Ελευσίνια (μυστήρια) Κάλπη

Transcript

1 ΔΗΜΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΟΣ Ελευσίνια (μυστήρια) Κάλπη Η Εκλογική Ιστορία της Ελευσίνας Θεόδωρος Λιβάνιος πρόλογος Ηλίας Νικολακόπουλος ΕΛΕΥΣΙΝΑ 2011

2 2011 Ελευσίνια (μυστήρια) Κάλπη - Θεόδωρος Λιβάνιος Κανένα μέρος του βιβλίου τούτου δεν επιτρέπεται να αναπαραχθεί με οποιοδήποτε μέσον, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, μηχανικό ή οτιδήποτε άλλο χωρίς την έγγραφη άδεια του συγγραφέα. Το βιβλίο αυτό τυπώθηκε στην Ελευσίνα απο τον Εκδοτικό Οίκο Ι. Μπουκουβάλας Α.Ε. ΒΙ.ΠΕ. Μάνδρας Θέση Γιακουμή T.K.: Τηλ.: , Fax: , bgraphics@literabooks.com (Εξώφυλλο - Σελιδοποίηση: Πουλάκη Δήμητρα)

3

4

5 Πρόλογος Συγγραφέα Ημελέτη της εκλογικής ιστορίας της Ελευσίνας ήταν μια ιδιαίτερη πρόκληση καθώς η τοπική εκλογική συμπεριφορά της κατά περιόδους παρουσιάζε μεγάλη διακύμανση σε σχέση με τα πολιτικά ρεύματα που καταγράφονται σε εθνικό επίπεδο. Μέσα στα τελευταία 100 χρόνια, η Ελευσίνα μετατράπηκε από μια μικρή αγροτική κοινότητα σε έναν βιομηχανικό δήμο, ο οποίος συγκέντρωνε μεγάλο τμήμα της εγχώριας δευτερογενούς παραγωγής. Από τα μέσα της δεκαετίας του 80, η δημογραφική και οικονομική σύνθεση μεταβάλλεται εκ νέου καθώς ο τομέας των υπηρεσιών αυξάνεται ραγδαία και η εκλογική της συμπεριφορά αποκτά ταυτόσημες αναφορές με τα δυτικά προάστια των Αθηνών. Αυτή η σύνδεση κοινωνικής σύστασης και εκλογικής συμπεριφοράς επιχειρείται να τονιστεί μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου. Για την αρτιότερη ερμηνεία της ψήφου των Ελευσινίων παρατίθεται αναλυτικά και το γενικότερο πολιτικό πλαίσιο της περιοχής και τονίζονται όπου υπάρχουν- τυχόν διαφοροποιήσεις. Κατά ευτυχή συγκυρία, η εκλογική ιστορία της Ελευσίνας συνέπεσε με την εφαρμογή του Σχεδίου «Καλλικράτης» σύμφωνα με το οποίο από την 1η Ιανουαρίου 2011, ο Δήμος Ελευσίνας και ο Δήμος Μαγούλας συνενώνονται σε έναν δήμο που φέρει το ιστορικό όνομα της Ελευσίνας. Επομένως, το παρόν βιβλίο καλύπτει την εκλογική ιστορία της Ελευσίνας όπως αυτή υπήρχε ως οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης από το 1912 έως το Θα ήθελα να ευχαριστήσω για τη συμβολή τους στην έκδοση του παρόντος βιβλίου το Δήμο Ελευσίνας και το Δήμαρχο κ. Γιώργο Αμπατζόγλου, τον Αντιδήμαρχο κ. Μαυρογιάννη Θανάση και τον Δημοτικό Σύμβουλο κ. Δημήτρη Παπαδόπουλο για τις χρήσιμες παρατηρήσεις τους. Ιδιαίτερα ευχαριστώ τον Καθηγητή του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών Ηλία Νικολακόπουλο για τη μεγάλη τιμή να προλογίσει το βιβλίο αυτό. Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών μου τα έδωσε με μεγάλη προθυμία η Δρ. Ευτυχία Τεπέρολογου, από το υλικό της διδακτορικής της διατριβής. Πάνω από όλα όμως θέλω να αφιερώσω στη σύζυγό μου Ματίνα και στον γιό μου Δημήτρη το πόνημα αυτό για τις ώρες υπομονής και συμπαράστασης που απαιτήθηκαν μέχρι την ολοκλήρωσή του. Ελευσίνα Ιανουάρος 2011 Θ. Λ. 5

6

7 Πρόλογος Δημάρχου Ελευσίνος Α ποτελεί επιλογή της Δημοτικής Αρχής να χρηματοδοτεί κάθε χρόνο μια έκδοση του Δήμου με θεματολογία σχετική με την Ελευσίνα. Η δίτομη ιστορία της Ελευσίνας το 1985 αποτέλεσε για σχεδόν 20 χρόνια τη μοναδική δημοτική έκδοση. Σήμερα έχουν ήδη εκδοθεί από το Δήμο 5 βιβλία που φωτίζουν διάφορες πλευρές της ζωής της πόλης και συμπληρώνουν την πλούσια λαογραφική κυρίως βιβλιογραφία που έχει γραφτεί από συμπολίτες μας. Θεωρήσαμε ότι η συνεχώς μεταβαλλόμενη πληθυσμιακή σύνθεση της πόλης, λόγω προσελεύσεως κατοίκων από όλα τα μέρη της Ελλάδας για λόγους απασχόλησης, καθώς και η εργατική σύνθεση των κατοίκων δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για μια ενδιαφέρουσα ανάλυση της εξέλιξης της πολιτικής της ιστορίας. Η περίοδος που περιγράφεται, από τον μεσοπόλεμο μέχρι σήμερα, είναι άκρως ενδιαφέρουσα με εναλλαγές και διακυμάνσεις που ακολουθούσαν εκείνες της γενικής ελληνικής ιστορίας. Στο βιβλίο παρουσιάζονται για πρώτη επίσης φορά μοναδικά ντοκουμέντα που πλουτίζουν τις γνώσεις μας για την Ελευσίνα. Ευχαριστούμε τους συγγραφείς για την επίπονη ερευνητική αλλά και αναλυτική τους εργασία και πιστεύουμε ότι παρουσιάζουμε ένα χρήσιμο βιβλίο σε κάθε πολίτη της Ελευσίνας. Ο Δήμαρχος Γιώργος Αμπατζόγλου 7

8 Πρόλογος Ηλία Νικολακόπουλου Από τα πρώτα βήματα της συγκρότησης του νεοελληνικού κράτους το αντιπροσωπευτικό σύστημα και οι εκλογικές διαδικασίες αποτέλεσαν θεμελιακή πολιτειακή αρχή για την ανάδειξη και τη νομιμοποίηση των οργάνων της πολιτικής εξουσίας. Η «πρώιμη» θέσπιση, ήδη από το 1844, ενός αντιπροσωπευτικού συστήματος, που αναγνώριζε τις βασικές αρχές του φιλελευθερισμού, και το οποίο γρήγορα μετεξελίχθηκε σε κοινοβουλευτικό συνιστά, όπως έχει επανειλημμένα επισημανθεί, μια από τις κυριότερες ιδιοτυπίες της πολιτικής συγκρότησης του νεοελληνικού κράτους. Κορυφαία στιγμή σε αυτήν την εξέλιξη η (χωρίς αντίδραση) συνταγματική καθιέρωση της καθολικής (ανδρικής) ψηφοφορίας, ήδη από το 1864, όταν σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης όσες είχαν υιοθετήσει εκλογικές διαδικασίες ίσχυε ακόμη η τιμηματική ψηφοφορία. Η εμπέδωση της πολιτικής δημοκρατίας συνδυάστηκε επίσης με την ευρύτατη αποδοχή των εκλογικών διαδικασιών, της συμμετοχικής και νομιμοποιητικής τους αξίας, από το σύνολο σχεδόν του ανδρικού (από το 1953 και μετά και του γυναικείου) πληθυσμού. Γεγονός που αποτέλεσε καθοριστικής σημασίας παράμετρο για την ενσωμάτωση των κατώτερων στρωμάτων στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Όπως επισημαίνει ο Κ. Τσουκαλάς, αναφερόμενος στον ύστερο 19ο αιώνα, «σαν λειτούργημα αλλά και σαν συμβολική, σαν δράμα αλλά και σαν θέαμα, η ψηφοφορία ήταν η εναργέστερη και καθολικότερη έκφραση της συμμετοχής του ατόμου στην κοινωνική ολότητα». Στην ευρύτατη αυτή αποδοχή, παρά τις κατά καιρούς αντιπαραθέσεις ως προς την εγκυρότητα των εκλογικών αποτελεσμάτων, οφείλεται ίσως και το γεγονός ότι η μορφή του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος διατηρήθηκε ακόμη και κατά τη διάρκεια των δύο εμφύλιων συγκρούσεων που σημάδεψαν τον 20ο αιώνα (Εθνικός Διχασμός και Εμφύλιος Πόλεμος), παρ όλο που όλοι σχεδόν οι βασικοί κανόνες που συνοδεύουν τη λειτουργία του είχαν στην πράξη καταργηθεί. Στο πλαίσιο της ευρύτατης αυτής διαχρονίας και της πλουσιότατης ελληνικής εκλογικής ιστορίας εντάσσεται η ανά χείρας μελέτη του Θ. Λιβάνιου για την Ελευσίνα. Μια μελέτη που παρουσιάζει με συστηματικό τρόπο, ευρηματικό σχολιασμό και άφθονη εικονογράφηση τα διαθέσιμα εμπειρικά δεδομένα μιας μακρόχρονης περιόδου (σχεδόν 170 χρονών), τα οποία φωτίζουν την κοινωνική και πολιτική εξέλιξη της Ελευσίνας. Εκτός όμως από την εντυπωσιακή συγκέντρωση και τη συστηματική παράθεση των δεδομένων της τοπικής εκλογικής ιστορίας, το βιβλίο του Θ. Λιβάνιου χαρακτηρίζεται επίσης και από ένα επιπλέον σημαντικό και κρίσιμο προτέρημα, το οποίο προσφέρει εγκυρότητα και συγκρισιμότητα στην ανάλυση της τοπικής συγκυρίας. Συνομιλώντας συνεχώς με τη γενικότερη βιβλιογραφία για την νεώτερη και σύγχρονη ελληνική πολιτική ιστορία, δεν περιχαρακώνεται στο τοπικό, αλλά αντίθετα εντάσσει το τοπικό στο ευρύτερο εθνικό πλαίσιο, εντοπίζοντας συγκλίσεις και αποκλίσεις. Υπηρετεί δηλαδή με απόλυτη συνέπεια τη σύγχρονη μεθοδολογική προσέγγιση της τοπικής ιστορίας. Ορισμένα παραδείγματα είναι ενδεικτικά. Μελετώντας την περίοδο του μεσοπολέμου εντοπίζει την τεράστια διαφοροποίηση της εκλογικής συμπεριφοράς του προσφυγικού πληθυσμού, ο οποίος υπερψηφίζει το κόμμα Φιλελευθέρων με ποσοστό 85%, ενώ αντίθετα οι γηγενείς προτιμούσαν κατά πλειοψηφία (περί το 60%) την αντιβενιζελική παράταξη (σημείο αναφοράς οι εκλογές του 1936). Διαπιστώνεται επομένως ότι η συνοίκηση των δύο 8

9 πληθυσμιακών ομάδων της Ελευσίνας, σε μια κωμόπολη η οποία μετατρέπεται ραγδαία σε εργατούπολη, δεν είχε οδηγήσει, μέχρι το 1940, στην πολιτική ενοποίηση του πληθυσμού. Δεύτερο παράδειγμα η συνδυασμένη ανάλυση των βουλευτικών εκλογών και του δημοψηφίσματος του Η εκτίμηση για την ευρύτερη ΕΑΜική επιρροή, στις παραμονές του Εμφύλιου Πολέμου, στο επίπεδο του 50%, προσδιορίζει ποσοτικά τη μαζική στροφή προς την ΕΑΜική Αριστερά κατά τη διάρκεια της Κατοχής, η οποία θα προσδώσει ένα ιδιαίτερο πολιτικό στίγμα στην Ελευσίνα τις επόμενες δεκαετίες. Διαπίστωση που επιβεβαιώνεται, σε γενικές γραμμές, και από τις εκλογικές αναμετρήσεις (δημοτικές και βουλευτικές) της δεκαετίας του 50. Με κορυφαία ένδειξη το ποσοστό που συγκέντρωσε η ΕΔΑ στις εκλογές του 1958 (55,4%), ένα από τα υψηλότερα στο σύνολο της χώρας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό της ΕΡΕ (μόλις 19,9%) υπήρξε ένα από τα χαμηλότερα σε εθνικό επίπεδο. Ιδιαίτερο, τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκτενής και λεπτομερειακή ανάλυση της μεταπολιτευτικής περιόδου, για όλους τους τύπους εκλογικών αναμετρήσεων: βουλευτικές, αυτοδιοικητικές, ευρωεκλογές καθώς και το δημοψήφισμα του Σταθερή κατεύθυνση σε όλες τις αναλύσεις, η επισήμανση των διαφοροποιήσεων ανάλογα με το είδος της εκλογικής αναμέτρησης, και κυρίως η σύγκριση του τοπικού με το εθνικό. Αναδεικνύεται έτσι η αργόσυρτη αλλά εμφανής αποδυνάμωση των παραταξιακών ταυτίσεων του παρελθόντος και η σταδιακή σύγκλιση της Ελευσίνας με τα εθνικά εκλογικά ρεύματα και τα αντίστοιχα επίπεδα κομματικής επιρροής. Οι ιδιαιτερότητες βέβαια παραμένουν, με το δεξιό τμήμα του πολιτικού φάσματος σε μόνιμη υποεκπροσώπηση, σε σύγκριση με το σύνολο της χώρας. Οι αποκλίσεις όμως είναι πλέον εξαιρετικά περιορισμένες σε σχέση με το παρελθόν, και το κυριότερο η εντυπωσιακή ρευστότητα μεταξύ βουλευτικών και αυτοδιοικητικών εκλογών, ιδιαίτερα τις δύο τελευταίες δεκαετίες, αποτυπώνει με ενάργεια τη διαμόρφωση ενός νέου τύπου ψηφοφόρου. Συμπερασματικά, το ανά χείρας βιβλίο, πλούσιο σε στοιχεία και γόνιμο σε ερευνητικές κατευθύνσεις, μπορεί να θεωρηθεί ως υπόδειγμα τοπικής εκλογικής ιστορίας. Θα ήταν μάλιστα ευτύχημα αν έβρισκε μιμητές και σε άλλους δήμους, ώστε από την πολυμορφία του τοπικού να προκύψει η σύνθεση του εθνικού. Ταυτόχρονα προσφέρει στέρεο έδαφος και εξαντλητική τεκμηρίωση για τη μελέτη της ευρύτερης κοινωνικής και πολιτικής ιστορίας της Ελευσίνας. Οι εκλογές αποτελούν αναμφίβολα μια κρίσιμη όψη αυτής της ιστορίας, αλλά βέβαια όχι τη μοναδική. Η ιδιαιτερότητά τους όμως συνίσταται στο γεγονός ότι παρέχουν εμπειρικά και μετρήσιμα δεδομένα, τα οποία οριοθετούν ερμηνείες και κυρίως επιτρέπουν συγκρίσεις. Σε αυτή τη δυνατότητα συγκρίσεων εντοπίζεται εξάλλου και το συνεχώς διευρυνόμενο ενδιαφέρον για την τοπική πολιτική ιστορία. Όπως διακηρυκτικά σημείωνε, ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα, ο θεμελιωτής της εκλογικής κοινωνιολογίας, ο Andrè Siegfried, αν θέλουμε να κατανοήσουμε τις γενικότερες πολιτικές και κοινωνικές συμπεριφορές σε εθνικό επίπεδο είναι απολύτως απαραίτητη η μελέτη της τοπικής πολιτικής. Μόνο με αναφορά σε αυτήν μπορούμε «να εντοπίσουμε τα ξεχωριστά ρεύματα κάτω από τα παλιρροϊκά κύματα της κοινής γνώμης ώστε να ξαναβρούμε, πίσω από τη μεταφυσική Πατρίδα των ιδεολόγων, την πολλαπλότητα των απειράριθμων πατρίδων». Ιανουάριος 2011 Ηλίας Νκολακόπουλος 9

10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ... 5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΕΛΕΥΣΙΝΟΣ... 7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΗΛΙΑ ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΛΟΥ... 9 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΩΣ ΤΟΥΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ Η ΠΡΩΤΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΠΩΣ ΨΗΦΙΖΑΜΕ ΜΕ ΣΦΑΙΡΙΔΙΟ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Δ. ΠΑΓΚΑΛΟΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ H ΕΛΕΥΣΙΝΑ ΣΤΟΝ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ H ΕΛΕΥΣΙΝΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ EΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ EΚΛΟΓΕΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ΕΘΝΙΚΕΣ EΚΛΟΓΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ EΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ EΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ EΚΛΟΓΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ EΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ EΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ EΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ EΚΛΟΓΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ EΚΛΟΓΕΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ

11 ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ EΚΛΟΓΕΣ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΕΥΡΩΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΕΘΝΙΚΕΣ EΚΛΟΓΕΣ ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ EΚΛΟΓΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

12 H Ελευσίνα διαθέτει ένα σημαντικό ιστορικό παρελθόν κατά τους κλασσικούς χρόνους, μια επί σχεδόν έτη πενιχρή παρουσία στο ελληνικό γίγνεσθαι και μια σημαντική βιομηχανική ανάπτυξη τα τελευταία 150 έτη. Οι ανασκαφές κοντά στον λόφο των αρχαιοτήτων έφεραν στο φώς ευρήματα τα οποία χρονολογούνται περίπου από το π.χ. H γεωγραφική όμως τοποθεσία της πόλης, δεν τη βοήθησε να αναπτυχθεί αυτόνομα σε σχέση με την ισχυρή γειτονική πόλη-κράτος της Αθήνας. Το δεύτερο μισό του 15 ου π.χ. αιώνα άρχισε η συστηματική λατρεία της θεάς Δήμητρας στην πόλη. Με κεντρική ιδέα το μύθο της Περσεφόνης, οι μυστηριακού τύπου τελετές σταδιακά απέκτησαν πανελλήνια απήχηση. Η κατασκευή του τελεστηρίου κατά την εποχή του Πεισίστρατου συνέβαλλε στην περαιτέρω αναβάθμιση της πόλης, η οποία θεωρείτο μαζί με τους Δελφούς, την Ολυμπία, την Αθήνα και τη Δήλο, μια από τις πέντε ιερές πόλεις της αρχαιότητας. Κατά τους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους, η πόλη συνεχίζει να διατηρεί την κλασσική της αίγλη καθώς η λατρεία της Δήμητρας εξαπλώνεται και στους Ρωμαίους. Με την εξάπλωση όμως του χριστιανισμού, την απαγόρευση τέλεσης των μυστηρίων από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο (392 μχ) και τις κατά περιόδους βαρβαρικές επιδρομές, η πόλη εγκαταλείπεται και πλέον περιγράφεται ως «μικρόν χωρίον» έως και την Φραγκοκρατία. Την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας, κυρίως προς τα τέλη του 15 ου αιώνα, Αλβανοί Τόσκοι, κτίζουν καλύβες και αρχίζουν να καλλιεργούν τη γη. Και πάλι όμως οι επιδρομές των πειρατών αποθαρρύνουν τη μόνιμη εγκατάσταση κατοίκων οι οποίοι προτιμούν ασφαλέστερες τοποθεσίες στην ημιορεινή περιοχή του σημερινού Δήμου Μάνδρας τα λεγόμενα Κούντουρα. Μόνο κατά τις αρχές του 18 ου αιώνα παρατηρείται μόνιμη εγκατάσταση των κουντουριωτών αρβανιτών, απογόνων των παλαιών κατοίκων στην περιοχή της Ελευσίνας οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και τη κτηνοτροφία. Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα, η Ελευσίνα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο καθώς σε αυτήν εγκαταστάθηκε το στρατηγείο των Ελλήνων κατά την Πολιορκία της Ακρόπολης των Αθηνών, ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εκλογική και κοινωνική συμπεριφορά της πόλης ακολουθεί την κοινωνική της σύσταση. Κάθε οικογένεια που εγκαθίσταται στην πόλη εκτός από τα υπόλοιπα ήθη και έθιμα του τόπου προέλευσης, φέρνει και τη δική της κοινωνική κουλτούρα και τις δικές της πολιτικές παραστάσεις. 12 ενώ οργανωμένα ή άτακτα σώματα κουντουριωτών δρούσαν σε επιχειρήσεις κατά των Τούρκων στην ευρύτερη περιοχή. Με την απελευθέρωση αρχίζει η ουσιαστική ανάπτυξη της πόλης από ένα μικρό αγροτικό χωριό σε ένα μεγάλο αστικό βιομηχανικό κέντρο με δεσπόζουσα θέση στην ελληνική οικονομία. Το σημαντικότερο γεγονός ήταν η ανάμειξη του αρχικού αρβανίτικου πληθυσμού με τους νέους κατοίκους αυτής. Η βιομηχανική μετεξέλιξη της πόλης ξεκίνησε προς το τέλος του 19 ου αιώνα. Από κοινωνική πλευρά δύο ήταν τα πληθυσμιακά ρεύματα που διαμόρφωσαν τη σημερινή σύσταση του πληθυσμού. Αφενός η μικρασιατική καταστροφή που είχε ως συνέπεια την εγκατάσταση περίπου προσφύγων το και αφ ετέρου η εσωτερική μετανάστευση πολλών κατοίκων της Μακεδονίας, της Κρήτης, της Θράκης και άλλων περιοχών της Ελλάδας, οι οποίοι εγκατέλειψαν τις πατρογονικές τους εστίες προς αναζήτηση εργασίας στις αναπτυσσόμενες βιομηχανίες της περιοχής. Η εκλογική και κοινωνική συμπεριφορά της πόλης ακολουθεί την κοινωνική της σύσταση. Κάθε οικογένεια που εγκαθίσταται στην πόλη εκτός από τα υπόλοιπα ήθη και έθιμα του τόπου προέλευσης, φέρνει και τη δική της κοινωνική κουλτούρα και τις δικές της πολιτικές παραστάσεις. Η έντονη βιομηχανοποίηση της περιοχής είχε ως συνέπεια τη δημιουργία σημαντικού εργατικού κινήματος στις αρχές του 20 ου αιώνα με παράλληλη ισχυρή διαχρονική επίδραση της Αριστεράς στην πολιτική γεωγραφία της πόλης. Η παρακολούθηση των μεταβολών της εκλογικής συμπεριφοράς με κυριότερους άξονες το ιστορικό πλαίσιο, τις κοινωνικές συνθήκες και την τοπική μετεξέλιξη της φυσιογνωμίας της περιοχής είναι το κυριότερο ζητούμενο αυτού του βιβλίου. Η ευρύτερη χρονική περίοδος που εξετάζεται χωρίζεται σε τέσσερεις διακριτές υποπεριόδους. Η πρώτη καλύπτει τα πρώτα σχεδόν εβδομήντα χρόνια μετά την απελευθέρωση. O Δήμος Ελευσίνας ιδρύεται το 1834 και περιλαμβάνει εκτός από τον οικισμό της Ελευσίνας, την Μάνδρα, την Μαγούλα και τα Κούντουρα. Η - με σημερινούς όρους- «Καποδιστριακή» μορφή του Δήμου Ελευσίνας διατηρήθηκε μέχρι το 1912 όταν με τον νόμο ΔΝΖ η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου κατήργησε τους

13 ενοποιημένους δήμους και δημιουργήθηκαν οι αυτόνομες κοινότητες της Ελευσίνας, της Μάνδρας και της Μαγούλας. Παράλληλα με τον ίδιο νόμο ιδρύθηκε και η κοινότητα του Ασπροπύργου ο οποίος αποσπάστηκε από την κοινότητα Φυλής. Η δεύτερη περίοδος καλύπτει την ιστορική διαδρομή της Ελευσίνας ως κοινότητα. Εν μέσω του Α Παγκοσμίου πολέμου και με καθυστέρηση δύο ετών λόγω των Βαλκανικών πολέμων και της εμπόλεμης κατάστασης της χώρας, αρχίζει η λειτουργία της κοινότητας της Ελευσίνας. Κατά τη διάρκεια της κατοχής, το 1943, η Ελευσίνα γίνεται Δήμος καθώς πληροί τα πληθυσμιακά κριτήρια. Η έναρξη της τρίτης υποπεριόδου συμπίπτει με το τέλος της Κατοχής, την έναρξη του Εμφυλίου και φτάνει έως το Είναι η περίοδος της περιορισμένης ή καχεκτικής δημοκρατίας όπου οι συνταγματικοί θεσμοί δεν λειτουργούν ομαλά. Το τέλος της τρίτης περιόδου συμπίπτει με την πτώση της δικτατορίας το Ιούλιο του 1974 και την αποκατάσταση της δημοκρατικής νομιμότητας. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής σημειώνεται η ραγδαία εκβιομηχάνιση της Ελευσίνας με τη παράλληλη αύξηση του πληθυσμού. Τέλος η τέταρτη και τελευταία περίοδος καλύπτει τη σύγχρονη εποχή η οποία ξεκινάει από το 1974 και φτάνει ως τις μέρες μας. Στη μελέτης της τοπικής εκλογικής ιστορίας βαρύνουσα σημασία κατέχουν ασφαλώς οι εθνικές εκλογές. Μετά την υιοθέτηση του πρώτου συντάγματος το 1844 οι έλληνες καλούνται στην αρχή ανά τριετία και στη συνέχεια με μεταβλητή συχνότητα να επιλέξουν την κυβέρνησή τους. Με εξαίρεση τις δύο μακρόχρονες περιόδους πολιτικής ανωμαλίας, αφενός τη μεταξική δικτατορία ( ) (την οποία ακολούθησε η τριπλή κατοχή της χώρας μεταξύ ) και αφετέρου τη δικτατορία των συνταγματαρχών ( ), ο «κυρίαρχος ελληνικός λαός» άλλοτε υπό περιορισμούς (πχ φύλλου ή άλλων παραγόντων στρέβλωσης της βούλησής του), άλλοτε καθολικά συμμετείχε στην κορυφαία στιγμή της Δημοκρατίας. Ιδιαίτερο βάρος όμως στην εξέλιξη της πόλης έχει και η διενέργεια των τοπικών εκλογών για την εκλογή του Δημάρχου Ελευσίνας. Και πάλι οι περίοδοι των συνταγματικών εκτροπών, καταλύουν το θεσμό των εκλεγμένων αρχόντων της τοπικής αυτοδιοίκησης, ενώ ανασταλτικά λειτούργησαν και οι Η παρακολούθηση των μεταβολών της εκλογικής συμπεριφοράς με κυριότερους άξονες το ιστορικό πλαίσιο, τις κοινωνικές συνθήκες και την τοπική μετεξέλιξη της φυσιογνωμίας της περιοχής είναι το κυριότερο ζητούμενο αυτού του βιβλίου. 13 πολεμικές περιπέτειες κατά το πρώτο μισό του 20 ου αιώνα. Με την εφαρμογή του θεσμού της αιρετής δευτεροβάθμιας αυτοδιοίκησης το 1994, η Ελευσίνα ορίζεται ως έδρα της νεοσύστατης Νομαρχίας Δυτικής Αττικής, στην οποία δεν περιλαμβάνονται οι δήμοι του Δυτικού Πολεοδομικού Συγκροτήματος Αθηνών. Οι δημότες της Ελευσίνας έχουν πλέον το δικαίωμα απευθείας εκλογής του Νομάρχη ταυτόχρονα με τις δημοτικές εκλογές. Συνολικά από το 1994 έχουν διεξαχθεί τέσσερεις εκλογές για την ανάδειξη της νομαρχιακής αρχής. Αμέσως μετά την είσοδο της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 1981, όπως συμβαίνει σε όλα τα κράτη-μέλη, οι Ελευσίνιοι ψηφίζουν για την εκλογή των αντιπροσώπων της χώρας μας στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Η εκλογή των ευρωβουλευτών γίνεται με ενιαία λίστα σε όλη την επικράτεια (δίχως σταυρό προτίμησης) ανά πολιτικό σχηματισμό. Οι ευρωεκλογές, ιδίως όταν απέχουν κάποιο χρονικό διάστημα από τις τελευταίες εθνικές εκλογές θεωρούνται αυξημένης σημασίας καθώς καταγράφονται παρά τη δεδομένη χαλαρότητα της ψήφου - τυχόν υπό εξέλιξη πολιτικές διεργασίες. Κομβικά σημεία στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας είναι ασφαλώς και τα δημοψηφίσματα που έγιναν με αφορμή το λεγόμενο πολιτειακό ζήτημα, το οποίο αφορούσε τη μορφή του πολιτεύματος της χώρας. Κατά τη διάρκεια του 20 ου αιώνα, τέσσερεις φορές συνολικά, το 1924, το 1935, το 1946 και το 1974 οι Έλληνες (όχι πάντα υπό διαφανείς όρους) κλήθηκαν να επιλέξουν αν προτιμούν την κληρονομική μοναρχία ή την προεδρευόμενη δημοκρατία με αιρετό αρχηγό κράτους. Η δικτατορία των συνταγματαρχών διεξήγαγε επίσης δύο δημοψηφίσματα «φαρσοκωμωδίες». Το πρώτο τον Σεπτέμβριο του 1968 με το ερώτημα της έγκρισης του «Συντάγματος» που είχε καταρτιστεί λίγο μετά το πραξικόπημα και το δεύτερο τον Ιούνιο του 1973 με το ερώτημα της έκπτωσης του βασιλικού οίκου των Γκλύξμπουργκ και της μετατροπής του πολιτεύματος σε «Προεδρική Δημοκρατία». Από όλα τα δημοψηφίσματα, για αυτά του 1946 και του 1974 έχουν δημοσιευτεί πλήρη αποτελέσματα. Ιδιαίτερης αναφοράς χρήζει και η διεξαγωγή ενός άτυπου τοπικού δημοψηφίσματος των Οκτώβριο του 1991 επί δημαρχίας Περικλή Παπαπέτρου. Το ερώτημα που τέθηκε αφορούσε τις επεκτάσεις του διυλιστηρίου της ΠΕΤΡΟΛΑ, ενός θέματος που απασχολεί την τοπική κοινωνία της πόλης για πάνω από 20 χρόνια.

14 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ Η δημογραφική εξέλιξη της Ελευσίνας τα τελευταία 100 χρόνια είναι ίσως ο σημαντικότερος παράγοντας για την ερμηνεία της εκλογικής συμπεριφοράς της πόλης. Η σταδιακή μετατροπή της από ένα μικρό αγροτικό χωριό σε μία πολύ-πολιτισμική σύγχρονη βιομηχανική πόλη αντανακλάται στην πολιτική της κουλτούρα. Η πρώτη σοβαρή απόπειρα απογραφής των πληθυσμιακών δεδομένων ανά οικισμό στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση ήταν η απογραφή του Η Ελευσίνα όντας τμήμα του Οθωνικού Δήμου Ελευσίνας ο οποίος περιελάμβανε την Μάνδρα και την Μαγούλα είχε κατοίκους, υποδιπλάσιους από τον αντίστοιχο συνοικισμό της Μάνδρας. Επόμενες γενικές απογραφές πληθυσμού έγιναν το 1889, 1896, 1907, το 1920, το 1928 και το 1940 λίγες ημέρες πριν τη κήρυξη του ελληνοιταλικού πολέμου. Από την απογραφή του 1920 έως και την απογραφή του 1940 η Ελευσίνα λογίζεται ως ανεξάρτητη κοινότητα καθώς ήδη από το 1912 η διοικητική μεταρρύθμιση του Ελευθερίου Βενιζέλου διέσπασε τους Οθωνικούς Δήμους σε ανεξάρτητες διοικητικές μονάδες. Η απογραφή του 1928 κατανέμει τον πληθυσμό της κοινότητας σε δύο διακριτές οικιστικές ζώνες: Την παλιά πόλη της Ελευσίνας με πληθυσμό κατοίκους και τον προσφυγικό συνοικισμό με κατοίκους Η αύξηση του πληθυσμού ο οποίος κατά την απογραφή του 1940, έφτασε το κατοίκους, εκπλήρωσε το κριτήριο για την μετατροπή της κοινότητας σε αυτόνομο δήμο, πράγμα που έγινε το Μεταπολεμικά, από το 1951, οι απογραφές διεξάγονται σε τακτά δεκαετή διαστήματα παρέχοντας ιδίως μετά το 1961, σημαντικό αριθμό στοιχείων σε σχέση με το μορφωτικό επίπεδο, τον τομέα απασχόλησης τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν για το σχηματισμό του κοινωνικού μωσαϊκού της πόλης Παρατηρώντας την εξέλιξη του πληθυσμού διαπιστώνεται μια εντυπωσιακή γραμμική αναλογία ιδίως μετά το 1981 η οποία μπορεί με σχετική ακρίβεια να δώσει και την εκτίμηση του πληθυσμού για το 2011, υπολογίζοντάς τον περίπου στις κατοίκους. 14

15 Απογραφή Πληθυσμός (%) Μεταβολή % % % % % % % % % % % % 2011 (Εκτίμ.)* % 1 Χουλιαράκης τομ Α Μέρος ΙΙ σελ ο.π. σελ. 176 Πηγή Γ.Γ. ΕΣΥΕ Δύο σημαντικά γεγονότα επηρέασαν την εξέλιξη του πληθυσμού της πόλης. Η έλευση περίπου 2000 μικρασιατών προσφύγων το είχε ως αποτέλεσμα το σχεδόν διπλασιασμό του πληθυσμού μέσα σε οκτώ χρόνια. Οι πρόσφυγες παρά τις δυσκολίες προσαρμογής στη νέα πατρίδα τους και την επιφυλακτικότητα των ντόπιων άρχισαν να συμμετέχουν στα κοινά του τόπου αμέσως. Με τη λήξη του Εμφυλίου, η πόλη γίνεται πόλος υποδοχής εσωτερικών μεταναστών, καθώς η διαρκώς αυξανόμενη εκβιομηχάνιση της περιοχής εγγυόταν εξασφαλισμένες θέσεις εργασίες για αυτούς. Τις τρείς τελευταίες δεκαετίες, η αυξητική τάση του πληθυσμού της Ελευσίνας έχει σταθεροποιηθεί σε ένα ποσοστό περίπου 10%-13% ανά δεκαετία. Η εξέλιξη του οικονομικώς ενεργού πληθυσμού της πόλης δηλαδή αυτών που είτε εργάζονται είτε αναζητούν εργασία- είναι επίσης ένας σημαντικός παράγοντας ο οποίος διαμορφώνει τη κοινωνική σύσταση. Μεταξύ 1961 και 1971 παρατηρείται μια πτώση τόσο των οικονομικά ενεργών γυναικών όσο και των ανδρών και οφείλεται στη μη εγκατάλειψη της εκπαιδευτικής διαδικασίας από τους ηλικίας έως 22 ετών προς αναζήτηση εργασίας. Από το 1971 και έπειτα, το ποσοστό των οικονομικά ενεργών γυναικών αυξάνεται σταθερά ανά δεκαετία αγγίζοντας το 34,5% το 2001, λόγω της μαζικής εισόδου τους στη αγορά εργασίας. Εντυπωσιακό και δηλωτικό της έντονης εσωτερικής μετανάστευσης στην Ελευσίνα είναι ότι κατά την απογραφή του 1961 από τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό, περίπου ένας στους τέσσερεις δήλωσαν ότι είχαν εγκατασταθεί στην πόλη τα τελευταία πέντε έτη (Από το 1956 έως το 1961). Οικονομικά Ενεργός Πληθυσμός Ηλικίας 10 ετών και άνω Σύνολο Οικονομικά και μη Ενεργού Πληθυσμού Ηλικίας 10 ετών και άνω Ποσοστό (%) οικονομικού πληθυσμού επί του συνόλου ηλικίας 10 ετών και άνω Έτος Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Άνδρες Γυναίκες Σύνολο ,5 15,0 44, ,7 13,5 40, ,2 17,0 41, ,8 24,7 43, ,2 34,5 49,8 Πηγή Γ.Γ. ΕΣΥΕ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ 10 ΕΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΩ 15

16 Σημαντικότατη ήταν και η βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου των κατοίκων της Ελευσίνας τα τελευταία 50 χρόνια. Βασικό χαρακτηριστικό η ραγδαία αύξηση των αποφοίτων ανωτέρων και ανωτάτων ιδρυμάτων από μόλις 1,3% το 1971 σε 14,1% το Παράλληλα εξαλείφθηκε η αδυναμία γραφής και ανάγνωσης η οποία συναντάται μόνο στο 3% των κατοίκων κυρίως μεγάλης ηλικίας ή απομονωμένων κοινωνικά ομάδων- ενώ και οι κάτοικοι οι οποίοι δεν ολοκλήρωσαν τη στοιχειώδη εκπαίδευση έχουν περιοριστεί σημαντικά στο 7,3% του συνολικού πληθυσμού ηλικίας 10 ετών και άνω. 3 Πτυχιούχοι Ανωτέρων & Ανωτάτων Ιδρυμάτων Απόφοιτοι Λυκείου/ Εξατάξιου Απόφοιτοι Γυμνασίου/ Γ Τάξη Εξατάξιου Απόφοιτοι Δημοτικού Μη απόφοιτοι δημοτικού Αγράμματοι ,3 % 8,4 % 8,1 % 44,5 % 28,9 % 8,8 % ,3 % 13,6 % 12,4 % 49,1 % 15,3 % 6,3 % ,2 % 24,2 % 12,4 % 40,5 % 10,1 % 6,5 % ,1 % 28,1 % 15,2 % 32,3 % 7,3 % 3,0 % Πηγή Γ.Γ. ΕΣΥΕ - ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΗΛΙΚΙΑΣ 10 ΕΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΩ Η επαγγελματική γεωγραφία των κατοίκων της Ελευσίνας έχει επίσης μεταβληθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες μετασχηματίζοντας την πόλη από μία αμιγώς εργατική περιοχή στις αρχές της δεκαετίας του 1970 όπου η πλειοψηφία των κατοίκων απασχολούνταν άμεσα ή έμμεσα με την βιομηχανία- σε μια πόλη όπου αναπτύσσονται πιο πολλά επαγγέλματα και κυρίως με σημαντική διείσδυση στoν τριτογενή τομέα της οικονομίας. Οι δυο παρακάτω πίνακες παρουσιάζουν τη κατανομή του οικονομικά ενεργού πληθυσμού ανά θέση στην επιχείρηση και ανά τύπο της επιχείρησης που εργάζονται από το 1971 έως το Ποσοστά (%) Επιστημονικά και Ελεύθερα Επαγγέλματα Ανώτατα Διοικητικά Στελέχη Υπάλληλοι Γραφείου Έμποροι και πωλητές Απασχολούμενοι στην παροχή υπηρεσιών Γεωργοί, κτηνοτρόφοι κτλ Εργάτες Σύνολο ,2 0,4 5,1 8,5 7,6 4,2 70,1 100 Σύνολο ,2 0,3 7,2 5,4 7,2 2,8 72, ,8 1,0 12,5 9,8 9,9 1,5 54, ,1 5,9 11,2 13,9 0,0 1,2 50, ,7 0,5 4,7 5,5 5,5 4,4 75,7 100 Άνδρες ,0 0,4 4,3 4,9 6,3 2,9 78, ,5 1,1 7,9 7,6 8,8 1,6 63, ,5 5,6 6,7 11,7 0,0 1,0 61, ,1 0,0 7,9 13,8 19,2 3,8 48,3 100 Γυναίκες ,2 0,0 18,6 7,7 10,6 2,3 51, ,5 0,6 26,0 16,2 12,8 1,1 28, ,5 6,6 20,2 18,5 0,0 1,5 28,7 100 Πηγή Γ.Γ. ΕΣΥΕ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΗΛΙΚΙΑΣ 10 ΕΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΩ- ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΝΑ ΚΩΔΙΚΟ ΑΡΙΘΜΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ 16

17 Ποσοστά (%) Γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία Ορυχεία και Λατομεία Βιομηχανίες Παροχή Ρεύματος, νερού Κατασκευές Χονδρικό και Λιανικό Εμπόριο, Ξενοδοχεία, Εστιατόρια Μεταφορές, Αποθηκεύσεις, Επικοινωνίες Τράπεζες, Ασφάλειες Άλλες Υπηρεσίες Σύνολο Σύνολο Άνδρες Γυναίκες Πηγή Γ.Γ. ΕΣΥΕ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΗΛΙΚΙΑΣ 10 ΕΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΩ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΝΑ ΚΛΑΔΟ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 3 Από το 7,35% που δεν έχουν ολοκληρώσει τη στοιχειώδη εκπαίδευση, ένας στους τρείς ηλικίας ετών φοιτά ακόμα στο δημοτικό, οπότε αυτοί που εγκατέλειψαν το δημοτικό αλλά γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση είναι στην πραγματικότητα το 5% του πληθυσμού ηλικίας 10 ετών και άνω) 4 Η κατανομή γίνεται με βάση του πίνακες κατανομής της ΓΓ της ΕΣΥΕ ΣΤΕΠ και ΣΤΑΚΟΔ 17

18 ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΩΣ ΤΟΥΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ Η περίοδος από την έναρξη του επαναστατικού αγώνα του 1821 έως τους βαλκανικούς πολέμους καλύπτεται από έλλειψη επίσημων στοιχείων όσο αφορά την εκλογική ιστορία της χώρας. Η αναζήτηση εκλογικών αποτελεσμάτων μπορεί να γίνει μόνο από πηγές όπως είναι οι εφημερίδες και άλλες ιστοριογραφικές εκδοτικές απόπειρες. Μόνη ουσιαστική «επίσημη» ενημέρωση σχετικά με την εκλογική ιστορία είναι το μητρώο των βουλευτών όπως αυτό έχει συνταχθεί από τη Βουλή των Ελλήνων και περιλαμβάνει τους αντιπρόσωπους του έθνους από τις Εθνοσυνελεύσεις του επαναστατικού αγώνα έως τις μέρες μας. Οι πρώτες απόπειρες συγκρότησης εξουσίας στο υπό σύσταση ελληνικό κράτος ήταν οι εθνοσυνελεύσεις στις οποίες συμμετείχαν εκπρόσωποι από όλες τις επαναστατημένες περιοχές της Ελλάδας. Συνολικά διεξήχθησαν 5 Εθνοσυνελεύσεις έως το Η Πρώτη Εθνοσυνέλευση έγινε στην Επίδαυρο την 1 Ιανουαρίου Υπό την προεδρία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, 60 συνολικά εκπρόσωποι κήρυξαν την ανεξαρτησία των Ελλήνων από τον Οθωμανικό ζυγό και συνέταξαν το προσωρινό πολίτευμα της Ελλάδος το οποίο αποτελούσε ένα είδος προσυντάγματος. Το προσωρινό πολίτευμα ήταν έντονα επηρεασμένο από το Γαλλικό και Αμερικάνικο Σύνταγμα και θεωρείται από τα πλέον φιλελεύθερα της εποχής του. Οι αντιπρόσωποι που συμμετείχαν κατά κανόνα δεν εκλέχθηκαν άμεσα από το λαό (πράγμα εξαιρετικά δύσκολο λόγω της έλλειψης μόρφωσης αλλά και λόγω του ένοπλου αγώνα) αλλά κυρίως ήταν οι προεπαναστατικές ηγετικές ομάδες (λόγιοι, πρόκριτοι, ορισμένοι φαναριώτες και κληρικοί). Εντύπωση προκαλεί η έλλειψη οποιαδήποτε αναφοράς στη Φιλική Εταιρεία καθώς και η απουσία σημαντικών προσωπικοτήτων όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο Δημήτριος Υψηλάντης. Ο συνολικά μικρός αριθμός των αντιπροσώπων στην Πρώτη Εθνοσυνέλευση δεν επέτρεψε στην επαρχία Μεγαρίδος να έχει αντιπροσώπευση σε αυτήν. Σχεδόν 15 μήνες μετά συγκλήθηκε στο Άστρος της Κυνουρίας υπό την προεδρία του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη η Δεύτερη Εθνοσυνέλευση, η οποία αποτελείτο συνολικά από 271(!) πληρεξούσιους όλων των επαναστατημένων περιοχών. Στο Άστρος συμμετείχαν και εκπρόσωποι των ένοπλων τμημάτων και οι σημαντικότεροι οπλαρχηγοί. Η Τρίτη Εθνοσυνέλευση (6 Απριλίου 1925) διεξήχθη σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες από τις δύο προηγούμενες. Η αποβίβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο και ο εμφύλιος πόλεμος ο οποίος μόλις είχε τελειώσει διαμόρφωσαν ένα διαφορετικό πλαίσιο. Η Τρίτη Εθνοσυνέλευση διέκοψε τις εργασίες της λίγες μέρες μετά καθώς η είδηση της πτώσης του Μεσολογγίου ήταν καταλυτικό γεγονός στην πορεία της Επανάστασης η οποία περνούσε τη δυσκολότερη περίοδο της. Τελικά οι πληρεξούσιοι συνέχισαν τις εργασίες της Εθνοσυνέλευσης στην Τροιζήνα τον Μάρτιο του 1827 όπου και αποφασίστηκε η τροποποίηση του Συντάγματος της Επιδαύρου και δημιουργήθηκε μονομελές όργανο το οποίο θα προΐσταται της εκτελεστικής εξουσίας φέροντας τον τίτλο του Κυβερνήτη. Ο Ιωάννης Καποδίστριας εξελέγη πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας. Ενώ ο Απελευθερωτικός Αγώνας μετά την παρέμβαση και των ξένων δυνάμεων- έβαινε προς αίσιο τέλος, ο Ιωάννης Καποδίστριας συγκάλεσε στο Άργος την Δ Εθνοσυνέλευση τον Ιούλιο το 1829 όπου συνολικά συμμετείχαν 184 πληρεξούσιοι. Η Δ Εθνοσυνέλευση ανέθεσε ουσιαστικά όλες τις εξουσίες στον Κυβερνήτη ενώ ως μόνο συμβουλευτικό όργανο ιδρύθηκε η Γερουσία η οποία αποτελείτο από 27 μέλη διορισμένα από τον Κυβερνήτη. Η επαρχία Μεγαρίδος εμφανίζεται αυτόνομα για πρώτη φορά ως περιοχή εκπροσωπούμενη από δύο πληρεξουσίους: Τον Γεώργιο Διδασκαλόπουλο και τον Ιωάννη Χατζημελέτη. Η δολοφονία του Καποδίστρια τον Σεπτέμβριο του 1831 δημιούργησε σημαντικό κενό εξουσίας το οποίο έσπευσε να καλύψει η διπλή Ε Εθνοσυνέλευση του 1831 που έλαβε χώρα στο Άργος και στο Ναύπλιο. Αντιπρόσωποι της Επαρχίας Μεγαρίδος στην Ε Εθνοσυνέλευση ήταν ο Γεώργιος Διδασκαλόπουλος στο Άργος και ο Αναγνώστης Στέφας στο Ναύπλιο. Η Εθνοσυνέλευση εξέλεξε Πρόεδρο της Ελληνικής Κυβερνήσεως τον Αυγουστίνο Καποδίστρια, αδελφό του δολοφονηθέντος Κυβερνήτη, ο οποίος όμως δεν κατόρθωσε να διαχειριστεί την πολιτική και οικονομική κατάσταση. Αποτέλεσμα ήταν και προκειμένου να αποφευχθεί νέος εμφύλιος πόλεμος- η ενεργοποίηση του σχετικού άρθρου του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου το οποίο όριζε ότι η Ελλάδα θα ήταν κληρονομική Μοναρχία. Τελικά ο ανήλικος Όθωνας συνοδευόμενος από τριμελή επιτροπή αντιβασιλείας έφτασε στο Ναύπλιο τον Ιανουάριο του

19 Η ΠΡΩΤΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Η αντιβασιλεία η οποία δρούσε κατ εντολή του Όθωνα έθεσε ως προτεραιότητα τη διοικητική διαίρεση της χώρας. Η όλη επικράτεια διαιρέθηκε σε νομούς. Οι νομοί στη συνέχεια διαιρέθηκαν σε επαρχίες και αυτές με τη σειρά τους σε δήμους. Το σχετικό Βασιλικό Διάταγμα που καθόριζε τη Διοικητική Διαίρεση της Στερεάς Ελλάδας, τοποθέτησε την Ελευσίνα στον Νομό Αττικής και Βοιωτίας και στην Επαρχία Μεγαρίδος με πρωτεύουσα τα Μέγαρα. Δημιουργήθηκε ο Δήμος Ελευσίνος, ο οποίος περιλαμβάνει τον οικισμό της Ελευσίνας, την Μάνδρα, την Οινόη, το Μελετάκι, τον Αγ.Ιωάννη Κόρακα και τη Μαγούλα. Έδρα του Νέου Δήμου ορίστηκε η Μάνδρα καθώς ήταν ο μεγαλύτερος σε πληθυσμό οικισμός. Η ονομασία του αυτόδιοικητικού οργανισμού ως «Δήμος Ελευσίνος» δεν αντανακλούσε τη σημαίνουσα σημασία του οικισμού της Ελευσίνας στον νεοσύστατο δήμο αλλά κυρίως οφείλεται στην τάση που επικρατούσε την εποχή εκείνη για την ανάδειξη αρχαιοελληνικών τοπονυμίων. Την 26 η Ιανουαρίου 1837 ( με το νέο ημερολόγιο) δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ 7/1837) βασιλικό διάταγμα υπογεγραμμένο από το σύνολο του υπουργικού συμβουλίου, το οποίο εγκρίνει τη μεταφορά της πρωτεύουσας του Δήμου από την Μάνδρα στην Ελευσίνα. Η κατά περιόδους μεταφορά της έδρας του Δήμου από την Μάνδρα στην Ελευσίνα και το αντίστροφο θα επαναληφθεί και στο μέλλον, μέχρι το 1912 οπότε θα διαλυθούν οι Οθωνικοί Δήμοι και θα αντικατασταθούν από αυτόνομες κοινότητες. ΔΙΑΤΑΓΜΑ Περί μεταθέσεως του δήμου Ελευσίνος ΟΘΩΝ ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Επί τη από 22 Ιανουαρίου τρέχοντος έτους προτάσει της επί των Εσωτερικών Γραμματείας εγκρίνομεν όπως μετατεθεί η πρωτεύουσα του δήμου Ελευσίνος από το χωρίον Μάνδρα εις το χωρίον Ελευσίς. Η επί των Εσωτερικών Γραμματεία επιφορτίζεται την εκτέλεσιν και δημοσίευσιν του παρόντος. Εν Αθήναις την 26 Ιανουαρίου (7 Φεβρουαρίου) 1837 Εν ονόματι και κατ ιδιαιτέραν διαταγήν της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέος Το Υπουργικόν Συμβούλιον ΑΡΜΑΝΣΠΕΡΓ, Ι. ΡΙΖΟΣ, ΣΜΑΛΤΣ, ΔΡΟΣΟΣ, ΜΑΝΣΟΛΑΣ, Α.Γ. ΚΡΙΕΖΗΣ, Γ. ΛΑΣΣΑΝΗΣ Η απολυταρχική διακυβέρνηση του Όθωνα και η έλλειψη οποιουδήποτε συνταγματικού κειμένου, δεν προέβλεπαν τη διενέργεια εκλογών έως την επανάσταση της 3 ης Σεπτεμβρίου 1843.Η επιτυχία της επανάστασης οδήγησε στη σύγκληση της Α Εθνοσυνέλευσης η οποία επεξεργάστηκε το νέο ελληνικό σύνταγμα. Το πολίτευμα της Ελλάδας μεταβάλλεται από απόλυτη μοναρχία σε συνταγματική μοναρχία. Παράλληλα αποφασίστηκε η διενέργεια των πρώτων εκλογών και ψηφίστηκε ένας από τους πιο προοδευτικούς εκλογικούς νόμους, ο οποίος προέβλεπε το δικαίωμα σχεδόν καθολικής ψήφου όλων των ανδρών ηλικίας 25 ετών και άνω. Αντιπρόσωποι της επαρχίας Μεγαρίδος στην Εθνοσυνέλευση της 3 ης Σεπτεμβρίου ήταν οι Α.Σ. Μεταξάς και Γεώργιος Οικονόμου. Στα επόμενα χρόνια και μέχρι την εκθρόνιση του Όθωνα το 1862 διεξήχθησαν συνολικά 7 εκλογικές αναμετρήσεις οι οποίες και ανάδειξαν εκπροσώπους τις επαρχίας Μεγαρίδος τους παρακάτω Βουλευτές: 19

20 Βιρβίλης Προκόπιος Α περίοδος Β περίοδος Γ περίοδος Δ περίοδος Ε περίοδος Δεδόπουλος Αναγνώστης Μαλέας Γεώργιος ΣΤ περίοδος Μαυροειδής Αναστάσιος ΧατζηΜελέτης Μελέτης Τσαλακώστας Νικόλαος Φιλάρετος Δημήτριος Ζ περίοδος Η νέα επανάσταση που εκδηλώθηκε το 1862 εκτός από την εκθρόνιση του Όθωνα επέφερε τη σύγκλιση της Β Εθνοσυνέλευσης, η οποία προσέφερε τον Ελληνικό Θρόνο στον Δανό πρίγκιπα Γεώργιο και ψήφισε το νέο σύνταγμα το 1864 το οποίο έως την αναθεώρηση του 1911 θα καθορίζει το ανώτατο νομικό πλαίσιο της χώρας. Το 1864 έγινε και η πρώτη εδαφική επέκταση ελληνικού κράτους με την προσάρτηση από την Αγγλία των Ιόνιων Νήσων. Στην Εθνοσυνέλευση μετείχαν ως πληρεξούσιοι της επαρχίας Μεγαρίδος οι Αναγνώστης Κουλούρης, Ξενοφών Λογοθέτης, Γεώργιος Μπούσκος και Ιωάννης Πανούσης. Σημαντική τομή που ισοδυναμούσε με τη καθιέρωση κοινοβουλευτικού σύστηματος ήταν η αποδοχή από τον Βασιλέα της αρχής της δεδηλωμένης το 1875, σύμφωνα με την οποία η κυβέρνηση οφείλει να διαθέτει τη δεδηλομένη πλειοψηφία της βουλής προκειμένου να ασκεί τα καθήκοντά της. Λίγα χρόνια μετά, το 1881 η Ελλάδα προσαρτά και τις εύφορες πεδιάδες της Θεσσαλίας και την Άρτα αυξάνοντας την επικράτειά της. Παράλληλα, προς το τέλος του αιώνα, το Κρητικό και το Μακεδονικό ζήτημα διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στην ελληνική πολιτική σκηνή. Ο ατυχής ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 και η κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας ήταν κομβικά γεγονότα στην ανάδειξη μιας νέας γενιάς πολιτικών με κυρίαρχη μορφή αυτή του Ελευθέριου Βενιζέλου, ο οποίος από το 1910 και για περίπου 25 χρόνια θα σφραγίσει την ιστορία του έθνους. Η διενέργεια των εκλογών, από το 1865 έως το 1923, έγιναν με το λεγόμενο σφαιρίδιο εξαιτίας του υψηλού ποσοστού αναλφαβητισμού στον πληθυσμό. Το σφαιρίδιο αντικαταστάθηκε σε πανελλαδικό επίπεδο από το ψηφοδέλτιο κατά τις εκλογές το Μετά το πέρας των εργασιών της Β Εθνοσυνέλευσης από το 1865 ως το 1910 διεξήχθησαν συνολικά 18 εκλογικές αναμετρήσεις από τις οποίες τις περισσότερες φορές προέκυπταν βραχύβιες κυβερνήσεις. Βουλευτής Μεγαρίδος εκλέγεται και ο τρικουπικός Στέφανος Δραγούμης ο οποίος και διετέλεσε μεταγενέστερα πρωθυπουργός (1910). Στα 35 αυτά χρόνια την επαρχία της Μεγαρίδος και συνεπώς την Ελευσίνα την αντιπροσώπευσαν οι κάτωθι: Ο Στέφανος Δραγούμης Σ τέφανος Δραγούμης ( ) ήταν Έλληνας πολιτικός και δικαστικός και διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας. Γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε νομικά στο Παρίσι. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα εργάστηκε στο δικαστικό σώμα μέχρι το 1875 όπου και ανέλαβε γενικός γραμματέας του υπουργείου Δικαιοσύνης. Αναμίχθηκε για πρώτη φορά με την πολιτική το 1879 όταν εκλέχθηκε βουλευτής Μεγαρίδος με το κόμμα του Χαρίλαου Τρικούπη. Κατά την πρωθυπουργία του Χ. Τρικούπη χρημάτισε δύο φορές υπουργός εξωτερικών, ( ) και ( ) καθώς και υπουργός δικαιοσύνης και εσωτερικών. Μετά το θάνατο του Τρικούπη συνέχισε να πολιτεύεται ως ανεξάρτητος. Ο Στέφανος Δραγούμης υπήρξε ένας από τους κύριους οργανωτές του Μακεδονικού Αγώνα, μαζί με το γιο του Ίωνα Δραγούμη και το γαμπρό του, Παύλο Μελά. Την περίοδο μαζί με τους Δ. Γούναρη, Π. Πρωτοπαπαδάκη, Α. Παναγιωτόπουλο, Α. Αλεξανδρή και Εμ. Ρέπουλη συγκρότησε την λεγόμενη τότε «ομάδα των Ιαπώνων». Μετά το κίνημα στο Γουδί, το 1909 ο Σ. Δραγούμης σχημάτισε κυβέρνηση από τον Ιανουάριο μέχρι τον Οκτώβριο του 1910 όπου και διεξήγαγε τις εκλογές για το σχηματισμό Εθνοσυνέλευσης. Αργότερα διετέλεσε γενικός διοικητής Κρήτης (1912) και στη συνέχεια γενικός διοικητής Μακεδονίας (1913). Στη διάρκεια του διχασμού ( ) συντάχθηκε με τους αντιβενιζελικούς και ανέλαβε υπουργός Οικονομικών στις κυβερνήσεις των Α. Ζαΐμη και Στεφ. Σκουλούδη. Στις εκλογές των ετών 1915 και 1920 εκλέχθηκε ανεξάρτητος βουλευτής. Ο Στέφανος Δραγούμης έγραψε πολλές πολιτικές, φιλολογικές και αρχαιολογικές μελέτες που δημοσίευσε σε ελληνικά και ξένα περιοδικά σημαντικότερες των οποίων είναι: «Μακεδονική κρίσις», «Η χώρα και το νόμισμα», «Το χρονικόν του Μορέως», «Οι ξένοι δανεισταί» κ.α. 20

21 ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΩΝ ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΑ & ΙΒ ΠΕΡΙΟΔΟ ΕΓΙΝΑΝ ΜΕ ΕΥΡΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ (ΝΟΜΟΣ). ΣΤΟΝ ΑΝΩΤΕΡΩ ΠΙΝΑΚΑ ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΜΟΝΟ ΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΕΙΧΑΝ ΕΚΛΕΓΕΙ ΣΤΙΣ 2 ΑΝΩΤΕΡΩ ΒΟΥΛΕΣ ΚΑΙ ΕΙΧΑΝ ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΕΙ ΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΜΕΓΑΡΙΔΟΣ ΕΙΤΕ ΣΕ ΠΡΟΓΕΝΕΣΤΕΡΕΣ ΕΙΤΕ ΣΕ ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΕΣ ΒΟΥΛΕΣ (ΟΠΟΥ ΕΦΑΡΜΟΣΤΗΚΕ Η ΣΤΕΝΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ) Χατζή-Μελέτης Αντ. Φιλάρετος Νικόλαος Ράλλης Ιωάννης Πανούσης Ιωάννης Πάγκαλος Δημήτριος Νικολαϊδης Γεώργιος Μπράβος Κων/νος Μαλέας Ιωάννης Μαλέας Γεώργιος Λογοθέτης Ξενοφών Κριεμάδης Κων/νος Ζαμπάκης Αθανάσιος Δραγούμης Στέφανος Βάσσος Αλέξανδρος Αναστασόπουλος Γεωρ. Αλεξίου Ιωάννης Θητεία Βουλής (από έως) Περίοδοι Α Β Γ Δ Ε ΣΤ Ζ Η Θ Ι ΙΑ ΙΒ ΙΓ ΙΔ ΙΕ ΙΣΤ ΙΖ ΙΗ 21

22 ΠΩΣ ΨΗΦΙΖΑΜΕ ΜΕ ΣΦΑΙΡΙΔΙΟ Ο ιστορικός Γρ. Δαφνής περιγράφει αναλυτικά τον τρόπο διεξαγωγής της ψηφοφορίας με σφαιρίδιο: «Tην ημέρα των εκλογών, ο ψηφοφόρος ελάμβανεν από τον προ της κάλπης ιστάμενον υπάλληλον ή από τον αντιπρόσωπον του υποψηφίου, μετά τον νόμο ΑΥΙ του 1887 εν σφαιρίδιον. Mόλις το ελάμβανε, ύψωνε την χείρα κρατών αυτό μεταξύ του αντίχειρος και του λιχανού διά να δείξη ότι ένα μόνο σφαιρίδιο εκράτει, αμέσως δε εν συνεχεία εισήγε την χείρα εις την κάλπη και εψήφιζε, ρίπτων το σφαιρίδιον είτε εις το NAI είτε εις το OXI. H ίδια διαδικασία επαναλαμβάνετο μέχρις ότου ο ψηφοφόρος διήρχετο απ όλας τας κάλπας O τρόπος αυτός της ψηφοφορίας, μοναδικός εις ολόκληρον τον κόσμον, παρείχεν εις τον εκλογέαν το δικαίωμα να ψηφίζη όποιον ήθελε εκ των υποψηφίων, ακόμη και όλους...» 5 Οι κάλπες ήταν τσίγκινες και το εσωτερικό τους ήταν χωρισμένο σε δυο μέρη «διακρινόμενα εξωτερικώς διά δύο χρωμάτων. Tο δεξιόν μέρος προσδιορισμένον διά το NAI ήτο χρώματος λευκού, το δε αριστερόν προσδιορισμένον δια το OXI ήτο χρώματος μαύρου. Tο NAI και το OXI ήταν γεγραμμένα εις το μέτωπον της κάλπης διά κεφαλαίων γραμμάτων. Eις το έμπροσθεν μέρος αυτής υπήρχε στρογγυλή οπή, ανταποκρινομένη εις σωλήνα μήκους 27 και διαμέτρου 12 εκατοστών, ο οποίος ήτο προσκεκολλημένος επί της κατοκορύφου έδρας υπό γωνίαν 25 μοιρών. Διά του σωλήνος τούτου, ο εκλογεύς εισήγε την χείραν του και εψήφιζε. Tο εσωτερικόν της κάλπης εις το οποίον ερρίπτοντο τα σφαιρίδια εκαλύπτοντο δι εριούχου υφάσματος, ώστε να μην ακούεται ο προκαλούμενος διά της ρίψεως του σφαιριδίου θόρυβος» 6. Απαγορευόταν από τον νόμο να προσπεραστεί μια κάλπη χωρίς να ριχτεί σ αυτήν σφαιρίδιο κι ο παραβάτης πλήρωνε πρόστιμο επιτόπου! Στη διαλογή μετρούσαν πρώτα αν τα σφαιρίδια στην άσπρη και στη μαύρη πλευρά κάθε κάλπης είχαν άθροισμα ίσο με τον αριθμό των ψηφισάντων. Αν τα ήταν παραπάνω, η επιτροπή αφαιρούσε τα περισσευούμενα από την άσπρη μεριά! Βουλευτές ανακηρύσσονταν όσοι είχαν τα περισσότερα λευκά σφαιρίδια και εκλέγονταν τόσοι, όσους έβγαζε κάθε περιοχή. Ίσχυε επομένως ένα πλειοψηφικό σύστημα, χωρίς περιορισμό επιλογής για τους ψηφοφόρους, που επέλεγαν όσους ήθελαν και «μαύριζαν» (από εκεί βγήκε η έκφραση) με την ψυχή τους, τους για τον καθέναν, ανεπιθύμητους. Ηαρχή του 20ου αιώνα βρήκε την Ελλάδα σε μια μεταβατική κατάσταση. Οι συχνές αλλαγές κυβερνήσεων και τα πρώτα βήματα εκβιομηχάνισης της χώρας ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά της. Το κίνημα των αξιωματικών στο Γουδί το 1909 είχε ως αποτέλεσμα να επιβάλλει την απομάκρυνση των πριγκίπων από το στράτευμα και την λήψη μέτρων αναδιοργάνωσης του στρατού. Παράλληλα για πρώτη φορά επί βασιλείας Γεωργίου του Α ο στρατός αναμείχθηκε στο πολιτικά πράγματα. Το κίνημα στο Γουδί ήταν το χρονολογικό ορόσημο για την ενεργό ανάμειξη του Ελευθερίου Βενιζέλου στην πολιτική ζωή του τόπου. Τομή στη λειτουργία του ελληνικού κράτους και της δημόσιας διοίκησης ήταν η ψήφιση από την κυβέρνηση του Βενιζέλου του νόμου ΔΝΖ (Νόμος 4057) «περί συστάσεως δήμων και κοινοτήτων». Λίγο πριν την έναρξη των βαλκανικών πολέμων, διαλύονται οι Οθωνικοί Δήμοι και κάθε οικισμός άνω των 300 κατοίκων, ο οποίος διαθέτει δημοτικό σχολείο συνιστά κοινότητα. Ως δήμοι ορίζονται οι πρωτεύουσες των νομών και οι πόλεις με πληθυσμό άνω των κατοίκων. Ο τέως Δήμος Ελευσίνος διασπάται σε κοινότητες και η Ελευσίνα γίνεται ανεξάρτητη κοινότητα υπαγόμενη στην επαρχία Μεγαρίδος. Η εφαρμογή του νόμου για την Αττική και την Βοιωτία γίνεται με Βασιλικό Διάταγμα την 31η Αυγούστου Γρηγόρης Δαφνής, Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, Αθήνα 1961, εκδόσεις Γαλαξία, σελ 66 & ο.π. 22

23 ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΝΟΜΟΣ ΔΝΖ (υπ αριθμόν 4057) Περί συστάσεως Δήμων και Κοινοτήτων ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Ψηφισάμενοι ομοφώνως μετά της Βουλής αποφασίζομεν και διατάσσομενεν: Άρθρον 1 Δήμοι είνε: α) αι πρωτεύουσαι των νομών β ) αι πόλεις αι έχουσαι άνω των 10,000 κατοίκων Άρθρον 2 Πάς μόνιμος συνοικισμός έχων υπέρ των 300 κατοίκων και σχολείον στοιχειώδους εκπαιδεύσεως αποτελεί ιδίαν Κοινότητα Εν Αθήναις τη 10 Φεβρουαρίου 1912 ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΟΙ ΥΠΟΥΡΓΟΙ ΕΜΜ. ΡΕΠΟΥΛΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Λ.Α. ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΜΜ. ΜΠΕΝΑΚΗΣ ΕΘΝ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΑΠ.Γ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ & ΔΗΜΟΣΙΟΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ν. Π. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ Ο νόμος προέβλεπε τετραετή θητεία των εκλεγμένων δημάρχων και προέδρων των κοινοτήτων. Οι εκλογές διενεργούντο την πρώτη Κυριακή του Ιουλίου κάθε τετραετίας και η ανάληψη των καθηκόντων γινόταν από την 1η Οκτωβρίου του ίδιου έτους. Οι πρώτες κοινοτικές εκλογές ωστόσο για την ανάδειξη των νέων αρχόντων αναβλήθηκαν καθώς η έκρηξη των βαλκανικών πολέμων κατέστησε αδύνατη τη διεξαγωγή εκλογών. Ως τις εκλογές οι οποίες έγιναν τελικά το διατηρήθηκαν τυπικά σε ισχύ η προγενέστερη μορφή των ενοποιημένων δήμων. Ο πρώτος κοινοτάρχης Ελευσίνας Δημήτρης Κ. Σκόρδας εκλέχθηκε την άνοιξη του Λίγο μετά την λήξη των βαλκανικών πολέμων και ενώ ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος ξεκινούσε το καλοκαίρι του 1914, η Ελλάδα βρέθηκε μπροστά σε ένα μεγάλο δίλλημα. Η σύγκρουση μεταξύ του νομίμως εκλεγμένου πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου και του Βασιλέα Κωνσταντίου σχετικά με την στάση της χώρας απέναντι στον πόλεμο σημάδεψε για πολλά χρόνια την πολιτική ζωή του τόπου. Η γενική αυτή σύγκρουση μεταξύ των δύο πόλων που συστήματος, η οποία οδήγησε στη δημιουργία μιας ξεχωριστής κυβέρνησης στις λεγόμενες «Νέες Χώρες» υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο και στον λεγόμενο «Εθνικό Διχασμό» ο οποίος διαίρεσε τον λαό σε δύο παρατάξεις. Ο διαχωρισμός αυτός παρέμεινε ζωντανός ακόμα και όταν οι πρωταγωνιστές αυτού ο Βενιζέλος και ο Κωνσταντίνος- έφυγαν από τη ζωή (κατά μια σύμπτωση εξόριστοι και οι δύο). Ο Εθνικός Διχασμός του επηρέασε και τη λειτουργιά όλων των δήμων και κοινοτήτων της χώρας καθώς μετά την έκρηξη του κινήματος της Εθνικής Άμυνας η συνύπαρξη βενιζελογενούς δημάρχου με το κωνσταντινικό καθεστώς ήταν αδιανόητη. Για το λόγο αυτό απομακρύνθηκαν πολλοί δήμαρχοι και πρόεδροι κοινοτήτων από τις περιοχές που έλεγχε το κράτος των Αθηνών. 23

24 ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΦΥΛΛΟΥ 262 / Περί αναγνωρίσεων Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Προτάσει του Ημέτερου Επί των Εσωτερικών Υπουργού, στηριζόμενη εις το άρθρον 5 εδάφιο γ του αυτού νόμου αναγνωρίζομεν εν τω Νομω Αττικής και Βοιωτίας: Ως ιδίας δε κοινότητες τους εξής συνοικισμούς, δικαιούμενους εις τούτο ως έχοντες υπέρ των 300 κατοίκων και σχολείον στοιχειώδους εκπαιδεύσεως. 1) Ασπρόπυργος ) Μέγαρα ) Μάνδρα 33) Ελευσίς 34) Μαγούλα..... Εν Αθήναις τη 31 Αυγούστου 1912 Εν ονόματι του Βασιλέως Ο Αντιβασιλεύς ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΙΑΔΟΧΟΣ Ο Υπουργός των Εσωτερικών ΕΜΜ. ΡΕΠΟΥΛΗΣ Ο Εθνικός Διχασμός όπως ήταν φυσικό δεν άφησε ανεπηρέαστη και το μικρό χωριό της Ελευσίνας. Λίγο μετά την έκρηξη του κινήματος της Εθνικής Άμυνας την Προεδρία της Κοινότητας αναλαμβάνει για δύο μήνες ο Αντώνης Χατζημελέτης, φανατικός Βενιζελικός και γόνος μιας από τις πλέον γνωστές οικογένειες της περιοχής. Τον Δεκέμβριο του 1916 ο Χατζημελέτης εγκαταλείπει την Ελευσίνα και καταφεύγει στην Κρήτη οπότε και αντικαθίσταται από τον Γεώργιο Πέππα, ορκισμένο εχθρό του βενιζελισμού. Η πρώτη ενέργεια του Πέππα ήταν να συγκαλέσει το κοινοτικό συμβούλιο προκειμένου να εκδόσει ψήφισμα το οποίο αποκηρύσσει «τον προδότιν της πατρίδας Βενιζέλον όστις ύψωσεν άνομον χείραν κατά του σεπτού ημών άνακτος Κωνσταντίνου και του ενδόξου ημών στρατού» Ο Βενιζέλος επικρατεί στην εμφύλια σύγκρουση τον Ιούνιο του 1917 και ο Κωνσταντίνος εγκαταλείπει τη χώρα αφήνοντας στο θρόνο τον δευτερότοκο γιό του Αλέξανδρο. Η επάνοδος του βενιζελισμού στην εξουσία επανέφερε στην Προεδρία της κοινότητας τον Αντώνη Χατζημελέτη ο οποίος και παρέμεινε στην αρχή έως τα μέσα Σεπτεμβρίου του Η συνεχής διαδοχή των επικεφαλής της κοινότητας συνεχίζεται με τους Γεώργιο Πέππα, Ιωάννη Κοντό και Δημήτρη Μητρομελέτη να ηγούνται της Ελευσίνας για μικρά χρονικά διαστήματα. Η μόνη κοινοτική αρχή που είχε μια αξιοσημείωτη θητεία ήταν του Παναγή Παππά ο οποίος από το Νοέμβρη του 1922 έως το 1925 ήταν Πρόεδρος της Κοινότητας. Η δε θητεία του Παππά συνοδεύτηκε από μια προσπάθεια ορθολογισμού των οικονομικών της κοινότητας ενώ παράλληλα τέθηκαν οι βάσεις για την ολοκλήρωση του ηλεκτροφωτισμού της πόλης. Οι βουλευτές που αντιπροσώπευσαν της Ελευσίνα από τις εκλογές του 1910 έως και το 1925 με την εκλογική περιφέρεια που αντιπροσώπευαν παρατίθενται στον επόμενο πίνακα. Με εξαίρεση τις εκλογές του 1923 για την ανάδειξη της Δ Εθνοσυνέλευσης, η Ελευσίνα αποτελεί είτε τμήμα της εκλογικής περιφέρειας Αττικής (συμπεριλαμβανομένης της Αθήνας και του Πειραιά) είτε της Αττικοβοιωτίας (επίσης συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας). 24