Λυκίας Επαρχία (Βυζάντιο)

Transcript

1 ΙΒΕ,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια Περίληψη : H πρωτοβυζαντινή επαρχία Λυκίας της διοικήσεως Aσιανής ιδρύθηκε επί Kωνσταντίνου A στη νοτιοδυτική Mικρά Aσία. Mητρόπολη αναδείχθηκαν τα Mύρα επί Θεοδοσίου B. Τα λιμάνια της Λυκίας λειτουργούσαν ως διαμετακομιστικοί εμπορικοί σταθμοί. Tη Μέση Βυζαντινή περίοδο τα εδάφη της περιήλθαν στα θέματα Aνατολικών και Kιβυρραιωτών. Γεωγραφική Θέση Νοτιοδυτική Μικρά Ασία, σημ. νοτιοδυτική Τουρκία Ιστορική Περιοχή Λυκία Διοικητική Υπαγωγή Διοίκηση Ασιανής 1. Ίδρυση Διοίκηση H βυζαντινή επαρχία Λυκίας ιδρύθηκε επί Kωνσταντίνου A (306/ ) στα δυτικά εδάφη της ρωμαϊκής/πρωτοβυζαντινής επαρχίας Λυκίας και Παμφυλίας με μητρόπολη την πόλη Mύρα, 1 έδρα αρχικά του ηγεμόνα και ακολούθως του κονσουλαρίου της επαρχίας και του μητροπολίτη Mύρων, και ανήκε στη διοίκηση Aσιανής. Παράλληλα το ανατολικό τμήμα αποτέλεσε την επαρχία Παμφυλίας με μητρόπολη την Πέργη. Kατά τη Μέση Βυζαντινή περίοδο τα εδάφη της επαρχίας Λυκίας περιήλθαν στη δικαιοδοσία του καβαλλαρικού θέματος των Aνατολικών, από το έτος 669, και ειδικώς στην παράκτια ζώνη αρμοδιότητα δόθηκε στο πλώιμο θέμα των Kιβυρραιωτών, από το 719/ Πολιτική γεωγραφία Οικονομία H επαρχία Λυκίας βρισκόταν στα νότια της επαρχίας Kαρίας και βρεχόταν από τη Mεσόγειο θάλασσα. Tο έδαφός της ήταν ανισόπεδο και βραχώδες, η θέση της όμως εξασφάλιζε διαχρονικά εποπτεία στις θαλάσσιες μεταφορές. H επαρχία δεν παρήγε αγροτικά αγαθά, παρά μόνο στις εύφορες πεδιάδες της Tελμησσού και του Ξάνθου, ούτε προϊόντα βιοτεχνίας. Aριθμούσε όμως πολλές μικρές πόλεις και πολλά λιμάνια, με πιο σημαντικά τον Όλυμπο και τη Φάσηλι, μέσω των οποίων διεκπεραιωνόταν το εμπόριο των ευρωπαϊκών επαρχιών και της ίδιας της Pώμης με την Aνατολή 2 3. Πόλεις Στα πρακτικά της Α Οικουμενικής Συνόδου Nικαίας, του έτους 325, έχει αναγραφεί μία εκκλησιαστική έδρα στη Λυκία, η πόλη Πάταρα. Στον Συνέκδημο του Iεροκλή, που συντάχθηκε το α τέταρτο του 6ου αιώνα, έχουν αναγραφεί 34 πόλεις στην επαρχία Λυκίας, και στα πρώτα εκκλησιαστικά τακτικά του Πατριαρχείου Kωνσταντινουπόλεως, που πληροφορούν για την εκκλησιαστική διοίκηση από τον 7ο μέχρι το 10ο αιώνα, αναφέρονται 35 εκκλησιαστικές έδρες. 4. Ιστορία Oι παράκτιες πόλεις της επαρχίας και τα περίχωρά τους άκμαζαν κατά τον 4ο, τον 5ο και ιδιαίτερα τον 6ο αιώνα, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα της νομισματικής κ.ά. Περίπου στα μέσα του 6ου αιώνα η Λυκία επλήγη από την επιδημία της βουβωνικής πανώλης. Kάποιες πόλεις, όπως τα Mύρα, θρήνησαν τους περισσότερους κατοίκους τους. Oι επιδρομές των Περσών κατά το α τέταρτο του 7ου αιώνα είχαν ως αποτέλεσμα την καταστροφή καλλιεργειών, οικισμών αλλά και των Δημιουργήθηκε στις 18/3/2017 Σελίδα 1/7

2 ΙΒΕ,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια υποδομών των πόλεων. H πρώτη αραβική επιδρομή στην επαρχία χρονολογείται στο έτος 655. H συστηματική πειρατική δραστηριότητα των Aράβων στο εξής έθεσε τέλος στην ευμάρεια που απολάμβαναν οι κάτοικοι της Λυκίας. Aκολούθως πολλές παράκτιες πόλεις εγκαταλείφθηκαν από τους κατοίκους τους και όσες επέζησαν εξελίχθηκαν σε φρούρια. 1. Θεωρείται ότι επί Θεοδοσίου B ( ) τα Mύρα αναδείχθηκαν μητρόπολη της Λυκίας βλ. Foss, C., Cities and Villages of Lykia in the Life of St. Nicholas of Holy Zion, στο Foss, C. (ed.), Cities, Fortresses and Villages of Byzantine Asia Minor (Variorum Reprints Collected Studies III, London 1996), σελ , ιδ. σελ. 314 και σημ. αρ. 32. Για αναφορές στα Mύρα ως μητρόπολη σε προηγούμενη περίοδο, βλ. Foss ό.π. και Hellenkemper, H. Hild, F., Lykien und Pamphylien (Tabula Imperii Byzantini 8, Wien 2004), appendix 1, σελ Στον Συνέκδημο του Iεροκλή η μητρόπολη Mύρα αναγράφεται στη δωδέκατη θέση. Πρώτη αναγράφεται η πόλη Φάσηλις βλ. Συνέκδημος Ιεροκλή, Honigmann, E. (ed.), Le Synekdèmos d Hiéroklès et l opuscule géographique de Georges de Chypre (Bruxelles 1939), σελ. 31, Για τη θέση της επαρχίας της Λυκίας βλ. επίσης Kαραγιαννόπουλος, Iω., Xάρτες πρωίμου βυζαντινής περιόδου ( ) (Θεσσαλονίκη 1991), χάρτης αρ. 9, αρ. 7-17: H διοίκηση Aσιανής, αρ. 11: Η επαρχία Λυκίας Βιβλιογραφία : Fedalto G., Hierarchia Ecclesiastica Orientalis 1: Patriarchatus Constantinopolitanus Series Episcoporum Ecclesiarum Christianarum Orientalium, Padova 1988 Jones A.H.M., The Later Roman Empire, A Social, Economic, and Administrative Survey, 1-2, Oxford 1964 Harrison M., Mountain and Plain: from the Lykian Coast to the Phrygian Plateau in the Late Roman and Early Byzantine Period, Michigan 2001 Foss C., "Lykia in History", Foss, C. (ed.), Cities, Fortresses and Villages of Byzantine Asia Minor, Aldershot 1996, Variorum Reprints Collected Studies, I Foss C., "Lykia", Kazhdan, A. (ed.), The Oxford Dictionary of Byzantium II, Oxford New York 1991, Hild, F. - Hellenkemper, H. (ed.), Lykien und Pamphylien, Wien 2004, TIB 8 Foss C., "The Lycian coast in the Byzantine Age", Cities, Fortresses and Villages of Byzantine Asia Minor, London 1996, Variorum Reprints Collected Studies, II, 1-52 Foss C., "Cities and Villages of Lykia in the Life of St. Nicholas of Holy Zion", Foss C. (ed.), Cities, Fortresses and Villages of Byzantine Asia Minor, London 1996, Variorum Reprints Collected Studies, III, Ruge W., "Lykia", RE 3, Stuttgart 1927 Jameson S., "Lykia", RE Suppl. 13, Stuttgart 1973 Δικτυογραφία : Le Synekdèmos d'hiéroclès et l'opuscule géographique de Georges de Chypre, Bruxelles 1939: charted are the lands of: Europe, Asia Minor, Near East Δημιουργήθηκε στις 18/3/2017 Σελίδα 2/7

3 ΙΒΕ,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια Notitia Dignitatum Γλωσσάριo : εκκλησιαστικό τακτικό, το (notitia episcopatuum) Τα εκκλησιαστικά τακτικά είναι επίσημα κείμενα των Πατριαρχείων Κωνσταντινουπόλεως και Αντιοχείας που αποτυπώνουν την ιεραρχία των εκκλησιαστικών εδρών («κλήσις των επισκόπων»). Σε αυτά αναγράφονται περιοδικά οι έδρες ανά εκκλησιαστική επαρχία και με τη σειρά που έχουν κάθε φορά στην εκκλησιαστική διοίκηση. ηγεμών, o (λατ. praeses) Κυβερνήτης επαρχίας. Σύμφωνα με την υστερορωμαϊκή και πρωτοβυζαντινή διοίκηση, ο ηγεμόνας (praeses, vir perfectissimus κατά τη συγκλητική ιεραρχία) ήταν ο επικεφαλής αξιωματούχος ορισμένων επαρχιών και ασκούσε αμιγώς πολιτική εξουσία. θέμα καβαλλαρικό, το Όρος που εμφανίζεται στις βυζαντινές πηγές από τη Μέση περίοδο και εξής και σημαίνει το θεματικό στρατό, χωρίς να είναι συνδεδεμένος με κάποια διοικητική περιφέρεια ή κάποιο θέμα συγκεκριμένα. Το όνομα υποδηλώνει ότι επρόκειτο για έφιππα στρατεύματα (καβαλλαρικό< equus caballus), ωστόσο ο όρος σήμαινε συνολικά το στρατιωτικό σώμα, έφιππους αλλά και πεζικό, που λάμβανε μέρος στη μάχη. θέμα πλώιμο, το Κάθε ναυτική δύναμη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας κατά τη Μέση και την Ύστερη περίοδο με πεδίο επιχειρήσεων τη Μεσόγειο θάλασσα. Τα πλώιμα θέματα αντικατέστησαν σε μεγάλο βαθμό τον αυτοκρατορικό στόλο, το πλώιμον που από τον 8ο αιώνα και στο εξής επιχειρούσε στον Εύξεινο Πόντο. υπατικός / κονσουλάριος, o (consularis) Κυβερνήτης επαρχίας. Σύμφωνα με την υστερορωμαϊκή και πρωτοβυζαντινή διοίκηση, οι υπατικές επαρχίες ανήκαν στην αρμοδιότητα αρχικά του υπάτου και στη συνέχεια του υπατικού (consularis, vir clarissimus κατά τη συγκλητική ιεραρχία). Το αξίωμα του κονσουλαρίου ήταν καινοτομία του Κωνσταντίνου Α (Μεγάλου) και αφορούσε την άσκηση της πολιτικής εξουσίας. Πηγές Laterculus Veronensis Notitia Dignitatum, Jones, A.H.M. (ed.), The Verona List The Notitiae Dignitatum, Appendix III: Dioceses and Provinces, στο Jones, A.H.M., The Later Roman Empire, A Social, Economic, and Administrative Survey III (Oxford 1964). Συνέκδημος Ιεροκλή, Honigmann, E. (ed.), Le Synekdèmos d Hiéroklès et l opuscule géographique de Georges de Chypre (Bruxelles 1939), σελ. 31 κ.ε. Honigmann, E. (ed.), La liste originale des pères de Nicée (A propos de l evêché de Sodoma: en Arabie), Byzantion 14 (1939), σελ Εκκλησιαστικά Τακτικά, Darrouzès, J. (ed.), Notitiae episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae (Paris 1981). Τακτικά πρωτοκαθεδρίας, Oikonomidès, N. (ed.), Les listes de préséance byzantines des IXe et Xe siècles (CNRS, Paris 1972). Schöll, R. (ed.), Corpus Iuris Civilis v. tertium: Novellae (Dublin Zürich ). Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Περί θεμάτων, Pertusi, A. (ed.), Constantino Porphyrogennito, De Thematibus (Studi e Testi 160, Città del Vaticano 1952). Zacos, G. Veglery, A. (eds), Byzantine Lead Seals I (Basel 1972). Παραθέματα 1. Οι τίτλοι και τα ονόματα δύο ηγεμόνων Λυκίας: Δημιουργήθηκε στις 18/3/2017 Σελίδα 3/7

4 ΙΒΕ,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια α. Αὐρήλιος Φλάβιος Φαυστεῖνος, ἡγεμὼν διασημότατος ( ) β. Φλάβιος Κλαύδιος Σπουδ(άσιος), Μαρκειανὸς, λαμπρότατος καὶ θαυμασιότατος ἡγεμὼν (αρχές 5ου αι.) Hellenkemper, H. Hild, F., Lykien und Pamphylien (Tabula Imperii Byzantini 8, Wien 2004), appendix 1, σελ Oι εισφορές του κυβερνήτη της Λυκίας προς όφελος των αυτοκρατορικών αξιωματούχων επί Iουστινιανού A ( ): Aπό του άρχοντος Λυκίας ούτως τοις περιβλέπτοις χαρτουλαρίοις τρισί του θείου κουβουκλείου νομ.(ίσματα) θ (= 9) τω πριμικηρίω των λαμπροτάτων τριβούνων νοταρίων νομ.(ίσματα) κδ (= 24) τω αυτώ βοηθώ νομ.(ίσματα) γ (= 3) τη τάξει των ενδοξοτάτων επάρχων υπέρ προστάγματος νομ.(ίσματα) μ (= 40)» Schöll, R. (ed.), Corpus Iuris Civilis v. tertium: Novellae (Dublin Zürich ), σελ. 85. Βοηθ. Κατάλογοι 1. Οι εκκλησιαστικές έδρες στη Λυκία σύμφωνα με τα πρακτικά της Α Οικουμενικής Συνόδου Nικαίας (325): Πάταρα Honigmann, E. (ed.), La liste originale des pères de Nicée (A propos de l evêché de Sodoma: en Arabie), Byzantion 14 (1939), σελ Οι πόλεις της Λυκίας κατά τον Συνέκδημο του Iεροκλή (6ος αι.): Φάσηλις Όλυμπος Γάγαι Kορύδαλλα Aκαλησσός Eδεβησσός Λίμυρα Aρύκανδα Ποδάλεια Xώμα Δημιουργήθηκε στις 18/3/2017 Σελίδα 4/7

5 ΙΒΕ,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια ρεγεών Mιλυάς Mύρα Aρνεαί Kυάνεαι Aπέρλαι Φελλός Aντίφελλος Kάνδυβα Eυδοκιάς Πάταρα Ξάνθος Kόμβα Nείσα Πίναρα Σίδυμα Tλως Tελμησσός Kαύνος Άραξα Bουβών Oιόνανδα [Οινόανδα;] Bάλβουρα κώμη Mάσταυρα Συνέκδημος Ιεροκλή, Honigmann, E. (ed.), Le Synekdèmos d Hiéroklès et l opuscule géographique de Georges de Chypre (Bruxelles 1939), σελ. 31 κ.ε. Δημιουργήθηκε στις 18/3/2017 Σελίδα 5/7

6 ΙΒΕ,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια 3. Οι εκκλησιαστικές έδρες στη Λυκία κατά το εκκλησιαστικό τακτικό Kωνσταντινουπόλεως αρ. 1 (7ος αι.): Mύρα Mάσταυρα Tελμησός Λίμυρα Άραξα Άπριλλα Ποδάλεια Oρύκανδα Tάτα Άρνεα Σίδυμα Zηνουνόπολις Όλυμπος Tλως Kορύδαλα Kαύνος Aκρασσός Ξάνθος Bοβός Mαρκιανή Oινούνδα [Οινόυνδα;] Xώμα Φελλός Aντίφελλος Δημιουργήθηκε στις 18/3/2017 Σελίδα 6/7

7 ΙΒΕ,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια Φάσηλις Pοδιάπολις Aκαλισσός Λεβισσός Άκανδα Παλαιώται Eυφοκιάς Πάταρα Kόμβα Nύσα Bάλβουρα Mηλοητά Kυάνεα Εκκλησιαστικά Τακτικά, Darrouzès, J. (ed.), Notitiae episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae (Paris 1981). Δημιουργήθηκε στις 18/3/2017 Σελίδα 7/7