ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Transcript

1 taexeiola.gr ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

2

3 ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΑΤΟΜΟ : Το µικρότερο σωµατίδιο της συγκροτηµένης ύλης που : α) διατηρεί τις ιδιότητες ενός στοιχείου β) παίρνει µέρος στο σχηµατισµό χηµικών ενώσεων και γ) παραµένει αναλλοίωτο κατά τις χηµικές αντιδράσεις. (π.χ. Cu, ) Αποτελείται από µικρότερα σωµατίδια : (πρωτόνια νετρόνια ηλεκτρόνια). ΜΟΡΙΟ : Το µικρότερο σωµατίδιο της συγκροτηµένης ύλης που : α) µπορεί να υπάρχει σε ελεύθερη κατάσταση και β) διατηρεί τις χαρακτηριστικές ιδιότητες του σώµατος. (π.χ. Cα, ) Αποτελείται από ένα ή περισσότερα άτοµα. ΑΤΟΜΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ (Ζ) : Ο αριθµός των πρωτονίων στον πυρήνα του ατόµου. Αποτελεί την ταυτότητα του κάθε στοιχείου. (π.χ. 6 C, 7 N ) ΣΤΟΙΧΕΙΟ : Το καθορισµένο σώµα, που αποτελείται από άτοµα µε τον ίδιο ατοµικό αριθµό. (π.χ. Fe,,, P ) ΑΤΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ : Ο αριθµός που δείχνει από πόσα άτοµα συνίσταται το ένα µόριο του στοιχείου. ΙΑΤΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ :,, N, F, Cl, Br, Ι. ΧΗΜΙΚΗ ΕΝΩΣΗ : Το καθορισµένο σώµα, που αποτελείται από άτοµα µε διαφορετικό ατοµικό αριθµό. (π.χ., C, S ) ΜΑΖΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ (Α) : Ο αριθµός που δείχνει το άθροισµα των πρωτονίων και νετρονίων (νουκλεονίων) στον πυρήνα του ατόµου. (π.χ. C ) Ισχύει : A = Z+ N (Ν : αριθµός νετρονίων) ΙΣΟΤΟΠΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ : Άτοµα του ίδιου στοιχείου (µε τον ίδιο δηλ. ατοµικό αριθµό) αλλά µε διαφορετικό µαζικό αριθµό. (π.χ. C, C ) 6 6 ΙΣΟΒΑΡΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ : Άτοµα διαφορετικών στοιχείων (µε διαφορετικό δηλ. ατοµικό αριθµό) αλλά µε ίδιο µαζικό αριθµό. (π.χ. C, N ) 6 7 ΙΑΛΥΜΑΤΑ Οµογενές : Είναι το σώµα που έχει την ίδια σύσταση και τις ίδιες ιδιότητες σε όλη τη µάζα του. Μίγµα : Είναι το σώµα που αποτελείται από δύο ή περισσότερες ουσίες που δεν αντιδρούν µεταξύ τους. ιάλυµα : Είναι το οµογενές µίγµα δύο ή περισσοτέρων ουσιών. Από αυτές, εκείνη που είναι σε µεγαλύτερη ποσότητα ή που διατηρεί την αρχική φυσική της κατάσταση λέγεται διαλύτης και οι υπόλοιπες αποτελούν διαλυµένες ουσίες. ιαλυτότητα : Το µέγιστο ποσό µιας ουσίας που µπορεί να διαλυθεί σε ορισµένη ποσότητα διαλύτη σε ορισµένες συνθήκες πίεσης και θερµοκρασίας. Σε αυτή την περίπτωση το διάλυµα χαρακτηρίζεται κορεσµένο. + p διαλ ύ µατος : p= log[ ] Ο αρνητικός δεκαδικός λογάριθµος της συγκέντρωσης των ιόντων + στο διάλυµα. ΜΟΝΑ ΕΣ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ λ % w w : Σε 00 g διαλύµατος περιέχονται λ g διαλ. ουσίας. λ % w v : Σε 00 ml διαλύµατος περιέχονται λ g διαλ. ουσίας. λ 0 (βαθµοί) : Σε 00 ml αλκοολούχου ποτού περιέχονται 0 7 Όξινο διάλυµα Ουδέτερο διάλυµα Βασικό διάλυµα λ ml αιθανόλης.

4 ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΤΑ ΙΑΛΥΜΑΤΑ Μ = µάζα διαλύµατος, m = µάζα διαλ. ουσίας, ρ = πυκνότητα διαλύµατος, V = όγκος διαλύµατος. M=ρ V, M= m+ m, XP % w w % w v Αραίωση ή πύκνωση διαλύµατος : (µε προσθήκη ή εξάτµιση ) mπριν = m ΜΕΤΑ, V = V ± V, M = M ± m ΜΕΤΑ ΠΡΙΝ ΜΕΤΑ ΠΡΙΝ Ανάµιξη διαλυµάτων της ίδιας διαλ. ουσίας MΤΕΛ = M + M +..., VΤΕΛ = V + V +..., m = m + m +... ΤΕΛ ΠΕΡΙΟ ΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ Κατά Moseley : Οι ιδιότητες των στοιχείων είναι περιοδική συνάρτηση του ατοµικού τους αριθµού Ζ. Ο Π.Π. έχει 7 οριζόντιες σειρές (περίοδοι) και 8 κατακόρυφες στήλες (οµάδες). Τα στοιχεία της ίδιας περιόδου του Π.Π. έχουν χρησιµοποιήσει τον ίδιο αριθµό στιβάδων, που συµπίπτει µε τον αριθµό της περιόδου. Τα στοιχεία της ίδιας οµάδας του Π.Π. έχουν παρόµοιες χηµικές ιδιότητες. Αυτό οφείλεται στο ότι όλα αυτά τα στοιχεία έχουν τον ίδιο αριθµό ηλεκτρονίων στην εξωτερική τους στιβάδα. Για στοιχεία των κύριων οµάδων (παλαιά αρίθµηση), ο αριθµός των ηλεκτρονίων της εξωτερικής τους στιβάδας συµπίπτει µε τον αριθµό της οµάδας στην οποία ανήκουν. αλκάλια ( Ι A ή η ), αλκαλικές γαίες ( ΙΙ A ή η ), αλογόνα ( VΙΙ A ή 7 η ), ευγενή αέρια ( VΙΙΙ A ή 8 η ). Στοιχεία µεταπτώσεως (µεταβατικά στοιχεία) : Τα στοιχεία που ανήκουν σε όλες τις δευτερεύουσες οµάδες του Π.Π. εκτός από την οµάδα ΙΙ B. Σε µια οµάδα του Π.Π. ο µεταλλικος χαρακτήρας αυξάνεται από πάνω προς τα κάτω. Σε µια περίοδο του Π.Π. ο µεταλλικός χαρακτήρας αυξάνεται από δεξιά προς τ αριστερά. ΧΗΜΙΚΟΙ ΕΣΜΟΙ Οµοιοπολικός δεσµός : Ο τρόπος σύνδεσης των ατόµων, µε αµοιβαία συνεισφορά µονήρων ηλεκτρονίων. Έτσι δηµιουργείται κοινό (- ά) ζεύγος (- η) ηλεκτρονίων. Ετεροπολικός δεσµός : + Nα Cl Ο τρόπος σύνδεσης των ατόµων, µε µεταφορά ηλεκτρονίων από το άτοµο ενός µετάλλου στο άτοµο ενός αµετάλλου. Ηµιπολικός δεσµός : N + Ο δεσµός, στον οποίο τα ηλεκτρόνια του κοινού ζεύγους έχουν προσφερθεί µόνο από το ένα από τα δύο άτοµα που µετέχουν στο δεσµό. Ηλεκτραρνητικότητα : Η ικανότητα ενός στοιχείου να έλκει το ζεύγος των ηλεκτρονίων του οµοιοπολικού δεσµού. Ηλεκτραρνητικά στοιχεία : Τα στοιχεία, που έχουν την τάση να παίρνουν ηλεκτρόνια. (στοιχεία της V, V Ι, VΙΙ α α α του Π.Π.) Ηλεκτροθετικά στοιχεία : Τα στοιχεία, που έχουν την τάση να δίνουν ηλεκτρόνια. (στοιχεία της Ι, ΙΙ, ΙΙΙ του Π.Π.) α α α Αριθµός οξείδωσης : Το ηλεκτρικό φορτίο που έχει ή φαίνεται να έχει ένα άτοµο, αν τα ηλεκτρόνια της χηµικής ουσίας στην οποία ανήκει αριθµηθούν µε βάση ορισµένους συµβατικούς κανόνες. Κυριότεροι Αριθµοί Οξείδωσης ορισµένων στοιχείων ΜΕΤΑΛΛΑ ΑΜΕΤΑΛΛΑ Κ, Να, Αg : + : + Cα, Βα, : + F, Cl, : - Μg, Zn Br, I Al : + : - ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ

5 Cu, g : +, + S : -, +, + 6 Fe : +, + C : +, - Pb, Sn : +, + N, P : -, +, + 5 Πίνακας πολυατοµικών ιόντων Ιόν Όνοµα Ιόν Όνοµα N Νιτρικό Cl Υποχλωριώδες* N Νιτρώδες Cl C Ανθρακικό Cl C Όξινο ανθρακικό Cl S S Θειικό Όξινο θειικό Mn Cr 7 Χλωριώδες Χλωρικό Υπερχλωρικό Υπερµαγγανικό ιχρωµικό S Θειώδες Υδροξείδιο P Φωσφορικό CN Κυανίδιο (κυάνιο) P Όξινο φωσφορικό N + P ισόξινο φωσφορικό Αµµώνιο Τα ιόντα του χλωρίου µπορούµε να τα αντικαταστήσουµε µε τα ιόντα Br και το Ι. Π.χ. ΙΟ Ιωδικό ΓΡΑΦΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ Για τη γραφή των χηµικών ενώσεων (ανόργανων) έχουµε το γενικό τύπο : MYA X Ο τύπος αποτελείται από δύο τµήµατα. Το πρώτο (Μ) που έχει θετικό αριθµό οξείδωσης και το δεύτερο (Α) που έχει αρνητικό αριθµό οξείδωσης. Επειδή το αλγεβρικό άθροισµα των αριθµών οξειδώσεως των στοιχείων θα πρέπει να είναι µηδέν, οι δείκτες x και y είναι αντίστοιχα οι αριθµοί οξείδωσης του Μ και Α. ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΟΞΕΑ : Έχουν τη γενική µορφή : XA και χωρίζονται στα οξυγονούχα και τα µη οξυγονούχα. α) Οξυγονούχα οξέα είναι αυτά που στο µόριό τους περιέχουν οξυγόνο. Ονοµάζονται µε το όνοµα του πολυατοµικού ιόντος (Α) και ακολουθεί η λέξη οξύ. π.χ. Cl υπερχλωρικό οξύ Cl χλωριώδες οξύ Cl υποχλωριώδες οξύ β) Μη οξυγονούχα οξέα ονοµάζονται µε το πρόθεµα υδρο και το όνοµα του αµετάλλου ή κυανίου. Σε περίπτωση που τα οξέα αυτά βρίσκονται σε υδατικό διάλυµα τότε έχουν την κατάληξη ικό οξύ. π.χ. CN Cl Br υδροκυάνιο υδροχλώριο ή υδροχλωρικό οξύ (υδατικό διάλυµα) υδροβρώµιο ή υδροβρωµικό οξύ (υδατικό διάλυµα) Ως βάσεις ορίζονται τα ΒΑΣΕΙΣ : υδροξείδια των µετάλλων µε γενικό τύπο : M( ) X. Το x µπορεί να πάρει τις τιµές, και. Οι βάσεις ονοµάζονται µε τη λέξη υδροξείδιο και το όνοµα του µετάλλου. Bα υδροξείδιο του βαρίου π.χ. K Nα υδροξείδιο του καλίου ή καυστικό κάλιο υδροξείδιο του νατρίου ή καυστικό νάτριο ΑΛΑΤΑ : Τα άλατα αποτελούνται από το πρώτο τµήµα που είναι κατιόν µετάλλου ή

6 N + και από το δεύτερο τµήµα που είναι ανιόν αµετάλλου (εκτός από το οξυγόνο) ή από πολυατοµικό ιόν. ιακρίνονται σε οξυγονούχα και µη οξυγονούχα άλατα. α) Οξυγονούχα άλατα. Τα άλατα αυτά ονοµάζονται από το όνοµα του πολυατοµικού ιόντος και το όνοµα του µετάλλου. π.χ. KN νιτρικό κάλιο Nα S θειικό νάτριο β) Μη οξυγονούχα άλατα. Τα άλατα αυτά ονοµάζονται ως εξής : Ονοµάζουµε πρώτα το όνοµα του αµετάλλου βάζοντας την κατάληξη ουχο και στη συνέχεια το όνοµα του µετάλλου. π.χ. Nα Cl χλωριούχο νάτριο Cα Cl χλωριούχο ασβέστιο ΟΞΕΙ ΙΑ : Οξείδια ονοµάζονται οι ενώσεις, που αποτελούνται από το οξυγόνο (το τµήµα τους µε αρνητικό αρ. οξ.) και από ένα µόνο άλλο στοιχείο (το τµήµα τους µε θετικό αρ. οξ.). Ονοµάζονται µε τη λέξη οξείδιο (όχι οξυγονούχο) και ακολουθεί το όνοµα του στοιχείου (µετάλλου ή αµετάλλου). π.χ. Nα οξείδιο του νατρίου Cα οξείδιο του ασβεστίου N S C διοξείδιο του αζώτου τριοξείδιο του θείου διοξείδιο του άνθρακα Κατηγορίες οξειδίων (µε βάση τη χηµική συµπεριφορά τους) α) ΟΞΙΝΑ ΟΞΕΙ ΙΑ ή ΑΝΥ ΡΙΤΕΣ ΟΞΕΩΝ (οξείδια αµετάλλων) Προέρχονται από αφυδάτωση των οξυγονούχων οξέων. π.χ. C ( C ), S ( S ), N 5( N ) C C, N N 5 β) ΒΑΣΙΚΑ ΟΞΕΙ ΙΑ ή ΑΝΥ ΡΙΤΕΣ ΒΑΣΕΩΝ (οξείδια µετάλλων) Προέρχονται από αφυδάτωση των υδροξειδίων µετάλλων. π.χ. Nα ( Nα ), Cα Cα ( ) Nα Nα, Cα Cα γ) ΕΠΑΜΦΟΤΕΡΙΖΟΝΤΑ ΟΞΕΙ ΙΑ. Συµπεριφέρονται άλλοτε σαν όξινα και l. άλλοτε σαν βασικά ( Zn, A ) δ) ΟΥ ΕΤΕΡΑ ΟΞΕΙ ΙΑ. εν έχουν ούτε όξινο ούτε βασικό χαρακτήρα ( C, N ). ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΗΜΙΚΩΝ ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΩΝ ΑΠΛΗ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Κάθε µέταλλο αντικαθιστά από τις ενώσεις τους όσα µέταλλα βρίσκονται δεξιότερα του στη σειρά δραστικότητας. ΣΕΙΡΑ ΡΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΕΤΑΛΛΩΝ Μ+ΚΑ Κ+ΜΑ ή Χ+ΚΒ Β+ΚΧ K Bα Cα Nα Mg Al Mn Zn Cr Fe Co Ni Sn Pb Cu g Ag Pt Au αύξηση δραστικότητας Κάθε αµέταλλο αντικαθιστά, από τις ενώσεις τους όσα αµέταλλα βρίσκονται δεξιότερα του στη σειρά δραστικότητας και εφόσον έχουν αρνητικό Αριθµό Οξείδωσης. F Cl Br Ι S αύξηση δραστικότητας π.χ. Zn+ CuS Cu+ ZnS Fe+ Cl FeCl + Cl + S S+ Cl ΙΠΛΗ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΒ+Γ Α +Γ Για την πραγµατοποίηση τέτοιων αντιδράσεων θα πρέπει µεταξύ των προϊόντων να υπάρχουν ή αέριο (ή πτητικό σώµα) ή δυσδιάλυτη ένωση (ίζηµα) ή ασθενής ηλεκτρολύτης (ή σύµπλοκο).. οξ ύ+βάση άλας+ ( εξουδετέρωση ) N + Cα Cα N +. οξ ύ + άλας νέο οξ ύ + νέοάλας ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ

7 S + CαCl Cl + CαS N + K C C + + KN. βάση+ άλας νέα βάση+νέοάλας Nα + FeCl Fe + Nα Cl. άλας+ άλας νέοάλας+νέοάλας AgN + CαCl Cα N + AgCl ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΜΕ ΟΞΙΝΑ Ή ΒΑΣΙΚΑ ΟΞΕΙ ΙΑ όξινο οξεδιο ί + οξ ύ N + N 5 όξινο οξεδιο ί + βάση άλας + C + Cα Cα C + βασικό οξεδιο ί + βάση Cα + Cα βασικό οξεδιο ί + οξύ άλας + Bα + S Bα S + όξινο οξεδιο+βασικ ί ό οξεδιο ί άλας S + Cα Cα S ΑΕΡΙΑ o o C l, Br, Ι, S, C, S, F 9, 5 C, CN 6 C ΥΣ ΙΑΛΥΤΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ (σε ) Ευδιάλυτα υσδιάλυτα Οξέα Όλα εκτός των εποµένων Si, Sn Nα, K, Cα, Bα, N Όλες εκτός των προηγουµένων Βάσεις Άλατα Ανθρακικά : Φωσφορικά: Νιτρικά : Nα C, K C, N C Όλα εκτός των προηγουµένων Nα P, K P, N P Όλα εκτός των προηγουµένων Όλα Θειικά : Όλα εκτός των εποµένων CαS, Bα S, PbS Αλογονούχα: Όλα εκτός των εποµένων AgX, PbX, gx( X : Cl, Br, Ι ) προσθήκη νερού σε µέταλλα y x M+ x M + x x M : K, B α, C α, Nα ym+ x M + x M : Mg, Zn, Fe, Al ΧΗΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΣΧΕΤΙΚΗ ΑΤΟΜΙΚΗ ΜΑΖΑ (Ar) : Ο αριθµός που δείχνει πόσες φορές είναι µεγαλύτερη η µάζα ενός ατόµου του στοιχείου από το της µάζας του ατόµου C. ΣΧΕΤΙΚΗ ΜΟΡΙΑΚΗ ΜΑΖΑ (Mr) : Ο αριθµός που δείχνει πόσες φορές είναι µεγαλύτερη η µάζα ενός µορίου του στοιχείου ή της ένωσης από το της µάζας του ατόµου C. ΓΡΑΜΜΟΜΟΡΙΟ (mol) : Ποσότητα στοιχείου ή χηµικής ένωσης σε γραµµάρια αριθµητικά ίση µε τη σχετική µοριακή µάζα (Mr). mol= ( Mr) g ΑΡΙΘΜΟΣ AVGADR ( N A) : Ο αριθµός των σωµατιδίων (ατόµων, µορίων, ιόντων) που περιέχονται σε mol. N A = 6, 0 0 ΓΡΑΜΜΟΜΟΡΙΑΚΟΣ ΟΓΚΟΣ ( V m) : Ο όγκος που καταλαµβάνει mol µιας αέριας ουσίας σε ορισµένες συνθήκες πίεσης και θερµοκρασίας. 5

8 molαερου ί, Lσε STP ΣΧΕΣΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ (η φορά του βέλους δείχνει πολλαπλασιασµό). m (g) µόρια P V n, T. P V Νόµος Boyle : = ( =σταθ ) Ο όγκος, ορισµένης µάζας αερίου σε ορισµένη θερµοκρασία, είναι αντιστρόφως ανάλογος προς την πίεση, (ισόθερµη µεταβολή). Νόµος Charles : V T = n, P =σταθ. V T Ο όγκος, ορισµένης µάζας αερίου σε ορισµένη πίεση, είναι ανάλογος της απόλυτης θερµοκρασίας, (ισοβαρής µεταβολή). Απόλυτη θερµοκρασία (Τ) : = 7+θ( o C) T K Η θερµοκρασία στην οποία ο όγκος ενός ιδανικού αερίου µηδενίζεται θεωρητικά λέγεται απόλυτο µηδέν και αντιστοιχεί στους N A Mr ΝΟΜΟΙ ΑΕΡΙΩΝ o 7 C, αποτελεί δε το µηδέν της απόλυτης κλίµακας θερµοκρασίας (Kelvin). Νόµος Gay - Lussac : P T = n, V =σταθ. P T n (mol) ατοµικότητα V m Η πίεση, ορισµένης µάζας αερίου και ορισµένου όγκου, είναι ανάλογη της απόλυτης θερµοκρασίας, (ισόχωρη µεταβολή). VL άτοµα Συνδυαστική σχέση : P V P V = T T Καταστατική εξίσωση αερίων : 0 08 Atm PV = n R T, R =, L mol K Άλλες µορφές καταστατικής εξίσωσης : m PV = RT και P Mr =ρ R T Mr (ρ = πυκνότητα αερίου σε g L ). Πρότυπες συνθήκες (STP) : ( mmg) Ρ= atm = 760 και o θ= 0 C ή T = 7 K. Νόµος Avogadro : Ίσοι όγκοι αερίων, στις ίδιες συνθήκες πίεσης και θερµοκρασίας, περιέχουν τον ίδιο αριθµό µορίων (άρα και mol). λ Molarity (Μ) : Σε L διαλύµατος περιέχονται λ mol διαλ. ουσίας. Ισχύει : ΙΑΛΥΜΑΤΑ n C= V Αραίωση ή πύκνωση διαλύµατος : (µε προσθήκη ή εξάτµιση ) Cαρχ Vαρχ = Cτελ Vτελ Ανάµιξη διαλυµάτων της ίδιας διαλ. ουσίας C V + C V +... = C V n : mol ουσίας V : L διαλύµατος C : Molarity (M) τελ τελ 6 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ

9 ΧΗΜΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ ΟΜΑ ΕΣ υδροξύλιο (αλκοόλες) C καρβοξύλιο (οξέα) CC αιθεροµάδα (αιθέρες) CC εστεροµάδα (εστέρες) αλδεϋδοµάδα (αλδεΰδες) X αλογονοµάδα (αλογονίδια) C C C κετονοµάδα (κετόνες) N CN αµινοµάδα (αµίνες) νιτρίλιο (νιτρίλια) ΟΜΟΛΟΓΕΣ ΣΕΙΡΕΣ Οµόλογη σειρά Γενικός τύπος και γενικός µοριακός τύπος Πρώτα µέλη Αλκάνια ή Κορεσµένοι υδρογονάνθρακες Αλκένια ή Ακόρεστοι υδρογονάνθρακες µε δ.δ. Αλκίνια ή Ακόρεστοι υδρογονάνθρακες µε τ.δ. Αλκαδιένια ή Ακόρεστοι υδρογονάνθρακες µε δ.δ. Αλκοόλες Κορεσµένες µονοσθενείς Αιθέρες Κορεσµένοι µονοσθενείς Αλδεΰδες Κορεσµένες µονοσθενείς C ν ν+ ν R Cν ν ν C ν ν ν C ν ν ν C ή R ν ν+ ν Γ.Μ.Τ. Cνν+ ( ν ) C C ή R R ν, µ ν ν+ µ µ+ Γ.Μ.Τ. C κ κ+ κ Γ.Μ.Τ. C Cν ν+ = ή R = ν 0 κ κ κ = = C = C= C = = 7

10 Κετόνες Κορεσµένες µονοσθενείς Οξέα Κορεσµένα µονοκαρβοξυλικά Αλκυλαλογονίδια C C C ν ν+ µ µ+ ή R C R ( ν, µ ) Γ.Μ.Τ. Cκκ ( κ ) C C ή R C ν ν+ ν 0 Γ.Μ.Τ. C κ κ κ C X ή RX ν ν+ ν X : Cl, Br, I C C C X 5X ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ (I.U.P. A.C.) Η ονοµασία πολλών άκυκλων οργανικών ενώσεων (µε ευθεία αλυσίδα) αποτελείται από τρία συνθετικά : ο συνθετικό (αριθµός ατόµων C) C C C C 5 C 6 C µεθ αίθ προπ βούτ πέντ έξ - ο συνθετικό (βαθµός κορεσµού της ένωσης) Κορεσµένη ένωση Ακόρεστη µε δ.δ Ακόρεστη µε τ.δ Ακόρεστη µε δ.δ Ακόρεστη µε τ.δ - αν - εν - ίν - διεν - διιν - ο συνθετικό (χηµική τάξη ανάλογα µε τη χαρακτηριστική οµάδα) Υδρογονάνθρακας Αλκοόλη Αλδεΰδη Κετόνη Καρβοξυλικό οξύ Νιτρίλιο - ιο - ολη - αλη - ονη - ικό οξύ - νιτρίλιο ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΙΣΟΜΕΡΕΙΑ Είναι το φαινόµενο κατά το οποίο δύο ή περισσότερες ενώσεις, ενώ έχουν τον ίδιο µοριακό τύπο, εµφανίζουν διαφορές στις ιδιότητές τους, που οφείλονται στον διαφορετικό τρόπο σύνταξης των ατόµων του µορίου στο επίπεδο. Ισοµερή ζεύγη αλκνια ί ν Cνν αλκαδιένια ν αλδεΰδες ν Cνν κετόνες ν C ν ν+ C ν ν αλκοόλες ν Ο αιθέρες ν οξέα ν εστέρες ν Υ ΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ ΜΕΘΟ ΟΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΑΛΚΑΝΙΩΝ C Μέθοδος ν ν+ Αντίδραση Pt Αναγωγή RX+ R+ X Wurtz RX+ Nα R R+ Nα X 8 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ

11 Σύντηξη RCNα+ Nα Θ R+ Nα C Υδρογ/ση Ni, Pd, Pt C + C ν ν ν ν+ ΧΗΜΙΚΕΣ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ ΑΛΚΑΝΙΩΝ ν+ Cνν+ C Καύση + ν + ( ν+ ) o o Πυρόλυση Θερµική διάσπαση στους C απουσία αέρα Αλογόνωση C + X C X+ X φως ν ν+ ν ν+ διάχυτο π.χ. + Cl Cl+ Cl φως Cl+ Cl Cl + Cl Cl + Cl Cl + Cl χλωροµεθάνιο ή µεθυλοχλωρίδιο διχλωροµεθάνιο ή µεθυλενοχλωρίδιο χλωροφόρµιο Cl + Cl CCl + Cl τετραχλωράνθρακας Αριθµός οκτανίου : Είναι το (%) κ.ό. του ισοοκτανίου µέσα σε µίγµα ισοοκτανίου και n επτανίου, που παρουσιάζει την ίδια ένταση κτυπηµάτων στον πρότυπο βενζινοκινητήρα µε την υπό εξέταση βενζίνη. ΜΕΘΟ ΟΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΑΛΚΕΝΙΩΝ C Μέθοδος ν ν Αντίδραση π. S Αφυδάτωση C C + ν ν+ o 70 C ν ν αλκοόλη Αφυδραλογόνωση Cνν+ X+ Nα Cνν + Nα X+ Ni, Pd, Pt Προσθήκη C + C ν ν ν ν Θ ΧΗΜΙΚΕΣ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ ΑΛΚΕΝΙΩΝ Καύση ν Cνν + ν C +ν Προσθήκη Ni, Pd, Pt C + C ν ν ν ν+ CCl ν ν ν ν C + X C X X= Cl, Br Επειδή γίνεται αποχρωµατισµός του διαλύµατος Br σε CCl, η αντίδραση αυτή χρησιµοποιείται για την ανίχνευση ΑΚΟΡΕΣΤΩΝ υδρογονανθράκων. ν ν ν ν+ C + X C X X= Cl, Br, I C + C S ν ν ν ν+ Στις αντιδράσεις προσθήκης ακολουθείται ο κανόνας Markovnikov : το Η του µορίου που προσθέτουµε, συνδέεται µε τον άνθρακα του διπλού δεσµού που έχει τα περισσότερα άτοµα υδρογόνου. 9

12 Πολυµερισµός P, Θ καταλ. ν = A (ΜΟΝΟΜΕΡΕΣ) A :,, CN, Cl, C 6 5 A (ΠΟΛΥΜΕΡΕΣ) ν ΜΕΘΟ ΟΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΑΛΚΙΝΙΩΝ C ν ν Μέθοδος Αντίδραση αλκο ιπλή αφυδραλογόνωση ό λη C X + Nα C + Nα X+ Ειδικά για το C C ν ν Θ ν ν Cα C + C + Cα C + o 00 C ατµοί ΧΗΜΙΚΕΣ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ ΑΛΚΙΝΙΩΝ Καύση ν Cνν + ν C + ( ν ) Προσθήκη Ni + C + = Ni X X + = + X C X X X X X Πολυµερισµός Συµπύκνωση Όξινος χαρακτήρας C + X = X + X X C + CN = CN (ακρυλονιτρίλιο) [ ] C + = = X gs S ασταθής ενόλη [ ] (ακεταλδεΰδη) C + C= C gs S 500 C 6 6 ασταθής ενόλη Fe C o C (βενζόλιο) CuCl NCl (ακετόνη) C = C (βινυλακετυλένιο) RC + Nα RC C Nα+ π.χ. C + Nα C C Nα+ µονονάτριο αιθινίδιο C + Nα NαC CNα+ δινατριο - αιθινίδιο 0 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ

13 RC + CuCl+ N RC C Cu + N Cl (κεραµέρυθρο χαλκοκαρβίδιο) π.χ. C + CuCl+ N CuC CCu + N Cl Με τα ιζήµατα αυτά ανιχνεύονται τα αλκίνια του τύπου RC ΒΕΝΖΟΛΙΟ ΜΕΘΟ ΟΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΒΕΝΖΟΛΙΟΥ C 6 6 Μέθοδος Fe πολυµερισµός C o C C Αντίδραση Κυκλοποίηση Αρωµατοποίηση C 6 C C κυκλοεξάνιο βενζόλιο ΧΗΜΙΚΕΣ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ ΒΕΝΖΟΛΙΟΥ = + φαινυλ - αιθάνιο φαινυλ αιθένιο (στυρένιο) ΑΛΚΟΟΛΕΣ ΜΕΘΟ ΟΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΑΛΚΟΟΛΩΝ C ν ν+ Μέθοδος Αντίδραση Ενυδάτωση S C + C Υποκατάσταση Αναγωγή Ειδική παρασκευή µεθανόλης ν ν ν ν+ C X+ Ag C + AgX ν ν+ ν ν+ R= + R (πρωτοταγείς) Ni + Ni RCR RR (δευτεροταγείς) C+ καταλ.

14 Ειδκή παρασκευή αιθανόλης (ζύµωση) C + C 6 6 (γλυκόζη) ΧΗΜΙΚΕΣ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ ΑΛΚΟΟΛΩΝ Καύση C νν+ + ν ν C + ( ν+ ) Εστεροποίηση + RC+ R RCR + (οξύ) (αλκοόλη) (εστέρας) Αντικατάσταση π.χ. + C+ C + R+ Nα RNα+ (αλκοξείδια) Αφυδάτωση π. S C C + ν ν+ o 70 C ν ν (αλκένια) Οξείδωση C C C + π. S ν ν+ o 0 C ν ν+ ν ν+ (αιθέρες) = R R RC (πρωτοταγείς) (αλδεΰδες) (οξέα) RR RCR X (δευτεροταγείς) (κετόνες) R R C R X (τριτοταγείς) όπου είναι : KMn (υπερµαγγανικό κάλιο) + S K Cr 7 (διχρωµικό κάλιο) S + ΑΛ ΕΫ ΕΣ - ΚΕΤΟΝΕΣ ΜΕΘΟ ΟΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΑΛ ΕΫ ΩΝ - ΚΕΤΟΝΩΝ Μέθοδος Αντίδραση Οξείδωση + R R= + + RR R C R + ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ

15 ΧΗΜΙΚΕΣ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ ΑΛ ΕΫ ΩΝ - ΚΕΤΟΝΩΝ Οξείδωση αλδεϋδών R= + RC (οξέα) Προσθήκη (στο καρβονύλιο) Πολυµερισµός (αλδεϋδών) Οι αλδεΰδες οξειδώνονται σε ΟΞΕΑ µε τα γνωστά οξειδωτικά KMn S, K Cr7 S. Μπορούν όµως να οξειδωθούν και µε ήπια οξειδωτικά µέσα : i. Φελίγγειο υγρό (Fehling) : CuS + Nα ii. Αντιδραστήριο Tollens : AgN + N Αν λοιπόν µια ένωση οξειδώνεται µε Fehling ή Tollens είναι σίγουρα ΑΛ ΕΫ Η. R= + CN RCN CN R C R + CN R C R + ν = ν (υδροξυνιτρίλια) Απαραίτητα εργαλεία της εκπαιδευτικής διαδικασίας αποτελούν τα βιβλία µας, που λειτουργούν ως συµπλήρωµα της διδασκαλίας στην τάξη. Έντυπα µε βασικά στοιχεία θεωρίας, µεθόδους, υποδειγµατικά λυµένα θέµατα, ερµηνευτικά σχόλια και ασκήσεις. Η ετήσια έκδοση των φυλλαδίων της ΑΝΟ ΟΥ µας επιτρέπει να ανανεώνουµε το περιεχόµενό τους ανάλογα µε τις ανάγκες του µαθήµατος. Βιβλία των καθηγητών µας κυκλοφορούν στο εµπόριο. ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙ ΕΙΑ

16 ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΑΜΟΡΙΑΚΕΣ ΥΝΑΜΕΙΣ ΤΑΣΗ ΑΤΜΩΝ ιαµοριακές ονοµάζονται οι ελκτικές δυνάµεις που ασκούνται µεταξύ µορίων. Είδη διαµοριακών δυνάµεων : υνάµεις µεταξύ διπόλων µορίων. υνάµεις υνάµεις διασποράς Van der (δυνάµεις London). Waals εσµοί υδρογόνου. Τάση ατµών ενός υγρού ονοµάζεται η πίεση που ασκούν οι ατµοί του υγρού, όταν αυτοί και το υγρό βρίσκονται σε ισορροπία. Η τάση ατµών ενός υγρού εξαρτάται από τη θερµοκρασία (αυξάνεται µε την αύξησή της). Ένα υγρό βράζει σ εκείνη τη θερµοκρασία (σ.ζ.) που η τάση των ατµών του γίνεται ίση µε την εξωτερική πίεση. Γραµµοµοριακό κλάσµα ( X A) ενός συστατικού σε αέριο µίγµα ονοµάζεται το πηλίκο των mol του συστατικού (Α) προς τα συνολικά mol όλων των συστατικών του µίγµατος. X A n = A n ολ n A : αριθµός mol του συστατικού (Α) n : ολ συνολικός αριθµός mol Το άθροισµα των γραµµοµοριακών κλασµάτων των συστατικών ενός αέριου µίγµατος είναι ίσο µε τη µονάδα : X + X X ν = A B Η µερική πίεση ( P A) ενός συστατικού (Α) αέριου µίγµατος είναι ίση µε το γινόµενο του γραµµοµοριακού κλάσµατος του συστατικού ( X A) επί την ολική πίεση του µίγµατος. n P = P ή P = X P A A ολ A A nολ ολ ΝΟΜΟΣ ΜΕΡΙΚΩΝ ΠΙΕΣΕΩΝ ΤΟΥ DALTN Μερική πίεση ( P A) ενός συστατικού (Α) σε αέριο µίγµα ονοµάζεται η πίεση που θα ασκούσε το αέριο αυτό αν καταλάµβανε µόνο του τον όγκο του µίγµατος (V) στην ίδια θερµοκρασία (Τ). ηλαδή : PA V = nart Η ολική πίεση µίγµατος αερίων τα οποία δεν αντιδρούν µεταξύ τους είναι ίση µε το άθροισµα των µερικών πιέσεων των συστατικών του µίγµατος. (Σε καθορισµένη θερµοκρασία). P = P + P + P P (Dalton) ολ A B Γ ν ΘΕΡΜΟΧΗΜΕΙΑ Ενθαλπία (Η) ονοµάζεται η ολική ενέργεια ενός συστήµατος όταν το σύστηµα βρίσκεται υπό σταθερή πίεση. = U+ PV Μεταβολή ενθαλπίας σε µια χηµική αντίδραση ονοµάζουµε τη διαφορά µεταξύ της ενθαλπίας των προϊόντων και των αντιδρώντων. = προϊόντων αντιδρώντων Εξώθερµες ονοµάζουµε τις αντδράσεις κατά τις οποίες ελευθερώνεται θερµότητα στο περιβάλλον. = < 0 πρ αντιδρ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ

17 Ενδόθερµες ονοµάζουµε τις αντιδράσεις κατά τις οποίες απορροφάται θερµότητα από το περιβάλλον. = > 0 πρ ΜΟΝΑ ΕΣ : Joule ή cal. αντιδρ cal =, 8 J, J = 0, cal c : ειδική θερµοχωρητικότητα του υλικού του σώµατος. Η ειδική θερµοχωρητικότητα c µιας χηµικής ουσίας δείχνει το ποσό της θερµότητας που πρέπει να απορροφήσει g αυτής της ουσίας, για να αυξηθεί η θερµοκρασία του κατά K. Η Η µιας αντίδρασης εξαρτάται : Από τη φύση των αντιδρώντων σωµάτων. Από τη φυσική κατάσταση των σωµάτων που µετέχουν στην αντίδραση. Από τις συνθήκες πίεσης και θερµοκρασίας. Πρότυπη κατάσταση o P= atm, Θ= 5 C 98 K, C = M για διαλ ύµατα Πρότυπη ενθαλπία σχηµατισµού ( o F ) µιας χηµικής ουσίας ονοµάζεται το ποσό της θερµότητας που εκλύεται ή απορροφάται κατά το σχηµατισµό mol της ουσίας από τα στοιχεία της, σε πρότυπη κατάσταση. Η πρότυπη ενθαλπία σχηµατισµού κάθε χηµικού στοιχείου σε σταθερή µορφή είναι ίση µε µηδέν. Πρότυπη εξουδετέρωσης ( o n) ονοµάζεται το ποσό της θερµότητας που εκλύεται κατά την εξουδετέρωση mol ιόντων + (οξέος) από mol ιόντων (βάσης), σε αραιό υδατικό διάλυµα και σε πρότυπη κατάσταση. ΕΞΙΣΩΣΗ ΘΕΡΜΙ ΟΜΕΤΡΙΑΣ Η εξίσωση της θερµιδοµετρίας είναι : q= m c T όπου q : το ποσό της θερµότητας που πρέπει να απορροφήσει ένα σώµα µάζας m, για να αυξήσει τη θερµοκρασία του κατά Τ (ή Θ). Η εξίσωση της θερµιδοµετρίας σε θερµιδόµετρο παίρνει τη µορφή : q= ( C+ m c) T όπου C : η θερµοχωρητικότητα του θερµιδοµέτρου. Η θερµοχωρητικότητα C µιας ουσίας (συγκεκριµένης µάζας) δείχνει το ποσό της θερµότητας που πρέπει να απορροφήσει αυτή η ουσία, για να αυξηθεί η θερµοκρασία της κατά K. ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΘΕΡΜΟΧΗΜΕΙΑΣ Νόµος (ή αρχή) των Lavoisier Laplace: Το ποσό της θερµότητας που εκλύεται ή απορροφάται κατά το σχηµατισµό mol µιας χηµικής ένωσης από τα συστατικά της στοιχεία είναι ίσο µε το ποσό της θερµότητας που απορροφάται ή εκλύεται κατά τη διάσπαση mol της ίδιας χηµικής ένωσης στα συστατικά της στοιχεία (στις ίδιες συνθήκες). Νόµος του ess : Το ποσό της θερµότητας που εκλύεται ή απορροφάται σε µια αντίδραση είναι το ίδιο, είτε η αντίδραση γίνεται σε ένα είτε σε περισσότερα στάδια. Θερµοχηµικοί κύκλοι Για τις θερµοχηµικές εξισώσεις : A B, A Γ, Ισχύει: = + Γ B, Α Γ Β 5

18 Αξίωµα αρχικής και τελικής κατάστασης: Το ποσό της θερµότητας που εκλύεται ή απορροφάται κατά τη µετάβαση ενός χηµικού συστήµατος από µια καθορισµένη αρχική σε µια καθορισµένη τελική κατάσταση είναι ανεξάρτητο από τα ενδιάµεσα στάδια, µε τα οποία πραγµατοποιείται η µετάβαση. Στο σηµείο Α της καµπύλης που αντιστοιχεί στη χρονική στιγµή t φέρνουµε την εφαπτοµένη της καµπύλης. Η κλίση αυτής της ευθείας ισούται αριθµητικά µε την ταχύτητας της αντίδρασης τη χρονική στιγµή t. υ t =εφφ ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ Ταχύτητα αντίδρασης ονοµάζουµε τη µεταβολή της συγκέντρωσης ( mol L ) ενός συστατικού της αντίδρασης (αντιδρώντος ή προϊόντος) στη µονάδα του χρόνου. dc A+ B Γ+, υ= dt Η ταχύτητα µιας αντίδασης εξαρτάται : Από τις συγκεντρώσεις των αντιδρώντων. Από την πίεση (αν ένα τουλάχιστον αντιδρόν είναι ΑΕΡΙΟ). Από το µέγεθος της επιφάνειας επαφής των στερεών. Από τη θερµοκρασία. Από τις ακτινοβολίες. Από τους καταλύτες. Μέση ταχύτητα αντίδρασης για χρονικό διάστηµα t : για την αντίδραση α A+βB γγ+δ [ A] [ B] [ ] [ ] Γ υ= = = = α t β t γ t δ t ή υ= υ Α = υ Β = υ Γ = υ α β γ δ Κατ ανάλογο τρόπο οι παρακάτω σχέσεις δίνουν τη στιγµιαία ταχύτητα της αντίδρασης : [ ] [ ] [ Γ] [ ] d A d B d d υ= = = = α dt β dt γ dt δ dt Η στιγµιαία ταχύτητα αντίδρασης προσδιορίζεται πειραµατικά, από την καµπύλη της αντίδρασης. C προϊόντος Α t φ t Καταλύτες είναι οι ουσίες εκείνες που όταν προστεθούν σε ένα χηµικό σύστηµα µεταβάλλουν την ταχύτητά του, χωρίς να παθαίνουν µεταβολή τόσο κατά την χηµική τους σύσταση όσο και κατά τη µάζα τους. Νόµος ταχύτητας µιας αντίδρασης ονοµάζεται η εξίσωση που δίνει την ταχύτητα µιας αντίδρασης σε συνάρτηση µε τις συγκεντρώσεις των αντιδρώντων σωµάτων. Για την αντίδραση : α A+βB προϊόντα ο νόµος ταχύτητας (προσδιορίζεται µόνο πειραµατικά) είναι : x υ= K [ A] [ B] Το άθροισµα ( x y) y + των εκθετών στο νόµο ταχύτητας ονοµάζεται τάξη της αντίδρασης. Η σταθερά ταχύτητας Κ δείχνει αριθµητικά πόση θα ήταν η ταχύτητα της αντίδρασης, αν οι συγκεντρώσεις όλων των αντιδρώντων ήταν M. Η σταθερά Κ εξαρτάται από τη θερµοκρασία και τη φύση των αντιδρώντων. 6 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ

19 Όταν µια χηµική αντίδραση δεν είναι απλή (δηλ. γίνεται σε δύο ή περισσότερα ενδιάµεσα στάδια), η ταχύτητά της καθορίζεται από τη βραδύτερη στοιχειώδη αντίδραση. ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ Χηµική ισορροπία ονοµάζουµε την κατάσταση µιας αµφίδροµης αντίδρασης στην οποία οι δύο αντιδράσεις που γίνονται αντίθετα, έχουν ίσες ταχύτητες. α A+βB υ γγ+δ υ =υ υ Νόµος χηµικής ισορροπίας : Για κάθε αµφίδροµη αντίδραση α A g +βb g γγ g +δ g στην κατάσταση ισορροπίας έχουµε K C γ δ [ Γ] [ ] α β [ A] [ B] P = και KP = P Οι σταθερές K C και τη σχέση : P n = C K K RT ΟΞΕΙ ΟΑΝΑΓΩΓΗ n= γ+δ α+β γ Γ α A δ P β P K P συνδέονται µε B Συντελεστής απόδοσης αντίδρασης ονοµάζεται ο λόγος της ποσότητας του προϊόντος που παράγεται προς την ποσότητα του προϊόντος που θα παραγόταν θεωρητικά αν η αντίδραση ήταν ποσοτική (µονόδροµη). ποσότητα προϊόντος πουπαράγεται πρακτικά α= ποσ ό τητα του ί διουπρο ϊό ντος πουθα παραγ ό ταν θεωρητικ ά ( 0<α< ) Αρχή Le Chatelier Van t off : Όταν σε χηµικό σύστηµα που ισορροπεί, µεταβληθεί ένας από τους συντελεστές ισορροπίας (συγκέντρωση, πίεση, θερµοκρασία), τότε το σύστηµα αντιδρά προς την κατεύθυνση εκείνη που τείνει να αναιρέσει τη µεταβολή αυτή. Όρος Μεταβολή Α.Ο. Μεταβολή e οξείδωση αύξηση αποβολή αναγωγή ελάττωση πρόσληψη οξειδωτικό ελαττώνει προσλαµβάνει αναγωγικό αυξάνει αποβάλλει Αριθµός οξείδωσης (Α.Ο.) ιόντος σε µια ιοντική ένωση είναι το πραγµατικό φορτίο του ιόντος. Αριθµός οξείδωσης (Α.Ο.) ατόµου σε µια οµοιοπολική ένωση ονοµάζεται το φαινοµενικό φορτίο του ατόµου, αν κάθε κοινό ζεύγος ηλεκτρονίων της ένωσης αποδιδόταν εξολοκλήρου στο πιο ηλεκτραρνητικό από τα δύο άτοµα που συνδέει. ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΟΞΕΙ ΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΩΓΙΚΑ ΣΩΜΑΤΑ. Στοιχεία 0 X X (π.χ. 0 (π.χ (π.χ. ΟΞΕΙ ΩΤΙΚΑ X ) X : F> Cl> Br > I ) ) ΑΝΑΓΩΓΙΚΑ. Στοιχεία Ορισµένα αµέταλλα (π.χ., C, S, P ) : , C C, S S, P P. Οξείδια αµετάλλων : + 0 S S µέταλλα : 0 x M M + (π.χ. 0 Zn Zn + ). Οξείδια αµετάλλων και µετάλλων µε τον κατώτερο αριθµό οξείδωσης : 7

20 µετάλλων : Cu, g, A g Cu, g, A g + + Mn, Pb + άλατα Mn, Pb υπεροξείδια :. Οξέα. Άλατα ( οξύ) ( πυκνό) N N ( αραιό) N N ( πυκνό θερµ ό) S S + 7 KMn + άλας Mn K Cr + άλας Cr οξυγονούχα άλατα των αλογόνων αλογονούχα άλατα : + 5 K X K X X : Cl, Br, I + Na X Na X CaCl + CaCl ( χλωράσβεστος) άλατα που περιέχουν µέταλλο µε τον ανώτερο Α.Ο. : άλατα (π.χ. Fe, Sn άλατα Fe, Sn SnCl SnCl ) C C, S S S + + Fe, Cu + άλατα Fe, Cu υπεροξείδια :. Οξέα ( οξύ) X X X : Cl< Br < I, S S - ώδη οξέα - ικά οξέα :. Βάσεις S S, N N 0 N N 5. Άλατα - ώδη άλατα - ικά άλατα : Na S Na S, KN KN αλογονούχα άλατα αλκαλίων παρουσία οξέος : 0 + Na X K X X X : Cl < Br < I θειούχα άλατα Na S, CuS : Na S άλατα που περιέχουν µέταλλο µε τον κατώτερο Α.Ο. : άλατα Fe, Sn, Cu, g + άλατα Fe, Sn, Cu, g (π.χ. + + FeCl FeCl ) 0 S Οξειδωτική δράση π.θ. S, π. N, αρ. N : Στα αµέταλλα I S P As Sb C B αρ. N - S P As Sb N - - πυκνό N I S P As Sb 5 C B πυκνό S - S P Sb S C - As Στα µέταλλα M+ x S M S + xs + x πυκνό α) θερµ ό x x =ο µεγαλύτερος Α.Ο. (πλην Sn ) εκτός από Au, Pt (Pb=παθητική κατάσταση) M+ xn M N + xn+ x αραιό β) x x =ο µεγαλύτερος Α.Ο. (πλην g, Sn, Pb g, Sn, Pb ( Cr =παθητική κατάσταση) πυκνό γ) M+ xn M N + xn + x x x =ο µεγαλύτερος Α.Ο. (πλην Pb ) ) εκτός από Au, Pt 8 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ

21 ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΤΟΜΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΤΟΥ BR η συνθήκη (Μηχανική συνθήκη) : Τα ηλεκτρόνια µπορούν να κινούνται γύρω από τον πυρήνα µόνο σε κυκλικές τροχιές καθορισµένης απόστασης (επιτρεπόµενες τροχιές). Η ενέργεια του ηλεκτρονίου σε µια επιτρεπόµενη τροχιά είναι καθορισµένη (κβαντισµένη). Η ολική ενέργεια του ηλεκτρονίου του ατόµου του υδρογόνου δίνεται από τον τύπο : όπου : E n R = n = 8 0, η σταθερά 8 R, J Rydberg n =,,,..., ο κύριος κβαντικός αριθµός η συνθήκη (Οπτική συνθήκη) : Όταν ένα ηλεκτρόνιο µεταπηδήσει από µια επιτρεπόµενη τροχιά µε ενέργεια E i σε µια άλλη επιτρεπόµενη τροχιά µικρότερης ενέργειας E f (αποδιέγερση), τότε εκπέµπεται ένα φωτόνιο µε ενέργεια : E E = h f, όπου f η συχνότητα του i f εκπεµπόµενου φωτονίου. E E E h c = = i f λ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΤΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ Θεωρία υλοκυµάτων (De Broglie) : Όπως το φως συµπεριφέρεται άλλοτε ως κύµα και άλλοτε ως σωµατίδιο, έτσι και το ηλεκτρόνιο έχει και σωµατιδιακή και κυµατική φύση (κυµατοσωµατικός διϋσµός). Το µήκος κύµατος λ ενός υλικού σωµατιδίου µάζας m, που κινείται µε ταχύτητα υ, δίνεται από τη σχέση : λ = h mυ Αρχή της αβεβαιότητας (απροσδιοριστίας) του eisenberg : Είναι αδύνατος ο ταυτόχρονος προσδιορισµός της θέσης και της ταχύτητας ενός ταχέως κινουµένου σωµατιδίου µικρής µάζας, όπως το ηλεκτρόνιο. Κάθε λύση της κυµατικής εξίσωσης του Schröndinger, δηλαδή κάθε τριάδα κβαντικών αριθµών ( n, l, m l ) εκφράζει έναν τρισδιάστατο χώρο, µε ορισµένο µέγεθος, σχήµα και προσανατολισµό, στον οποίο µπορεί να βρεθεί το ηλεκτρόνιο. Ο χώρος αυτός ονοµάζεται ατοµικό τροχιακό. E i e f Οι τέσσερις κβαντικοί αριθµοί : E f (φωτόνιο) Ο κύριος (πρωτεύων) κβαντικός αριθµός (n) : ορίζει τη στιβάδα (ή φλοιό) που ανήκει το ηλεκτρόνιο. είναι ενδεικτικός της µέσης απόστασης (r) του ηλεκτρονίου από τον πυρήνα 9

22 δηλαδή του µεγέθους του ατοµικού τροχιακού. είναι ενδεικτικός της ενέργειας του ηλεκτρονίου. παίρνει τις ακέραιες τιµές,,, Ηλεκτρόνια µε την ίδια τιµή n ανήκουν στην ίδια στιβάδα (ή φλοιό). τιµές n στιβάδα K L M N P Q Ο δευτερεύων (αζιµουθιακός) κβαντικός αριθµός (l) : ορίζει την υποστιβάδα (ή υποφλοιό) που ανήκει το ηλεκτρόνιο. είναι ενδεικτικός της διηλεκτρονιακής άπωσης και καθορίζει το σχήµα του αντίστοιχου τροχιακού. παίρνει όλες τις ακέραιες τιµές από 0 έως και n. Ηλεκτρόνια µε το ίδιον n και τον ίδιο l ανήκουν στην ίδια υποστιβάδα (ή υποφλοιό). τιµές n τιµές l 0 0, 0,, 0,,, υποστιβάδες s s, p s, p, d s, p, d, f Ο µαγνητικός κβαντικός αριθµός ( m l ) : ορίζει τον προσανατολισµό ενός τροχιακού στο χώρο. παίρνει όλες τις ακέραιες τιµές l έως +l. τιµές l 0 τιµές m l 0, 0, +,, 0, +, +,,, 0, +, +, + Ο κβαντικός αριθµός του spin ( m ) : s παίρνει τις τιµές + και, µια και οι δυνατότητες ιδιοπεριστροφής του ηλεκτρονίου είναι δύο, µια αριστερόστροφη και µια δεξιόστροφη. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΩΝ Απαγορευτική αρχή του Pauli : Σε δεδοµένο άτοµο δεν είναι δυνατό να υπάρχουν δύο ηλεκτρόνια µε την ίδια τετράδα κβαντικών αριθµών. ΤΜΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΝΟ Ο Τµήµατα Α Λυκείου Τµήµατα Β Λυκείου ( ιετής κύκλος σπουδών) Τµήµατα Γ Λυκείου (όλες οι κατευθύνσεις) Ειδικά τµήµατα Αποφοίτων (Ξεκινούν τον Οκτώβριο) Τµήµατα Γυµνασίου (Στη Μεταµόρφωση) 0 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ

23 Αρχή της ελάχιστης ενέργειας : Τα ηλεκτρόνια ενός ατόµου καταλαµβάνουν τα τροχιακά υποστιβάδων µε τη µικρότερη ενέργεια. Μνηµονικός τρόπος πλήρωσης των υποστιβάδων. K s L s p M s p d N s p d f 5s 5p 5d 5f P 6s 6p 6d Q 7s 7p max e s : p : 6 d : 0 f : Κανόνας του und : Σε εκφυλισµένα τροχιακά δηλαδή σε τροχιακά της ίδιας υποστιβάδας τα ηλεκτρόνια τοποθετούνται έτσι ώστε, το συνολικό spin να είναι το µέγιστο δυνατό. ΠΕΡΙΟ ΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ Περιοδικός νόµος του Moseley : Οι ιδιότητες των στοιχείων είναι περιοδική συνάρτηση του ατοµικού τους αριθµού (Ζ). Ο Π.Π. έχει 7 οριζόντιες σειρές (περίοδοι) και 8 κατακόρυφες στήλες (οµάδες). Τοµέας s : Εξωτερική δοµή x ns, x =,. Περιλαµβάνει τις οµάδες Ι, ΙΙ και το e. A A Τοµέας p : Εξωτερική δοµή x =,,,, 5, 6. Περιλαµβάνει τις x ns np, οµάδες ΙΙΙ, ΙV, V, V Ι, V ΙΙ, VΙΙΙ A A A A A A (όχι το e). Τοµέας d : Εξωτερική δοµή ( n ) d x ns, x = έως 0. Περιλαµβάνει τις δευτερεύουσες οµάδες (στοιχεία µεταπτώσεως). ( ) ( ασταθ ς) ( ) ( ) ( ασταθ ς) ( ) n d ns ή n d ns 5 n d ns ή n d ns 9 0 Τοµέας f : Εξωτερική δοµή x ( ) n f ns, x = έως. Περιλαµβάνει τις Λανθανίδες και τις Ακτινίδες. Ατοµική (οµοιοπολική) ακτίνα του ατόµου ονοµάζεται το µισό της απόστασης µεταξύ των πυρήνων δύο οµοίων ατόµων που συνδέονται µε οµοιοπολικό δεσµό. Η ατοµική ακτίνα : α) Σε µια οµάδα του Π.Π. αυξάνεται από πάνω προς τα κάτω. β) Σε µια περίοδο του Π.Π. µειώνεται από αριστερά προς τα δεξιά. Ενέργεια (πρώτου) ιοντισµού : Είναι η ελάχιστη ενέργεια που απαιτείται για να αποσπαστεί ένα mol ηλεκτρονίων από ένα mol ενός ουδέτερου, αποµονωµένου ατόµου που βρίσκεται σε αέρια κατάσταση. Η ενέργεια πρώτου ιοντισµού : α) Σε µια οµάδα του Π.Π. µειώνεται από πάνω προς τα κάτω. β) Σε µια περίοδο του Π.Π. αυξάνεται από αριστερά προς τα δεξιά.

24 ΟΞΕΑ ΒΑΣΕΙΣ ΑΛΑΤΑ - p Ηλεκτρολύτες ονοµάζονται οι ουσίες των οποίων τα υδατικά διαλύµατα (ή τα τήγµατα) επιτρέπουν τη διέλευση του ηλεκτρικού ρεύµατος. Ηλεκτρολύτες είναι : Τα οξέα, οι βάσεις και τα άλατα. Οξέα και βάσεις κατά Arrhenus : Οξέα ονοµάζονται οι ενώσεις οι οποίες, όταν διαλύονται στο νερό δίνουν κατιόντα υδρογόνου ( + ). Βάσεις ονοµάζονται οι ενώσεις οι οποίες, όταν διαλύονται στο νερό δίνουν ανιόντα υδροξυλίου ( ). Οξέα και βάσεις κατά Brönsted Lowry: Οξύ ονοµάζεται κάθε σώµα το οποίο µπορεί να δώσει κατιόν υδρογόνου ( + ). δηλαδή είναι πρωτονιοδότης. Βάση ονοµάζεται κάθε σώµα το οποίο µπορεί να προσλάβει κατιόν υδρογόνου ( + ), δηλαδή είναι πρωτο νιοδέκτης. Συζυγές ζεύγος οξέος βάσης : Το οξύ διαφέρει από τη βάση κατά ένα πρωτόνιο. Βαθµός ιοντισµού (α) είναι το πηλίκο της συγκέντρωσης του ηλεκτρολύτη που ιοντίστηκε προς την ολική συγκέντρωση του ηλεκτρολύτη. x α = 0<α c Ο βαθµός ιοντισµού ενός ασθενούς οξέος ή βάσης ( α< ) εξαρτάται : από τη φύση του οξέος ή της βάσης. από τη φύση του διαλύτη. από τη συγκέντρωση του διαλύµατος ( C α ). από τη θερµοκρασία ( θ α ). από την επίδραση κοινού ιόντος. Οι σταθερές ιοντισµού K a και K b των ασθενών οξέων και βάσεων αντίστοιχα εξαρτώνται : από τη φύση του οξέος ή της βάσης. από τη φύση του διαλύτη. θ. από τη θερµοκρασία ( K a, Kb ) Άλατα Ισχυροί ηλεκτρολύτες ( α = ) Σχεδόν όλα K, Na, Βάσεις Ba(), Ca(), Li Οξέα Cl, Br, I, N, Cl, S ( ο στάδιο ιοντισµού) Νόµος αραίωσης του stwald A+ A + + K a α C = ή α α B+ B + K b K + α C = ή α α a C K b C Ασθενείς ηλεκτρολύτες α< N, RN (αµίνες) Τα υπόλοιπα οξέα Οι προσεγγίσεις ισχύουν όταν α 0, K ή όταν p p p log + = + = a K 0, 0 C C b p= log = 0 p 0 p Ισχύει : p+ p= pkw ή o p+ p= θ= 5 C Όξινο διάλυµα όταν : + > p< 7 p> 7 o ( θ= 5 C) Βασικό διάλυµα όταν : + < p> 7 p< 7 o ( θ= 5 C) Ουδέτερο διάλυµα όταν : + = p= 7 p= 7 o ( θ= 5 C) ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ

25 Ρυθµιστικά διαλύµατα κατά Brönsted Lowry : Ονοµάζονται τα υδατικά διαλύµατα που περιέχουν το συζυγές ζεύγος οξέος βάσης ( A, A ) και έχουν την ικανότητα να διατηρούν πρακτικά σταθερό το p τους, όταν προστεθεί σ αυτά µικρή ποσότητα ισχυρού οξέος ή ισχυρής βάσης. Εξίσωση των enderson asselbalch στα Ρ.. = + C βάση p pka log C οξύ Πρωτολυτικοί δείκτες : Είναι ασθενή οργανικά οξέα (ή ασθενείς οργανικές βάσεις) στα οποία η µοριακή µορφή έχει διαφορετικό χρώµα από την ιοντική µορφή. (µοριακή µορφή) (ιοντική µορφή) p< pk p> pk + (χρώµα Η ) (χρώµα Ογκοµέτρηση Εξουδετέρωσης : Είναι η διαδικασία προσδιορισµού του ελάχιστου απαιτούµενου όγκου πρότυπου διαλύµατος (γνωστής συγκέντρωσης ισχυρής βάσης ή ισχυρού οξέος), που απαιτείται για την πλήρη εξουδετέρωση ) ορισµένου και γνωστού όγκου του διαλύµατος του οξέος ή της βάσης αντίστοιχα, µε την άγνωστη συγκέντρωση. Οξυµετρία είναι η ογκοµέτρηση κατά την οποία προσδιορίζεται ο όγκος πρότυπου διαλύµατος οξέος που απαιτείται για την πλήρη εξουδετέρωση ορισµένου όγκου διαλύµατος βάσης, άγνωστης συγκέντρωσης. Αλκαλιµετρία είναι η ογκοµέτρηση κατά την οποία προσδιορίζεται ο όγκος πρότυπου διαλύµατος βάσης που απαιτείται για την πλήρη εξουδετέρωση ορισµένου όγκου διαλύµατος οξέος, άγνωστης συγκέντρωσης. Καµπύλη εξουδετέρωσης είναι η γραφική παράσταση της µεταβολής του p του διαλύµατος που ογκοµετρούµε, συναρτήσει του όγκου του πρότυπου διαλύµατος που προσθέτουµε. Ισοδύναµο σηµείο της καµπύλης εξουδετέρωσης είναι το σηµείο το οποίο έχει ως τετµηµένη τον όγκο του προστιθέµενου πρότυπου διαλύµατος του οξέος (ή της βάσης) που απαιτείται για την πλήρη εξουδετέρωση και ως τεταγµένη την τιµή του p του αντίστοιχου διαλύµατος που προκύπτει. Στην λειτουργούν : ΚΑΝΟΝΙΚΑ 6 ΜΕΛΗ ΤΜΗΜΑΤΑ Group ή ατόµων κατόπιν συµφωνίας

26 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΩΝ ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣΘΗΚΗΣ Πρώτη ύλη Αντίδραση R= + R Ni, Pd, Pt CCl R= + X R ( X= Cl, Br) X X Αλκένια ( > C= C< ) Αλκίνια ( C C ) Καρβονυλικές ενώσεις ( > C= ) R= + X R ( X= Cl, Br, I) R= + R S Το κύριο προϊόν καθορίζεται από τον κανόνα του Markovnikov RC + R= R Ni, Pd, Pt + X X CCl + X RC + X RC= RC ( X= Cl, Br) X X X X X X + X RC + X RC= RC ( X= Cl, Br) S g, gs X X X [ ] RC + RC= R C ενόλη (κετόνες ή = ) Το κύριο προϊόν καθορίζεται από τον κανόνα του Markovnikov. Ni, Pd, Pt > C= + > αλκοό λες > C= + CN > C CN > C C+ N + + (α υδροξυ οξέα) ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ

27 Νιτρίλια ( C N) > = + > > + + C RMgX C MgX C Mg X R R (αλκοόλες) Ni, Pd, Pt R C N+ R N αµνες ί R C N+ RC+ N + (οξέα) ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΑΠΟΣΠΑΣΗΣ Πρώτη ύλη Αλκυλαλογονίδια (αφυδραλογόνωση) ιαλογονίδια (αφυδραλογόνωση) Αντίδραση R X+ Nα R= + Nα X+ αλκοόλες θ (αλκένια) R X+ Nα RC + Nα X+ αλκοόλη θ X (αλκίνια) Αλκοόλες (αφυδάτωση) R + Nα R= + π. S o 70 C (αλκένια) Το κύριο προϊόν καθορίζεται από τον κανόνα του Saytzeff. ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Πρώτη ύλη Αλκυλαλογονίδια Αντίδραση R X N R N X ό + α + α αλκο λες R X+ NαCN R CN+ NαX ( νιτρλια ί ) R X+ R Nα R R + NαX αιθέρες + + Nα R X+ N RN X RN + Nα X+ αµνες ί R X+ R CNα R C R+ NαX εστέρες R X+ R C CNα R C C R+ NαX αλκνια ί Με επίδραση Nα CN ή R C CNα γίνεται ανοικοδόµηση της ανθρακικής αλυσίδας. Αλκοόλες R + SCl R Cl+ S + Cl Καρβοξυλικά οξέα Εστέρες Αλκάνια RC + R + RCR + ή ένζυµα (εστεροποίηση) RCR + + RC+ R (όξινη υδρόλυση) RCR + Nα RCNα+ R (αλκαλική υδρόλυση) + + διάχυτο R X RX X φως ( X Cl, Br) = (µίγµα αλογοπαραγώγων) 5

28 ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΟΞΕΙ ΩΣΗΣ Πρώτη ύλη Αλκοόλες Αντίδραση = R R RC (γείς) (αλδεΰδες) (οξέα) R R R C R (γεις) Ισχυρά οξειδωτικά : KMn S K Cr 7 S (κετόνες) Αλδεΰδες R= RC Ισχυρά οξειδωτικά : KMn S K Cr 7 S Ήπια οξειδωτικά : αντιδραστήρια Fehling, Tollens C C Καρβοξυλικά οξέα C C C ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΑΝΑΓΩΓΗΣ Πρώτη ύλη Αντίδραση Ni, Pd, Pt Καρβονυλικές ενώσεις > C= + > ( αλκοόλες ) Ni, Pd, Pt Αλκένια, αλκίνια C + C + C ν ν ν ν ν ν+ Ni, Pd, Pt Νιτρίλια RC N+ R N ( αµνες ί ) ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΠΟΛΥΜΕΡΙΣΜΟΥ Πρώτη ύλη Ενώσεις που έχουν τη ρίζα βινύλιο ( = ) Συζυγιακά διένια ( > C= C C= C< ) A :,, Cl, CN, C 6 5 Αντίδραση ν = A A ν = C = = A A A :,, Cl Συµπολυµερισµός :, βουταδιένιο + στυρόλιο Buna S, βουταδιένιο + ακρυλονιτρίλιο Buna N ν ν 6 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ

29 ΑΝΤΙ ΡΑΣΕΙΣ ΟΞΕΩΝ ΒΑΣΕΩΝ Αντιδραστήριο N α, K Αντιδράσεις οξέων Nα, K N α C, N α C, N RC C RC R Αντιδράσεις βάσεων RN, R N, R N ισχυρά οξέα ( Cl, Br, Ι) RC, C, R, RC C, R 6 5, οξέα π.χ. RNα+ R+ Nα RMgX+ R+ Mg X ΑΛΟΓΟΝΟΦΟΡΜΙΚΗ ΑΝΤΙ ΡΑΣΗ Πρώτη ύλη R (και ) RC= (και = ) Αντίδραση R+ 6Nα + X RCNα+ X + 5Nα X+ 5 RC= + Nα + X RCNα+ X + Nα X+ όπου X : Cl, Br, Ι Όταν χρησιµοποιήσουµε αλκαλικό διάλυµα Ι σχηµατίζεται κίτρινο ίζηµα ιωδοφορµίου Ι. Φίλε µαθητή Αν στοχεύεις απλώς να τελειώσεις το Λύκειο, η φοίτηση στην ΑΝΟ Ο είναι περιττή. Αν ο στόχος σου είναι τα Α.Ε.Ι., τότε θέλεις φροντιστήριο απαιτήσεων, θέλεις οργάνωση, εκπαιδευτική αντίληψη και πείρα. Αν σκέφτεσαι σοβαρά, έλα στην ΑΝΟ Ο. 7

30 ΙΑΚΡΙΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ Οργανικές ενώσεις Χαρακτηριστικές ιδιότητες Ακόρεστες ενώσεις Αποχρωµατίζουν το καστανέρυθρο διάλυµα του Br σε CCl. Αλκίνια µε όξινο υδρογόνο ( C, R C ) Αλκυλαλογονίδια Αλκοόλες Ειδικά οι πρωτοταγείς και οι δευτεροταγείς αλκοόλες Αλδεΰδες Αιθανόλη και δευτεροταγείς αλκοόλες του τύπου : R Ακεταλδεΰδη και µεθυλοκετόνες Καρβοξυλικά οξέα Αντιδρούν µε Να και εκλύουν αέριο. Αντιδρούν µε αµµωνιακό διάλυµα CuCl ή AgN και σχηµατίζουν το χαρακτηριστικό ίζηµα του αντίστοιχου καρβιδίου. Αντιδρούν µε υδατικό διάλυµα Ag και σχηµατίζουν ίζηµα AgX (λευκό ίζηµα AgCl, κίτρινο ίζηµα AgBr, το οποίο είναι ελάχιστα διαλυτό σε πυκνό διάλυµα N ή κίτρινο ίζηµα AgΙ αδιάλυτο σε πυκνό διάλυµα N. Αντιδρούν µε Να και εκλύουν αέριο. Αντιδρούν µε SCl και εκλύουν αέρια S και Cl. Τα αέρια αυτά χρωµατίζουν ερυθρό τον διαβρεγµένο χάρτη του ηλιοτροπίου. Οξειδώνονται, οπότε αποχρωµατίζουν το ιώδες όξινο διάλυµα KMn ή µετατρέπουν το πορτοκαλί χρώµα όξινου διαλύµατος KCr 7 σε πράσινο. Οξειδώνονται, οπότε : σχηµατίζουν καστανέρυθρο ίζηµα Cu µε την επίδραση φελίγγειου υγρού ή σχηµατίζουν κάτοπτρο Ag µε την επίδραση του αντιδραστηρίου Tollens. Αντιδρούν µε υδατικό διάλυµα Ι N α και σχηµατίζουν κίτρινο ίζηµα Ι. ιασπούν το Nα C ή το Nα C και εκλύουν αέριο C. Το C διαβιβάζεται σε ασβεστόνερο (διάλυµα Cα ( ) ), όπου συµβαίνει αντίδραση Cα + C CαC + Αρωµατικές ενώσεις Καίγονται και σχηµατίζεται αιθαλίζουσα φλόγα. Φαινόλες ιαλύονται σε υδατικό διάλυµα Nα, λόγω του σχηµατισµού φαινολικού νατρίου. δείκτη) Με FeCl δίνουν ιώδη προϊόντα. (Χρήση κατάλληλου 8 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΛΥΚΕΙΟΥ