ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΑΣΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΣΑΚΥΡΕΛΛΗ ΔΑΣΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΟΣ ΔΟΜΗΣΗ ΣΕ ΔΑΣΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΔΑΣΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΨΗ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ που υποβλήθηκε στη Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2012

2 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η εκπόνηση μεταπτυχιακής διατριβής αποτελεί ένα έργο επίπονο αλλά και συναρπαστικό διότι δεν γνωρίζει κανείς εκ των προτέρων και με ακρίβεια τι θα ανακαλύψει στην πορεία ούτε και ποια πρόκειται να είναι η κατάληξή της. Από τη θέση αυτή θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους εκείνους που μου συμπαραστάθηκαν στη μακρόχρονη αυτή προσπάθεια. Πρώτα πρώτα ευχαριστώ τον κ. Χρήστο Γούπο, Επίκουρο Καθηγητή, τον επιβλέποντα καθηγητή, για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε με την ανάθεση αυτής της διατριβής, τον πολύτιμο χρόνο που αφιέρωσε, την επιστημονική του καθοδήγηση σε όλα τα στάδια της διατριβής και την πολύπλευρη συμπαράστασή του σε όλο το χρονικό διάστημα της εκπόνησής της. Παράλληλα, θα ήθελα να ευχαριστήσω τα υπόλοιπα μέλη της τριμελούς Εξεταστικής Επιτροπής, τους καθηγητές κ. Αθανάσιο Καραμέρη και κ. Κοσμά Δούκα, για τις εξαιρετικά πολύτιμες υποδείξεις και διορθώσεις τους σε θέματα του γνωστικού τους πεδίου με αποτέλεσμα τη βελτίωση της διατριβής. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω την κ. Ζαχαρούλα Ανδρεοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια, για την καθοδήγηση και τις παρατηρήσεις ως προς το ερευνητικό μέρος της υπόψη διατριβής. Ευχαριστώ ακόμα, τον πληθυσμό του δείγματος, ο οποίος συμπλήρωσε τα ερωτηματολόγια και συνέβαλε στην παροχή των απαραίτητων πληροφοριών για την ολοκλήρωση της έρευνας αυτής. Τέλος, ένα μεγάλο ευχαριστώ αξίζει στην οικογένειά μου και στους γονείς μου, Δημήτρη και Μαριάννα, για την ηθική και υλική υποστήριξή τους, καθώς και για την υπομονή και συμπαράσταση που επέδειξαν σε όλη την διάρκεια εκπόνησης αυτής της διατριβής, ζητώντας τους συγνώμη για την ταλαιπωρία και ελπίζοντας να νιώθουν χαρά και υπερηφάνεια για την ολοκλήρωση αυτής της επίπονης προσπάθειας.

3 ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΤΡΙΜΕΛΟΥΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΟΥΠΟΣ: Επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Α.Π.Θ. και Επιβλέπων. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΑΡΑΜΕΡΗΣ: Καθηγητής του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Α.Π.Θ. ΚΟΣΜΑΣ ΔΟΥΚΑΣ: Καθηγητής του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Α.Π.Θ.

4 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Α.Ν Β.Δ Γ.Ο.Κ. Γ.Π.Σ ΔΕΠΟΣ Ε.Ζ.Υ.Σ Ε.Ο.Τ Ε.Υ.Α.Θ. Ε.Υ.Κ Ζ.Α.Α Ζ.Ε.Π Ζ.Ο.Ε Ι.Ε.Κ Ι.Κ.Α Κ.Β.Π.Ν. Κ.Ε.Κ Αναγκαστικός Νόμος Βασιλικό Διάταγμα Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων Δημόσια Επιχείρηση Πολεοδομίας και Στέγασης Ειδικές Ζώνες Υποδοχής Συντελεστή Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμός Εταιρία Ύδρευσης και Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης Ειδική Υπηρεσία Κατεδαφίσεων Ζώνες Αστικού Αναδασμού Ζώνη Ενεργού Πολεοδομίας Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατάρτισης Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων Κώδικας Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης Ν. Νόμος Ν.Δ Ν.Σ.Κ Ο.Σ Ο.Τ.Α Π.Δ Π.Ε.Δ.Δ.Υ Νομοθετικό Διάταγμα Νομικό Συμβούλιο του Κράτους Οικοδομικός Συνεταιρισμός Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης Προεδρικό Διάταγμα Πανελλήνια Ένωση Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων

5 Π.Κ. Π.Σ.Θ. Π.Σ.Π Ρ.Σ.Θ Σ.Δ Σ.Ε.Ε.Δ.Δ. Σ.τ.Ε ΣΧΟΠ Τ.Ε.Ε Τ.Ε.Ι Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ ΦΕΚ SPSS Ποινικός Κώδικας Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης Πολεοδομικό Συγκρότημα Πρωτευούσης Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης Συντελεστής Δόμησης Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης Συμβούλιο της Επικρατείας Συμβούλιο Χωροταξίας Οικισμού και Περιβάλλοντος Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων Φύλλο Εφημερίδα της Κυβέρνησης Statistical Package for Social Sciences

6 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Γενικά Ανασκόπηση βιβλιογραφίας Η Ελληνική έννομη τάξη Το θεσμικό πλαίσιο για την προστασία των δασών από την οικιστική ανάπτυξη Η έννοια της αυθαίρετης κατασκευής και τα πρόστιμα βάσει των κατηγοριών της Ποινικές διατάξεις για τη δόμηση εντός δασών Αυθαίρετη δόμηση στο δασικό χώρο Σκοπός και αντικείμενο της έρευνας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΡΕΥΝΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 2.1. Περιοχή έρευνας Χωροταξική δομή της περιοχής της έρευνας Μεθοδολογία Οι δειγματοληπτικές έρευνες Κατηγορίες δειγματοληπτικών ερευνών Επιλογή του δείγματος των ερωτώμενων Εισαγωγή και επεξεργασία των δεδομένων Το ερωτηματολόγιο Ο τύπος των ερωτήσεων Σύνταξη των ερωτήσεων Κλίμακες ερωτηματολογίων Διαδικασίες σύνταξης του ερωτηματολογίου Περιεχόμενα του ερωτηματολογίου Λοιπά στοιχεία...74 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 3.1. Κατανομή συχνοτήτων για το φύλλο των ερωτηθέντων Κατανομή συχνοτήτων για την ηλικία των ερωτηθέντων Κατανομή συχνοτήτων για τον τόπο κατοικίας των ερωτηθέντων Κατανομή συχνοτήτων για την επαγγελματική κατάσταση των ερωτηθέντων... 80

7 3.5. Κατανομή συχνοτήτων για το μορφωτικό επίπεδο των ερωτηθέντων Αιτίες δημιουργίας αυθαίρετων κατασκευών σε δασικές εκτάσεις Αυθαίρετη δόμηση σε βουνά των Νομών της Κεντρικής Μακεδονίας Λόγοι χρησιμοποίησης αυθαίρετων κτισμάτων Κατανομή συχνοτήτων για την ανεξέλεγκτη παρέμβαση στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον Κατανομή συχνοτήτων για την αλλοίωση της αισθητικής του τοπίου Κατανομή συχνοτήτων για την παρεμπόδιση προσβάσεων στις ακτές Κατανομή συχνοτήτων για την καταπάτηση δασικών εκτάσεων Κατανομή συχνοτήτων για το «μπάζωμα» ρεμάτων και τη δημιουργία συνθηκών για την εμφάνιση πλημμυρικών φαινομένων Κατανομή συχνοτήτων για τον βαθμό παρέμβασης της πολιτείας με πολεοδομικά μέτρα ή μέσα ελέγχου Κατανομή συχνοτήτων για την καθυστέρηση του σχεδιασμού χωρικής πολιτικής και την αδυναμία εφαρμογής της Κατανομή συχνοτήτων για την ελλιπή στελέχωση και οργάνωση των ελεγκτικών μηχανισμών Κατανομή συχνοτήτων για την κρατική αδιαφορία για την αυθαίρετη δόμηση σε δασικές εκτάσεις Κατανομή συχνοτήτων για την ανοχή της αυθαίρετης δόμησης για πολιτικούς λόγους, πελατειακό σύστημα κτλ Κατανομή συχνοτήτων για την ελλιπή ή ανεπαρκή συνεργασία υπηρεσιών Κατανομή συχνοτήτων για την ολοκλήρωση του Δασολογίου και των Δασικών Χαρτών Κατανομή συχνοτήτων για την επιτάχυνση της κατάρτισης και της κύρωσης των δασικών χαρτών Κατανομή συχνοτήτων για το σύστημα πληροφόρησης το οποίο θα ενημερώνει την Ειδική Υπηρεσία Κατεδαφίσεων Κατανομή συχνοτήτων για την άμεση κατεδάφιση των αυθαίρετων κτισμάτων Κατανομή συχνοτήτων για την αυστηροποίηση της ποινικής δίωξης κατά του ιδιοκτήτη του ακινήτου και του βασικού κατασκευαστή Κατανομή συχνοτήτων για την αναστολή και απαγόρευση οικοδομικών εργασιών σε όλες τις καμένες εκτάσεις

8 3.26. Κατανομή συχνοτήτων για την κήρυξη των καμένων εκτάσεων ως αναδασωτέων Κατανομή συχνοτήτων για την αυστηρή προστασία των εν λόγω εκτάσεων Κατανομή συχνοτήτων για την άμεση αεροφωτογράφηση Κατανομή συχνοτήτων για την κήρυξη ως αναδασωτέων όλων ανεξαιρέτως των δασικών εκτάσεων που καταστρέφονται από πυρκαγιές Συμφωνία για παραχωρήσεις δασικών εκτάσεων Αρνήσεις για παραχωρήσεις δασικών εκτάσεων Κατανομή συχνοτήτων για την εκτέλεση δημόσιων ή δημοτικών και κοινοτικών έργων μέσα στα δάση Συμφωνία με τη δημιουργία ξύλινων λυόμενων οικημάτων και μόνιμων εγκαταστάσεων Κατανομή συχνοτήτων για την κατάργηση κάθε δικαιοδοσίας της Διοίκησης για νομιμοποίηση αυθαιρέτων εκτός σχεδίου ή εντός δασών Κατανομή συχνοτήτων για την άμεση ή σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 4.1. Συμπεράσματα Προτάσεις ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α (ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β (ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ)

9 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΧΑΡΤΩΝ Χάρτης 1. Περιοχή Νομού Θεσσαλονίκης Χάρτης 2. Διαίρεση του Νομού Θεσσαλονίκης σε Δήμους Χάρτης 3. Περιοχή Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης Χάρτης 4. Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου Θεσσαλονίκης ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1. Κατηγορίες εδαφών Νομού Θεσσαλονίκης Σχήμα 2. Βασικές κατηγορίες χρήσης γης του Νομού Θεσσαλονίκης Σχήμα 3. Κατανομή γεωργικών περιοχών του Νομού Θεσσαλονίκης Σχήμα 4. Δάση ημι φυσικές εκτάσεις Σχήμα 5. Κατηγορίες μορφών ιδιοκτησίας των δασών του Ν. Θεσσαλονίκης Σχήμα 6. Κυκλικό γράφημα ποσοστών του φύλου των ερωτηθέντων Σχήμα 7. Κυκλικό γράφημα ποσοστών της ηλικίας των ερωτηθέντων Σχήμα 8. Κυκλικό γράφημα ποσοστών του τόπου κατοικίας των ερωτηθέντων Σχήμα 9. Κυκλικό γράφημα ποσοστών της επαγγελματικής κατάστασης των ερωτηθέντων Σχήμα 10. Κυκλικό γράφημα ποσοστών του μορφωτικού επιπέδου των ερωτηθέντων Σχήμα 11. Αιτίες δημιουργίας αυθαίρετων κατασκευών σε δασικές εκτάσεις Σχήμα 12. Αυθαίρετη δόμηση σε βουνά των Νομών της Κεντρικής Μακεδονίας Σχήμα 13. Λόγοι χρησιμοποίησης αυθαίρετων κτισμάτων Σχήμα 14. Ραβδόγραμμα της ανεξέλεγκτης παρέμβασης στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον Σχήμα 15. Ραβδόγραμμα της αλλοίωσης της αισθητικής του τοπίου Σχήμα 16. Ραβδόγραμμα της παρεμπόδισης προσβάσεων στις ακτές Σχήμα 17. Ραβδόγραμμα της καταπάτησης δασικών εκτάσεων Σχήμα 18. Ραβδόγραμμα «μπαζώματος» ρεμάτων και δημιουργίας συνθηκών για την εμφάνιση πλημμυρικών φαινομένων... 96

10 Σχήμα 19. Ραβδόγραμμα του βαθμού παρέμβασης της πολιτείας με πολεοδομικά μέτρα ή μέσα ελέγχου Σχήμα 20. Ραβδόγραμμα της καθυστέρησης του σχεδιασμού χωρικής πολιτικής και της αδυναμίας εφαρμογής της Σχήμα 21. Ραβδόγραμμα της ελλιπούς στελέχωσης και οργάνωσης των ελεγκτικών μηχανισμών Σχήμα 22. Ραβδόγραμμα της κρατικής αδιαφορίας για την αυθαίρετη δόμηση σε δασικές εκτάσεις 105 Σχήμα 23. Ραβδόγραμμα της ανοχής της αυθαίρετης δόμησης για πολιτικούς λόγους, πελατειακό σύστημα κτλ Σχήμα 24. Ραβδόγραμμα της ελλιπούς ή ανεπαρκούς συνεργασίας υπηρεσιών Σχήμα 25. Ραβδόγραμμα της ολοκλήρωσης του Δασολογίου και των Δασικών Χαρτών Σχήμα 26. Ραβδόγραμμα της επιτάχυνσης της κατάρτισης και της κύρωσης των δασικών χαρτών Σχήμα 27. Ραβδόγραμμα του συστήματος πληροφόρησης το οποίο θα ενημερώνει την Ειδική Υπηρεσία Κατεδαφίσεων Σχήμα 28. Ραβδόγραμμα της άμεσης κατεδάφισης των αυθαίρετων κτισμάτων Σχήμα 29. Ραβδόγραμμα της αυστηροποίησης της ποινικής δίωξης κατά του ιδιοκτήτη του ακινήτου και του βασικού κατασκευαστή Σχήμα 30. Ραβδόγραμμα της αναστολής και απαγόρευσης οικοδομικών εργασιών σε όλες τις καμένες εκτάσεις Σχήμα 31. Ραβδόγραμμα της κήρυξης των καμένων εκτάσεων ως αναδασωτέων Σχήμα 32. Ραβδόγραμμα της αυστηρής προστασίας των εν λόγω εκτάσεων Σχήμα 33. Ραβδόγραμμα της άμεσης αεροφωτογράφησης Σχήμα 34. Ραβδόγραμμα της κήρυξης ως αναδασωτέων όλων ανεξαιρέτως των δασικών εκτάσεων που καταστρέφονται από πυρκαγιές Σχήμα 35. Παραχωρήσεις δασικών εκτάσεων Σχήμα 36. Αρνήσεις για παραχωρήσεις δασικών εκτάσεων Σχήμα 37. Ραβδόγραμμα της εκτέλεσης δημόσιων ή δημοτικών και κοινοτικών έργων μέσα στα δάση137 Σχήμα 38. Δημιουργία ξύλινων λυόμενων οικημάτων και μόνιμων εγκαταστάσεων Σχήμα 39. Ραβδόγραμμα της κατάργησης κάθε δικαιοδοσίας της Διοίκησης για νομιμοποίηση αυθαιρέτων εκτός σχεδίου ή εντός δασών Σχήμα 40. Ραβδόγραμμα της άμεσης ή σταδιακής κατάργησης της εκτός σχεδίου δόμησης

11 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1. Πλήθος οικισμών κατά ενότητα επίπεδο (περιοχή ΡΣΘ) Πίνακας 2. Πλεονεκτήματα κλειστών και ανοιχτών ερωτήσεων Πίνακας 3. Μειονεκτήματα κλειστών και ανοιχτών ερωτήσεων Πίνακας 4. Κατανομή συχνοτήτων για το φύλο των ερωτηθέντων Πίνακας 5. Κατανομή συχνοτήτων για την ηλικία των ερωτηθέντων Πίνακας 6. Κατανομή συχνοτήτων για τον τόπο κατοικίας των ερωτηθέντων Πίνακας 7. Κατανομή συχνοτήτων για την επαγγελματική κατάσταση των ερωτηθέντων Πίνακας 8. Κατανομή συχνοτήτων για το μορφωτικό επίπεδο των ερωτηθέντων Πίνακας 9. Κατανομή συχνοτήτων για την ανεξέλεγκτη παρέμβαση στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον Πίνακας 10. Κατανομή συχνοτήτων για την αλλοίωση της αισθητικής του τοπίου Πίνακας 11. Κατανομή συχνοτήτων για την παρεμπόδιση προσβάσεων στις ακτές Πίνακας 12. Κατανομή συχνοτήτων για την καταπάτηση δασικών εκτάσεων Πίνακας 13. Κατανομή συχνοτήτων για το «μπάζωμα» ρεμάτων και τη δημιουργία συνθηκών για την εμφάνιση πλημμυρικών φαινομένων Πίνακας 14. Κατανομή συχνοτήτων για τον βαθμό παρέμβασης της πολιτείας με πολεοδομικά μέτρα ή μέσα ελέγχου Πίνακας 15. Κατανομή συχνοτήτων για την καθυστέρηση του σχεδιασμού χωρικής πολιτικής και την αδυναμία εφαρμογής της Πίνακας 16. Κατανομή συχνοτήτων για την ελλιπή στελέχωση και οργάνωση των ελεγκτικών μηχανισμών Πίνακας 17. Κατανομή συχνοτήτων για την κρατική αδιαφορία για την αυθαίρετη δόμηση σε δασικές εκτάσεις Πίνακας 18. Κατανομή συχνοτήτων για την ανοχή της αυθαίρετης δόμησης για πολιτικούς λόγους, πελατειακό σύστημα κτλ Πίνακας 19. Κατανομή συχνοτήτων για την ελλιπή ή ανεπαρκή συνεργασία υπηρεσιών Πίνακας 20. Κατανομή συχνοτήτων για την ολοκλήρωση του Δασολογίου και των Δασικών Χαρτών 111

12 Πίνακας 21. Κατανομή συχνοτήτων για την επιτάχυνση της κατάρτισης και της κύρωσης των δασικών χαρτών Πίνακας 22. Κατανομή συχνοτήτων για το σύστημα πληροφόρησης το οποίο θα ενημερώνει την Ειδική Υπηρεσία Κατεδαφίσεων Πίνακας 23. Κατανομή συχνοτήτων για την άμεση κατεδάφιση των αυθαίρετων κτισμάτων Πίνακας 24. Κατανομή συχνοτήτων για την αυστηροποίηση της ποινικής δίωξης κατά του ιδιοκτήτη του ακινήτου και του βασικού κατασκευαστή Πίνακας 25. Κατανομή συχνοτήτων για την αναστολή και απαγόρευση οικοδομικών εργασιών σε όλες τις καμένες εκτάσεις Πίνακας 26. Κατανομή συχνοτήτων για την κήρυξη των καμένων εκτάσεων ως αναδασωτέων Πίνακας 27. Κατανομή συχνοτήτων για την αυστηρή προστασία των εν λόγω εκτάσεων Πίνακας 28. Κατανομή συχνοτήτων για την άμεση αεροφωτογράφηση Πίνακας 29. Κατανομή συχνοτήτων για την κήρυξη ως αναδασωτέων όλων ανεξαιρέτως των δασικών εκτάσεων που καταστρέφονται από πυρκαγιές Πίνακας 30. Ποσοστά παραχωρήσεων δασικών εκτάσεων Πίνακας 31. Ποσοστά αρνήσεων για παραχωρήσεις δασικών εκτάσεων Πίνακας 32. Κατανομή συχνοτήτων για την εκτέλεση δημόσιων ή δημοτικών και κοινοτικών έργων μέσα στα δάση Πίνακας 33. Ποσοστά δημιουργίας ξύλινων λυόμενων οικημάτων και μόνιμων εγκαταστάσεων Πίνακας 34. Κατανομή συχνοτήτων για την κατάργηση κάθε δικαιοδοσίας της Διοίκησης για νομιμοποίηση αυθαιρέτων εκτός σχεδίου ή εντός δασών Πίνακας 35. Κατανομή συχνοτήτων για την άμεση ή σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης143

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Γενικά Οι σχέσεις και οι δεσμοί του ανθρώπου με το δάσος είναι τόσο παλιοί όσο και η ιστορία του. Στην προσπάθεια για ανεύρεση τροφής δημιουργήθηκαν οι πρώτες σχέσεις και ο άνθρωπος έμμεσα συνδέθηκε με το δάσος ως κυνηγός και ως συλλέκτης καρπών. Αργότερα με την ανάπτυξη του πολιτισμού άρχισε να επεμβαίνει ο άνθρωπος άμεσα πάνω στο δάσος ως καταστροφέας ή ρυθμιστής του. Έτσι η ανάγκη για απόκτηση γεωργικών εδαφών είχε σαν αποτέλεσμα την εκχέρσωση του δάσους, ενώ η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας μέσα στο δάσος είχε σαν συνέπεια την βαθμιαία υποβάθμιση του και σε πολλές περιπτώσεις έφτασε μέχρι την ολική καταστροφή του. Η ανάπτυξη του πολιτισμού προκάλεσε αύξηση των αναγκών σε ξύλο για οικοδομές, την ναυπηγική, την επιπλοποιία, την κατασκευή εργαλείων, για θέρμανση κλπ. ανάγκες οι οποίες καλύπτονταν με αλόγιστες ληστρικές υλοτομίες χωρίς πρόνοια για ανανέωση ή την καλλιέργεια του δάσους. Αν στα παραπάνω προσθέσουμε και δύο, πολλές φορές, αλληλένδετα φαινόμενα, ως προς τα αίτια εμφάνισής τους και των συνεπειών τους, την πυρκαγιά και την αυθαίρετη οικιστική επέκταση, κλείνουμε τον κύκλο των μέχρι τώρα αιτιών καταστροφής του δάσους, γεγονός που οδήγησε και στην εξαφάνιση πολλών πολιτισμών, επαληθεύοντας την ρήση με την οποία: ο πολιτισμός αρχίζει με την υλοτομία του πρώτου γίγαντα του παρθένου δάσους και τελειώνει με το μπήξιμο του τσεκουριού στον κορμό του τελευταίου δέντρου που απόμεινε (Ντάφης, 1986). Ένα από τα βασικά ερωτήματα που τίθενται είναι γιατί, αφού είναι γενικά αναγνωρισμένος ο θετικός ρόλος των δασών και δασικών εκτάσεων (διατήρηση της ισορροπίας των χερσαίων οικοσυστημάτων, προστασία από πλημμύρες και διάβρωση των εδαφών, μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, διατήρηση της αισθητικής του τοπίου, βελτίωση του μικροκλίματος των αστικών κέντρων κ.ά.), αυτά καταστρέφονται με πείσμα από την άναρχη οικιστική ανάπτυξη, αλλά και κάτω από ποιες συνθήκες πραγματοποιείται αυτή η καταστρεπτική διαδικασία. Το θέμα της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και ειδικότερα των δασών, τα οποία αποτελούν το μεγαλύτερης ενεργειακής και οικολογικής ισορροπίας οικοσύστημα αυτού, συνδέεται άμεσα σήμερα με την γενικότερη πολιτική προστασίας του περιβάλλοντος και την πολιτική γης (Παπασταύρου 1985α). Ιδιαίτερα για την άσκηση 1

14 της τελευταίας ο κινητήριος μοχλός δεν είναι άλλος από την ύπαρξη κτηματολογίου. Αυτό συμβαίνει, διότι το φαινόμενο της αυθαίρετης δόμησης και γενικότερα της οικιστικής ανάπτυξης σε δάση και δασικές εκτάσεις, σχετίζονται άμεσα με τις διαδικασίες αξιοποίησης και τον χαρακτήρα της ιδιοκτησίας της δασικής γης. Κτηματολόγιο είναι η με επιστημονική μεθοδολογία, συστηματική, δυναμική και ολοκληρωμένη διερεύνηση, από μεριάς του Δημοσίου, της γης μιας χώρας / περιφέρειας, με μοναδιαίο στοιχείο αναφοράς, την ατομική ή ελάχιστη ιδιοκτησία, χρήση ή εκμετάλλευσή της και με στόχο την κάθε στιγμή ολοκληρωμένη μετρητική και ποιοτική απόδοση της φυσικής, νομικής και κοινωνικοοικονομικής της πραγματικότητας (Ρόκος, 1981). Ειδικότερα το Δασικό κτηματολόγιο αποτελεί προϋπόθεση του Εθνικού γιατί: Η μεγάλη οικοπεδική αξία των δασών κατά μήκος των ακτών και κοντά στα αστικά κέντρα, δημιουργούν παράνομες δικαιοπραξίες. Δίνει τη δυνατότητα έλεγχου των φαινομένων αυθαίρετης δόμησης. Αγοραπωλησίες κοντά σε δασικές εκτάσεις δεν εξασφαλίζουν την αξιοπιστία των τίτλων και δεν προστατεύονται από κερδοσκόπους. Η διαμόρφωση δασικής πολιτικής για την ανάπτυξη της δασοπονίας, η χωροταξία του ορεινού χώρου προϋποθέτει ακριβή στοιχεία των δασών και των δασικών εκτάσεων( Δούκας, 2002) Η συμβολή του κτηματολογίου στην αντιμετώπιση φαινομένων οικιστικής αυθαιρεσίας, καταστρεπτικής για τους φυσικούς πόρους πολλών Ευρωπαϊκών χωρών, γίνεται εμφανής ήδη από την περίοδο του Μεσοπολέμου. Γνωρίζοντας σε ποιόν ανήκει το κάθε γεωτεμάχιο, την χρήση του και τα ακριβή όριά του, τα Ευρωπαϊκά κράτη κατάφεραν να εφαρμόσουν μια δυναμική πολιτική προστασίας του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος (Παπασταύρου 1985β). Έτσι, σε πολλές χώρες ο χωροταξικός σχεδιασμός καθόρισε περιαστικές ζώνες πρασίνου με στόχους την μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στα αστικά κέντρα και την ανάσχεση της οικιστικής επέκτασης, με την ανατροπή των πιέσεων για κερδοσκοπία στη γη και για δόμηση. Πρόκειται για την Green belt στο Λονδίνο, τις Zones tampon στην περιφέρεια του Άμστερνταμ Χάγης Ρότερνταμ και Ουτρέχτης για τη μη συνένωση των πολεοδομικών συγκροτημάτων, τους χώρους περιαστικών δασών γύρω από την Πράγα, τις coupures vertes για την αποτροπή της άναρχης οικιστικής εξάπλωσης των Γαλλικών πόλεων και το croissant vert στις Β.Α. παρυφές του Παρισιού (Merlin και Choay 1988). 2

15 Αν και σε ορισμένες περιοχές, σημαντικοί δασικοί πόροι καταστράφηκαν από την οικιστική επέκταση, κατά τις τελευταίες δεκαετίες και ιδιαίτερα από την δεκαετία του 70 και μετά, αναπτύχθηκε μια πολιτική προστασίας της φυσικής κληρονομιάς με την απαγόρευση χωροθέτησης μη συμβατών χρήσεων. Σε ορισμένες χώρες (Μ. Βρετανία, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Σουηδία, Δανία) ειδικότερα για τα δημόσια δάση, απαγορεύτηκε η χωροθέτηση οποιασδήποτε χρήσης στην κεντρική τους περιοχή, ενώ κάποιες δραστηριότητες αναψυχής και αθλητισμού επιτρέπονται μόνο στην περιφέρειά τους. Επίσης υιοθετήθηκαν μηχανισμοί για την απόκτηση από το κράτος ιδιωτικών δασών και δασικών εκτάσεων καθώς και εφεδρειών γης για οργανωμένη οικιστική ανάπτυξη. Έτσι, π.χ. στην Γαλλία, ο Πολεοδομικός Κώδικας προβλέπει την δυνατότητα δόμησης του 10% των ιδιωτικών δασών με την προϋπόθεση ότι ο ιδιοκτήτης θα παραχωρήσει το υπόλοιπο 90% στο Δημόσιο ή σε ελεγχόμενο από αυτό οργανισμό (Δήμοι Κοινότητες). Στη Σουηδία η Τοπική Αυτοδιοίκηση ήδη από τις αρχές του αιώνα, άρχισε να αγοράζει αγροτική γη για τις μελλοντικές ανάγκες επέκτασης των οικισμών. Ένα διαφορετικό σύστημα εμφανίζεται στην Ιταλία, όπου ο κάτοχος αυθαίρετου κτίσματος σε δασική έκταση μπορεί να συνεχίσει να κάνει χρήση του ακινήτου για 30 χρόνια, καταβάλλοντας ετήσιο τέλος στο Δημόσιο, το ύψος του οποίου εξαρτάται από το μέγεθος του ακινήτου αλλά και από τα χαρακτηριστικά της περιοχής στην οποία αυτό βρίσκεται, και με την πάροδο των 30 ετών αποβάλλεται από το ακίνητο χωρίς κατεδάφιση, και η χρήση περιέχεται στο Δημόσιο. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η πόλη του Capri της Ιταλίας όπου πάρα πολλά από τα αυθαίρετα κτίσματα (κατοικίες, μικρές ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις) της περιοχής περιήλθαν κατά χρήση στο Δημόσιο. Το μέτρο εφαρμόσθηκε στην περιοχή από τα μέσα της δεκαετίας του 70 και λόγω των οικονομικών δραστηριοτήτων που αναπτύχθηκαν στην περιοχή, στους ιδιοκτήτες της περιοχής επιβλήθηκε προσαυξανόμενο ετήσιο τέλος το οποίο ανέρχονταν στο ποσό των λιρέτες ετησίως (περίπου δρχ. ποσό αρκετά υψηλό για την δεκαετία του 70). Στις Η.Π.Α. η καταστροφή των περιαστικών δασών δεν προήλθε από την αυθαίρετη οικιστική επέκταση, αλλά κυρίως από εφαρμογή πιο οργανωμένων ενεργειών, σαν αποτέλεσμα των πολεοδομικών αρχών και φιλοσοφιών της προαστικοποίησης και τη δημιουργία οικισμών δορυφόρων (Ροδολάκης και Λαμπριανίδης 1999). Έτσι, η υπερσυγκέντρωση πληθυσμού στα μεγάλα μητροπολιτικά κέντρα οδήγησε την μεσαία και υψηλή οικονομικά τάξη προς την αναζήτηση κατοικίας στα προάστια των μεγαλουπόλεων με τη δημιουργία οικισμών δορυφόρων κυρίως των λευκών. Το κράτος ανέλαβε το πολύ σημαντικό κόστος κατασκευής έργων υποδομής, ενώ συγχρόνως, λόγω 3

16 των μεγάλων αποστάσεων των νέων πόλεων δορυφόρων, σε κυρίαρχο μεταφορικό μέσο ανακηρύχθηκε το ιδιωτικό αυτοκίνητο. Το αποτέλεσμα του παραπάνω σχεδιασμού ήταν σημαντικές εκτάσεις περιαστικών δασών να αλλάξουν μόνιμα χρήση και να δοθούν στην οικιστική χρήση, αλλά ταυτόχρονα να δημιουργηθούν παράγωγα περιβαλλοντικά προβλήματα από την κυκλοφορία σημαντικά αυξημένου αριθμού αυτοκινήτων στα μητροπολιτικά κέντρα, με επιδείνωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, δεν αναπτύχθηκε σχεδιασμός οργανωμένης επέκτασης των πόλεων διότι κάτι τέτοιο θα προϋπέθετε την άσκηση πολιτικής γης, δηλαδή την επέμβαση από μέρους του κράτους ή των τοπικών κοινοτήτων, στα ζητήματα εκμετάλλευσης της γης. Για τον ίδιο λόγο, είναι δυνατό να υποθέσουμε ότι δεν υπήρξε και ουσιαστική προστασία των δασών και δασικών εκτάσεων από την οικοπεδοποίηση και τη δόμηση. Η εμφάνιση των αυθαιρέτων στα περιαστικά παράκτια δάση και η κατά καιρούς θεαματικές / σπασμωδικές κινήσεις για νομιμοποίηση (νομοσχέδια που αποσύρονται, κυρίως λόγω αντισυνταγματικών ρυθμιστικών διατάξεων) ή την κατεδάφισή τους (συνήθως κατεδαφίζονται λίγες πρόχειρες κατασκευές), υποδηλώνουν την άρνηση και την αδυναμία εκ μέρους του κράτους να ρυθμίσει το χωρικό αυτό πρόβλημα, το οποίο δεν είναι καθόλου πρόσφατο και σχετίζεται με την ύπαρξη ισχυρών συμφερόντων αξιοποίησης της ατομικής δασικής ιδιοκτησίας. Η εμφάνιση πολυτελών αυθαιρέτων κατοικιών, κατά τα τελευταία χρόνια, σε δασικές εκτάσεις υποδηλώνει επίσης ότι το εμπόριο δασικής γης δεν απευθύνεται πλέον στις ίδιες κοινωνικές ομάδες με αυτές που είχαν εποικίσει και χτίσει με ευτελείς κατασκευές περιοχές των μεγάλων αστικών κέντρων, μεταπολεμικά. Συνεπώς η αυθαίρετη δόμηση έχει συντελεστεί κυρίως από τα υψηλά κα μεσαία κοινωνικά στρώματα, τα οποία αγόρασαν δασική γη με κάποιους μηχανισμούς και πολλές φορές με την ανοχή του κράτους, το οποίο κατά καιρούς επέτρεπε αγοροπωλησίες ιδιωτικής ή δημόσιας δασικής γης, και εν συνεχεία οι αγοραστές ασκούσαν πιέσεις στους κρατικούς φορείς για οικιστική αξιοποίηση των ιδιοκτησιών τους. Όπως γίνεται αντιληπτό, τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκαν έντονες απειλές και συγκρούσεις μεταξύ των «φυσιολατρών» και των «υλιστών» των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών μας, οι οποίες τείνουν να αφανίσουν μεγάλες δασικές εκτάσεις του πλανήτη μας και να ανατρέψουν την οικολογική ισορροπία των δασικών οικοσυστημάτων. Η υποβάθμιση αυτή που παρατηρείται δεν αποτελεί μόνο αντικείμενο της επιστήμης της δασολογίας και δασικής οικολογίας, αλλά και της νομικής επιστήμης, η οποία ως επιστήμη προληπτικής και κατασταλτικής θεώρησης και δράσης, υπερέχει των 4

17 άλλων θετικών επιστημών, κατά το ότι μπορεί ευχερώς να προστατέψει εκ των προτέρων, αλλά και να τιμωρήσει εκ των υστέρων τους δράστες αυτών των καταστροφών κατά των δασικών οικοσυστημάτων, οι οποίοι ουσιαστικά διαπράττουν αδίκημα κατά της ίδιας της ανθρωπότητας. Η ελληνική έννομη τάξη, πιστή στην παράδοση της σε «όψιμες» και επιφανειακές λύσεις, μέχρι το 1969 ουσιαστικά δεν είχε αντιληφθεί τον κίνδυνο της ανάπτυξης και της ασύστολης καταπάτησης των δασικών συστημάτων της Χώρας, η οποία σημειωτέον βρίσκεται σε πολύ υψηλή ποσοστιαία θέση δασικής κάλυψης μεταξύ των χωρών της Ευρώπης, και έτσι άργησε σημαντικά μέχρι να δημιουργήσει τα πρώτα δασικά αμιγώς νομοθετήματα. Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτή η σημαντικότητα του ρόλου της νομικής επιστήμης για τη συνέχεια της διερεύνησης του θέματος που εξετάζουμε. Επομένως κρίνεται αναγκαίο να αναφερθούμε στη δασική νομοθεσία της Ελλάδας. 5

18 1.2. Ανασκόπηση βιβλιογραφίας Στην ανασκόπηση βιβλιογραφίας που ακολουθεί, δίνεται έμφαση στην επισκόπηση και κριτική της δασικής νομοθεσίας, στο θεσμικό πλαίσιο για την προστασία των δασών από την οικιστική ανάπτυξη, στον ορισμό και τις ποινικές διατάξεις της αυθαίρετης δόμησης, στη δημιουργία και την εξέλιξή της, στους μηχανισμούς κατάληψης και οικοπεδοποίησης δασικών εκτάσεων, καθώς και στις επιπτώσεις της αυθαίρετης δόμησης Η Ελληνική έννομη τάξη Αμέσως μετά τη σύσταση του Ελληνικού Κράτους, βασική προτεραιότητα για το νεοσύστατο Ελληνικό Δημόσιο ήταν η διευθέτηση των ιδιοκτησιακών ζητημάτων τόσο του ίδιου, όσο και των πολιτών του (Θ. Τζαναβάρα, 1994). Και αυτό διότι η τότε ιδιοκτησιακή κατάσταση, μετά την Τουρκική Επικυριαρχία, ήταν κάπως ασαφής (Ε. Κουρουσόπουλου, 1987, Θ. Τζαναβάρα, Β. Παπαχρήστου). Πρωταρχική θέση κατέχει το πρώτο ειδικό νομοθέτημα που αφορούσε τα δάση, το διάταγμα της 17/ (ΦΕΚ 69/ ) περί ιδιωτικών δασών, με το οποίο τέθηκαν για πρώτη φορά τα χαρακτηριστικά της διάκρισης μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών δασών. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο άρθρο 3 του Διατάγματος, το οποίο καθιέρωσε το τεκμήριο της κυριότητας του δάσους υπέρ του Δημοσίου (Ε. Κουρουσοπούλου, 1987). Ο τότε νομοθέτης, ξεκάθαρα, επηρεάστηκε από το μέχρι τότε επί Τουρκοκρατίας καθεστώς, σύμφωνα με το οποίο όλη η γη, εκτός των όλως εξαιρετικών περιπτώσεων, ανήκε στον Σουλτάνο (Ε. Κουρουσοπούλου, 1987, Ευπ. Αίθ. Μαριά, 1998). Φυσική προέκταση του γεγονότος αυτού είναι τα δάση και οι δασικές εκτάσεις να συνιστούν αντικείμενο διαχείρισης κατά ενιαίο τρόπο, ως πλουτοπαραγωγική πηγή και ως περιουσία του Δημοσίου, η οποία συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη της Χώρας (Κ. Κεμίδης, 1995). Χαρακτηριστικό είναι ότι αυτό το νομοθετικό πλαίσιο εφαρμόσθηκε στα δάση του λεγόμενου Παλαιού Βασιλείου, στο τμήμα της Ελλάδος που τότε είχε απελευθερωθεί, δηλαδή την Πελοπόννησο, την Στερεά Ελλάδα, τα νησιά του Σαρωνικού και των Σποράδων, την Εύβοια και τις Κυκλάδες (Ε. Κουρουσόπουλου, 1978, Θ. Τζαναβάρα). Αντίθετα, το Διάταγμα του 1836 δεν εφαρμόσθηκε στα δάση των Νέων Χωρών. 6

19 Κατά μια άποψη το Διάταγμα του 1836 ισχύει μέχρι σήμερα, ενώ διατυπώνεται και η αντίθετη άποψη ότι έχει καταργηθεί, δυνάμει του άρθρου 5 παρ. 6 του Ν. 2939/1922. Αξίζει να μνημονευτεί ο Ν. ΑΧΜ/1888( ΦΕΚ 20/ ) Περί διακρίσεως και οριοθεσίας των δασών του οποίου αποτυπώνεται ο πρώτος νομοθετικός ορισμός τους δάσους, ενώ καθορίζεται επίσης η διαδικασία αποτερματισμού και οριοθέτησης των δασών καθώς και η έκδοση του σχετικού πρωτοκόλλου αποτερματισμού (Μ. Στασινόπουλου, 1982). Ο πρώτος αυτός ορισμός είναι περιεκτικός και περιέχει τις βασικές προϋποθέσεις για τη στοιχειοθέτηση της έννοιας του δάσους. Ειδικότερα, η έννοια του δάσους προσεγγίζεται με δυο προϋποθέσεις, οι οποίες απαιτούνται αθροιστικά: ολική ή μερική κάλυψη της επιφάνειας του εδάφους από άγρια ξυλώδη φυτά και ικανότητα παραγωγής ξυλείας ή άλλων προϊόντων. Παράλληλα, ο Ν. ΑΧΝ 1888, αποτυπώνει, επίσης για πρώτη φορά, την έννοια του δασικού εδάφους, η οποία αντιδιαστέλλεται ρητά, και εκ της θέσης της στο νομοθετικό κείμενο, με αυτήν του δάσους. Η πρώτη ουσιαστικά γραμματική αποτύπωση των εννοιών του δάσους και της δασικής εκτάσεως ήταν πλέον γεγονός και αποτέλεσε, όπως κατωτέρω θα αναπτυχθεί, τον προπομπό των μέχρι σήμερα ισχυόντων νομοθετικών ορισμών των εννοιών αυτών, όπως ισχύουν με τον Ν. 998/1979. Το νομοθετικό ενδιαφέρον συνεχίζεται να εκδηλώνεται στις καρπώσεις του δάσους και στη φορολογία των δασικών προϊόντων, γεγονός που επέφερε έσοδα στο κράτος λόγω της εκμετάλλευσης των δασών (Κ. Κασιούμης, 1994). Η πιο συστηματική προσπάθεια κωδικοποίησης της δασικής νομοθεσίας εντοπίζεται χρονικά στο έτος 1924, όταν εκδόθηκε ο Ν. 3977/ περί Δασικού Κώδικος, στο κείμενο του οποίου ενσωματώθηκαν όλες οι μέχρι τότε ισχύουσες διατάξεις της δασικής νομοθεσίας, καθώς και εκείνες οι οποίες αφορούσαν στη σύνθεση και στην οργάνωση των δασικών υπηρεσιών. Η διαχείριση των δασών αναμφίβολα θεωρήθηκε ως άμεση προτεραιότητα από το νομοθέτη της εποχής. Έτσι το 1928 εκδόθηκε το Π.Δ της / περί διαχείρισης δασών κ.λπ.. Πρόκειται για ένα άρτιο νομοθέτημα, το οποίο όχι μόνο ανταποκρινόταν πλήρως στις ανάγκες της εποχής, αλλά εξαιτίας του λεπτομερούς και εξαντλητικού τρόπου ρύθμισης των ζητημάτων διαχείρισης των δασών, αναμφίβολα ξεπέρασε την εποχή του, με αποτέλεσμα οι βασικές του διατάξεις του να ισχύουν μέχρι και σήμερα. Το πνεύμα του νομοθετήματος αυτού, κινείται προς την ορθολογική διαχείριση και αξιοποίηση των δασών, εκλαμβάνοντας τους δασικούς πόρους ως οικονομικά αγαθά, 7

20 των οποίων η λειτουργία, στα πλαίσια της οικονομικής διαδικασίας, επιβάλλεται να διαπνέεται από οργανωμένο σχεδιασμό διαχείρισης. Έτσι, στο άρθρο 1 του Π.Δ, τονίζεται, ότι η διαχείριση των δασών, δημοσίων και ιδιωτικών, ρυθμίζει όλη την οικονομία του δάσους, ιδιαίτερα δε των καρπώσεων του, προκειμένου να επιτευχθούν πληρέστερα οι σκοποί της δασικής οικονομίας και να ικανοποιηθούν, κατά το δυνατόν, οι κοινωνικές ανάγκες της Χώρας. Λειτούργησε μάλιστα συμπληρωματικά τόσο σε σχέση με το Δασικό Κώδικα του 1929, όσο και σε σχέση με το ισχύον Ν.Δ 86/69. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στο άρθρο 2 του παρόντος δίδεται για πρώτη φορά ο ορισμός της αειφορικής διαχείρισης και εκμετάλλευσης των δασών (L. Basenhoven, 1995). Η έννοια της αειφόρου εκμεταλλεύσεως των δασών, υπήρξε ο προπομπός της έννοιας της «αειφόρου ή βιώσιμης ανάπτυξης», ενώ παραπέμπει πρόωρα στην μετέπειτα Διακήρυξη του Ρίο του 1992 και στην Agenda '21, όσο και στο Ε' Πρόγραμμα Δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με το Περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη (Fifth Community Program of policy and action in relation to the environment and sustainable development, 1993). Σημαντικό όμως υπήρξε το Π.Δ. της / και για την νομολογία που διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια από το Σ.τ.Ε, σύμφωνα με την οποία η αρχή της πρόληψης των βλαβών του φυσικού περιβάλλοντος (άρθρο 24 παρ. 1) συνδέεται με την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης (Σ.τ.Ε 2759/94). Σήμερα στο πλαίσιο της σύγχρονης δασοπονίας η αειφορία των καρπώσεων αποτελεί μια από τις βασικές αρχές που διέπουν τη διαχείριση των δασών (Α. Παπασταύρου, 1985). Το Ν.Δ της 11ης Μαΐου 1929 Περί Δασικού κώδικα, όπως κυρώθηκε και τροποποιήθηκε από το Ν.4173/1929 (ΦΕΚ 205 Α/1929), είναι γνωστό και ως ο «Δασικός Κώδικας του 1929». Αποτελεί το καταστάλαγμα σειράς νομοθετημάτων που εκδόθηκαν μετά το Ν. 3077/1924. Ο Δασικός Κώδικας του 1929 αποτελείται συνολικά από 251 άρθρα, εκ των οποίων μερικά ισχύουν μέχρι σήμερα και περιλαμβάνει 6 μέρη. Θεωρείται το θεμέλιο της ισχύουσας νομοθεσίας και ίσχυσε τροποποιημένος μέχρι το Ο Δασικός κώδικας του 1929 θεωρείται ως άρτιο και αξιόλογο για την εποχή του νομοθέτημα (Ε. Κουροσούπουλος,1987). Αποτέλεσε ουσιαστικά τη βάση για το Ν.Δ 86/69, που είναι γνωστό και ως ο σημερινός Δασικός Κώδικας. Ο Δασικός Κώδικας του 1929 περιέχει και αυτός τους ορισμούς του δάσους, και των δασικών εδαφών, ενώ για πρώτη φορά συναντούμε σε νομοθετικό κείμενο την έννοια της δασικής έκτασης. 8

21 Ο ορισμός του δάσους αποτελεί και σε αυτό το νομοθετικό κείμενο έννοια που προσεγγίζει τον οικονομικό σκοπό, χωρίς τον οποίο, μόνο το στοιχείο της δασοκάλυψης δεν είναι αρκετό για τον νομικό προσδιορισμό της έννοιας αυτής. Η ειδικότερη διατύπωση του νόμου είναι στενότερη από την διατύπωση του προηγούμενου νομοθετικού καθεστώτος, αφού δεν αρκείται στη δυνατότητα παραγωγής εν γένει δασικών προϊόντων, αλλά απαιτεί επιπρόσθετα τα δασικά αυτά προϊόντα να είναι μεταξύ εκείνων, για τα οποία η διοίκηση έχει καταρτίσει συγκεκριμένο πίνακα διατίμησης. Έτσι, περιορίζεται ακόμη περισσότερο η έννοια του δάσους, η επιλογή όμως αυτή, η οποία υιοθετήθηκε για πρώτη φορά στο πλαίσιο του άρθρου 65 του Π.Δ της 4 7/ , εντοπίζεται και μετά από πενήντα χρόνια, στο κείμενο του άρθρου 1 παρ. 1 του ΝΔ 86/69 «Περί Δασικού Κωδικός». Επίσης, σε αντίθεση με την προϊσχύουσα νομοθεσία, κατά την οποία δινόταν ιδιαίτερη έμφαση στην παραγωγή ξυλείας και άλλων δασικών προϊόντων, των οποίων η παραγωγή γινόταν κατά οποιονδήποτε τρόπο, δηλαδή από την απλή υλοτομία μέχρι τη βιομηχανική κατεργασία, με το Δασικό Κώδικα του 1929 απαιτείται η παραγωγή ορισμένων δασικών προϊόντων και μάλιστα όχι κατά οποιονδήποτε τρόπο παραγομένων, αλλά μετά από «δασική εκμετάλλευση». Ο ορισμός της δασικής έκτασης θεμελιώνει έναν σαφή διαχωρισμό και διαμορφώνει μια νέα κατηγορία εκτάσεων, αυτή των δασικών εκτάσεων, οι οποίες κατά το άρθρο 45 παρ. 3, φέρουν αραιή βλάστηση και οι οποίες δεν μπορούν μεν να αποτελούν αντικείμενο δασικής εκμετάλλευσης, αποτελούν όμως αντικείμενο κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης. Ο ορισμός των δασικών εδαφών χαρακτηρίζεται από την περιοριστική απαρίθμησή τους (άρθρο 45 παρ. 2). Έτσι, μετά τη διεύρυνση της έννοιας αυτής με το προγενέστερο νομοθετικό καθεστώς του Π.Δ 14 7/ , περιορίζεται και πάλι σε συγκεκριμένα και περιοριστικά αναφερόμενες περιπτώσεις. Ο Α.Ν 856/1937 Περί Εθνικών Δρυμών αποτελεί το πρώτο νομοθέτημα για την ειδική και ενισχυμένη προστασία των οικολογικών αυτών συμπλεγμάτων και θεωρείται ως η σημαντικότερη τομή στα θέματα προστασίας της φυσικής μας κληρονομιάς (Κ. Κασιούμης, 1994). Συγκεκριμένα, προβλεπόταν η ίδρυση μέχρι πέντε Εθνικών Δρυμών σε ολόκληρη την Επικράτεια. Ο νομοθέτης ανταποκρίθηκε έγκαιρα στο νεοπαγή θεσμό των προστατευόμενων περιοχών και προέβη στη συνέχεια το 1938 στην ανακήρυξη δύο Εθνικών Δρυμών, του Ολύμπου και του Παρνασσού. Η μακροπρόθεσμη εμπόλεμη περίοδος που επακολούθησε, ανέκοψε τη νομοθετική πορεία. Με δεδομένη την καταστροφή και εγκατάλειψη των δασών, η προσπάθεια οργάνωσης της προστασίας και διαχείρισης του δασικού πλούτου 9

22 επιτυγχάνεται με το Ν.Δ 86/69. Το 1969 εκδίδεται το Ν.Δ Περί Δασικού Κώδικος (ΦΕΚ 7 Α/ ). Το νομοθετικό αυτό Διάταγμα αντικατέστησε το Ν. 4173/29 (γνωστό ως Δασικό Κώδικα του 1929), που καταργήθηκαν οι περισσότερες διατάξεις του. Το Ν.Δ 86/69 αποτελείται συνολικά από 320 άρθρα και διαιρείται σε εννέα βιβλία. Στο άρθρο 1 του ΝΔ 86/1969, αναφέρονται οι ειδικότεροι ορισμοί του δάσους, των μερικώς δασοσκεπών εκτάσεων και των χορτολιβαδικών εδαφών. Σύμφωνα με τους ορισμούς αυτούς: «(παρ. 1) Δάσος είναι πάσα έκτασις εδάφους καλυπτόμενη εν όλω ή εν μέρει υπό αγρίων ξυλωδών φυτών, οιωνδήποτε διαστάσεων και ηλικίας, δυναμένη δια δασικής εκμεταλλεύσεως, να παραγάγει δασικά προϊόντα κατονομαζόμενα ειδικώτερον εις τον πίνακα διατιμήσεως δασικών προϊόντων. (παρ. 2) Μερικώς δασοσκεπείς εκτάσεις ή μερικώς δασοσκεπή λιβάδια (δασικαί εκτάσεις, δασικοί βοσκότοποι, δασικαί βοσκαί) είναι εκτάσεις καλυπτόμενοι υπό αραιάς και πενιχράς δασικής ξυλώδους υψηλής ή θαμνώδους βλαστήσεως οιασδήποτε δασικής διαπλάσεως. (παρ. 3) Χορτολιβαδικά εδάφη (δασικά εδάφη) είναι τα άνευ ξυλώδους υψηλής ή θαμνώδους βλαστήσεως, αλλά μετά χορτολιβαδικής (ποώδους) ή και εκ φρύγανων συστάδος εδάφη, είτε εντός δασών είτε επί κορυφών ή κλιτύων ορέων, αλπικών ή μη». Το Ν.Δ 86/69 συγκεντρώνει όλες τις προϋποθέσεις ενός Κώδικα, αφού οι διατάξεις δεν αποτελούν τίποτε παραπάνω από το καταστάλαγμα μακράς πείρας με ενσωματωμένη στο κείμενό του την προϊσχύουσα νομοθεσία (Π. Γιαννακούρος,1988). Άλλωστε, τόσο η δομή όσο και οι θεματικές του ενότητες καταμαρτυρούν ότι πρόκειται για κωδικοποίηση της δασικής νομοθεσίας και όχι για ένα νομοθέτημα. Το Ν.Δ 86/69 θέτει τους βασικούς άξονες της δασικής πολιτικής, επιχειρώντας μάλιστα και την παράλληλη εναρμόνιση των πολλαπλών λειτουργιών του δάσους ως κοινωνικού αγαθού. Βέβαια, αντανακλά το βασικό αίτημα της εποχής του, δηλαδή την οικονομική ανάπτυξη. Το γεγονός αυτό, έχει ως συνέπεια την ανάδειξη σε πρώτο επίπεδο των οικονομικών λειτουργιών του δάσους και τη λεπτομερή ρύθμιση των ζητημάτων, που ανάγονται στην εκμετάλλευσή του ως πλουτοπαραγωγική πηγή. Απουσιάζει, με άλλα λόγια, η σφαιρική αντιμετώπιση και ρύθμιση των ζητημάτων του δάσους ως δυναμική οντότητα με πολλαπλές λειτουργίες και χρησιμότητες. Θα μπορούσαμε να εκφράσουμε την άποψη ότι, ο Δασικός Κώδικας διακατέχεται από μια εσωστρέφεια, η οποία συνίσταται στο γεγονός, ότι ρυθμίζονται γενικά μόνον οι εσωτερικές σχέσεις των χερσαίων αυτών φυσικών οικοσυστημάτων, ως να πρόκειται για αποκομμένες εδαφικές εκτάσεις από την εξέλιξη των ανθρωπογενών ενοτήτων. Όμως, τα δάση και οι δασικές εκτάσεις με την εκεί 10

23 συνυπάρχουσα χλωρίδα και πανίδα συνθέτουν τα δασικά οικοσυστήματα και δημιουργούν ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον, το δασικό, λειτουργούν δε ως μια γέφυρα επικοινωνίας των ανθρωπογενών συστημάτων με τη φύση (Μ. Δεκλερή, 1996). Ακριβώς το στοιχείο αυτό, της συνύπαρξης και συνεξέλιξης, φαίνεται να απουσιάζει από τις διατάξεις του Δασικού Κώδικα. Σημαντικές είναι βέβαια και οι τροποποιήσεις που έχουν επέλθει στο κείμενο του Ν.Δ 86/1969 (Δασικού Κώδικα) από την δημοσίευση του μέχρι σήμερα, με πολλούς ειδικότερους νόμους που μετέβαλαν ουσιωδώς το περιεχόμενο του αρχικού κειμένου. Νέα πνοή και ώθηση στη νομοθετική διαδικασία για τον εκσυγχρονισμό του νομικού καθεστώτος και της προστασίας του δασικού πλούτου έδωσε ο συνταγματικός νομοθέτης του 1975, με το Ν. 177/1975 «Περί αντικαταστάσεως και συμπληρώσεως διατάξεων τινών του ΝΔ 86/1969». Ανταποκρινόμενος πλήρως στις απαιτήσεις και στα αιτήματα των καιρών για προστασία, αλλά και με τους επικίνδυνους ρυθμούς της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, φυσικού και πολιτικού, ανέταξε αυτή στο δεύτερο μέρος του κειμένου του Συντάγματος που αφορά στα κοινωνικά και ατομικά δικαιώματα. Αναμφίβολα πρόκειται για καινοτομία του Συντάγματος του 1975 (Γλ. Σιούτη, 1998), με την οποία επέρχεται θεμελιώδης τομή στα θέματα της προστασίας του περιβάλλοντος. Εκείνο, όμως, που εμφανίζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, είναι η επιλογή του συνταγματικού νομοθέτη να αναφερθεί ρητά στην προστασία μιας ειδικότερης έκφανσης του φυσικού περιβάλλοντος, στα δάση και στις δασικές εκτάσεις. Έτσι, σύμφωνα με το άρθρο 24 1 η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους. Για τη διαφύλαξή του το κράτος έχει υποχρέωση να λαμβάνει προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία των δασών και γενικά των δασικών εκτάσεων. Απαγορεύεται η μεταβολή του προορισμού των δημοσίων δασών και των δημοσίων δασικών εκτάσεων, εκτός εάν προέχει για την Εθνική Οικονομία ή αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη τους χρήση, που την επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον. Με άλλα λόγια, ο συντακτικός νομοθέτης πρωτίστως επιτάσσει την προστασία του δασικού πλούτου, ενώ, δευτερευόντως και κατά εξαίρεση, αναγνωρίζει τη δυνατότητα της παράλληλης εναρμόνισης των πολλαπλών του λειτουργιών με άλλες ανάγκες του κοινωνικού βίου. Η έννοια της προστασίας περιλαμβάνει τη διατήρηση, ανάπτυξη αλλά και αποκατάσταση του δασικού περιβάλλοντος, άρα και την έννοια της αναδάσωσης. Εντούτοις, ο συντακτικός νομοθέτης θέλησε να κατοχυρώσει σε συνταγματικό επίπεδο με ειδική διάταξη τη διαδικασία αναδάσωσης και μάλιστα χωρίς εξαρτήσεις ιδιοκτησιακού χαρακτήρα. Αντικείμενα της σχετικής συνταγματικής διάταξης είναι τόσο τα δημόσια όσο και τα ιδιωτικά δάση και οι 11

24 δασικές εκτάσεις, ενώ υπογραμμίζεται η ανάγκη μη μεταβολής της δασικής τους μορφής. Έτσι, σύμφωνα με το άρθρο και 4 Δημόσια ή ιδιωτικά δάση και δασικές εκτάσεις, που καταστρέφονται ή καταστράφηκαν από πυρκαγιές ή που με άλλο τρόπο αποψιλώθηκαν ή αποψιλώνονται, δεν αποβάλλουν για το λόγο αυτό το χαρακτήρα που είχαν πριν την καταστροφή, κηρύσσονται υποχρεωτικά αναδασωτέες και αποκλείεται να διατεθούν για άλλον προορισμό. Επίσης, με την παράγραφο τέσσερα η αναγκαστική απαλλοτρίωση δασών ή δασικών εκτάσεων που ανήκουν σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα ιδιωτικού ή δημοσίου δικαίου επιτρέπεται μόνο υπέρ του Δημοσίου για λόγους δημόσιας ωφέλειας και διατηρείται, πάντως, η μορφή τους ως δασική. Μετά το Σύνταγμα του 1975 εκδόθηκε ο Ν. 248/1976 Περί φύλου καταγραφής, μητρώου ιδιοκτησίας και οριοθεσίας των δασικών εκτάσεων και προστασίας των Δημόσιων Δασικών Εκτάσεων σε μια προσπάθεια άρσης της ιδιοκτησιακής αβεβαιότητας στη δασική γη. Πρόθεση του νομοθέτη ήταν η δημιουργία Δασικού Κτηματολογίου, ενός νέου θεσμού, απαραίτητου τόσο για την προστασία της περιουσίας του δημοσίου και των ιδιωτών όσο και για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος (Θ. Τζαναβάρα, 1994). Με τον νόμο αυτόν επιχειρείται η σύνταξη και η τήρηση από τις αρμόδιες υπηρεσίας του Υπουργείου Γεωργίας και σε σχέση με τις δασικές εκτάσεις, δημόσιες και ιδιωτικές, φύλου καταγραφής (κτηματικού χάρτη) και μητρώου ιδιοκτησίας (κτηματολογικού πίνακα). Είναι γεγονός ότι με το άρθρο 3 του Ν. 248/76 διευρύνει το πεδίο εφαρμογής του, με αποτέλεσμα να αφορά όχι μόνο τις δασικές εκτάσεις, αλλά τόσο τις χορτολιβαδικές εκτάσεις και τους βοσκότοπους, όσο και την καλλιεργούμενη γη. Ο συγκεκριμένος νόμος δεν κρίνεται επιτυχής (Β. Παπαχρήστου,1994) λόγω των δικαστικών εμπλοκών και των μεγάλων καθυστερήσεων ως προς την εκδίκαση, αλλά και έκδοση τελεσίδικων αποφάσεων επί των αντιρρήσεων κατά των κτηματικών χαρτών και κτηματολογικών πινάκων, με αποτέλεσμα ακόμα και μέχρι σήμερα να μην έχει ολοκληρωθεί η προβλεπόμενη διαδικασία στις περισσότερες περιοχές της επικράτειας. Ο Ν. 998/79 περί προστασίας των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της Χώρας (ΦΕΚ Α 114) εκδόθηκε σε εκτέλεση της συνταγματικής διάταξης του άρθρου Μάλιστα, ο Ν. 998/79 αποτολμά εκείνο που αποσιωπούσε και απέφευγε μέχρι τότε ο νομοθέτης: την αντιμετώπιση των αναπόφευκτων προβλημάτων, που απορρέουν από τη διαπλοκή και συνύπαρξη του δάσους με τα ανθρωπογενή συστήματα που μοιραία καταλήγουν σε επεμβάσεις. Με την έννοια αυτή, ο Ν. 998/79 εμφανίζεται απελευθερωμένος από το στοιχείο της εσωστρέφειας και αρνείται να αντιμετωπίσει το δασικό περιβάλλον ως σύνολο κλειστών και απομονωμένων συστημάτων, αποκομμένων από την κοινωνική πραγματικότητα και την εξέλιξη των ανθρωπογενών συστημάτων, τα 12

25 οποία έρχονται σε συνεχή επαφή με το δασικό περιβάλλον, δημιουργώντας σύνθετες σχέσεις. Ο Ν. 998/79 αποτελείται από 84 άρθρα και διαιρείται σε εννέα κεφάλαια. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το άρθρο 3, στο οποίο δίδονται οι αναγκαίοι νομοθετικοί ορισμοί του δάσους και της δασικής έκτασης. Είναι χαρακτηριστικό, ότι μετά από σχεδόν ένα αιώνα ( ), επιτέλους, ο νομοθετικός ορισμός του δάσους ήρθε να συμπορευτεί με τον ορισμό της δασικής οικολογίας (Σπ. Ντάφης,1986), γεγονός που ήταν αναγκαίο να συμβεί για λόγους ακριβέστερης προσδιοριστικής ικανότητας των εκτάσεων, οι οποίες τελικά θα χαρακτηρίζονταν ως δασικές. Σύμφωνα με τον νέο αυτό ορισμό, για τον χαρακτηρισμό μιας έκτασης ως δασικής πρέπει να συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις: α) να πρόκειται για έκταση που καλύπτεται εν όλω ή σποραδικά από άγρια ξυλώδη φυτά κάθε διάστασης και ηλικίας, τα οποία να αποτελούν λόγω της μεταξύ τους απόστασης και αλληλεπίδρασης, μια οργανική ενότητα β) και διαζευκτικά είτε να πρόκειται για δασικά εκμεταλλεύσιμη έκταση προς παραγωγή δασικών προϊόντων, είτε να πρόκειται για έκταση που συμβάλει στη διατήρηση της φυσικής ή βιολογικής ισορροπίας, είτε να πρόκειται για έκταση που εξυπηρετεί τη διαβίωση του ανθρώπου μέσα στο φυσικό περιβάλλον. Ένα επιπλέον χαρακτηριστικό γνώρισμα του νέου ορισμού του δάσους είναι το γεγονός της εγκατάλειψης της εμμονής μόνο στο οικονομικό κριτήριο που για πρώτη φορά εισήγαγε ο Ν. ΑΧΝ του 1888 και επικράτησε μέχρι και το Ν.Δ 86/1969. Οι προϋποθέσεις που θέτει ο νέος Ν. 998/1979, οδηγούν προσέγγιση της έννοιας του δάσους πια και από οικολογικής λειτουργίας, αφού και το ίδιο το άρθρο 4 του Ν. 998/1979 προσδιορίζει τις κατηγορίες των δασών, ανάλογα με την ωφελιμότητα και τη λειτουργία τους, σε εθνικούς δρυμούς, αισθητικά δάση, υγροβιότοπους, προστατευτικά δάση, εκμεταλλεύσιμα ή παραγωγικά δάση, δάση για αναψυχή, κ.α. Έτσι, μπορούμε να προσδιορίζουμε την έννοια του δάσους στο νέο νομοθετικό πλαίσιο ως απεξαρτημένη από το μοναδικό ρητό σκοπό της, αυτόν της οικονομικής λειτουργίας, εντάσσοντας στις ρητές επιταγές του νόμου και αυτή της οικολογικής προσέγγισης, της οικολογικής προστασίας και του οικολογικού σκοπού, τα οποία επιτελεί πλέον και περιφρουρεί ο νόμος, όταν πρόκειται για προσδιορισμό της έννοιας του δάσους. Γενικά, ο παρόν νόμος, παρότι δίνει την εντύπωση ότι διαπνέεται από μια φιλοσοφία απελευθέρωσης από τις προγενέστερες άκαμπτες και εσωστρεφείς διατάξεις της δασικής νομοθεσίας, τελικά εμφανίζεται δέσμιος όχι μόνο των εγγενών αντιφάσεων των επιλογών του, αλλά και των εμμονών του. Δεν κατορθώνει την παράλληλη εναρμόνιση των πολλαπλών λειτουργιών του με τις διαδικασίες εξέλιξης των ανθρωπογενών συστημάτων, με αποτέλεσμα σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις των 13

26 διαφαινόμενων συγκρούσεων να διακατέχεται έντονα από την αγωνία ολοκλήρωσης της οικονομικής ανάπτυξης. Η ένταξη των περιαστικών δασών στα σχέδια των πόλεων, η πρόβλεψη παραχώρησης ρητινευόμενων δημοσίων δασών σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς με παράλληλη δυνατότητα οικοπεδοποίησής τους, η εκχέρσωση ιδιωτικών δασών (εποικιστικών) δασικών εκτάσεων, η διάκριση των χορτολιβαδικών εδαφών από τα δασικά κ.ά., δε συνιστούν την αέναη διατήρηση του φυσικού κάλλους. Για πρώτη φορά στο άρθρο 3 παρ. 5 του Ν. 998/1979 ορίζεται, ότι στις διατάξεις του νόμου αυτού υπάγονται και οι εκτάσεις που κηρύσσονται ή έχουν ήδη κηρυχθεί αναδασωτέες με πράξη της αρμόδιας αρχής. Αυτές οι εκτάσεις υποχρεωτικά θεωρούνται ως δάση ή δασικές εκτάσεις του Ν. 998/1979 και υπάγονται στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας. Μέχρι την έναρξη ισχύος του Ν. 998/1979 υπήρχαν εκτάσεις, οι οποίες ενώ κατά το παρελθόν καλύπτονταν από ξυλώδη βλάστηση, ωστόσο λόγω πυρκαγιών, παρανόμων εκχερσώσεων ή ενδεχομένως κάποιων παρανόμων υλοτομιών, εντούτοις κατέστησαν ακάλυπτες, χωρίς οποιαδήποτε βλάστηση. Αυτές οι εκτάσεις προστατεύονται πλέον με το πρωτοποριακό άρθρο 3 παρ. 5 του Ν. 998/1979, το οποίο υπό το πρίσμα της σημερινής δασικής πολιτικής φαίνεται λογικό και επιβεβλημένο, υπό το καθεστώς όμως της εποχής του ήταν πολύ πιο ανεπτυγμένο νομοτεχνικά από την άποψη της γενικής περιβαλλοντικής πολιτικής. Εξάλλου με αυτή την παράγραφο 5 του άρθρου 3 καταδεικνύεται και η εκπεφρασμένη θεωρητικά, όχι όμως καθιερωμένη νομοτυπικά, βούληση του Έλληνα νομοθέτη, να προστατεύσει όχι μόνο αυτό που «φαίνεται» δάσος, αλλά και αυτό που «είναι» ή έστω που «ήταν» δάσος, λόγω της γενικής προστασίας πλέον των οικοσυστημάτων, τα οποία διαδέχθηκαν την «οικονομοτεχνική» αντίληψη της εκμετάλλευσης των δασών και οδήγησαν στην οικολογική προσέγγιση τους. Έτσι για πρώτη φορά ο χαρακτηρισμός μιας έκτασης ως δασικής ή μη, γίνεται με χρονικά κριτήρια, τα οποία σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Σ.τ.Ε οδηγούν στην κρίση περί αυτού, με νομοθετικά προσδιορισμένες διαδικασίες που ανάγουν τον χρόνο έρευνας του χαρακτήρα μιας επίδικης έκτασης τόσο στο παρόν, όσο και στο παρελθόν. Ο Ν. 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος ο οποίος αποτελεί νόμοπλαίσιο (Γλ. Σιούτη,1998) περιλαμβάνει διατάξεις για την προστασία της φύσης και του τοπίου. Ειδικότερα, στο άρθρο 18 προσδιορίζονται οι κατηγορίες εκείνες των προστατευόμενων περιοχών, που συνιστούν αντικείμενα προστασίας και διατήρησης. Η ανάγκη βελτίωσης και ανάπτυξης των βοσκοτόπων, καθώς και η επιβολή νέων θεσμών ορθολογικής εκμετάλλευσής τους, συνιστούν τη βασική προβληματική του Ν. 1734/87( ΦΕΚ Α 189). Σύμφωνα με το πνεύμα του νομοθέτη η αντιμετώπιση του 14

27 προβλήματος της διαχείρισης και βελτίωσης των βοσκοτόπων συντελεί στην ώθηση της οικονομικής ανάπτυξης του κλάδου της κτηνοτροφίας, που εμφανίζει συμπτώματα υπανάπτυξης. Έτσι βασική επιδίωξη του Ν.1734/87 είναι η αποκατάσταση της τάξης στο αγροτικό έγγειο κεφάλαιο με το σαφή και μόνιμο διαχωρισμό των κτηνοτροφικών από τις δασικές εκτάσεις. Μάλιστα, χάριν αυτής της οικονομικής ανάπτυξης, αίρεται τελικά η προστατευτική ισχύς της δασικής νομοθεσίας από εκτάσεις, που μπορούν να χαρακτηριστούν ως βοσκότοποι. Ο Ν. 3208/2003 (ΦΕΚ Α 303/ ) αφορά την προστασία των δασικών οικοσυστημάτων, την κατάρτιση δασολογίου, τη ρύθμιση εμπράγματων επί δασών και δασικών εν γένει εκτάσεων και άλλες διατάξεις. Ο συγκεκριμένος νόμος, γνωστός και ως «δασοκτόνος νόμος», επέφερε σημαντικές αλλαγές όσον αφορά στην προστασία των δασικών οικοσυστημάτων. Στο άρθρο 1 του εκτελεστικού νόμου 3208/2003 τα κριτήρια για το χαρακτηρισμό μιας έκτασης ως δάσους ή δασικής είναι κυρίως ποσοτικά. Συγκεκριμένα: το ποσοστό φυτοκάλυψης, για το χαρακτηρισμό μιας έκτασης ως δάσους ή δασικής, από 15% που είχε οριστεί ενδεικτικά στην ερμηνευτική εγκύκλιο του Ν. 998/1979, ορίστηκε στο 25%. Περίπου 40 εκατομμύρια στρέμματα δασικών εκτάσεων αποδεσμεύονται από τη συνταγματική προστασία, που μέχρι τότε θεωρούνταν δασικές, με πρόσθετη συνέπεια να μην ισχύει γι αυτές ούτε το μαχητό υπέρ του Δημοσίου Τεκμήριο Κυριότητας Το θεσμικό πλαίσιο για την προστασία των δασών από την οικιστική ανάπτυξη Με την εγκαθίδρυση των κοινοβουλευτικών θεσμών, θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι ξεκινά μία περίοδος εκσυγχρονισμού του θεσμικού πλαισίου για την πολεοδομία και το περιβάλλον. Εκφράζεται δηλαδή, μέσω του Συντάγματος του 75, η αναγκαία ρύθμιση των χρόνιων προβλημάτων του αστικού και περιαστικού χώρου. Έτσι, ανατίθεται στο κράτος, η χωροταξική αναδιάρθρωση της χώρας, ο έλεγχος της οικιστικής ανάπτυξης και των επεκτάσεων καθώς και η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Ειδικά για την προστασία των δασών και δασικών εκτάσεων, το άρθρο 24 παρ. 1, προβλέπει την απαγόρευση της μεταβολής του προορισμού των δημοσίων δασών και δασικών εκτάσεων, εκτός εάν προέχει για την εθνική οικονομία, η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη χρήση που επιβάλλεται από το δημόσιο συμφέρον. Σύμφωνα δε με το άρθρο 117 παρ. 3, τα δάση, δημόσια ή ιδιωτικά και οι δασικές εκτάσεις που 15