ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ»

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ» «Η αγορά της κρουαζιέρας και το καμποτάζ» Διπλωματική Εργασία για το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Συγγραφέας: Μαραγκού Ευτυχία Ιούνιος 2010

2 ΧΙΟΣ Μαραγκού Ευτυχία «Η αγορά της κρουαζιέρας και το καμποτάζ» Ιούνιος 2010 Διπλωματική Εργασία για το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ» Συγγραφέας: Μαραγκού Ευτυχία Επιβλέπων: Δρ.Ανδρέας Παπαθεοδώρου ΧΙΟΣ 2

3 Ευχαριστίες. Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως την οικογένειά μου για την αμέριστη συμπαράσταση και ηθική ενίσχυσή της όλα τα χρόνια των σπουδών μου καθώς, διαμορφώνουν γύρω μου ένα άνετο περιβάλλον, μέσα στο οποίο μπορώ να εργαστώ και να επεκτείνω τις γνώσεις μου. Ήταν και θα παραμείνει ανεκτίμητη. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή μου κ. Ανδρέα Παπαθεοδώρου για την καθοδήγηση, την συνεργασία και την πολύτιμη βοήθειά που μου έδωσε καθ όλη την διάρκεια της εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας. Τέλος, θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στον Αρχιπλοίαρχο Λιμενικού Σώματος, Αδάμ Σ. Ιωάννη, για τις γνώσεις, την ενθάρρυνση και την υποστήριξη που μου προσέφερε κατά την διάρκεια της εκπόνησης της έρευνας μου στο Υπουργείο Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, στον Πειραιά. 3

4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η ναυτιλία είναι ένας τομέας που ποτέ δεν έπαψε να απασχολεί το παγκόσμιο τουριστικό, βιομηχανικό και επιχειρηματικό κοινό καθώς θεωρείται σοβαρή πηγή εισοδήματος για αρκετές χώρες. Η βιομηχανία της ναυτιλίας χωρίζεται σε διάφορους τομείς, ένας εκ των οποίων είναι ο τομέας των κρουαζιέρων, όπου απασχολεί ακόμα και μεγάλα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο. Ο τομέας των κρουαζιέρων παρουσιάζει μια ραγδαία ανάπτυξη και φαίνεται ότι ίσως πάρει και μεγάλες αυξητικές τάσεις στο προσεχές μέλλον. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να δώσει μια σαφή εικόνα για το τι συμβαίνει γύρω από το θέμα της κρουαζιέρας και κυρίως του καμποτάζ το οποίο είναι ένα ιδιαίτερο ζήτημα. Σε αυτό εμπλέκονται διάφοροι τομείς και επηρεάζουν τις εξελίξεις. Όταν μιλάμε για το καμποτάζ, όπως θα αναλύσουμε και στο τρίτο κεφάλαιο, αναφερόμαστε σε ό,τι περιλαμβάνει αυτός ο κανονισμός, ο οποίος με λίγα λόγια επιβάλλει την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών θαλάσσιων μεταφορών εντός ενός κράτους μέλους ( καμποτάζ ) για οποιοδήποτε πλοίο φέρει σημαία ενός κράτους μέλους της Ε.Ε, και εφόσον δύναται να εκτελεί ενδομεταφορές στο κράτος σημαίας και ισχύει από τον Ιανουάριο του Στα δύο προηγούμενα, από αυτό, κεφάλαια αναλύουμε γενικότερα την αγορά κρουαζιέρας, την ιστορική της εξέλιξη, το πώς έχει διαμορφωθεί τώρα η κατάσταση, τις εταιρίες μεγαθήρια του κλάδου και τις ιδιομορφίες του προσφερόμενου αυτού τουριστικού προϊόντος. Σημαντική αναφορά γίνεται στην κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα, του παρελθόντος έως και σήμερα, στον τομέα της κρουαζιέρας, μιας και παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον οι εξελίξεις που διαδραματίζονται, με σκοπό την ενδεχόμενη απελευθέρωση της αγοράς. Στο τελευταίο κεφάλαιο του θεωρητικού μέρους, παρουσιάζονται καταγεγραμμένες απόψεις αρμοδίων, όπως και του κ. Πρωθυπουργού της Ελλάδος και όχι μόνο, οι οποίες κατά καιρούς απασχολούν την κοινή γνώμη και αλλάζουν το σκηνικό. Επίσης, γίνονται αναφορές στις ενδεχόμενες επιπτώσεις που θα παρουσιαστούν σε περίπτωση απελευθέρωσης της αγοράς, όπου αυτό είναι και το πιο σημαντικό 4

5 σημείο, γιατί εκεί πρέπει να βασιστεί οποιοσδήποτε κληθεί να παρέμβει επί του θέματος.ακολουθεί το κεφάλαιο της έρευνας, όπου σημαντικά πρόσωπα του κλάδου, τα οποία κατέχουν διακεκριμένες θέσεις αναφέρονται στο θέμα, μέσω προσωπικών συνεντεύξεων και καταθέτουν τις απόψεις τους, γύρω από το ζήτημα. Έτσι πραγματοποιείται ο στόχος της εργασίας, καταλήγοντας σε συμπεράσματα τα οποία πηγάζουν από τον συνδυασμό της θεωρητικής μελέτης της διπλωματικής εργασίας και τις προσωπικές μαρτυρίες των αρμοδίων φορέων. ABSTRACT The shipping sector has never stopped arousing the interest of the tourist, industrial and enterprise world as it is considered a serious source of income for several countries. The industry of shipping is separated in various sectors, one of which is the sector of cruises which has even entered into important stock markets around the world. The sector of cruises presents a rapid growth and it appears that perhaps it will also show tremendous augmentative tendencies in the near future. The aim of this dissertation is to give an explicit picture of the sector of cruise, and mainly the cabotage which is a particular question. Various sectors are involved in this and influence the developments. When we are referring to the cabotage, which we will also analyze in the third chapter, we are referring to everything that this regulation includes, which in a few words could be described as the regulation which imposes the free benefit of services of marine transports inside a member state (cabotage) for any boat which carries the flag of a member state of the EU, and provided the fact that it is able to execute transports in the state flag. This regulation applies since January In the two precedents chapters we generally analyze the market of cruise, its historical development, how the situation has been 5

6 shaped now and the giant companies of the industry and the peculiarities of this tourist product. A reference of great importance is also made for the situation that has taken place in Greece and still does in the sector of cruise. This is because of the fact that the changes which aim at the potential release of the market and are about to take place, present tremendous interest. In the last chapter of the theoretical part, opinions of high importance civic dignitaries are presented, as the Prime Minister s of Greece and others, which occasionally occupy the opinion of the public and change the setting. There are also references in the potential repercussions that will occur in the event of the release of the market, which is also the most important point, because this is where anyone who is asked to argue on the matter should focus. The chapter of research follows where important persons of the sector, who possess discrete positions, refer on the subject via personal interviews and present their opinions on the matter. Thus the objective of the dissertation is fulfilled, leading to conclusions which come from the combination of the theoretical study of the dissertation and the personal testimonies of the competent authorities. 6

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑ ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ ΕΙΔΗ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ Η ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ ΤΑ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΑ ΠΡΩΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΑ ΠΛΟΙΑ ΕΞΕΛΙΣΣΟΝΤΑΙ- ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΖΟΝΤΑΙ ΑΚΟΜΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ Ο ΣΤΟΛΟΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΩΝ CARNIVAL GROUP ROYAL CARIBBEAN INTERNATIONAL STAR CRUISES ΑΛΛΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΑΓΟΡΑ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΓΟΡΑ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ Η ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ Η ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ Η ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΩΝ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΘΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ ROYAL OLYMPIC CRUISES Festival Cruises ZEUS GROUP Golden Star Cruises Η LOUIS HELLENIC CRUISES EASY CRUISES Η HELLENIC SEAWAYS ΑΛΛΟΔΑΠΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΠΟΥ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΘΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΤΟ ΚΑΜΠΟΤΑΖ- Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 3577/ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ 3577/ ( ΝΟΜΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ) ΤΙ ΚΑΘΟΡΙΖΕΙ Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 3577/ ΤΙ ΑΝΑΦΕΡΕΙ Η ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΕΛΕΧΩΣΗΣ

8 3.4 ΤΙ ΑΝΑΦΕΡΕΙ Η ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ Ε.Ε ΚΑΙ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΕΟΧ / ΕΖΕΣ ΤΙ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΚΑΜΠΟΤΑΖ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΤΟ ΚΑΜΠΟΤΑΖ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ ΤΟ ΚΑΜΠΟΤΑΖ ΚΑΙ Η ΑΓΟΡΑ ΤΗΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΣΗΜΑΙΑΣ ΣΗΜΑΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ - Flags of convenience Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ HOME PORT ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΜΠΟΤΑΖ ΠΙΘΑΝΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ, ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΑΠΟΨΕΙΣ ΘΕΣΕΙΣ ΑΡΜΟΔΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Η ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ ΔΗΛΩΣΕΙΣ κ. Πρωθυπουργού Γιώργου Α. Παπανδρέου Η ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ ΛΙΜΑΝΙΑ ΛΙΜΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΛΚΥΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΝΔΟΧΩΡΑΣ ΠΩΣ ΕΠΙΛΕΓΟΝΤΑΙ ΤΑ ΛΙΜΑΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΧΕΔΙΑΣΤΕΣ ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΩΝ ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΛΙΜΑΝΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Το λιμάνι της Πάτρας Το λιμάνι του Ηρακλείου Το λιμάνι του Βόλου Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης Το Λιμάνι του Πειραιά ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΑ ΕΠΙΒΑΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ - ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑ ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ- ΠΙΘΑΝΗ ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΡΕΥΝΑ Η ΕΡΕΥΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

9 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1: Carnival Group Πίνακας 2: Royal Caribbean Πίνακας 3: Star Cruises Πίνακας 4: Ρυθμός αύξησης των πωλήσεων κρουαζιέρας και πακέτων διακοπών ( ) Πίνακας 5: Οι 10 πιο δημοφιλείς προορισμοί κρουαζιέρας στην Ευρώπη το 2005 Πίνακας 6: Προορισμοί κρουαζιέρας τουριστών από την ηπειρωτική Ευρώπη για το έτος 2005 Πίνακας 7: Τα αποτελέσματα της έρευνας συνοπτικά Σελ.22 Σελ.23 Σελ.23 Σελ.30 Σελ.31 Σελ.31 Σελ.95 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ Γράφημα 1:Μερίδια αγοράς των μεγάλων εταιριών κρουαζιέρας Γράφημα 2: Τα κύρια νηολόγια των κρουαζιερόπλοιων Γράφημα 3: Επιβατική κίνηση στο λιμάνι του Πειραιά ( ) Σελ.24 Σελ.50 Σελ.71 9

10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η θάλασσα είναι η πηγή της ζωής και συνεπώς σε ότι αφορά τον άνθρωπο είναι και η πιο ελκυστική πρόταση στην ανάγκη αναζωογόνησής του. Η πιστή απόδοση του όρου θαλάσσιος τουρισμός μας παραπέμπει στην αναζήτηση της αμεσότερης και διαρκέστερης επαφής του περιηγητή με την θάλασσα. Η συμβολή των υποδομών και των μέσων της ναυτιλίας στην πραγμάτωση αυτής της σχέσης είναι αποφασιστική και περιλαμβάνει από τη μια πλευρά τα λιμάνια, τις μαρίνες και τα καταφύγια σκαφών και από την άλλη τα ίδια τα σκάφη της ακτοπλοΐας και της αναψυχής. Με τη συμμετοχή της ναυτιλίας ο θαλάσσιος τουρισμός αποκτά το πραγματικό του περιεχόμενο και εκφράζεται με τη θαλάσσια περιήγηση αφού παρέχει στον περιηγητή την επιλογή να βιώσει πολλές από τις προσδοκώμενες εμπειρίες του μέσα στο θαλάσσιο περιβάλλον. Η ναυτιλία είναι ένας τομέας που ποτέ δεν έπαψε να απασχολεί το παγκόσμιο τουριστικό, βιομηχανικό και επιχειρηματικό κοινό καθώς θεωρείται σοβαρή πηγή εισοδήματος για αρκετές χώρες. Η βιομηχανία της ναυτιλίας χωρίζεται σε διάφορους τομείς, ένας εκ των οποίων είναι ο τομέας των κρουαζιέρων, ο οποίος απασχολεί όχι μόνο τις διάφορες κυβερνήσεις, αλλά και μεγάλα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο. Ο τομέας των κρουαζιέρων παρουσιάζει μια ραγδαία ανάπτυξη και φαίνεται ίσως να πάρει και μεγάλες αυξητικές τάσεις στο προσεχές μέλλον. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να δώσει μια σαφή εικόνα για το τι συμβαίνει γύρω από το θέμα της κρουαζιέρας, αλλά κυρίως του καμποτάζ το οποίο είναι ένα φλέγον ζήτημα καθώς εμπλέκονται διάφοροι τομείς και επηρεάζουν τις εξελίξεις. Όταν μιλάμε για το καμποτάζ, όπως θα αναλύσουμε και στο τρίτο κεφάλαιο, αναφερόμαστε σε ό,τι περιλαμβάνει αυτός ο κανονισμός, ο οποίος με λίγα λόγια επιβάλλει την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών θαλάσσιων μεταφορών εντός κράτους μέλους ( καμποτάζ ) για οποιοδήποτε πλοίο φέρει σημαία ενός κράτους μέλους της Ε.Ε, και εφόσον δύναται να εκτελεί ενδομεταφορές στο κράτος σημαίας και ισχύει από τον Ιανουάριο του Στα δύο προηγούμενα, από αυτό, κεφάλαια αναλύουμε γενικότερα την αγορά κρουαζιέρας, την ιστορική της εξέλιξη, το πώς έχει διαμορφωθεί τώρα η κατάσταση, τις εταιρίες μεγαθήρια που έχουν δημιουργηθεί και τις ιδιομορφίες του προσφερόμενου αυτού τουριστικού προϊόντος. Σημαντική αναφορά γίνεται στην κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα, του παρελθόντος έως και σήμερα, στον τομέα της κρουαζιέρας, μιας και παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον οι εξελίξεις που διαδραματίζονται, με σκοπό την ενδεχόμενη απελευθέρωση της αγοράς. Στο τελευταίο κεφάλαιο του θεωρητικού μέρους, παρουσιάζονται καταγεγραμμένες απόψεις αρμοδίων, όπως και του κ. Πρωθυπουργού και όχι μόνο, οι οποίες κατά καιρούς απασχολούν την κοινή γνώμη και αλλάζουν το σκηνικό. Επίσης, γίνονται αναφορές στις ενδεχόμενες επιπτώσεις που θα παρουσιαστούν σε περίπτωση απελευθέρωσης της αγοράς, όπου αυτό είναι και το πιο σημαντικό σημείο, γιατί εκεί πρέπει να βασιστεί οποιοσδήποτε κληθεί να παρέμβει επί του θέματος. Επίσης, σημαντικό στοιχείο του κεφαλαίου είναι το ζήτημα του λιμανιού και οι μελλοντικές εξελίξεις που δεν μπορούν να το αφήσουν ανεπηρέαστο, σε περίπτωση απελευθέρωσης και αναλύουμε τους λόγους και τις ενδεχόμενες αλλαγές που θα προκληθούν. Ακολουθεί το κεφάλαιο της έρευνας, όπου σημαντικά πρόσωπα του κλάδου, τα οποία κατέχουν διακεκριμένες θέσεις αναφέρονται στο θέμα, μέσω προσωπικών συνεντεύξεων και καταθέτουν τις απόψεις τους και την θέση που λαμβάνουν γύρω 10

11 από το ζήτημα. Έτσι πραγματοποιείται ο στόχος της εργασίας, καταλήγοντας σε συμπεράσματα τα οποία πηγάζουν από τον συνδυασμό της θεωρητικής μελέτης της διπλωματικής εργασίας και τις προσωπικές μαρτυρίες των αρμοδίων φορέων. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ 1.1 ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑ ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ Η κρουαζιέρα δεν είναι ένα συμπληρωματικό τουριστικό προϊόν. Δεν είναι μια υποδιαίρεση της τουριστικής βιομηχανίας. Είναι μία αυτόνομη διεθνοποιημένη τουριστική βιομηχανία με πολλές ευκαιρίες ανάπτυξης και πλούτου για αυτούς που θα μπορέσουν έγκαιρα να τις δουν και να τις αξιοποιήσουν. Η κρουαζιέρα, πρόκειται στην ουσία για ένα All Inclusive πακέτο διακοπών, αφού ο επιβάτης με την αγορά του συγκεκριμένου πακέτου εξασφαλίζει τη διαμονή και τη διατροφή του κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του αλλά και εν μέρει την ψυχαγωγία του. Τα έξοδα που δεν συμπεριλαμβάνονται στην τιμή του εισιτηρίου είναι τα ποτά, τα φιλοδωρήματα και οι προαιρετικές εκδρομές στα επισκεπτόμενα μέρη. Μάλιστα η λειτουργία του κρουαζιερόπλοιου είναι παρόμοια με εκείνη του ξενοδοχείου καθώς διαθέτει προσωπικό που εξυπηρετεί 24 ώρες και προσφέρει διαμονή, διατροφή, διασκέδαση και άλλες υπηρεσίες. Χαρακτηριστικά τα κρουαζιερόπλοια αποκαλούνται «πλωτά ξενοδοχεία». Συνήθως το κάθε κρουαζιερόπλοιο ακολουθεί το ίδιο πρόγραμμα για ολόκληρη την τουριστική περίοδο (σεζόν). Επαναλαμβάνει δηλαδή το ίδιο κυκλικό ταξίδι ξεκινώντας και τερματίζοντας στο ίδιο λιμάνι, με τους ίδιους ενδιάμεσους σταθμούς και με την ίδια χρονική διάρκεια. Στο παρελθόν σε μία προσπάθεια διαφοροποίησης του προϊόντος δημιουργήθηκαν τα προγράμματα Cruise and Stay και Cruise and fly. Ο πελάτης μπορούσε δηλαδή στην πρώτη περίπτωση να διακόψει το ταξίδι του σε κάποιο ενδιάμεσο σταθμό της αρεσκείας του και να μείνει εκεί μέχρι το κρουαζιερόπλοιο να περάσει ξανά από το ίδιο μέρος στο επόμενο ταξίδι του και να συνεχιστεί η κρουαζιέρα. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο πελάτης να ακολουθήσει το πρόγραμμα της κρουαζιέρας μέχρι το τέλος και επίσης να υπάρχει κενή θέση στο επόμενο ταξίδι. Στη δεύτερη περίπτωση η κρουαζιέρα συνδυάζεται με την αεροπορική μεταφορά του επιβάτη στο λιμένα εκκίνησης. Μειονεκτήματα των παραπάνω μεθόδων είναι ότι δημιουργούν πρόβλημα στην πληρότητα και ορισμένες φορές αυξάνουν το κόστος. Σε γενικές γραμμές, στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνεται η συνολική δραστηριότητα διαφόρων μεγεθών και τύπων επιβατηγών πλοίων που εκτελούν 11

12 προγραμματισμένα περιηγητικά δρομολόγια, προσφέροντας διάφορα επίπεδα ποιότητας υπηρεσιών. Είναι η σημαντικότερη μορφή Θαλάσσιου Τουρισμού από την άποψη της απόδοσης της σε μεγέθη. Σκοπός της κρουαζιέρας είναι η ψυχαγωγία του επιβάτη τόσο μέσα στο κρουαζιερόπλοιο, μέσω των δραστηριοτήτων οι οποίες λαμβάνουν χώρα κατά την διάρκεια του πλου όσο και έξω από το κρουαζιερόπλοιο με την επίσκεψη κάποιου αριθμού λιμανιών τουριστικού ενδιαφέροντος ΕΙΔΗ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ Η κρουαζιέρα μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ανάλογα με την απόσταση του ταξιδιού που θα διανυθεί κατά την διάρκεια του ταξιδιού αλλά και ανάλογα με τα μέρη τα οποία θα επισκεφθούν οι χρήστες. Η κρουαζιέρα λοιπόν χωρίζεται στις παρακάτω κατηγορίες: Διεθνής κρουαζιέρα: Στην κατηγορία αυτή - που είναι και η πιο σημαντική - στην ουσία κυριαρχούν 3 τεράστιες σε μέγεθος εταιρείες (leaders), οι οποίες αναφέρονται αναλυτικά στο επόμενο κεφάλαιο και απευθύνονται κυρίως στην μαζική αγορά της Αμερικής, αλλά καλύπτουν και όλα τα άλλα επίπεδα αγοράς με τις διαφοροποιημένες θυγατρικές τους. Οι εταιρείες αυτές αποτελούν το σημαντικότερο σε μέγεθος και απόδοση σώμα της κρουαζιέρας. Η διεθνής κρουαζιέρα περιλαμβάνει υπερατλαντικά ταξίδια και στην πλειονότητα τους είναι ταξίδια που διαρκούν αρκετές ημέρες. Υπάρχουν πολλές διαβαθμίσεις κρουαζιερόπλοιων, από τεράστια υπερπολυτελή κρουαζιερόπλοια 5000 επιβατών μέχρι μικρά πλοιάρια και ιστιοφόρα στα όρια του γιώτινγκ, καθώς περιλαμβάνονται όλα τα πλοία που προσφέρουν οργανωμένα προγράμματα δρομολογίων. Ευρωπαϊκή κρουαζιέρα: είναι μια υποδιαίρεση της διεθνούς κρουαζιέρας, διαφοροποιημένη με την έννοια ότι ανταγωνίζεται κυρίως στην Ευρωπαϊκή αγορά και οι περισσότερες από τις εταιρείες που την συνθέτουν συνήθως εξειδικεύονται σε συγκεκριμένες εθνικότητες ή συνδυασμούς εθνικοτήτων με κοινή γλώσσα. Μερικές από τις σπουδαιότερες Ευρωπαϊκές εταιρείες έχουν εξαγοραστεί από εταιρείες leaders των ΗΠΑ και πολύ λίγοι ανεξάρτητοι παίκτες έχουν πλέον μείνει στην Ευρώπη ή στην Μεσόγειο. Αντίστοιχα με το παραπάνω αυτές οι εταιρίες δραστηριοποιούνται κατά κύριο λόγο στην αγορά της Μεσογείου και της Βαλτικής. Συγκεκριμένα στην αγορά της Ευρώπης, οι κυριότερες εταιρίες είναι οι: Louis Cruises (ελληνικών συμφερόντων εταιρία), Festival Cruises, Saga Cruises, Airtours Sun Cruises, Thomson Cruises, Fred Olsen, Page and Moy, Hapag Loyd, Peter Deilmann, Club Mediterranée, Nouvelles Frontiéres, Mediterranean Shipping Cruises (MSC), Valtur, Spanish Cruise Line, Vistamar Canarias. 12

13 Εθνική κρουαζιέρα: Αναφέρεται σαν μια ξεχωριστή υποδιαίρεση σε αντιδιαστολή προς την διεθνή κρουαζιέρα, κυρίως για το ιδιαίτερο βάρος που δίνουμε στην ύπαρξή της εδώ στην Ελλάδα. Αλλιώς, στην πραγματικότητα ανήκει και αυτή στην διεθνή κρουαζιέρα, αφού στην ουσία ανταγωνίζεται σε όλες τις αγορές, (δηλαδή Βορείου Αμερικής και Ευρώπης) με τη διαφορά ότι κάποτε είχε το μονοπώλιο στα κυκλικά δρομολόγια από Πειραιά. Τα τελευταία χρόνια η πορεία της ιστορικής «εθνικής» μας κρουαζιέρας υπήρξε αρνητική και αφού προσέγγισε το απόλυτο μηδέν, σήμερα προσπαθεί να ανακάμψει. Ένας άλλος διαχωρισμός που μπορεί να γίνει στα είδη κρουαζιέρας είναι ο διαχωρισμός με βάση την χρονική διάρκεια του ταξιδιού. Τα τελευταία χρόνια ο μέσος όρος της χρονικής διάρκειας ενός ταξιδιού έχει γίνει μικρότερος κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης των επιβατών και της προτίμησης ολιγοήμερων διακοπών άρα και πιο φθηνών διακοπών. Οι κρουαζιέρες χωρίζονται με χρονικά κριτήρια σε: Τριήμερες διακοπές: Αυτές πραγματοποιούνται στο τέλος της εβδομάδας δηλ. τα Σαββατοκύριακα ή τις αργίες. Συνήθως περιορίζονται στα χωρικά ύδατα ενός κράτους με την προσέγγιση του κρουαζιερόπλοιου σε γειτονικά λιμάνια π.χ. η κρουαζιέρα στα ελληνικά νησιά. Τα πλεονεκτήματα αυτής της μορφής κρουαζιέρας είναι το χαμηλό κόστος, η αποφυγή της κυκλοφοριακής κίνησης κατά την είσοδο και έξοδο από τα αστικά κέντρα και η απαλλαγή από το άγχος της αναζήτησης τρόπων διασκέδασης. Επίσης είναι ιδανικές για όσους για πρώτη φορά δοκιμάζουν αυτό τον τρόπο τουρισμού. Κρουαζιέρες μικρής διάρκειας: Αυτές καλύπτουν τη χρονική περίοδο μιας εβδομάδας και πραγματοποιούνται μεταξύ λιμένων που βρίσκονται σε όμορες περιοχές. Οι κρουαζιέρες μικρής διάρκειας διακρίνονται σε πενθήμερες και επταήμερες. Οι πενθήμερες πραγματοποιούνται συνήθως από Δευτέρα έως Παρασκευή και συνδυάζουν την προσέγγιση του κρουαζιερόπλοιου σε λιμάνια διαφορετικών χωρών π.χ. η κρουαζιέρα στο Αιγαίο πέλαγος που συνδυάζει ελληνικά και τουρκικά λιμάνια. Οι επταήμερες ή εβδομαδιαίες κρουαζιέρες συνήθως καλύπτουν όλη την εβδομάδα και είναι οι πλέον δημοφιλείς. Το κρουαζιερόπλοιο κατά τη διάρκεια αυτής της κρουαζιέρας προσεγγίζει λιμάνια διαφορετικών κρατών που πολλές φορές παρουσιάζουν πολιτισμικές διαφορές. Η επταήμερη κρουαζιέρα είναι διαδεδομένη στη Μεσόγειο θάλασσα όπου το κρουαζιερόπλοιο προσεγγίζει λιμάνια της νότιας Ευρώπης, της βόρειας Αφρικής, της δυτικής Ασίας και νησιωτικών κρατών όπως είναι αυτά της Κύπρου και της Μάλτας. Σύμφωνα με στοιχεία της CLIA οι πενθήμερες κρουαζιέρες καλύπτουν το 33,6% της αγοράς ενώ οι επταήμερες το 53,8% της αγοράς. 1 Κρουαζιέρες μέσης διάρκειας (8-14 ημέρες): Πραγματοποιούνται στον Ειρηνικό και Ατλαντικό ωκεανό και συχνά συνδυάζουν προσεγγίσεις του κρουαζιερόπλοιου σε λιμάνια διαφορετικών ηπείρων. Πολλές φορές χαρακτηρίζονται ως «θεματικές κρουαζιέρες» επειδή η κρουαζιέρα εστιάζεται σε ένα συγκεκριμένο θέμα π.χ. γαστρονομία, τέχνη, πολιτισμός κ.λπ. Για παράδειγμα η εταιρεία Crystal Cruises διοργανώνει ενδεκαήμερη κρουαζιέρα 1 (CLIA, 2004) 13

14 με θέμα «Φαγητό και κρασί» από τη Ν. Υόρκη στο Μόντρεαλ, η Radisson Seven Seas προγραμματίζει ταξίδι αφιερωμένο στην Ανατολίτικη κουζίνα, η Windstar Cruises διοργανώνει κρουαζιέρα νεόνυμφων κ.λπ. Κρουαζιέρες μακράς διάρκειας (πάνω από 15 ημέρες): Αυτές υπερβαίνουν τις 15 ημέρες και συνήθως καλύπτουν το χρονικό διάστημα 3 εβδομάδων. Κατά τη διάρκεια αυτών, το κρουαζιερόπλοιο προσεγγίζει λιμάνια διαφορετικών ηπείρων. Οι κρουαζιέρες 9-17 ημερών καλύπτουν το 12,4% της αγοράς ενώ οι κρουαζιέρες άνω των 18 ημερών το 0,4% της αγοράς. Οι περισσότερες κρουαζιέρες (56,3%) είναι διάρκειας 6-8 ημερών, ακολουθούν οι πενθήμερες κρουαζιέρες σε ποσοστό 32,9%. Οι μακράς διάρκειας κρουαζιέρες αντιπροσωπεύουν το 10,4%. 2 Τέλος η κρουαζιέρα μπορεί να διαχωριστεί με βάση την υδάτινη περιοχή στην οποία λαμβάνει δράση. Έτσι η κρουαζιεροπλοΐα χωρίζεται σε θαλάσσια, ποτάμια και λιμναία. Η θαλάσσια κρουαζιεροπλοΐα πραγματοποιείται στις θαλάσσιες περιοχές π.χ. στην Καραϊβική θάλασσα, στη Μεσόγειο θάλασσα, στην Ερυθρά θάλασσα, στη Βόρεια θάλασσα, στη Βαλτική θάλασσα, και γενικότερα στον Ειρηνικό, Ατλαντικό και Ινδικό ωκεανό. Ο πιο δημοφιλής προορισμός για την κρουαζιεροπλοΐα σε ολόκληρο τον κόσμο είναι η Καραϊβική θάλασσα, η οποία καλύπτει το 60% της βορειοαμερικανικής βιομηχανίας κρουαζιέρας. Η έλξη του προορισμού αυτού μπορεί να αποδοθεί στο ιδανικό περιβάλλον της περιοχής αυτής για τη διενέργεια κρουαζιέρων όπως το κλίμα, η ύπαρξη πολλών νησιών, η μεγάλη ποικιλία λιμένων με δυνατότητα εκδρομών και στη γειτνίαση με τη μεγαλύτερη αγορά κρουαζιέρας στον κόσμο, δηλ. των Η.Π.Α. και του Καναδά. Το λιμάνι του Μαϊάμι που είναι η πύλη εισόδου στην Καραϊβική θεωρείται το μεγαλύτερο λιμάνι στον κόσμο όσον αφορά στην υποδοχή κρουαζιερόπλοιων. Η ποτάμια κρουαζιεροπλοΐα, πραγματοποιείται σε πλωτούς ποταμούς στην Ευρώπη, στην Ασία, στην Αφρική και στη Βόρεια και Νότια Αμερική. Η ποτάμια κρουαζιεροπλοΐα δεν μπορεί να συγκριθεί με τη θαλάσσια. Τα κρουαζιερόπλοια που μετακινούνται στους ποταμούς είναι στην πραγματικότητα ποταμόπλοια δηλαδή πλοία που ανταποκρίνονται στις ειδικές απαιτήσεις (βάθος υδάτων, πλάτος ποταμών, ροή υδάτων κ.λπ.) της ποτάμιας πλεύσης. Η παροχή τουριστικών υπηρεσιών σε αυτά, περιορίζεται στο πλαίσιο της συμβατικής ξενοδοχειακής λειτουργίας δηλ. στο κατάλυμα, στην εστίαση και στη συμβατική αναψυχή. Σε καμία περίπτωση ένα κρουαζιερόπλοιο ποταμόπλοιο δεν συγκρίνεται με τα σύγχρονα. Η ποτάμια κρουαζιεροπλοΐα παρέχει τη δυνατότητα στους επιβάτες να απολαμβάνουν την ενδοχώρα των κρατών από όπου διέρχεται ο ποταμός και να γνωρίσουν τον πολιτιστικό πλούτο σημαντικών παρόχθιων πόλεων. Σημαντικές ποτάμιες κρουαζιέρες πραγματοποιούνται στην Ευρώπη στους ποταμούς Ρήνο, Δούναβη, Έλβα, Βόλγα, Σηκουάνα κ.λπ., στην Αφρική στον ποταμό Νείλο, στην Ασία στον ποταμό Γιανγκ Τσε και στη Ν. Αμερική στον Αμαζόνιο. Το 2006 η ποτάμια κρουαζιέρα σημείωσε αύξηση της τάξης του 23% με επιβάτες έναντι 2 ΠΗΓΗ: PSA-IRN cruise stat Worldwide Cruise Ship Activity, World Tourism Organization 14

15 των το Τη μεγαλύτερη αύξηση κατέγραψαν οι κρουαζιέρες στο Νείλο (43%) που βρίσκεται στη δεύτερη θέση μετά το Ρήνο. Εξίσου σημαντική είναι και η αύξηση της κίνησης που καταγράφεται σε ευρωπαϊκά ποτάμια, λιγότερο γνωστά μέχρι σήμερα, όπως ο Έλβας (με αύξηση 70%), αλλά και ποτάμια της Γερμανίας και της Πορτογαλίας όπου καταγράφεται αύξηση της τάξης του 250%. Εξίσου σημαντική είναι και η αύξηση στη ζήτηση για κρουαζιέρες στους ποταμούς της Κίνας όπου καταγράφηκε αύξηση κατά 19%. 4 Η λιμναία κρουαζιεροπλοΐα πραγματοποιείται σε πλωτές λίμνες. Παρόλο που υπάρχουν μεγάλες λίμνες π.χ. η λίμνη Βικτόρια στην Αφρική, η λίμνη Τιτικάκα στη Ν. Αμερική, η λιμναία κρουαζιεροπλοΐα δεν έχει αναπτυχθεί. Η λιμναία κρουαζιεροπλοΐα βασικά περιορίζεται στα σύνορα των Η.Π.Α. και του Καναδά, στο υδάτινο συγκρότημα των Μεγάλων Λιμνών Μίσιγκαν, Χιούρον, Ήρι, Οντάριο και Σουπήριορ. 1.2 ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ Η κρουαζιέρα συνδέει την ψυχαγωγία του επιβάτη στο κρουαζιερόπλοιο με την επίσκεψή του σε ένα ή περισσότερα κοσμοπολίτικα λιμάνια, ικανοποιώντας την ανάγκη για γνωριμία με νέους τόπους και την επαφή του με άλλους πολιτισμούς. Η κρουαζιέρα είναι αμιγής δραστηριότητα αναψυχής. Η ιδέα της κρουαζιεροπλοΐας, δηλαδή να ταξιδεύει κάποιος με πλοίο για αναψυχή και όχι για συγκοινωνιακούς λόγους, αποδίδεται στον Arthur Anderson, έναν από τους ιδρυτές της εταιρείας Peninsular and Oriental Steam Navigation Company που έγινε γνωστή στο χώρο της ναυτιλίας ως P & O. Το 1835 o Anderson πρότεινε μια κρουαζιέρα από την Αγγλία προς τα νησιά Φερόες και στις ακτές της Ισπανίας με σκοπό την απόλαυση του ήλιου στη διάρκεια των χειμερινών μηνών. Το 1844 η Ρ&Ο επέκτεινε τις κρουαζιέρες στη Μεσόγειο θάλασσα. Στις επόμενες δεκαετίες οι κρουαζιέρες πραγματοποιούνταν και σε άλλες θαλάσσιες περιοχές. Στη δεκαετία του 1860 επεκτάθηκε η ναύλωση και η διαχείριση των πλοίων για κρουαζιέρα. Το κύριο χαρακτηριστικό της ήταν η πολύμηνη διάρκεια και το υψηλό οικονομικό επίπεδο της πελατείας τους. Οι ταξιδιώτες διέθεταν άφθονο χρόνο και πλούτο και ταξίδευαν κυρίως για λόγους υγείας και όχι τόσο για να επισκεφθούν τα λιμάνια. Η κρουαζιέρα συνίστατο κυρίως στην απόλαυση του ταξιδιού και όχι τόσο στη γνωριμία των τόπων προσέγγισης του πλοίου. Έτσι το έτος 1868 το ατμόπλοιο «Quaker City», με χωρητικότητα κ.ο.χ. πραγματοποίησε την πρώτη κρουαζιέρα από τις Η.Π.Α. στη Μεσόγειο θάλασσα. Το 1881 το ατμόπλοιο «Ceylon» της P&O πουλήθηκε στην Oceanic Yachting Company η οποία το μετέτρεψε σε πλοίο αναψυχής. Το πλοίο χωρητικότητας κ.ο.χ. έκανε το γύρο του κόσμου. Η 4 ΠΗΓΗ: Cruise Lines International Association (2006) και (European River Cruises, 2006) 15

16 εταιρεία Orient Line of London σε συνεργασία με την εταιρεία Pacific Steam Navigation Co καθιέρωσαν τα πρώτα προγράμματα κρουαζιέρας προς τα φιόρδ της Νορβηγίας το 1889 και προς τη Μεσόγειο θάλασσα το Πολλές φορές λόγω της εποχικότητας και λόγω της έλλειψης πελατείας τα επιβατηγά πλοία λειτουργούσαν ως κρουαζιερόπλοια. Έτσι, ο Γερμανός επιχειρηματίας Albert Ballin, ο οποίος διηύθυνε την επιβατική γραμμή που συνέδεε το Αμβούργο με την Αμερική για να αντιμετωπίσει την απραξία των πλοίων στη διατλαντική αυτή γραμμή λόγω έλλειψης επιβατών, έστειλε το πλοίο «Augusta Victoria» (κατασκευής 1889, χωρητικότητας κ.ο.χ.) σε κρουαζιέρα στη Μεσόγειο θάλασσα κατά τη διάρκεια του χειμώνα του έτους Το 1895 το «Lusitania» (3.877 κ.ο.χ.) πραγματοποίησε μια πολυτελή κρουαζιέρα 60 ημερών προς τις Δυτικές Ινδίες, τη Μαδέρα, την Τενερίφη και τις Αζόρες 5. Μετά το τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου, αυξήθηκε ο αριθμός των πλοίων που χρησιμοποιούνταν στην κρουαζιεροπλοΐα λόγω της αλλαγής της μεταναστευτικής πολιτικής των Η.Π.Α. Η χώρα αυτή έθεσε αυστηρούς περιορισμούς για την είσοδο μεταναστών στην επικράτειά της. Αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής ήταν η αλλαγή της χρήσης των επιβατηγών πλοίων, τα οποία προκειμένου να παραμείνουν ενεργά και να αντιμετωπίσουν την έλλειψη επιβατών χρησιμοποιήθηκαν ως κρουαζιερόπλοια. Στη δεκαετία του 1930 οι καμπίνες στα πλοία αναψυχής αποκτούν ιδιαίτερους χώρους υγιεινής. Το 1933 κατασκευάσθηκε το πλοίο «Monarch of Bermuda» με ιδιαίτερους χώρους υγιεινής σε όλες τις καμπίνες. Τη δεκαετία αυτή το πλέον γνωστό κρουαζιερόπλοιο υπήρξε το «Arandora Star» της Blue Star Lines. Το πλοίο αυτό ένα από τα πέντε αδελφά πλοία της εταιρείας που παρείχαν υπηρεσίες στους επιβάτες και στο εμπόριο στη γραμμή Λονδίνο-Νότια Αμερική, μετατράπηκε από επιβατηγό και εμπορικό πλοίο με χωρητικότητα κ.ο.χ. και ικανό να εξυπηρετεί 164 επιβάτες σε κρουαζιερόπλοιο, με χωρητικότητα κ.ο.χ. και ικανό να εξυπηρετεί 400 τουρίστες. Το «Arandora Star» είχε μια επιτυχημένη σταδιοδρομία ως κρουαζιερόπλοιο. Ήταν γνωστό ως Chocolate Box που μετέφερε τους πλούσιους και τους διάσημους. Η τελευταία του κρουαζιέρα έγινε το 1939 και κατά τη δεκαετή δράση του πραγματοποίησε 120 ταξίδια (ένα στη Βαλτική, ένα στον Ινδικό ωκεανό, 6 στις δυτικές Ινδίες, 12 στα Κανάρια νησιά, 56 στη Μεσόγειο και 44 στα Νορβηγικά φιόρδ). Βυθίσθηκε στη διάρκεια του πολέμου το Τα κρουαζιερόπλοια της περιόδου από το 1860 έως το 1960 δεν διέφεραν σημαντικά από τα επιβατηγά πλοία, ως προς την κατασκευή και ως προς την παροχή υπηρεσιών e-περιοδικό Επιστήμης & Τεχνολογίας Η ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑ ΩΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ. ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ. 16

17 1.3 Η ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ Η νέα εποχή της κρουαζιέρας αρχίζει στη δεκαετία του 1960 όταν το πλοίο ως μέσο μεταφοράς επιβατών μεταξύ Αμερικής και Ευρώπης αντικαθίσταται από το αεροπλάνο. Οι πλοιοκτήτες προκειμένου να αξιοποιήσουν οικονομικά τα επιβατηγά πλοία, προβαίνουν στη μετασκευή τους σε κρουαζιερόπλοια. Στην προσπάθειά τους αυτή αντιμετώπισαν προβλήματα καθώς τα πλοία δεν διέθεταν αερισμό, ανοικτούς χώρους και άλλες ευκολίες για την εξυπηρέτηση των τουριστών. Ο κλιματισμός δεν υπήρχε στα πλοία μέχρι τη δεκαετία του Χαρακτηριστικό κρουαζιερόπλοιο αυτής της εποχής είναι το «Mardi Gras» πρώην «Empress of Canada», ναυπηγημένο το 1961, που είναι το πρώτο πλοίο της εταιρείας Carnival Cruise Lines. Το πλοίο μετέφερε 906 επιβάτες και έπλεε με ταχύτητα 21 κόμβους. Στην αρχή παρείχε επταήμερη κρουαζιέρα αλλά αργότερα παρείχε τριήμερη και τετραήμερη κρουαζιέρα στις Μπαχάμες με αφετήριο λιμάνι το Canaveral στη Φλώριδα. Σήμερα εκατομμύρια επιβατών επιλέγουν να συμμετάσχουν σε κρουαζιέρες και το μέγεθος της ζήτησης αναμένεται να αυξάνει χρόνο με τον χρόνο. Οι επιβάτες επιλέγουν συνήθως κρουαζιέρες διάρκειας πέντε έως δώδεκα ημερών, με συνηθέστερη την κρουαζιέρα επτά ημερών. Το ταξίδι του κρουαζιερόπλοιου μπορεί να είναι κυκλικό, να ξεκινάει και να τελειώνει στο ίδιο λιμάνι ή μονόδρομο δρομολόγιο, να ξεκινάει και να καταλήγει σε διαφορετικά λιμάνια. Το ταξίδι με το κρουαζιερόπλοιο χωρίζεται σε μέρες στη θάλασσα και μέρες στο λιμάνι. Πάνω στο πλοίο οι επιβάτες απολαμβάνουν πλούσια γεύματα, συναρπαστικά θεάματα, πισίνες και διάφορες διοργανώσεις για το κοινό ΤΑ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΑ ΠΡΩΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ Τα κρουαζιερόπλοια «Πρώτης Γενιάς»( ) ήταν μικρότερα από τους απογόνους τους και μετέφεραν λιγότερους από χίλιους επιβάτες.. Η κατασκευή τους στηρίχθηκε στα επιβατηγά πλοία της δεκαετίας του 1960 με μια μικρή αύξηση στους χώρους ενδιαίτησης. Στη δεκαετία του 1970 το κρουαζιερόπλοιο άρχισε να λειτουργεί αμιγώς ως χώρος παροχής υπηρεσιών τουριστικού χαρακτήρα με πεδίο δράσης την Καραϊβική και με πελατεία προερχόμενη από τη Β. Αμερική. Τα κρουαζιερόπλοια σχεδιάστηκαν με ανοικτούς χώρους- καταστρώματα για να υποδεχθούν αθλητικές δραστηριότητες π.χ. πισίνες, τένις κ.λπ.. Σκανδιναβικές και Ευρωπαϊκές εταιρείες ασχολήθηκαν με την εξερεύνηση της αγοράς της Καραϊβικής. Εταιρείες όπως η Norwegian Caribbean, Royal Caribbean, Royal Viking, Holland America, Carnival Cruises και Princess Cruises άρχισαν να δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Τη διαχείριση των περισσότερων κρουαζιερόπλοιων «πρώτης γενιάς» ανέλαβαν επιχειρηματίες νέοι στην τουριστική βιομηχανία. Εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα αποτέλεσαν οι εταιρείες Ρ & Ο, Cunard και Chandris Lines. 17

18 1.3.2 ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΓΕΝΙΑΣ Το κρουαζιερόπλοιο βρέθηκε στο επίκεντρο του τουριστικού ενδιαφέροντος στις αρχές της δεκαετία του 1980 οπότε και άρχισαν να κατασκευάζονται νέα πλοία ειδικά σχεδιασμένα για κρουαζιέρες. Σε αυτό βοήθησαν οι διαφημιστικές εκστρατείες, τα προγράμματα και οι τηλεοπτικές ταινίες, όπως το γνωστό «Πλοίο της αγάπης» (Love Boat), που άρχισαν να προβάλλονται και να διαμορφώνουν μια ελκυστικότατη εικόνα για τις κρουαζιέρες. Αυτή η αύξηση της ζήτησης για κρουαζιέρες ενθάρρυνε τις εταιρείες να ναυπηγήσουν πλοία μεγαλύτερης χωρητικότητας. Τα πλοία αυτά ανήκουν στη «δεύτερη γενιά» κρουαζιερόπλοιων. Για τα πλοία της «δεύτερης γενιάς» υιοθετήθηκε από την εταιρεία Holland America η ονομασία Ocean Liners. Χαρακτηριστικό πλοίο αυτής της γενιάς είναι το «Tropicale» που ναυπηγήθηκε στη Δανία το 1981 για λογαριασμό της εταιρείας Carnival Cruise Lines, με χωρητικότητα κ.ο.χ., ταχύτητα 20 κόμβους, μεταφορική ικανότητα επιβατών και πεδίο δραστηριότητας την τουριστική αγορά των Δυτικών Ακτών των Η.Π.Α. και του Μεξικού. Στη «δεύτερη γενιά» κρουαζιερόπλοιων παρατηρείται έντονη η τάση για την αύξηση του αριθμού των εξωτερικών καμπίνων καθώς περισσότεροι επιβάτες αναζητούν την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος (ήλιο, θαλάσσια θέα, φεγγάρι) καθ όλη τη διάρκεια της κρουαζιέρας ΤΑ ΠΛΟΙΑ ΕΞΕΛΙΣΣΟΝΤΑΙ- ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΖΟΝΤΑΙ ΑΚΟΜΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ Στη δεκαετία του 1990 ναυπηγούνται πλοία με μεταφορική ικανότητα περίπου επιβατών. Πρόκειται για τη γενιά των κρουαζιερόπλοιων που χαρακτηρίζονται ως «μεγαθήρια». Χαρακτηριστικά πλοία είναι το «Sovereign of the Seas» της εταιρείας Royal Caribbean, το «Monarch of the Seas» και το «Majesty of the Seas». Τα κρουαζιερόπλοια αυτά πραγματοποιούσαν επταήμερες κρουαζιέρες στην Καραϊβική θάλασσα. Το «Sovereign of the Seas», που χαρακτηρίσθηκε «πλωτό εμπορικό κέντρο», συμβολίζει και την αλλαγή στη φιλοσοφία της κρουαζιέρας από απλό ταξίδι αναψυχής σε «αυτάρκη πλήρη εμπειρία διακοπών». Στη γενιά αυτή των κρουαζιερόπλοιων κυριαρχεί το στοιχείο της πολυτέλειας και η υψηλή παροχή υπηρεσιών ξενοδοχειακού τύπου δηλαδή διαμονή, εστίαση, ψυχαγωγία, ημερήσιες και νυχτερινές δραστηριότητες και ξενάγηση στα λιμάνια. Γενικότερα, στη δεκαετία του 1990 η αγορά της κρουαζιέρας ήταν ένας από τους ταχύτατα αναπτυσσόμενους τομείς της οικονομίας. Ιδιαίτερα παρατηρήθηκε αύξηση της ζήτησης για κρουαζιέρες στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην υπόλοιπη Ευρώπη και αργότερα στις περιοχές της Ασίας-Ειρηνικού. Η κρουαζιέρα με ετήσια αύξηση που ανέρχεται στο 8% από το 1988 παρουσίασε σχεδόν διπλάσιο ρυθμό ανάπτυξης από ότι η τουριστική δραστηριότητα στο σύνολό της. Σύμφωνα με τα 18

19 στατιστικά στοιχεία των CLIA, PSA και GP Wild, στη δεκαετία του 1990 η Βόρεια Αμερική κάλυπτε το 72% της παγκόσμιας ζήτησης για κρουαζιέρες. Η Ευρωπαϊκή αγορά ήταν στη δεύτερη θέση (20%) ενώ ο υπόλοιπος κόσμος μοιράζεται ένα πολύ μικρό ποσοστό (8%) Ο ΣΤΟΛΟΣ Το πρώτο επιβατηγό πλοίο το οποίο χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά για κρουαζιέρες μόνο και όχι για υπερατλαντικό ταξίδι μεταφοράς επιβατών, ήταν το πλοίο OCEANIC το 1965 και ήταν ιδιοκτησία της ελληνικών συμφερόντων εταιρίας Home Lines. Πολλά άλλα πλοία τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την μετανάστευση και την ομαδική μετακίνηση ατόμων μετά τον πόλεμο, άρχισαν να χρησιμοποιούνται για κρουαζιέρες και γενικότερα για ψυχαγωγικά ταξίδια. Το λιμάνι του Μαϊάμι εξελίχθηκε η φυσική βάση για πολλά από το πλοία τα οποία ακολουθούσαν δρομολόγια στην Καραϊβική και ήταν προφανές πως μια νέα βιομηχανία είχε γεννηθεί. Το πρώτο πλοίο που υπερέβη τους 2000 επιβάτες ήταν το NORWAY, ιδιοκτησίας Norwegian Cruise Lines και ήταν η αρχή για μια σειρά από πολύ μεγάλα κρουαζιερόπλοια τα οποία φτιάχτηκαν. Αυτά προσέφεραν μεγαλύτερα κέρδη στις εταιρίες αφού μετέφεραν περισσότερους επιβάτες με λιγότερο κατά μονάδα κόστος, λόγω οικονομιών κλίμακας. Το πρώτο πλοίο που ξεπέρασε τους μ.τ. χωρητικότητα, ήταν το πλοίο CARNIVAL DESTINY που αφίχθη το 1996 ενώ το 1999 ήρθε το πρώτο πλοίο με πάνω από καμπίνες. Είναι τέτοια η εξέλιξη της αγοράς που η Royal Caribbean Cruises, 8 μητρική των εταιριών Royal Caribbean International και Celebrity Cruises ανακοίνωσε πως τα υπό κατασκευή κρουαζιερόπλοια της ως μέρος του σχεδίου Genesis θα διαθέτουν μια από τις πιο πρωτοποριακές καινοτομίες εν πλω και συγκεκριμένα το Central Park. Το Central Park θα είναι ένα εξαιρετικό υπαίθριο πάρκο με ήρεμα μονοπάτια και κήπους κατάμεστους με εποχιακά λουλούδια και δέντρα και θα αποτελεί έναν από τους πιο πρωτοποριακούς χώρους του κρουαζιερόπλοιου και τη πρώτη από τις επτά συνολικά γειτονιές, που θα περιλαμβάνονται στα κρουαζιερόπλοια του σχεδίου Genesis. Η κομψή και ζωηρή κεντρική πλατεία του Central Park θα αποτελέσει την κεντρική πλατεία του κρουαζιερόπλοιου, η οποία θα εξελίσσεται από ένα ήρεμο μέρος κατά τη διάρκεια της ημέρας σε σημείο συνάντησης για απολαυστικά γεύματα και μοναδικές επιλογές διασκέδασης το βράδυ, καθώς οι επιβάτες θα μπορούν να απολαμβάνουν συναυλίες και παραστάσεις από street performers. Η γειτονιά θα περιστοιχίζεται από καμπίνες με μπαλκόνια, τα οποία θα έχουν μοναδική θέα στο πάρκο. Περιμετρικά του υπέροχου αυτού πάρκου θα βρίσκονται πολλά εστιατόρια, τα οποία θα προσφέρουν αναρίθμητες επιλογές εστίασης στους επιβάτες που είτε αναζητούν πιο εκλεκτά μέρη είτε πιο απλές καθημερινές επιλογές. Οι επιβάτες θα μπορούν επίσης να απολαύσουν πολυτελές γεύμα στο νέο restaurant 150 Central Park ή πικνίκ στο πιο casual Central Park Cafe, όπου θα έχουν επίσης τη δυνατότητα να καθίσουν στην ύπαιθρο και να παρατηρούν τους περαστικούς. Το Giovanni`s Table, 7 e-περιοδικό Επιστήμης & Τεχνολογίας Η ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑ ΩΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ. ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ. Μοίρα Πολυξένη, Μυλωνόπουλος Δημήτρης Τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων, Τ.Ε.Ι. Πειραιά

20 ένα Ιταλικό restaurant, το Vintages wine bar και το Chops Grille steakhouse είναι επίσης κάποιες από τις υπόλοιπες επιλογές που προσφέρουν τα κρουαζιερόπλοια ως μέρος του σχεδίου Genesis. Στο πάρκο θα υπάρχουν επίσης και αρκετά μπαρ, όπως το Canopy Bar που θα βρίσκεται σε έναν από τους δύο εντυπωσιακούς θόλους, καθώς επίσης και το μοναδικό μηχανικό κατόρθωμα, Rising Tide, το πρώτο κινούμενο μπαρ το οποίο θα ανεβοκατεβαίνει σε τρία καταστρώματα. Το Central Park θα περιλαμβάνει επίσης και μοντέρνα καταστήματα. O κ. Richard D. Fain, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Royal Caribbean Cruises δήλωσε ότι Η κατασκευή ενός τόσο μεγάλου κρουαζιερόπλοιου μας επέτρεψε να προσθέσουμε ακόμα περισσότερες επιλογές και δυνατότητες και το Central Park αποτελεί μια μεγαλειώδη προσθήκη στην ήδη μεγάλη γκάμα εντυπωσιακών χαρακτηριστικών. "Το Central Park" πρόσθεσε "είναι η πρώτη από πολλές δυναμικές γειτονιές που θα συμπεριλαμβάνονται στα πλοία του Σχεδίου Genesis, η οποία θα δώσει σε κάθε επιβάτη την δυνατότητα να βρουν τον δικό τους χώρο και την δραστηριότητα που προτιμούν περισσότερο". Έτσι, το 24ο κρουαζιερόπλοιο του στόλου της Royal Caribbean International κατασκευάζεται στα ναυπηγεία Aker Yards στην Φινλανδία και όταν ολοκληρωθεί η κατασκευή του τον Αύγουστο του 2010 θα είναι μαζί με το Genesis I,που παραδόθηκε το 2009, το μεγαλύτερο και μακρύτερο κρουαζιερόπλοιο στον κόσμο καθώς θα έχει δυνατότητα φιλοξενίας επιβατών, μήκος 360 μέτρων, πλάτος 47 μέτρα και ύψος 65 μέτρα. Αυτή τη στιγμή τον τίτλο του μεγαλύτερου κρουαζιερόπλοιου στον κόσμο μοιράζονται το Freedom of the Seas και το Liberty of the Seas τα οποία επίσης ανήκουν στην Royal Caribbean International και έχουν χωρητικότητα τόνων και δυνατότητα φιλοξενίας επιβατών. Η εταιρεία υπολογίζει πως το συνολικό κόστος κατασκευής του κάθε κρουαζιερόπλοιου Genesis θα φτάσει τα δολάρια ανά καμπίνα. 1.4 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Οι επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης μπορούν να διακριθούν σε τέσσερις κατηγορίες : α) Στην κοινωνία υποδοχής. β) Στην τοπική ή περιφερειακή οικονομία. γ) Στο ανθρωπογενές περιβάλλον, ιδιαίτερα σε αυτό που έχει κάποια ιδιαίτερη ιστορική αξία. δ) Στο φυσικό υποδοχέα, που περιλαμβάνει, τόσο τα χερσαία (έδαφος, χλωρίδα, πανίδα, τοπίο, ατμόσφαιρα), όσο και τα υδάτινα οικοσυστήματα (νερό, θαλάσσιες βιοκοινωνίες). Ο παράγοντας που επηρεάζει σημαντικά τον τόπο υποδοχής, είναι η τοπική και χρονική υπερσυγκέντρωση ανθρώπων και δραστηριοτήτων, όταν ξεπερνά δηλαδή τα «όρια αντοχής» του ίδιου του συστήματος, την ικανότητά του να απορροφά τις προκαλούμενες αλλαγές χωρίς ταυτόχρονα να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα ισορροπίας. Τα όρια αυτά εκφράζονται με την φέρουσα ικανότητα του συστήματος που δηλώνει το μέγιστο αριθμό ανθρώπων που μπορούν να χρησιμοποιήσουν μια περιοχή χωρίς να προκαλέσουν αλλαγές στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον. Για παράδειγμα, η συμπεριφορά κάποιων επισκεπτών κρουαζιέρας μπορεί να προκαλέσει το κοινωνικό αίσθημα των κατοίκων οδηγώντας σε όξυνση των σχέσεων 20

21 ή σε μια ακραία περίπτωση σύγκρουση (τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται π.χ. στην Χερσόνησο και Μάλια). Στην περίπτωση αυτή, θεωρείται ότι η Φέρουσα Κοινωνική Ικανότητα έχει ξεπερασθεί. Μια άλλη περίπτωση υπέρβασης των ορίων του συστήματος θα μπορούσε να προκληθεί από την υπερσυγκέντρωση ατόμων λουομένων και δραστηριοτήτων, χώροι διασκέδασης και αναψυχής σε μια μικρή παραλία που αποβιβάζονται οι τουρίστες της κρουαζιέρας μια συγκεκριμένη ώρα της ημέρας. Τα απόβλητα που παράγονται είναι πιθανόν να ξεπερνούν την Φυσική Φέρουσα Ικανότητα του Συστήματος να αποικοδομεί το ρυπαντικό φορτίο που δέχεται με αποτέλεσμα να προκύπτουν σοβαρά πρόβλημα ρύπανσης. Σε κάθε περίπτωση, είναι αναγκαίο να τηρούνται κάποιοι βασικοί κανόνες, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η αειφορία και η προστασία του περιβάλλοντος, τόσο στις υδάτινες όσο και στις χερσαίες περιοχές που καταπλέουν τα κρουαζιερόπλοια και εμφανίζονται ξαφνικά όλοι οι επιβάτες των κρουαζιερόπλοιων για συγκεκριμένες ώρες της ημέρας. Οι περιοχές δηλαδή που τα υποδέχονται, πρέπει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένες για την εξυπηρέτηση αυτών αλλά και για την διατήρηση σε ποιοτικά επίπεδα του τουριστικού προϊόντος τους. Είναι επομένως προφανές, ότι το είδος και η ένταση των επιπτώσεων, εξαρτάται από την Φέρουσα Ικανότητα του Συστήματος Κοινωνική και Περιβαλλοντική. Όσο πιο μικρή είναι αυτή τα περιθώρια ανοχής του συστήματος είναι λίγα τόσο πιο έντονες αναμένεται να είναι οι επιπτώσεις. Αντίθετα, όσο πιο μεγάλη είναι η Φέρουσα Ικανότητα του Συστήματος, τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η ανοχή του απέναντι στις διάφορες προκαλούμενες διαταραχές ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Ένα λιμάνι το οποίο θα καθιερωθεί σαν σταθμός διεθνούς κρουαζιέρας έχει τεράστια οφέλη για την τοπική κοινωνία, καθώς μεγάλος αριθμός τουριστών θα καταπλεύσει σε αυτόν τον προορισμό και θα αποφέρει κέρδη σε όλα τα επίπεδα της τοπικής κοινωνίας. Ένα κρουαζιερόπλοιο το οποίο καταπλέει σε ένα λιμάνι ενεργοποιεί μια σειρά από λειτουργίες μέσα στο λιμάνι και κάθε μια από αυτές τις λειτουργίες προσφέρει άμεσα κέρδη στην τοπική κοινωνία. Χαρακτηριστικά ένα πλοίο προσφέρει οφέλη σε: Λιμενικούς πράκτορες Τουριστικούς πράκτορες Ξεναγούς Λιμενικούς υπαλλήλους (καβοδέτες, αχθοφόρους) Λιμενικό ταμείο (τέλη ελλιμενισμού) Δήμους (νερό, σκουπίδια) Τροφοδότες πλοίων Επίσης οι επιβάτες οι οποίοι αποβιβάζονται έχουν μια σειρά από ανάγκες τις οποίες ικανοποιεί η τοπική κοινωνία με τα ανάλογα οφέλη. Πιο αναλυτικά οφέλη προκύπτουν σε: 21

22 Ταξί Τουριστικά λεωφορεία Μέρη εστιάσεως (ταβέρνες, καφετέριες, fast food) Εμπορικά καταστήματα (σουβενίρ, ρούχα, κοσμήματα) Μουσεία Αρχαιολογικοί χώροι Χονδρέμπορους (προμηθευτές εμπορικών και καταστημάτων εστίασης) Μεταφορείς Τοπικούς συνεταιρισμούς με τοπικά προϊόντα Μικρές τοπικές βιοτεχνίες Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το νησί της Ρόδου όπου οι καταστηματάρχες και οι έμποροι, μέχρι και την χρονιά που πέρασε (2009), η οποία λόγω της οικονομικής κρίσης χαρακτηρίζεται από μειωμένη τουριστική κίνηση, τρίβουν τα χέρια τους από τα οικονομικά οφέλη που είχαν από τη άφιξη των κρουαζιερόπλοιων. Η κρίση ως φαίνεται δεν επηρέασε το νησί των Ιπποτών, αφού έδεναν στο λιμάνι κρουαζιερόπλοια με σύνολο επιβατών που ξεπερνούσε τις Τον περασμένο Οκτώβριο, κατέπλευσαν περισσότερα από 100 κρουαζιερόπλοια, διατηρώντας πολύ ψηλά το ενδιαφέρον για επισκέψεις στο νησί και για περιόδους εκτός αιχμής της τουριστικής κίνησης. Τέλος υπάρχει και το έμμεσο κέρδος της διαφήμισης αφού κάποιος ο οποίος θα επισκεφθεί ένα λιμάνι το οποίο θα του αρέσει θα αποτελέσει ζωντανή διαφήμιση και για άλλους τουρίστες να επισκεφθούν το λιμάνι ενώ γενικότερα ένα λιμάνι το οποίο διαφημίζεται σαν σταθερός προορισμός από πολλά κρουαζιερόπλοια προκαλεί το ενδιαφέρον σε κάποιο τουρίστα που καλείται να επιλέξει τον συγκεκριμένο προορισμό για διακοπές. Έτσι είναι διαπιστωμένο ότι πολύ συχνά επιβάτες κρουαζιέρας επιστρέφουν στα λιμάνια που επισκέφτηκαν στα πλαίσια της κρουαζιέρας τους για να περάσουν «συμβατικές» διακοπές σε προορισμούς που τους άρεσαν ή προτρέπουν άλλους να τους επισκεφτούν. Ακόμη η ένταξη ενός προορισμού σε ένα πρόγραμμα διεθνούς κρουαζιέρας σημαίνει αυτόματα διαφημιστική προβολή αυτού του προορισμού στις σημαντικότερες τουριστικές αγορές με έξοδα της εταιρείας κρουαζιέρας. Ταυτόχρονα όπως ήδη έχει αναφερθεί η καθιέρωση ενός προορισμού σαν σημείο προσέγγισης διεθνών προγραμμάτων κρουαζιέρας λειτουργεί και ως πόλος έλξης ανάπτυξης και άλλων προσοδοφόρων μορφών θαλάσσιου τουρισμού. Είναι λοιπόν σαφές ότι η προσέλκυση της διεθνούς κρουαζιέρας κατά κύριο λόγο αλλά και όλων των συμπληρωματικών μορφών κρουαζιέρας και Θαλάσσιου τουρισμού, μπορεί να αποτελέσει ισχυρότατη πηγή πλούτου και ανάπτυξης για το σύνολο της οικονομίας ενός λιμενικού σταθμού. Όλα τα παραπάνω μπορούν να αποτυπωθούν και με αριθμούς. Για ένα πλοίο μέσου μεγέθους επιβατών στην Ανατολική Μεσόγειο, γιατί στη Δυτική το μέσο μέγεθος κρουαζιερόπλοιου είναι μεγαλύτερο - το κόστος ελλιμενισμού ανέρχεται σε ενώ σε αγκυροβόλιο όπου υπάρχει εξυπηρέτηση από τοπικές λέμβους όπως π.χ. η Σαντορίνη- το κόστος αυτό διπλασιάζεται. Επιπλέον από το σύνολο των επιβατών το 40% - 45% θα συμμετάσχει σε οργανωμένες εκδρομές το κόστος των οποίων κυμαίνεται από Άλλο ένα 40%-45% των επιβατών θα περιηγηθεί ιδιωτικά στον προορισμό ξοδεύοντας απευθείας στην τοπική αγορά

23 όπως άλλωστε και οι επιβάτες που συμμετέχουν στις οργανωμένες δραστηριότητες. Η μέση ατομική δαπάνη αυτών των επιβατών αντιστοιχεί σε για τους ευρωπαίους επιβάτες και σε για τους αμερικάνους. Και βέβαια υπάρχουν τα έσοδα από το πλήρωμα που αποβιβάζεται σε ποσοστό 30%-40% και ξοδεύει επίσης αλλά και ενδεχόμενα έσοδα από ανεφοδιασμό του πλοίου με πόσιμο νερό ή φρέσκα προϊόντα ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΩΝ Η αγορά των κρουαζιερόπλοιων έχει ολιγοπωλιακό χαρακτήρα. Κατά την διάρκεια των χρόνων δημιουργήθηκαν τρία μεγάλα group εταιριών οι οποίες κατέχουν το 74% 11 της χωρητικότητας σε κρεβάτια στην παγκόσμια αγορά. Σκοπός αυτών των ομάδων είναι η εκμετάλλευση των οικονομιών κλίμακας που δημιουργούνται λόγω του μεγάλου μεγέθους τους αλλά και ο μερικός έλεγχος των τοπικών αγορών στις οποίες δραστηριοποιούνται. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά αυτών των εταιριών, εκτός από το ότι κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς, είναι ότι τα κρουαζιερόπλοια τους είναι κατά κύριο λόγο χαμηλού μέσου όρου ηλικίας και μεγάλης πολυτέλειας αφού ο στόλος αυτών των εταιριών έχει ανανεωθεί στο μεγαλύτερο ποσοστό του. Τα τρία μεγάλα group εταιριών που δραστηριοποιούνται στην αγορά των κρουαζιερόπλοιων είναι: η Carnival Group, η Royal Caribbean International και η Star Cruises CARNIVAL GROUP Η Carnival Group αποτελείται από 11 επιμέρους εταιρίες (Πίνακας 1) και ο συνολικός στόλος της εταιρίας φτάνει τα 99 πλοία με μέσο όρο ηλικίας τα 8,7 χρόνια και σύνολο κρεβατιών Πρέπει να σημειωθεί ότι η Carnival ιδρύθηκε στις ΗΠΑ το 1972 και σήμερα εκμεταλλεύεται τα σήματα CCL, P&O, SWAN HELLENIC, AIDA, COSTA, HAL, CUNARD, SEABOURN και WINDSTAR εκ των οποίων τα δύο τελευταία προσφέρουν κρουαζιέρες πολυτελείας που απευθύνονται στο ανώτερο τμήμα της αγοράς. Η CCL προσφέρει κρουαζιέρες αμερικανικού τύπου. H Costa, της οποίας έχει τον πλήρη έλεγχο, δραστηριοποιείται κυρίως στην Ευρώπη στις αγορές της Μεσογείου όπου το μερίδιο της ( με βάση τον αριθμό των επιβατών) είναι περίπου 50-60% στην Ιταλία, 35-45% στην Ισπανία, και 15-25% στην Γαλλία. Η παρουσία της Carnival στη γερμανική αγορά εξασφαλίζεται κυρίως μέσω της Costa. Η HAL που παρέχει κρουαζιέρες αμερικανικού τύπου, αποκτήθηκε από την Carnival στο τέλος της δεκαετίας του Η CCL, η Costa και η HAL κατέχουν σχετικά μικρά μερίδια στην αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου. Η είσοδος της Carnival στην αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου πραγματοποιήθηκε κυρίως μέσω της απόκτησης της Cunard το Μάιο του Worldwide Cruise Ship Activity, World Tourism Organization 11 Worldwide Cruise Ship Activity, World Tourism Organization 23

24 1.5.2 ROYAL CARIBBEAN INTERNATIONAL Η Royal Caribbean International, που αγόρασε και την πρώην Ελληνικών συμφερόντων (Χανδρή) CELEBRITY CRUISES, σήμερα κατέχει το 21% της αγοράς. Η τελευταία, επίσης έχει σημαντική παρουσία στην Μεσόγειο και παρ όλη την Ελληνική της καταβολή, χρησιμοποιεί για κόμβους λιμάνια της Ιταλίας. Συνολικά περιλαμβάνει 5 εταιρίες με συνολικό στόλο 43 πλοία, ηλικίας 7,7 χρόνια κατά μέσο όρο. Το σύνολο των κρεβατιών είναι (Πίνακας 2) STAR CRUISES Τέλος, η Star Cruises αποτελείται από 4 εταιρίες, με 23 πλοία στο σύνολο, μέσου όρου ηλικίας 10,2 χρόνια και σύνολο κρεβάτια.(πίνακας 3) ΑΛΛΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ Οι υπόλοιπες εταιρίες που δραστηριοποιούνται στην αγορά φτάνουν στο σύνολο τα 280 κρουαζιερόπλοια ηλικίας 21,2 χρόνια μέσο όρο, ενώ το σύνολο των κρεβατιών φτάνει τα κρεβάτια. Όσο αφορά στα μερίδια αγοράς των παραπάνω εταιριών, το μερίδιο αγοράς της Carnival Group φτάνει το 43%, το μερίδιο αγοράς της Royal Caribbean International είναι 21%, το μερίδιο αγοράς της Star Cruises είναι 10% ενώ όλες οι υπόλοιπες εταιρίες της αγοράς κατέχουν το 26% της αγοράς (Γράφημα 1). Είναι εύκολα αντιληπτό πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν οι τρείς μεγάλες εταιρίες του κλάδου στην εξέλιξη της αγοράς. Εκτός από τις εταιρίες που προαναφέραμε και κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς- υπάρχουν μια σειρά από άλλες εταιρίες που υπάρχουν και δεν ανήκουν σε κάποιο group και λειτουργούν αυτόνομα. Αυτές οι εταιρίες κυρίως δραστηριοποιούνται η κάθε μια σε μια συγκεκριμένη υποαγορά. Οι κυριότερες εταιρίες είναι οι παρακάτω: Στην αγορά της Αμερικής και του Καναδά είναι οι: Clipper Cruises, Royal Olympic Cruises (ROC), Crystal Cruises, Disney Cruises, Radisson Seven Seas, Residen Sea, Silversea Cruises, Star Clippers. Στην αγορά της Ευρώπης που υπάρχουν πολλές ανεξάρτητες εταιρίες, οι κυριότερες εταιρίες είναι οι: Louis Cruises (ελληνικών συμφερόντων εταιρία), Festival Cruises, Saga Cruises, Airtours Sun Cruises, Thomson Cruises, Fred Olsen, Page and Moy, Hapag Loyd, Peter Deilmann, Club Mediterranée, Nouvelles Frontiéres, Mediterranean Shipping Cruises (MSC), Valtur, Spanish Cruise Line, Vistamar Canarias. Στην αγορά της Ασίας οι κυριότερες εταιρίες είναι οι: Indian Ocean Cruises, NYK Cruises, Mitsui OSK, Japan Cruises Lines, Hyundai. 24