλιογραφία, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι βιομηχανίες που σχετίζονται με την παραγωγή ενέργειας, οι οποίες περιλαμβάνουν τον ηλεκτρισμό, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, ασχολούνται περισσότερο με τις εξελίξεις γύρω από την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών, διότι επηρεάζει τις βασικές τους επιχειρηματικές δραστηριότητες. Οι εταιρίες αυτές, επενδύουν όχι μόνο σε προγράμματα του Πρωτοκόλλου του Κιότο αλλά και σε νέες τεχνολογίες μείωσης των εκπομπών τους, ώστε να αποφύγουν το κόστος αγοράς δικαιωμάτων. Ερώτηση 4η 4. Ποιο τμήμα της εταιρίας είναι υπεύθυνο για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων; (επιλέξτε ένα ή περισσότερα) : Διοικητικό Συμβούλιο Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου Τμήμα Περιβαλλοντικού Ελέγχου Δεν έχει γίνει ανάθεση σε συγκεκριμένο τμήμα Άλλο, επεξηγήστε: Η 4 η ερώτηση στοχεύει στο να εξακριβώσει αν η εταιρία έχει αναθέσει τα θέματα των δικαιωμάτων εκπομπών σε συγκεκριμένο τμήμα, και ποιο τμήμα θεωρεί το πλέον αρμόδιο και ικανό να αντιμετωπίσει ζητήματα ρύπων. Οι επιλογές που προτάθηκαν ως απάντηση, προέκυψαν από τη μελέτη της βιβλιογραφίας. Οι απαντήσεις που δόθηκαν απεικονίζονται αναλυτικά στο διάγραμμα που ακολουθεί. 51

52 Ποιο τμήμα της εταιρίας είναι υπεύθυνο για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων; Άλλο, επεξηγήστε: Δεν έχει γίνει ανάθεση σε συγκεκριμένο τμήμα Τμήμα Περιβαλλοντικού Ελέγχου Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου Διοικητικό Συμβούλιο 14% 5% 19% 10% 52% Γράφημα 5: Ποιο τμήμα της εταιρίας είναι υπεύθυνο για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων; Παρατηρήσεις: Το 52% των ερωτηθέντων έχει ορίσει υπεύθυνο σε θέματα εμπορίας ρύπων το Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρίας. Σημαντικό ποσοστό, 19%, κατέχει και το Τμήμα Περιβαλλοντικού Ελέγχου, ενώ άλλες εταιρίες ανέθεσαν αρμοδιότητες ρύπων σε άλλα τμήματα όπως πχ. τεχνικό τμήμα, τμήμα διαχείρισης ενέργειας. Τα αποτελέσματα της έρευνας τείνουν να συγκλίνουν με σχετική έρευνα της Anita Engels (2009), η οποία εξετάζει την αντίδραση των εταιριών στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα εμπορίας ρύπων (EU ETS) στις χώρες: Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Δανία και Ολλανδία. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι και στις τέσσερις χώρες, το μεγαλύτερο ποσοστό εταιρειών,το 2005, θεωρεί υπεύθυνο για την εμπορία των εκπομπών το υψηλότερο επίπεδο στην ιεραρχία της εταιρίας: την Εκτελεστική Επιτροπή /Διοικητικό Συμβούλιο (περισσότερο από 50% των εταιρειών στις Γερμανία και Ολλανδία, 40% των εταιριών στο Ηνωμένο Βασίλειο και ένα εντυπωσιακό 73% των δανικών εταιριών). Ωστόσο τα ποσοστά αυτά μειώθηκαν τα επόμενα έτη. Φαίνεται ότι, με τα χρόνια, οι εταιρείες ανέπτυξαν μια πιο συγκεκριμένη αντίληψη της εμπορίας εκπομπών, έτσι ώστε να μεταφέρουν την ευθύνη σε ένα πιο εξειδικευμένο τμήμα της εταιρείας, όπως ο έλεγχος ή το τμήμα περιβάλλοντος. Η Ελλάδα, λόγω ενδεχομένως και του μικρού και μεσαίου μεγέθους των εταιριών της, βρίσκεται καθυστερημένη ως προς τις τελευταίες αυτές εξελίξεις, αποφασίζει ακόμη συγκεντρωτικά και δεν έχει εξειδικεύσει τη λήψη αποφάσεων σε ξεχωριστό τμήμα της εταιρίας. Η έρευνα έδειξε επίσης ότι και στις τέσσερις χώρες οι εταιρίες συμβουλεύτηκαν κατά κόρον το Τμήμα Περιβάλλοντος για την πληροφόρησή τους πάνω στις εκπομπές ρύπων. Το Τμήμα Περιβάλλοντος, φαίνεται ως φυσικός υποψήφιος για την εσωτερική πληροφόρηση της εταιρίας, δεδομένου ότι η εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών έχει εισαχθεί ως νέο εργαλείο περιβαλλοντικής πολιτικής. Έτσι και για την Ελλάδα, το Τμήμα Περιβάλλοντος φαίνεται να αποκτά μια σημαίνουσα θέση σε θέματα εκπομπών ρύπων. Επίσης αξίζει να σημειωθεί η σημασία του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου στη λήψη αποφάσεων πάνω στην εμπορία ρύπων, καθώς η Δανία και η Ολλανδία το τοποθετούν στη δεύτερη θέση, με τα ποσοστά του να μειώνονται σημαντικά από το 2005 ως το Το τμήμα ελέγχου βρίσκεται για τη Γερμανία στην τρίτη θέση με σταθερά 52

53 ποσοστά για όλη την περίοδο. Αντίθετα, για την Ελλάδα, το τμήμα εσωτερικού ελέγχου διαθέτει χαμηλά ποσοστά στην έρευνα, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι ελληνικές εταιρίες δε θεωρούν το τμήμα αυτό σχετικό και ικανό για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με θέματα ρύπων. Πρέπει εδώ να επισημάνουμε ότι η έρευνα υστερεί στο ότι διεξάγεται για μία μόνο χρονιά και δε διαθέτει διάρκεια, συνεπώς δεν μπορούμε να δούμε πώς θα διαμορφωθούν αυτά τα ποσοστά στο πέρασμα του χρόνου. Ενδεχομένως με την απόκτηση εμπειρίας, οι ελληνικές εταιρίες να προχωρήσουν σε μεγαλύτερη εξειδίκευση, να δημιουργήσουν ξεχωριστά τμήματα διαχείρισης ρύπων ή να εμπλέξουν περισσότερο άλλα υπάρχοντα τμήματα, όπως ο εσωτερικός έλεγχος, σε αυτή τη διαδικασία. 53

54 Ενότητα 2 η : Ερωτήσεις σχετικά με τον εσωτερικό έλεγχο της εταιρίας και τα δικαιώματα εκπομπών Ερωτήσεις 5 η, 6 η, 7 η 5. Διαθέτει η εταιρία Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου; 6. Αν ναι, από πόσα άτομα αποτελείται;. 7. Με βάση το οργανόγραμμα της εταιρίας, σε ποιο όργανο ή μέλος λογοδοτεί ο επικεφαλής του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου; (επιλέξτε ένα ή περισσότερα): Διοικητικό Συμβούλιο Πρόεδρος Διευθύνων Σύμβουλος Επιτροπή Ελέγχου Άλλο, επεξηγήστε: Οι ερωτήσεις 5,6,7 αποσκοπούν στη συλλογή πληροφοριών σχετικά με το κατά πόσο οι εταιρίες που συμμετέχουν στην έρευνα διαθέτουν Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου και τη βαρύτητα που δίνουν στο τμήμα αυτό. Στη συνέχεια θα εξεταστεί ο ρόλος του τμήματος σε θέματα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στα διαγράμματα που ακολουθούν. Διαθέτει η εταιρία Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου; Ναι: 57% Όχι: 43% Είναι η εταιρία εισηγμένη στο ΧΑΑ; Ναι: 33% Όχι: 67% Διάγραμμα 1: Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου και εισηγμένες στο ΧΑΑ εταιρίες. 54

55 Παρατηρήσεις: Οι υπό εξέταση εταιρίες δήλωσαν ότι διαθέτουν Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου σε ποσοστό 57% (12 εταιρίες). Το ποσοστό αυτό υποδηλώνει τη σημασία που δίνουν σταδιακά και οι ελληνικές επιχειρήσεις, στη διαδικασία του εσωτερικού έλεγχου τους. Εδώ, εξετάζεται ταυτόχρονα και η εισαγωγή των εταιριών στο ΧΑΑ, δεδομένου ότι οι εισηγμένες εταιρίες υποχρεούνται να διαθέτουν Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου, βάσει νομοθεσίας. Τα αποτελέσματα έτσι είναι ακόμη πιο ενθαρρυντικά για τη σπουδαιότητα του εσωτερικού ελέγχου, καθώς από τις εταιρίες που διαθέτουν Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου, μόνο το 33% πρόκειται για εισηγμένες στο ΧΑΑ εταιρίες. Άρα το υπόλοιπο 67% επέλεξε τη δημιουργία τμήματος εσωτερικού ελέγχου χωρίς να υποχρεούται, αναγνωρίζοντας συνεπώς τη σπουδαιότητα του στην καλύτερη λειτουργία της εταιρίας. Σε ότι αφορά των αριθμό των εργαζομένων που απαρτίζουν το Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου, όλες οι εταιρίες που απάντησαν στην ερώτηση, έδωσαν αριθμό μεταξύ 1-5 εργαζομένων. Άτομα που απαρτίζουν το Τμήμα Εσωτερικού Αριθμός Εταιριών Ελέγχου 1-5 εργαζόμενοι 8 Δε γνωρίζω/ Δεν απαντώ 4 Παρατηρήσεις: Πίνακας 12: Εργαζόμενοι στο Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου Μια πρώτη εντύπωση είναι ότι ο αριθµός των εσωτερικών ελεγκτών στις ελληνικές επιχειρήσεις δεν είναι ιδιαίτερα µεγάλος σε αναλογία µε τον αριθµό του υπαλληλικού προσωπικού αυτών των εταιρειών, δεδομένου ότι οι υπάλληλοι του τμήματος εσωτερικού ελέγχου στις παραπάνω εταιρίες δεν ξεπερνούν το 4-5% του συνολικού προσωπικού τους. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να αποδοθεί στο μικρό και μεσαίο μέγεθος των εταιριών, το περιορισμένο δίκτυό τους και το μικρό πιστωτικό κίνδυνο που ενδεχομένως διατρέχουν. 55

56 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 25% Διοικητικό Συμβούλιο Σε ποιο όργανο ή μέλος λογοδοτεί ο επικεφαλής του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου; 33% Διευθύνων Σύμβουλος 8% 8% Διοικητικό Συμβούλιο, Πρόεδρος, Διευθύνων Σύμβουλος, Επιτροπή Ελέγχου Διευθυντής εργοστασίου 17% Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος (ο ίδιος) 8% Δε γνωρίζω/ Δεν απαντώ Γράφημα 6: Με βάση το οργανόγραμμα της εταιρίας, σε ποιο όργανο ή μέλος λογοδοτεί ο επικεφαλής του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου; (επιλέξτε ένα ή περισσότερα) Παρατηρήσεις: Τα αποτελέσματα υποδεικνύουν τον Διευθύνοντα Σύμβουλο ως το πρόσωπο στο οποίο λογοδοτεί ο εσωτερικός έλεγχος, με ποσοστό 33% και ακολουθεί το Διοικητικό Συμβούλιο με 25% και ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος, που αποτελούν το ίδιο πρόσωπο, με ποσοστό 17%. Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα, αναφορικά με τον εσωτερικό έλεγχο των υπό εξέταση εταιριών, ταυτίζονται και με την έρευνα της Αϊβαζίδου Παναγιώτας (2008), με θέμα ακριβώς τον εσωτερικό έλεγχο στις ελληνικές επιχειρήσεις. Ερωτήσεις 8 η, 9 η 8. Οι αρμοδιότητες του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου περιλαμβάνουν τον έλεγχο και τη σύνταξη αναφορών σχετικά με την αγορά/ πώληση/ αποθήκευση δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων; 9. Αν ναι, η συχνότητα υποβολής εκθέσεων σχετικών με συναλλαγές δικαιωμάτων εκπομπών είναι: εβδομαδιαία μηνιαία τριμηνιαία ετήσια Οι ερωτήσεις 8 και 9 έχουν άμεση συνάρτηση με το ρόλο του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου σε θέματα εκπομπών ρύπων. Ακόμη και αν το τμήμα αυτό δεν είναι υπεύθυνο για τη λήψη αποφάσεων πάνω σε θέματα ρύπων, ωστόσο μπορεί να ελέγχει οικονομικές πράξεις σχετικές με 56

57 αγορά/ πώληση/ αποθήκευση δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται παρακάτω. Οι αρμοδιότητες του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου περιλαμβάνουν τον έλεγχο και τη σύνταξη αναφορών σχετικά με την αγορά/ πώληση/ αποθήκευση δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων; Όχι 58% Ναι 42% Γράφημα 7: Οι αρμοδιότητες του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου περιλαμβάνουν τον έλεγχο και τη σύνταξη αναφορών σχετικά με την αγορά/ πώληση/ αποθήκευση δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων; Παρατηρήσεις: Το 58% των εταιριών δε εμπλέκει καθόλου το τμήμα εσωτερικού ελέγχου σε θέματα εμπορίας ρύπων, ενώ το υπόλοιπο 42% έχει αναθέσει στο τμήμα, μεταξύ άλλων και τη σύνταξη αναφορών σχετικά με συναλλαγές δικαιωμάτων εκπομπών. Τα αποτελέσματα συγκλίνουν με σχετική έρευνα του Andrew C. Lovell, το 2003, η οποία διαπιστώνει χαμηλό επίπεδο δραστηριότητας όσον αφορά την αντιμετώπιση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα με χρήση περιβαλλοντικών εκθέσεων και υπογράμμισε μια ανεπαρκώς ανεπτυγμένη εσωτερική διαδικασία υποβολής εκθέσεων και αναφορών. Το 42% των εταιριών που χρησιμοποιεί το τμήμα εσωτερικού ελέγχου, δήλωσε ότι η συχνότητα υποβολής εκθέσεων είναι ετήσια, με εξαίρεση μία εταιρία, η οποία ελέγχει τις συναλλαγές σε μηνιαία βάση. Η ετήσια υποβολή εκθέσεων, θεωρείται αναμενόμενη, καθώς περιλαμβάνεται ενδεχομένως στον ετήσιο καθιερωμένο οικονομικό έλεγχο και σύνταξη οικονομικών καταστάσεων (ισολογισμός, αποτελέσματα χρήσης κλπ.) των εταιριών. Επιπλέον, είναι πιθανό να συμπίπτει και με την ετήσια εκκαθάριση των δικαιωμάτων εκπομπών της εταιρίας, η οποία προβλέπεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία και σύμφωνα με την οποία, τα κράτη μέλη φροντίζουν ώστε ο φορέας εκμετάλλευσης κάθε εγκατάστασης να παραδίδει μέχρι τις 30 Απριλίου κάθε έτους αριθμό δικαιωμάτων που αντιστοιχεί στις συνολικές εκπομπές της εγκατάστασης κατά τη διάρκεια του προηγούμενου ημερολογιακού έτους, και στη συνέχεια τα δικαιώματα αυτά να ακυρώνονται. 57

58 Ενότητα 3 η : Ερωτήσεις σχετικά με τις οικονομικές καταστάσεις της εταιρίας και τα δικαιώματα εκπομπών Ερωτήσεις 10 η, 11 η 10. Τα ετήσια δικαιώματα εκπομπών που κατανέμονται δωρεάν στην εταιρία βάσει ΕΣΚΔΕ λαμβάνονται υπόψη στις οικονομικές καταστάσεις της; (πχ. ως άυλα περιουσιακά στοιχεία); 11. Τα δικαιώματα εκπομπών που αγοράζονται για να καλύψουν το έλλειμμα, λαμβάνονται υπόψη στις οικονομικές καταστάσεις της; (πχ. ως έξοδα); Οι παραπάνω ερωτήσεις αφορούν την απεικόνιση των δικαιωμάτων εκπομπών ως οικονομικά στοιχεία, στις καταστάσεις των εταιριών. Βασίστηκαν σε σχετικές έρευνες της βιβλιογραφίας, όπως η κοινή έρευνα ( 2007) από την PricewaterhouseCoopers και την ΙΕΤΑ (International Emissions Trading Association), σύμφωνα με την οποία το 60% των εταιριών που συμμετέχουν στο EU ETS θεωρούν ότι μόνο τα δικαιώματα εκπομπών που αγοράζονται και δεν διατίθενται δωρεάν από τα εθνικά σχέδια κατανομής λαμβάνονται υπόψη στις οικονομικές καταστάσεις της εταιρίας. Ωστόσο οι Wambsganss και Sanford (1996) υποστηρίζουν ότι ενώ τα αγορασμένα δικαιώματα ρύπων λαμβάνονται υπόψη ως «έξοδα» (expense) στις οικονομικές καταστάσεις των εταιριών, τα δικαιώματα που διατίθενται δωρεάν από τα εθνικά σχέδια κατανομής θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ως «δωρισμένα στοιχεία ενεργητικού» (donated assets) ώστε να υπάρχει μια ομοιόμορφη λογιστική αποτύπωση των δικαιωμάτων εκπομπών στις οικονομικές καταστάσεις. Τη λογική αυτή των Wambsganss και Sanford, σύμφωνα με την έρευνα της ΙΕΤΑ ακολουθεί μόνο το 5% των εταιριών που συμμετέχουν στο EU ETS. Οι Antonnen, Mehling και Upston-Hooper σε έρευνά τους (2007) σχετικά με τα θεσμικά πλαίσια του ευρωπαϊκού συστήματος εμπορίας εκπομπών στις χώρες Φινλανδία, Σουηδία, Γερμανία και Ηνωμένο Βασίλειο, επισημαίνουν ότι στη Φινλανδία, κυβερνητικό νομοσχέδιο προτείνει τα δικαιώματα εκπομπών να λαμβάνονται στις οικονομικές καταστάσεις των εταιριών ως «άυλα περιουσιακά στοιχεία» (intangible assets), όπως οι ευρεσιτεχνίες, οι άδειες και άλλη πνευματική ιδιοκτησία. Αντίθετα, η σουηδική νομοθεσία ορίζει τα δικαιώματα εκπομπών ως «χρηματοοικονομικά εργαλεία» (financial instruments). Η γερμανική νομοθεσία δεν κατηγοριοποιεί τα δικαιώματα εκπομπών, ωστόσο επισημαίνει ότι δεν τα θεωρεί «χρηματοοικονομικά εργαλεία», όπως η σουηδική νομοθεσία. Τέλος, η Αγγλία, δεν μπαίνει στη διαδικασία κατηγοριοποίησής τους, και αφήνει στα δικαστήρια να καθορίσουν την έννοια των δικαιωμάτων εκπομπών στις οικονομικές καταστάσεις των εταιριών ανάλογα με την κάθε δικαστική διαμάχη στην οποία αυτά εμπλέκονται. Οι Johnston, Sefcik και Soderstrom ερευνούν το πώς αντιδρούν οι αγορές στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας εκπομπών SO2 των ΗΠΑ (που υποδηλώνει ότι τα συμπεράσματα αυτής της αγοράς θα συμβάλουν στην κατανόηση της θέσης των εταιριών σε σχέση με τα δικαιώματα εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου). Εν συντομία, βρίσκουν ότι η αγορά αποδίδει μια θετική αξία στα δικαιώματα εκπομπών που αποθηκεύει μια εταιρία. Αυτό σημαίνει ότι τα δικαιώματα εκπομπής θεωρούνται ως στοιχεία ενεργητικού από τους επενδυτές. 58

59 Έτσι, οι ερωτήσεις 10 και 11 αποσκοπούν στο να διασαφηνίσουν πώς αντιλαμβάνονται οι εταιρίες τα δικαιώματα εκπομπής ρύπων, αν θεωρούν την αφορά τους ως έξοδο και αν αντιλαμβάνονται την κατοχή και αποθήκευσή τους ως στοιχείο ενεργητικού, το οποίο δίνει αξία στην εταιρία. Τα αποτελέσματα ακολουθούν. Τα ετήσια δικαιώματα εκπομπών που κατανέμονται δωρεάν στην εταιρία λαμβάνονται υπόψη στις οικονομικές καταστάσεις της; (πχ. ως άυλα περιουσιακά στοιχεία) Δεν ξέρω/ Δεν απαντώ; 14% Όχι; 57% Ναι; 29% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Γράφημα 8: Τα ετήσια δικαιώματα εκπομπών που κατανέμονται δωρεάν στην εταιρία βάσει ΕΣΚΔΕ λαμβάνονται υπόψη στις οικονομικές καταστάσεις της; (πχ. ως άυλα περιουσιακά στοιχεία); Τα δικαιώματα εκπομπών που αγοράζονται για να καλύψουν το έλλειμμα, λαμβάνονται υπόψη στις οικονομικές καταστάσεις της; (πχ. ως έξοδα); Όχι: 0% Δεν ξέρω/ Δεν απαντώ: 5% Δεν έχουν αγοραστεί μέχρι τώρα δικαιώματα: 43% Ναι: 52% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Γράφημα 9: Τα δικαιώματα εκπομπών που αγοράζονται για να καλύψουν το έλλειμμα, λαμβάνονται υπόψη στις οικονομικές καταστάσεις της; (πχ. ως έξοδα); Παρατηρήσεις: Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι το 57% των εταιριών που εξετάζονται θεωρούν ότι τα δικαιώματα εκπομπών που διατίθενται δωρεάν από το εθνικό σχέδιο κατανομής δε λαμβάνονται υπόψη στις οικονομικές καταστάσεις της εταιρίας, δηλαδή δεν αποτιμώνται ως περιουσιακά στοιχεία της εταιρίας. Το ποσοστό αυτό ταυτίζεται σχεδόν με την κοινή έρευνα ( 2007) από την PricewaterhouseCoopers και την ΙΕΤΑ (International Emissions Trading Association), για την οποία το ποσοστό ήταν 60%. Παρόλα αυτά, εδώ παρατηρείται αυξημένο το ποσοστό των εταιριών που λαμβάνουν υπόψη τα δικαιώματα εκπομπών στις οικονομικές τους καταστάσεις, 29% έναντι μόνο 5% της προηγούμενης έρευνας. Ακολουθείται δηλαδή σε μεγαλύτερο βαθμό η λογική των Wambsganss και Sanford. 59

60 Όσον αφορά τα δικαιώματα εκπομπών που αγοράζονται για να καλύψουν τυχόν έλλειμμα, εδώ το 52% των εταιριών, τα λαμβάνει υπόψη στις οικονομικές καταστάσεις ως έξοδα. Ωστόσο ένα σημαντικό ποσοστό εταιριών, 43% (9 εταιρίες), δεν έχει προβεί μέχρι τώρα σε αγορά δικαιωμάτων, δεδομένου ότι δεν έχει έλλειμμα, συνεπώς δεν έχει καθορίσει ακόμη τον τρόπο απεικόνισής τους στις οικονομικές καταστάσεις. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι περισσότερες από 9 εταιρίες (18 συνολικά) δήλωσαν σε σχετική ερώτηση ότι δεν έχουν έλλειμμα, ωστόσο απαντούν ενδεχομένως έχοντας καθορισμένη πολιτική που σκοπεύουν να ακολουθήσουν, αναφορικά με τις οικονομικές τους καταστάσεις. Κι εδώ τα αποτελέσματα συγκλίνουν με αυτά της έρευνας από την PricewaterhouseCoopers και την ΙΕΤΑ (International Emissions Trading Association). 60

61 Ενότητα 4 η : Ερωτήσεις σχετικά με τον εξωτερικό έλεγχο της εταιρίας και τα δικαιώματα εκπομπών Ερωτήσεις 12 η, 13 η 12. Κάθε εγκατάσταση υποχρεούται να υποβάλλει στο Γραφείο Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΓΕΔΕ) έκθεση για τις ετήσιες εκπομπές της. Η εταιρία έχει αναθέσει τον έλεγχο των εκθέσεων σε : εξωτερικό ελεγκτή, φυσικό πρόσωπο εξωτερικό ελεγκτή, φορέα άλλο, επεξηγήστε: 13. Το φυσικό πρόσωπο ή φορέας που διενεργεί τον έλεγχο είναι: (επιλέξετε ένα ή περισσότερα) λογιστής μηχανικός ελεγκτική εταιρία (αναφέρετε αν επιθυμείτε την εταιρία: ) εταιρία συμβούλων (αναφέρετε αν επιθυμείτε την εταιρία: ) άλλο, επεξηγήστε: Στην Ελλάδα, βάσει κρατικής νομοθεσίας (ΚΥΑ 54409/2632/2004), ο φορέας εκμετάλλευσης κάθε εγκατάστασης υποχρεούται να παρακολουθεί τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίων από την εγκατάσταση και να υποβάλλει στο Γ.Ε.Δ.Ε. (Γραφείο Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών) επαληθευμένη έκθεση. Η έκθεση αυτή καταρτίζεται σύμφωνα με τις αρχές παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων που αναφέρονται στο παράρτημα ΙV καθώς και με τις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές που καθορίζονται στην Απόφαση 2007/589/ΕΚ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 29 Ιανουαρίου 2004, η οποία εκδόθηκε κατ' εφαρμογή της οδηγίας 2003/87/ΕΚ. Ο έλεγχος/ επαλήθευση/ εξακρίβωση των εκθέσεων πραγματοποιείται από ελεγκτικές εταιρίες, ειδικά πιστοποιημένες γι αυτή τη διαδικασία, στη συνέχεια το Γ.Ε.Δ.Ε. ελέγχει τις εκθέσεις που του παραδίδουν οι πιστοποιημένοι αυτοί ελεγκτές και τις αποδέχεται/ διορθώνει/ απορρίπτει. Στην παρούσα έρευνα το σύνολο των εταιριών που συμμετείχαν (21 εταιρίες) δήλωσαν ότι έχουν αναθέσει τον έλεγχο των εκθέσεων σε εξωτερικό ελεγκτή, φορέα. Η ιδιότητα του εξωτερικού ελεγκτή παρουσιάζεται στο γράφημα που ακολουθεί. 61

62 Το φυσικό πρόσωπο ή φορέας που διενεργεί τον έλεγχο είναι: 71% 0% 0% 0% 24% 5% Λογιστής Μηχανικός Ελεγκτική εταιρία Εταιρία συμβούλων Ελεγκτική εταιρία και Εταιρία συμβούλων Μηχανικός και Ελεγκτική εταιρία Γράφημα 10: Το φυσικό πρόσωπο ή φορέας που διενεργεί τον έλεγχο είναι(επιλέξετε ένα ή περισσότερα) Παρατηρήσεις: Όπως ήταν αναμενόμενο, βάσει της νομοθεσίας, οι εταιρίες χρησιμοποιούν πιστοποιημένες ελεγκτικές εταιρίες για την επικύρωση των εκθέσεών τους προς το Γ.Ε.Δ.Ε. Συγκεκριμένα το 71% των εταιριών που συμμετέχουν στην έρευνα απάντησαν ότι συντάσσουν οι ίδιες τις εκθέσεις τους προς το Γ.Ε.Δ.Ε., και αναθέτουν τον έλεγχό τους στις πιστοποιημένες ελεγκτικές εταιρίες. Ωστόσο ένα ποσοστό των εταιριών,24%, εκτός από τον εξωτερικό πιστοποιημένο επικυρωτή, χρησιμοποιεί και εξωτερική συμβουλευτική εταιρία για τη σύνταξη των εκθέσεών τους προς το Γ.Ε.Δ.Ε. Επίσης, ένα 5% εταιριών, χρησιμοποιεί, εκτός από τον εξωτερικό πιστοποιημένο επικυρωτή, ένα μηχανικό για τη σύνταξη των εκθέσεών τους προς το Γ.Ε.Δ.Ε. Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται συγκεκριμένες ελεγκτικές εταιρίες, οι οποίες είναι διαπιστευμένοι φορείς από το Ε.ΣΥ.Δ (Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης) για την επαλήθευση των εκθέσεων εταιρειών που αναφέρονται στο Εθνικό Σχέδιο Κατανομής για τα δικαιώματα εκπομπής αερίων θερμοκηπίου. Οι εταιρίες αυτές είναι οι: TUV Austria Hellas, ECOCERT, EUROCERT, GFG ΕΠΕ, ΕΛΟΤ. Ερώτηση 14 η 14. Ο εξωτερικός ελεγκτής, εκτός από την επικύρωση των εκθέσεων προς το ΓΕΔΕ, έχει και συμβουλευτικό προς τη διοίκηση ρόλο; Η ερώτηση αυτή αποσκοπεί στο να διερευνήσει το κατά πόσο εφαρμόζεται στην Ελλάδα αντικειμενικός και αμερόληπτος εξωτερικός έλεγχος και αξιολόγηση των εταιριών που εκπέμπουν ρύπους. Βασίστηκε σε σχετική έρευνα του Pontus Cerin (2002), ο οποίος επισημαίνει ότι ο εξωτερικός περιβαλλοντικός έλεγχος των επιχειρήσεων διεξάγεται από ένα συγκεκριμένο αριθμό πολυεθνικών συμβουλευτικών κολλοσών (KPMG,PricewaterhouseCoopers, Deloitte, κλπ.) με αποτέλεσμα οι ίδιες οι ελεγκτικές εταιρίες να αποτελούν μέρος του παιχνιδιού, καθώς η συμβουλευτική και το management που παρέχουν στους πελάτες τους, αποτελούν πιο κερδοφόρα υπηρεσία, σε σχέση με την απλή αξιολόγηση και τον έλεγχό τους. Οι Bowl, Owen και Grey (2000), διαπίστωσαν ανησυχητικά στην έρευνά τους, ότι η πιστοποίηση και αξιολόγηση από εξωτερικούς 62

63 ελεγκτές έχει μετατραπεί ουσιαστικά σε συμβουλευτική προς το management της εταιρίας, παρά σε ουσιαστικό έλεγχο της διαφάνειας και της λογοδοσίας των εταιριών προς τους νόμους και κανόνες. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, 18 από τις 21 συνολικά εταιρίες δήλωσαν ότι ο εξωτερικός ελεγκτής δεν έχει συμβουλευτικό προς τη διοίκηση ρόλο, ενώ μόλις 3 δήλωσαν ναι. Να σημειωθεί ότι οι 3 εταιρίες που απάντησαν θετικά είχαν δηλώσει ως εξωτερικό ελεγκτή Ελεγκτική Εταιρία αλλά και Εταιρία Συμβούλων. Ο εξωτερικός ελεγκτής έχει και Αριθμός Εταιριών Ποσοστό συμβουλευτικό προς τη διοίκηση ρόλο; Ναι 18 85,7% Όχι 3 14,3% Σύνολο % Πίνακας 13: Ο εξωτερικός ελεγκτής, εκτός από την επικύρωση των εκθέσεων προς το ΓΕΔΕ, έχει και συμβουλευτικό προς τη διοίκηση ρόλο; Οι πιστοποιημένες ελεγκτικές εταιρίες που δρουν ως επικυρωτές των εκθέσεων προς το Γ.Ε.Δ.Ε., δεν έχουν ρόλο συμβουλευτικό προς τις διοικήσεις των εταιριών. Μάλιστα, σχόλια των ερωτηθέντων στην έρευνα, σχετικά με το ρόλο των ελεγκτικών αυτών εταιριών αναφέρουν ότι λειτουργούν ως «οι κακοί της υπόθεσης», ασκώντας έλεγχο, κριτική και αξιολόγηση προς τις εγκαταστάσεις και τη διοίκηση. Εξάλλου, βάσει κρατικής νομοθεσίας (ΚΥΑ 54409/2632/2004), οι ελάχιστες απαιτήσεις επάρκειας του ελεγκτή (Παράρτημα V), επιβάλλουν o ελεγκτής να είναι ανεξάρτητος από τον φορέα εκμετάλλευσης, να εκτελεί το έργο του με ορθό και αντικειμενικό επαγγελματικό τρόπο. Συνεπώς, υποθέτουμε ότι η καταφατική απάντηση των 3 εταιριών, αναφερόταν αποκλειστικά στην Εταιρία Συμβούλων η οποία συντάσσει τις εκθέσεις τους και όχι στις πιστοποιημένες ελεγκτικές εταιρίες που διενεργούν τον έλεγχο/ επαλήθευση/ εξακρίβωση των εκθέσεων. Ερωτήσεις 15 η, 16 η 15. Εκτός από τον επίσημα αναγνωρισμένο εξωτερικό ελεγκτή που επιλέγει η εταιρία, διενεργείται και κρατικός έλεγχος από ελεγκτή του Υπουργείου Περιβάλλοντος ή του ΓΕΔΕ; 16. Αν ναι, η συχνότητα ελέγχου είναι: τριμηνιαία εξαμηνιαία ετήσια άλλο, επεξηγήστε: 63

64 Οι ερωτήσεις 15, 16 προσπαθούν να διερευνήσουν αν, εκτός από τον έλεγχο των πιστοποιημένων ελεγκτικών εταιριών, εφαρμόζεται και απευθείας επιτόπιος έλεγχος από το Υπουργείο Περιβάλλοντος ή το Γ.Ε.Δ.Ε.. Εκτός από τον επίσημα αναγνωρισμένο Αριθμός Εταιριών Ποσοστό εξωτερικό ελεγκτή, διενεργείται και κρατικός έλεγχος από ελεγκτή του Υπουργείου Περιβάλλοντος ή του ΓΕΔΕ; Όχι 18 85,7% Ναι 3 14,3% Σύνολο % Πίνακας 14: Εκτός από τον επίσημα αναγνωρισμένο εξωτερικό ελεγκτή που επιλέγει η εταιρία, διενεργείται και κρατικός έλεγχος από ελεγκτή του Υπουργείου Περιβάλλοντος ή του ΓΕΔΕ; Παρατηρήσεις: Σύμφωνα με την προαναφερθείσα κρατική νομοθεσία (ΚΥΑ 54409/2632/2004), κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται, αφού το Γ.Ε.Δ.Ε. έχει αναθέσει τον απευθείας έλεγχο στις πιστοποιημένες ελεγκτικές εταιρίες και το ίδιο ελέγχει τις εκθέσεις του πιστοποιημένου ελεγκτή. Ωστόσο, σύμφωνα με την «Κατευθυντήρια Οδηγία για την Διαπίστευση Φορέων Επαλήθευσης» του Ε.ΣΥ.Δ. (Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης), προβλέπεται ότι: «Ο Φορέας Επαλήθευσης θα πρέπει να ενημερώνει και δεσμεύει τους πελάτες του σχετικά με την υποχρέωση να κάνουν αποδεκτή την παρουσία του Ε.ΣΥ.Δ. στις εγκαταστάσεις τους στα πλαίσια της επιτόπιας επίσκεψης του Φορέα για την Επαλήθευση. Σε κάθε περίπτωση θα επακολουθεί επιτόπια αξιολόγηση από το Ε.ΣΥ.Δ. ύστερα από τη χορήγηση της διαπίστευσης». Δηλαδή, το Ε.ΣΥ.Δ. αναλαμβάνει τον έλεγχο της ορθής αξιολόγησης της εγκατάστασης από την ελεγκτική εταιρία/ φορέα επαλήθευσης. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι το 85,7% των εταιριών δεν υπόκεινται σε απευθείας κρατικό έλεγχο, ενώ ένα 14,3% δήλωσε ότι ελέγχεται και κρατικά σε ετήσια βάση. Ενδεχομένως στη δεύτερη αυτή περίπτωση, οι εταιρίες να υπόκεινται σε κρατικό έλεγχο, που αφορά το ευρύτερο φάσμα των δραστηριοτήτων τους και την τήρηση των περιβαλλοντικών τους όρων. 64

65 Ενότητα 5 η :Ερωτήσεις σχετικά με την Εταιρική Περιβαλλοντική Πολιτική Ερώτηση 17 η 17. Η εταιρία παρακολουθεί και καταγράφει τις εκπομπές ρύπων των εγκαταστάσεών της: άμεσα, με απευθείας μετρήσεις (πχ. χρήση ηλεκτρονικού συστήματος μετρήσεων) έμμεσα, με χρήση πινάκων και υπολογισμών άλλο, επεξηγήστε:. Σύμφωνα με απόφαση της ευρωπαϊκής επιτροπής (18/7/2007) «περί θεσπίσεως κατευθυντηρίων γραμμών για την παρακολούθηση και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου κατ εφαρμογή της οδηγίας 2003/87/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου», το παράρτημα ΙV της οδηγίας 2003/87/EΚ επιτρέπει τον προσδιορισμό των εκπομπών με χρήση: είτε μεθοδολογίας βασιζόμενης σε υπολογισμούς, σύμφωνα με την οποία οι εκπομπές προσδιορίζονται με βάση δεδομένα δραστηριότητας που λαμβάνονται με τη βοήθεια συστημάτων μετρήσεων και συμπληρωματικές παραμέτρους που προκύπτουν από εργαστηριακές αναλύσεις ή πρότυπους συντελεστές, είτε μεθοδολογίας βασιζόμενης σε μετρήσεις, σύμφωνα με την οποία οι εκπομπές από μια πηγή προσδιορίζονται με συνεχή μέτρηση Σύμφωνα με τους Simnett, Nugent και Huggins το EU ETS ενθαρρύνει τις εταιρίες να μεταβούν από λιγότερο ακριβείς μεθοδολογίες που βασίζονται σε υπολογισμούς σε πιο ακριβείς μεθοδολογίες, βασιζόμενες σε άμεσες μετρήσεις εκπομπών. Τα αποτελέσματα για τις υπό εξέταση εταιρίες δίνονται στο γράφημα που ακολουθεί: Παρακολούθηση και Καταγραφή εκπομπών Άμεσα, με απευθείας μετρήσεις Έμμεσα, με χρήση πινάκων και υπολογισμών Με μετρήσεις και Υπολογισμούς Έμμεσα: 81% Άμεσα: 10% Με μετρήσεις και Υπολογισμο ύς: 10% Γράφημα 11: Η εταιρία παρακολουθεί και καταγράφει τις εκπομπές ρύπων των εγκαταστάσεών της 65

66 Παρατηρήσεις: Γίνεται αντιληπτό ότι η πλειοψηφία των εταιριών στην Ελλάδα, 81%, χρησιμοποιεί έμμεσους τρόπους παρακολούθησης και καταγραφής ρύπων στις εγκαταστάσεις τους. Ένα 10% χρησιμοποιεί απευθείας μετρήσεις και συμπληρώνει με υπολογισμούς, ενώ μόλις ένα 10% των εταιριών έχει τη δυνατότητα απευθείας μετρήσεων με τη χρήση κάποιου ηλεκτρονικού συστήματος μετρήσεων. Ενδεχομένως η εγκατάσταση και χρήση αυτοματοποιημένου ηλεκτρονικού συστήματος μετρήσεων στις εγκαταστάσεις κρίνεται δαπανηρή και δευτερεύουσα επένδυση για τις βιομηχανίες, που αρκούνται σε λιγότερο ακριβείς αλλά οικονομικότερες μεθόδους καταγραφής ρύπων. Ερωτήσεις 18 η, 19 η 18. Δημοσιοποιεί η εταιρία τις καταγραφόμενες εκπομπές ρύπων των εγκαταστάσεών της; 19. Αν ναι, η δημοσιοποίηση γίνεται με: περιβαλλοντικές εκθέσεις οικονομικές εκθέσεις εκθέσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης άλλο, επεξηγήστε: Οι Simnett, Nugent και Huggins (2009) υποστηρίζουν ότι οι δημοσιοποιήσεις των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τις εταιρίες αυξάνονται για διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένης μια επιθυμίας τους να αποδείξουν καλή εταιρική συμπεριφορά και της ανάγκης για πληροφόρηση από ρυθμιστικούς φορείς όπως συστήματα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ETS). Οι γνωστοποιήσεις αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις εταιρίες ως εργαλεία μάρκετινγκ για να αποδείξουν ότι οδεύουν προς «ουδετερότητα σε εκπομπές άνθρακα» ή μείωση του «αποτυπώματος άνθρακα» τους. Μεταξύ άλλων παρέχουν μια ξεχωριστή και ελκυστική εταιρική ταυτότητα, καθώς και την αύξηση της αντίληψης των εργαζομένων, των πελατών, προμηθευτών και λοιπών ενδιαφερομένων ότι ταυτίζονται με την υπεύθυνη και φιλική προς το περιβάλλον λειτουργίας της εταιρίας. Οι Freedman και Jaggi (2005) σε έρευνά τους διαπιστώνουν ότι οι επιχειρήσεις χωρών που έχουν επικυρώσει το Πρωτόκολλο προσφέρουν μεγαλύτερη πληροφόρηση σχετικά με τη ρύπανσή τους σε σύγκριση με τις επιχειρήσεις των οποίων οι χώρες δεν έχουν επικυρώσει το Πρωτόκολλο. Τα αποτελέσματα αυτά αποδίδονται στο γεγονός ότι τα διευθυντικά στελέχη των επιχειρήσεων που ανήκουν σε χώρες που έχουν επικυρώσει το Πρωτόκολλο, φαίνεται να αντιλαμβάνονται ότι η λεπτομερής δημοσιοποίηση των περιβαλλοντικών στοιχείων τους θα ήταν σημαντική για τη δημόσια εικόνα της εταιρίας. Σύμφωνα μάλιστα με παγκόσμια έρευνα της Ernst & Young το 2010 σε 300 εταιρίες με εισοδήματα άνω του 1 δις δολαρίων, το 64% αυτών δημοσιεύουν ετήσιες αναφορές εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και, μεταξύ αυτών, το 62% διενεργούν και εξωτερικό έλεγχο και πιστοποίηση. Για την Ελλάδα, τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται στο γράφημα που ακολουθεί: 66

67 Δημοσιοποιεί η εταιρία τις καταγραφόμενες εκπομπές ρύπων των εγκαταστάσεών της; Ναι: 19% Όχι: 81% Ναι Όχι Γράφημα 12: Δημοσιοποιεί η εταιρία τις καταγραφόμενες εκπομπές ρύπων των εγκαταστάσεών της; Παρατηρήσεις: Το μικρό ποσοστό των ελληνικών εταιριών που γνωστοποιεί στο ευρύ κοινό τις εκπομπές ρύπων τους, μόλις 4 από τις 21 εταιρίες (19%), θα μπορούσε να αποδοθεί στο γεγονός ότι, όπως αναφέραμε η ελληνική βιομηχανία αποτελείται κυρίως από μικρές, αυτοτελείς μονάδες και όχι πολυεθνικές με μεγάλο εύρος δραστηριοτήτων. Η δημοσιοποίηση των εκπομπών για τις 4 αυτές εταιρίες γίνετε όπως δήλωσαν με περιβαλλοντικές εκθέσεις (1 εταιρία), με εκθέσεις περιβαλλοντικές και εταιρικής ευθύνης (1 εταιρία), με εκθέσεις περιβαλλοντικές/ οικονομικές/ εταιρικής ευθύνης (1 εταιρία), μέσω του διαδικτύου (1 εταιρία). Αξίζει να σημειωθεί, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ότι ο Anthony G. Hopwood (2009) επισημαίνει σε έρευνά του ότι οι περιβαλλοντικές αναφορές χρησιμοποιούνται πολλές φορές από τις εταιρίες ως «βιτρίνα» ώστε να επιδείξουν περιβαλλοντική συνείδηση, αποκρύπτοντας ουσιαστικά σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τις πραγματικές δράσεις της επιχείρησης. Αναφέρει ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τις πετρελαϊκές εταιρίες BP και Royal Dutch Shell, οι οποίες ενώ επιδίδονται σε πολυδάπανες «πράσινες» διαφημιστικές καμπάνιες και περιβαλλοντικές αναφορές, ουσιαστικά αποσύρονται από σημαντικά έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και εμμένουν σε έργα υπερβολικά ρυπογόνα για το περιβάλλον. Στο ίδιο μήκος κύματος ο Pontus Cerin (2002) σχολιάζει ότι οι μεγάλες εταιρίες που βρίσκονται υπό την πίεση της κοινής γνώμης, προσπαθούν μέσω περιβαλλοντικών αναφορών να καθοδηγήσουν το κοινό προς μια ορισμένη θετική εικόνα για την εταιρία, απομακρύνοντας τους από τα ουσιαστικά της προβλήματα. Έτσι διαπιστώνονται μεγάλες διαφορές μεταξύ των περιβαλλοντικών αναφορών των εταιριών και των πραγματικών τους δράσεων, καθιστώντας τις περιβαλλοντικές αναφορές απλά εργαλεία marketing και τίποτε περισσότερο. Η «πράσινη εταιρική ταυτότητα» είναι μια έννοια που άρχισε να απασχολεί την ελληνική αγορά μόλις τα τελευταία χρόνια, ακολουθώντας καθυστερημένα τα ευρωπαϊκά και διεθνή περιβαλλοντικά πρότυπα. Το 2003 ο Andrew C. Lovell παρατηρεί μια σημαντική αύξηση των εταιριών που προχωρούν σε δημοσιοποίηση περιβαλλοντικών στοιχείων τους, μέσω των ετήσιων αναφορών τους, είτε μέσω περιβαλλοντικών αναφορών, είτε μέσω αναφορών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, ή μέσω αναφορών που δημοσιεύονται στις ηλεκτρονικές σελίδες των εταιριών. 67

68 Συνεπώς η εταιρική κοινωνική ευθύνη δεν απασχολούσε το ευρύτερο κοινό και δεν προσέθετε αξία στις εταιρίες. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια ραγδαία μεταστροφή προς πιο φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές, γεγονός που οι εταιρίες λαμβάνουν υπόψη και δραστηριοποιούνται και σ αυτόν τον τομέα. Συνεπώς, τα μέχρι στιγμής ελληνικά δεδομένα μπορεί να μεταβληθούν σύντομα. Ερώτηση 20η 20. Σε τι βαθμό θεωρείται ότι η εταιρία λαμβάνει υπόψη τα αποτελέσματα μέτρησης των εκπομπών ρύπων της για να καθορίσει/αλλάξει στρατηγική; Πολύ Αρκετά Λίγο Καθόλου Δε γνωρίζω/δεν απαντώ 70% Σε τι βαθμό θεωρείται ότι η εταιρία λαμβάνει υπόψη τα αποτελέσματα μέτρησης των εκπομπών ρύπων της για να καθορίσει/αλλάξει στρατηγική; 67% 60% 50% 40% 30% 20% 24% 10% 0% 5% 5% Πολύ Αρκετά Λίγο Καθόλου Γράφημα 13: Σε τι βαθμό θεωρείται ότι η εταιρία λαμβάνει υπόψη τα αποτελέσματα μέτρησης των εκπομπών ρύπων της για να καθορίσει/αλλάξει στρατηγική; Παρατηρήσεις: Η τελευταία ερώτηση του ερωτηματολόγιου αποτελεί ουσιαστικά μία προσωπική εκτίμηση των ερωτηθέντων, εργαζομένων για το πώς αντιλαμβάνονται τις δράσεις της εταιρίας και τη γενικότερη πολιτική της σε θέματα ρύπων και περιβάλλοντος. Αποτελεί μια ένδειξη της προσαρμοστικότητας και ευελιξίας των ελληνικών εταιριών στα νέα δεδομένα που επιβάλλει η κλιματική αλλαγή και η ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία. 68

69 Τα αποτελέσματα θέλουν το 67% των εταιριών να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις εκπομπές ρύπων τους στον καθορισμό της εταιρικής στρατηγικής. Ένα 24% δηλώνει «αρκετά» και μόλις το 5% δηλώνει «λίγο» ή «καθόλου». Σαφώς τα αποτελέσματα αυτά πρέπει να εκτιμηθούν λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι αποτελούν προσωπικές και συνεπώς υποκειμενικές απόψεις και μάλιστα εργαζομένων, οι οποίοι ίσως επιθυμούν να μην «εκθέσουν» τον εργοδότη. Είναι πιθανό επίσης, να εκφράζουν την επιθυμία τους να ανήκουν σε μία εταιρία υπεύθυνη και φιλική προς το περιβάλλον. Υποκειμενικός είναι επίσης ο ορισμός του τι σημαίνει «καθορίζω τη στρατηγική μου βάσει του πόσο μολύνω». Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός ότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων διατυπώνει μία θετική εικόνα σχετικά με την περιβαλλοντική πολιτική των εταιριών, είναι ενθαρρυντικό και αποτελεί κίνητρο για περισσότερες πρωτοβουλίες και δράσεις από πλευράς διοικήσεων. 69

70 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο : Συμπεράσματα - Προτάσεις Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε διερευνά την ελληνικά αγορά εκπομπών CO 2 από τη σκοπιά του ελέγχου, εσωτερικού και εξωτερικού, των εταιριών που εκπέμπουν ρύπους και συνεπώς συμμετέχουν στο Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών της χώρας. Μελετά την προσαρμογή των εταιριών αυτών στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας ρύπων (EU ETS) και στους μηχανισμούς του Πρωτοκόλλου του Κιότο, το ρόλο του Τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και στον έλεγχο των συναλλαγών σε δικαιώματα ρύπων, τη συμμετοχή και εξωτερικού ελέγχου, κρατικού ή ιδιωτικού, στην καταγραφή και τον έλεγχο των εκπομπών μιας εγκατάστασης, καθώς και την περιβαλλοντική πολιτική των εταιριών σε θέματα ρύπων. Τα αποτελέσματα της έρευνας ακολουθούν. Την περίοδο , η οποία ανήκει στη 2 η φάση του ευρωπαϊκού συστήματος εμπορίας ρύπων (EU ETS), η συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών εταιριών κάλυψε τις ανάγκες τους σε δικαιώματα ρύπων με τη δωρεάν κατανομή που προβλέπει το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Ρύπων της χώρας. Οφείλουμε να παρατηρήσουμε ωστόσο, ότι η 3 η φάση του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Εμπορίας (EU ETS) θα είναι πιο αυστηρή ως προς την δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπών. Συγκεκριμένα, προβλέπεται πλήρης δημοπράτηση δικαιωμάτων για την ηλεκτροπαραγωγή ενώ προβλέπεται η σταδιακή κατάργηση της δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων με προοπτική το 2027 να μην υπάρχει πλέον δωρεάν κατανομή. Οι αλλαγές αυτές θα δημιουργήσουν νέα δεδομένα στις τιμές και τις ποσότητες των δικαιωμάτων που θα διακινούνται μεταξύ εταιριών. Σε ότι αφορά τη συμμετοχή των εταιριών σε ευέλικτους μηχανισμούς του Κιότο, όπως έδειξε η βιβλιογραφία, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι βιομηχανίες που σχετίζονται με την παραγωγή ενέργειας, οι οποίες περιλαμβάνουν τον ηλεκτρισμό, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, ασχολούνται περισσότερο με τις εξελίξεις γύρω από την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών, διότι επηρεάζει τις βασικές τους επιχειρηματικές δραστηριότητες. Οι εταιρίες αυτές, επενδύουν όχι μόνο σε προγράμματα του Πρωτοκόλλου του Κιότο αλλά και σε νέες τεχνολογίες μείωσης των εκπομπών τους, ώστε να αποφύγουν το κόστος αγοράς δικαιωμάτων. Σχετικά με τη λήψη αποφάσεων σε θέματα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών, τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό εταιρειών, θεωρεί υπεύθυνο για την εμπορία των εκπομπών το υψηλότερο επίπεδο στην ιεραρχία της εταιρίας: το Διοικητικό Συμβούλιο. Η Ελλάδα, λόγω ενδεχομένως και του μικρού και μεσαίου μεγέθους των εταιριών της, αποφασίζει ακόμη συγκεντρωτικά και δεν έχει εξειδικεύσει τη λήψη αποφάσεων σε ξεχωριστό τμήμα της εταιρίας. Η έρευνα έδειξε επίσης ότι ένα ποσοστό των εταιριών συμβουλεύτηκε το Τμήμα Περιβάλλοντος για την πληροφόρησή τους πάνω στις εκπομπές ρύπων. Το Τμήμα Περιβάλλοντος, φαίνεται ως φυσικός υποψήφιος για την εσωτερική πληροφόρηση της εταιρίας, δεδομένου ότι η εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών έχει εισαχθεί ως νέο εργαλείο περιβαλλοντικής πολιτικής. Αντίθετα, το τμήμα εσωτερικού ελέγχου διαθέτει χαμηλά ποσοστά, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι ελληνικές εταιρίες δε θεωρούν το τμήμα αυτό σχετικό και ικανό για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με θέματα ρύπων. 70

71 Πρέπει εδώ να επισημάνουμε ότι η έρευνα υστερεί στο ότι διεξάγεται για μία μόνο χρονιά και δε διαθέτει διάρκεια, συνεπώς δεν μπορούμε να δούμε πώς θα διαμορφωθούν αυτά τα ποσοστά στο πέρασμα του χρόνου. Ενδεχομένως με την απόκτηση εμπειρίας, οι ελληνικές εταιρίες να προχωρήσουν σε μεγαλύτερη εξειδίκευση, να δημιουργήσουν ξεχωριστά τμήματα διαχείρισης ρύπων ή να εμπλέξουν περισσότερο άλλα υπάρχοντα τμήματα, όπως ο εσωτερικός έλεγχος, σε αυτή τη διαδικασία. Οι υπό εξέταση εταιρίες διαθέτουν Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου σε ποσοστό 57%. Το ποσοστό αυτό υποδηλώνει τη σημασία που δίνουν σταδιακά και οι ελληνικές επιχειρήσεις, στη διαδικασία του εσωτερικού έλεγχου τους. Εξετάζεται ταυτόχρονα και η εισαγωγή των εταιριών στο ΧΑΑ, δεδομένου ότι οι εισηγμένες εταιρίες υποχρεούνται να διαθέτουν Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου, βάσει νομοθεσίας. Τα αποτελέσματα έτσι είναι ακόμη πιο ενθαρρυντικά για τη σπουδαιότητα του εσωτερικού ελέγχου, καθώς από τις εταιρίες που διαθέτουν Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου, μόνο το 33% πρόκειται για εισηγμένες στο ΧΑΑ εταιρίες. Άρα το υπόλοιπο 67% επέλεξε τη δημιουργία τμήματος εσωτερικού ελέγχου χωρίς να υποχρεούται, αναγνωρίζοντας συνεπώς τη σπουδαιότητα του στην καλύτερη λειτουργία της εταιρίας. Μια πρώτη εντύπωση είναι ότι ο αριθµός των εσωτερικών ελεγκτών στις ελληνικές επιχειρήσεις δεν είναι ιδιαίτερα µεγάλος σε αναλογία µε τον αριθµό του υπαλληλικού προσωπικού αυτών των εταιρειών. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να αποδοθεί στο μικρό και μεσαίο μέγεθος των εταιριών, το περιορισμένο δίκτυό τους και το μικρό πιστωτικό κίνδυνο που ενδεχομένως διατρέχουν. Ένα μεγάλο ποσοστό των εταιριών δε εμπλέκει καθόλου το τμήμα εσωτερικού ελέγχου σε θέματα εμπορίας ρύπων, ενώ οι υπόλοιπες έχουν αναθέσει στο τμήμα, μεταξύ άλλων και τη σύνταξη αναφορών σχετικά με συναλλαγές δικαιωμάτων εκπομπών. Τα αποτελέσματα υπογραμμίζουν μια ανεπαρκώς ανεπτυγμένη εσωτερική διαδικασία υποβολής εκθέσεων και αναφορών σε θέματα ρύπων. Σε ότι αφορά την απεικόνιση των δικαιωμάτων εκπομπών στις οικονομικές καταστάσεις, η πλειοψηφία των εταιριών θεωρεί ότι τα δικαιώματα εκπομπών που διατίθενται δωρεάν από το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής δε λαμβάνονται υπόψη στις οικονομικές καταστάσεις, δηλαδή δεν αποτιμώνται ως περιουσιακά στοιχεία της εταιρίας. Παρόλα αυτά, παρατηρείται αυξημένο το ποσοστό των εταιριών που λαμβάνουν υπόψη τα δικαιώματα εκπομπών στις οικονομικές τους καταστάσεις, σε σχέση με αντίστοιχη ευρωπαϊκή έρευνα. Όσον αφορά τα δικαιώματα εκπομπών που αγοράζονται για να καλύψουν τυχόν έλλειμμα, εδώ η πλειοψηφία, τα λαμβάνει υπόψη στις οικονομικές καταστάσεις ως έξοδα. Ωστόσο ένα σημαντικό ποσοστό εταιριών δεν έχει προβεί μέχρι τώρα σε αγορά δικαιωμάτων, δεδομένου ότι δεν έχει έλλειμμα, συνεπώς δεν έχει καθορίσει ακόμη τον τρόπο απεικόνισής τους στις οικονομικές καταστάσεις. Στην Ελλάδα, βάσει κρατικής νομοθεσίας (ΚΥΑ 54409/2632/2004), ο εξωτερικός έλεγχος των εταιριών γίνεται ως εξής: ο φορέας εκμετάλλευσης κάθε εγκατάστασης υποχρεούται να παρακολουθεί τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίων από την εγκατάσταση και να υποβάλλει στο Γ.Ε.Δ.Ε. (Γραφείο Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών) επαληθευμένη έκθεση. Ο έλεγχος/ επαλήθευση/ εξακρίβωση των εκθέσεων πραγματοποιείται από ελεγκτικές εταιρίες, ειδικά πιστοποιημένες γι αυτή τη διαδικασία από το Ε.ΣΥ.Δ (Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης), στη συνέχεια 71

72 το Γ.Ε.Δ.Ε. ελέγχει τις εκθέσεις που του παραδίδουν οι πιστοποιημένοι αυτοί ελεγκτές και τις αποδέχεται/ διορθώνει/ απορρίπτει. Η πλειοψηφία των εταιριών που συμμετέχουν στην έρευνα συντάσσουν οι ίδιες τις εκθέσεις τους προς το Γ.Ε.Δ.Ε., και αναθέτουν τον έλεγχό τους στις πιστοποιημένες ελεγκτικές εταιρίες. Ωστόσο ένα ποσοστό των εταιριών, εκτός από τον εξωτερικό πιστοποιημένο επικυρωτή, χρησιμοποιεί και εξωτερική συμβουλευτική εταιρία για τη σύνταξη των εκθέσεών τους προς το Γ.Ε.Δ.Ε. Οι πιστοποιημένες ελεγκτικές εταιρίες που δρουν ως επικυρωτές των εκθέσεων προς το Γ.Ε.Δ.Ε., δεν έχουν ρόλο συμβουλευτικό προς τις διοικήσεις των εταιριών αλλά λειτουργούν ως «οι κακοί της υπόθεσης», ασκώντας έλεγχο, κριτική και αξιολόγηση προς τις εγκαταστάσεις και τη διοίκηση. Σύμφωνα με κρατική νομοθεσία (ΚΥΑ 54409/2632/2004), απευθείας κρατικός έλεγχος δεν προβλέπεται, αφού το Γ.Ε.Δ.Ε. έχει αναθέσει τον απευθείας έλεγχο στις πιστοποιημένες ελεγκτικές εταιρίες και το ίδιο ελέγχει τις εκθέσεις του πιστοποιημένου ελεγκτή. Ωστόσο, το Ε.ΣΥ.Δ. (Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης), αναλαμβάνει τον έλεγχο της ορθής αξιολόγησης της εγκατάστασης από την ελεγκτική εταιρία/ φορέα επαλήθευσης. Το μικρό ποσοστό των ελληνικών εταιριών που γνωστοποιεί στο ευρύ κοινό τις εκπομπές ρύπων τους, θα μπορούσε να αποδοθεί στο γεγονός ότι, η ελληνική βιομηχανία αποτελείται κυρίως από μικρές, αυτοτελείς μονάδες και όχι πολυεθνικές με μεγάλο εύρος δραστηριοτήτων. Η δημοσιοποίηση των εκπομπών για τις εταιρίες γίνετε όπως δήλωσαν με περιβαλλοντικές εκθέσεις, με εκθέσεις εταιρικής ευθύνης, με εκθέσεις οικονομικές και μέσω του διαδικτύου. Η «πράσινη εταιρική ταυτότητα» είναι μια έννοια που άρχισε να απασχολεί την ελληνική αγορά μόλις τα τελευταία χρόνια, ακολουθώντας καθυστερημένα τα ευρωπαϊκά και διεθνή περιβαλλοντικά πρότυπα. Συνεπώς η εταιρική κοινωνική ευθύνη δεν απασχολούσε το ευρύτερο κοινό και δεν προσέθετε αξία στις εταιρίες. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια ραγδαία μεταστροφή προς πιο φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές, γεγονός που οι εταιρίες λαμβάνουν υπόψη και δραστηριοποιούνται και σ αυτόν τον τομέα. Συνεπώς, τα μέχρι στιγμής ελληνικά δεδομένα μπορεί να μεταβληθούν σύντομα. Τέλος, τα αποτελέσματα θέλουν το 67% των εταιριών να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις εκπομπές ρύπων τους στον καθορισμό της εταιρικής στρατηγικής. Σαφώς τα αποτελέσματα αυτά πρέπει να εκτιμηθούν λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι αποτελούν προσωπικές και συνεπώς υποκειμενικές απόψεις και μάλιστα εργαζομένων, οι οποίοι ίσως επιθυμούν να μην «εκθέσουν» τον εργοδότη. Είναι πιθανό επίσης, να εκφράζουν την επιθυμία τους να ανήκουν σε μία εταιρία υπεύθυνη και φιλική προς το περιβάλλον. Υποκειμενικός είναι επίσης ο ορισμός του τι σημαίνει «καθορίζω τη στρατηγική μου βάσει του πόσο μολύνω». Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός ότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων διατυπώνει μία θετική εικόνα σχετικά με την περιβαλλοντική πολιτική των εταιριών, είναι ενθαρρυντικό και αποτελεί κίνητρο για περισσότερες πρωτοβουλίες και δράσεις από πλευράς διοικήσεων. 72

73 Αδυναμίες Έρευνας και Προτάσεις Στην παρούσα έρευνα ανταποκρίθηκαν τελικά 21 επιχειρήσεις (οι οποίες αντιστοιχούν σε 57 εγκαταστάσεις), από τις 88 συνολικά ελληνικές επιχειρήσεις (οι οποίες αντιστοιχούν στις 150 εγκαταστάσεις) που συμμετέχουν στο «Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών », δηλαδή το 23.86% του αρχικού δείγματος. Γίνεται συνεπώς αντιληπτό ότι η ασφάλεια και ακρίβεια των αποτελεσμάτων θα αυξάνονταν σημαντικά με την αύξηση του τελικού δείγματος των εταιριών. Επίσης, η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο χρονικό πλαίσιο της 2 ης φάσης του ευρωπαϊκού συστήματος εμπορίας ρύπων EU ETS, και συγκεκριμένα οι ερωτήσεις αφορούν τα έτη Συνεπώς υστερεί σε διάρκεια στο χρόνο, και δεν μπορεί να εξάγει μακροπρόθεσμα συμπεράσματα. Ειδικότερα, η 3 η φάση του EU ETS θα επιφέρει δραστικές αλλαγές στην αγορά εκπομπών CO 2 σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που θα επηρεάσουν και τα ελληνικά δεδομένα. Έτσι, κρίνεται ενδιαφέρουσα η συνέχεια της έρευνας και για τα επόμενα έτη της 3 ης φάσης του EU ETS, ώστε να εξαχθούν ασφαλέστερα και ακριβέστερα συμπεράσματα πάνω στον έλεγχο της αγοράς εκπομπών. Μία ενδιαφέρουσα προσέγγιση του θέματος των εκπομπών ρύπων θα ήταν επίσης ο έλεγχος της επίδρασης κόστους/ κέρδους για τις ελληνικές επιχειρήσεις που προκύπτει από την αγοραπωλησία δικαιωμάτων εκπομπών και τους περιορισμούς που θέτει η 3 η φάση του EU ETS. Είναι ενδιαφέρον να εξεταστεί, πώς τα έσοδα/ έξοδα των εταιριών από τις συναλλαγές ρύπων εντάσσονται στην παραγωγική διαδικασία και επιδρούν τελικά στην τιμή του βιομηχανικού προϊόντος/ υπηρεσίας. Τέλος, λόγω του μικρού μεγέθους και εύρους της ελληνικής βιομηχανίας, που δε βοηθά στην εξαγωγή γενικευμένων συμπερασμάτων για όλες τις εταιρίες της ευρωπαϊκής ένωσης που συμμετέχουν στο EU ETS, ενθαρρύνεται η διεύρυνση του δείγματος σε ευρωπαϊκές εταιρίες με γνώμονα το είδος δραστηριότητας, το μέγεθος και τον κύκλο εργασιών των εταιριών. Έτσι θα καταστεί δυνατή η σύγκριση με τα ευρωπαϊκά βιομηχανικά πρότυπα (benchmarking), μεθοδολογία που προβλέπεται να εφαρμοστεί και από το 2013 στο EU ETS, για τον καθορισμό της κατανομής των δικαιωμάτων, σε ευρωπαϊκό και όχι εθνικό πλέον επίπεδο. 73

74 Βιβλιογραφία Διεθνής Βιβλιογραφία Andrew C. Lovell, School of Environmental Sciences, University of East Anglia «DEVELOPING A CARBON AUDIT FRAMEWORK TO SUPPORT CORPORATE LEVEL CARBON REDUCTION STRATEGIES», Thesis, August 2003 Anita Engels, Centre for Globalization and Governance, Faculty of Economics and Social Sciences, University of Hamburg, Germany, The European Emissions Trading Scheme: An exploratory study of how companies learn to account for carbon, Accounting, Organizations and Society, Vol. 34, pp , 2009 Anthony G. Hopwood, University of Oxford, Said Business School, «Accounting and the environment», Accounting, Organizations and Society, Vol. 34, pp , 2009 Eric G. Olson, Ernst & Young LLP, Los Angeles, California, USA, Challenges and opportunities from greenhouse gas emissions reporting and independent auditing, Managerial Auditing Journal, Vol. 25 No. 9, pp , 2010 Florens Flues, Axel Michaelowa, Katharina Michaelowa, What determines UN approval of greenhouse gas emission reduction projects in developing countries? An analysis of decision making on the CDM Executive Board, Springer Science+Business Media, 2009 Gibson Kathy, Department of Accounting and Finance, University of Tasmania, «The problem with reporting pollution allowances: reporting is not the problem, Critical Perspectives on Accounting», Vol. 7, Issue 6, pp , 1996 Jan Bebbington and Carlos Larrinaga-Gonzalez, University of St Andrews, UK and University of Burgos, Spain, Carbon Trading: Accounting and Reporting Issues, European Accounting Review, Vol. 17, No. 4, pp , 2008 Johnston, D.M., Sefcik, S.E., Soderstrom, N.S., The value relevance of greenhouse gas emissions allowances: An exploratory study in the related United States SO 2 market, European Accounting Review, Volume 17, Issue 4, pp , 2008 Jonathan Pinkse, Ans Kolk, University of Amsterdam, the Netherlands, Multinational Corporations and Emissions Trading: Strategic Responses to New Institutional Constraints", European Management Journal, Vol. 25, No. 6, pp , 2007 Jonathan Pinkse, University of Amsterdam, Amsterdam Graduate Business School, Τhe Netherlands, «Corporate Intentions to Participate in Emission Trading», Business Strategy and the Environment, Vol.16, pp 12 25,

75 Karoliina Antonnen, Chief administrator (CDM Mechanisms), Ministry of Foreign Affairs, Finland, Michael Mehling, University of Greifswald, Germany, Karl Upston-Hooper, General Counsel, GreenStream Networks Ltd, Finland, Breathing Life into the Carbon Market: Legal Frameworks of Emissions Trading in Europe, European Environmental Law Review, Vol. 16, Number 4, pp , 2007 Mark Akhurst, Jeff Morgheim, Rachel Lewis, BP International, «Greenhouse gas emissions trading in BP», Energy Policy, Vol. 31, pp , 2003 Martin Freedman, Department of Accounting, College of Business and Economics, Towson University, Bikki Jaggi, Department of Accounting, School of Business, Rutgers University-New Brunswick, «Global warming, commitment to the Kyoto protocol, and accounting disclosures by the largest global public firms from polluting industries», The International Journal of Accounting, Vol. 40, pp , 2005 Pontus Cerin, Royal Institute of Technology, Sweden, Communication in corporate Environmental Reports, Corporate Social - Responsibility and Environmental Management, Vol.9 pp 46-66, 2002 PricewaterhouseCoopers, International Emissions Trading Association (IETA), «Trouble-Entry Accounting Revisited: Uncertainty in Accounting for the Emission Trading Scheme and Certified Emission Reductions», Joint Survey, Roger Simnett, Michael Nugent, Anna L. Huggins, University of New South Wales (UNSW), School of Accounting, «Developing an International Assurance Standard on Carbon Emissions Disclosures, Australian Accounting Review, Vol. 17, Issue 42, pp 37 47, July 2007 Seager Ashley, Carbon trading fraud ahead of Copenhagen, The Hindu, 2009 Singh Rachael, Her Majesty s Revenue & Customs Department UK, HMRC fights back against carbon fraud, Accountancy Age, 2009 Wambsganss, J. R., Sanford, B., Department of Accounting and Business Law, University of North Dakota, Eide Helmeke, Fargo, «The problem with reporting pollution allowances», Critical Perspectives on Accounting, Vol.7, pp , 1996 Wood Janet, Would you credit it?, Utility Week, 2010 Ελληνική Βιβλιογραφία Αϊβαζίδου Παναγιώτα, Τμήμα Πληροφορικής, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, «Εσωτερικός Έλεγχος στις επιχειρήσεις», διπλωματική εργασία, 2008 Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης, Κατευθυντήρια Οδηγία για την Διαπίστευση Φορέων Επαλήθευσης Σύμφωνα με την EU ETS Directive 2003/87/EC 75

76 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «ΑΠΟΦΑΣΗ περί θεσπίσεως κατευθυντηρίων γραμμών για την παρακολούθηση και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου κατ' εφαρμογή της οδηγίας 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου», Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΟΔΗΓΙΑ 2003/87/ΕΚ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 13ης Οκτωβρίου 2003 σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας και την τροποποίηση της οδηγίας 96/61/ΕΚ του Συμβουλίου, Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΟΔΗΓΙΑ 2009/29/ΕΚ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 23ης Απριλίου 2009 για τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ με στόχο τη βελτίωση και την επέκταση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου της Κοινότητας, Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 18ης Ιουλίου 2007 περί θεσπίσεως κατευθυντηρίων γραμμών για την παρακολούθηση και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου κατ εφαρμογή της οδηγίας 2003/87/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ζαφειράκου Ηλιάνα, Παναγιώτης Ταχυνάκης, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, «Ο εσωτερικός έλεγχος των ελληνικών επιχειρήσεων : εμπειρική προσέγγιση», «ΣΠΟΥΔΑΙ», Τόμος 57, Τεύχος 1 ο, σελ , 2007 Ντάγια Παναγιώτα, Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Η/Υ, Τομέας Ηλεκτρικής Ενέργειας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, «Μακροπρόθεσμος Προγραμματισμός Διαχείρισης Δικαιωμάτων Εκπομπών Ρύπων», διπλωματική εργασία, 2009 Πολίτη Ελπίδα, Τμήμα ΔΔ και ΕΟΚ, ΥΠΕΧΩΔΕ, Σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2003/87/ΕΚ, Ημερίδα , Ηλεκτρονικές Πηγές

77

78 Παράρτημα 1: Πρωτόκολλο του Κιότο Παραρτήματα Α και Β του Πρωτοκόλλου του Κιότο 14 Στα Παραρτήματα Α και Β του Πρωτοκόλλου του Κιότο περιλαμβάνονται διάφορα σημαντικά στοιχεία που αφορούν στη λειτουργία των μηχανισμών που προβλέπονται από αυτό προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή. Συγκεκριμένα, στο Παράρτημα Α περιλαμβάνονται: τα αέρια που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και συμμετέχουν στους μηχανισμούς του Κιότο, καθώς και οι τομείς και οι κατηγορίες πηγών που είναι υπεύθυνοι για τα αέρια αυτά και οι οποίοι συμμετέχουν στους μηχανισμούς του Κιότο (εικόνα). Τα αέρια που πραγματεύεται το Πρωτόκολλο του Κιότο είναι έξι: διοξείδιο του άνθρακα CO 2 (που αποτελεί το σημαντικότερο αέριο), μεθάνιο CH 4, υποξείδιο του αζώτου N 2 O, υδροφθοράνθρακες HFC, πλήρως φθοριωμένοι υδρογονάνθρακες ή υπερφθοράνθρακες PFC και εξαφθοριούχο θείο SF 6. Οι στόχοι των συμβαλλόμενων μερών, όπως αυτοί προβλέπονται στο Παράρτημα Β του Πρωτοκόλλου του Κιότο παρουσιάζονται στην εικόνα παρακάτω. Σημειώνεται ότι τα 15 κράτη μέλη που αποτελούσαν την Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι τη διεύρυνσή της σε 25 από την πρώτη Μαΐου 2004 έχουν δεσμευτεί να μειώσουν το σύνολο των οικείων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 8% ως προς τα επίπεδα των εκπομπών του 1990 έως τα τέλη της πρώτης περιόδου δέσμευσης του Πρωτοκόλλου μεταξύ Αυτός ο γενικός στόχος έχει μετατραπεί σε διαφορετικούς στόχους μείωσης ή περιορισμού των οικείων εκπομπών για κάθε κράτος μέλος βάσει συμφωνίας «κατανομής των βαρών». Επισημαίνεται ότι ο κοινοτικός στόχος δεν καλύπτει τα 10 νέα κράτη μέλη, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις ισχύει γι αυτά ο στόχος μείωσης 6% ή 8% με βάση το Πρωτόκολλο, εξαιρουμένης της Κύπρου και της Μάλτας. 14 Πηγή: 78

79 Σχήμα: Στόχος περιορισμού (κόκκινο χρώμα) ή μείωσης (γαλάζιο χρώμα) των εκπομπών όπως προβλέπεται στο Παράρτημα Β του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Ο στόχος αυτός πρέπει να επιτευχθεί μέσα στην πρώτη περίοδο εμπορίας του συστήματος (περίοδος ). Ως έτος αναφοράς θεωρείται το έτος Η συνθήκη επιτρέπει την αύξηση των εκπομπών κατά 8% για την Αυστραλία, 10% για την Ισλανδία και 1% για τη Νορβηγία. Η Ελλάδα την περίοδο αυτή οφείλει να μειώσει τις εκπομπές της κατά 8% ως προς το (Πηγή: Σχήμα: κατάταξη των δέκα χωρών με τις περισσότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στον κόσμο για το 2007 (Πηγή: 79

Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις

Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Περιβαλλοντικά Προβλήματα Παγκόσμιας κλίμακας Περιφερειακής κλίμακας Τοπικής κλίμακας Αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος ( Θ κατά 2 ⁰C έως 2050) Εξάντληση όζοντος (αλλαγές συγκέντρωσης

Διαβάστε περισσότερα

Applying European Emissions Trading & Renewable Energy Support Mechanisms in the Greek Electricity Sector - ETRES LIFE03/ENV/GR/000219

Applying European Emissions Trading & Renewable Energy Support Mechanisms in the Greek Electricity Sector - ETRES LIFE03/ENV/GR/000219 Applying European Emissions Trading & Renewable Energy Support Mechanisms in the Greek Electricity Sector - ETRES LIFE03/ENV/GR/000219 Κ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ: ΕΠΙΔΕΙΞΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

«1o ΕΛΛΗΝΟΚΙΝΕΖΙΚΟ ΦΟΡΟΥΜ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» Αθήνα, 3-4 εκεμβρίου 2009

«1o ΕΛΛΗΝΟΚΙΝΕΖΙΚΟ ΦΟΡΟΥΜ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» Αθήνα, 3-4 εκεμβρίου 2009 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΙΗΜΕΡΙ Α «1o ΕΛΛΗΝΟΚΙΝΕΖΙΚΟ ΦΟΡΟΥΜ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» Αθήνα, 3-4 εκεμβρίου 2009 «Κλιματική Αλλαγή : ιάσκεψη Κοπεγχάγης, Νομοθετική δέσμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για Ενέργεια Κλίμα, Εθνικές ράσεις»

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΝΤΑΙΛΙΑΝΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΤΡΑ 2014

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΝΤΑΙΛΙΑΝΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΤΡΑ 2014 ΡΥΠΟΓΟΝΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΣΤΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΠΟΤΟΞΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΝΤΑΙΛΙΑΝΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΤΡΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΣΕΕ-GREENPEACE-ATTAC Ελλάς

ΓΣΕΕ-GREENPEACE-ATTAC Ελλάς ΓΣΕΕ-GREENPEACE-ATTAC Ελλάς Το Πρωτόκολλο του Κιότο Μια πρόκληση για την ανάπτυξη και την απασχόληση «Από το Ρίο στο Γιοχάνεσµπουργκ και πέρα από το Κιότο. Ποιο µέλλον για τον Πλανήτη;» ρ Μιχαήλ Μοδινός

Διαβάστε περισσότερα

Πρωτόκολλο του Kyoto

Πρωτόκολλο του Kyoto Πρωτόκολλο του Kyoto Ιστορική αναδρομή Εργαλεία αποτίμησης Οφέλη για αναπτυσσόμενες χώρες Τι συμβαίνει σήμερα Τυλλιανάκης Εμμανουήλ υπ. Διδάκτωρ Τμήματος Οικονομικών Επιστημών Τι είναι το πρωτόκολλο του

Διαβάστε περισσότερα

Αγγελική Καλλία Δρ. Νομικής, Δικηγόρος Εμπειρογνώμων Ενωσιακού Δικαίου Περιβάλλοντος

Αγγελική Καλλία Δρ. Νομικής, Δικηγόρος Εμπειρογνώμων Ενωσιακού Δικαίου Περιβάλλοντος Αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής: Διεθνής- Ενωσιακή και Εθνική Νομοθεσία Αγγελική Καλλία Δρ. Νομικής, Δικηγόρος Εμπειρογνώμων Ενωσιακού Δικαίου Περιβάλλοντος Δικηγορικοί Σύλλογοι Ρεθύμν ου και Χαν ίων,

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, XXX COM(2016) 62 2016/0036 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για την υπογραφή, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Συμφωνίας του Παρισιού που εγκρίθηκε στο πλαίσιο της

Διαβάστε περισσότερα

Δράσεις και πολιτικές του ΥΠΕΚΑ για την ανταγωνιστικότητα και βιωσιμότητα των ελληνικών επιχειρήσεων σε σχέση με την κλιματική αλλαγή

Δράσεις και πολιτικές του ΥΠΕΚΑ για την ανταγωνιστικότητα και βιωσιμότητα των ελληνικών επιχειρήσεων σε σχέση με την κλιματική αλλαγή Δράσεις και πολιτικές του ΥΠΕΚΑ για την ανταγωνιστικότητα και βιωσιμότητα των ελληνικών επιχειρήσεων σε σχέση με την κλιματική αλλαγή Αλέξανδρος Κουλίδης Σύμβουλος Γενικής Γραμματέως ΥΠΕΚΑ Ειρήνη Νικολάου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ.. Όλα όσα πρέπει να μάθετε για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, πως δημιουργείται το πρόβλημα και τα συμπεράσματα που βγαίνουν από όλο αυτό. Διαβάστε Και Μάθετε!!! ~ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Γ : Αντιμετώπιση

ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Γ : Αντιμετώπιση ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Γ : Αντιμετώπιση Οι σημαντικότερες συμφωνίες Τι κάνει η διεθνής κοινότητα για όλα τα προηγούμενα; Οι σημαντικότεροι σταθμοί 1979: Η πρώτη παγκόσμια Διάσκεψη για το κλίμα 1988: Ίδρυση

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 23.5.2014 COM(2014) 290 final 2014/0151 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για τη σύναψη, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ. Professionals Training WWW.GREEN-EVOLUTION.EU

ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ. Professionals Training WWW.GREEN-EVOLUTION.EU ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ Professionals Training ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ AΓΟΡΑ ΑΝΘΡΑΚΑ Η κλιματική αλλαγή είναι αποτέλεσμα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων που προκαλούν ανισορροπία

Διαβάστε περισσότερα

Αριθμός 102(Ι) του 2006 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΤΡΟΠΟΠΟΙΕΙ ΤΟΝ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΘΕΣΠΙΣΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΗΣ ΑΕΡΙΩΝ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΝΟΜΟ

Αριθμός 102(Ι) του 2006 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΤΡΟΠΟΠΟΙΕΙ ΤΟΝ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΘΕΣΠΙΣΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΗΣ ΑΕΡΙΩΝ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΝΟΜΟ Ο περί της Θέσπισης Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπής Αερίων Θερμοκηπίου (Τροποποιητικός) Νόμος του 2006 εκδίδεται με δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας σύμφωνα με το Άρθρο

Διαβάστε περισσότερα

Το Ευρωπαϊκό Σύστηµα Εµπορίας ικαιωµάτων Εκποµπών Αερίων του Θερµοκηπίου Επιπτώσεις στον τοµέα Ηλεκτροπαραγωγής

Το Ευρωπαϊκό Σύστηµα Εµπορίας ικαιωµάτων Εκποµπών Αερίων του Θερµοκηπίου Επιπτώσεις στον τοµέα Ηλεκτροπαραγωγής Το Ευρωπαϊκό Σύστηµα Εµπορίας ικαιωµάτων Εκποµπών Αερίων του Θερµοκηπίου Επιπτώσεις στον τοµέα Ηλεκτροπαραγωγής. ΚΡΟΜΠΑ ΕΗ Α.Ε. - Ε 1.7.2008 Βασικές Αρχές του Ευρωπαϊκού Συστήµατος Εµπορίας Πρωτόκολλο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. Δεύτερη διετής έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο της Σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές μεταβολές

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. Δεύτερη διετής έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο της Σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές μεταβολές ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 15.12.2015 COM(2015) 642 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Δεύτερη διετής έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο της Σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές μεταβολές

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2013 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2013

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2013 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2013 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Έγγραφο συνόδου 15.7.2013 B7-0000/2013 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2013 σύμφωνα με το άρθρο 115, παράγραφος 5, του Κανονισμού

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΕΗ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Σ. Βάσσος, Δ. Κρόμπα, Α. Ψυρρή ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ 8-10 ΜΑΡΤΙΟΥ 2010 ΕΝΕΡΓΕΙΑ: ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΕΙΚΟΝΑ - ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

"Ημερίδα MEdIES για τη θεματική σχολική χρονιά 2009-10: Ενέργεια - Ανανεώσιμες Πηγές & Τοπικές Κοινωνίες. Αθήνα, 26 Οκτωβρίου 2009

Ημερίδα MEdIES για τη θεματική σχολική χρονιά 2009-10: Ενέργεια - Ανανεώσιμες Πηγές & Τοπικές Κοινωνίες. Αθήνα, 26 Οκτωβρίου 2009 "Ημερίδα MEdIES για τη θεματική σχολική χρονιά 2009-10: Ενέργεια - Ανανεώσιμες Πηγές & Τοπικές Κοινωνίες Αθήνα, 26 Οκτωβρίου 2009 ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ - ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΚΟΠΕΓΧΑΓΗΣ, ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΔΕΣΜΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 10.6.2016 COM(2016) 395 final 2016/0184 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για τη σύναψη, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της συμφωνίας του Παρισιού που εγκρίθηκε στο

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2011 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2011

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2011 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2011 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Έγγραφο συνόδου 4.5.2011 B7-0000/2011 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία της ερώτησης για προφορική απάντηση B7-0000/2011 σύμφωνα με το άρθρο 115, παράγραφος 5, του Κανονισμού

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση των Τάσεων των Εκπομπών των Αερίων του Θερμοκηπίου: Η Περίπτωση της Ελλάδας

Αξιολόγηση των Τάσεων των Εκπομπών των Αερίων του Θερμοκηπίου: Η Περίπτωση της Ελλάδας ΤΟΜΕΑΣ ΙΙ: Ανάλυσης, Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Διεργασιών και Συστημάτων Αξιολόγηση των Τάσεων των Εκπομπών των Αερίων του Θερμοκηπίου: Η Περίπτωση της Ελλάδας Γιάννης Ζιώμας Καθηγητής ΕΜΠ Σ.Ε.Β., 6 ΦΕΒ

Διαβάστε περισσότερα

21. Μηχανισμοί Προγραμμάτων από Κοινού και Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών

21. Μηχανισμοί Προγραμμάτων από Κοινού και Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών Διαχείριση Ενέργειας και Περιβαλλοντική Πολιτική 21. Μηχανισμοί Προγραμμάτων από Κοινού και Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών Καθηγητής Ιωάννης Ψαρράς Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων & Διοίκησης Γρ. 0.2.7.

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Στρασβούργο, 20.11.2012 COM(2012) 697 τελικό 2012/0328 (COD) C7-0385/12 Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για προσωρινή παρέκκλιση από την οδηγία 2003/87/ΕΚ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ ΑΝΘΡΑΚΑ Τι είναι ανθρακικό αποτύπωμα Ατομικό ανθρακικό αποτύπωμα

ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ ΑΝΘΡΑΚΑ Τι είναι ανθρακικό αποτύπωμα Ατομικό ανθρακικό αποτύπωμα Τι είναι ανθρακικό αποτύπωμα Το ανθρακικό αποτύπωμα είναι το μέτρο της συνολικής ποσότητας των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα που παράγονται άμεσα ή έμμεσα από μία δραστηριότητα είτε συσσωρεύεται

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL B8-0184/6. Τροπολογία

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL B8-0184/6. Τροπολογία 12.3.2019 B8-0184/6 6 Παράγραφος 1 1. επικροτεί την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την μακρόπνοη στρατηγική «Καθαρός πλανήτης για όλους ένα ευρωπαϊκό, στρατηγικό, μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα,

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στοφαινόμενο του θερμοκηπίου, αέρια του θερμοκηπίου, ευρωπαϊκοί και

Εισαγωγή στοφαινόμενο του θερμοκηπίου, αέρια του θερμοκηπίου, ευρωπαϊκοί και Τμήμα Περιβάλλοντος Εισαγωγή στοφαινόμενο του θερμοκηπίου, αέρια του θερμοκηπίου, ευρωπαϊκοί και Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος εθνικοί στόχοι για το κλίμα και την ενέργεια Νικολέττα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΧΑΤΖΗΜΠΟΥΣΙΟΥ ΕΛΕΝΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΟΥΣΚΟΥΒΕΛΗΣ ΗΛΙΑΣ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΧΑΤΖΗΜΠΟΥΣΙΟΥ ΕΛΕΝΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΟΥΣΚΟΥΒΕΛΗΣ ΗΛΙΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΧΑΤΖΗΜΠΟΥΣΙΟΥ ΕΛΕΝΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΟΥΣΚΟΥΒΕΛΗΣ ΗΛΙΑΣ Μέρος πρώτο: Η πορεία προς μία κοινή ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ανάγκη για

Διαβάστε περισσότερα

Συµπληρωµατικά στοιχεία ppt1

Συµπληρωµατικά στοιχεία ppt1 Συµπληρωµατικά στοιχεία ppt1 ιαφάνεια 1 Κλιµατική αλλαγή Τα επιστηµονικά στοιχεία είναι κατηγορηµατικά Η παρουσίαση αυτή έχει στόχο την εισαγωγή του θέµατος της κλιµατικής αλλαγής και την παροχή µιας (σύντοµης)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΕΛΙΚΤΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΟΥ ΚΙΟΤΟ

ΕΥΕΛΙΚΤΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΟΥ ΚΙΟΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΙΚΤΥΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ-Β ΚΥΚΛΟΣ» ΕΡΓΟ «ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΥΝΑΜΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΙΟΞΕΙ ΙΟΥ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ»

Διαβάστε περισσότερα

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 9 Ιανουαρίου 2015 (OR. en)

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 9 Ιανουαρίου 2015 (OR. en) Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 9 Ιανουαρίου 2015 (OR. en) Διοργανικός φάκελος: 2013/0376 (NLE) 10400/1/14 REV 1 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Θέμα: CLIMA 60 ENV 492 ENER 207 ONU 74 FORETS 56

Διαβάστε περισσότερα

Απόφαση του Συμβουλίου της 25ης Απριλίου 2002 για την έγκριση, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, του Πρωτοκόλλου του Κυότο στη Σύμβαση-Πλαίσιο

Απόφαση του Συμβουλίου της 25ης Απριλίου 2002 για την έγκριση, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, του Πρωτοκόλλου του Κυότο στη Σύμβαση-Πλαίσιο Απόφαση του Συμβουλίου της 25ης Απριλίου 2002 για την έγκριση, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, του Πρωτοκόλλου του Κυότο στη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές μεταβολές και την

Διαβάστε περισσότερα

EΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ. Βρυξέλλες, 28 Απριλίου 2014 (OR. en) 2013/0377 (COD) PE-CONS 76/14

EΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ. Βρυξέλλες, 28 Απριλίου 2014 (OR. en) 2013/0377 (COD) PE-CONS 76/14 EΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Βρυξέλλες, 28 Απριλίου 2014 (OR. en) 2013/0377 (COD) PE-CONS 76/14 CLIMA 29 ENV 303 ENER 135 TRANS 167 IND 111 ONU 30 AGRI 235 ECOFIN 284 ISL 15 CODEC

Διαβάστε περισσότερα

Παράγωγα Αερίων Ρύπων

Παράγωγα Αερίων Ρύπων Παράγωγα Αερίων Ρύπων Ραφαήλ Μάρκελλος Επίκουρος Καθηγητής MBA International Program Τµήµα ιοικητικής Επιστήµης & Τεχνολογίας Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών οµή Συζήτησης Εκποµπές Αερίων Ρύπων: Άδειες,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΟΣΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΚΗΝΗ

ΟΡΟΣΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΚΗΝΗ ΟΡΟΣΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΚΗΝΗ ΟΡΟΣΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΚΗΝΗ 1972 - Η Συμφωνία της Στοκχόλμης 1987 - Έκθεση της Επιτροπής Bruntland «Το κοινό μας μέλλον»

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματικές αλλαγές σε σχέση με την οικονομία και την εναλλακτική μορφή ενέργειας. Μπασδαγιάννης Σωτήριος - Πετροκόκκινος Αλέξανδρος

Κλιματικές αλλαγές σε σχέση με την οικονομία και την εναλλακτική μορφή ενέργειας. Μπασδαγιάννης Σωτήριος - Πετροκόκκινος Αλέξανδρος Κλιματικές αλλαγές σε σχέση με την οικονομία και την εναλλακτική μορφή ενέργειας Μπασδαγιάννης Σωτήριος - Πετροκόκκινος Αλέξανδρος Ιούνιος 2014 Αρχή της οικολογίας ως σκέψη Πρώτος οικολόγος Αριστοτέλης

Διαβάστε περισσότερα

Μακροχρόνιος ενεργειακός σχεδιασμός: Όραμα βιωσιμότητας για την Ε λλάδα τ ου 2050

Μακροχρόνιος ενεργειακός σχεδιασμός: Όραμα βιωσιμότητας για την Ε λλάδα τ ου 2050 Μακροχρόνιος σχεδιασμός: ενεργειακός Όραμα βιωσιμότητας για την Ελλάδα Πλαίσιο Το ενεργειακό μίγμα της χώρας να χαρακτηριστεί ιδανικό απέχει από Οιπολιτικέςγιατηνενέργειαδιαχρονικά απέτυχαν Στόχος WWF

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Ενότητα: Φυσική Ατμοσφαιρικού Περιβάλλοντος Μέρος 5 ο Η ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Δημήτρης Μελάς Καθηγητής Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ένα φυσικό

Διαβάστε περισσότερα

«Κλιματική ή Αλλαγή: Δείκτες και Γεγονότα»

«Κλιματική ή Αλλαγή: Δείκτες και Γεγονότα» «Κλιματική ή Αλλαγή: Δείκτες και Γεγονότα» του Δημήτρη Κοσμά, icsd07055@icsd.aegean.gr d και της Γεωργίας Πολυζώη, icsd07105@icsd.aegean.gr 1 Δείκτης: Επιφανειακή Θερμοκρασία Ως μέση επιφανειακή θερμοκρασία,

Διαβάστε περισσότερα

24. Μελέτη Περίπτωσης: Έργο Εξοικονόμησης Ενέργειας σε Εργοστάσιο Ζάχαρης

24. Μελέτη Περίπτωσης: Έργο Εξοικονόμησης Ενέργειας σε Εργοστάσιο Ζάχαρης Διαχείριση Ενέργειας και Περιβαλλοντική Πολιτική 24. Μελέτη Περίπτωσης: Έργο Εξοικονόμησης Ενέργειας σε Εργοστάσιο Ζάχαρης Καθηγητής Ιωάννης Ψαρράς Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων & Διοίκησης Γρ. 0.2.7.

Διαβάστε περισσότερα

THE ECONOMICS OF CLIMATE CHANGE

THE ECONOMICS OF CLIMATE CHANGE THE ECONOMICS OF CLIMATE CHANGE Παρουσίαση της έκδοσης της ΕΜΕΚΑ για τα Οικονομικά της Κλιματικής Αλλαγής Ευτύχιος Σαρτζετάκης Kαθηγητής Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Συστήματα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών

Διαβάστε περισσότερα

Ενεργειακή Επανάσταση 2010: με μια ματιά

Ενεργειακή Επανάσταση 2010: με μια ματιά Ενεργειακή Επανάσταση 2010: με μια ματιά Στοιχεία και αριθμοί Στην παρούσα 3 η έκδοση της Ενεργειακής Επανάστασης παρουσιάζεται ένα πιο φιλόδοξο και προοδευτικό σενάριο σε σχέση με τις προηγούμενες δύο

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL A8-0258/36. Τροπολογία. Peter Liese εξ ονόματος της Ομάδας PPE

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL A8-0258/36. Τροπολογία. Peter Liese εξ ονόματος της Ομάδας PPE 8.9.2017 A8-0258/36 36 Το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ της ΕΕ): συνέχιση των ισχυόντων περιορισμών του πεδίου εφαρμογής για τις αεροπορικές δραστηριότητες και την Άρθρο 1 παράγραφος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ EL Ενωμένη στην πολυμορφία EL 2013/2777(RSP) Σχέδιο πρότασης ψηφίσματος Jerzy Buzek, εξ ονόματος της επιτροπής ITRE

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ EL Ενωμένη στην πολυμορφία EL 2013/2777(RSP) Σχέδιο πρότασης ψηφίσματος Jerzy Buzek, εξ ονόματος της επιτροπής ITRE ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 2013/2777(RSP) 4.8.2014 ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ 1-16 Jerzy Buzek, εξ ονόματος της επιτροπής ITRE σχετικά με τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ. σχετικά με την υπογραφή, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της σύμβασης της Μιναμάτα για τον υδράργυρο

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ. σχετικά με την υπογραφή, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της σύμβασης της Μιναμάτα για τον υδράργυρο ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 31.5.2013 COM(2013) 325 final 2013/0168 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με την υπογραφή, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της σύμβασης της Μιναμάτα για τον

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 2.2.2017 COM(2017) 51 final 2017/0016 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με τη σύναψη της συμφωνίας για την τροποποίηση του πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ για τις ουσίες

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL B8-0184/36. Τροπολογία

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL B8-0184/36. Τροπολογία 12.3.2019 B8-0184/36 36 Παράγραφος 17 γ (νέα) 17γ. υπενθυμίζει ότι, εφόσον η Ευρώπη καταστεί η πρώτη μεγάλη οικονομία η οποία επιδιώκει την κλιματική ουδετερότητα, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα είναι σε

Διαβάστε περισσότερα

*** ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΣΤΑΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2016/0184(NLE)

*** ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΣΤΑΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2016/0184(NLE) Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων 8.7.2016 2016/0184(NLE) *** ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΣΤΑΣΗΣ σχετικά με την πρόταση απόφασης του Συμβουλίου για τη σύναψη,

Διαβάστε περισσότερα

Μακροχρόνιος ενεργειακός σχεδιασμός. υπό συνθήκες κλιματικής αλλαγής

Μακροχρόνιος ενεργειακός σχεδιασμός. υπό συνθήκες κλιματικής αλλαγής Στο αύριο της Ελλάδας: μια καυτή Αθήνα 10-1515 περισσότερες ημέρες καύσωνα 20 περισσότερες νύχτες με θερμοκρασίες άνω των 20 ο C 10% αύξηση των ακραίων 10% αύξηση των ακραίων βροχοπτώσεων Πλαίσιο παρούσα

Διαβάστε περισσότερα

14261/15 ΙΑ/γπ 1 DGG 2B

14261/15 ΙΑ/γπ 1 DGG 2B Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 19 Νοεμβρίου 2015 (OR. en) 14261/15 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Αποδέκτης: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Αντιπροσωπίες αριθ. προηγ. εγγρ.: 13701/15

Διαβάστε περισσότερα

Το κλίμα στα χέρια τους (αλλά και τα δικά μας)

Το κλίμα στα χέρια τους (αλλά και τα δικά μας) για έναν ζωντανό πλανήτη Το κλίμα στα χέρια τους (αλλά και τα δικά μας) Συνδιάσκεψη Κορυφής για την Κλιματική Αλλαγή, Κοπεγχάγη 7-18 Δεκεμβρίου 2009 Ένα εγχειρίδιο για παιδιά 7+ Τι τρέχει επιτέλους με

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ. ηµήτρης Μελάς Αριστοτέλειο Πανε ιστήµιο Θεσσαλονίκης Τµήµα Φυσικής - Εργαστήριο Φυσικής της Ατµόσφαιρας

Η ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ. ηµήτρης Μελάς Αριστοτέλειο Πανε ιστήµιο Θεσσαλονίκης Τµήµα Φυσικής - Εργαστήριο Φυσικής της Ατµόσφαιρας Η ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ηµήτρης Μελάς Αριστοτέλειο Πανε ιστήµιο Θεσσαλονίκης Τµήµα Φυσικής - Εργαστήριο Φυσικής της Ατµόσφαιρας Το φαινόµενο του θερµοκηπίου είναι ένα φυσικό φαινόµενο µε ευεργετικά

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Η ηλιακή ακτινοβολία που πέφτει στην επιφάνεια της Γης απορροφάται κατά ένα μέρος από αυτήν, ενώ κατά ένα άλλο μέρος εκπέμπεται πίσω στην ατμόσφαιρα με την μορφή υπέρυθρης

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγίες 2003/87/ΕΚ & 2004/101/ΕΚ: Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας (ΕΣΕ) εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου & ευέλικτοι μηχανισμοί του πρωτοκόλλου του ΚΙΟΤΟ

Οδηγίες 2003/87/ΕΚ & 2004/101/ΕΚ: Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας (ΕΣΕ) εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου & ευέλικτοι μηχανισμοί του πρωτοκόλλου του ΚΙΟΤΟ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ Α.Ε. Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΤΗΣ ΔΕΗ Α.Ε. - ΚΥΚΛΑΔΕΣ Βασιλική Τσάδαρη Χημικός Μηχ/κός ΕΜΠ, MSc. Διευθύντρια Περιβάλλοντος Παραγωγής ΔΕΗ Α.Ε.

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 8.4.2016 COM(2016) 183 final 2016/0094 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με τη θέση που πρέπει να ληφθεί, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσον αφορά το διεθνές

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Θεόδουλος Μεσημέρης Ανώτερος Λειτουργός Περιβάλλοντος 8 Ιουνίου Συμφωνία του Παρισιού Πακέτο για το Κλίμα και την Ενέργεια

Δρ. Θεόδουλος Μεσημέρης Ανώτερος Λειτουργός Περιβάλλοντος 8 Ιουνίου Συμφωνία του Παρισιού Πακέτο για το Κλίμα και την Ενέργεια Δρ. Θεόδουλος Μεσημέρης Ανώτερος Λειτουργός Περιβάλλοντος 8 Ιουνίου 2017 Συμφωνία του Παρισιού Πακέτο για το Κλίμα και την Ενέργεια Περιεχόμενα Συμφωνία Παρισιού (state of play) Στόχοι για την Ευρώπη Στόχοι

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2014/0011(COD) της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2014/0011(COD) της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 20.10.2014 2014/0011(COD) ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος,

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 18.1.2016 COM(2016) 3 final 2016/0008 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με τη θέση που πρέπει να ληφθεί, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην έβδομη σύνοδο της

Διαβάστε περισσότερα

Το νέο πλαίσιο πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή για την περίοδο

Το νέο πλαίσιο πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή για την περίοδο Το νέο πλαίσιο πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή για την περίοδο 2020-2030 Δρ. Θεόδουλος Μεσημέρης Ανώτερος Λειτουργός Περιβάλλοντος 10/02/2015 Περιεχόμενα 1. Υφιστάμενη

Διαβάστε περισσότερα

Φαινόµενο του Θερµοκηπίου

Φαινόµενο του Θερµοκηπίου Φαινόµενο του Θερµοκηπίου Αλεξάνδρου Αλέξανδρος, Κυριάκου Λίντα, Παυλίδης Ονήσιλος, Χαραλάµπους Εύη, Χρίστου ρόσος Φαινόµενο του θερµοκηπίου Ανακαλύφθηκε το 1824 από τον Γάλλο µαθηµατικό Fourier J. (1768)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΙΜΑ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΙΜΑ Βρυξέλλες, 19 Δεκεμβρίου 2018 Rev1 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟΥΣ ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΗΝΩΜΕΝΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ (ΣΕΔΕ) ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Α : Αίτια

ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Α : Αίτια ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Α : Αίτια Με τον όρο κλιματική αλλαγή αναφερόμαστε στις μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών σε παγκόσμια κλίμακα που οφείλονται σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Η κλιματική αλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

7672/19 ΣΠΚ/σα/ΜΙΠ 1 LIFE.1.B

7672/19 ΣΠΚ/σα/ΜΙΠ 1 LIFE.1.B Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 19 Μαρτίου 2019 (OR. en) 7672/19 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Προεδρία Αριθ. εγγρ. Επιτρ.: 15011/18 Θέμα: Ειδική Επιτροπή Γεωργίας / Συμβούλιο AGRI 159 ENV

Διαβάστε περισσότερα

Θεσµικά Όργανα για την Περιβαλλοντική Πολιτική σε ιεθνές Επίπεδο

Θεσµικά Όργανα για την Περιβαλλοντική Πολιτική σε ιεθνές Επίπεδο Θεσµικά Όργανα για την Περιβαλλοντική Πολιτική σε ιεθνές Επίπεδο Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας & Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) (Organization for Economic Co-operation and Development OECD) Ίδρυση 1960 Στόχος η

Διαβάστε περισσότερα

17. Πρωτόκολλο του Κιότο

17. Πρωτόκολλο του Κιότο Διαχείριση Ενέργειας και Περιβαλλοντική Πολιτική 17. Πρωτόκολλο του Κιότο Καθηγητής Ιωάννης Ψαρράς Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων & Διοίκησης Γρ. 0.2.7. Ισόγειο Σχολής Ηλεκτρολόγων Τηλέφωνο: 210-7723551,

Διαβάστε περισσότερα

[ 1 ] την εφαρμογή συγκεκριμένων περιβαλλοντικών

[ 1 ] την εφαρμογή συγκεκριμένων περιβαλλοντικών [ 1 ] [ 1 ] Υδροηλεκτρικός Σταθμός Κρεμαστών - Ποταμός Αχελώος - Ταμιευτήρας >> H Περιβαλλοντική Στρατηγική της ΔΕΗ είναι ευθυγραμμισμένη με τους στόχους της ενεργειακής πολιτικής της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής

Διαβάστε περισσότερα

CO2 1 CH4 23 N2O 296 HFC-23 12,000 HFC-125 3,400 HFC-134a 1,300 HFC-143a 4,300 HFC-152a 120 HFC-227ea 3,500 HFC-236fa 9,400 (CF 4 ) 5,700 (C 2 F 6 )

CO2 1 CH4 23 N2O 296 HFC-23 12,000 HFC-125 3,400 HFC-134a 1,300 HFC-143a 4,300 HFC-152a 120 HFC-227ea 3,500 HFC-236fa 9,400 (CF 4 ) 5,700 (C 2 F 6 ) Οι µηχανισµοί του πρωτοκόλλου του Κυότο Εισαγωγή Σε παγκόσµια κλίµακα, δυο είναι τα κύρια περιβαλλοντικά θέµατα που προκαλούν διεθνή ανησυχία από το 1970: Η µείωση του στρώµατος του όζοντος στη στρατόσφαιρα

Διαβάστε περισσότερα

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 12 Φεβρουαρίου 2016 (OR. en)

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 12 Φεβρουαρίου 2016 (OR. en) Conseil UE Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 12 Φεβρουαρίου 2016 (OR. en) 6006/16 LIMITE PUBLIC CLIMA 10 ENV 59 ONU 13 DEVGEN 18 ECOFIN 87 ENER 19 FORETS 6 AGRI 57 MAR 42 AVIATION 22 COMPET 47

Διαβάστε περισσότερα

A8-0029/ ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ κατάθεση: Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων

A8-0029/ ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ κατάθεση: Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων 3.7.2015 A8-0029/ 001-020 ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ 001-020 κατάθεση: Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων Έκθεση Ivo Belet A8-0029/2015 Θέσπιση και λειτουργία αποθεματικού για την σταθερότητα

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, αέρια του θερμοκηπίου, ευρωπαϊκοί και

Εισαγωγή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, αέρια του θερμοκηπίου, ευρωπαϊκοί και Τμήμα Περιβάλλοντος Εισαγωγή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, αέρια του θερμοκηπίου, ευρωπαϊκοί και Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος εθνικοί στόχοι για το κλίμα και την ενέργεια

Διαβάστε περισσότερα

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 27 Σεπτεμβρίου 2016 (OR. en)

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 27 Σεπτεμβρίου 2016 (OR. en) Conseil UE Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 27 Σεπτεμβρίου 2016 (OR. en) Διοργανικός φάκελος: 2016/0184 (NLE) 12256/16 LIMITE ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Θέμα: PUBLIC CLIMA 111 ENV 588 ONU

Διαβάστε περισσότερα

Σύντομο Ενημερωτικό Υλικό Μικρών Εμπορικών Επιχειρήσεων για το Ανθρακικό Αποτύπωμα ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2012 -1-

Σύντομο Ενημερωτικό Υλικό Μικρών Εμπορικών Επιχειρήσεων για το Ανθρακικό Αποτύπωμα ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2012 -1- ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Σύντομο Ενημερωτικό Υλικό Μικρών Εμπορικών Επιχειρήσεων για το Ανθρακικό Αποτύπωμα Πως οι μικρές εμπορικές επιχειρήσεις επηρεάζουν το περιβάλλον και πως μπορούν

Διαβάστε περισσότερα

CO 2. Προκλήσεις που καλείται να αντιµετωπίσει η Ελληνική Βιοµηχανία. ρ. Κ. Συµεωνίδης

CO 2. Προκλήσεις που καλείται να αντιµετωπίσει η Ελληνική Βιοµηχανία. ρ. Κ. Συµεωνίδης ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΜΠΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ CO 2 Προκλήσεις που καλείται να αντιµετωπίσει η Ελληνική Βιοµηχανία ρ. Κ. Συµεωνίδης σηµεία κλειδιά Οικουµενικότητα του προβλήµατος Ενιαία και διεθνοποιηµένη

Διαβάστε περισσότερα

ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ATMOΣΦΑΙΡΑΣ

ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ATMOΣΦΑΙΡΑΣ ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ATMOΣΦΑΙΡΑΣ...προκαλεί ορισμένα από τα σημαντικότερα παγκόσμια προβλήματα Αέριοι ρύποι όξινη βροχή οξίνιση εδαφών καταστρέφουν το όζον της ατμόσφαιρας φαινόμενο θερμοκηπίου μόνιμη αλλαγή στο

Διαβάστε περισσότερα

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 25 Σεπτεμβρίου 2017 (OR. en)

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 25 Σεπτεμβρίου 2017 (OR. en) Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 25 Σεπτεμβρίου 2017 (OR. en) 12255/17 AGRI 481 DEVGEN 199 ENV 752 ONU 115 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Θέμα: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Η Ειδική Επιτροπή

Διαβάστε περισσότερα

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 25 Νοεμβρίου 2016 (OR. en)

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 25 Νοεμβρίου 2016 (OR. en) Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 25 Νοεμβρίου 2016 (OR. en) Διοργανικός φάκελος: 2016/0332 (NLE) 14122/16 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Θέμα: FISC 184 ENER 373 ECOFIN 1008 EKTEΛΕΣΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ 1 Ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΑΡΔΙΤΣΑ 9 &10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 Τσαντήλας Χρίστος, Ευαγγέλου Ελευθέριος Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός ΔΗΜΗΤΡΑ, Γενική Διεύθυνση

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικά Συστήματα

Περιβαλλοντικά Συστήματα Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 4: Η Ενίσχυση του Φαινομένου του Θερμοκηπίου Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Το παρόν αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης εργασίας, η οποία εξελίσσεται σε έξι μέρη που δημοσιεύονται σε αντίστοιχα τεύχη. Τεύχος 1, 2013.

Το παρόν αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης εργασίας, η οποία εξελίσσεται σε έξι μέρη που δημοσιεύονται σε αντίστοιχα τεύχη. Τεύχος 1, 2013. Είναι Πράγματι οι Γερμανοί Φτωχότεροι από τους Έλληνες, in DEEP ANALYSIS Ενέργεια Παγκόσμιες Ενεργειακές Ανάγκες της Περιόδου 2010-2040 του Ιωάννη Γατσίδα και της Θεοδώρας Νικολετοπούλου in DEEP ANALYSIS

Διαβάστε περισσότερα

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 8 Δεκεμβρίου 2017 (OR. en)

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 8 Δεκεμβρίου 2017 (OR. en) Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 8 Δεκεμβρίου 2017 (OR. en) 15570/17 ΔΙΑΒΙΒΑΣΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Ημερομηνία Παραλαβής: Αποδέκτης: Ευρωπαϊκή Επιτροπή 7 Δεκεμβρίου 2017 Αριθ. εγγρ. Επιτρ.:

Διαβάστε περισσότερα

13864/18 ΜΜ/γπ 1 ECOMP 1A

13864/18 ΜΜ/γπ 1 ECOMP 1A Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 7 Νοεμβρίου 2018 (OR. en) 13864/18 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Με ημερομηνία: 6 Νοεμβρίου 2018 Αποδέκτης: Θέμα: Αντιπροσωπίες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 8.Α.2. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΙΜΩΝ ΑΔΕΙΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 8.Α.2. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΙΜΩΝ ΑΔΕΙΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε. 8.A.2.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 8.Α.2. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΙΜΩΝ ΑΔΕΙΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε. Η παρούσα συνοπτική παρουσίαση των προγραμμάτων μεταβιβάσιμων αδειών εκπομπών αναφέρεται αποκλειστικά στο υπό διαμόρφωση

Διαβάστε περισσότερα

DGE 1 EΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ. Βρυξέλλες, 16 Ιουλίου 2015 (OR. en) 2014/0011 (COD) PE-CONS 32/15

DGE 1 EΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ. Βρυξέλλες, 16 Ιουλίου 2015 (OR. en) 2014/0011 (COD) PE-CONS 32/15 EΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Βρυξέλλες, 16 Ιουλίου 2015 (OR. en) 2014/0011 (COD) PE-CONS 32/15 CLIMA 55 ENV 316 MI 328 IND 82 ENER 178 ECOFIN 368 TRANS 168 COMPET 235 CODEC 742

Διαβάστε περισσότερα

14970/16 ΓΕΧ/νικ/ΔΛ 1 DGB1B

14970/16 ΓΕΧ/νικ/ΔΛ 1 DGB1B Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 29 Νοεμβρίου 2016 (OR. en) Διοργανικοί φάκελοι: 2016/0231 (COD) 2016/0230 (COD) 14970/16 AGRI 640 CLIMA 163 ENV 744 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Προεδρία Ειδική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ. στην πρόταση για ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ. στην πρόταση για ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, XXX [ ](2013) XXX Επικύρωση της δεύτερης περιόδου ανάληψης υποχρεώσεων στο πλαίσιο του πρωτοκόλλου του Κιότο στη σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

ενεργειακή επανάσταση ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΡΙΑ ΒΗΜΑΤΑ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

ενεργειακή επανάσταση ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΡΙΑ ΒΗΜΑΤΑ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ενεργειακή επανάσταση 3 ΜΙΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΡΙΑ ΒΗΜΑΤΑ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Ενεργειακή Επανάσταση Τεχνική έκθεση που δείχνει τον τρόπο με τον οποίον εξασφαλίζεται ενεργειακή επάρκεια παγκοσμίως

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΤΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ I. Σέμπος, Α. Πρόγιου, Λ. Καλλίνικος, Ι. Ζιώμας Σχολή Χημικών Μηχανικών, Ε.Μ.Π., Ηρώων Πολυτεχνείου 9, 157 80 Αθήνα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΕΩΣ ΤΟ 2050 (WETO-H2)

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΕΩΣ ΤΟ 2050 (WETO-H2) ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΕΩΣ ΤΟ 2050 (WETO-H2) ΒΑΣΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ Στο πλαίσιο της µελέτης WETO-H2 εκπονήθηκε σενάριο προβλέψεων και προβολών αναφοράς για το παγκόσµιο σύστηµα ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

Ατμοσφαιρική ρύπανση και κλιματική αλλαγή. Νικόλαος Σ. Μουσιόπουλος Πολυτεχνική Σχολή Α.Π.Θ.

Ατμοσφαιρική ρύπανση και κλιματική αλλαγή. Νικόλαος Σ. Μουσιόπουλος Πολυτεχνική Σχολή Α.Π.Θ. Ατμοσφαιρική ρύπανση και κλιματική αλλαγή Νικόλαος Σ. Μουσιόπουλος Πολυτεχνική Σχολή Α.Π.Θ. AUT/LHTEE Εισαγωγή (1/3) Για 1-2 αιώνες, δηλ. ένα ελάχιστο κλάσμα της παγκόσμιας ιστορίας, καίμε μέσα σε ένα

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωµένη στην πολυµορφία EL A7-0430/1. Τροπολογία. Bas Eickhout εξ ονόµατος της Οµάδας Verts/ALE

EL Eνωµένη στην πολυµορφία EL A7-0430/1. Τροπολογία. Bas Eickhout εξ ονόµατος της Οµάδας Verts/ALE 8.1.2014 A7-0430/1 1 Παράγραφος -1 (νέα) -1. θεωρεί ότι δεν θα πρέπει να δοθεί δηµόσια στήριξη για την ανάπτυξη της CCS στον κλάδο της παραγωγής ενέργειας 8.1.2014 A7-0430/2 2 Παράγραφος 1 1. αναγνωρίζει

Διαβάστε περισσότερα

σε μια κρίσιμη χρονιά για το κλίμα

σε μια κρίσιμη χρονιά για το κλίμα G8 σε μια κρίσιμη χρονιά για το κλίμα Σύνοψη Αξιολόγησης των Kλιματικών Eπιδόσεων της G8 Οι επιστήμονες προειδοποιούν πιο έντονα από ποτέ ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής μπορεί να είναι πιο δριμείες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 15.12.2016 COM(2016) 793 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ με την οποία αναγνωρίζεται επίσημα ότι έχουν καταστεί παρωχημένες ορισμένες

Διαβάστε περισσότερα

NORTHERN GREECE AT THE CROSSROADS OF THE ENERGY ROADMAP. Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος, ΔΕΗ Α.Ε.

NORTHERN GREECE AT THE CROSSROADS OF THE ENERGY ROADMAP. Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος, ΔΕΗ Α.Ε. THESSALONIKI SUMMIT 2016 NORTHERN GREECE AT THE CROSSROADS OF THE ENERGY ROADMAP Σταύρος Γούτσος Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος, ΔΕΗ Α.Ε. Κύριε Πρόεδρε, Κυρίες και κύριοι, Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω

Διαβάστε περισσότερα

Προοπτική εξέλιξης της διείσδυσης του Φυσικού Αερίου στην Ηλεκτροπαραγωγή στο Ελληνικό Διασυνδεδεμένο Σύστημα. Ι. Κοπανάκης Διευθυντής ΔΣΔΑΜΠ

Προοπτική εξέλιξης της διείσδυσης του Φυσικού Αερίου στην Ηλεκτροπαραγωγή στο Ελληνικό Διασυνδεδεμένο Σύστημα. Ι. Κοπανάκης Διευθυντής ΔΣΔΑΜΠ Προοπτική εξέλιξης της διείσδυσης του Φυσικού Αερίου στην Ηλεκτροπαραγωγή στο Ελληνικό Διασυνδεδεμένο Σύστημα Ι. Κοπανάκης Διευθυντής ΔΣΔΑΜΠ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

«Βιοκαύσιμα και περιβάλλον σε όλο τον κύκλο ζωής»

«Βιοκαύσιμα και περιβάλλον σε όλο τον κύκλο ζωής» «Βιοκαύσιμα και περιβάλλον σε όλο τον κύκλο ζωής» Δρ Γιώργος Αγερίδης Μηχανολόγος Μηχανικός Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του Ecocity Υπεύθυνος της Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών & Διαχείρισης του

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Α.1 Το φαινόµενο του θερµοκηπίου. του (Agriculture and climate, Eurostat).

Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Α.1 Το φαινόµενο του θερµοκηπίου. του (Agriculture and climate, Eurostat). Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Α.1 Το φαινόµενο του θερµοκηπίου Ένα από τα µεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήµατα που αντιµετωπίζει η ανθρωπότητα και για το οποίο γίνεται προσπάθεια επίλυσης είναι το φαινόµενο του θερµοκηπίου.

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτριος Παπαδημούλης, Stefan Eck, Luke Ming Flanagan, Στέλιος Κούλογλου, Κώστας Χρυσόγονος εξ ονόματος της Ομάδας GUE/NGL

Δημήτριος Παπαδημούλης, Stefan Eck, Luke Ming Flanagan, Στέλιος Κούλογλου, Κώστας Χρυσόγονος εξ ονόματος της Ομάδας GUE/NGL 20.3.2019 A8-0175/96 Τροπολογία 96 Δημήτριος Παπαδημούλης, Stefan Eck, Luke Ming Flanagan, Στέλιος Κούλογλου, Κώστας Χρυσόγονος εξ ονόματος της Ομάδας GUE/NGL Έκθεση Bas Eickhout, Sirpa Pietikäinen Θέσπιση

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Καραμπάτσος. Μηχανικός Περιβάλλοντος, MSc - DS Consulting

Γιάννης Καραμπάτσος. Μηχανικός Περιβάλλοντος, MSc - DS Consulting Γιάννης Καραμπάτσος Μηχανικός Περιβάλλοντος, MSc - DS Consulting Κλιματική αλλαγή και το φαινόμενο του θερμοκηπίου Η ηλιακή ορατή ακτινοβολία, η οποία έχει μικρό μήκος κύματος, φτάνει στην επιφάνεια της

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΓΚΗ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ CCS

ΑΝΑΓΚΗ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ CCS ΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ Α.Ε. ΑΝΑΓΚΗ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ CCS Νίκος Περδικάρης Χηµικός Μηχ/κός ΕΜΠ, MSc. ιεύθυνση Περιβάλλοντος Παραγωγής Σεµινάριο ΕΗ: «Τεχνολογικό δυναµικό περιορισµού εκποµπών αερίων

Διαβάστε περισσότερα

Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες το έγγραφο - COM(2017) 51 final.

Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες το έγγραφο - COM(2017) 51 final. Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 3 Φεβρουαρίου 2017 (OR. en) Διοργανικός φάκελος: 2017/0016 (NLE) 5918/17 CLIMA 24 ENV 100 MI 96 DEVGEN 18 ONU 22 ΠΡΟΤΑΣΗ Αποστολέας: Ημερομηνία Παραλαβής: Αποδέκτης:

Διαβάστε περισσότερα