Διοικητική Λογιστική. Ορισμοί. Τμήμα Οικονομικών Επιστημών ΕΚΠΑ. Ν. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος 1. Συμπαράγωγα προϊόντα: παράδειγμα (2)

Transcript

1 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών 1 2 Διοικητική Λογιστική Διάλεξη 7 η Κοστολόγηση προϊόντ και υπο-προϊόντ Ορισμοί Συμπαράγωγα προϊόντα ή υποπροϊόντα είναι τα προϊόντα π παράγονται από την ίδια παραγωγική διαδικασία. Εάν τα προϊόντα έχν μεταξύ τς ίσες ή περίπ ίσες τιμές, τότε λέγονται συμπαράγωγα προϊόντα ή κύρια προϊόντα. Εάν ορισμένα από αυτά τα προϊόντα έχν πολύ μικρή τιμή σε σχέση με τα άλλα, τότε αυτά με τη μικρή τιμή λέγονται υποπροϊόντα ή υποπαράγωγα. 3 4 παράδειγμα (1) Το παράδειγμα π θα παρσιαστεί αφορά μία επιχείρηση άντλησης πετρελαί. Το πετρέλαιο π αντλείται από τη γη είναι ακατέργαστο και για να χρησιμοποιηθεί χρειάζεται μία σχετική επεξεργασία σε διυλιστήρια. Τα ακατέργαστα πετρέλαια είναι σύνθετα μίγματα ενός πλήθς συστατικών από τα οποία μπορούν να εξαχθούν διάφορα προϊόντα. Π.χ. αν από μία πετρελαιοπηγή στην Νορβηγία αντληθεί ένας τόνος ακατέργαστο (ή αργό) πετρέλαιο, θα μπορούν να εξαχθούν από αυτόν τον τόνο: 310 λίτρα βενζίνη, 215 λίτρα πετρελαί (Gasoil), 135 λίτρα κηροζίνης, 35 λίτρα αερί lpg και 305 λίτρα υπολείμματος. μία άλλη πετρελαιοπηγή π.χ. στην Αλάσκα, από έναν τόνο αργού πετρελαί, μπορεί να εξαχθούν: 135 λίτρα βενζίνη, 215 λίτρα πετρελαί (Gasoil), 115 λίτρα κηροζίνης, 5 λίτρα αερί lpg και 530 λίτρα υπολείμματος. 1 ο συμπέρασμα: Κάθε πετρελαιοπηγή αποδίδει διαφορετικό ποσοστό προϊόντ πετρελαί 2 ο συμπέρασμα: ένα λίτρο πετρελαί δεν μπορεί να μετατραπεί π.χ. μόνο σε βενζίνη ή μόνο σε κηροζίνη, αλλά σε συγκεκριμένες ποσότητες παραγώγ πετρελαί Μετά την άντληση ακολθεί η επεξεργασία τ σε διυλιστήριο όπ και μετατρέπεται στην τελική τ μορφή στην οποία και μπορεί να χρησιμοποιηθεί. παράδειγμα (2) Σημείο Τμήμα 2 α Παραγωγή βενζίνης Τμήμα 1 Άντληση αργού πετρελαί Τμήμα 2 β Παραγωγή πετρελαί Τμήμα 2 γ Παραγωγή κηροζίνης Ν. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος 1

2 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών 5 6 χαρακτηριστικά (1) Σύνδεση με παράδειγμα Μία εισροή Είναι ανεξάρτητα μεταξύ τς προϊόντα αλλά έχν φυσική συγγένεια Κάθε ένα έχει τη δική τ αξία Οι αξίες πώλησής τς δεν είναι σημαντικά διαφορετικές Πολλαπλές εκροές Η παραγωγή τς ξεκινά ταυτόχρονα (από επεξεργασία) Στο παράδειγμα με το αργό πετρέλαιο: Υπάρχει μία εισροή (αργό πετρέλαιο), πολλαπλές εκροές (π.χ. βενζίνη, πετρέλαιο κίνησης, κηροζίνη) Είναι ανεξάρτητα μεταξύ τς προϊόντα καθώς π.χ. άλλη χρήση έχει η βενζίνη άλλη η κηροζίνη, αλλά έχν φυσική συγγένεια καθώς είναι παράγωγα τ πετρελαί Κάθε ένα έχει τη δική τ αξία χωρίς όμως να έχν ακραίες διαφορές Η παραγωγή τς ξεκινά ταυτόχρονα (κοινή παραγωγική διαδικασία, από επεξεργασία) κατά την άντληση, και στη συνέχεια μεταφέρεται στο διυλιστήριο (άρα υπάρχει σημείο ) Άρα, η βενζίνη, το πετρέλαιο κίνησης και η κηροζίνη είναι συμπαράγωγα προϊόντα 7 8 χαρακτηριστικά (2) Τμήμα 2 α Παραγωγή βενζίνης Τμήμα 1 Άντληση αργού πετρελαί Σημείο Τμήμα 2 β Παραγωγή πετρελαί Τμήμα 2 γ Παραγωγή κηροζίνης παράδειγμα (3) Στο παράδειγμά μας έχμε μία επιχείρηση π αντλεί πετρέλαιο. Έστω ότι η πετρελαιοπηγή αποδίδει αργό πετρέλαιο π μπορεί να αποδώσει, ύστερα από επεξεργασία σε διυλιστήριο, ανά τόνο, 400 λίτρα βενζίνη, 350 λίτρα πετρέλαιο και 250 λίτρα κηροζίνη. Εάν κάποιο διυλιστήριο θέλει να αγοράσει ένα τόνο αργού πετρελαί, γνωρίζει τς περιορισμούς ως προς τα χαρακτηριστικά τ πετρελαί και πληρώνει ανάλογα για να το αποκτήσει. Άρα, αμέσως μετά την άντληση, αγοράζοντας έναν τόνο ακατέργαστο πετρέλαιο, σιαστικά, αγοράζει 400 λίτρα βενζίνη, 350 λίτρα πετρέλαιο και 250 λίτρα κηροζίνη σε συγκεκριμένες τιμές το καθένα. Μετά την διύλιση και την παραγωγή τ τελικού προϊόντος καθορίζονται οι τελικές τιμές για το καθένα. Συμπέρασμα 1 ο : αμέσως μετά την άντληση, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τ πετρελαί, διαμορφώνονται τιμές τ αργού πετρελαί για παράγωγο προϊόν, δηλαδή για τη βενζίνη, το πετρέλαιο και την κηροζίνη. Συμπέρασμα 2 ο : για να φτάσει στην τελική τ μορφή το προϊόν, χρειάζεται επιπρόσθετη επεξεργασία στο διυλιστήριο για να πληθεί στην τελική τ μορφή. Ερώτημα: τι συμφέρει την επιχείρηση: α) να αντλήσει το πετρέλαιο και να το πλήσει στα διυλιστήρια, πληρώνοντας όμως και τα κόστη μεταφοράς (λαμβάνονται σαν έξοδα πωλήσε) ή β) να διυλίσει η ίδια το πετρέλαιο και να το πλήσει σε υψηλότερη τιμή; Ν. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος 2

3 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών 9 10 χαρακτηριστικά (3) και κοινό : διάκριση Τμήμα 1 Άντληση αργού πετρελαί Σημείο Α ύλες Άμεσα εργατικά ΓΒΕ Λέγεται και ομαδικό Παραγωγική διαδικασία π οδηγεί στην ταυτόχρονη παραγωγή προϊόντ τα οποία όμως δεν μπορούν να παραχθούν μεμονωμένα Τμήμα 2 α Παραγωγή βενζίνης Πρόσθετο Τμήμα 2 β Παραγωγή πετρελαί Πρόσθετο Τμήμα 2 γ Παραγωγή κηροζίνης Πρόσθετο Κοινό Παραγωγική διαδικασία π οδηγεί στην ταυτόχρονη ή παράλληλη παραγωγή προϊόντ τα οποία όμως μπορούν να παραχθούν και ανεξάρτητα Στόχος μας ο επιμερισμός κόστς (προσοχή: το από είναι διαφορετικό από το κοινό ) Γιατί να επιμερίσμε το από ; Επιμερίζμε το από για λόγς κοστολόγησης και αποτίμησης αποθεμάτ (π.χ. προσδιορισμός περιθωρί κέρδς από τη πώληση τ προϊόντος, αποτίμηση αποθεμάτ, αξιολόγηση τμημάτ, προσδιορισμός αποζημιώσε σε περιπτώσεις καταστροφών). Ο επιμερισμός δεν βοηθά στη λήψη αποφάσε για το επίπεδο της παραγωγής γιατί η μεταβολή στο ένα προϊόν θα επηρεάσει και τα άλλα καθώς η παραγωγική διαδικασία είναι κοινή. Μέθοδοι επιμερισμού από κόστς στα συμπαράγωγα προϊόντα Μέθοδος της παραχθείσας ποσότητας Μέθοδος της σχετικής αξίας στο σημείο Ως βάση επιμερισμού λαμβάνεται η παραχθείσα ποσότητα τ τελικών προϊόντ τα οποία πρέπει να είναι ομοιογενή Η παραχθείσα ποσότητα πρέπει να εκφράζεται σε όμοιες μονάδες μέτρησης για όλα τα συμπαράγωγα (π.χ. μονάδες, βάρος) Πρόβλημα: οι ενδεχόμενες σημαντικές διαφορές στις αξίες τ προϊόντ Η τιμή είναι γνωστή στο σημείο Βασίζεται στην αγοραία αξία Πρόβλημα: κάποια συμπαράγωγα μπορεί να έχν σημαντική αύξηση στην αξία με μικρή περαιτέρω επεξεργασία Ο επιμερισμός δεν βοηθά στην τιμολογιακή πολιτική καθόσον ο στόχος είναι να πωληθούν όλα τα προϊόντα και όχι μεμονωμένα προϊόντα. Άλλωστε, στόχος είναι η μεγιστοποίηση τ κερδών από το σύνολο τ προϊόντ. Μέθοδος της καθαρής πραγματοποιήσιμης αξίας Η τιμή δεν είναι γνωστή στο σημείο Βασίζεται στην υποθετική αγοραία αξία (η οποία ισούται με την τελική αξία μείον το πρόσθετο μετά το σημείο ) Πρόβλημα: κάποια συμπαράγωγα μπορεί να έχν σημαντική αύξηση στην αξία με μικρή περαιτέρω επεξεργασία Ν. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος 3

4 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Μέθοδος της παραχθείσας ποσότητας Μέθοδος της παραχθείσας ποσότητας Ως βάση επιμερισμού λαμβάνεται η παραχθείσα ποσότητα τ τελικών προϊόντ τα οποία πρέπει να είναι ομοιογενή Η παραχθείσα ποσότητα πρέπει να εκφράζεται σε όμοιες μονάδες μέτρησης για όλα τα συμπαράγωγα (π.χ. μονάδες, βάρος) Πρόβλημα: οι ενδεχόμενες σημαντικές διαφορές στις αξίες τ προϊόντ 13 Μέθοδος της σχετικής αξίας στο σημείο Η τιμή είναι γνωστή στο σημείο Μέθοδος της σχετικής Βασίζεται στην αγοραία αξία αξίας στο Πρόβλημα: κάποια συμπαράγωγα μπορεί να έχν σημαντική αύξηση σημείο στην αξία με μικρή περαιτέρω επεξεργασία 14 Παραχθείσα ποσότητα αξία Επιμερισμός Επιμερισμός ποσότητα αξία Η τιμή δεν είναι γνωστή στο σημείο Μέθοδος της καθαρής Βασίζεται στην υποθετική αγοραία αξία (η οποία πραγματοποιήσιμης ισούται με την τελική αξία μείον το πρόσθετο αξίας μετά το σημείο μείον το πωλήσε) ) Πρόβλημα: κάποια συμπαράγωγα μπορεί να έχν σημαντική αύξηση στην αξία με μικρή περαιτέρω επεξεργασία υποθετική αξία Καθαρή πραγματοποιήσιμη αξία Παράδειγμα: Επιμερισμός κόστς στα συμπαράγωγα προϊόντα Σημείο Τμήμα 1 Άντληση αργού πετρελαί τόν Κόστος παραγωγής: 150 εκ Επιμερισμός μρ μς υποθετική αξία Τμήμα 2 α Παραγωγή βενζίνης Εισαγωγή τόν για παραγωγή βενζίνης Πρόσθετο : 6 εκ Τμήμα 2 β Παραγωγή πετρελαί Εισαγωγή τόν για παραγωγή πετρελαί Πρόσθετο : 5 εκ Τμήμα 2 γ Παραγωγή κηροζίνης Εισαγωγή τόν για παραγωγή κηροζίνης Πρόσθετο : 4 εκ Ν. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος 4

5 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Μέθοδος της παραχθείσας ποσότητας τόνοι Μέθοδος της παραχθείσας ποσότητας Επιμερισμός = * = Παραχθείσα ποσότητα Επιμερισμός ΒΕΝΖΙΝΗ ποσότητα τόνοι Μέθοδος της παραχθείσας ποσότητας Επιμερισμός = * = = * = Μέθοδος της παραχθείσας ποσότητας Επιμερισμός = * = = * = = * = Ν. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος 5

6 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Μέθοδος της παραχθείσας ποσότητας Επιμερισμός = = = * = * = * = Διαμόρφωση συνολικού κόστς παραγωγής γής Μέθοδος της παραχθείσας ποσότητας Επιμερισμός = = = * = * = * = Διαμόρφωση συνολικού κόστς παραγωγής γής = Αναλογία από κόστς + Πρόσθετο = Συνολικό παραγωγής Αναλογία από κόστς Πρόσθετο Συνολικό παραγωγής = = = = = = αξία = Μέθοδος της σχετικής αξίας στο σημείο Μέθοδος της σχετικής αξίας στο σημείο Τιμή στο σημείο 90 αξία Επιμερισμός ΒΕΝΖΙΝΗ αξία Ν. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος 6

7 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Μέθοδος της σχετικής αξίας στο σημείο Μέθοδος της σχετικής αξίας στο σημείο Τιμή στο σημείο Τιμή στο σημείο Υπολογισμός ανά προϊόν και συνολικής αξίας Παραχθείσα ποσότητα Τιμή στο σημείο αξία ανά τελικό προϊόν Υπολογισμός ανά προϊόν και συνολικής αξίας Παραχθείσα ποσότητα Τιμή στο σημείο αξία ανά τελικό προϊόν = * 90 = = * 64 = = * 50 = αξία = Μέθοδος της σχετικής αξίας στο σημείο Μέθοδος της σχετικής αξίας στο σημείο Επιμερισμός = * = ,72 28 αξία Επιμερισμός ΒΕΝΖΙΝΗ ,72 αξία Ν. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος 7

8 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Μέθοδος της σχετικής αξίας στο σημείο Επιμερισμός = * = ,72 = * = ,11 = * = ,17 29 Μέθοδος της σχετικής αξίας στο σημείο Επιμερισμός = * = ,72 = * = ,11 = * = ,17 30 Διαμόρφωση συνολικού κόστς παραγωγής γής = Αναλογία από κόστς + Πρόσθετο = Συνολικό παραγωγής Μέθοδος της σχετικής αξίας στο σημείο = Επιμερισμός = = = * = ,72 * = ,11 * = ,17 Διαμόρφωση συνολικού κόστς παραγωγής γής Αναλογία από κόστς + Πρόσθετο = Συνολικό παραγωγής = , = ,72 = , = ,11 = , = ,16 αξία = Επιμερισμός υποθετική αξία υποθετική αξία τελική αξία μείον το πρόσθετο μετά το σημείο μείον το πωλήσε 32 Ν. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος 8

9 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Τελική Τιμή Παραχθείσα Τελική τιμή τελική αξία * = ποσότητα ανά προϊόν - Πρόσθετο - 34 Κόστος πωλήσε = υποθετική αξία Κόστος πωλήσε Παραχθείσα Τελική τιμή τελική αξία * = ποσότητα ανά προϊόν - Πρόσθετο - Κόστος πωλήσε = υποθετική αξία = * 120 = = 4 35 Παραχθείσα Τελική τιμή τελική αξία * = ποσότητα ανά προϊόν - Πρόσθετο - Κόστος πωλήσε = υποθετική αξία = * 120 = = 4 = * 75 = = = * 60 = = υποθετική αξία συμπαραγωγών Ν. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος 9

10 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Παραχθείσα Τελική τιμή τελική αξία * = ποσότητα ανά προϊόν - Πρόσθετο - Κόστος πωλήσε = υποθετική αξία = * 120 = = 4 = * 75 = = = * 60 = = υποθετική αξία συμπαραγωγών Παραχθείσα Τελική τιμή τελική αξία * = ποσότητα ανά προϊόν - Πρόσθετο - Κόστος πωλήσε = υποθετική αξία = * 120 = = 4 = * 75 = = = * 60 = = υποθετική αξία συμπαραγωγών Επιμερισμός = 4 * = , Επιμερισμός = 4 * = , = * = , = * = , Διαμόρφωση συνολικού κόστς παραγωγής Διαμόρφωση συνολικού κόστς παραγωγής = Αναλογία από κόστς + Πρόσθετο = Συνολικό παραγωγής = Αναλογία από κόστς + Πρόσθετο = Συνολικό παραγωγής = , = ,02 = , = ,56 = , = ,42 αξία γ = Ν. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος 10

11 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Παράθεση αποτελεσμάτ Αναλογία από Πρόσθετο Συνολικό κόστς παραγωγής = = = = = = = , = ,72 = , = ,11 = , = ,16 Διάφορα σημεία Το πρόσθετο θα μπορούσε να δίνεται και ανά μονάδα προϊόντος (στο παράδειγμα ανά τόνο) Την επιχείρηση την συμφέρει να πλάει τα συμπαράγωγα προϊόντα στο σημείο ή μετά την επεξεργασία τς, στην τελική τς μορφή; Ποια μέθοδος είναι η καλύτερη; = , = ,02 = , = ,56 = , = , Υποπροϊόντα: παράδειγμα Υποπροϊόντα: χαρακτηριστικά Σημείο Τμήμα 2 α Σανίδες Τμήμα 1 Επεξεργασία ξύλ Τμήμα 2 β Πριονόσκονη Μία εισροή Έχν μικρή αξία και παράγονται συγχρόνως με άλλα προϊόντα πολύ μεγαλύτερης αξίας, τα συμπαράγωγα ή κύρια προϊόντα Παράγονται από τις ίδιες α ύλες με τα συμπαράγωγα αλλά σε μικρές ποσότητες Αποτελούν αναπόφευκτη συνέπεια της παραγωγής τ κυρί ή τ προϊόντ Πολλαπλές εκροές Πωλούνται συνήθως στη μορφή και κατάσταση π προκύπτν Τα υποπροϊόντα διαφέρν από τα υπολείμματα στο ότι έχν μεγαλύτερη αξία Ν. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος 11

12 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Λογιστική αντιμετώπιση υποπροϊόντ (1) Κατά την πώληση Λογιστική αντιμετώπιση υποπροϊόντ (2) Κατά την παραγωγή Τα υποπροϊόντα δεν επιβαρύνονται με από Το καθαρό εισόδημα από την πώλησή τς λειτργεί: Αυξητικά στα έσοδα Μειωτικά στο πωληθέντ Τα υποπροϊόντα επιβαρύνονται με από Το καθαρό εισόδημα από την πώλησή τς λειτργεί: Μειωτικά στο πωληθέντ τ κυρί προϊόντ Ν. Ηρειώτης Δ. Μπάλιος 12