Tι ι είναι; ; Πυκνότητα +Ποιότητα του οστού µεταβάλλονται...

Transcript

1 H «Επιδημία» που λέγεται Οστεοπόρωση: H σημασία της Πρόληψης Σύγχρονες Θεραπευτικές Παρεμβάσεις Πρόγραμμα μέτρησης οστικής μάζας με υπερηχογράφημα πτέρνας Αντώνιος Παρτσινέβελος Χειρουργός Ορθοπαιδικός Mέλος Του Ελληνικού Ιδρύματος Οστεοπόρωσης & της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Μεταβολισμού των Οστών Δημοτικός Σύμβουλος &Υπεύθυνος Πολυϊατρείου Δήμου Αμαρουσίου

2 Tι ι είναι; ; Πυκνότητα +Ποιότητα του οστού µεταβάλλονται...

3 ... µε αποτέλεσµα αποδυνάµωση του σκελετού και αυξηµένος κίνδυνος κατάγµατος κυρίως Σ.Σ-καρπός-ισχίο - ώµος Πολύ σηµαντική αιτία νοσηρότητας και θνησιµότητας

4 Επιδημιολογία 1 στις 3 γυναίκες και 1 στους 5 άνδρες > 50 ετών κάποιο οστεοπωρωτικό # 200 εκατομ.. γυναίκες πάσχουν από οστεοπόρωση παγκοσμίως, 19 εκατομ.. στην Ευρώπη

5 Επιδημιολογία 1,6 εκατομ. οστεοπορωτικά # ισχίου κάθε χρόνο παγκοσμίως και το 2050 ο αριθμός των καταγμάτων αυτών αναμένεται να αυξηθεί στα 6 εκατομμύρια Το 25% των ασθενών με κάταγμα ισχίου πεθαίνει μέσα στον πρώτο χρόνο και το 50% παραμένει με κάποιο βαθμό αναπηρίας

6 Παθοφυσιολογία

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16 Η οστεοπόρωση δεν είναι μόνο ένα πρόβλημα χαμηλής οστικής πυκνότητας

17 Η σημασία της μικροαρχιτεκτονικής του οστού Οστική πυκνότητα = Οστική πυκνότητα μείωση 10% της ΟΠ (σε αριθμό) μείωση 10% της ΟΠ (σε πάχος) 70% μείωση της αντοχής του οστού 20% μείωση της αντοχής του οστού Silva MJ, Gibson LJ., Bone 1997

18

19 Ιστορικό Κλινική εξέταση Μέτρηση οστικής μάζας Βιοχημικοί δείκτες οστικού μεταβολισμού

20 Ακτινολογικός έλεγχος Σπινθηρογράφημα οστών Αξονική τομογραφία Μαγνητική τομογραφία

21

22 Γονέας με οστεοπόρωση ή προϋπάρχον κάταγμα ισχίου (2πλάσιος κίνδυνος για #) Ηλικία Προηγούμενο κάταγμα (ο κίνδυνος # Χ 2-3 για κάθε # ) Συχνές πτώσεις ώσες

23 Κορτιζονοθεραπεία peros περισσότερο από 3 συνεχόμενους μήνες ( άσθμα, Ρ.Α, ή άλλες φλεγμονώδεις νόσοι) Απώλεια ύψους >3cm Χαμηλό σωματικό B σε σχέση με το ύψος Νόσος κολλαγόνου (π.χ ρευματοειδής αρθρίτιδα) Υπερθυρεοειδισμός ή υπερπαραθυρεοειδισμός

24 Κατανάλωση αλκοόλ >2 μεζούρες / ημέρα Κάπνισμα Μειωμένη καθημερινή φυσική δραστηριότητα < 30 (δουλειές σπιτιού, περπάτημα, τρέξιμο κλπ)

25 Γυναίκες Πρόωρη εμμηνόπαυση (πριν τα 45) Διακοπή εμμήνου ρύσης για 12 ή περισσότερους μήνες (όχι λόγω εγκυμοσύνης, εμμηνόπαυσης ήυστερεκτομής) Ωοθηκεκτομή πριν τα 50, χωρίς λήψη θεραπείας ορμονικής αποκατάστασης ; Άνδρες χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης (αδυναμία, απώλεια της λίμπιντο κλπ)

26 Διατροφή με χαμηλή πρόσληψη γαλακτοκομικών Έκθεση στον ήλιο < 10 ημερησίως, χωρίς λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D

27 FRAX TOOL Η νέα μέθοδος είναι ουσιαστικά ένα ειδικό πρόγραμμα για υπολογιστή Δυνατότητα να υπολογίζει την πιθανότητα εμφάνισης οστεοπωρωτικών καταγμάτων σε διάστημα μιας δεκαετίας

28 FRAX TOOL Ηλικία (40-90 ), Φύλο Βάρος, Ύψος BMD ισχίου Οικογενειακό ιστορικό #ισχίου, Ιστορικό προηγούμενου # Κάπνισμα, κατάχρηση Αλκοόλ Γλυκοκορτικοστεροειδή 2παθής οστεοπόρωση (Θυρεοειδής, παραθ κλπ)

29

30 Σιωπηλή Επιδημία... Πολλές φορές η διάγνωση γίνεται εντελώς τυχαία, ύστερα από μια ακτινογραφία του σκελετού για άλλους λόγους

31 Καμιά φορά, το μοναδικό σύμπτωμα είναι ο πόνος στη μέση που εμφανίζεται μετά από ορθοστασία & υποχωρεί γρήγορα αφού ξαπλώσουμε

32 Η πρώτη κλινική ένδειξη συνήθως ένα κάταγμα σπονδυλικού σώματος του κάτω άκρου της κερκίδας ή του άνω άκρου του μηριαίου (ισχίου)

33 Τα πρώτα αυτόματα οστεοπωρωτικά κατάγματα συμβαίνουν στη ΘΜΣΣ, ιδιαίτερα στον Θ7, Θ8 και Θ12 σπόνδυλο

34 Συνήθως το κάταγμα προκαλεί οξύ πόνο Συχνά από δυνάμεις μικρής έντασης κατά την καθημερινή δραστηριότητα Αναλγητικά -ακινησία

35 καθίζηση σφηνοειδή παραμόρφωση των σπονδύλων κύφωση Αντισταθμιστική λόρδωση Απώλεια ύψους κακή αναπνευστική λειτουργία

38 Απώλεια ύψους Μέτρηση ανοίγματος χεριών=ύψος ατόμου

39 Χρόνιο άλγος όταν οι παραμορφώσεις ρφ των σπονδύλων οδηγούν σε πίεση νευρικών ριζών και σε τάση των μυών λόγω διαταραχής της φυσιολογικής στατικής της Σ.Σ

40

41 Ενδείξεις μέτρησης οστικής μάζας (BMD) Εμμηνόπαυση Γυναικολογικές επεμβάσεις (ωοθηκεκτομή, ολική υστερεκτομή) λόγω οιστρογονικής ανεπάρκειας Εμφανείς αλλοιώσεις στην ακτινογραφία της Σ.Σ (κατάγματα)

42 Ενδείξεις ΒΜD Μακροχρόνια λήψη κορτιζόνης (π.χ ρευματοειδή αρθρίτιδα) Υπερπαραθυρεοειδισμός υπερθυρεοειδισμός

43 Ενδείξεις BMD Παρακολούθηση οστεοπόρωσης Άτομα που δεν κινούνται πολύ Απώλεια ύψους Αναίτιο κάταγμα Ιστορικό κατάγματος ισχίου της μητέρας

44 Ενδείξεις BMD Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια Χρόνια ηπατοπάθεια

45 Μέθοδοι (BMD) Μέθοδος DΕΧΑ (Σ.Σ Σ - ισχίο) (Διπλή Απορροφησιομετρία με ακτίνες Χ): Εντελώς ανώδυνη -διαρκεί λίγα λεπτά < δέσμη ακτινοβολίας περνά μέσα από το οστούν Όσο πιο πυκνό το οστούν, < ακτινοβολία περνάει Περιφερειακή ποσοτική υπολογιστική τομογραφία (pqct) (κερκίδα-κνήμη) κνήμη) Υπέρηχοι (πτέρνα-κνήμη κνήμη-επιγονατίδα) α): χωρίς ακτινοβολία

46 Τ- score: ο αριθμός των σταθερών αποκλίσεων της οστικής πυκνότητας από την κορυφαία οστική πυκνότητα (νεαροί ενήλικες) Φυσιολογικές τιμές: Τ > -1,0 Οστεοπενία ε -2,5 < Τ <-1,0 Οστεοπόρωση Τ < -2,5 Εγκατεστημένη οστεοπόρωση: Τ < -2,5 + κατάγματα

47 Βιοχημικές εξετάσεις στο αίμα & στα ούρα Γενική αίματος, TKE, CRP Ca, P, ALP, Cr, ηλεκτρολύτες ορού τρανσαμινάσες, ολικά λευκώματα, αλβουμίνη Ca ούρων 24ώρου

48 Βιοχημικές εξετάσεις στο αίμα & στα ούρα Βοne-ALP, Οστεοκαλσίνη P1NP, CTX, NTX ορού ΤSH, PTH, 25(OH)D3

49 Βιοχημικές εξετάσεις στο αίμα & στα ούρα Ελεύθερη κορτιζόλη ούρων 24ώρου, ελεύθερη τεστοστερόνη ορού (άνδρες), Ηλεκροφόρηση λευκωμάτων Στερνική παρακέντηση Οστική βιοψία

50 Από βιοχημικούς δείκτες οστική + μάζα, μπορούμε να διαπιστώσουμε αν ένα άτομο είναι ή αν θα γίνει οστεοπορωτικό τα επόμενα χρόνια & να δώσουμε την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή

51

52 Φαρμακευτική αγωγή Στοχεύει: Στην ελάττωση οστικής απορρόφησης Στην αύξηση οστικού σχηματισμού Στο συνδυασμό των δύο

53 Φαρμακευτική αγωγή Ασβέστιο-βιταμίνη βιταμίνη D Oιστρογόνα Εκλεκτικοί τροποποιητές των οιστρογονικών υποδοχέων (ραλοξιφαίνη) Καλσιτονίνη: ενδορινικοί ψεκασμοί-ενδομυϊκές ενδομυϊκές ενέσεις

54 Φαρμακευτική αγωγή Διφωσφονικά χορήγηση - εβδομαδιαία (peros) (αλενδρονάτη αλενδρονάτη, ρισενδρονάτη) ρ -μηνιαία (peros) (ιβανδρονάτη, ρισενδρονάτη) - τριμηνιαία (iv) (ιβανδρονάτη ιβανδρονάτη) - ετήσια έγχυση (iv) (ζολενδρονικό οξύ)

55 Ρανελικό στρόντιο : καθημερινά peros Τεριπαρατίδη, παραθορμόνη: καθημερινή υποδόρια ένεση

56 ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ Denosumab (ανθρώπινο μονοκλωνικό αντίσωμα έναντι του RANKL) RANKL RANK OPG Osteoblasts Bone Formation Αναστολή σχηματισμού, δραστηριότητας και επιβίωσης των οστεοκλαστών Bone Resorption Inhibited

57 ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ Aνταγωνιστές του υποδοχέα «αισθητήρα» ασβεστίου (CaSR) Moνοκλωνικό αντίσωμα για τη σκληροστίνη Ανταγωνιστές ιντεγκρίνης (vitronectin receptor) Aναστολείς καθεψίνης Κ Wnt, frizzled, LRP-5, Dickkopf

58 ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ Nέα γενιά εκλεκτικών τροποποιητών των οιστρογονικών υποδοχέων Νέα γενιά εκλεκτικών τροποποιητών των ανδρογονικών υποδοχέων Παραθορμόνη peros Kαλσιτονίνη peros Θειαζίδες Παράγωγα BMPs Iσχυρά ανάλογα βιταμίνης D Γονιδιακή θεραπεία κλπ

59

60

61 Κυφοπλαστική

62 Σπονδυλοδεσία

63 Διατροχαντήριο κάταγμα ισχίου

64 Υποκεφαλικό κάταγμα ισχίου

67 Συντριπτικό κάταγμα πηχεοκαρπικής

68

69 ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΑΠΟΦΥΓΗ ΠΤΩΣΕΩΝ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (ΚΑΠΝΙΣΜΑ, ΑΛΚΟΟΛ κλπ) ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΟΣΤΙΚΗΣ ΜΑΖΑΣ

70 Διατροφή Να είναι πλούσια σε Ca + βιταμίνη D

71 Ημερήσιες ανάγκες σε ασβέστιο Ηλικιακή ομάδα Ηλικία mg/ημέρα Έφηβοι Α / Γ > Γυναίκες Εμμηνόπαυση η (>50) 1500 Άντρες >65 ετών 1500

72 Τα ¾ του ασβεστίου προέρχονται ρχ από τα γαλακτοκομικά προϊόντα & μόνο το ¼ συμπληρώνεται από τροφές που προέρχονται από τις υπόλοιπες ομάδες τροφίμων

73 Mετά την εμμηνόπαυση αλλά και σε άνδρες > 65 ετών οι ημερήσιες ανάγκες σε ασβέστιο (1500 mg) πρέπει να καλύπτονται με 4-5 Μερίδες Γαλακτοκομικών

74 Μια μερίδα γαλακτοκομικών (300 mg Ca ) μπορεί να είναι: 250 ml γάλακτος ή 30 mg κίτρινο τυρί ή 180 έως 240 ml γιαουρτιού

75 Τροφές με ασβέστιο Γαλακτοκομικά προϊόντα πλούσια σε Ca είναι τα κίτρινα τυριά ευρωπαικού τύπου (ένταμ, παρμεζάνα) ελληνικά τυριά (γραβιέρα γραβιέρα, ρ κεφαλοτύρι )

76 Κραμβοειδή λαχανικά (π.χ. μπρόκολο, κουνουπίδι, λάχανο), σπανάκι: < ποσότητα Ca αλλά απορροφάται σε > % Σύκα, πορτοκάλια Αμύγδαλα Ψάρια (σαρδέλες-σολωμό σολωμός) To τοφού Tα πλούσια σε ασβέστιο εμφιαλωμένα νερά

77 Yπερχοληστερολαιμία: γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά (γάλα 2%, γιαούρτι 2% & κίτρινα ημιαποβουτυρωμένα τυριά)

78 Οι ημερήσιες ανάγκες σε βιταμίνη D διεθνείς μονάδες

79 Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη D Γάλα Λιπαρό ψάρι Αβγό Βούτυρο Εμπλουτισμένα δημητριακά πρωινού Ορισμένα είδη μαργαρίνης

80

81 Ασκήσεις ελέγχου της στάσης Aσκήσεις φόρτισης Ασκήσεις ισορροπίας (πρόληψη των πτώσεων καταγμάτων)

82 Ασκήσεις μυϊκής ϊήςενδυνάμωσης - Έμφαση στη Σ.Σ, ισχίο, χέρια -Βελτίωση της στάσης του σώματος - Αύξηση της οστικής μάζας Ασκήσεις Ευλυγισίας (διάτασης) >κινητικότητα <άλγος (κυρίως ράχης) <πιθανότητα τραυματισμού Ασκήσεις σεις λειτουργικής ικανότητας

83 Aσκήσεις φόρτισης Βάδιση Ελαφρύ τρέξιμο Ήπια ποδηλασία Κολύμβηση Χορός Κηπουρική >30 ημερησίως

84 Άσκηση στάσης Ενίσχυση μυών μηριαίων ραχιαίων ωμικής ζώνης βραχίονα & κοιλιακών

85 Ασκήσεις όρθιας θέσης

86 Ασκήσεις καθεστηκυίας θέσης Ενισχύουν ταυτόχρονα τους μυς του βραχίονα, του αυχένα και του ώμου

87 Ασκήσεις καθεστηκυίας θέσης

88 Ασκήσεις καθεστηκυίας θέσης

89 Ασκήσεις εδάφους

92

93 Πρόληψη καταγμάτων Διατροφή πλούσια σε Ca +D, πρωτεϊνες, Mg, Na, βιταμίνες C, A και Κ ΟΧΙ παρατεταμένη παραμονή στο κρεβάτι ή στην πολυθρόνα ΟΧΙ πρόσθια κάμψη κορμού ΟΧΙ άρση βάρους Κίνδυνος καταγμάτων

94 Πρόληψη καταγμάτων Τουλάχιστον μισή ώρα σωματική άσκηση 4-7 φορές / εβδομάδα Μαλακά και χαμηλά παπούτσια (όπως τα αθλητικά)

95 Πρόληψη καταγμάτων ΟΧΙ Κάπνισμα + >>Αλκοόλ ( όχι > 2 μονάδες αλκοόλ ημερησίως 1μονάδα: 1κουτάκι μπύρας, 120ml κρασί, 45 ml ουϊσκι) ΟΧΙ >>καφέ (> 4 φλιτζάνια καφέ ημερησίως)

96 Πρόληψη καταγμάτων Προσοχή στις ολισθηρές επιφάνειες Στηρίγματα- λαβές στον τοίχο του μπάνιου Αποφυγή ανώμαλων δρόμων, διαβάσεις με εμπόδια, σκάλες κλπ, περιορίζοντας τον κίνδυνο για πτώση

97 Πρόληψη καταγμάτων Σωστή ηλιοθεραπεία Τα νέα κορίτσια: -όχι εξαντλητική άσκηση: μπορεί να οδηγήσει σε < έκκριση οιστρογόνων -καλή διατροφή

98

99 Πρόληψη καταγμάτων Μετά την εμμηνόπαυση πρέπει μέτρηση BMD & βιοχημικούς οστικούς δείκτες, ιδιαίτερα αν νωρίς η εμμηνόπαυση Οι εξετάσεις αυτές θα δείξουν ποιες γυναίκες θα αρχίσουν προληπτική θεραπεία

100 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΠΟΛΥΪΑΤΡΕΙΟ-ΔΔΥ Πρόγραμμα Πρόληψης της οστεοπόρωσης Μέτρηση BMD με υπέρηχους στην πτέρνα Απλή, ανώδυνη, χωρίς ακτινοβολία Διάρκεια εξέτασης < Μηχάνημα φορητό

101 Εκτίμηση η παραγόντων κινδύνου για οστεοπόρωση Κλινική εξέταση (επισκόπηση, μέτρηση Υ+Β) Εκτίμηση των αποτελεσμάτων των μετρήσεων Συνεκτίμηση προηγούμενων μετρήσεων

102 Κυρίως γυναίκες στην περιεμμηνοπαυσιακή περίοδο ή μετά την εμμηνόπαυση Άτομα με παράγοντες κινδύνου σύμφωνα με το FRAX tool Η: 34-90

103 Παραπομπή για περαιτέρω εξετάσεις (α/α, βιοχημικοί οστικοί δείκτες, ΒΜD ΟΜΣΣ ή ισχίου με DEXA) Χορήγηση θεραπευτικής αγωγής (Ca +Vit D σε συνδυασμό ή όχι με αντιοστεοκλαστικό φάρμακο)

104 Ολοκλήρωση του προγράμματος με Ενημερωτική ομιλία για τη νόσο

105 Δήμος Αμαρουσίου :1600 περίπου μετρήσεις στο Δημοτικό Πολυϊατρείο (διάρκεια 3μήνου) Δήμος Καρπάθου: 249 μετρήσεις Δήμος Ευεργέτουλας Λέσβου: 203 μετρήσεις Δήμος Σκάλας Λακωνίας:118 μετρήσεις

106 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ Η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση της νόσου, οποία διαδράμει σιωπηλά, έχουν ιδιαίτερη σημασία για την αποφυγή καταγμάτων, που οδηγούν σταδιακά σε μείωση της λειτουργικότητας, κοινωνική απομόνωση, κατάθλιψη

107 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ Η μέτρηση της BMD με τη μέθοδο DEXA αποτελεί το «Gold Standard» στην εκτίμηση της οστικής μάζας

108 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ H μέτρηση της οστικής μάζας με υπερηχογράφημα πτέρνας: Αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για την εκτίμηση αλλά και παρακολούθηση ασθενών με οστεοπόρωση σε περιοχές στην περιφέρεια που δεν υπάρχει ο κατάλληλος ιατροτεχνικός εξοπλισμός

109 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ H μέτρηση της οστικής μάζας με υπερηχογράφημα πτέρνας: Θα μπορούσε σε αρκετές περιπτώσεις να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση ασθενών με οστεοπενία ή οστεοπόρωση, ιδιαίτερα αν οι αρχικές μετρήσεις συσχετισθούν με μια μέτρηση στην ΟΜΣΣ κι το ισχίο του ασθενούς

110