w ^ r ^ Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΘΕΜΑ: L -/ «ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑί > ά ί Λ ^ Ε Σ ^ ^ ^ mm ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΠΥΡΑΛΕΜΙΔΟΥ ΑΝΝΑ

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΘΕΜΑ: L -/ «ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑί 4 Ι Ε μ ^ Ε ί w ^ r ^ > ά ί Λ ^ Ε Σ ^ ^ ^ mm ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΠΥΡΑΛΕΜΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΕΣ ΔΗΜΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΟΊΚΑΚΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΒΑΛΑ, 1996

2 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ; «ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ» ΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΥΡΑΑΕΜΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΕΣ ΔΗΜΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΟΤΚΑΚΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΒΑΛΑ, 1996

3 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΑΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ; «ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ» ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΠΥΡΑΛΕΜΙΔΟΥ ΑΝΝΑ ΣΠΟΥΛΑΣΤΡΙΕΙ ΛΗΜΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤ01ΚΑΚΗ KQNITANTINA ΚΑΒΑΛΑ, 1996

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ... Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ 1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ Υ ΣΥ ΣΤ Η Μ Α Τ Ο Σ... Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ 2 -ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΡΑΠ ΕΖΙΚΟ Υ ΣΥ ΣΤ Η Μ ΑΤΟ Σ... -ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΣΥ ΣΤ Η Μ ΑΤΟ Σ... -ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥ ΣΤ Η Μ Α... -Η διάρθρωση του Ελληνικού Τραπεζικού Συστήματος... -ΙΔΡΥΣΗ Τ.Ε. - ΕΚΔΟΣΕΙΣ Τ.Ε... -ΜΟΡΦΗ ΣΥΓΚΡΟ ΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΡΜ Ο Δ ΙΟ Τ ΗΤ ΕΣ... -Τα χαρακτηριστικά του Ελληνικού Τραπεζικού συστήματος... -Προτάσεις έκθεσης Κ Α Ρ Α Τ ΖΑ... -Ο ρ γα να... -Μειονεκτήματα... ΚΕ Φ Α Λ Α ΙΟ 3 ΤΡΑΠ ΕΖΟ ΓΡΑ Μ Μ ΑΤ ΙΑ... ΕΝΙΑΙΑ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ Α Γ Ο Ρ Α... ΚΕ Φ Α Λ Α ΙΟ 4 ΤΟ ΕΝΙΑΙΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ Η ΑΣΚΗΣΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ Π ΟΛΙΤΙΚΗΣ... Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ 5 Η ΑΛΛΗ ΟΨΗ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ Υ ΣΥ ΣΤ Η Μ ΑΤΟ Σ... Το Ελληνικό Τραπεζικό σύστημα σε σταυροδρόμι και οι εξελίξεις του ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος... Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ β ΔΥΟ ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΠΟΥ ΣΗΜΑΔΕΨΑΝ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ Σ Υ ΣΤ Η Μ Α... Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ 7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Τραπεζικές υπηρεσίες και Προϊόντα... ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΞΕΝΩΝ ΤΡ ΑΠ ΕΖΩ Ν... Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ 8 ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Υ Φ ΕΣΗ... ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ Ο ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ Η Πρόσφατη διεθνής εμπειρία... Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ 9 Η ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟ ΣΥ ΣΤ Η Μ Α... Παρατηρήσεις και συμπεράσματα για το Ελληνικό Τραπεζικό Σύστημα... ΤΡΑΓΙΚΗ Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ Κ Α Τ ΑΣΤ ΑΣΗ... ΒΙΒΛ ΙΟ ΓΡΑΦ ΙΑ...

5 Π ρ οτείνα με και ε π ιλ έξα μ ε την π τυχιακή εργασία με θέμα το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ^ καθώς βέβαια και την κα τάσταση που επ ικ ρ α τ εί στο δ ιεθ νές τρ α π εζικ ό σύστημα λόγω τη ς α λληλοεξά ρ τη σ η ς που υπάρχει μεταξύ τους, που είνα ι εμφανής. Βαθειά π ρ ο β λ ή μ α τισ μ ένοι εργαζόμαστα ν καθώς βλέπαμε την εξέλιξη - την π ο ρ εία του τραπεζικού σ υ σ τή μ α το ς μέσα από το πέρασμα των χρόνων. Ο ι π ολύμορφ ες μ α κρ οχρόνιες δια κ υ μ ά νσεις τή ς Χώ ρας μας έβρισκαν σαν α ντίκτυπο πάντα να π ροσθέτου ν συνεχώ ς ν έες πληγές στο τρ α π εζικ ό σύστημα και ά μεσα να κλ ω νίζετα ι η οικονομική κα τά σ τα σ η των πολιτώ ν. Πέρα από την αναγκαία ιστορ ική εξέλιξή α να φ ερ όμαστε στη λειτουργία, στα χ α ρ α κ τη ρ ισ τικά και τα προβλήματα του κλάδου. Ευχαρισ τού μ ε την κυρία Πυ ραλεμίδου για την α μ έρ ισ τη συμπαράσταση και το ενδ ιαφ έρον που έδειξε για την ολοκλήρω ση τη ς Π τυ χ ια κή ς μας εργασίας. Τ έλ ος θα θ έλαμε να ευχαρισ τή σ ου μ ε όλους όσους βοήθησαν να α ντα π εξέλ θ ο υ με σ τ ις υ π οχρ εώ σ εις μας όλα αυτά τα σ π ουδαστικά χρόνια. ΔΗΜΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤ01ΚΑΚΗ ΝΤΙΝΑ /

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΤΡΑΠ ΕΖΙΚΟ Υ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ" Η ισ τορ ική π ροσέγγιση των χρηματοπ ισ τω τικώ ν θεσμών είνα ι ιδ ια ίτε ρ α χρήσιμη για κάθε άτομο, το οπ οίο επ ιθ υ μ εί να έχει μια καλύτερη και α ντικ ειμ εν ικ ό τερ η αντίληψ η όσον αφ ορά την τρ α π εζική Επ ισ τή μη. Α υ τό γ ια τί μ ελ ετώ ν τα ς την ισ το ρ ία είνα ι σαν να μαθαίνουμε την μ ελλο ντική εξέλιξη αψού τα γεγονότα που συμβαίνουν είνα ι δ ια χρ ονικά και απλώ ς με το πέρασμα του χρόνου αλλάζουν μορφή, αλλά όχι και ουσία. Α κολου θώ ντας λοιπ ό ν το ρητό που λ έ ει Μ έσα από την Ιστορ ία μ α θα ίνει κα νείς" γυρνάμε πολύ πίσω ξεκινώ ντα ς από τον α ν τιπ ρ α γ μ α τισ μ ό των πρω τόγονω ν κοινω νιώ ν και σ υ ν εχίζο ν τα ς στην α ρ χ α ιό τη τα όπου έχουμε τ ις π ρ ώ τες π ρ ά ξεις πίστεω ς. Ο ι π ρώ τες δα νειοληψ ίες γ ίνοντα ι αρκετές χ ιλ ιά δ ε ς χρόνια πριν από την επ οχή μας, για τ ις οπ ο ίες όμω ς δεν υπάρχουν γρ α π τά κείμενα. Ο δ α νεισ μό ς γ ινότα ν με εμπ ορεύμα τα, χω ρίς τή μεσολάβηση του χρήματος, το οπ οίο ανακαλύφθηκε πολύ αργότερα. Ο δ α νειο λ ή π τη ς των προϊστορικώ ν χρόνω ν ελάμβανε μια π ο σ ότη τα π ροϊόντω ν και την επ έστρ εφ ε επαυξημένη στο

7 δα νειστή του μ ετ ά από ορ ισ μένο χ ρ ονικό διάστημα. Η υπερβάλλουσα αυτή π ο σ ό τη τα α π ο τελ ούσε το ν 'τ ό κ ο " για τη δ α νεισ θείσ α π ο σ ό τη τα προϊόντω ν. Τα σ τ ο ιχ ε ϊα που έχουν οι ισ το ρ ικ ο ϊ μας οδηγούν στο συμπέρασμα ό τ ι οι π ρ ώ τες ερ γ α σ ίες γίνοντα ν από τους Ιερ είς της π όλης Ουρούκ τη ς Μ εσ ο π ο τα μ ία ς, οι ο π ο ίο ι δά νειζαν τους αγρότες τη ς π ερ ιοχής. Α ν τικ ε ίμ ε ν ο δ α νεισ μο ύ τήν προϊστορική π ερίοδο ήταν ζώα, ερ γ α λ εία κ.λπ. Συνεπ ώ ς συμπεραίνουμε ότι δ α νεισ μό ς και π ρ ω τό γο νες τρ α π εζ ικ ές ερ γ α σ ίες ήσαν εφ ικ τές μόνο σε κοινω νίες σ τ ις οπ ο ίες είχε προχω ρήσει ο κα τα μ ερ ισ μ ός της εργασίας, η π α ρ α γω γικότητα ήταν ανεβασμένη και ήσαν σε αρκετό βαθμό α ν επ τυ γ μ ένες οι εμπ ο ρ ικές συναλλαγές. Σ το ν κώδικα του Χ α μ ουραμπή α ν α φ έρ οντα ι ο ρ ισ μ ένο ι κανόνες που εφ α ρ μόζοντα ι για το δανεισμό. Η θέσπιση αυτών των κανόνων υποδηλώ νει την α να γ κα ιότη τα ύπαρξης κανόνων π ρ ο σ τα σ ία ς τόσο των δ α νεισ τώ ν όσο και των δα νειοληπτώ ν. Ε ντο ύ το ις αν και διευκολύνοντα ι οι σ υναλλαγές με τον καθορισμό ενός αγαθού ως μέσου ανταλλα γώ ν καια μέτρου αξιών, δεν είνα ι π ά ν το τε εύκολο να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ίτα ι σ τ ις α νταλλα γές. Δηλα δή ενώ ως μ έτρ ο αξιών κα θορίζετα ι σε μια περιοχή η α γ ελάδα είν α ια πολύ δύσκολο να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ίτα ι αυτή η ίδια για α γ οραπω λησίες. Α λ λ ά και ως μέσα α π ο θ εμ α τοπ οίη σ η ς αγοραστικής δύναμης τα ζώα κ.λπ. δεν μπορούν να παίζουν π ά ντο τε το ρόλο χ ρ ή μ α το ς α π ο θ έμ α τος αξιών", αφού αυτά μ π ορεί να πεθάνουν εάν προσβληθούν από μια ασθένεια.

8 Ο ταν οι άνθρω π οι ά ρχισαν να α ξιοπ οιούν τα κ ο ιτά σ μ α τα μ εταλλευμάτω ν, κατάλαβαν ό τ ι τα μ έτ α λ λ α έχουν πολύ σημαντικές ιδ ιό τ η τες. Πριν α π ' όλα τα μ έτα λ λ α είχα ν πολύ μεγάλη αξία, γ ια τί ενώ εξα σ φ α λ ίζο ν τα ι μέσα από εξα ιρ ετικ ά δύσκολες συνθήκες, από την άλλη πλευρά χ ρ η σ ιμο π οιο ύ ντα ν για την κατασκευή όπλων, εργαλείω ν, κοσμημάτω ν κ.λπ., η αξία των οποίω ν ήταν πάρα πολύ μεγάλη εκείνη την εποχή. Το κυριότερο όμω ς ήταν ό τι τα μ έτα λ λ α δεν κινδύνευαν να κα ταστραφούν και συνεπώς να χαθεί η αξία τήν οποία διέθεταν. < < Γ ια τους λόγους που αναφέρρθηκαν εμφ ανίσθηκε και επ ικράτησε στην διά ρ κεια του μεγ αλύτερου μέρους της Ο ικονομικής Ισ τορ ία ς το 'μ ε τ α λ λ ικ ό χ ρ ή μ α " που α ν τικ α τέσ τή σ ε το χρήμα αγαθό» ^. Ο ι ανάγκες όμω ς που είχα ν δημιουργηθεί για τον διακανονισμό μεγάλου όγκου εμπορικώ ν συναλλαγώ ν επέβαλαν τήν τελ ειο π ο ίη σ η των μ έχρ ι τό τε χρησιμοποιο ύ μενω ν νομισ μά τω ν που ήσαν όπω ς αναφ έρ αμε και παραπάνω κομμά τια πολύτιμω ν ή σίδερα. Τα πρώ τα ν ο μ ίσ μ α τα φ α ίνετα ι ότι ανακαλύφθηκαν στη Μ ικρά Α σ ία το 600 π.χ. Ω σ τό σ ο από τη σ τιγ μ ή που τα μ έτα λ λ α χρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν τα ι για την κοπή νομισ μά τω ν προέκυψε και η ανάγκη τη ς δ ημιουργία ς του επ α γ γ έλ μ α το ς του Τ ρ α π εζίτη. Με την εξάπλω ση του εμπ ορίου σ τ ις χώ ρες τη ς Μ εσογείου και στη σ υ νέχεια σ τ ις χώ ρ ες τη ς Η π ειρω τικής Ευρώ πης και σε ολόκληρο τον κόσμο, κα λλιερ γ ο ύ ντα ι οι π ισ τω τικ ο ί θεσ μ οί και

9 τίθ ε ν τα ι τα θ εμ έλ ια του σύγχρονου Τραπ εζικού συστή μ α το ς. Τον καιρό τη ς επ έκτα σ η ς και απ ό λυτη ς ισ χυροπ ο ίη σ η ς του ρωμαϊκού κράτους οι Τ ρ α π εζ ίτε ς παρουσίαζαν ακόμα μ εγ α λύτερ ο όγκο εργασιώ ν. Ο ι ρω μαϊκοί χρυσοί και τα δηνάρια έγιναν τα κύρια μέσα δια κανονισμού συναλλαγώ ν και σύναψης δανείω ν. Υπήρξαν βέβαια και οικ ονο μικές κρ ίσ εις που επέβαλαν σ τ ις ρω μαϊκές α ρ χές να π εριορίσουν τ ις π ο σ ό τη τε ς των π ολύτιμω ν μετάλλω ν που π ερ ιείχα ν τα νομίσμα τα. Το Τ ρ α π εζικό σύστημα της επ οχής ενισ χ ύ ε τα ι σημαντικά. Η ανάπτυξη του ρωμαϊκού κράτους ε π ιτ ρ έ π ε ι την άνθιση των τραπεζικώ ν εργασιών, οι ο π ο ίες ήσαν ά γ νω σ τες στη Δ υ τική Ευρώπη. Σ τ ις αγορές των μεγάλω ν πόλεω ν λειτουργούν κανονικά επ ιχ ε ιρ ή σ ε ις που α σ χο λ ούντα ι με δα νεισμούς, χορηγήσεις ενυπόθηκων δανείων, δ ιενέρ γ εια πιστω τικώ ν πράξεων, άνοιγ μα λογαριασμώ ν, μ ετα τρ οπ ή νομισ μά τω ν π ερ ιορ ισ μ ένης κυκλοφορίας σε ρω μαϊκά νομίσ μα τα, εκδόσεις πιστω τικώ ν επ ιστολώ ν, αναλήψ εις και κα τα θ έσ εις χρημάτω ν, μ ετα φ ο ρ ές χρημάτω ν, χορηγήσεις ναυτοδανείω ν. Υπήρξαν όμω ς και π ερ ίοδ οι όπου έγιναν σ κ λ η ρ ότα τες κοινω νικές συγκρούσεις, επ ειδ ή οικ ο νο μικές κ α τα σ τρ ο φ ές είχα ν προκαλέσει σημαντικού αριθμού ατόμω ν, που αδυνα τούσα ν να εξοφ λήσουν τους δ α νεισ τέ ς τους. Κάτω από τ ις έ ντο ν ε ς α ντιδ ρ ά σ εις των χρ εοφ ειλ ετώ ν οι ρω μαϊκές α ρ χές αναγκάστηκαν να λάβουν μέτρα π ρ ο σ τα σ ία ς αυτών, ένα από τα οπ οία ήταν η άτοκη χορήγηση κρατικώ ν δανείων, για να μπορέσουν οι χρ ε ο φ ειλ έ τε ς να πάρουν πίσω τ ις π ερ ιουσίες τους. Α λ λ ά και οι

10 μεγ ά λες ανάγκες που δημιουργούντα ι από τους π ολέμους, υποχρεώ νουν τ ις ρω μαϊκές αρχές να οργανώ νουν δ η μ όσ ιες τρ ά π εζες, για να συγκεντρω θούν σ η μ α ντικά χρ η μ α τικά κεφ άλαια για τ ις εκσ τρ α τείες. Η οικονομική παρακμή του ρωμαϊκού κράτους α π ο τέλεσ ε ισ χυρότα το πλήγμα για το τρ α π εζικ ό σύστημα. Διά φ ορα συμβάντα τη ς επ οχής όπ ω ς π.χ. ο κα τα κ ερ μ α τισ μ ός τη ς ρω μαϊκής α υ τοκρ α τορ ία ς και η δημιουργία νέων κρατών, έφεραν αρκετούς αιώ νες πίσω τ ις τρ α π εζικ ές εργασίες. Ο ι εμπ ο ρ ικές συναλλαγές παρουσιάζουν σοβαρά π ροβλήματα από τους συχνούς π ολέμους. Στην Ευρώπη α πομένουν λ ίγ ο ι Σύροι και π ερ ισ σ ότερ ο ι Εβραίοι που α σ χο λ ο ύ ντα ι με το εμπ ό ρ ιο του Χρήμα τος. Ο ι συνθήκες του Μ εσαίω να ήταν τ έ τ ο ιε ς που δεν ευ νοείτο η διεύρυνση τη ς παραγω γής και των Εμπ ορικώ ν συναλλαγώ ν και κ α τ'ε π έκ τα σ η δεν μπορούσε να α να π τυ χ θ εί το τρ α π εζικ ό σύστημα. Ο ι το π ικ έ ς ο ικ ονο μίες είχα ν γ ίν ει κ λ εισ τές" και κύριος σκοπός των οικονομικώ ν μονάδω ν ήταν η αυτοσυντήρηση και η παραγωγή για την ικανοποίηση των πλέον άμεσω ν αναγκών. Στη δυτική Ευρώπη ειδ ικό τερ α έλειπ α ν οι μεγ ά λ ες π όλεις, ενώ π αρά λληλα ε ίχ ε προχω ρήσει ο χω ρ ισ μός τή ς α να τολής από τή Δύση. Η Βιο μ ηχα νικ ή Α νά π τυ ξη που προω θήθηκε ευρύτατα στη Δυτική Ευρώπη αρχικά και στη συνέχεια στην Κ εντρ ική Ευρώπή και στη Β όρ εια Α μ ερ ικ ή επήρρέασε ά μεσα τ ις δο μές του

11 Τραπ εζικού σ υ σ τή μ α το ς κατά τη διά ρκεια του 19ου αιώνα *. Συγκεκριμένα: α) εξαφανίζονται οι μικρές οικογενειακές Τράπεζες και εμφ ανίζο ντα ι ά λλες οι οπ ο ίες έχουν π ολλά κεφ άλαια και επ εκτείνουν τ ις εργασίες τους σε εθνικό επ ίπ εδ ο, β) α λ λάζει το ιδ ιοκ τη σ ια κ ό καθεστώ ς. Σ υ νεννώ νο ντα ι π ερ ισ σ ό τερ οι του ενός κεφ αλαιούχοι. Η λ ειτουργία των χρηματισ τη ρ ια κώ ν θεσμώ ν φ έρνει νέες α να τρ ο π ές σ τις οικ ονο μικές σ χ έ σ εις α)οι ιδ ιο κ τή τε ς των τραπ εζώ ν υποχρεώ νοντα ι να κάνουν τ ις κα λύτερ ες δ υνα τές ε π ιλ ο γ ές και π ρ ο σ εκ τικές το π ο θ ετή σ εις, προκειμένου να αποφευχθούν ζη μ ίες και να προκύψουν κέρδη, που θα κάνουν τ ις μ ετ ο χ έ ς π ερ ιζή τη τες, β )α ρ χίζει η "δ ια σ π ορ ά " των μετοχώ ν, γ) π ρ οω θείτα ι ο τρ α π εζ ικ ό ς συγκεντρω τισμός, δ) Ο κα θορισμός επ ιτοκίω ν για τ ις κα τα θ έσ εις σε τρ ά π εζ ες απο- τέλ εσ ε σ η μ α ν τικ ό τα το κίνητρο για τη στροφ ή του κοινού προς τ ις τρ ά π εζες. Μ έχρ ι τ ις α ρ χές του 19ου αιώ να οι μικρές τρ ά π εζ ες που λειτουργούσαν όχι μόνο δεν κα τέβαλλαν τόκους αλλά έπ αιρναν και προμήθεια από το υ ς κα ταθέτες, ε) Μ εγαλώ νει ο αριθ μ ό ς των δανειολήπ τώ ν. σ τ)π ρ ο χ ω ρ εί η εξειδίκευσή μέσα σ τ ις Τ ρ ά π εζες. Δ ΕΛ Τ ΙΟ ΕΝΩΣΗ Σ ΕΛΛΗ Ν ΙΚ Ω Ν Τ ΡΑ Π ΕΖΩ Ν

12 ζ) Δ ιε θ ν ο π ο ιε ίτ α ι η τρ α π εζικ ή δράση. Δη μ ιου ρ γ ού ντα ι και τα τα διεθνή χ ρ η μ α το π ισ τ ω τικ ά κέντρα, σ τα οπ οία οι Τ ρ ά π εζες α σ χο λού ντα ι με δ ιε θ ν ε ίς δ α νειο δ ο τή σ εις και το π ο θ ετή σ εις κεφαλαίων. Ιδρύονται οι λεγ ά μ ενες α π ο ικια κ ές Τ ρ ά π εζ ες, οι οπ οίες εγ κα θ ίσ τα ν τα ι σε α π ο ικίες με α π ο κλεισ τικό σκοπό τη χ ρ η μ α τοδότη σ η ορ ισμένω ν μεγάλω ν έργων, η) Α υξά νει ο π α ρ εμ β α τικ ός ρόλος του Κ ρ ά το υ ς μέσα στην π ι στω τική οικονομία, κυρίως με την ενερ γ οπ οίηση των κρατικών τραπεζώ ν στον το μ έ α έκδοσης χ α ρ το νομ ισ μά τω ν και επ ίτευ ξη ς ν ο μ ισ μ α τικ ή ς σ τα θ ερ ό τη τα ς και θ) Α ρ χ ίζε ι ο σ υ ντο νισ μ ός των εθνικών ν ο μ ισ μ α το π ισ τω τικ ώ ν πολιτικώ ν που ε φ α ρ μόζοντα ι σ τ ις μ εγ α λ ύ τερ ες χώ ρες. Ε π ιλ ύ οντα ι προβλήματα που προκύπτουν από την άνοδο του διεθνούς εμπορίου, τ ις δ ιεθνείς οικ ονο μικές κρ ίσ εις μ ετα φ ο ρ ές κεφ αλαίω ν μεταξύ χωρών, το δ ια κανονισ σ μό δημοσίω ν χρεώ ν από τ ις μ εγ α λ ύ τερ ες επ ενδ ύ σ εις σ το εξω τερικό και από μεγ ά λες μ ετ α κ ιν ή σ εις πληθυσμώ ν (μετα να σ τευ τικ ά εμβ άσματα). Κ ά νοντα ς ένα τα ξ ίδ ι μέσα σ το χρόνο, μπορούμε να δ ια π ισ τώ σ ουμε ό τ ι την εξέλιξη του χρήματος, από τ ις πρω τόγονες μ ορ φ ές του μ έχ ρ ι τ ις πιό σύγχρονες, χα ρ α κ τη ρ ίζει μια δια δ ικασία μ ετά β α σ η ς από α π τ ές υλικές μορφ ές σε μορφ ές λ ιγότερ ο ή και καθόλου υλικές. Η απ ο-υλοπ οίηση αυτή του χρ ή μ α τος δ ιέ ρ χ ετ α ι από δύο στάδια: α) το πέρ α σ μα από το μ έτ α λ λ ο στο χα ρ τί, και 11

13 β) το πέρ α σ μα από το χρήμα - χαρτ( σε μορφ ές λ ιγ ό τερ ο υλικές, όπω ς ο τρ α π εζ ικ ό ς λογ α ρια σμός, α π λές δηλαδή λο γ ισ τικ ές εγγρα φ ές στα βιβλία των τρ α π εζώ ν ή ηλεκτρονικά μηνύματα κα ταχω ρημένα στην μνήμη του υπ ολογισ τή της Τράπ εζας. Θα π αρουσιάσσου με αμέσω ς τα δύο σ τά δ ια ε ξέλ ιξη ς του χρήματος. α) Το π έρασμα α π ό το μ έ τ α λ λ ο στο χ α ρ τ ί* Το χρήμα στην πρώτη του μορφή υπήρξε σαν υλικό αγαθό, σαν εμπόρευμα, επ ιλ εγ μ ένο μέσα από το πλήθος των πραγματικώ ν αγαθών για κά π οιες χα ρ α κ τη ρ ισ τικ ές και κοινά απ ο δ εκτές ιδ ιό τ η τ ε ς που παρουσίαζε. Το χρήμα - αγαθό, όπω ς και τα ιδ ια ίτε ρ α χα ρ α κ τη ρ ισ τικά του (ιδ ιό τη τε ς φυσικές, κοινωνικές...), π οικίλουν α νάλογα με τ ις ισ τορ ικ ές, οικονομικές, κοινωνικές, π ο λ ιτ ισ τ ικ έ ς συνθήκες που επ ικρατούν και χαρακτηρίζουν την κάθε εποχή. Σ τ ις α ρ χέγο νες κοινω νίες αγαθά όπ ω ς κοχύλια, ζώα ή κεφ άλια ζώων, ξηραμένα ψάρια, α λ ά τι κ.λπ., έπ α ιζα ν τον ρόλο του χρήματος. Το μ ετα λ λ ικ ό χρήμα, με τη μορφή των χρυσών ή αργυρών νομισ μά τω ν υπήρξε η τελ ειό τερ η και πιό κοντινή σε μας μορφή του υλικού χ ρ ή μ α το ς ή του χρ ή μ α το ς αγαθού.

14 To υλικό χρήμα είχ ε μια "εσω τερική" αξία ίση με την αξία του μετά λλου πάνω στο οπ οίο ήταν "χρυπημένο". Η αξία τούτη του χρήματο ς υπάκουε τους γενικούς νόμου ς τη ς α ξία ς (ίση με το κόστος εξώ ρυξης και μ ετα π οίη σ η ς του μετάλλου), έκανε το χρήμα α π οδεκτό μέσο πληρω μής από τους σ υναλλασσόμενους. Το μ έτα λ λ ο που ενσάρκω νε το χρήμα μ π ορεί να είχ ε σπουδαία π λεονεκτήματα, ε ίχ ε όμω ς και, όχι λ ιγ ό τερ ο σπουδαία, μ ειονεκτήμα τα : βαρύ, κόστος μεταφ οράς, δύσκολο στην κυκλοφορία του, δεν ευνοούσε τον μεγάλο όγκο συναλλαγών. Κ ι όπω ς συμβαίνει συνήθως, τα δυ σ κ ολο μετα φ ερ όμ ενα αλλά και π ο λύτιμα πράγμα τα τα ε μ π ισ τευ ό μ α σ τε κάπου (χώ ρους α σφ α λείς) για να τα ξαναπάρουμε όταν τα χρ εια σ τού μ ε. Το μ ετα λλικ ό χρήμα δεν μπορούσε να ξεφ ύγει α π 'α υ τ ή τη συνήθεια, οι κά τοχοί του το εμπ ισ τευ ό ντα ν, το κα τέθετα ν σ το υ ς τρ α π εζ ίτ ες ή χρ υσοχόους (αργυραμοιβούς). Σ 'α ν τ ά λ λ α γ μ α έπαιρναν μια α π όδειξη κατάθεσης, ένα α π ο δ εικτικ ό χρυσού, ένα χ α ρ τί δηλαδή πάνω στο οπ οίο ήταν καταχω ρημένα, η αναγνώ ριση του τ ρ α π εζ ίτ η ό τ ι δ έχτηκε την κατάθεση και η υποχρέω σή του να την α π οδώ σει σε πρώ τη ζήτηση. Σιγά - σιγά γεννήθηκε η ιδέα ότι, αφού το χ α ρ τί α ντιπ ροσώ π ευε επακριβώ ς την αξία του αντικειμένου, ήταν κατά κάποιο τρ ό π ο η φ ω τογ ραφ ία" του κα τα τιθ εμ ένο υ μετάλλου, η α πόδειξη ό τ ι κά π οιος είν α ι π ρ ά γ μα τι ιδ ιο κ τή τη ς αυτής ή τη ς άλλης π ο σ ό τη τα ς χρυσού, δεν υπήρχε λόγ ος να π ρ ο σ τρ έχει κανείς στην τράπ εζα, να αναλαμβά νει χρυσό και να τον μετα φ έρ ει για πληρω μή σ τους εκά σ τοτε π ισ τω τέ ς του.ο

15 δικαιούχος τη ς πληρω μής δεν είχε λόγους να μην α π ο δ ε χ τε ί το χ α ρ τί - α π ο δ εικτικ ό γ ια τί και την συναλλαγή διευκόλυνε, και τον ίδιο α π ά λλασσε από το βάρος τη ς μετα φ ο ρ ά ς του χρυσού στην Τράπεζα. Κ α ι το κυριώτερο, δεν δ ιέτρ εχε κανένα κίνδυνο αφού σε οπ οια δ ή π οτε σ τιγ μ ή μπορούσε, π η γ α ίνο ντα ς στην τρ ά π εζα να πάρει στην κα τοχή του το χρυσό που α ντιπ ρ οσώ π ευε το χαρτί. β) Το π έρ α σ μα απ ό το χ α ρ τ ο ν ό μ ισ μ α στο λ ο γ ισ τ ικ ό ή τραπεζικό χρήμα. Το ξεπ έρ α σ μα του μ ετα λλικού χρήματος, η εξέλιξη του τραπ εζικού συστήματος, η εμφ άνιση νέων τραπ εζικώ ν τεχνικώ ν, η π ρόοδος του σ υ σ τή μ α το ς των πληρωμών, οι ν έες σ υνήθειες σ τ ις σ υναλλαγές οδήγησαν στο δεύτερο σ τά δ ιο τη ς εξέλ ιξη ς του χρήματος; τη γέννηση του λ ογισ τικού ή τραπεζικού χρήματος. Η δ ια δ ικασία μετά βα σ ης από το χα ρ το ν ό μ ισ μ α σ το τρ α π εζικ ό χρήμα είνα ι όμ ο ια με τη γνω στή δ ια δ ικ α σ ία π ερ ά σ μ α το ς από το χρυσό στο χα ρ το νόμισ μα, όπω ς η κατάθεση χρυσού στα θησαυροφ υλάκια των τραπεζν, σημάδεψ ε τη δημιουργία τρ α π εζογρ α μμ α τίω ν (α ντιπ ροσω π ευτικώ ν και π ιστω τικώ ν στη συνέχεια), η κατάθεση χ α ρ το νομ ισ μά τω ν στα τα μ εία των τραπεζώ ν, οδήγησε στην έκδοση του τρ α π εζικού χ ρ ή μ α τος (με τ ις μορφ ές του α ντιπ ρ ο σ ω π ευ τικο ύ και π ισ τω τικού όπω ς θα δούμε). Σ τη βάση δ η μ ιουργία ς και το ύ τη ς τη ς νέα ς μορφ ής χρ ή μ α τος βρίσκουμε ε ξελ ιγ μ έ ν ες τρ α π εζικ ές τε χ ν ικ έ ς και αλλαγές σ τ ις σ υνήθειες του κοινού (χρήση επ ιτα γής, εντολή

16 πληρω μής με την μεταβίβαση ή μ ετα φ ο ρ ά ποσών από λογαριασμό σε λογαρια σ μ ό δ ι'α π λ ή ς εγγραφής, διάδοση πιστω τικώ ν καρτών, η λεκτρ ονικό χρήμα). Χ ω ρίς α μφ ιβ ολία το χρήμα σε χ α ρ το ν ο μ ίσ μ α τ α μικρής α ξία ς ή κέρματα είνα ι αναγκαίο για τ ις μικρές π ροσω π ικές πλήρω μές καθήμερινών μικροαναγκώ ν. Στην μεγάλω ν διαστά σεω ν όμω ς πληρωμή που α π α ιτ εί την μεταβίβαση τερ ά σ τιω ν ποσών, η χρησιμοποίηση χα ρ το νομισ μά τω ν, όσο βολική κι αν είνα ι (σε σχέση με προηγού μενες μορφ ές χ ρ ή μ α τος) δεν παύει να δημιουργεί π ροβλήματα σ το υ ς σ υναλλασσόμενους και να βάζει εμπ όδια στην ομαλή α νάπτυξη των συναλλαγών. Επ ρ επ ε να βρεθεί ένα ς πιό α π λ ο π οιη μ ένο ς τρ ό π ο ς πληρω μής που θα απαιτούσε νέες μορφ ές χρ ή μ α τος, π ερ ισ σ ότερ ο α π ομα κρ υσμένες κι από αυτή ακόμα την ύλη των ευ κολομετα χείρ ισ τω ν τραπεζογρ α μματίω ν. Το νέο μέσο πληρω μής που ανακαλύφθηκε για να καλύψει αυτή τήν ανάγκη ήταν η τρ α π εζική επ ιτα γ ή και η εντολή πληρωμής. Α π α ρ α ίτ η τή προϋπόθεση για τη λειτουργία του σ υ σ τή μ α το ς τούτου πλήρω μής είνα ι η ύπαρξη, από την πλευρά και των δύο σ υναλλασσόμενω ν ανοιγμένω ν σ τις τρ ά π εζ ες λογαριασμώ ν, κανονικά τροφ οδοτουμένω ν σε χα ρ το νομίσ μα τα. Α π ό κεί και μετά τα π ρ ά γ μα τα είνα ι απλά, μια απλή εγγραφή στα βιβλία των τρ α π εζώ ν ολοκληρώ νει την πληρωμή, μ ετα β ιβ ά ζοντα ς ποσά από λογ α ρια σμό (χρεω στικό) σε λογαριασμό (π ιστω τικό).

17 Η επ ιτα γ ή που α ν τικ α τά σ τη σ ε κατά το μ εγ α λύτερ ο μ έρ ος τα χα ρτο νομίσ μα τα, δ ια τη ρ εί ακόμα κάποιο χαρακτήρα υλικό: ο αγοραστής κόβοντας μια επ ιτα γ ή για να πληρώ σει τον πω λητή (προμηθευτή) του, μετα β ιβ ά ζει ένα κο μ μ ά τι χ α ρ τιού (ύλη). Η επ ιτα γή απλώ ς α ν τικ α θ ισ τά ένα μεγ α λύτερο ή μικρότερ ο αριθμό χαρτονομισ μά τω ν.

18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Π Λ Α ΙΣΙΟ Λ Ε ΙΤ Ο Υ Ρ Γ ΙΑ Σ Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Υ Τ Ρ Α Π Ε Ζ ΙΚ Ο Υ Σ Υ Σ Τ Η Μ Α Τ Ο Σ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΠ ΕΖΙΚΟ Υ ΣΥΣΤΗ Μ ΑΤΟ Σ^ Τα εθνικά Τ ρ α π εζικ ά Σ υ σ τή μ α τα είνα ι δομημένα με πυρα μοειδή μορφή: Στη ν κορυφή β ρ ίσ κετα ι η κεντρική (εκδότρια) Τράπεζα, στη μέση οι δ ευτερ εύουσες ή εμπ ο ρ ικές Τ ρ ά π εζες μαζί με άλλους ειδ ικούς χρ η μ α τοδ οτικ ού ς οργανισμούς. Στη βάση βρίσκονται το κοινό και οι οικονο μικές μονάδες που συνερ γάζοντα ι με τ ις τρ ά π εζ ες για την ικανοποίηση των χ ρ ηματοδ οτικώ ν και άλλω ν αναγκών τους. Η σχέση που σ υνδέει τ ις τ ρ εις κα τηγορίες οικονομικώ ν υποκειμένω ν ή μονάδω ν σ το πυρα μοειδούς μορφ ής τρ α π εζικ ό σύστημα, μ π ορ εί να δοθεί με δύο λόγ ια ως εξής: Η Κ εντρ ικ ή Τράπ εζα ε ίν α ι η Τ ρ ά π εζα των (εμπορικώ ν) τραπεζώ ν, ενώ οι Ε μπ ο ρ ικές τ ρ ά π εζ ες είν α ι οι τρ ά π εζ ες του κοινού. Θα το αναλύσουμε αμέσω ς παρακάτω: (5) ΒΑΣΙΛΗΣ Π Α ΝΑΓΟ Σ - 'Χ Ρ Η Μ Α Τ ΙΣ Τ Η Ρ ΙΟ "

19 1. Η ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠ ΕΖΑ Η κεντρική τρ ά π εζα δε δ έ χ ε τα ι κα τα θ έσ εις ούτε π αραχω ρ εί δά νεια (εισ π ρ ά ττο ν τα ς τόκους) σ το κοινό. Συνερ γ ά ζετα ι με τ ις εμπ ο ρ ικές τρ ά π εζ ες των οπ οίω ν τ ις κα τα θ έσ εις (π λ εονά ζο ντα διαθέσιμα) και δ έχετα ι. Ε π ίσ η ς σε π ερ ίπ τω σ η που οι τρ ά π εζ ες παρουσιάζουν προβλήματα σ τε ν ό τή τ α ς ρευστοτήτω ν ικα νο π οιεί τ ις ανάγκες τους. Η κεντρική Τ ρ ά π εζα λ έγ ε τα ι και εκδ ό τρ ια Τράπεζα γ ια τί είνα ι αυτή που εκδίδ ει το χρήμα που κυκλοφορεί στην οικονομία: Κέρματα, νομ ίσ μα τα. Α υ τό το χρήμα ο ν ο μ ά ζετα ι κ ε ν τ ρ ικ ό χρ ήμ α, σε α ντίθ εσ η με το χρήμα που εκδίδουν οι εμπ ο ρ ικές τρ ά π εζες που ο ν ο μ ά ζετα ι δ ευ τ ερ ευ ον ή ε σ ω τ ε ρ ικ ό ή λογιστικό χρήμα. Ε π ειδ ή οι κεντρ ικ ές τ ρ ά π εζ ες δ έχ ο ν τα ι και κα τα θέσ εις όψ εως από τ ις Ε μπ ο ρ ικ ές τρ ά π εζες, μπορούμε σ το κεντρικό χρήμα να εντά ξουμε (πέρα από κέρματα και χα ρ το ν ο μ ίσ μ α τα ) και τ ις κα τα θέσ εις όψ εω ς που δ έχοντα ι από τ ις εμπ ο ρ ικές τρ ά π εζες. Σ τ ις λ ε ιτ ο υ ρ γ ίε ς τή ς κεντρικής τρ ά π εζα ς ανήκει και η άσκηση τη ς ν ο μ ισ μ α τικ ή ς π ολιτικής. Μ π ο ρ εί δηλ. με τα μέσα που δ ια θ έτ ει να επ η ρ εά σ ει τη μάζα του κυκλοφορούντος χρ ή μ α τος προς την κατεύθυνση που επιθυμεί: Επεκ τα κ τική π ολιτική για την αναθέρμανση της οικονο μία ς (αύξηση τη ς συνολικής π ο σ ό τη τα ς χ ρ ή μ α το ς) ή συστα λτικ ή π ο λιτικ ή για τον π ερ ιορ ισ μ ό τη ς οικ ονο μική ς δ ρ α σ τή ρ ιότη τα ς (μείω ση του κυκλοφορούντος χρήματος).

20 Η κεντρική Τ ρ ά π εζα ασκεί ακόμα την σ υνα λλαγμα τική πολιτική του κράτους και δ ια χ ε ιρ ίζετ α ι τα σ υ να λλαγμα τικά α π οθέματα τη ς οικονομία ς. 2.ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΤΡΑΠ ΕΖΕΣ Ε ίνα ι οι επ ιχ ε ιρ ή σ ε ις που έχουν σκοπό τους τη δημιουργία κερδών. Τα κέρδη αυτά π ρ ο έρ χο ντα ι από τ ις συναλλαγές τους με το κοινό, διαφ ορά μεταξύ επ ιτοκίου κα τάθεσης και επ ιτοκίου δανεισμού, αμοιβή για τ ις παραχω ρ ούμενες σ το κοινό υπηρεσίες. Η λ ειτουργία των εμπορικώ ν τραπ εζώ ν δια κρίνετα ι: σ τη ν 'εκδοση του δ ευ τερ εύ οντο ς ή λ ογισ τικού χρ ή μ α τος, στη δια μεσολα β ητική χρηματοδοτικ ή δ ια δ ικ α σ ία (συγκεντρώ νει τ ις κα τα θέσ εις και τις α π ο τα μ ιεύ σ εις του κοινού και τ ις δ ιο χετεύ ει σ τ ις Ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις που έχουν ανάγκη). Η πρώ τη λ ειτου ρ γ ία της έκδοσης χ ρ ή μ α το ς είνα ι αυτή που δ ια φ ορ ο π ο ιεί τ ις εμπ ο ρ ικές τρ ά π εζ ες από τους λ οιπ ο ύ ς χρ η μ α τοδοτικ ούς ορ γανισμούς που δρούν σ τα πλαίσ ια μ ια ς οικονομίας ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΟΙ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗ ΤΕΣ Ο ι ργα νισ μοί α υτοί έχουν ένα καθαρά δ ια μ εσ ολαβητικό ρόλο, κάτι σαν "μ ε σ ίτ ε ς " ή "μ ε σ ά ζο ν τες" του χρ ή μ α το ς παρεμβαίνουν ανάμεσα σ τ ις ο ικ ονο μικές μονάδες ή τα ά τομα που έχουν π λεονασματικ ά δ ια θ έσ ιμ α και θέλουν να τα το π οθετήσουν - επενδύσουν και σ 'ά λ λ ε ς που έχουν ανάγκη τούτω ν των α π οτα μιεύσεω ν για να κάνουν επ ενδ ύσεις. Με άλλα λόγ ια οι 19

21 χρ η μ α τοδ οτικ οί ενδ ιά μ εσ ο ι αποτελούν το κανάλι που δ ιο χετεύ ει τ ις α π ο τα μ ιεύ σ ε ις σε π αραγω γικές επ ενδ ύ σ εις. Ο τ ι δηλαδή δ έχοντα ι τ ις κα ταθέσεις, τ ις παραχωρούν με μορφή δανείων. Τ έτο ιο ι χ ρ η μ α το δ ο τικ ο ί ορ γανισ μο ί είνα ι τα τα μ ιευ τή ρ ια, οι τρ ά π εζες επενδύσεω ν, οι ε τ α ιρ ίες επενδύσεω ν σε χαρτοφ υ λάκιο αξιών, οι α σ φ α λ ισ τικ ές ετα ιρ ίες, οι δ ια χ ε ιρ ισ τ ές αμοιβαίω ν κεφαλαίω ν κ.λπ. 4.ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Κάθε εμπορική Τράπ εζα δημιουργεί την καθαρά δική τη ς νομισ μα τική μονάδα, που εκδίδ ετα ι και κυκλοφορεί σ τον α υστηρά ιδ ια ίτερ ο, προσω πικό θα λέγαμε, χώρο της. Ο χώ ρος α υτός δεν π ρ ο σ δ ιο ρ ίζετα ι με κρ ιτήρια γεωγραφικά, αλλά οικονομικά ή λειτουργικά. Π ερ ιλ α μ β ά νο ντα ι σ 'α υ τ ό ν όλα τα οικονομικά υποκείμενα που σ υνερ γάζοντα ι με τη συγκεκριμένη τράπ εζα, για την ικανοποίηση των συναλλακτικώ ν και άλλω ν οικονομικώ ν αναγκών της, α νεξά ρ τη τα αν κατοικούν στο γεω γραφικό δ ια μ έρ ρ ισ μα ή την γ ειτο ν ιά όπου είνα ι εγκα τα σ τημένη η Τράπ εζα. Α ρ κεί το γεγονός ό τ ι έχουν δοσοληψ ίες μα ζί της. Σ τα π λ α ίσ ια ενό ς εθνικό τρ α π εζικού σ υ σ τή μ α το ς υπάρχουν τόσοι νο μ ισ μ α τικ ο ί χώ ροι ή ν ο μ ισ μ α τικ ές ζώνες, όσ ες και οι εμπ ο ρ ικές τρ ά π εζες. Σ τ ο εσω τερικό των ζωνών κυκλοφορεί μόνο η νο μ ισ μ α τικ ή μονάδα τη ς δ εδομένης εμπ ο ρ ικής 20

22 Τράπ εζας. To χ α ρ α κ τη ρ ισ τικό γνώ ρισμα όλων των επ ί μέρους νομισ μα τικώ ν μονάδω ν είνα ι ό τ ι π α ρ ο υ σ ιά ζο ντα ι με την κοινή μορφή, είνα ι ακριβή α ντίγρ α φ α " της ν ο μ ισ μ α τικ ή ς μονάδας της Κ εντρ ικ ή ς Τ ρ ά π εζα ς (Εθνικό νόμισμα ). Έ τ σ ι, για π αρά δειγμα, στα π λ α ίσ ια του εθνικού μας τραπ εζικού σ υ σ τή μ α το ς εκ δ ίδ οντα ι και κυκλοφορούν, στον π ερ ιορ ισ μ ένο όμω ς λ ειτουργικό χώρο τη ς κάθε τρ ά π εζα ς, η δραχμή της Εθνικής Τράπεζας, η δραχμή τη ς Εμπ ο ρ ική ς Τράπεζας, η δραχμή της Τ ρ ά π εζα ς Μ α κεδ ονία ς και Θ ράκης κ.λπ. και όλες έχουν την κοινή μορφή τη ς δρα χμής της Τ ρ ά π εζα ς τη ς Ελλάδος. Γ ι'α υ τ ό και οι προηγού μενες ν ο μ ισ μ α τικ έ ς μ ονά δες είνα ι α π ερ ιόρ ισ τα μ ετ α τρ έψ ιμ ες μεταξύ τους και μπορούν, α π 'ό π ο ια Τράπεζα κι αν δημιουργούνται να κ α τα σ τρ έφ οντα ι επ ισ τρ έφ ο ντα ς σε οπ οια δ ή π οτε άλλη Τράπ εζα.

23 TO ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΛΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΛ B. ΕΜΠ0Ρ1ΚΒΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ Γ. ΕΙΔΙΚΟΙ ΙΗΣΤΩΤΙΚΟΙ Λ. ΞΕΝΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΤΡΑΙΙΕΖΑΤΗ ΣΕλΛΑΑΟΣ ίεθνκη 2 Μ Π Ο ΡΕΗ SJnXTEO X 4JONIKH SJBPrAZIAI θ,γβνικη 7.ΓΡΗΤΗΣ 8Λ1ΑΚΕΑΟΝΙΑΧ-βΡΑΚΗ 9. ΚΒΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΑΟΣ 10. ΒΥΡΩΕΠΕΝΛΥΤΙΚΗ ΙΙΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΗ ΙΧΑΘΗΝΟΝ 13.ΠΕΙΡΑΐα 14Α.ΤΠΚΗΣ u j a o s B A N i : 16JNTBRBANK 17ΛΓΝΑΤΙΑ 18.ΑαΡΙΕΗ 19ΑΡΑΒΟΒΛΛΗΝΙΚΗ LETBA 1ΕΤΕΒΑ Β.ΕΠΕΝΔΥΓΕΩΝ 4ΛΓΡΟΤΙΚΚΗ 5. ΕΘΝΙΚΗ ΚΤΕΙΜΑΤΙΚΗ 6. ΕΘΝ1Κ.Η ΣΤΕΓΑΣΤ1ΚΠ 7. ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΟ TAMffiYTHPlO 8. ΤΑΜΕΙΟ ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΩΝ ΚΑΙ ΔΑΝΕΙΩΝ tcltlbank 2.BARCLAS BANK 3ALOBMBNB BANK NEDERLAND 4Ji4IDLAND BANK 51ίΑΉΟΝΑΙ. WESTMINSTER BANK 6.SOCIBTB OBNERALB 7. BANQUB NATIONAL DB PARIS 8. THB ROYAL BANK OF SCOTLAND 9AMERICAN EXPRESS 10.ΊΉΕ BANK OF NOVA SCOTIA ILBAYERISCHB VBRBINSBANK 12.0RBDIT COMMERCIAL DB FRANCS 13. CRINDLAYS BANK 14. THB CHASE MANHAT BANK 15. TPAUBZA ΚΥΠΡΟΥ 16. BANQUB PARIBAS

24 TO ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ" Το ελληνικό χ ρ η μ α το π ισ τω τικ ό σύστημα είνα ι άμεσα ελεγ χόμενο από τ ις ν ο μ ισ μ α τικ ές αρχές, αφού η έκδοση ομολόγω ν και μετοχώ ν είνα ι ασήμαντη, το σύνολο των α π οταμιεύσεω ν του ιδιω τικού το μέα ε ισ ρ έει σ το τρ α π εζικ ό σύστημα με τη μορφή καταθέσεω ν. Ο ι εμπ ο ρ ικές τρ ά π εζες, οι οπ οίες συγκεντρώ νουν πάνω από το 7 0 % του συνόλου των καταθέσεω ν, έχουν την ευθύνη τη ς χρ η μ α τοδότη σ η ς της Βιο μ ηχα νία ς, Β ιο τεχνία ς, εμπορίου, κ.λπ. Παράλληλα οι ειδ ικοί π ισ τω τικ ο ί Ο ρ γ α νισ μοί έχουν την άμεση ευθύνη της χ ρ η μ α τοδ ότη σ η ς βασικών τομέω ν, όπω ς η Γεωργία, ο οικισμός, οι επ ενδ ύ σ εις κ.λπ. Η π ιστω τικ ή επ έκτα σ η των ειδικώ ν πιστω τικώ ν ορ γανισμώ ν ξεπερνά κατά πολύ την αύξηση των καταθέσεώ ν τους με α π ο τέλ εσ μ α να εξακολουθούν να εξα ρ τώ ντα ι ως προς τ ις πηγές κεφαλαίων τους από την κεντρική Τράπεζα. Ο ι διαρθρω τικές α υ τές α δ υνα μίες του π ιστω τικού σ υστήματος δημιουργούν την ανάγκη παρέμβασης των νομισμα τικώ ν αρχών για την ανακατανομή των α π οτα μιευτικώ ν πόρων, από τ ις εμπ ο ρ ικές Τ ρ ά π εζες προς τους ειδ ικούς πισ τω τικούς ορ γανισ μούς και το δημόσ ιο το μέα (που περιλαμβάνει την κεντρική διοίκηση και τους δημόσιους οργανισμούς και επ ιχειρ ή σ εις).

25 Η Διάρθρωση του ελληνικού Τ ραπεζικού Συστήαατ Ρ-. Το Ελληνικό Τ ρ α π εζικ ό σ ύστημα σ υγκροτείτα ι; ( ) από 30 τρ α π εζικ ά ιδρύματα, τα οπ οία τα ξιν ο μ ο ύ ντα ι ως ακολούθως: α)μ ια κεντρική Τράπ εζα, η Τράπ εζα τη ς Ελλάδος, β)32 εμπ ορικές Τ ρ ά π εζ ες από τ ις ο π ο ίες οι 14 είνα ι ελληνικές και οι υ π ό λοιπ ες 18 υ π ο κα τα σ τή μ α τα ξένων τραπ εζώ ν γ)8 ειδ ικοί π ισ τω τικ ο ί ορ γανισμοί: I. Αγροτική Τράπεζα. II. 2 Κ τη μ α τικ έ ς Τ ρ ά π εζες (ΕΚ Τ Ε, Κ Ε Τ Ε ) III. 3 Α να π τυ ξια κ ές Τράπεζες, (ΕΤΒΑ, Ε Τ ΕΒ Α ) IV. 2 Ιδιότυπους π ισ τω τικ ούς οργανισμούς. - Το τα μ είο Παρακαταθηκώ ν και Δανείω ν. - Το Τ αχυδρομικό Ταμιευτήριο. ΙΔΡΥΣΗ Τ.Ε. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Τ.Ε. ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠ ΕΖΑ : ΤΡΑΠ ΕΖΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΤΡΑΠ ΕΖΑ Σ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟ Σ (Τ.Ε.) Ιδρύθηκε σ τις 14 Μ αΐου 1928 (ιδρ υτικός Ν όμος) 3424/12/1927. Μ έχρ ι τότε, χρέη Κ Ε Ν Τ Ρ ΙΚ Η Σ Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Σ ασκούσε η Εθνική Τράπ εζα που λειτου ρ γ ού σ ε σαν μεικτή Τ ρ ά π εζα κα λύπτο ντα ς

26 ολόκληρο το φ άσμα των τραπ εζικώ ν εργασιώ ν και το εκδοτικό προνόμιο. Η Ίδ ρ υ σ η α νεξά ρ τη τη ς εκδοτικής Τράπ εζας, α π οφ α σ ίσ τηκε στα π λαίσ ια τη ς συμφ ω νίας του ελληνικού κράτους και της κοινω νίας των εθνών. (Πρω τόκολλο Γενεύης), όπου αναγνω ρίσθηκε το ασυμβίβα στο α νά μεσ α στο εκδοτικό λειτούργημα και τ ις εμπ ο ρ ικές ερ γασίες τη ς Εθνικής Τράπεζας. Η ίδρυση εξάλλου ειδικού οργανισμού με α π ο κ λ εισ τικ ές α ρ μ ο δ ιό τη τες και η απ ο σ το λή της Κ Ε Ν Τ Ρ ΙΚ Η Σ Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Σ ήταν συνάρτηση και επακόλουθο του εξελικτικού σταδίου, σ το οπ οίο είχε φ θάσει την επ οχή εκείνη η Ελληνική οικονομία. Α υτό ήταν αναγκαίο για την επιβολή ε π ο π τ εία ς και ελέγ χου του Τ Ρ Α Π Ε Ζ ΙΚ Ο Υ σ υ σ τή μ α το ς για την προσαρμογή τη ς λ ειτουργία ς του σ τ ις κα τευθύνσεις νομισ μ α τικ ή ς και π ισ τω τικ ή ς πολιτικής. ΜΟΡΦΗ ςυγκροτη^:ης και αρμοδιότητες Η Τ.Ε. είνα ι ανώνυμη ετα ιρ ία μ ικτής μορφ ής με ονο μα σ τικές μ ετο χ ές. Ο ι μ ετ ο χ έ ς α υτές είν α ι εισ α γ όμενες σ το Χ ρ η μ α τισ τή ρ ιο Αθηνών, κά τοχο ι των οπ οίω ν είνα ι νόμικά Πρόσωπα, αλλά και ιδ ιώ τες. Κ ά το χ ο ι επ ίσ η ς μπορεί να είν α ι το Ε λληνικό Δ η μ ό σ ιο και οι Δ η μ ό σ ιε ς Ε π ιχειρ ή σ εις, αρκεί να μην Γ. ΣΥΜ ΙΓΙΑΝΝΗΣ - Τ Ο ΕΛΛΗ ΝΙΚ Ο Τ Ρ Α Π ΕΖΙΚ Ο ΣΥΣΤΗ Μ Α

27 ελέγχουν π ερ ισ σ ό τερ ο από 1/10 του μ ετοχικο ύ κεφαλαίου. Σ το κα τα σ τα τικό, το οπ οίο έχει ισχύ Νόμου, π εριγρ ά φ οντα ι με λ ε π το μ έ ρ ε ιε ς οι σ χ έ σ εις Τ.Ε. και Κ ρ ά το υ ς και κα θο ρ ίζοντα ι π εριορισ τικ ά οι ερ γ α σ ίες τη ς Τράπεζας. Ως προς τη Νομική μορφή λ ειτ ο υ ρ γ ία ς της Κ εντρ ικ ή ς Τράπ εζας, όπω ς π ρ οκύπτει από το Κ α τα σ τα τικ ό τής, ή Τ.Ε. ναι μεν είνα ι Ανώ νυμη Ετα ιρ ία, αλλά δ ιέ π ε τα ι από ειδικό κα θεστώ ς που κα τοχυρώ νετα ι από το Κ α τα σ τα τικ ό του Νόμου (άρθρ. 72) και τον βασικό νόμο περί λ ειτουργία ς και ελέγχου Τ ρ α π εζώ ν (άρθρ.14). Ο ι κυ ρ ιότερ ες δια φ ορές σε σύγκριση με το νόμο περί ανωνύμων ετα ιρ ιώ ν (2190/1920) αφορούν την Δ ιοίκηση του Ιδρύματος και τη διανομή κερδών χρήσεων. Ε τσ ι ο Δ ιο ικ η τή ς και ο Υ π ο δ ιοικ ητή ς δ ιο ρ ίζ ο ν τα ι με δ ιά τα γ μ α του Υπουργικού Συμβουλίου, ύστερα από π ρότασή του Γενικού Συμβουλίου τη ς Τ ράπ εζας και δεν εκλέγ ο ντα ι από τη Γενική Συνέλευσή των μετόχω ν, όπω ς στην π ερίπ τω ση των άλλω ν Α.Ε. και ανωνύμων Τραπεζικώ ν εταιριώ ν. Επ ίσ η ς η διανομή των καθαρών κερδών δεν α π ο φ α σ ίζετα ι από τους μετόχους όπ ω ς σ τ ις Α.Ε., αλλά μ ετά από εξίσω σή του τακτικού α π ο θεμ α τικο ύ με το μ ετοχικό κεφ άλαιο τής Τράπεζας, το συνολικό μέρ ισ μ α που μ π ορεί να δ ια νεμηθεί (ανώ τατο όριο) ισούται με 12% του συνόλου των καθαρών κερδών της χρήσης και το υ π όλοιπ ο π ε ρ ιέρ χ ε τα ι στο κρ άτος που σ υ μ μ ετέχει στα κέρδη του ιδ ρ ύματος. Ά λ λ ε ς δια φ ορές εντ ο π ίζο ν τα ι σ τ ις δ ια τά ξεις του Κ α τα σ τα τικ ο ύ που αναφ έρ ονται, όχι μόνο στην 26

28 αποκλειστική άσκηση του εκδοτικού π ρονομίου και ως προς τις συνηθισμένες τρ α π εζ ικ ές εργασίες. Η Τ.Ε. έχ ει ο ρ ισ μ ένα ειδ ικά προνόμια, α π α λ λ ά σ σ ετα ι από κάθε φόρο ή τέλος, α π α λ λ ά σ σ ετα ι από την πληρωμή οπ οιουδήποτε φόρου ή τέλου ς στα εκδιδ όμενα τρ α π εζικ ά γραμμάτια. Επ ίσ η ς οι συμβάσεις για την χορήγηση δανείω ν ή πιστώ σεω ν που σ υ νά π το ντα ι μεταξύ τη ς Τ,Ε. και α λλοδαπού νομικού ή φυσικού προσώπου, α π α λ λ ά σ σ οντα ι από κάθε τέ λ ο ς χα ρτοσήμου και κάθε εισφ ορά ή τέ λ ο ς για οπ οιοδήποτε α σφ α λισ τικό τ α μ είο ή οπ οιονδ ή π οτε τρίτο. Ο τόκος που πληρώ νει η Τ.Ε. σ τους δ α νεισ τές τη ς όταν το δάνειο δ ίν ετα ι από αλλοδαπό φ υσικό ή νομικό πρόσω πο δεν υπ ό κειτα ι σε φόρο εισ ο δ ή μ α το ς ή σε άλλο φόρο ή τέλος. Εδρα Τ ή ς Τ.Ε. είνα ι η Αθήνα. Υ π ο κ α τ α σ τή μ α τα λειτουργούν σε 27 π όλεις. Πέρα από αυτά, λειτουργούν 64 π ρακτορεία στα Δημόσια Τ α μ εία σε μ ικ ρ ότερ ες π ό λ εις για την εξυπηρέτηση των αναγκών σε χ ρ η μ α τικά μέσα ολόκληρης τη ς χώρας. Α ρ μ ο δ ιό τη τε ς τη ς Τ.Ε. είνα ι οι εξής: 1. Εκδίδ ει και θ έ τε ι σε κυκλοφορία κ α τ'α π ο κ λ ε ισ τικ ό προνόμιο, τα τρ α π εζογρ α μμ ά τεια. 2. Ε ίνα ι η Τράπ εζα των τραπεζώ ν, δ έ χ ε τα ι κα τα θ έσ εις από ά λλες Τ ρ ά π εζες και π α ρ έχει π ισ τω τικ ές δ ιευκολύνσ εις προς αυτές, με την μορφή τη ς α να π ροεξόφ λησης του χαρτοφ υ λακίου και την χορήγηση πιστώ σεω ν για ειδ ικούς σκοπούς.

29 3. ECVQL ο τρ α π εζ ίτ η ς του Κράτους, ε κ τελ εί τ ις τ α μ εια κ ές και τρ α π εζικ ές ερ γ α σ ίες του Ελληνικού Δημοσίου, π α ρ έχει προκαταβολές και π ισ τώ σ εις προς αυτό και ανα λαμβά νει την έκδοση και δ ια χείρ ηση του δημοσίου χρέους. 4. Δια φ υ λά σ σ ει και δ ια χ ε ιρ ίζ ετ α ι τα σ υ να λλαγμα τικά δια θ έσ ιμ α της χώ ρας και ασκεί τους σ χετικού ς συνα λλα γ μα τικούς ελέγχους. 5. Α να κα τα νέμει τους χρ η μ α τοδ οτικ ού ς πόρους που εισρέουν στο τρ α π εζικό σύστημα και κατευθύνει προς κλάδους και δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες εκείνες που έχουν υψηλή κοινω νικοοικονομική π ρ οτερ α ιότητα. 6. Πα ρακολουθεί και ε λ έγ χ ει την εύρρυθμη λειτου ρ γ ία των πιστω τικώ ν ιδρυμάτω ν και χορηγεί ά δ εια λ ειτο υ ρ γ ία ς σ τις τρ ά π εζες και τα υ π ο κα τα σ τή μ α τά τους. /.Κ α θ ο ρ ίζει τα κα τώ τα τα όρια των επ ιτοκίω ν καταθέσεω ν Ταμιευτηρίου και ορ ισμένω ν τραπεζικώ ν χορηγήσεω ν, καθώς επ ίσ η ς και τους υ π όλοιπ ους κα νόνες που διέπου ν τις τρ α π εζικ ές χορηγήσεις. 8.Δ έ χ ε τ α ι ιδ ιω τικ ές κα τα θ έσ εις (άτοκες) και χορ ήγεί π ισ τώ σ εις προς τον ιδ ιω τικό τομέα. Ο ι ερ γ α σ ίες όμω ς α υ τές τή ς Τ ράπεζα ς είνα ι πολύ π εριορ ισ μένες. Σ η μ είω σ η: Η Τ.Ε. είνα ι το Κ εντρ ικ ό ίδρυμα και η σπονδυλική στήλή του τρ α π εζικ ού σ υστήματος.

30 Tfl χαρακτηριστικά του Ελληνικού-Τραπίζικού συστηματοςι^ Η χάραξη της Ν ο μ ισ μ α τικ ή ς Π ο λ ιτικής στην Ελλάδα γ ίν ετα ι από το Κυβερνητικό Συμβούλιο οικονομικής π ο λιτικής. Η ευθύνη για την εφαρμογή αυτής της π ο λ ιτικ ή ς καθώς και για τήν εφαρμογή του ετήσιου νομ ισ μα τικού π ρ ο γ ρ ά μ μ α τος ανήκει στην Τράπ εζα τη ς Ελλάδος, τα όργανα που χ ρ η σ ιμο π οιο ύ ντα ι από την Κ εντρική Τράπ εζα για τον έλεγ χο των π ιστω τικώ ν μεγεθών α π οτελούντα ν κατά το τέ λ ο ς του 1987 από τα ανώ τα τα π οσοτικά πισ τω τικά όρια για εξειδ ικ ευ μ ένα π ιθ σ τω τικ ά ιδρύματα από τ ις α π α ιτ ή σ εις σε α π ο θ έμ α τα για τ ις εμπ ο ρ ική ες Τ ρ ά π εζες και από τ ις συνθήκες, συμπεριλα μβ ανομένω ν των επ ιτοκίω ν κάτω από τις οπ οίες τα διάφ ορα δάνεια π α ρ έχοντα ι σ τους διάφ ορους τ ο μ ε ίς και κλάδους δ ρ α σ τηριότητα ς. Η διάρθρωση του ελληνικού τραπεζικού σ υ σ τή μ α το ς είνα ι σ ημαντικά ολιγοπω λιακή, καθώς δύο τρ ά π εζ ες απορροφούν σχεδόν το 7 0 % του συνόλου των εμπορικώ ν τραπ εζικώ ν εργασιών. Ε π ίσ η ς το τρ α π εζικ ό σύστημα ελ έγ χ ετα ι κατά 9 0 % από το Κράτος. Η διείσδυση του κράτους φ α ίνετα ι στην καθημερινή λ ειτουργία του τρ α π εζικού σ υστήματος, καθώς και το γεγονός ό τι στο πρόσφ α το παρελθόν, η συνολική δα νειακή α π α ίτηση του δημόσιου το μέα α π οτελούν τον κύριο π ρ ο σ δ ιορισ τικ ό παράγοντα των κινήσεων στα ν ο μ ισ μ α τικ ά μεγέθη. Η κυριαρχία του τραπ εζικού συστήματος, σε συνδυασμό με τον δ ιοικητικό καθορισμό των επ ιτοκίω ν οδήγησε στην εφαρμογή σχετικά ψηλών (7) ΑΝΤΟΝΙΟΣ X. ΖΗΤΡΙΔΗΣ - "ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

31 α παιτήσεω ν σε α π ο θ έμ α τα και σ τις σ υχνές μ ετα β ο λ ές του, μερικώ ς για την κάλυψη των δανειακώ ν α π α ιτήσεω ν του δημοσίου τομέα, Η πίεση σ τηνα π ο δ οτικ ότη τα του τρ α π εζικ ού σ υ σ τή μ α το ς π ρ ο έρ χετα ι επ ίσ η ς από την χρ η μ α τοδότη σ η ιδιω τικώ ν επ ιχειρήσεω ν για μεγάλα χρονικά δ ια σ τήματα, χω ρίς να λαμβά νοντα ι υπόψη τα τρ α π εζικ ά κριτήρια. Καθώ ς η αγορά κεφ αλαίου δεν έ χ ει α να π τυ χθεί επαρκώ ς οι ιδ ιω τικές α π ο τα μ ιεύ σ εις κινητο π ο ιο ύ ντα ι μέσω του τραπεζικού σ υστήματος. Ε τσ ι το κρ άτος σ τη ρ ίζε τα ι σχεδόν εξ ολοκλήρου στο τρ α π εζικό σύστημα για την χρ η μ α τοδότη σ η των ελ λ ειμ ά τω ν τους, όπω ς και οι επ ιχ ε ιρ ή σ ε ις για την κάλυψη των χρηματοδ οτικώ ν τους αναγκών μ ετ α το π ίζ ο ν τα ς τη σύνθεση των κεφαλαίων τους υπέρ του χρέους. Η υπερβολική εξάρτηση από το τρ α π εζικ ό σ ύστημα α π ο δ ίδ ετα ι επ ίσ η ς στην π ρ οτίμηση πολλώ ν επ ιχειρ ή σ εω ν για δανειακά κεφ άλαια στα χα μ η λά πραγμα τικά επ ιτό κ ια και στην ευνοϊκή φ ορολογική μετα χείρ η σ η των τόκων. Το πολύπλοκο και δύσκαμπτο π λαίσ ιο λειτου ρ γ ία ς του ελληνικού τραπεζικού συστή μ α το ς α π ο τελ εί την βα σικότερη ιδιομορφ ία του.δ η μ ιο υ ρ γ είτα ι μέσα από ένα π λέγμα ποσοτικώ ν και ποιοτικώ ν διοικητικώ ν ρυθμίσεω ν που παρέμενα ν σε αυτό παρά τ ις ορ ισ μ ένες ου σ ια σ τικ ές β ελτιώ σ εις που είχα ν γίνει στη λειτουργία του. Ο ι π ερ ιο ρ ισ μ ο ί και τα μ ειο νεκ τή μα τα του πιστω τικού σ υ σ τή μ α το ς ανα φ έρ οντα ν στο χαμήλό επ ίπ εδ ο ανάπτυξης τη ς κεφ αλαιαγοράς στη συγκέντρω ση των κεφαλαίω ν στα τρ α π εζικά ιδρύματα, σ τον εξω γενή κα θορισμό των επ ιτοκίω ν 30

32 για πάνω από δέκα χρόνια, ήταν σε αρνητικά επ ίπ εδ α και σ τ ις υποχρεω τικές δ εσ μ εύ σ εις των τραπεζικώ ν διαθεσίμω ν για την κάλυψη των δημοσίω ν ελλειμάτω ν. Ο ι α ρ χές χρ η σ ιμοποίη σ α ν το σ ύστημα δεσμεύσεω ν αποδεσμεύσεω ν για τον έλεγ χο των τραπεζικώ ν πιστώ σεω ν και είχαν αναλάβει την ανακατανομή των πόρων για την χρηματοδ ότηση παραγωγικών δ ρ α σ τηριοτήτω ν του ιδιω τικού και δημόσιου τομέα, ενώ τα αρνητικά ε π ιτό κ ια δημιούργησαν α ντικίνη τρ α στην ά ντληση κεφαλαίω ν από την κεφαλαιαγορά. ΑΣ ΑΝΑΦΕΡΟΥΜΕ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΤΡΑΠ ΕΖΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ, ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΚΑΡΑΤΖΑ. Προτάσεις της έκθεσης Καρατζά: Η έκθεση Κ α ρ α τζά π ρ ό τεινε να ολοκληρω θεί η μεταρρύθμιση του τραπ εζικού σ υ σ τή μ α το ς σε τ ρ εις φ άσεις. Η π ρ ώ τη φ ά σ η θα α ναφ ερ όταν στην αποκα τά σ τα σ η των θετικώ ν πραγμα τικώ ν επ ιτοκίω ν στη χρηματοδ ότη σ η αναπτυξιακώ ν και κοινωνικών στόχω ν του Κράτους από τον Κ ρατικό π ροϋπολογισμό και στη βελτίω ση τη ς λ ειτουργία ς των πιστω τικώ ν μηχα νισμώ ν με τη βα θμια ία άρση των πολύπλοκω ν γραφειοκρατικώ ν διαδικασιώ ν. Στη φάση αυτή η έκθεση π ρ ό τεινε την ενω π οίηση των επ ιτοκίω ν χορηγήσεω ν με την εξαίρεση αυτών που αφορούν την Β ιο τε χ νία και τον αγροτικό

33 τομέα, όπου ol δια φ ορές θα επ ιδ ο το ύ ν τα ι από τον κρατικό προϋπολογισμό. Π ρ ό τειν ε ακόμη τη δημιουργία θετικώ ν πραγματικώ ν επ ιτοκ ίω ν σ τ ις κα τα θ έσ εις προθεσμίας, την κατάρτηση των επ ιδοτήσεω ν σε ε π ιτό κ ια καταθέσεω ν και τη δυνα τότητα σ τ ις Τ ρ ά π εζες να προσφέρουν μορφ ές καταθέσεω ν διαφ όρω ν επ ιτοκίω ν μέσα σ τα γενικά π λαίσ ια που θα καθόριζε η Τράπ εζα της Ελλάδος. Σε ό,τι αφορά τους π ιστω τικούς κανόνες, αρχικά θα ίσχυαν εκείνοι που αναφ έρ ονται σε ορ ισ μ ένες υποχρεω τικ ές τ ο π ο θ ετ ή σ εις κεφαλαίων των εμπορικώ ν τραπεζώ ν, όπω ς η υποχρεω τική τους κατάθεση στην Κεντρική Τράπεζα, η χορήγηση μακροπρόθεσμω ν πιστώ σεω ν σε ιδ ιω τικές, παραγω γικές επ ενδ ύσεις και η χρ η μ α τοδότη σ η του δημοσίου και των δημοσίω ν επ ιχειρήσεω ν. Στην δ ε ύ τ ε ρ η φ ά σ η π ρ ο β λέπ ετα ι η βα θμια ία ενεργοποίηση τη ς αγοράς, η οπ οία θα είνα ι ο κύριος παράγοντα ς διαμόρ φ ω σης των επ ιτοκίω ν καταθέσεω ν, -πέρα από το ε λ ά χ ισ το ε π ιτό κ ιο και των επ ιτοκίω ν χορηγήσεων, εκτός αυτών που αφορούν τη β ιο τεχνία για τον αγροτικό τομέα αν και η επ ιδ ότη σ η των τελευ τα ίω ν μ ειώ νετα ι σταδιακά. Σε ό,τι αφορά τους π ισ τω τικ ούς κανόνες κα τ'α ρ χήν θα κα θ ίσ τα τα ι σταδια κά π ερ ιττή η ειδική δέσμευση τραπ εζικώ ν κεφαλαίω ν. Για την χ ρ ηματοδ ότηση τη ς Β ιο μ ηχα νία ς και τη ς Β ιο τε χ ν ία ς κάτω από τη διαμόρφω ση των επ ιτοκίω ν χορηγήσεω ν στην αγορά. Στη σ υνέχεια οι δ εσ μ εύ σ εις τραπ εζικώ ν κεφαλαίων σε κρατικά 32

34 έντοκα γρ α μμάτια θα μειω θούν σταδιακά, καθώς το δημόσιο θα προσφ εύγει στην αγορά για την κάλυψη των αναγκών του, ενώ οι ειδικoc π ισ τω τικ ο ί έλ εγ χοι που παρέμενα ν από την πρώτη φάση θα καταργηθούν π αρά λληλα με την κατάργηση των επ ιδοτούμενω ν επ ιτοκ ίω ν χορηγήσεων. Η τελ ευ τα ία φάση αναμόρφ ω σης και εκλογίκευση του τραπ εζικού συστήματος, αφού προηγουμένω ς θα έχουν προχω ρήσει επ ιτυχώ ς, οι δύο πιό πάνω φ ά σ εις ανα φ έρ οντα ι στην αναβάθμιση τη ς αγοράς ως του βασικού ρυθμιστικού π αράγοντα διαμόρ φ ω σης των επ ιτοκίω ν και κα τανομής των πόρων τη ς οικονομίας. Έ τ σ ι όλα τα επ ιτό κ ια από τ ις Τ ρ ά π εζες θα κα θορίζοντα ι από τις συνθήκες της αγοράς, ενώ θα καταργηθούν όλες οι επ ιδ ο τ ή σ εις σε όλες τ ις κα τηγορίες χορηγήσεω ν, θα εξαλειφ θούν οι ειδ ικές δεσ μ εύ σ εις των τραπεζικώ ν κεφ αλαίω ν για την χρ η μ α τοδ ότη σ η της Β ιο τε χ ν ία ς και θα αρθούν όλ ο ι οι π ισ τω τικ οί π ερ ιορ ισ μ οί που απομένουν από την προηγούμενη φάση. Η τρ ά π εζα τη ς Ελλάδος θα ασκεί ρυθμιστικό ρόλο σ τις χρηματαγορές, μέσω των υποχρεω τικώ ν καταθέσεω ν των τραπεζώ ν, σε αυτή των παρεμβάσεω ν στην αγορά κρατικών χρεογράφων, και του επ ιτοκ ίου δα νεισμού από αυτή, ενώ παράλληλα θα επ ο π τ εύ ει τα τρ α π εζικ ά ιδρύματα. Η έκθεση Κ Α Ρ Α Τ Ζ Α έδωσε ιδ ια ίτερ η έμφ αση στον εκσυγχρονισμό των δ ια χειρ ισ τικ ώ ν λειτουργιώ ν των Τραπεζών,

35 εφόσον ιδ ια ίτε ρ α το παρα δοσιακό λ ογισ τικό σ ύστημα δεν είχε τις δ υ να τότη τες να υ π ο σ τη ρ ίζει το π ρ ο τειν ό μ ενο εκσυγχρονισμό του π ιστω τικού συστή μ α το ς. Με δ εδ ο μένες τ ις α δ υνα μίες σ τον τομέα της οικονομικής και λογισ τικής πληροφόρησης, αλλά και την έλλειψ η τεχνογνω σ ία ς και τρ α π εζικ ή ς εκπ α ιδ ευ τικ ή ς υποδομής, η έκθεση π ρ ό τεινε την εφαρμογή μέσα σε μια τρ ιε τία μέτρων όπω ς η καθιέρω ση σύγχρονων μεθόδω ν οικονομικής και λ ογισ τικής πληροφόρησης, η καθιέρωση ενιαίου τραπ εζικού λογ ιστικού σχεδίου με πρόβλεψη για μηχα νογρα φ ικές εφ αρμογές σε σύγχρονους ηλεκτρονικού ς υ π ο λ ογισ τές και με βάση τ ις διεθ νείς τά σ ε ις και τ ις κο ινοτικ ές οδηγίες, η καθιέρωση ενιαίω ν λογιστικώ ν αρχών και προτύπων, η καθιέρω ση των προτεινομένω ν δημοσιευμένω ν οικονομικώ ν κα ταστάσεω ν με σαφή π ρ οσδιορ ισ μό του π ερ ιεχο μένου τους και τη ς π ερ ιοδικ ότη τά ς τους, καθώς και η καθιέρωση σύνταξης και δημοσίευσης ενοποιημένω ν ισολογισμώ ν για τα τρ α π εζικ ά ιδρύματα με υ π ο ενο π οιή σ εις των τραπεζικώ ν και α σφ αλιστικώ ν και βιομηχανικώ ν δραστηριοτήτω ν. Ε ίνα ι γεγονός ότι οι π ρ ο τά σ εις της έκθεσης αποτελούν μια σειρά από μέτρα που μπορούν να μεταβάλουν σταδια κά το σημερινό κα θεστώ ς και να επιτρέψ ουν σ το τρ α π εζικ ό σύστημα να αντα π οκριθ εί σ τ ις ανάγκες τη ς οικονομία ς, αλλά και να προσαρμοσ τεί στην κοινοτική π ρ α γ μα τικότη τα και σ τις ά λλες δ ιεθνείς τά σ ε ις και εξελ ίξεις. Η έκθεση έκρινε ορθά ότι οπ οιεσ δ ή π ο τε μ ετα β ο λ ές για τον εκσυγχρονισμό του τραπ εζικού σ υστήματος θα π ρ έπ ει να γίνουν σ ταδια κά καθώς η

36 σ τα θ ερ οπ οίηση τη ς οικονο μία ς, όπω ς θα φ α νεί πιό κάτω, α π ο τελ εί ου σ ια σ τικ ή π ρ οϋπόθεση τη ς εφ α ρ μογής τους. Ε π ίσ η ς δια π ισ τώ θ η κε ό τ ι ο εκσ υ γ χρ ο νισ μός και η προσαρμογή του π ισ τω τικ ού σ υ σ τή μ α το ς α π οτελούν μια δυναμική δια δ ικ α σ ία που ε κ τ ε ίν ετα ι πέρα από τ ις π ρ ο τά σ εις τη ς έκθεσης. Α ξ ίζ ε ι να επ ισ η μ α ν θ εί η παρατήρηση ό τ ι ε ίν α ι αδύνα τος ο εκσ υγχρ ονισ μός του τρ α π εζικ ού σ υ σ τή μ α το ς χω ρ ίς την ανάπτυξη και άλλω ν πηγών ά ντλησης πόρων και συγκεκριμένα της κεφ αλαιαγοράς, ώ στε να μην π α ρ α μ είν ει το τρ α π εζικ ό σύστημα ο α π ο κ λ εισ τικ ό ς δ ια χ ε ιρ ισ τ ή ς τω ν π ισ τω τικνω πόρων της οικονομίας. Ακόμη δεν θα π ρ έπ ει να θεω ρηθεί ό τ ι με τ ις π ρ ο τά σ εις α υ τές εγκα θιδ ρ ύ ετα ι ένα π ισ τω τικ ό σ ύστημα που είνα ι α νεξέλεγκτο. Α ν τ ίθ ε τ α π ρ ο β λ έπ ετα ι η α π ο τελ εσ μ α τικ ή ε π ο π τ εία τη ς κεντρικής τρ ά π εζα ς, όπ ω ς ά λλω στε σ υμβα ίνει με όλα τα τρ α π εζικ ά σ υ σ τή μ α τα σ τον κόσμο κάτω από κα θορισμένους κανόνες. IQpjYfljtai' Τ.Ε. Α νώ τα τη ν ομ ισ μα τική αρχή στην Ελλάδα, που είχε την ε π ο π τ εία και ενια ία κατεύθυνση τη ς ν ο μ ισ μ α τικ ή ς και π ισ τω τικ ή ς π ο λ ιτικ ή ς ήταν η ν ο μ ισ μ α τικ ή επ ιτροπ ή, που ιδρύθηκε με το Α.Ν του (8) I ΓΥΜ ΙΓΙΑ ΝΝΗΣ - "ΤΟ ΕΛ Λ Η Ν ΙΚ Ο Τ Ρ Α Π Ε Ζ ΙΚ Ο Σ ΥΣΤΗ Μ Α "

37 Η Ν.Ε. και οι υ π ο επ ιτ ρ ο π έ ς της (βοηθούσαν το έργο τη ς Ν.Ε. και α π ο τελούντα ν από μέλη τη ς ή Α ν ώ τα τα σ τε λ έ χη της Τ.Ε. και του ΔημoσCou) καταργήθηκαν με το άρθρο 1 του Ν.1266/1982 με το onoco ορ ίστηκε π ερ α ιτέρ ω ότι:...οι α ρ μ ο δ ιό τη τες αυτών... μ ετα β ιβ ά ζοντα ι α υ το δ ικ α ίω ς στην Τ.Ε. και α σκούνται με π ρ ά ξεις του Δ ιο ικ η τή τη ς ή οργάνων τη ς εξουσιοδοτημένω ν από τον Δ ιο ικητή, σ το π λα ίσ ιο της Κυβερνητικής π ολιτικής...". Ο ι α ρ μ ο δ ιό τη τε ς τη ς Ν.Ε., οι οπ ο ίες μ ετα β ιβ ά ζοντα ι στηντ.ε., όπω ς αναφέρω και παρα π ά νω,είνα ι οι εξής: 1. Ασκούσε τον έλεγ χο των τρ α π εζικώ ν και λοιπώ ν χρηματοδ οτικ ώ ν οργανισμώ ν. 2. Ενέκρινε την έκδοση τρ α π εζογραμμ α τίω ν από την Τ.Ε. 3. Ενέκρινε τα π ρ ο γ ρ ά μ μ α τα χ ρ η μ α το δ ό τη σ η ς του Δ η μ ο σ ίο υ και των Δημοσίω ν ορ γανισμώ ν και επ ιχειρήσεω ν. 4. Κ α θόριζε την μορψή και το ύψος των δανείω ν που χορηγούσαν οι τ ρ ά π εζ ες σε διάφ ορους κλάδους τη ς οικ ονομία ς. 5. Κ α θόριζε τους όρους και τ ις π ρ ο ϋ π οθέσ εις παροχής των πιστω τικώ ν από εμπ ό ρ ο υ ς σε τελικο ύ ς κα ταναλω τές. Η Ν.Ε. δεν είχ ε κα μία ευθύνη για την α φ ερ εγ γυότητα του χρηματοδοτο υ μ ένο υ και την κανονική εξόφ ληση τη ς χορήγησης. Την ευθύνη έφ εραν και φέρουν α π ο κλεισ τικά οι χ ρ η μ α τοδ οτο ύ σ ες Τ ρ ά π εζες. 6. Κ αθόριζε το ύψος των επ ιτοκίω ν χορηγήσεω ν, καταθέσεω ν και προμηθειώ ν (α νώ τα τα όρια).

38 /.Κ α θ ό ρ ιζε το π ο σ οσ τό των ταμιακώ ν δ ια θ εσ ίμω ν των Τ ραπεζών. 8. Ασκούσε, μέσω τη ς Τ.Ε. τον έλεγ χο του Συναλλάγμα τος. Θ.Ενέκρινε την έκδοση σε δημόσια έγγραφα ομολογιακώ ν δανείω ν των δημοσίω ν και των πιστω τικώ ν οργανισμώ ν. ΙΟ.Ενέκρινε την έκδοση εντόκω ν γρα μματίω ν του Δημοσίου. ΙΙ.Ε νέκ ρ ινε το πρόγραμμα προμηθειώ ν το υ Δ η μ οσ ίο υ και των δημοσίω ν οργανισμώ ν. 12.Π α ρ είχε την ά δ εια λ ειτ ο υ ρ γ ία ς στην Ελλάδα, τραπ εζώ ν και υ π ο κα τα σ τη μ ά τω ν αυτών. Με την κατάργηση τη ς Ν ομ ισ μα τική ς Ε π ιτρ οπ ή ς, και την ανάθεση στην Τ.Ε. της ευθύνης της άσκησης και εφ αρμογής της Ν ο μ ισ μ α τικ ή ς και π ισ τω τικ ή ς π ολιτικής, όπω ς επ ίσ η ς και τη ς ευθύνης του ελέγ χου του τρ α π εζικ ού συστή μ α το ς, το τρ α π εζικ ό σ ύστημα ε ισ έ ρ χ ε τ α ι σε μια νέα περίοδ ο λ ειτ ο υ ρ γ ία ς του. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Ο ι πιό πάνω ιδ ιο ρ ρ υ θ μ ίες σ τ ις ροές των π ιστω τικώ ν πόρων έχουν επ ιβ ά λ λ ει σοβαρούς π ερ ιορισ μ ούς στην άσκηση τη ς ν ο μ ισ μ α το π ισ τω τ ικ ή ς π ο λ ιτ ικ ή ς και στη λ ειτουργία του τραπ εζικού συστή μ α το ς, ενώ παράλληλα έχουν διευκολύνει την ανάπτυξη τάσεω ν για στρεβλή κατανομή τω ν πιστω τικώ ν και σε τελική ανάλυση των παραγω γικώ ν πόρων τη ς οικονομίας. Πιό συγκεκριμένα, τα κυ ριώ τερα μ ειο νεκ τή μ α τα που π αρουσιάζει το π ισ τω τικ ό σ ύστημα τη ς χώ ρας, όπω ς λ ειτου ρ γ εί σήμερα, είνα ι τα ακόλουθα:

39 Α ν ελ α σ τικ ό τη τα στην άσκηση της ν ο μ ισ μ α τικ ή ς π ο λ ιτικ ή ς. Ο χ α μ η λ ός βα θμός α νάπτυξης τη ς κεφ α λαια γοράς και ο δ ιο ικ η τικός κα θορισ μός των επ ιτοκίω ν δεν επ ιτρ έπ ο υ ν στην Κ εντρική Τ ρ ά π εζα να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ί για τον έλ εγ χο τη ς ρευ σ τό τη τα ς, τα κλασικά μέσα ν ο μ ισ μ α τικ ή ς π ο λ ιτικ ή ς, όπω ς την π ο λ ιτικ ή τη ς α ν ο ιχ τή ς αγοράς και την μεταβολή του π ροεξοφ λητικού επ ιτοκίου. Ε π ίσ η ς η χρ η μ α τοδ ότη σ η ενός τ μ ή μ α το ς τη ς π ισ τω τικ ή ς επ έκτα σ η ς των ειδικώ ν πιστω τικώ ν οργανισμώ ν με κεφ άλαια της Τ.Ε. π ερ ιο ρ ρ ίζει το βαθμό ελευ θ ερ ία ς τη ς κατά την άσκηση τη ς νο μ ισ μ α τικ ή ς π ολιτικής. > Π ερ ιο ρ ισ μ ό ς τη ς ε υ ελ ιξία ς του τρ α π εζικ ού σ υστήματος., Ο π ερ ιο ρ ισ μ ό ς αυτό ς π ρ ο έρ χ ετα ι από την δ ιο ικ η τική παρέμβαση για τον κα θορισμό σ ημαντικώ ν μεταβολώ ν του τραπ εζικού συστή μ α το ς, όπω ς τη ς α π ο δ ο τικ ό τη τα ς του και τη ς διάρθρω σης του ενεργητικού και του χα ρ τοφ υ λακίου χορηγήσεώ ν του. Ο ι π α ρ εμ β ά σ εις α υ τές εκδηλώ νονται με τ ις ακόλουθες μορφές: υποχρεω τικ ές δ εσ μ εύ σ εις ε π ί καταθέσεω ν, ειδ ικοί π ισ τω τικ ο ί έλεγ χοι. Π ισ τω τικ ές διαρροές. Η συσσώ ρευση κα ταθέσεω ν σ τ ις Τράπ ε-

40 ζες, σε συνδυασμό με τον κα θορισμό προνομια κώ ν πραγμα τικώ ν επ ιτοκίω ν χορηγήσεω ν για σ η μ α ντικές δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες του πρω τογενή και δευ τερ ο γενή τομέα, έχουν ενθαρρύνει την α νάπτυξη αρνητικώ ν φ αινομένω ν όπω ς υπ ερ δ α νεισ μός ορ ισμένω ν μονάδω ν και η χ ρ η σ ιμοποίη σ η των π ιστω τικώ ν κεφ αλαίω ν σε ά λ λ ες κα τευθύνσεις.

41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΤΡΑ ΠΕΖΟΓΡΑ ΜΜΑ Π A ** Η πρώ τη εμφ ά νισ η Τ ρ α π εζογραμματίω ν σστην σημερινή τους μορφή έγινε στην Α γ γ λ ία κοντά σ το 1694 κατά την ίδρυση τη ς Τ ρ ά π εζα ς τη ς Α γγλία ς. Α ρ γ ό τερ α και ά λ λ ες χώ ρες της Ευρώ πης κυκλοφόρησαν όμοια π ισ τω τικ ά χα ρ το ν ο μ ίσ μ α τα. Το 1839 ιδρύθηκε στην Κέρκυρα με Α γγ λικ ά κεφ άλαια, η Ιονική Τράπεζα, η πρώτη μετά την επ α νά σ τα σ η του 1821, η οπ οία είχ ε το α π ο κλεισ τικό δικαίω μα έκδοσης ομοίω ν τρα π εζογρα μματίω ν. Το 1842, που ιδρύθηκε η Εθνική Τ ρ ά π εζα τη ς Ελλάδος, εξέδω σε ό μ ο ια χ α ρ το ν ο μ ίσ μ α τ α, καθώς και η Τ ρ ά π εζα Η π ειρ οθεσ σ α λία ς, παρά λληλα με την Ιονική Τράπεζα, που είχ ε επ ε κ τε ίνει τ ις ερ γ α σ ίες τη ς και σ τον υπ ό λ οιπ ο Ελληνικό χώρο. Υ σ τερ α από την ένω ση τω ν Ιόνιων νησιώ ν με την λοιπ ή Ελλάδα, τα χ α ρ το ν ο μ ίσ μ α τ α αυτά, τα οπ οία λ έγ οντα ι τραπεζογραμμάτια γ ια τί εκδίδ οντα ι από Τράπεζα, α ντα λλά σ σ οντα ν στην αρχή με μ ετα λ λ ικ ά νομ ίσ μα τα, που ήταν κα τασκευα σμένα από π ο λ ύ τιμ α μ έταλλα, ή π α ρ α σ τα τικά ξένων νομισμά τω ν, αλλά με την πάροδο του χρόνου και εξα ιτία ς των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετώ πισε η χώρα μας, ιδιαίτερα (9) Α ΘΑΝΑΣΙΟ Σ Δ. ΤΣΙΜ Π Ο Υ Κ Η Σ - Τ Ρ Α Π Ε Ζ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ ΙΑ

42 για την πληρω μή δα νείω ν σε χρυσό και ξένο συνάλλαγμα, οι τρ ά π εζες έπαψ αν να αντα λλά σ σ ουν τα τρ α π εζ ο γ ρ α μ μ ά τια με ν ομίσ μα τα από π ο λ ύ τιμ ο μ έτα λ λ ο και ξένο συνάλλαγμα. Ε τ σ ι τα π ισ τω τικά χ α ρ το ν ο μ ίσ μ α τ α, δηλαδή τα τ ρ α π εζ ο γ ρ α μ μ ά τια από π ισ τω τικά ά ρχισαν να κυκλοφορούν ως ανα γ κα στικά με την κρατική επ ιτα γ ή και εγγύηση. ΕΝΙΑΙΑ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΑΓΟΡΑ' Με την οδηγία Β 89/64 τη ς Ε Ο Κ που εκδόθηκε σ τα π λ α ίσ ια τη ς Λ Ε Υ Κ Η Σ Β ΙΒ Λ Ο Υ του 1986 υιοθετήθηκα ν οι παρακάτω αρχές, που θεμελιώ νουν την Ε Ν ΙΑ ΙΑ Τ Ρ Α Π Ε Ζ ΙΚ Η Α Γ Ο Ρ Α : 1. ΕΝΙΑΙΑ ΑΔΕΙΑ ΛΕΙΤΟ ΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ Π.Ι. 2. ΤΗΣ Υ Π Α Γ Ω Γ Η Σ ΤΩΝ Π.Ε. στην α ρ μοδ ιότητα, ε π ο π τ εία των αρμοδίω ν αρχώ ν του κρ άτους προέλευσης. 3. ΤΗΣ ΑΜ ΟΙΒΑΙΑΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ κανόνων και πρακτικών. 4. του Ε λ ά χ ισ του ενα ρ μο νισ μ ο ύ του π ερ ιεχο μένου των κανόνων επ οπ τεία ς. 5. ΤΗΣ Α Μ Ο ΙΒ Α ΙΟ Τ Η Τ Α Σ σ χ ετικ ά με την μ ετ α χ είρ ισ η των εξω κοινοτικώ ν Π.Ε. στην Τραπεζική αγορά των Κρατώ ν Μελών. Με κ ο ινοτικ ές οδηγίες και σ υ σ τά σ εις κα θο ρ ίζοντα ι κα νόνες λ ειτουργία ς των Π.Ι., σ το υ ς οπ οίου ς συμ.π εριλαμβάνονται έλεγ χοι που αφορούν την διάρθρω ση της π ληροφ ορικής α σ υ μ μ ετρ ία ς α νά μεσ α σ το υ ς κα τα θ έτες και σ τα Π.Ι. και την πρόληψη της δη μ ιου ρ γ ία ς πανικού σ τ ις π ερ ιπ τώ σ εις γενικευμένης τρ α π εζικ ή ς κρίσης. (10) ΟΙΚΟΝΟ Μ ΙΚΟΣ Τ Α Χ Υ Δ Ρ Ο Μ Ο Σ, φ. 3 (1986)

43 Ε π ίσ η ς π ρ ο β λ έπ ετα ι η 'κα τα β ο λ ή χρηματικού κεφ αλαίου ύψους 5 εκατ. E C U για τ ις νεο ίδ ρ υ ό μενες τρ ά π εζες με τον σ υ ντελεσ τή φ ερ εγ γ υ ότη τα ς που θα β α σ ίζετα ι στην κεφ αλαιακή επάρκεια των Π.Ι. Α κόμη π ρ ο β λ έπ ετα ι η γνω σ τοποίηση σ τ ις επ ο π τ ικ ές α ρ χές των προσώ πω ν που είν α ια υπεύθυνα για τη διοίκηση των Π.Ι., όπ ω ς η υποβολή συγκεκριμένου π ρ ο γ ρ ά μ μ α τος για την ε π ιχειρ η μ α τικ ή τους δράση. Σ τα π λ α ίσ ια τη ς παραπάνω Ε Ν ΙΑ ΙΑ Σ Τ ρ α π εζικ ή ς Α Γ Ο Ρ Α Σ, οι Ε λ λ η νικ ές Τ ρ ά π εζες που πάσχουν από π ο λ λ ές ορ γανω τικές και λ ειτο υ ρ γ ικ ές αδυνα μίες, είνα ι υπ ο χρεω μ ένες για να επιβιώ σουν επ ιχ ε ιρ η μ α τικ ά να ενσω ματω θούν σ το κοινοτικό χ ρ η μ α το π ισ τ ω τικ ό σύστημα. Πέρα όμω ς από του να προέλθουν σ τ ις δέου σες α να π ρ ο σ α ρ μ ογές α π ο δ ο τικής οργάνω σης, και λειτου ρ γ ία ς τα Ε λ ληνικά π ισ τω τικ ά ιδ ρ ύ μ α τα και η σ τελ έχω σ ή τους π ρ έπ ει να γ ίνει με πρόσω πα επαρκούς εκπ α ίδ ευσης και ενημέρω σης σε θ έμ α τα τραπεζικώ ν υπηρεσιώ ν και τεχνικώ ν συναλλαγής, αφού στη χώ ρα μας δεν λ ειτούργησαν εκπ α ιδ ευ τικ ά ιδρύματα τρ ιτο β ά θ μ ια ς εκπαίδευσης, είν α ι και το κόστος των τραπ εζικώ ν χορηγήσεω ν και υπηρεσιώ ν που είνα ι π ολλαπλάσια αυξημένη, σε σχέση με εκείνη των Π.Ι. των συνεταίρω ν μας στην Ε.Κ. Φυσικά το αυξημένο κόστος του χρ ή μ α το ς και τη ς διακίνησης του α π ο τ ε λ εί την μια πλευρά του όλου οικονομικού π ροβλήματος τη ς χώ ρας μας που ιδ ια ίτε ρ α έχει δημιουργηθεί μετά το 1990 που άλλαξε η Ο ικονομική Π ο λ ιτικ ή της Κυβέρνησης, η οπ οία κυ ριολεκτικά Κ α κοποίη σ ε" τον Α ναπτυξια κό ισ τό που

44 ε[χε δρο μ ολογηθεί με την εφαρμογή του Α να π τυ ξια κ ού π ρ ο γρ ά μ μ α τος τη ς Α 'φ ά σ η ς του Μ Ο Π, την κα τά ρ τισ η του δετούς π ρ ο γ ρ ά μ μ α τος , την δρομολόγ ηση τη ς Β ' φάσης του Μ Ο Π και την έγκρ ιση από Ε.Κ. του Κ.Π.Σ. για την Ελλάδα με βάση τα ΣΠ Α, που π ερ ιφ ερ ειοπ ο ιο ύ σ α ν και υλοποιούσαν την εφ αρμογή του δ ετούς Εθνικού π ρ ο γ ρ ά μ μ α τος Η νέα κυβερνητική π ο λ ιτικ ή κυ ριολεκτικά στέγνω σε την οικονομία. Γ ια τί βα σίστηκε στην σ υμπ ίεσ η των εισ ο δ η μ ά τω ν και στον π εριορ ισ μ ό τη ς ν ο μ ισ μ α τικ ή ς κυκλοφ ορία ς που είχα ν σαν επακόλουθα τη σ τα σ ιμ ο π ο ίη σ η τη ς παραγω γής, τη μείω ση τη ς επ ενδ υ τικής δ ρ α σ τή ρ ιότη τα ς, λόγω του αυξημένου κόστους του χρήματος, τον αυξημένο π ληθω ρ ισμό και την αύξηση τη ς ανεργίας και γενικά την α δ ρανοπ οίηση παραγω γικώ ν συντελεσ τώ ν στην Ελληνική οικονομία. Ο ι π ρ α κτικές και οι θ εσ μ ικ ές τρ ο π ο π ο ιή σ εις τη ς κυβέρνησης που προήλθε από τ ις εκλο γές του 1993, εκτό ς από την Β ελτίω ση - την ονο μα σ τική βελτίω ση- μερικώ ν α ρ ιθμητικώ ν δεικτών, δεν καρποφ όρησαν στήνε π ιθυμητή και επ ιδιω κόμενη έκταση για να ανταπ οκριθ ούν σ τ ις ανάγκες τη ς αγοράς και των μικρομεσαίω ν εισοδημάτω ν. Η σ υ νεχιζό μ ενη εισ π ρ α κτικ ή π ολιτική φόρων με τρ ο π ο π ο ιή σ εις των φορολογικώ ν νόμω ν χω ρίς τη διεύρυνση τη ς ε ισ ο δ η μ α τικ ή ς βάσης και τη ς οργανω τικής αύξησης των φ ορολογητέω ν εσόδω ν κα τέστησαν προβληματική την ανοδική π ο ρ εία της ελληνικ ή ς οικονομίας. Ενώ αποθαρρύνονται οι ε π ιχ ε ιρ η μ α τ ίε ς και η είσ ο δ ο ς νέων επενδυτώ ν

45 στον ελληνικό χώ ρο γ ια τί τα κίνητρα και τα μέσα των αναπτυξιακώ ν νόμω ν α π ευθύνοντα ι σε επ ε νδ υ τέ ς μεγάλω ν κεφαλαίων, οι οπ ο ίο ι μπορούν να επ ιλέξο υ ν εισ ο δ η μ α τικ ό τε ρ ε ς αγορές από την ελληνική. Ε κ τό ς τούτω ν η γ ρ α φ ειοκρατία για τους επ ενδ υτές, βάση ισ χύου σ α ς νομοθεσία ς, είνα ι τόσο φ ορτική ώ στε αναγκάζει τους ενδ ια φ ερ ό μενους να π α ρ α ιτούντα ι μ ετά από τ ις π ρ ώ τες τους ενέρ γ ειες. Η αποκέντρω σή τόσο ή οικονομική όσο και ή διοικήτική, δεν λειτουργούν παρά τυπικά και χω ρίς τ ις α ρ μ ο δ ιό τή τες που χ ρ ειά ζο ν τα ι για να προω θήθεί ή α νάπτυξή σε π ερ ιφ ερ εια κό και το π ικό επ ίπ εδ ο. Ο συγκεντρ ω τισ μός σ τ ις εισ α γω γικές εξετά σ εις σ τα ΑΕΙ και ΤΕΙ δεν ε π ιτ ρ έ π ε ι στα Δήμοτικά, Ν ομαρχιακά και Π ερ ιφ ερ εια κά Συμβούλια να έχουν γνώμη και απόφ α ση για τ ις ε ιδ ικ ό τη τε ς που χ ρ ε ιά ζο ν τα ι για να α να π τυχθεί η π ερ ιοχή τους. Ενδ εικ τικά α να φ έρ οντα ι οι προήγού μενες αδυνα μίες, επ ειδ ή συνδέοντα ι με τήν χ ρ η μ α το π ισ τ ω τικ ή λειτουργία, για την ανάπτυξη τη ς Χώ ρ α ς μας.

46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 τ ο ΕΝίΑίΟ TPAHEZtKO ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ Η ΑΣΚΗΣΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ^^ Α πό τη θεω ρητική παρουσίαση της ν ο μ ισ μ α τικ ή ς π ο λ ιτικ ή ς και των εργαλείω ν άσκησής της, όσο και από την ανάλυση των ιδια ιτέρ ω ν χ α ρ α κ τη ρ ισ τικώ ν του ελληνικού τραπεζικού σ υστήματος, μπορούμε να κα ταλήξουμε σε κάποια συμπεράσματα: Ό τ ι η άσκηση ν ο μ ισ μ α τικ ή ς π ο λιτικ ής στην Ελλάδα δεν είν α ι ευχερής λόγω λειτουργικώ ν αδυναμιώ ν τη ς μορφής: αδυνα μία χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ η ς τη ς π ο λ ιτικ ή ς α ν ο ιχ τή ς αγοράς ή λόγω υ π ο λ ειτο υ ρ γ ία ς τη ς αγοράς τίτλ ω ν και την έλλειψ η χ α ρ τιώ ν πιστω τικώ ν τίτλω ν. Μ ό λ ις τα τε λ ε υ τα ία δύο - τρ ία χρόνια, η Τ ρ ά π εζα τη ς Ε λ λ ά δ ο ς ε π ιδ ίδ ε τ α ι σε μια σ υστηματική έκδοση ομολόγω ν τ ρ ιε το ύ ς διάρκεια ς, α λλά και γ ι'α υ τ ά α δεν υ π ά ρ χ ε ι ενερ γ ός" δ ευ τερ ο γ ενής αγορά. Ε π ίσ η ς ο χα μ η λ ός όγκος του λογ ιστικού χ ρ ή μ α το ς των εμπορικώ ν τραπ εζώ ν που κα θιστά δυσχερή ή δυσκίνητη την π ο λ ιτικ ή ελέγχου της π οσότητα ς, του κυκλοφορούντος χρ ή μ α τος, μέσω αυξομειώ σεω ς των υποχρεω τικώ ν δ ια θ εσ ίμω ν και ο ασφ υκτικός έλεγ χος των τραπεζώ ν που βά ζει ε μ π ό δ ια στην ορ θολογική συμπεριφ ορ ά των εμπορικώ ν τραπεζώ ν. (11) ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΑ ΝΑΓΟ Σ - Χ Ρ Η Μ Α Τ Η ΣΤ Η ΡΙΟ -Τ ΡΑΠ Ε Ζ ΕΣ -Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΑ Γ Ο ΡΕΣ "

47 Βέβαια με την έκθεση Κ α ρ α τζά ε π ιχ ε ιρ ε ίτ α ι κάποια απελευθέρω ση του τρ α π εζικ ού συστή μ α το ς, η οπ οία έ τσ ι κι αλλιώ ς π ρ έπ ει να γ ίνει εν όψ ει της π λήρους ενο π ο ίή σ ή ς της αγοράς. Ηδη τα ε π ιτό κ ια απελευθερώ θηκαν σε μεγάλο βαθμό. Έ τ σ ι λοιπ ό ν βλέπ ουμε ό τ ι το α π ο τε λ εσ μ α τικ ό μέσο άσκησης νομισ μα τικής π ο λ ιτ ικ ή ς σ τα χέρ ια τής Τ ρ ά π εζα ς τη ς Ελλάδος, ήταν ο π ρ ο σ δ ιορ ισ μ ός των επ ιτοκίω ν καταθέσεω ν και χορηγήσεων, τα ειδ ικά επ ιτό κ ια δα νεισμού για ο ρ ισ μ ένες κα τηγορίες επ ιχειρ ή σ εω ν αγαθών ή τομέω ν τη ς οικονομίας, οι υ π οχρ εω τικές δ εσ μ εύ σ εις καθώς και οι π ισ τω τικ ο ί έλεγ χ οι πάνω στη λειτουργία των εμπορικώ ν τραπ εζώ ν. Τα μέσα αυτά θα είνα ι ανενεργά σε λίγο γ Γ α υ τό και η κεντρική Τ ρ ά π εζα θα π ρ έπ ει να ε να ρ μο νισ τεί με τα ισ χύοντα διεθνώ ς και ιδ ίω ς στα π λ α ίσ ια της ενοποίησης της κοινοτικής τρ α π εζικ ή ς αγοράς.

48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΑΛΛΗ ΟΦΗ ΤΟΥ ΤΡΑΠ ΕΖΙΚΟ Υ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟ Σ Η π ο λ ιτικ ή σ τα θ ερ οπ ο ίη σ η ς, εκσυγχρονισμού και ανάπτυξη τη ς ο ικ ονο μία ς μας και η διαμόρ φ ω ση ενός νέου π λαισίου πολιτικοκοινω νικώ ν και οικονομικώ ν δεδομένω ν δημιουργούν την ανάγκη μ ια ς ολοκληρω μένης α ν τιμ ετώ π ισ η ς του ρόλου και τη ς λ ειτο υ ρ γ ία ς των τραπεζώ ν. Ε π α νειλ η μ μένω ς έχουν ε π ισ η μα νθ εί η εσω στρέφ εια, η αναπαραγω γή μια ς γρ α φ ειοκρατικής αντίληψ ης, οι σ τ α τ ισ τ ικ έ ς - ορ γανω τικές δ ο μές του τραπεζικού σ υ σ τή μ α το ς και έχει α μφ ισ β ητηθεί ο Α ν α π τυ ξια κ ός του χαρακτήρας. Π ρ έπ ει όμω ς να το νίσ ο υ με και τ ις σ η μ α ντικές π ρ ο σ π ά θ ειες που έγιναν τα τελ ευ τα ία χρόνια από τ ις τρ ά π εζ ες που αφορούν την ορθή επ ιλογή π ρ οτερ α ιοτήτω ν, την εξυγίανση του χαρτοφ υλακίου, την ρ εα λισ τική α ν τιμ ετώ π ισ η του π ρ οβλήματος των υπερχρεω μένω ν επ ιχειρ ήσεω ν και την εισαγω γή μια ς άλλης π ισ τω τικ ή ς αντίληψ ης με έμφ αση στη β ιω σ ιμ ότη τα και τον αναπτυξια κό χαρακτήρα των επ ιχειρ ήσεω ν. Η συνολική θεώρηση του τρ α π εζικ ού π ροβλήματος, έχει σήμερα μια ιδ ια ίτερ η σημασία. Περνάμε μια κρίσιμη και ισ τορ ική περίοδο, όπου οι α π ο φ ά σ εις μ ετ α σ χ η μ α τ ισ μ ο ύ του παραγω γικού (12) ΟΙΚΟΝΟ Μ ΙΚΟΣ ΤΑ Χ Υ Δ Ρ Ο Μ Ο Σ, φ 12 (1992)

49 μας δυναμικού θα επ ηρεάσουν κα θοριστικά την π ο ρ εία του τόπ ου σ τις α ρ χές του επ όμενου αιώνα. Η με τα χ ύ τ ερ ο υ ς ρυθμούς τεχνολογική εξέλιξη, η π οσοτική και π ο ιο τική α νάπτυξή του τρ ιτο γ ενούς το μ έα και ή δημιουργία νέων εργασιακώ ν σχέσεω ν, απ οτελούν μετα ξύ άλλων σ το ιχ ε ία σ τα π λ α ίσ ια των οπ οίω ν π ρ έπ ει και μ π ορεί να κινηθεί η γενικότερη αναδιοργάνω ση. Σ 'α υ τ ή την π ρ οσπάθεια σ ημαντικό σ τό χο α π ο τε λ εί ο α να π ρ ο σ α να το λ ισ μός τη ς α π ο σ το λής και τη ς λειτο υ ρ γ ία ς των τραπεζώ ν. Η αρμονική α ξιοπ οίη σ η του ανθρώ π ινου δυναμικού, η ορθολογική α ξιοπ οίησης, του ανθρώ π ινου δυναμικού, η ορθολογική οργάνωση, οι τε χ ν ικ έ ς κα ινο τομίες, η παραγω γικότητα, η α π ο δ ο τικ ό τη τα των επ ιχειρ η μ α τικ ώ ν δρα στηριοτήτω ν, μ π ορεί και π ρ έπ ει να γίνουν π εδ ία μια ς ευρύτερής εργασιακής και κοινω νικής σ υ να ίνεσ η ς και δυναμικής. Α νάλογ οι είν α ι οι π ρ ο β ληματισ μ οί και σ το διεθνή χώρο, όπου υπάρχει α πόλυτη ευ α ισ θη το π οίη σ η όλων των παρα γόντω ν τη ς τρ α π εζικ ή ς δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα ς (κράτος - Τ ρ ά π εζ ες - ερ γαζόμ ενο ι- πελατεία). Τα μηνύ ματα του μ έλ λ ο ν το ς είν α ι εντυπω σιακά και επιβάλλουν συστη μ α τικ ή π ρ οετοιμασία. Σύμφ ωνα με τ ις προβλέψ εις του ομοσπονδια κού Ινσ τιτού το υ Μ ελετώ ν των ΗΠΑ, από τ ις τρ ά π εζες, που λειτουργούν σήμερα στον κόσμο κατά το τέ λ ο ς τη ς πρώ της δεκα ετία ς του 2000 θα υπάρχουν μόνο Την ίδ ια περίοδ ο κατά τον ορ γανισμό οικ ονο μική ς σ υνερ γασία ς και ανά π τυξης

50 (Ο Ο Σ Α ) 7 0 % των σημερινώ ν τραπεζικώ ν συναλλαγώ ν θα π ρ α γ μ α το π ο ιείτα ι εκτό ς τραπ εζώ ν κ α τ ε υ θ ε ία ν από επ ιχειρ ή σ εις, τα κα τα σ τή μ α τα και από τα σ π ίτ ια των πελατώ ν με τερ μ α τικά οικονομική Τράπ εζα. Ο ι ε ξ ε λ ίξ ε ις α υ τές βα σ ίζοντα ι στην ανάπτυξη τη ς τη λ εμα τικής, θα επ ηρεάσουν την αγορά εργασίας, όπου π ρ ο β λ έπ ετα ι μ έχρι το 2010 μείω ση κατά 3 0 % των θέσεων εργασίας. Γ ι'α υ τ ό και οι Τ ρ ά π εζ ες από τώ ρα π ρογραμματίζουν τ ις ανάγκες τους σε προσω πικό και μελετούν δια δ ικ α σ ίες επιμόρφ ω σ ης του ανθρώ π ινου δυναμικού και αναδιάρθρω ση τη ς α π α σ χό λησης του ώ στε να μην υπάρξουν κοινω νικά προβλήματα. Στο ν χώρο τη ς Ε Ο Κ το 1992 με την ολοκλήρω ση της εσω τερικής αγοράς, οι τρ ά π εζες θα έχουν την δ υ να τότη τα ελεύθερ ης εγ κα τά σ τα σ η ς και παροχής υπηρεσιώ ν.το γεγονός αυτό έχει από καιρό π ρ ο β λ η μ α τίσ ει τ ις Ευρω π αϊκές Τ ρ ά π εζες που χαράζουν συγκεκριμένες σ τρ α τη γ ικ ές και δ ια δ ικ α σ ίες συνεργασίας, χω ρίς τους π αραδοσιακούς τους... εκτα ρισμούς. Η λ ειτουργία του τρ α π εζικ ού σ υ σ τή μ α το ς τ ις τε λ ε υ τα ίες δ εκα ετίες χαρακτηρίσθηκε από ένα έντονο κρατικό έλεγ χο που οδηγεί σε π ο λυπλοκ ότητα ρυθμίσεω ν ολιγ οπ ω λική κατάσταση, μη ανάληψη επ ιχειρ η μ α τικώ ν κινδύνων και παραγωγικών πρωτοβουλιών, όπω ς επ ίσ η ς και στη δημιουργία υπερχρεω μένω ν επιχειρήσεω ν, χω ρίς τήρηση τραπεζικώ ν κριτηρίω ν και αυτό σε βάρος μικρών και μεσαίω ν φορέων με π ρ α γ μα τικές π ρ ο οπ τικ ές εξέλιξης. Π α ράλληλα ως θετικ ά μ π ορεί να χα ρ α κτηρισ τούν τα μέτρα που από το 1982 π α ίρ νει η Κυβέρνηση όπω ς η κατάργηση

51 της Ν ο μ ισ μ α τικ ή ς Ε π ιτρ ο π ή ς, η θέσ π ισ η γενικώ ν κανόνων χρηματοδ οτήσεω ν, η καθιέρω ση θετικώ ν επ ιτοκίω ν, τόσο για τ ις χορηγήσεις, όσο και για κα τηγορίες καταθέσεω ν, η προς τα άνω προσαρμογή των επ ιτοκίω ν, για έντοκα γ ρ α μμάτια του δημοσίου, με σκοπό την αποθάρρυνση δανεισμού. Η π ολιτική βούληση για μια ολοκληρω μένη α ν τιμ ετώ π ισ η του τραπ εζικού ζη τή μ α το ς σε σχέση με τ ις α ναπτυξια κές π ροοπ τικές, τ ις κ ο ινοτικ ές α ν α γ κα ιότη τες και τ ις δ ιεθνείς ε ξ ελ ίξεις δημιουργούν τ ις π ρ ο ϋ π οθ έσ εις για ρ ιζικές αναπροσαρμογές. Α υ τό όμω ς υ π ο σ τη ρ ίζετα ι από διά φ ορ ες πλευρές, μ π ορεί μεταξύ των άλλων να σ η μ α ίνει ελεύθερη διαμόρφω ση επ ιτοκίω ν ανάλογα με τη φάση της οικονομικής συγκυρίας, α νάπτυξη τρ α π εζικ ή ς και χρηματισ τη ρ ια κ ή ς αγοράς κεφαλαίων, κα θορισμό κριτηρίω ν και δεικτώ ν για την παρακολούθηση τη ς π ρ α γ μα τική ς χρήματοοικονομικ ή ς κα τάστασης, κατάργηση σ υ σ τή μ α το ς δεσμεύσεω ν αποδεσμεύσεω ν, ελάφρυνση των κα νονιστικώ ν πλαισίω ν, διασάφ ηση ρυθμιστικού και ελεγκτικού ρόλου τη ς κεντρικής Τ ράπεζας. Το Ε λ λ η ν ικ ό Τ ρ α π ε ζ ικ ό σ ύ σ τ η μ α σ ε σ τ α υ ρ ο δ ρ ό μ ι κα ι οι εξελ ίξεις του ελληνικού χρημ α τοπ ιστω τικο ύ σ υστήματος Κατά τα τε λ ε υ τα ία 20 χρόνια βλέπ ουμε ότι οι ελληνικές τρ ά π εζες α ν τιμ ετω π ίζο υ ν με επ ιτυ χ η μένο ρυθμό τον διεθνή (13) ΟΙΚΟΝΟ Μ ΙΚΟΣ Τ Α Χ Υ ΔΡ Ο Μ Ο Σ, φ. 27 (1981)

52 α νταγω νισμό εξ aircaq και του χαμηλού επ ιπ έδ ου α νάπτυξης και α ξιοπ οίησης τη ς τρ α π εζικ ή ς αγοράς του. Η κα τά σ τα σ η αυτή έχει ε ντα χ θ εί μ ετά την προσχώ ρηση μας στην ΕΟΚ. το 1981 ο α ντα γ ω νισ μός α υτός φ α ίνετα ι εύκολα από την τα χ εία και δυσανάλογη, σε σχέση με την διεθνή εμπ ειρ ία, επ έκτα σ η των ξένων τραπ εζώ ν στην εγχώ ρια αγορά. Μ έσ α σ τα τε λ ευ τα ία 20 χρόνια, ο α ρ ιθμός των ξένω ν τραπεζώ ν αυξήθηκε από 3 σε 21 και το μερίδ ιο τη ς αγοράς υπ ερβα ίνει το 10% εξυ π η ρ ετώ ντα ς όχι μόνο πολυεθ νικές αλλά και έναν μεγάλο αριθμό ελληνικώ ν επιχειρήσεω ν. Η παραπάνω σ ύντομη περιγραφ ή των προβλημάτω ν, αναγκών και ευκαιριών, εξηγεί γ ια τί το ελληνικό τρ α π εζικό σύστημα βρ ίσ κετα ι σε σταυρ οδρόμι. Δεν είνα ι απλά και μόνο θέμα απ ά ντη σ η ς σ το διεθ νές τρ α π εζικ ό ανταγω νισμό.. Ο υ σ ια σ τικ ά συζητούμε για τους κρ ίσιμους μ η χα νισ μ ούς και μέσα που α π α ιτο ύ ν τα ι για την αναδιάρθρω ση, ευσυγχρονισμό και ανάπτυξη της ελληνικής οικονο μία ς κατά συνέπ εια έχει διαμορ φ ω θεί μια συνολική σ τρατηγική που εφ α ρ μ ό ζετα ι από τις ν ο μ ισ μ α τικ ές α ρ χές και διά φ ορ ες τρ ά π εζες. Σ τα π λα ίσ ια αυτά έχουν παρθεί π ολλά μέτρα, ιδ ια ίτερ α κατά τα τε λ ευ τα ία χρόνια; Μ έτρα π εριορισμού - ρυθμιστικώ ν κανόνων από την Τράπεζα της Ελλάδος, π εριλαμβανομένω ν τη ς ορ θ ολογικοπ οίησης και ενοποίησης, των επ ιτοκίω ν τη ς κίνησης των κεφαλαίων, μεγαλύτερη ελευθερ ία στην π ισ τω τικ ή δ ια χ είρ ισ η και π ο λ ιτικ ή και στην δ ρ α σ τηριοπ οίηση σ τ ις αγορές συνα λλά γ μα τος. Στην μετα π ολεμ ικ ή ισ το ρ ία οι Ε λληνικ ές Τ ρ ά π εζες ξαναβρέθηκαν σε σταυρ οδρόμι άλλη μια φορά. Σ τ ις α ρ χές τη ς δ εκα ετία ς του 60.

53 Ο ι πρώ τες ξένες τ ρ ά π εζ ες ίδρυσαν υ π ο κ α τ α σ τή μ α τα στην Ελλάδα, υπέγραψ ε την συμφω νία σύνθεσης με την ΕΟΚ. Η δυναμική για τα χ ε ία α νάπτυξη της ελληνικής ο ικ ονο μία ς είχ ε συνδεθεί με την δ εκα ετία του 60. Τ έλ ος στην δ εκα ετία του 60 έγινε η πρώ τη μεγάλη τεχνολο γ ική επ έκτα σ η σ τ ις τρ ά π εζες. Ο ι τρ ά π εζ ες στην Ε λλάδα δεν α νταπ οκρίθηκαν σ την πρόκληση και τ ις υπ ο χρεώ σ εις των καιρών και δεν εκμετα λλεύθηκα ν τ ις ευκαιρίες, που τους δόθηκαν για οργάνω ση και εκσυγχρονισμό. Σήμερ α βρ ισ κόμαστε και π ά λι σε σταυρ οδρόμι, μόνο που τώ ρα διακυβεύονται πολύ π ερισσότερα. Γ ια τ ί η πρόκληση δεν απευθύνεται μόνο σ τ ις τρ ά π εζες, α λλά δ ο κ ιμ ά ζο ν τα ι ο δυνα μισμός και οι μ ελ λ ο ν τικ ές π ρ ο οπ τικ ές ολόκληρης τη ς οικ ονο μία ς τη ς χώ ρας. Τα μ έχρι τώρα α π ο τε λ έσ μ α τα είνα ι θετικά και ενθαρρυντικά. Ε τσ ι η α ισ ιοδ οξία ό τ ι οι ελληνικές τρ ά π εζες θα α π α ντήσουν δυναμικά στην πρόκληση είνα ι δικαιολογημένη. Μ πορούμε να εξετά σ ουμε το ελληνικό τρ α π εζικ ό σύστημα μ ετά το 1992 από τρ ε ις δ ια φ ορ ετικ ές σκοπιές: την προσαρμογή του θεσμικού π λαισίου, την ανάπτυξη νέων προϊόντω ν και δραστηριοτήτω ν και την α νάπτυξη δομών του χρ η μ α τοπ ισ τω τικού συστήματος.

54 A. θ ε σ μ ικ ό π λ α ίσ ιο Εχουν π ρ α γ μα τοπ ο ιη θ εί μ έχρ ι σήμερα α ρ κετά θετικ ά βήματα για τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού π λαισ ίου του χρ η μ α τοπ ισ τω τικού σ υ σ τή μ α το ς τής Χώ ρας. Ε χ ε ι ήδή γίνει ή απελευθέρω σή των επ ιτοκίω ν καταθέσεω ν και χορηγήσεω ν, ή χαλάρω σήτω ν π ιστω τικώ ν κανόνων, η μείω σή των υποχρεω τικώ ν δεσμεύσεω ν των τραπ εζώ ν, ο εκσ υγχρ ονισ μός του νομοθετικού πλαισίου για τα χ ρ ή μ α τισ τή ρ ια και τα αμοιβ α ία κεφάλαια, η π ερ ιορ ισ μένή α πελευθέρω σή στην κίνηση κεφ αλαίω ν και πιό πρόσφ α τα η α νάπτυξη π ροθεσμια κής αγοράς συνα λλά γ μα τος. Παρόλα αυτά, υστερούμε ακόμα σημαντικά ένα ντι των χωρών τη ς κοινότητα ς. Χ ρ ειά ζ ετ α ι ακόμη πολύ δουλειά για να επ ιτύ χ ου μ ε τον τελ ικό σ τό χο που δεν είν α ι ά λλος από τη δημιουργία ενό ς ενια ίου ευρωπαϊκού χρηματοπ ισ τω τικο ύ χώρου. Α υτό σ υ νεπ ά γ ετα ι μεταξύ άλλων, την πλήρη απελευθέρω ση στην κίνηση κεφαλαίου, την ένταξη τη ς δραχμής σ το μήχα νισ μ ό Συναλλαγμα τικώ ν ισ οτομιώ ν του Ευρω παϊκού Ν ομ ισ μα τικο ύ σ υστήματος, τήν κατάργήσή των π ιστω τικώ ν κανόνων και π εριορισμώ ν στον το μέα των χορηγήσεω ν και καταθέσεω ν, την εξάλειψ η των υποχρεω τικώ ν δεσμεύσεω ν και καταθέσεω ν, την εξάλειψ η των υποχρεω τικώ ν δεσμεύσεω ν που ισχύουν για τ ις τρ ά π εζ ες και που σ υ νεπ ά γετα ι την π ρονομια κή χρ η μ α τοδότη σ η του δημόσιου, την ενίσχυση τη ς χρηματα γο ρ ά ς και του θεσμού του Χ ρημα τιστηρίου.

55 Α ξίζε ι να ανα φ ερ θεί 'ό τ ι σ 'α υ τ ή την π ρ οσπάθεια εκσυγχρονισμού, δεν θα π ρ έπ ει να θεω ρούμε το υ ς εα υτούς μας πρω τοπόρους. Έ χ ο υ μ ε ισ τορ ικ ά π α ρ α δ είγ μα τα χωρών όπ ω ς η Γαλλία και η Ισπανία, των οπ οίω ν το χ ρ η μ α το π ισ τ ω τικ ό π λα ίσ ιο ήταν το ίδιο οπ ισ θ οδ ρ ομ ικό με το ελληνικό και οι ο π ο ίες μέσα σε λ ιγό τερ ο από 10 χρόνια π ρ α γ μα τοπ ο ίη σ α ν τερ ά σ τια άλματα. Αυτό συνέβη, όχι τόσο γ ια τί απελευθερώ θηκαν από τους μηχα νισμούς διοικητικού ελέγ χου και α νέπ τυξα ν εύρω στες αγορές, αλλά γ ια τί πέτυχα ν μέσω αυτών να μειώ σουν το κόστος διαμεσολάβησης στην π ισ τω τικ ή αγορά και να θέσουν τ ις οικονο μίες τους σε μια αναπτυξια κή τροχιά. Β. ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣ ΤΗ ΡΙΟ ΤΗ ΤΕΣ^^ Η δ εκα ετία του 1980 θα π ερ ά σ ει σ την Ισ τορ ία σαν μια π ερ ίοδ ος πρω τοφ ανών τεχνολογικώ ν εξελίξεω ν στο χρ η μ α τοπ ισ τω τικό χώρο. Π ρ οϊόντα τα οπ οία γεννήθηκαν την προηγούμενη δεκα ετία, π ρ ό κ ειτα ι δειλ ά - δ ειλ ά να κάνουν την εμφ άνισή τους και στην Ελλάδα. Ο ρ ισ μ ένα α π 'α υ τ ά είναι: Σ τεγ α σ τικ ά δά νεια με ευ έλικ τους όρους δα νεισμού που να π ρ οσαρμόζοντα ι σ τις ανάγκες του πελάτη. Έ τ σ ι σε λίγα χρόνια θα μπορούν να π ρ ο σ φ έρ ο ντα ι σ τεγ α σ τ ικ ά δά νεια με σταθερ ά ή κυμαινόμενα επ ιτόκια, με δικαίω μα επ ιλ ο γ ή ς του νομ ίσ μ α το ς δανεισμού για κάθε τοκοφ όρο περίοδ ο και με το δικαίω μα πρόω ρης εξόφ λησης του δα νείου αυτού. Κ α τη γ ο ρ ίες

56 από τ έ τ ο ια δά νεια θα μπορούν να π α κ ε τά ρ ο ν τα Γ σε ομόλογα, τα οπ οία θα δ ια τίθ εν τα ι με τη σ ειρ ά τους στην αγορά. ' Μ ορφ ές κα ταθέσεω ν που να συνδυάζουν εκτό ς από την ευελιξία σ τ ις πληρω μές, την αυτόματη επένδυση σε διάφ ορα είδη τίτλω ν. Επέκτα ση σ τα σύγχρονα μέσα πληρωμών, όπω ς οι π ισ τω τικ ές κάρτες, οι διαφ όρω ν μορφών επ ιτα γ έ ς ή το electronic banking. Χρήση τεχνολο γ ικ ά ανεπ τυγμένω ν προϊόντω ν Treasury που σκοπός τους είν α ι η ευκολότερη δ ια χείρ ισ η των κινδύνων, οι οπ οίοι σε μια ελεύθερη αγορά απορρέουν από τ ις δια κ υ μ ά νσεις των επ ιτοκίω ν ή των ξένω ν νομισμά τω ν. Π α ρ ά δειγμα τ έ τ ο ιο α π ο τε λ εί η π ροθεσμιακή αγορά σ υ ναλλάγμα τος και χρήματος. Η τάση για "α ξιο γ ρ α φ ο π οίη σ η που α ν α μ ένετα ι να επ ικρ α τή σ ει και στην Ελλάδα, θα σ η μ ά νει την προσφ ορά π ερισσότερω ν τύπων ομολόγω ν και χρεω γράφων που θα εξυπηρετούν πιό σ υγκεκριμένες ανάγκες. Γ. Δ Ο Μ Η Χ Ρ Η Μ Α Τ Ο Π ΙΣ Τ Ω Τ ΙΚ Ο Υ Σ Υ Σ Τ Η Μ Α Τ Ο Σ Η δομή του χρ η μ α το π ισ τω τικ ο ύ σ υ σ τή μ α το ς είνα ι κάτι το οπ οίο βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξω τερικό. Παραδοσια κά στη χώρα μας η δομή ήταν απλή. Υπήρχαν οι μεγ ά λες κρ α τικές τρ ά π εζ ες που ήλεγχαν πάνω από

57 το 8 0 % του π ισ τω τικ ού συστήματος, οι ξέ νες και οι λ ίγ ες σ χετικά αλλά μεγ ά λ ες ιδ ιω τικ ές τράπεζες. Κ α τά την τε λ ε υ τα ία π ε ν τα ε τία όμω ς έχουμε μια ριζική ανάπλαση του χ ρ η μ α το π ισ τω τικ ο ύ συστήματος. Ο ι μεγ ά λες κρ α τικές τ ρ ά π εζ ες εκσυγχρ ο νίζοντα ι με σ χ ετικ ά αργό ρυθμό, ενώ παράλληλα χάνουν και μερ ίδ ιο αγοράς, τόσο σ τις χορ η γ ή σ εις όσο και σ τ ις κα ταθέσεις. Ο ι ξένες τ ρ ά π εζ ες επ εκτείνο υ ν τ ις δ ρ α σ τη ρ ιό τη τές τους και ενερ γ οπ ο ιο ύ ντα ι κυρίως σε χώ ρους υψηλής τεχνολογία ς, όπω ς το συνάλλαγμα, το Χ ρ η μα τισ τή ρ ιο, οι επ ενδ υ τικ ές συμβουλές και το private banking. Δ ημιουρ γούντα ι α ρκετές, μικρές σ χ ετικά ελ λ η νικ ές τ ρ ά π εζ ες στα πρότυπα των ξένων, με εγχώ ρια κεφάλαια, αλλάα δια φ ορ ετικούς σ τό χ ου ς η κάθε μια. Α λ λ ε ς έχουν σ τό χ ο την κα ταναλω τική αγορά και ά λλες την επ ιχειρ η μ α τική. Συγχρ όνω ς ιδρύοντα ι και πιό εξιδ ικευ μένες ε τ α ιρ ίε ς που παρέχουν επ ενδ υ τικές συμβουλές για συγχω νεύσεις, εξα γο ρ ές και ιδιω τικοποιή σ εις. Ιδρύονται τρ ά π εζ ες σε συνεργασία με α σ φ α λ ισ τικ ές ετα ιρ ίες, με π ρ ο σ α νατο λισ μ ό την κτημα τική και την κα ταναλω τική πίστη. Ο ι οικ ονο μικές π ρ ο εκ τά σ εις των εξελίξεω ν αυτών είνα ι πολύ ενδιαφ έρουσες. Το ά νο ιγ μα τη ς χ ρ η μ α το π ισ τ ω τικ ή ς αγοράς δημιουργεί σε πρώ τη φάση ευκα ιρίες και υψηλά κέρδη για ορ ισ μ ένες τρ ά π εζες. Η υψηλή α π ο δ ο τικ ό τη τα των τραπ εζώ ν

58 προσελκύει σε δεύτερ η φάση, ν έες ε τ α ιρ ίε ς σ το χώ ρο αυτό καια οδηγεί σε όξυνση το ν ανταγω νισμό. ^*Αυτό με τη σ ειρ ά του σ υ μ π ιέζει τα δ ιάφ ορα περιθώ ρια α π ο δ ο τικό τη τα ς και σ υ μ π ιέζ ει τα κέρδη.ο αυξημένος αντα γ ω νισμός ενθαρρύνει την ανάληψη μεγαλύτερω ν π ιστω τικώ ν και άλλων κινδύνων και π ιθα νόν να οδ ηγήσει σε περίοδ ο "ισχνώ ν αγελάδω ν για τη χώ ρα μας, όπω ς άλλω στε συμβα ίνει διεθνώ ς. Πά ντω ς τα ε π ιτυ χ η μ ένα χ ρ η μ α το π ισ τ ω τικ ά ιδρύματα α να μ ένετα ι να π ρ ο σ α να τολισ θ ούν στην π ρ α γ μα τοπ ο ίη σ η κερδών περ ισ σ ότερ ο από δ ια μ εσ ολαβη τικές ερ γ α σ ίες και π ρομήθειες, παρά από περιθώ ρια κέρδους που θα δ η μ ιουργούντα ι από τα κεφ άλαιά τους. Ε π ίσ η ς οι ε π ιτυ χ η μ έ ν ε ς τρ ά π εζ ες θα δρ α σ τηριοπ οιηθούν σ το να προσφέρουν μ ια ευρεία γκάμα προϊόντω ν σε πιό σύγχρονους τ ο μ ε ίς υπηρεσιώ ν. Α υ τό σ υ νεπ ά γ ετα ι ανάγκες για κεφ άλαια και τεχνογνω σία, άρα επένδυση σε ανθρώ πινο δυναμικό και σύγχρονα συστήματα. Με βάση αυτά που ε ίπ α μ ε πιό πάνω, α ν α μ ένετα ι η σύναψη διαφόρων συνεργασιώ ν, όπ ω ς π.χ. μετα ξύ τραπ εζώ ν και ασφ αλιστικώ ν ετα ιρ ιώ ν και η δημιουργία χρ η μ α τοπ ισ τω τικώ ν group που θα προσφέρουν π α κέτα υπηρεσιώ ν. Α υτό θα συμβεί γ ια τί θα είνα ι δύσκολο για τ ις ε τ α ιρ ίες του χώρου αυτού να προσφέρουν υψηλής π ο ιό τη τα ς π ρ ο ϊόντα σε όλους τους το μ είς. (16) "ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ Α ΓΟ ΡΑ ". Ιανουάριος 1992

59 Ενα άλλο φ α ινό μ ενο που π ιστεύουμε ό τ ι θα π α ρα τηρηθεί είναι η συνεργασία ελληνικώ ν χ ρ η μ α τοπ ισ τω τικώ ν ιδρυμάτω ν, με οίκους του εξω τερικού. Το ενδ ιαφ έρον έ γ κ ειτα ι στο γεγονός ό τ ι οι μορφ ές συνεργασίας θα είνα ι δ ια φ ο ρ ετικ ές από την παραδοσιακή μορφή, ιδ ιοκτη σ ια κ ής σ χέσ η ς που ίσχυε μ έχρι σήμερα και σήμαινε την ίδρυση και έλεγ χο ενό ς ξένου υποκα τα σ τή μ α τος στην Ελλάδα, θα υπάρχουν π ερ ισ σ ό τερ ες συνεργασίες ίσων α π οστά σ εω ν μεταξύ σοβαρών εταιριώ ν. Μέσω αυτής τη ς σ τενότερ η ς σ υνεργασίας δ ίν ε τα ι η ευκαιρία σ τα ελληνικά κυρίως χρ η μ α το π ισ τ ω τικ ά ιδρ ύματα να εκμετα λλευτούν όσο το δυνατό π ερ ισ σ ότερ ο τα π λ εονεκτή μ α τα που απορρέουν από αυτήν και ν'α ν α π τυ χ θ ο ύ ν σ τα π λ α ίσ ια των σύγχρονων διεθνώ ν χρ η μ α τοπ ισ τω τικώ ν ιδρυμάτω ν. Τα οφ έλη που κυρίως α ν α μ ένετα ι ν 'α π ο κ ο μ ίσ ο υ ν τα ελληνικά χρ η μ α τοπ ισ τω τικά ιδ ρ ύ μ α τα μέσω τη ς σ υνεργασίας τους με ξένους τρ α π εζικ ού ς ορ γανισ μούς ε π ικεντρ ώ νετα ι σε τ ρ ε ις κυρίως το μείς: ΕΜ ΠΕΙΡΙΑ: Ε ίνα ι ανα μφ ισβήτητη η υπεροχή των ξένων χ ρ η μ α τοπ ισ τω τικώ ν ομίλω ν σε ό,τι αφ ορά την ε μ π ειρ ία τους πάνω στην παροχή τραπεζικώ ν υπηρεσιώ ν ένα ντι των ελληνικώ ν τραπεζώ ν. Επ ιπ λέο ν, αν λάβουμε υπόψη μας τον οικονομικό χώρο που ενερ γ οπ ο ιο ύ ντα ι οι ξένο ι α υτοί τρ α π εζικ οί ορ γανισ μοί με τον α ν τίσ το ιχ ο ελληνικό χώ ρο γίνετα ι ακόμη πιό ευνόητο το τ ί ωφέλη έχ ει ν 'α π ο κ ο μ ίσ ε ι το

60 ελληνικό χ ρ η μ α το π ισ τ ω τικ ό σύστημα από την επ ίδ ρ α σ η των ξένων. r ΝΕΑ ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ: Το ελληνικό χ ρ η μ α το π ισ τ ω τικ ό σύστημα, δεδομένου της στενής εξά ρ τη σ ή ς του από το κράτος, π ο τέ δεν φ ημίστηκε για την ανάπτυξη νέων τρ α π εζικώ ν π ροϊόντω ν και κα ινοτομιώ ν. Ομω ς πέρα από αυτό ακόμη και η αντιγρα φ ή τέτο ιω ν προϊόντω ν δύσκολα γίνοντα ν και με μεγάλή καθυστέρηση. Σαν α ιτια κ ός παράγοντα ς του γ εγ ο νότο ς αυτού μ π ορ εί να υ π ο σ τη ρ ιχθεί ό τ ι ήταν το υ π ερ π ρ ο σ τα τευτικ ό θεσμικό π λα ίσ ιο που κάλυπτε τ ις ελ λ η νικ ές τρ ά π εζες ένα ντι των ξένων. Α π ο τέ λ ε σ μ α αυτού ήταν οι ε λ λ ή νικ ές τρ ά π εζες να μην επιδιώ κουν την παρουσίαση νέων τρ α π εζικώ ν προϊόντω ν, δεδομένου ό τ ι είχα ν την π ρ ο σ τα σ ία τη ς π ο λ ιτ εία ς και έ τ σ ι δεν κινδύνευαν να χάσουν την π ε λ α τε ία τους από τ ις ξένες τράπ εζες. Με την υιοθέτηση όμω ς τη ς Δ εύ τερ η ς Τ ρ α π εζικ ή ς Ο δηγίας, το ελληνικό τρ α π εζικ ό σύστημα, α ναγκάζετα ι να συμμορφ ω θεί με το κοινοτικό με α π ο τέλ εσ μ α να βλέπ ουμε έναν αγώνα δρόμου των ελληνικώ ν τραπ εζώ ν, π ροκειμένου να υιοθετήσουν και αυτές νέα τρ α π εζικ ά π ρ ο ϊόντα και κ α ιν ο το μ ίε ς ή ακόμη και να τις προσαρμόσουν στην ελληνική π ρ α γ μ α τικ ό τη τα και ο μ όνος τρ όπος για την όσο το δυνατό καλύτερη αφ ομοίω ση των νέων αυτών προϊόντω ν είνα ι να συνεργασθούν μ 'α υ τ ο ύ ς που ήδη τα

61 είχα ν α ν α π τύ ξει γ ια τί κατέχουν και την γνώση αλλά και εμπ ειρ ία αυτών. r ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ Η α ντα γ ω νισ τικ ότη τα των ελληνικώ ν τραπ εζώ ν μ έχρι πρόσφ α τα π ερ ιορ ιζό τα ν σε σ υγκεκριμένους τ ο μ ε ίς των τραπεζικώ ν υπηρεσιώ ν. Α ιτ ία τη ς π ερ ιορ ισ μ ένη ς μορφ ής ανταγω νισμού για άλλη μια φορά έπ α ιξε το κρ άτος μέσω των περιορισμώ ν που έθετε. Α π ό τη σ τιγ μ ή όμω ς που το Κ ρ ά το ς άρει τους π ερ ιορισ μ ούς αυτούς, δ ίνει την ευκαιρία σε ξένα και ελληνικά χ ρ η μ α το π ισ τ ω τικ ά ιδρύματα να α νταγω νιστούν επ ί ίσ ο ις όροις. Βέβαια εκ π ρώ της όψ εως φ α ίνετα ι οι ξένες τρ ά π εζες να κερδίζουν εντυπώ σ εις και να μην χ ρ ε ιά ζο ν τα ι καν τη συνεργασία ελληνικώ ν τραπ εζώ ν. Β λ έπ ο ν τα ς όμω ς μακροπρόθεσμα και μ ελ ετώ ν τα ς τ ις ιδ ια ιτ ε ρ ό τ η τ ε ς τη ς ελληνικής οικονο μία ς κα τανοούμε ό τ ι είν α ι πολύ δύσκολο αν όχι αδύνατο, οι ξένο ι χ ρ η μ α το π ισ τ ω τικ ο ί ορ γανισ μοί να συνεχίσουν μόνοι τους. Ε ίν α ι κάπως ιδιόμορφ ο αυτό που θα πούμε, όμω ς ο α ντα γ ω νισ μ ός στην Ε λλάδα θα μπορούσε να α ξιοπ οιη θεί σ το έπακρο μόνο μέσα από την συνεργασία ελληνικώ ν και ξένων τραπ εζώ ν και α ν τα λ λ ά σ σ ο ν τα ς γνώ σεις και εμπ ειρ ίες.

62 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΔΥΟ ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΠΟΥ ΣΗΜΑΔΕΨΑΝ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠ ΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ'^ Ο π ρ ώ τ ο ς σ τ α θ μ ό ς ήταν το 1981 σήμανε πιά το τέ λ ο ς των παχιώ ν αγελάδω ν και την έναρξη μ ια ς περιόδ ου που θα είνα ι μάλλον ιδ ια ίτε ρ α προβληματική για την επιβίω ση των ελληνικώ ν τραπεζώ ν και την ομαλή λειτου ρ γ ία του ελληνικού τραπεζικού σ υστήματος. Ο ι ε ξ ελ ίξ ε ις στη διά ρκεια του 1981 και η νοο τρ ο π ία του Δημοσίου να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ί το ελληνικό τρ α π εζικ ό σύστημα για να α ν τλ εί πόρους, προκειμένου να α ν τ ιμ ε τ ω π ίζ ε ι τ ις δ ικές του τε ρ ά σ τιε ς δα πάνες, κάνουν πιό διάφ ανη την δυσμενή κα τάσταση στην οπ οία μ π ορεί να οδ ηγήσει τ ις τρ ά π εζ ες η τακτική αυτή. Τ ις δυ σ μ ενείς α υ τές ε ξ ε λ ίξ ε ις μπορούμε να τ ις στηρίξουμε σ τ ις εξής τέ σ σ ε ρ ις δια π ισ τώ σ εις, α) την περαιτέρω αύξηση του π οσοστού δέσμ ευ σ η ς των κα τα θ έ σεων των εμπορικώ ν τραπ εζώ ν στην Τ ρ ά π εζα Ε λ λ ά δ ο ς για την κάλυψη κυρίως των ελλειμ ά τω ν του Δημοσίου, β) Την αποδοχή μετά 42 η μ έρ ες α π ερ γία ς σ τ ις Τ ρ ά π εζες του λεγάμενου ενιαίου μισθολογίου με τα οπ οία σαρώθηκαν και τα τελ ευ τα ία ίχνη α ξιοκρατία ς και κινήτρω ν για αύξηση τη ς π αραγω γικότητα ς στο ελληνικό τρ α π εζικ ό σ ύστημα και το κυριότερο, τέθηκε τέρ μ α μ α ζί με το Νόμο π ερ ί τ ρ ια κ ο ν τα π εν τα ετία ς και π ολυθεσ ία ς στην έστω ισ χνή αναπα- (17) ΟΙΚΟΝΟ ΜΙΚΟΣ Τ Α ΧΥΔΡΟ Μ Ο Σ, φ. 47 (1984)

63 ραγωγή και δημιουργία σ τελεχώ ν μέσα από τα σ π λ ά χνα των ίδιων των τραπ εζώ ν. γ) Τη σημαντική επιβάρυνση των δ ια χειρ ιστικ ώ ν εξόδω ν των Τ ρ α πεζών από την εφαρμογή του ενιαίου μισθολογίου στις τράπεζες, μικρές και μεγάλες. δ) Τή μεγάλή καθυστέρήσή στη λύση των προβληματικώ ν ε π ιχ ε ι ρήσεων και τη δέσμευση και δ ιο χέτευ σ η υγιούς α π ο τα μ ιευ τικ ού χ ρ ή μ α το ς για την σ τήριξή τους επ ί πολλά χρόνια που σ τέρησαν το ελληνικό τρ α π εζικ ό σύστημα και ιδ ια ίτερ α τ ις μεγ ά λες εμπ ο ρ ικές τ ρ ά π εζ ες από πόρους που θα μπορούσαν να έχουν δ ιο χετευ θ εί σε παραγω γικούς το μ είς. Α πό την άλλη μεριά η καθυστέρηση στη λύση των προβληματικώ ν επ ιχειρ ή σ εω ν μαζί με τή δ ια π ίσ τω σ η ό τ ι τα λογισ τικά α π ο τε λ έσ μ α τα των περ ισ σ οτέρ ω ν κρατικώ ν κυρίως τραπεζώ ν, δεν έχουν καμία σχέση με τα πραγμα τικά (καθυστερήσεις ή πάγω μα των δόσεω ν απόδ άνεια) έ χ ει δημιουργήσει τερ ά σ τια προβλήματα σε π ολλά π ισ τω τικ ά ιδρύματα. Το 1984 η κα τάσταση στην ελληνική αγορά μ π ορεί να χα ρ α κτηρισ θεί τραγική και αυτό γ ια τί όχι μόνο δεν εξουδετερώ θηκαν οι δυ σ μ ενείς π α ρ ά γοντες που υπήρχαν από το 1981, αλλά α ν τίθ ε τα ενισχύθηκαν ακόμα π ερ ισ σ ότερ ο με ά λ λ ες κυβερνητικές α π ο φ ά σ εις και μέτρα. Συγ κεκριμένα στο δ ιά σ τη μ α που διέρρευσε από το τέ λ ο ς του 1981 μ έχρι το 1984 λήφθηκαν τα ακόλουθα μέτρα:

64 1. Αυξήθηκαν ακόμα π ερ ισ σ ό τερ ο τα π ο σ οσ τά δεσμεύσεω ν των καταθέσεω ν σ τ ις εμ π ο ρ ικ ές τρ ά π εζες, με α π ο τέ λ εσ μ α να με[νει ένα ισ χνό π ο σ οστό διαθεσίμω ν που μπορούν να τα αξιοπ οιήσουν α π ο δ ο τικ ό τερ α γ ι'α υ τ έ ς (αύξηση των εσόδω ν) και παρα γω γικότερα για την εθνική οικ ονο μία (χρ η μα τοδοτική ενίσχυση του ιδιω τικού τομέα. 2. πάγωμα των χρεών των προβληματικώ ν επ ιχειρ ή σ εω ν που υπήχθησαν στο Νόμο 1386/1985 και ρυθμίσ εις χρεώ ν βιοτεχνικώ ν επ ιχειρ ή σ εω ν και αγροτών. 3. δημιουργία για λόγους κυρίως πολιτικούς, ενό ς ολέθριου για το τρ α π εζικ ό σύστημα μύθου που θ έλ ει να εμφ α ν ίσ ει π ερ ιου σ ίες τ ις β ιο τεχνικ ές επ ιχ ε ιρ ή σ ε ις και δρά κους τ ις ελληνικές Τ ρ ά π εζες. Α π ό την άλλη όμω ς μ ερ ιά το Υ π ο υ ρ γ είο Ο ικονομικώ ν α νησυχώ ντας σοβαρά από τη σ ημαντική αύξηση των καταπτώ σεω ν των εγγυήσεων του Δ η μοσίου από τη μη πληρωμή των βιοτεχνικώ ν δανείω ν "ε κ λ ιπ α ρ εί τ ις εμπ ο ρ ικ ές τρ ά π εζες να μεριμνούν για την είσπ ραξη των δόσεω ν για να μην επιβαρυνθεί ο κρ ατικός προϋπολογισμός, δηλαδή ο έλληνα ς φ ορολογούμενος. 4. σ υ σ τά σ εις του Υ π ουργείου Ο ικονομικώ ν σ τα Δ η μ ό σ ια Τ α μ εία να μην χρ η σ ιμοποιούν κανένα αναγκαστικό μέτρ ο π ροκειμένου να εισπ ράξουν τ ις κα θυστερούμενες δ ό σ εις σ τεγαστικ ώ ν δανείων που έχουν π ά ρ ει διάφ οροι δ ικ α ιού χο ι από τον Ο ργανισμό Ερ γατικής Κ α το ικ ία ς. 5. το π εντα ετές π ρόγραμμα οικονομικώ ν και κοινω νικής ανάπτυξης που π ρ ο τείν ει σαν μόνη λύση για την

65 εξυγ[ανση και ανάπτυξη του τραπεζικού σ υ σ τή μ α το ς την κοινω νικοποίησή του. Ω στόσο, όλα αυτά τα μέτρα, ρ υ θ μίσ εις και π αρα λείψ εις, έρχοντα ι σε φοβερή α ντίφ α σ η με τ ις νέες, πραγμα τικά θα ρραλέες κα τευθύνσεις στη ν ομισ μα τική και π ισ τω τικ ή πολιτική που έ χ ει εξα γ γ είλ ει και ήδη εφ α ρ μόζει η Τράπ εζα τη ς Ελλάδος. Με τ ις ν έες α υ τές κα τευθύνσεις επ ιδ ιώ κ ετα ι όπω ς υπ ο γ ρ α μ μ ίζετα ι στην έκθεση του διοικητή τη ς Τ ρ ά π εζα ς της Ελλάδος για το 1985 η δημιουργία μεγάλω ν περιθω ρίω ν πρω τοβουλίας σ τ ις Τ ρ ά π εζ ες και των κατάλληλω ν προϋποθέσεω ν για την α π ο τελ εσ μ α τικ ό τερ η λ ειτουργία του τρ α π εζικού σ υστήματος. Τρία κρ ίσιμα π ροβλήματα με ιδ ια ίτερ η σημασία για το ελληνικό τρ α π εζικό σύστημα και ο δ εύ τερ ο ς σ τα θ μός ήταν το 1986 όπου τρ ία ήταν τα κρ ίσιμα π ροβλήματα με ιδ ια ίτερ η σημασία για το ελληνικό τρ α π εζικ ό σύστημα: α) Η ε π ιτυ χ ία του π ρ ο γρ ά μ μ α τος σ τα θ ερ οπ ο ίη σ η ς τη ς οικονομίας. β)η εξυγίανση των προβληματικώ ν επ ιχειρ ή σ εω ν και γ) η βελτίω ση της α ν τα γ ω νισ τικ ό τη τα ς τη ς ελληνικής οικονομίας. ''Ε ίν α ι γνω στό ό τ ι το 1986 υπήρξε ένα δ ιε τ έ ς π ρόγραμμα σ τα θ ερ οπ οίησης τη ς ο ικ ονο μία ς για τον π εριορ ισ μ ό του πληθωρισμού και του ε λ λ είμ α τ ο ς του ισοζυγίου πληρωμών. Κ α ι πρέπ ει σ τα π λα ίσ ια αυτά να διαμορ φ ω θεί κατάλληλη π ισ τω τικ ή (18) Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΚ Ο Ι Τ Α ΧΥ ΔΡΟ Μ Ο Σ, φ. 3 (1986)

66 πολίτική που συνάμα θα έ χ ει σαν σ τό χ ο υ ς την σ τήριξη της παραγωγικής διαδικασ(ας, την ενθάρρυνση των επ ενδ υτικώ ν πρωτοβουλιών, την εξυγίανση των υπερχρεω μένω ν επ ιχειρήσεω ν, και τέλος τη συμβολή στον εκσυγχρονισμό και τη βελτίω ση τη ς α ντα γ ω νισ τικ ότη τα ς των παραγω γικώ ν μονάδων. Η ευθύνη για την χάραξη της π ισ τω τικ ή ς π ο λ ιτικ ή ς ανήκει στην κυβέρνηση και τ ις ν ο μ ισ μ α τικ έ ς αρχές. Α υ το ί όμω ς που επ ω μίζοντα ι το δύσκολο έργο δηλ. να υλοποιήσουν στην πράξη τους σ τό χους του σ τα θ ερ οπ ο ιη τικ ού π ρ ο γρ ά μ μ α τος αναλαμβά νοντας πρω τοβουλίες και ε π ιλ έγ ο ν τα ς τ ις α π ο τε λ εσ μ α τικ ό τε ρ ε ς δ ια δ ικ α σ ίες, είνα ι οι εμπ ο ρ ικές Τ ρ ά π εζες οι οπ οίες θα π ρ έπ ει με την μικρότερη αύξηση των Χρημα τοδ οτήσεώ ν τους να καλύψουν ικα νο π οιη τικ ά τ ις π ισ τω τικ ές ανάγκες τη ς οικονομία ς, γ ι'α υ τ ό οι το π ο θ ετή σ εις τους να έχουν την μεγ αλύτερη α π ο δ ο τικ ό τη τα με τ ις λ ιγ ό τερ ες διαρροές. Για να συγκροτηθεί το έλ λ ειμ α του Ισοζυγίου πληρωμών και να μειω θεί ο π ληθω ρ ισμός π ρ έπ ει να π ερ ιορ ισ τούν μέσα στα επ όμενα δύο χρόνια οι ρυθμοί αύξησης των πιστώ σεω ν προς τον ιδιω τικό και δημόσιο το μέα τη ς οικονομίας. Η βα σικότερη συμβολή τή ς εθνικής Τ ρ ά π εζα ς σ 'α υ τ ό το πρόγραμμα είνα ι η π ο λ ιτικ ή τη ς για την εξυγίανση των προβληματικώ ν επ ιχειρήσεω ν. Ο ι επ ιλ ογές και οι π ρ ο τά σ εις που είχε κάνει σε χρόνο κρ ίσιμο η Εθνική Τράπ εζα αναγνω ρίσθηκαν και δικαιώθηκαν.

67 To βα σικότερο ίσω ς πρόβλημα τη ς οικονομ[α ς μας είνα ι σήμερα η χαμηλή α ντα γ ω νισ τικ ότη τά της. Σ 'α υ τ ό κα λ είτα ι να δώσει απάντηση το Τραπεζικό σύστημα. Αυτό κάθ αυτό το τρ α π εζικό σύστημα είνα ι μειω μένης παραγω γικότητας σε σχέση με το διεθνές τρ α π εζικ ό σύστημα και η απόσταση που το χω ρ ίζει α π 'α υ τό γ ίνετα ι φανερή με οπ οιουσδήποτε δ είκ τες και αν μετρηθεί. Στην περίπτω ση όμω ς του Ελληνικού τραπ εζικού σ υστήματος υπάρχει και δευτερογενής επίδραση τη ς χαμηλής παραγω γικότητας, αφού αυτό π α ίζει ηγετικό ρόλο στη διαμόρφωση επενδυτικώ ν σχημάτω ν, στον π ρ ο σ α νατο λισ μ ό των επενδύσεων, στη λειτουργικ ότη τα των επ ιχειρ ήσεω ν κ.λπ. Επομένω ς η χαμηλή παραγω γικότητα του σ υ σ τή μ α το ς μετα φ έρ ετα ι και στην υπόλοιπ η οικονομία. Πάντω ς είνα ι γεγονός ό τ ι τα τε λ ευ τα ία χρόνια η Εθνική Τράπ εζα έχει κάνει σημαντικά βήματα εκσυγχρονισμού και στο θεσμικό π λα ίσιο και σ το τεχνολογικό επ ίπ εδ ο και στην αποκέντρωση, καθώς και γενικότερα στον το μέα των πρωτοβουλιών και των αλλαγώ ν που οδηγούν στη βελτίω ση τη ς λειτουργία ς τη ς και του εκσυγχρονισμού της. Ω σ τόσο υπάρχει καθυστέρηση σε σχέση με τα τρ α π εζικά συστή μ α τα προηγμένω ν χωρών. Η Εθνική Τράπεζα, με τη βοήθεια της κυβέρνησης συνεχίζει τ ις π ρ οσπάθειες για να κερδίσει το χα μ ένο έδαφ ος για τί όπως γνω ρίζουμε η αποδυνάμω ση στον χώρο αυτό συνεπάγεται ου σια στικού ς π ερ ιορ ισ μούς σ τις δ υ να τότη τες

68 χρησιμοποίησης των τραπ εζώ ν ως αναπτυξια κού μοχλού από την κρίση.

69 ΚΕΦΑΛΑΑΙΟ 7 ΕΙΣΑΓΟΓΗ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ Μ ΑΡΚΕΤΙΝ ΓΚ Τραπεζικές Υπηρεσίες και Προϊόντα Σ 'α υ τ ό το κεφ άλαιο θα αναφ ερθούμε για τ ις υπηρεσ ίες που παρέχουν οι τρ ά π εζες, σ έ ν α γενικό πλαίσιο. Ο ι βασικές υπηρεσίες μια ς Τ ρ ά π εζα ς είνα ι οι υ π ηρεσίες καταθέσεω ν, συναλλάγματος, πιστω τικώ ν καρτών, δανείων, κ.λπ. Α ς το δούμε λίγο πιό αναλυτικά τ ί υ π ηρεσ ίες προσφέρουν οι τρ ά π εζ ες σ τους πελάτες. Ε ίναι οι π ά γ ιες εντο λ ές που δίνει στην Τράπεζα ο π ελά τη ς για εξόφληση περιοδικώ ν υποχρεώ σεώ ν του Ο.Τ.Ε., Δ.Ε.Η., ΕΥΔΑ Π, κ.λπ. με χρέω ση στο λογαριασμό του. Η πληρωμή συναλλαγματικώ ν με χρέω ση του λογαριασμού καταθέσεων του αποδέκτη. Ο απ οδέκτης αναγράφει τον κωδικό αριθμό τη ς Τ ράπεζα ς του κα τα σ τή μ α το ς και του λογαριασμού του πάνω στο σώμα τη ς Συνα λλαγμα τικής και στη συνέχεια εξουσιοδοτεί την Τράπεζά του για την πληρωμή. Η παροχή διαφόρων ειδώ ν καρτών σ τους π ελάτες. Τα είδή καρτών που π α ρ έχοντα ι στην Ελλάδα, είνα ι τα εξής: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΤΡΑ Π ΕΖΙΚ Ο

70 1. Π ισ τ ω τ ικ ή κ ά ρ τα : Ο κά τοχος μ π ορεί να α γ οράσει διάφ ορα είδη από συμβεβλημένα κ α τα σ τή μ α τα ή να αναλάβει μετρ η τά μέχρι ενός ορ ισμένου μικρού ποσού από οπ οιοδήποτε κα τάστημα τη ς Τ ρ ά π εζα ς με πίστω ση. 2. Κ ά ρ τα δ ιε υ κ ό λ υ ν σ η ς : Η κάρτα αυτή δεν π α ρ έχει πίστω ση, αλλά διευκολύνει τ ις συναλλαγές. 3. Κ ά ρ τ α ε γ γ ύ η σ η ς: Π α ρ έχει εγγύηση μ έχρι ενός ορ ισμένου ποσού για τ ις επ ιτα γ έ ς που εκδίδ ει ο κά τοχός της. Ε π ίσ η ς η κάρτα αυτή μ π ορεί και να χρ η σ ιμο π οιη θ εί και σαν χρεω στική κάρτα. 4. Κ ά ρ τ α α υ τ ό μ α τ η ς Σ υ ν α λ λ α γ ή ς : Η κάρτα αυτή προϋποθ έτει την ύπαρξη λογαριασμού καταθέσεω ν και επ ιτρ έπ ει στον π ελάτη να α υτοεξυπ ηρετηθεί. Με αυτήν οι συναλλαγές με την Τράπ εζα διενερ γ ούντα ι μέσω των μηχανημάτων α υτόματω ν συναλλαγώ ν και ηλεκτρονικής μεταφ οράς κεφαλαίων. 5. Π ισ τ ω τ ικ ή Κ ά ρ τ α Ε μ π ο ρ ικ ώ ν Ε τ α ιρ ιώ ν : Ε ίνα ι κάρτα ανταγω νιστική προς τ ις τρ α π εζικ ές π ισ τω τικ ές κάρτες και λειτουργεί όπω ς α υ τές σ τις συναλλαγές τή ς εμπ ορικής ετα ιρ ία ς με τους π ελ ά τες της. 6. Έ ξ υ π ν η Κ ά ρ τα : Αυτή μ οιά ζει εξω τερικά με τ ις υ π ό λοιπ ες κάρτες, δ ια θ έτει όμω ς επ ιπ λέο ν μνήμη και ολοκληρω μένο κύκλωμα που τη ς επ ιτρ έπ ουν να λ ειτουργεί σαν φ ορ ητός ηλεκτρονικός υπολογιστής. Αλλα προϊόντα είναι:

71 Τα μ η χ α ν ή μ α τ α α υ τ ό μ α τ η ς σ υ ν α λ λ α γ ή ς σ τα οπ οία περιλαμβάνοντα ι: οι α υ τό μ α τες τα μ ε ιο λ ο γ ισ τικ έ ς μηχα νές και οι μηχα νές ανάληψ ης μετρητώ ν. Τα μ η χα νήματα αυτόματης συναλλαγής χρ η σ ιμο π οιο ύ ντα ι για την ανάληψη χα ρ τονομισ μά τω ν ή για την ανάληψη και κατάθεση μετρητώ ν (A.T.M.'S). Εκτό ς αυτού όμω ς έχουν τη δ υ νατότη τα οι π ελ ά τες να πληροφ ορούντα ι το υπόλοιπ ο και την κίνηση του λογαριασμούτ ους, τα τρ έχοντα επ ιτόκια, τ ις τ ιμ έ ς ξένων χα ρ τονομισ μά τω ν κ.λπ. Ε π ίσ η ς οι π ελ ά τες μπορούν να πιστώ νουν άλλους λογ α ρια σμούς με χρέω ση του λογαριασμού τους. Τα μηχα νήματα αυτά δ ια κ ρ ίνο ντα ι ανάλογα με το χώρο που το π ο θ ετο ύ ν τα ι σε: a )T h ro u g h the well: Ο ι συναλλαγές σ 'α υ τ ή την π ερίπ τω ση γίνοντα ι έξω από την Τράπεζα. β)ιη the Lobby: Α υ τές το π ο θ ετο ύ ν τα ι στον εσω τερικό χώρο των τραπεζών, π ολυκαταστημάτω ν. Εχουν μικρότερο κόστος αλλά λειτουργούν μόνο σ τ ις ερ γ ά σ ιμ ες μ έρ ες και ώρες. Y )Vestibule: Α υτά το π ο θ ετο ύ ν τα ι σε ειδ ικά διαμορ φ ω μένους προθαλάμους τραπεζικώ ν κα ταστημάτω ν και μπορούν να λειτουργήσουν και εκτός εργάσιμω ν ωρών. ' Τ ε ρ μ α τ ικ ά σ τ α σ η μ ε ία π ω λ ή σ εω ν: Τα μηχα νήματα αυτά το π οθετούντα ι σε εμπορικά κα ταστήματα, π ρατήρια βενζίνης, κ.τ.λ. και διενεργούνα υτόμα τα, με τη χρήση μια ς τρ α π εζικ ή ς κάρτας και του προσωπικού μυστικού αριθμού αναγνώ ρισης, τη χρέωση του λογαριασμού του π ελάτη και την πίστω ση του

72 λογαριασμού του εμπορικού κα τα σ τή μ α το ς με το αvτcτιμo των αγορών. Τα μηχα νήματα μπορούν να λειτουργήσουν ε ίτ ε με on line είτε off line. Τραπεζική κα τ 'οίκον: Το σύστημα αυτό επιτρέπει στον πελάτη να σ υ να λλάσσετα ι με την Τράπ εζα και να π αίρνει ορ ισμένες οικονομικές πληροφ ορίες (τ ιμ έ ς συναλλάγματος, τιμ ές διεθνών χρηματισ τη ρ ίω ν αξιών και εμπορευμά τω ν κ.λπ. χω ρίς να μ ετα κ ιν είτα ι από το σ π ίτι ή το γραφείο του. Το L e a sin g αποδόθηκε σ τα ελληνικά σαν χρ ηματοδ οτική μίσθωση". Η μίσθω ση αυτή είνα ι μιας μορφ ής χ ρ ηματοδ ότηση για την αγορά εξοπλισμού. Η χρηματοδ ότηση αυτή δ ιενερ γ είτα ι από Τ ρ ά π εζες ή ειδ ικές θυγατρικές τους οι ο π οίες παραχωρούν ένα ντι μ ισ θ ώ μα τος τη χρήση του παραγωγικού εξοπ λισ μού προς το μισθωτή. Το Facto rin g: Με το Factoring αγοράζοντα ι όλες οι μελλοντικές α π α ιτή σ εις μ ια ς επ ιχείρ η σ η ς από πω λήσεις εμπορευμάτω ν της. Factor μ π ορεί να είνα ι μια χρ ηματοδ οτική επιχείρηση, μια θυγατρική Τράπ εζας, ή μια τράπεζα, ή μια κοινοπραξία τραπ εζώ ν και χρηματοδ οτικώ ν οργανισμών. Ο Factor π ροκαταβάλλει την αξάι των απα ιτήσεω ν του π ελάτη του σ'αυτόν, αφ αιρώ ντας τον προεξοφ λητικό τόκο, τα έξοδα, τον κοστολογημένο κίνδυνο και το κέρδος και α ναλαμβά νοντας τον κίνδυνο τη ς αδυνα μίας πληρω μής των πελατώ γν του πελάτη του. Το Factory δ ια φ έρ ει από την χρηματοδ ότηση με ενέχυρο συναλλαγματικές π ελατεία ς, κατά το ό τι στην

73 τελευτα[α ο δ α νειζό μενος υφ [σταται τον κίνδυνο, ενώ στο Factoring ο Factor αγοράζει τους εισ π ρ α κτέο υ ς λογ α ρια σμούς του πωλητή χω ρίς να έ χ ει βέβαια το δικαίω μα τη ς αναγωγής σε περίπτω ση που οι π ελ ά τες του πω λητή δεν εξοφ λούν τ ις υποχρεώ σεις τους. ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΑΙ EENQN ΤΡΑΠΕΖΩΝ Οι εξελίξεις στην Ελληνική Τραπεζική Αγορά Νέα προϊόντα Νέες υπηρεσίες που εμφανίστηκαν στην αγορά από το ^ Ία τελευ τα ία χρόνια βλέπουμε να υπάρχει μια ένταση στον τραπ εζικό ανταγω νισμό. Ο λες οι Τ ρ ά π εζες και οι μ εγ ά λες και οι μ ικρότερ ες κατέβαλαν σημ α ντικές π ρ οσπάθειες να επεκταθούν σε νέους το μ ε ίς εργασιών. Ο ι επ εκτά σ εις των δικτύων καταστημάτω ν, η εμφ άνιση λογαριασμώ ν εξειδικευμένου τύπου, η παροχή νέων υπηρεσιώ ν και η πιό εκτετα μ ένη εφαρμογή της υψηλής τεχνολο γ ία ς σ τ ις συναλλαγές, χρησιμοποιήθηκαν σε δ ια φ ορ ετικό βαθμό από κάθε τράπ εζα για να προσελκύσουν π ελατεία. (20) ΕΠΙΛΟΓΗ, Ιανουάριος 1995

74 Ο ρ ισ μ ένα από τα π ρ ο ϊόντα και τ ις υ π η ρ εσ ίες που εμφ ανίστηκαν ήταν: Ν έες π ισ τω τικ ές κάρτες, Κ α τα να λ ω τικ ά Δάνεια, Ε π ενδ υ τικά δάνεια. Α λ λ ά ας τα δούμε πιό αναλυτικά παρακάτω. Η ολλα νδική Τράπ εζα Α Β Ν - A M R O παρουσίασε στην ελληνική αγορά την Νέα Π ισ τω τικ ή κάρτα την Α Β Ν - A M R O V ISA, η συνδρομή στην οπ οία σ υνδυάζετα ι με την δωρεάν χορήγηση της διεθνούς τηλεφ ω νικής κά ρτας Unisourve που ε π ιτρ έ π ει την πραγμα τοποίηση τηλεφ ω νημάτω ν σε όλο τον κόσμο με αυτόματη χρέωση στην π ιστω τική κάρτα. Η Αγροτική Τράπ εζα Ε λλάδος εμπ λ ο ύ τισ ε τη γκάμα των προϊόντω ν της με νέο Α μ ο ιβ α ίο Δ ια χ ε ίρ ισ η ς Διαθεσίμω ν, που ήλθε να π ρ ο σ τεθ εί σ τα ήδη υπ ά ρ χοντα (εισ οδήματος. Α ναπτυξιακό και δ ιεθ νές μικτό), α π ο τε λ εί δε π ρ οπομπό δύο ακόμα νέων προϊόντω ν του οικολογικού (πρω τοποριακού για τα ελληνικά δεδομένα) και του διεθνούς Ο μολογιώ ν. Η Τράπ εζα Αθηνώ ν συνέχισε να δημιουργεί και να προσφέρει νέα Τ ρ α π εζικ ά Πρ οϊόντα. Ε τ σ ι πέραν του λογαριασμού Α σ φ α λ ισ τικ ό Τ α μ ιευ τ ή ρ ιο και του κα ταθετικού - επενδυτικού λογαριασμού B u sin e ss η τρ ά π εζα π αρουσίασε μια νέα σειρά προϊόντω ν: Τον λογ αριασμό B u sin e ss Plus - που συνδυάζει α π οτα μίευση και επένδυση - και την ομάδα των λογαριασμώ ν Capital-μ η ν ια ίο ς, τον λογ α ρ ια σ μό Capital 18 και τον λογαριασμό Capital-24". Η Am erican Express, α π οφ ά σισε να προσφ έρει στο επενδυτικό κοινό τέσ σ ερ α νέα αμοιβ α ία κεφάλαια, το σταθερό. 73

75 το αναπτυξιακό, το μ ικ τό και δ ια χ είρ ισ η ς διαθεσίμω ν, στα π λαίσια ενός φ ιλόδοξου π ρ ο γ ρ ά μ μ α τος α νάπτυξης των εργασιώ ν της που εκπόνησε η νέα διοίκηση. Ε τ ο ιμ ά ζ ε τ α ι παρά λληλα η έκδοση Κ ά ρ τα ς C ashcard και η δημιουργία επ ενδ υτικού λογαριασμού καταθέσεω ν, ενώ εγκα ινιά σ τηκε ήδη η προσφορά δωρεάν α σφ αλιστικώ ν προγραμμάτω ν σ τους κα ταθέτες. Η A sp is Bank ά ρχισε να χορ ηγεί κα ταναλω τικά δάνεια, εισήγαγε δε το θεσμό του σ τεγαστικ ού Τ α μ ιευτηρίου και τον λογαριασμό μηνιαίου εισ οδήματος. Ιδιαίτερη έμφ αση δόθηκε στην π ερ α ιτέρ ω ανάπτυξη του μηχανογραφικού σ υ σ τή μ α το ς και τη ς οργανω τικής δομής της. Η Τράπ εζα Α ττικ ή ς εισήγαγε εξειδ ικ ευ μ ένα προγρ ά μματα κα ταναλω τικής πίστης. Ε π ίσ η ς η Τράπ εζα Α ττικ ή ς υπέγραψ ε σύμβαση συνεργασίας με την Εμπ ορική Τράπ εζα για τη διάθεση του δικαιώματος χρήσης του δικτύου ATM S της δεύτερης. Η Γενική Τράπ εζα στο δρόμο του εκσυγχρονισμού κατασκεύασε ένα νέο dealing room και την πλήρη μηχανοργάνωση των εργασιώ ν του δικτύου των 91 κα ταστημάτω ν της. Επ ίσ η ς η Τ ράπ εζα π ροσφ έρει πλέον μέσω των κα ταστημάτω ν τη ς τέσ σ ερ α αμοιβ α ία κεφάλαια, το αναπτυξιακό, το Σταθερού εισ ο δ ή μ α το ς Δολλαριακό, το Στα θερού εισ ο δ ή μ α το ς και το Χρω ματαγορώ ν, ενώ ενερ γ οπ ο ίη σ ε το ρόλο ως θεμάτοφύλακα θεσμικώ ν επενδυτώ ν. Παράλληλα επ έδ ειξε αξιόλογη δ ρ α σ τηριότητα σ τον το μ έα του underwritting, στράφ ηκε δε και στο χώρο τη ς κα τα να λω τικής πίσης, εκδ ίδ οντα ς την πιστω τική κάρτα ΓΕΝΙΚ Η / V IS A. Ε π ιπ λ έο ν ακολουθώ ντας τον

76 ανταγω νισμό, π ρόσφ ερε ν?α σειρά κα ταναλω τικώ ν και στεγαστικώ ν δανε[ων, καθώς και κα ταθετικώ ν λογαριασμώ ν ειδικού τύπου. Η Citibank υιοθέτησε για όλο το εύρος τη ς π ελ α τε(α ς της τη δ υνα τότητα χρ η μ α τοδ ότη σ η ς σε ανοικτό α λληλόχρ εο λογαριασμό κυμαινόμενου επ ιτοκ ίου που μ π ορεί να τ η ρ είτα ι σε δολλάρια, μάρκα ή Γιεν. Σημαντικό είνα ι ό τ ι η Τ ρ ά π εζα π α ρ έχει σ το υ ς ενδ ια φ ερ όμενους κάλυψη ένα ντι α πρόβλεπτω ν συναλλαγματικώ ν μεταβολώ ν μέσω της μεθόδου του hedging (α ντισ τά θ μ ισ η κινδύνων με παράγωγα χρ η μ α τοπ ισ τω τικά προϊόντα). Η Credit Lyonnais Grece με την αλλαγή σ τρ α τη γική ς φ έρει και καινούργια π ρ ο ϊόντα όπ ω ς οι λ ογαρια σ μ οί τα μ ιευ τη ρ ίου Lion Plus και Lion life (συνδυάζετα ι με δωρεάν α σ φ α λισ τική κάλυψη) ο λογ αριασμός όψεως ιδιω τώ ν Lion Cheque, ο κα τα θ ετικ ός λογ αριασμός κλιμακούμενου επ ιτοκίου Lion Extra, οι επ ενδ υ τικοί λογ αριασμοί Lion Income (σταθερού μηνιαίου εισ ο δ ή μ α το ς) Lion Junior (για παιδιά) και Lion Future σ υ ντα ξιοδοτικού χαρακτήρα. Ε π ίσ ης προσφ έρει στους π ελ ά τες της τη δ υ να τότη τα phone banking με τη χρήση του Lion phone και teiebanking μέσω του πρω τοποριακού σ υ σ τή μ α το ς Hermes. Παράλληλα με αυτά ά ρ χισ ε από όλα τα κα τα σ τή μ α τα του δικτύου η διάθεση των αμοιβαίω ν κεφαλαίω ν τη ς Credit Lyonnais, προωθήθηκε δε ιδ ια ίτερ α η χρήση της Κ ά ρ τα ς Lion Cash, καθώς και μιας νέας αντίληψ ης στον το μέα του personai banking.

77 Η Εγνα τία Τράπεζα, παρουσίασε την π ισ τω τική κάρτα Viacard V isa (classic cold) και είχε επ ίσ η ς μια μεγάλη δραστηριοποίηση στην Κατα να λω τική πίστή. Η Εθνική Τράπ εζα Ελλάδος έκανε επ έκτα ση του δικτύου των A T M s π ειραματική εφαρμογή του σ υ σ τή μ α το ς home banking, πειραματική λειτουργία πρω τύπου "ηλεκτρονικού κ α τα σ τή μ α το ς, συμπλήρωση του μηχανογραφικού σ υστήματος. Η Κεντρική Τράπ εζα Ελλάδος, σ τις νέες π ροσφ ερόμενες υπηρεσίες π εριλαμβάνοντα ι η επ έκταση σ τον το μέα του leasing και των πιστω τικώ ν καρτών (ήδη υπογράφηκε συμφω νία με την Α.Τ.Ε. για την έκδοση κοινής π ισ τω τικής κάρτας), η συμ μετο χή σ τις εργασίες underwritting και η λ ειτουργία λογαριασμού υπερταμιευτηρίου, με ταυτόχρονη α σ φ αλιστική κάλυψη του πελάτη. Ε π ίσ ης π ροω θείται η το π οθ έτη σ η ολοκληρω μένου on - line συστήματος μηχανογράφησης και σύντομα ολοκληρώ νονται οι διαδικασίες για την ένταξη σ το σύστημα ΔΙΑ Σ. Η Κτημα τική Τράπ εζα εξέδω σε δική της π ιστω τική κάρτα (K-Mastercard) και σε συνεργασία με τήν Εθνική Τράπεζα έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιό τη ς για εξυπηρέτηση των πελατώ ντ ης με ATM s. Η Τράπ εζα Κύπρου πρόσφερε στους π ελ ά τες τη ς τη δυνατότητα φ θηνότερης χρηματοδότη σ η ς σε συνάλλαγμα μέσω καταναλωτικών, στεγαστικώ ν και δανείω ν κεφαλαίου κίνησης. Τα νέα προϊόντα απα ρτίζουν τη σειρ ά Cyloam και β α σ ίζοντα ι στην πρόσφατη απελευθέρω ση τη ς αγοράς συναλλάγματος, που επ ιτρ έπ ει τη χρηματοδ ότηση σε συνάλλαγμα των μονίμω ν 76

78 κατοίκων εσω τερικού. Τα δά νεια σε συνάλλαγμα χορηγούντα ι σε τέσσερα ν ομίσ μα τα (δολλάρια, μάρκα, σ τε ρ λ ίνες και ECU), τα δε βασικά επ ιτόκ ια είνα ι κυμαινόμενα και κα θορίζοντα ι σε εβδομαδιαία βάση. Ε π ίσ η ς πρόσφερε σ τους π ελ ά τες της τη δυνατότητα phone banking με το σύστημα C Y T EL, εισήλθε στους το μείς σ τεγαστικ ή ς και κα ταναλω τικής πίστης, ξεκίνησε δε τη συνεργασία της με την Κ ά ρ τα Diners. Η X iosb ank πρόσφερε στους π ελ ά τες τη ς το Στεγ α σ τικό δάνειο Μ ειω μένης Δόσης, με δωρεάν α σ φ αλιστική κάλυψη ακινήτου και δα νειολήπτη, καθώς και το X io s -Υπερέντοκο, που είχε πολύ μεγάλη ανταπόκριση στο επ ενδ υτικό κοινό κατά τη διάρκεια της ν ο μ ισ μα τικής ανατα ραχής του Μ αίου Εντείνοντα ς παράλληλα τ ις π ρ οσπάθειές της για προσφορά πραγματικά υψηλών επ ιτοκίω ν στους π ελά τες της, η Xio sb ank δημιούργησε ένα νέο σύνθετο προϊόν για κα τα θέσ εις άνω των 2 εκατ. δραχμών. Το προϊόν αυτό προσφ έρει υψηλό α νταγω νιστικό επιτόκιο, που α να π ρ οσαρμόζετα ι σε μηνιαία βάση σύμφωνα με τις συνθήκες τη ς δ ια τρ α π εζικής αγοράς. Τ έλος η Τράπεζα δημιούργησε ένα αμοιβαίο κεφάλαιο, το X io s Μ ετοχικό Α μοιβ α ίο Κεφ άλαιο Ανάπτυξης, που επενδ ύει σε επ ιλ εγ μ ένες μ ετ ο χ ές εισηγμένες στη Σοφοκλέους. Η Εμπορική Τράπεζα δημιούργησε νέα π ρ οϊόντα στο χώρο τη ςστεγα σ τικής και κα ταναλω τικής πίστης. Η διάρκεια των στεγαστικώ ν δανείων είνα ι από 5-25 χρόνια με επ ιτόκιο 21%. Επίσης ένα νέο προϊόν χορηγήσεω ν 3, 6, 12 μηνών που το επιτόκιο θα έχει σαν βάση τα επ ιτό κ ια της δευτερογενούς

79 αγοράς των εντόκω ν.γραμματίω ν του δημοσίου ή τη ς διατρ απεζικής αγοράς συν περιθώ ριο μια π ο σ ο σ τια ία μονάδα. Ε π ίσ ης τρ ε ις νέους κα ταθετικούς λογ α ρια σμούς που έρχονται να προστεθούν στους υ π ά ρ χο ντες λογ α ρια σμούς Ταμιευτηρίου, τρεχούμενου και Προθεσμιακώ ν. Α υ το ί είναι; Ο προνομιακός Ε μπ ο ρ ικ ή ς, ο Λ ογα ρ ια σ μός Δ ια χ είρ ισ η ς Διαθεσίμω ν" και ο Στέγη - Ε ξ ο π λ ισ μ ό ς. Η ΕΤΒΑ έθεσε σε κυκλοφορία - κα τ'α ρ χ ή ν μόνο για θεσμικούς επ ενδ υ τές - ένα νέο δρα χμικό - συναλλαγματικό προϊόν, που π ρ όκειτα ι για ένα ετή σ ιο σύνθετο ομόλογο με σταθερό δραχμικό επ ιτόκιο καθαρής α πόδοσης 13,5% και ενσω ματω μένο προαιρετικό δικαίω μα δολλαρίου ένα ντι γιέν. Η Ιονική Τράπεζα συνέστησε δύο νέα αμοιβ αία κεφάλαια. Το Ευρωελληνικό Μ ετοχώ ν και το Ευρω ελληνικό ομολογιώ ν. Η Κ τημα τική παρουσιάζει ένα νέο αμοιβ αίο κεφάλαιο, το Δελφ οί Δ ιεθνές Α μοιβα ίο Κεφ ά λαιο Στα θερού ε ισ ο δ ή μ α το ς που έρ χετα ι να π ροστεθεί στα ήδη υπάρχοντα.

80 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΦΕΣΗ^^ Η υποχώρηση του ρυθμού του πληθω ρισμού έστω και μια μονάδα κάτω από το 10% έ τσ ι ώ στε να ε μ φ α ν ίζετα ι μονοψ ήφιος, δημιούργησε την εντύπω ση ό τι ο επ ιδιω κόμενος ως βασικός σ τόχος π ρ α γ μα τοπ ο ιείτα ι. Το πρόσφ α το αυτό δεδομένο δεν είναι ά σχετο ως προς τις δ ια δ ικ α σ ίες που οδηγούσαν στη μείω ση του πληθωρισμού αλλά με την διακοπή τους α ντέστρεψ α ν τήν εξέλιξη για ένα χρόνο. Με την αναπροσαρμογή κα τόπ ιν της οικονομικής π ο λιτικής στο νομισ μα τικό και εισ ο δ η μ α τικ ό το μέα έχουμε μια καθυστέρηση το υ λ ά χισ τον ενός έτους για την επίτευξη του επιδιω κόμενου στόχου. Χαρακτηριστικό της κα τάστασης τη ς οικ ονομία ς είνα ι ό τι π ιέζετα ι από συνθήκες υπό τ ις οπ οίες η Επ ιλογή κατευθύνσεων οικονομικής π ο λιτικ ή ς βρίσκεται π ερ ιορ ισ μένη σε σ τενότα το χώρο μέσα στον οπ οίο μόνο μ π ορεί να αποφ ύγει αλληλοεξουδετέρω ση της α π ο τελ εσ μ α τικ ό τη τ α ς των χρησιμοποιούμενω ν μέτρων για βασικούς σ τό χους της. Η μικρή υποχώρηση του πληθωρισμού δημιούργησε την εντύπω ση πως με ενίσχυση από την πλευρά της ζητήσεω ς, θα έχουμε ανοδική φάση της οικονομίας. (21) ΕΠΙΛΟΓΗ, Ιούνιος 1995

81 Με τις γνω στές συνθήκες οικονομ[ας σε ύψεση μπορούμε να πάρουμε μέτρ α ενισ χυτικ ά της ζητήσεω ς που να κινητοποιήσουν την παραγωγική δ υνα μικότητα χω ρίς να έχουμε ανοδικές τά σ εις σ τις τιμές. Α λλά εκείνο που δεν βλέπουμε είνα ι ότι δεν έχουμε οικονομική ύφεση υπό τις γνω στές συνθήκες. Αυτή τη σ τιγμή μια α π όπειρ α κινητοποιήσεω ς της οικονομικής δ ρ α σ τη ρ ιότη τα ς για έξοδο από τη φάση υφσεω ς με μέτρα από την πλευρά τη ς ζητήσεω ς, όπω ς εισ οδηματική πολιτική, φ ορολογική πολιτική, θα οδηγούσε ακόμα και με την υπεραισιόδοξη εκδοχή απλώ ς σε ανακοπή τη ς τάσεω ς επιβραδύνσεω ς του πληθωρισμού και κατά την πιό ρ εα λισ τική σε αντιστροφ ή της. Σ το χώρο τη ς Ευρώπης βλέπουμε το τελ ευ τα ίο δ ιά σ τη μ α τ ις εθνικές οικονομίες από την ύφεση σε ανοδική φάση. Κοινό χαρακτηριστικό με την ελληνική οικονομία είνα ι το υψηλό ποσοστό ανεργίας. Στο υ ς υπόλοιπ ους το μ ε ίς διαφ έρουμε ριζικά. Και τα άλλα δεν είνα ι μόνο το π ολλαπλάσιο π οσοστό του πληθωρισμού και το δημοσιονομικό τ ερ ά σ τιο έλλειμ α μη συγκρινόμενο με των Ευρωπαϊκών χωρών. Ε π ιπ λ έο ν διαρθρω τικά χαρακτηριστικά τη ς ελληνικής οικονομία ς διαφ οροποιούν τ ις δυνατότητες α ντιμ ετω π ίσ εω ς μια ς υφέσεω ς π.χ. με την π ο λιτικ ή που εφ αρμόζεται σ τις ανεπ τυ γμ ένες οικ ονο μίες των βιομηχανικών χωρών. Το γεγονός ό τ ι στην Ελλάδα η βιομηχανική δ ρα στηριότητα α σ κ είτα ι από μικρές ε π ιχειρ ή σ ε ις με βιοτεχνικό χαρακτήρα και ό τ ι στην κα τηγορία των μεγάλω ν κα τατάσσονται με κριτήριο μεγέθους πολύ δια φ ορετικό από το

82 διεθνές καθιστά την παραγωγική δρ α σ τη ρ ιότη τά τους λ ιγ ό τερ ο ελαστική ένα ντι των μεταβολώ ν της ζητήσεω ς. Υ π ό αυτές τ ις συνθήκες μια οικονομική παρέμβασή με μέτρα για επ ίτευ ξή βραχυχρόνιω ν στόχω ν θα οδήγούσε σε όξυνση του βασικού π ροβλήματος παρά σε θεμελίω ση ανοδικής τάσεω ς Τής επ ιχειρ ή μ α τικής δρ α σ τήριότήτα ς. Αν ληφθούν μ ά λ ισ τα υπόψη πρόσφ α τες δ ια π ισ τώ σ εις ε π 'ευ κ α ιρ ία της φ ορολογίας βάση αντικειμενικώ ν κριτηρίω ν" σημαντικός αριθμός μικρών και μεσαίων μονάδων, εμφ α νίζοντα ι να βρίσκονται στα πρόθυρα χρεωκοπίας, γεγονός που σ ημαίνει πως ούτε μικρή χαλάρω ση της π εριοριστικής εισ ο δ ή μ α τικ ή ς πολιτικής, ούτε άλλα μ έτρ α ενισχυτικής επιδράσεω ς, θα οδήγήσουν σε κινήτοποίησή παραγωγικής δρ α σ τη ρ ιότη τα ς με α ν τισ τα θ μ ισ τικ ή επ ίδραση πληθωριστικώ ν επιπτώ σεω ν. Ε π εκτα τική οικονομική π ο λιτικ ή χω ρίς επιτάχυνση του πληθω ρισμού είνα ι ανέφικτη, εφόσον οι δανειακές ανάγκες του Δημοσίου α ντισ το ιχο ύ ν σε μέγεθος έστω κι αυτό που έχει π ρ οϋπολογισθεί για το τρέχον έτο ς που δεν είναι βέβαιο πως θα επαληθευθεί όπω ς η ως τώρα εξέλιξη δικαιολογεί. Ούτε η προβλεπόμενη συγκράτηση των δαπανών φ αίνεται πραγμα τοποιήσιμη, ούτε η αύξηση των εσόδων που εμφ α νίζετα ι τώρα ως πιθανή μ ετά τ ις εμπ λο κές μ ά λ ισ τα στη φορολογία του εισ ο δ ή μ α το ς θα κα τα σ τήσει εφ ικτή τήν επ ίτευ ξη του προϋπολογισμένου πλεονάσματος. Α ς υπομνησθεί τέλ ο ς ό τι τα προβλεπόμενα για την π ενταετία 1995/99 πρω τογενή π λεονά σ ματα προϋποθέτουν ό τ ι απλώς αποφυγή χαλαρώ σεω ς τη ς αντιπληθω ρ ικής π ο λ ιτικ ή ς

83 αλλά εν(σχυση της με α υ στηρότερα μέτρα χω ρ[ς παρέκκλιση, αν φ έτος το α π ο τέλ εσ μ α επιβεβαιώ σει την α μφ ιβ ολία για το εφικτό. Υ π 'α υ τ ο ύ ς τους όρους η π ολιτική επ ιτοκίω ν θα είνα ι υποχρεωμένη να π ρ ο σ α να το λ ίζετα ι προς την εξασφ ά λιση καλύψεως δανειακών αναγκών του δημοσίου στα θ ερ οπ οιούμενου μάλλον παρά μειούμενου μεγέθους, αν οι φ ορείς της γενικής οικονομικής π ο λιτικ ή ς δεν α ντιμ ετω π ίσ ο υ ν με ριζικά μέσα την εξυγίανση του δημοσίου το μέα υπό την ευρεία έννοια, το ταχύτερο δυνατόν. Σ το π λα ίσιο αυτό είνα ι αυτονόητο ό τ ι ιδ ια ίτερ η ς σημασία ς είναι αφ ενός η ολοκλήρωση της ιδιω τικοποιήσεω ς, α φ ετέρου η τα χεία προώθηση των μεγάλων έργων του χρ ηματοδ οτούμενου από την Ευρωπαϊκή Ενωση προγράμματος, η οπ οία και μόνη εξέφραζε σοβαρή προσπάθεια ασκήσεως π ο λ ιτικ ή ς αναπτύξεω ς. Π Ω Σ Α Ν Τ ΙΜ Ε Τ Ω Π ΙΖ Ε Τ Α Ι Ο Π Λ Η Θ Ω Ρ ΙΣ Μ η Σ ^^ Η πρόσφατη διεθνής Εμπειρία. Σ τ ις π ερ ιοχές των βιομηχανικώ ν χωρών τα φ αινόμενα που της χαρακτηρίζουν το υ λάχισ τον τις π ερ ισ σ ότερ ες από αυτές είναι οι χαμηλοί ρυθμοί του πληθωρισμού και τα υψηλά ποσοστά ανεργίας. Αν δεν πάρουμε υπόψιν μας μ ερ ικές εξα ιρέσεις μπορούμε να χαρακτηρίσουμε αυτά τα δύο φ α ινόμενα αλληλένδετα. (22) ΕΠΙΛΟΓΗ, Μάιος 1995

84 Η μακρά φάση της. οικονομικής ανόδου τη δ εκα ετία του 1980 εξελισ σ ότα ν με π αρά λληλες τά σ εις τα σ χ ετικά χα μ η λ ότερ α ποσοστά ανεργίας (μόνιμο ως ένα βαθμό φ αινόμενο των βιομηχανικών χωρών) και τη βαθμιαία υποχώ ρηση των ρυθμών του πληθωρισμού; μετά την απότομη έξαρσή του εμφ α νιζότα ν ως αποκατάσταση ομαλότερ ης εξέλιξή ς του. Μ ετά τον τερ μ α τισ μ ό εκείνης της ανοδικής φάσης που εκδηλώθηκε κατά τη διάρκεια του 1990 η κυκλική διακύμανση εμφ α νίζει την ιδιορρυθμία να χαρακτηρίζεται και σ τις δύο φ ά σεις της από χαμηλό ρυθμό πληθωρισμού και πολύ υψηλά π οσοστά ανεργίας. Ε τσ ι το ερώτημα είνα ι μήπως υπό τις σ ημερ ινές συνθήκες ελεύθερης διεθνούς αγοράς έχει κα τα σ τεί πολύ ευκολότερος ο έλεγ χος τη ς νομισμα τικής ισορροπίας, από την εφαρμογή π ο λ ιτικ ή ς περιορισμού της ανεργίας. Το δεύτερο αυτό πρόβλημα όπω ς είναι γνωστό α π α σ χολεί τώρα τ ις εθνικές ηγεσίες, α ντιμ ετω π ιζόμενο με έρευνες και αναζήτηση δυνατοτήτω ν εφαρμογής κοινής π ο λιτικής ώστε να αμβλύνω νται οι ε π ιπ τώ σ εις από την α υτόματη λειτουργία αγορών εργασίας. Και το άλλο πρόβλημα όμως του πληθωρισμού σ χ ο λ ιά ζ ετα ι τώρα από ειδικούς με βάση τα πιό πρόσφ α τα δεδομένα και το πλαίσιο συνθηκών νομισ μα τικής ισορροπίας, όπω ς διαμορφώ νεται μέσα στην Ε.Ε. Η διαφ ύλαξη της π α ρα μένει κι αυτή προβληματική, παρά το γεγονός ότι τα δύο ή τρ ία τελευταία χρρόνια η εξέλιξη σ 'α υ τό ν τον το μέα εμφ α νίσ τηκε ευνοϊκότερη. Ως νέο πάντω ς σ το ιχ είο στον το μέα π ρ έπ ει να ληφθεί υπόψη η καθιερω μένη από το καθεστώ ς της Ε.Ε. 83

85 υποχρέωσης όλων των χωρών - μελών να αναγνω ρίζουν πλήρη ανεξαρτησία των εκδοτικώ ν τραπεζώ ν ως φ ορείς της διασφ αλίσεω ς της νομισ μα τικής ισ ορροπία ς με τα γνω στά κλασικά μέσα και κυρίως τα επ ιτόκια. Η α νεξα ρ τησία αυτή βέβαια όπως είνα ι ευνόητο, δεν είνα ι απόλυτη, αφού αλλελένδ ετοι είνα ι οι σ τό χ οι του γενικού π ροσανα τολισμού της οικονομικής πολιτικής. Ενα ότι ά σ χετο θέμα που πρόσφ α τα έχει απασχολήσει διεθ νείς οικονομικούς σ χολια σ τές, π α ρ ο υ σ ιά ζετα ι συνοπτικά στα επόμενα. Εχει δ ια π ισ τω θ εί τελευ τα ία σε π ολλές χώ ρες η προσφυγή, για τήν εξασφ ά λιση νομισ μα τικής ισορροπίας, στή μέθοδο του καθορισμού συγκεκριμένου σ τό χ ο υ, όσον αφορά τον ρυθμό του πληθωρισμού. Α ς σημειω θεί ότι καταρχήν το ιδ ια ίτερ ο ενδιαφέρον για τον έλεγχο του πληθωρισμού εξηγεί τώ ρα και το γεγονός ό τι σ τις π ερ ισ σ ότερ ες βιομηχανικές χώ ρες η ελλειμ α τικότη τα του δημοσίου έχει εξελ ιχ θ εί σε κύρια πηγή πληθωριστικών πιέσεων. Ως α ν τισ τά θ μισ μ α αυτών των πιέσεω ν από τη δημοσιονομική πλευρά όχι άσχετω ν προς την ύπαρξη υψηλών ποσοστώ ν ανεργίας η προσπάθεια των κρατικών φορέων της οικονομικής π ο λιτικ ή ς στήν επιδίω ξη πολύ χαμηλότερω ν ρυθμών πληθωρισμού. Ε τσ ι π α ρ α τη ρ είτα ι σήμερα σ τ ις περισσότερες χώ ρες το φ αινόμενο να ορ ίζ ετ α ι εκ των προτέρω ν ορισμένο ποσοστό, το οπ οίο θα επ ιδ ιω χθεί να μην υπερβεί η ύψωση του τιμαρίθμου. Λ ιγ ό τερ ες φ α ίνετα ι ό τι είνα ι οι περιπτώ σεις των χωρών, όπου η επ ίτευ ξη του θεω ρούμενου ως

86 εφικτού ρυθμού πληθω ρισμού επ ιδ ιώ κετα ι μέσω του κλασικού φορέα της νομ ισ μα τικής πολιτικής, των εκδοτικώ ν τραπεζώ ν. Ο ρισμένες από τ ις παρατηρήσεις που διατυπώ θηκαν τελευταία από διεθ νείς σ χολια σ τές, σ χετικά με σύγκριση των δύο τρόπων α ντιμ ετω π ίσ εω ς του π ροβλήματος της ν ο μ ισ μα τικής ισορροπίας, είνα ι οι ακόλουθες: Οσον αφορά την τακτική καθορισμού ορισμένου ορίου πληθωρισμού ως π λεονέκτημά τγης προβάλλονται: η δέσμευση των φορέων της κρατικής π ο λιτικ ή ς με συγκεκριμένο σ τόχο ώ στε να είναι πολύ δυσκολότερες οι προκαλούμενες από άλλα μέτρα παρεκλίσεις, η ενίσχυση της α ξιο π ισ τ ία ς του κράτους, που διευκολύνει την άσκηση τη ς νομισ μα τικής πολιτικής, γενικότερα και η αποτροπή προσδοκιών πληθωρισμού που σ υνεπ ά γοντα ι άλλες δυσμενείς επ ιπ τώ σ εις. Με βάση όμω ς και την εμπ ειρ ία από την εφαρμογή π.χ.στη Β ρ εττα νία ή τη Νέα Ζηλανδία, από άλλους σ χ ολια σ τές αμφ ισβητείτα ι, ως ένα βαθμό, η α π ο τελεσ μ α τικ ότη τα τη ς τακτικής, επ ειδ ή ε ξα ρ τά τα ι από διάφορους παρά γοντες που, επίσης, παίζουν ρόλο.κα ι κυρίως το νίζετα ι η σημασία συμπτω μάτω ν π αρεκκλίσεω ς από το καθορισμένο ποσοστό πληθωρισμού, η οπ οία είνα ι αναπόφευκτη όταν τα προβλεφθέντα όρια είναι πολύ στενά. Ενώ μέσω του μηχανισμού της κεντρικής Τράπεζας, η επιδίω ξη ελέγχου του πληθωρισμού παρουσιάζει το π λεονέκτημα της μ εγ αλύτερης ελαστικότητας.

87 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Η KOtNOTfKH ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΟΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ^^ Η προγραμματιζόμενη svonocnan τη ς εσω τερικής αγοράς μέσα σ τις Ευρω παϊκές Κ ο ιν ό τη τ ες μ έχρ ι το τέλος του 1992 συνέβαλε σημαντικά στην ανάγκη εκσυγχρονισμού του τραπεζικού συστήματος. Ε π ειδ ή οι ελληνικές τρ ά π εζες θα εκτεθούν στον ανταγω νισμό από τρ α π εζικά ιδρύματα των κρατών μελών των Ευρωπαϊκών κοινοτήτω ν. Δεν θα είνα ι δυνατό για τις α ρ χές να χρησιμοποιούν το κριτήριο τη ς οικονομικής ανάγκης καθώς θα παρέχουν εγκρ ίσεις λ ειτουργία ς ξένων τραπεζώ ν στην Ελλάδα. Επ ιπ ρόσθετα η στρατηγική των Ευρωπαϊκών Κ οινοτήτω ν για την ολοκλήρωση των τραπεζικώ ν συστημάτω ν μέσα στην Κ ο ινότη τα βα σίζεται στην αρχή ότι ο έλεγ χος των πιστω τικώ ν ιδρυμάτω ν σε μια χώρα θα ανήκει σ τις αρχές της χώ ρας καταγω γής της Τράπεζας που είνα ι εγκα τεσ τη μένες στη χώ ρα υποδοχής. Ακόμη οι ξένες τρ ά π εζες θα έχουν την ελευθερ ία να προωθούν δρ α σ τηριότητες σύμφωνα με τ ις χ ρ ή σ εις που επικρατούν στην π ατρίδα τους. (23) Π. ΑΛΕΞΑΚΗΣ - Π. ΠΕΤΡΑΚΗΣ

88 To τμήμα αυτό σημειώ νει τ ις α ντιδ ρ ά σ εις της νομισμα τικής π ο λ ιτικ ή ς σ τ ις κινήσεις κεφ αλαίου και στήν εναρμόνισή του τρόπου λ ειτουργία ς των κοινοτικώ ν τραπεζώ ν πάνω στο ελληνικό χρ η μ α τοπ ισ τω τικό σύστημα. Παρατηρήσεις και συμπεράσματα για το Ελληνικό Τραπεζικό σύστημα^"'. Η πιστω τική πολιτική που ακολουθήθηκε κατά το παρελθόν στην Ελλάδα, οι ανάγκες τη ς Εθνικής οικονομίας, οι συμφ ω νίες και οι εξελ ίξεις στήν κοινότήτα και οι διεθ νείς τά σ εις, σε συνδυασμό με την έκθεση Κ αρατζά και την έναρξη της υλοποίησης της πείθουν ό τ ι το ελληνικό χρ η μ α τοπ ισ τω τικό σύστημα βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Ο λοι αυτοί οι π αράγοντες ωθούν το σύστημα αυτό ώ στε να μην μονοπ ω λείτα ι από το τραπ εζικό να αναπτυχθεί η αγορά χρήματος και κεφαλαίου και να γίνει α ντα γ ω νισ τικότερ ο μέσα από την γενική αναδιάρθρωσή του τόσο σε χ ρ ηματοδ οτικούς φορείς, όσο και χρηματοδοτικά μέσα. Η άρση των ρυθμιστικώ ν κανόνων, οι τεχνολογικές κα ινοτομίες τα νέα τρ α π εζικά προϊόντα, η μεταβολή παραδοσιακής έννοιας τη ς Τράπ εζας, η κινητικ ότη τα στα κεφάλαια, η ελεύθερη εγκατάσταση τραπεζών από άλλες κοινο- (24) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟ Μ Ο Σ, φ. 21 (1994)

89 τικές χώρες στην Ελλάδα και η παροχή από αυτές όλων των εργασιών που παράγουν και στη χώρα τους αλλά και η δυνατότητα μια ς τρ ά π εζα ς από μια άλληλ χώρα να προσφ έρει τις εργασίες της χω ρίς εγκα τάσταση στη χώ ρα μας, δημιουργούν μια πίεση για ανταγω νισμό σ το ελληνικό χρ η μ α τοπ ισ τω τικό σύστημα. Α π ο τέλεσ μ α τη ς πίεσης είνα ι η αύξηση της α π ο τελ εσ μ α τικ ότη τα ς του πιστω τικού σ υ σ τή μ α το ς έ τσ ι ώ στε να ανταπεξέλθει σ τις συνθήκες που δημιουργούνται από την ενοποίηση των χρ ηματοπ ισ τω τικώ ν που α π α ιτούντα ι για τον εκσυγχρονισμό του π ιστω τικού σ υ σ τή μ α το ς θα π ρ έπ ει να α ντιμετω π ιστούν. Η Τράπ εζα της Ελλάδος το 1989 σημειώ νει ό τ ι ο εκσυγχρονισμός και η τα χ εία προσαρμογή του ελληνικού τραπεζικού συστήματος α π ο τελ εί για αυτό προϋπόθεση ώ στε να α ντιμ ετω π ίσ ει τον εξω τερικό ανταγω νισμό μ ετά την ενοποίηση των χρηματοδοτικώ ν αγορών των Ε.Κ. μ έχρ ι το 1992 εφόσον θα είναι ελεύθερη η κίνηση κεφαλαίων και η παροχή τραπ εζικώ ν υπήρεσιών τόσο μεταξύ των χωρών μελών όσο και προς τρ ίτ ε ς χώρες. Ο ι Ελληνικές τρ ά π εζες κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση αφού γνωρίζουν ότι αν υπάρξει καθυστέρηση σ τις αναγκαίες προσαρμογές στην δομή, στην οργάνωση, στη λειτουργία, στην εκπαίδευση, στην αξιοπ οίηση του προσω πικού τους και στην παροχή κινήτρων στο τελευτα ίο, δύσκολα θα μπορέσουν να ανταπ εξέλουν στον ανταγω νισμό των ξένων τραπεζών ακόμή και εκείνων που θα είνα ι εγ κα τεσ τη μένες σ τις

90 ... λοιπ ές χώ ρες των Ε.Κ. εφόσον θα μπορέσουν και από το εξωτερικό να παρέχουν ελεύθερα χ ρ η μ α το δ ο τή σ εις ή να προσφέρουν ά λλες χρ η μ α τοδ οτικ ές υ π ηρεσ ίες στην εσω τερική αγορά. Α ς σημειω θεί ότι πέρα από τ ις δυσκολίες ορ ισ μ ένες τεχνικές συμφω νίας στα π λαίσ ια της δεύτερης τρ α π εζικ ή ς οδήγίας α να μ ένετα ι να δημιουργήσει δυσκολίες σ τις τρ ά π εζες, όπως αυτές για τον ορισμό των ιδίω ν κεφαλαίω ν των τραπ εζώ ν για τη συμμετοχή τους σε άλλα μη χρηματοδοτικ ά ιδρύματα. Το θέμα αυτό διευθετήθηκε πρόσφ α τα συνολικά για όλες τ ις χώ ρες και το συντελεστή φ ερεγγυότητας που π ρ ό τεινε -8 % ο οπ οίος κρίνεται ιδ ια ίτερ α δυσμενής για τις ελληνικές τρ ά π εζες. Α ντίθ ετα τα οφέλη για τις ίδ ιες τις τράπεζες, αλλά και για την ελληνική οικονομία θα είνα ι σ ημαντικό και μ ονιμότερ ου χαρακτήρα εφόσον αξιοπ οιήσουν την μεταβατική π ερίοδο και επιτύχουν α π ο τελ εσ μ α τικ ότερ η οργάνωση και λειτουργία, διεύρυνση και βελτίω ση των υπηρεσιών που προσφέρουν παράλληλα εφόσον προωθηθεί η ανάπτυξη μια ς ευρεία ς και και α π οτελεσ ματικότερ ης αγοράς χρήματος και κεφαλαίου θα υπάρχουν ακόμη δ υ νατότη τες σ τις ε π ιχειρ ή σ εις ιδιω τικώ ν κεφαλαίων θα υπάρχουν ακόμη δ υ να τότη τες σ τ ις ε π ιχειρ ή σ εις να διαφοροποιούν τις πηγές και μορφ ές χρ η μ α τοδ ότη σ η ς τους ενώ παράλληλα θα είναι σημαντικές οι ε π ιπ τώ σ εις σ τις μεθόδους και στους όρους δανεισμού του δημοσίου τομέα. Ε ίν α ι ενθαρρυθντικό ότι έχει α ρ χίσ ει να γ ίν ετα ι πρόοδος προς τ ις κατευθύνσεις αυτές και να δημιουργούνται ευνοϊκές π ρ ο οπ τικ ές για την ανάπτυξη ενός π ερισσότερο α π ο τελεσ μ α τικ ού

91 χρηματοδοτικού μηχανισμού, ιδ ια ίτερ α μετά τ ις π ρ όσφ α τες αποφάσεις για τα τρ α π εζικά επ ιτόκια και τα μέτρ α για την απελευθέρωση του τραπ εζικού σ υστήματος από μεγάλο αριθμό εξειδικευμένω ν πιστω τικώ ν κανόνων και ελέγχου ενώ οι τράπ εζες οδεύουν προς την κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού τους. Α ξίζει να σημειω θεί ότι α π α ιτ είτα ι ήδη η ανάπτυξη μια ς αποτελεσματικής, εξω τραπεζικής αγοράς χρήματος και κεφαλαίου, πρώτο για να αυξηθεί η α π ο τελ εσ μ α τικ ό τη τα όλου του σ υστήματος και δεύτερο για να α ν τιμ ετω π ισ θ εί ο ανταγω νισμός από την ενοποίηση των χρηματοδ οτικώ ν αγορών. Ιδιαίτερα για το ελληνικό π ιστω τικό σύστημα, η ανάπτυξη τη ς κεφαλαιαγοράς χ ρ ειά ζετα ι για να ελαφ ρ ύνει το τρ α π εζικό σύστημα, ώστε το τελ ευ τα ίο να προχω ρήσει στην αναδιοργανωτική κινητήρια δύναμη για την αύξηση της εξω τραπεζικής αγοράς κεφαλαίου είνα ι η χρηματοδ ότηση του δημόσιου από αυτή με την διάθεση τίτλω ν. Αυτό όμως μπορεί να επ ιτευ χθ εί σε συνδυασμό με την μείωση των δημοσίων ελλειμάτω ν που θα βοηθήσει έτσ ι στην κάλυψή τους από την κεφαλαιαγορά και όχι από τ ις τρ ά π εζες. Με την έννοια αυτή θα πρέπ ει να α ν τιμ ετω π ίζ ετ α ι με ανησυχία τόσο η μικρή ουσιαστική πρόοδος που έχει ε π ιτ ελ ε σ τ ε ί μ έχρι σήμερα στην κεφαλαιαγορά όσο και το γεγονός ό τ ι η σταθεροποίηση της οικονομίας δεν έχει προχω ρήσει επαρκώς. Ο ι εξελίξεις αυτές δημιουργούν ερω τηματικά σε ό,τι αφορά την έγκαιρη ανταγω νιστική προσαρμογή του ελληνικού χρηματοπ ιστω τικού συστήματος. 9 0

92 Επομένω ς η Τ ράπ εζα της Ελλάδος, θα π ρ έπ ει να προσαρμόσει ανάλογα το α ντικείμ ενο και τ ις δ ια δ ικ α σ ίες του ελέγχου και της ε π ο π τ εία ς του τραπ εζικού σ υστήματος. Για να ανταποκριθεί σ το νέο επ οπ τικ ό ρόλο π ρ έπ ει να δημιουργήσει τους κατάλληλους μηχα νισμούς, να έχει επαρκή και σ υστηματική πληροφόρηση εκ μέρους των τραπ εζώ ν αλλά και ελευθερία κινήσεων. Εποπ τεία του τραπ εζικού σ υ σ τήματος δεν σ η μ α ίνει μόνο η εξακρίβωση παραβάσεων πιστω τικώ ν και συναλλαγματικώ ν κανόνων και περιορισμώ ν αλλά και δ υ νατότη τα συνολικής μέτρησης και προσδιορισμού της π ο ιό τη τα ς του ενεργητικού των τραπεζών, του μεγέθους των κινδύνων που έχουν αναλάβει και της φερεγγυότητάς τους. Έ γκα ιρη επισήμανση πιθανών προβλημάτω ν και λήψη τυχόν αναγκαίων μέτρων από την κάθε τρ ά π εζα για την πρόληψη δυσμενών εξελίξεω ν θα π ρ έπ ει να παίζουν α π οφ α σ ισ τικό ρόλο για τη διασφ άλιση της σ τα θ ερ ότη τα ς του τραπ εζικού συστήματος. Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει αναγνω ρισθεί και επ ισ η μα ίνει όλα τα παραπάνω θέματα. Ακόμη με πράξη που εξέδω σε τον Ιούνιο του 1988 καθόρισε τα α π α ρ α ίτητα σ το ιχ ε ία που θα υποβάλουν οι τρ ά π εζες για την άσκηση των ελέγχων φερεγγυότητάς, ρευστότητα ς και α π ο δ ο τικό τη τα των πιστωτικών ιδρυμάτων. Στα σ το ιχεία αυτά που σ υμπληρώ νονται και διασταυρώνονται με άλλα σ το ιχ εία που λα μβά νοντα ι από

93 επ ιτόπ ιους ελέγχους ή και από ά λλες πηγές σ τη ρ [ζετα ι η άσκηση της επoπτεcας των τραπεζώ ν. Επίσης η Κεντρική Τράπ εζα προχώ ρησε στην αναδιοργάνωση υπηρεσιών τη ς που επ οπ τεύουν τα π ισ τω τικά ιδρύματα αλλά και στην επιμόρφ ω ση και στην εφαρμογή νέων μεθόδων και διαδικασιώ ν από επ ιλ εγ μένα όργανα ελέγχου. Τονίζει ότι τελική επιδίω ξη του νέου σ υ σ τή μ α το ς ε π ο π τ εία ς είναι η ορθολογική λειτουργία και η ενίσχυση της α ξιο π ισ τ ία ς του ελληνικού πιστω τικού συστήματος επ ιπ ρ όσ θ ετα το νέο αυτό σύστημα επ ο π τεία ς π ρ οσαρμόζετα ι σ τ ις α π α ιτή σ εις που προκύπτουν από την ενοποίηση των ευρωπαϊκών χρηματοδοτικώ ν αγορών και ενα ρ μονίζετα ι με τ ις υ π οχρεώ σεις της χώρας σε σχέση με την ψήφιση τη ς δεύτερης Σ υ ντο νισ τικ ή ς οδηγίας για τα π ιστω τικά ιδρύματα. ΤΡΑΓΙΚΗ Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ:^^ Η σημερινή κατάσταση στην Ελληνική τραπ εζική αγορά μπορεί να χαρακτηρισθεί τραγική. Κ ι αυτό όχι μόνο γ ια τί εξουδετερώθηκαν οι παραπάνω δυσμενείς παρά γοντες, αλλά αντίθετα ενισχύθηκαν ακόμα π ερισσότερο με ά λλες κυβερνητικές αποφάσεις και μέτρα. Συγκεκριμένα σ το διά σ τημα που διέρρευσε από το τέλ ος του 1981 (όπω ς αναφερθήκαμε ε μ είς παραπάνω ) μέχρι σήμερα λήφθήκαν τα ακόλουθα μέτρα. (25) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟ Μ Ο Σ, φ. 47 (1969)

94 α) Αυξήθηκαν ακόμα π ερ ισ σ ότερ ο τα π ο σ οστά δεσμεύσεω ν των καταθέσεων σ τις Εμπ ο ρ ικές Τ ράπεζες, με α π ο τέλεσ μ α να μείνει ένα ισχνό π οσοστό διαθεσίμω ν που μπορούν να τα αξιοποιήσουν απ ο δ ο τικό τερ α γ ι'α υ τ έ ς (αύξηση των εσόδων) και παραγωγικότερα για την εθνική οικονομία (χρημα τοδ οτική ενίσχυση του ιδιω τικού τομέα). β)πάγωμα των χρεών των προβληματικώ ν επ ιχειρήσεω ν που υπήχθηκαν στο νόμο 1386/1983 και ρυθμίσεις χρεών βιοτεχνικώ ν επιχειρήσεω ν και αγροτών. γ)δημιουργία για λόγους κυρίως πολιτικούς, ενός ολέθρου για το τραπ εζικό σύστημα μύθου που θέλει να εμφ α νίσ ει π ερ ιου σ ίες τις βιοτεχνικές επ ιχειρ ή σ εις και Δρ άκους" τ ις ελληνικές Τράπ εζες.από την άλλη όμως μεριά, όπω ς έχει αποκαλύψ ει ο οικονομικός", το Υπουργείο Οικονομικώ ν ανησυχώ ντας σοβαρά από τη σημαντική αύξηση των καταπτώ σεω ν των εγγυήσεων του Δημοσίου από τη μη πληρωμή των βιοτεχνικώ ν δανείω ν εκλιπ αρεί τις εμπ ορικές τρ ά π εζες να μεριμνούν για την είσπραξη των δόσεων για να μην επιβαρυνθεί ο κρατικός προϋπολογισμός, δηλ. ο έλληνα ς φορολογούμενος. δ)συστά σεις του Υπουργείου Οικονομικώ ν σ τα δημόσια τα μ εία να μη χρησιμοποιούν κανένα ανταγω νιστικό μέτρο, προκειμένου να εισπράξουν τις καθυστερούμενες δόσεις σ τεγαστικώ ν δανείω ν που έχουν πάρει διάφ οροι δικαιούχοι από τον Ο ργανισμό Εργατικής κατοικίας. ε) Το πεντα ετές πρόγραμμα οικονομικής και κοινω νικής Ανάπτυξης που π ρ ο τείνει σα μόνη λύση για την S3

95 εξυγ[ανση και ανάπτυξη του τραπ εζικού σ υ σ τή μ α το ς την κοινωνικοποίησή του.-

96 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κ Υ Μ Ω Ν Α Σ Π Ε Τ Ρ Ο Υ Σ Τ Ε Ρ Γ ΙΩ Τ Η Δημοσιογράφ ος Οικονομολόγος. ΓΕΩ ΡΓΙΟ Σ Τ Ρ Α Γ Κ Α Κ Η Σ (Γέννηση και εξέλιξη χρηματοπ ιστω τικώ ν θεσμών) Δ Ε Λ Τ ΙΟ ΕΝΩ Σ Η Σ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ω Ν Τ Ρ Α Π Ε Ζ Ω Ν Β Α ΣΙΛΗ Σ Π Α Ν Α Γ Ο Σ ΤΟ Χ Ρ Η Μ Α Τ Ο Π ΙΣ Τ Ω Τ ΙΚ Ο Σ Υ Σ Τ Η Μ Α ΚΑΙ ΟΙ Α ΓΟ Ρ Ε Σ Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΩ Ν Α Ν ΤΩ Ν ΙΟ Σ X. ΖΗΤΡΙΔΗΣ, Αθήνα 1973 ( Το τραπεζικό σύστημα στην Ελλάδα) I. Σ Υ Μ ΙΓΙΑ Ν Ν Η Σ ( ΤΟ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Τ Ρ Α Π Ε Ζ ΙΚ Ο Σ Υ Σ Τ Η Μ Α ) ΒΑΣΙΛΗ Σ Π Α Ν Α Γ Ο Σ ( Χ Ρ Η Μ Α Τ ΙΣ Τ Η Ρ ΙΟ ) Π. Α Λ Ε Ξ Α Κ Η Σ - Π. Π Ε Τ Ρ Α Κ Η Σ Ν. Ν Α Ν Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ ΟΙ Ε Ξ Ε Λ ΙΞ Ε ΙΣ ΣΤ Ο Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Χ Ρ Η Μ Α Τ Ο Π ΙΣ Τ Ω Τ ΙΚ Ο Σ Υ Σ Τ Η Μ Α Μ ΕΤΑ ΤΟ 1992 Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΚ Ο Σ Τ Α Χ Υ Δ Ρ Ο Μ Ο Σ φ, 27 σελ. 35 (1981) Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΚ Ο Σ Τ Α Χ Υ Δ Ρ Ο Μ Ο Σ φ. 47 σελ. 22 (1984) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜ Ο Σ φ. 3 (1986) Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΚ Ο Σ Τ Α Χ Υ Δ Ρ Ο Μ Ο Σ, φ. 21 (1994) ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ - ΛΥΜ Π ΕΡΟ ΠΟ ΥΛΟ Σ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΕΠΙΛΟ ΓΗ, Ιανουάριος 1995 ΕΠΙΛΟ ΓΗ, Ιούνιος 1995 ΕΠΙΛΟ ΓΗ, Μ άιος 1995 Α Θ Α Ν Α Σ ΙΟ Σ Δ. Τ Σ ΙΜ Π Ο Υ Κ Η Σ