ΦΙΛΙΠ ΓΚΡΕΜΠΕΡ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΠΝΟΣ ΧΩΡΙΣ ΦΡΟΪΝΤ. Δεν υπάρχει καπνός χωρίς Φρόιντ Μήπως ούτε και Φρόιντ χωρίς καπνό;

Transcript

1 SIGMUND FREUD Δεν υπάρχει καπνός χωρίς Φρόιντ Μήπως ούτε και Φρόιντ χωρίς καπνό; Αναστολή, σύμπτωμα και άγχος Σίγουρα, αν μάλιστα παρακολουθήσουμε βήμα προς ΤΖΟΡΤΖ ΟΡΓΟΥΕΛ βήμα την επώδυνη διαδρομή της σχέσης που διατηρεί Βιβλία εναντίον τσιγάρου ο επινοητής της ψυχανάλυσης με το πούρο του σε ΕΒΑ ΒΑΪΣΒΑΪΛΕΡ όλη τη ζωή του όπως ομολογεί, ο καπνός υπήρξε Φρόιντ. Η βιογραφία μιας οικογένειας MAUD MANNONI Η πρώτη συνάντηση με τον ψυχαναλυτή το απαραίτητο ενισχυτικό, η sine qua non προϋπόθεση για την εκπόνηση του έργου του. Αλλά η εξάρτηση αυτή τον οδήγησε στην καταστροφή και τον θάνατο, μέσα σε μια ηθελημένη τύφλωση. Ο συγγραφέας παρακολουθεί τον Φρόιντ σε όλη τη διάρκεια της περιπαθούς αυτής διαδρομής, που πρέπει να την ονομάσουμε «φροϊδικό μη αναλυμένο», για να απαντήσει σε ένα δύσκολο ερώτημα: Γιατί καπνίζουμε; ISBN ΒOΗΘ. ΚΩΔ. ΜΗΧ/ΣΗΣ 5063 Ο μυθιστοριογράφος και ψυχαναλυτής ΦΙΛΙΠ ΓΚΡΕΜΠΕΡ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΠΝΟΣ ΧΩΡΙΣ ΦΡΟΪΝΤ ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ Φιλίπ Γκρεμπέρ γεννήθηκε στο Παρίσι το Εργάζεται σε δύο ιατροπαιδαγωγικά κέντρα για αυτιστικούς και ψυχωτικούς εφήβους. Έχει γράψει επίσης το δοκίμιο Psychanalyse de la chanson (1996) και τρία μυθιστορήματα: La Fille de l'être (1998), La Petite Robe de Paul (2001), Un secret (2004) το τελευταίο κυκλοφόρησε στα ελληνικά (Ένα μυστικό, 2006) από τις εκδόσεις Πλέθρον. Τιμήθηκε με το βραβείο Goncourt των μαθητών λυκείου το 2004 και με το βραβείο αναγνωστριών του περιοδικού Elle το 2005.

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΡΙΑΣ 9 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ο Φρόιντ, ο άλλος και το πούρο Οδός Μάρεσφιλντ Γκάρντεν, αρ Ο Φρόιντ και ο Alter Το τσιγάρο του Γκαρδέλ Ο Φρόιντ και το σκοτεινό κομμάτι του Μυρωδιά καπνού (Μονόπρακτο) Αποχή του Φρόιντ Οι ωραίες ιστορίες του θείου Πολ Ο Φρόιντ παρακαλείται να κλείσει τα μάτια Ο θείος Πολ δεν παραδίδει τα όπλα Ο Φρόιντ αποχαιρετά τον Alter Καπνός για στριφτά Η Arbeitsmittel του Φρόιντ Αβάνα Ο Φρόιντ και το αγαπημένο του νεόπλασμα εν παίζουν με τη φωτιά (Άλλο μονόπρακτο) Φρόιντ, μια νησίδα βασάνων Smoking or no smoking Φρόιντ, οι στάχτες του Προμηθέα Το τσιγάρο του Αγγέλου Φρόιντ, το θριαμβευτικό στόμα Γκόλντερς Γκριν 359 ΕΠΙΛΟΓΟΣ 367 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 373

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο Φρόιντ, ο άλλος και το πούρο Α ΠΟ ΤΑ ΕΦΗΒΙΚΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΑ, πολύ πριν συλλάβει την ιδέα της ψυχανάλυσης, ο Φρόιντ αναζητά ψυχαναλυτή. Ίσως εκείνο τον καιρό, που η λέξη «ψυχαναλυτής» δεν είχε ακόμη επινοηθεί, τον έλεγαν εξομολόγο ή μυστικοσύμβουλο. εν διακατέχεται, όμως, από θρησκευτικά αισθήματα που θα μπορούσαν να τον ωθήσουν στην εξομολόγηση των αδυναμιών ή των σφαλμάτων του, ούτε πάλι τον ενδιαφέρει να περιγράφει λεπτομερώς τις εμπειρίες και τα συναισθήματά του σε κάποιον οικείο του που θα τον ακούει με ευμένεια. Όχι, εκείνο που επιζητεί ο μελλοντικός δημιουργός της ψυχανάλυσης δεν είναι να μπορεί να ανοίγεται σε κάποιον. Παρόλο που από πολύ νωρίς αισθάνεται την ανάγκη να «τα λέει όλα», αυτό το «να τα λέει όλα» σε έναν εκλεκτό φίλο δεν συνίσταται από αυτάρεσκες εκμυστηρεύσεις. Απόδειξη, οι νεανικές επιστολές του. Ήδη σ αυτές, ο Φρόιντ επιδιώκει να δώσει νόημα στην εμπειρία του από το γεγονός και μόνο ότι την απευθύνει σε κάποιον άλλον, τον προτιμώμενο ακροατή, τον «Alter». Ο πρώτος που τοποθετήθηκε σε αυτή τη θέση ήταν ο Εμίλ Φλις, ο οποίος καταγόταν από το Φράιμπεργκ, όπως

4 20 ΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΠΝΟΣ ΧΩΡΙΣ ΦΡΟΪΝΤ και ο Φρόιντ. Στις 18 Σεπτεμβρίου του 1872, ο Φλις έλαβε το εξής μήνυμα από τον φίλο του τον Σίγκμουντ: «Τηρώ την υπόσχεση που σας έδωσα ότι μόλις επιστρέψω στο σπίτι μου θα σας εξιστορήσω το ταξίδι μου Ομολογώ την αλήθεια γυμνή, αλλά μόνο σε σας. Και ελπίζω ότι κανένα ξένο βλέμμα δεν θα πέσει πάνω σ αυτές τις γραμμές. Αν, εντούτοις, συμβεί κάτι τέτοιο κι εσείς δεν είστε σε θέση να το εμποδίσετε, μη μου το πείτε, γιατί τότε πάει, χάθηκε η αλήθεια, και θα σας γράφω προτάσεις λείες σαν χέλια από τις οποίες δεν θα βγάζετε κανένα συμπέρασμα». Μέσα στις λίγες αυτές γραμμές ενός δεκαεξάχρονου εφήβου ήδη διαφαίνονται τα θέματα που τον απασχολούν και θα σημαδέψουν, μερικά χρόνια αργότερα, τις βασικές έννοιες της φροϊδικής ανακάλυψης, και πρώτα απ όλα, την αποκλειστικότητα της ομολογίας που προορίζεται για έναν και μόνο, τον άλλο, επιλεγμένο για τις ικανότητες ακοής του και την εμπιστοσύνη που εμπνέει λόγω της άμεμπτης εντιμότητάς του το «να τα λες όλα», που φέρει εν σπέρματι τον θεμελιώδη κανόνα του ελεύθερου συνειρμού. Κατόπιν, την ανάδυση της αλήθειας, αλήθειας της επιθυμίας, η οποία θα εκφέρεται αποκλειστικά μέσα στο αυστηρό πλαίσιο αυτής της απόλυτης σχέσης. Τέλος, την έννοια της αντίστασης, όπως την αντιλαμβάνεται ο Φρόιντ*, στην περίπτωση * Σ.τ.μ. Κατά τη διάρκεια της ψυχαναλυτικής αγωγής ονομάζεται αντίσταση οτιδήποτε, μέσα στις πράξεις και τα λόγια του αναλυομένου, αντιτίθεται στην πρόσβαση στο ασυνείδητό του (J. Laplanche και J.-B. Pontalis, Λεξιλόγιο της ψυχανάλυσης, Κέδρος, 1986, σ. 58)

5 Ο ΦΡO ΪΝΤ, Ο ΑΛΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΥΡΟ 21 που παρεισφρήσει η αμφιβολία μέσα στη διαφάνεια αυτής της εμπειρίας, προσδίδοντας στον λόγο τη λεία και άπιαστη πλευρά του «χελιού», τη γυαλάδα ενός καθρέφτη, καθιστώντας απρόσιτη την αποκάλυψη. Καλύτερα να μην ξέρει κανείς τίποτα, λέει ο Φρόιντ, «μη μου το πείτε», παρά να θέσει σε κίνδυνο το πεδίο αυτής της προνομιακής σχέσης, μεριμνώντας για τη διατήρηση της μοναδικής της αξίας, έτσι ώστε ο συνομιλητής του, τον οποίο είχε βάλει σε θέση ψυχαναλυτή σ εκείνα τα πρώιμα χρόνια, να ξέρει «τι συμπέρασμα θα βγάλει» από τα λόγια που του απευθύνονται. Με τη ματιά της χρονικής απόστασης και επειδή ο συγγραφέας της έγινε ο Φρόιντ, ιδού τι μπορούμε ήδη να διαβάσουμε σε αυτή την επιστολή των νεανικών χρόνων, σαν προοίμιο σε χιλιάδες άλλες τις οποίες ο ανεξάντλητος αλληλογράφος, «επιστολογράφος σπάνιας ευσυνειδησίας», σύμφωνα με τα λεγόμενα του γιου του Ερνστ, θα απευθύνει καθ όλη τη διάρκεια της ζωής του στους ομοίους του. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Φρόιντ έδειξε ιδιαίτερη προτίμηση σ αυτόν τον τρόπο έκφρασης, όχι μόνο λόγω της ευκολίας της πένας του αλλά επίσης, και προπάντων, επειδή οι αποδέκτες του δεν βρίσκονταν μέσα στο πεδίο του βλέμματός του. Η απομάκρυνση αυτή του επέτρεπε, όπως το εύρημα του ντιβανιού θα επιτρέψει στους ασθενείς του, να τους εκμυστηρευτεί ακαλλώπιστο το περιεχόμενο της σκέψης του. Αργότερα, ο Φρόιντ θα πει ότι την ιδέα αυτού του τεχνάσματος προς αποφυγήν του ενώπιος ενωπίω την εμπνεύστηκε από την απέχθειά του να τον «κοιτάζουν κατά πρόσωπο επί ώρες». Το εσωτερικό του σπιτιού του στο Λονδίνο, οι φωτο-

6 22 ΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΠΝΟΣ ΧΩΡΙΣ ΦΡΟΪΝΤ γραφίες που έβγαλε προτού φύγει από την Αυστρία, αλλά και πολλές μαρτυρίες οικείων και αναλυομένων του μας επιτρέπουν σήμερα να φανταστούμε την απομονωμένη ατμόσφαιρα του βιενέζικου γραφείου του Φρόιντ, μετέπειτα ιδρυτή της ψυχανάλυσης, μέσα στην αστική του κατοικία, αντιπροσωπευτική του τέλους του 19ου αιώνα, με τα βαριά οικογενειακά έπιπλα και τους υπερφορτωμένους με βιβλία και αρχαιολογικά κειμήλια τοίχους. Μπαίνουμε στον πειρασμό να προσθέσουμε σε αυτό το κιτρινισμένο από τον χρόνο στερεότυπο κάποιες ακουστικές εντυπώσεις, το τρίξιμο των βημάτων πάνω σε ένα γυαλισμένο πάτωμα ή την υπόκωφη βουή της ζωής που ερχόταν από το οικογενειακό διαμέρισμα, στην άλλη μεριά της μεσοτοιχίας. Όμως, η περιγραφή θα ήταν ελλιπής αν παραλείπαμε μια νότα όσφρησης, η οποία τόσο συχνά αναφέρεται στις μαρτυρίες της εποχής: η σαγηνευτική μυρωδιά των πούρων του οικοδεσπότη που ο καπνός τους, ανεβαίνοντας στο ταβάνι, υπογραμμίζει τις παρεμβάσεις του. ιότι πρέπει να πούμε ότι οι επισκέπτες της οδού Μπεργκάσε καλούνται να αφεθούν στις εκπλήξεις του ελεύθερου συνειρμού ξαπλωμένοι στο ανατολίτικο χαλί που σκεπάζει το ντιβάνι, μέσα σε μια ευωδιαστή ομίχλη. «Ο τοίχος με την πόρτα εξόδου βρίσκεται πίσω από το κεφάλι μου και καθισμένος με την πλάτη σ αυτόν τον τοίχο, χωμένος στη γωνία, στην τρίπλευρη κόγχη που σχηματίζουν οι δύο τοίχοι και η πλάτη του ντιβανιού, βρίσκεται ο Professor. Θα κάθεται εκεί, σιωπηλός, σαν γέρικη κουκουβάγια κουρνιασμένη στο δέντρο της. Δεν θα λέει τίποτα απολύτως ή θα σκύβει προς το μέρος μου και θα μιλάει

7 Ο ΦΡO ΪΝΤ, Ο ΑΛΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΥΡΟ 23 για κάτι που είναι ολοφάνερα άσχετο προς την πρόοδο ή το ξετύλιγμα του ονείρου που συζητάμε ή τη διαδοχή των συνειρμών μου. Θα τινάζει το μπράτσο απροσδόκητα προς τα μπρος, μερικές φορές ανησυχητικά, για να υπογραμμίσει κάποιο σημείο. Ή, βρίσκοντας κάθε τόσο κάποια αφορμή, θα σηκώνεται και θα λέει: Α, τώρα αυτό πρέπει να το γιορτάσουμε και θα προχωρεί στο περίπλοκο τελετουργικό να διαλέγει, να ανάβει ώσπου στο τέλος θα ξανακάθεται στη θέση του, ενώ από την κόγχη θα υψώνεται ο καπνός καμμένου θυμιάματος, καθώς το γλυκό, αρωματικό του πούρο θα μικραίνει ολοένα».* Η αμερικανίδα ποιήτρια Χίλντα Ντούλιτλ είναι μια από αυτούς τους επισκέπτες που μένει στο ξενοδοχείο Ρεγκίνα, μεταξύ άλλων επιφανών ενοίκων, και πηγαίνει στην οδό Μπεργκάσε 19 για την καθημερινή της συνεδρία με αυτόν που αποκαλεί Professor. Όταν θα σκιαγραφήσει την προσωπικότητά του στο θαυμάσιο έργο της Φόρος Τιμής στον Φρόυντ, δεν θα παραλείψει να αναφερθεί στο άρωμα του πούρου του, απαραίτητο γνώρισμα της μορφής του δασκάλου. Ο Φρόιντ θα χρειάζεται πάντοτε ένα συνομιλητή και ένα πούρο προκειμένου να φτάσει στην ωρίμανση η διαδικασία της δημιουργίας. Από τη μια ο επιστήθιος φίλος, ο αλληλογράφος που θαυμάζει, ο μαθητής ή ένα από τα μέλη της Μυστικής Επιτροπής και από την άλλη τα Πέρ- * Σ.τ.μ. H.D.(Hilda Doolitle), Φόρος τιμής στον Φρόυντ [Tribute to Freud], μετάφραση Κατερίνα Σχινά, Νεφέλη, Αθήνα, 2007, σ. 59.

8 24 ΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΠΝΟΣ ΧΩΡΙΣ ΦΡΟΪΝΤ λα, τα Ρέινα Καμπάνα, τα Σομπεράνος ή τα Τραμπούκος. Και γύρω από τον δάσκαλο, σε αναλογία με τον κύκλο των πιστών, διευρύνεται και ο κύκλος των καπνιστών. Ένας από αυτούς, ο Χανς Ζακς λέει σχετικά: «Όλη την ημέρα, από το πρόγευμα μέχρι τη βραδινή κατάκλιση, ο Φρόιντ κάπνιζε σχεδόν ασταμάτητα. Κάπνιζε αλυσιδωτά, με όλες τις σημασίες της λέξης. Συνήθως κάπνιζε είκοσι πούρα την ημέρα, κυρίως Τραμπούκος, ένα πούρο μικρό και αρκετά γλυκό, σίγουρα το καλύτερο προϊόν του μονοπωλίου καπνού της αυστριακής κυβέρνησης. Του άρεσε τόσο πολύ να καπνίζει, ώστε εκνευριζόταν όταν οι άνθρωποι γύρω του δεν κάπνιζαν. Κατά συνέπεια, σχεδόν όλοι όσοι αποτελούσαν τον κύκλο των οικείων του έγιναν λίγο ως πολύ μανιώδεις καπνιστές πούρων». Στο σπίτι του Φρόιντ, πριν από την καθιερωμένη συνάντηση της Τετάρτης όπου συγκεντρώνονται οι πρώτοι μαθητές, η υπηρέτρια τοποθετεί σταχτοδοχεία στο τραπέζι, ένα για κάθε συμμετέχοντα. Πνιγμένες μέσα σε πυκνό καπνό, οι συναντήσεις αυτές κατά τις οποίες συζητιέται και διαμορφώνεται η θεωρία άφησαν μια έντονη ανάμνηση στον Μάρτιν Φρόιντ. Όταν το παιδί άνοιγε τις πόρτες του γραφείου του πατέρα του, όπου πλανιόταν ακόμη μια πυκνή ομίχλη, απορούσε πώς επιβίωνε η ομάδα των γιατρών: «Το δωμάτιο ήταν ακόμη μέσα στον καπνό και αναρωτιόμουν χάρη σε ποιο θαύμα υπήρχαν άνθρωποι που μπορού-

9 Ο ΦΡO ΪΝΤ, Ο ΑΛΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΥΡΟ 25 σαν να ζουν μέσα σε μια τέτοια ατμόσφαιρα και επιπλέον να συζητούν για ώρες». Η Λίντια Φλεμ, στο βιβλίο της με τίτλο H καθημερινή ζωή του Φρόιντ και των ασθενών του [La vie quotidienne de Freud et de ses patients] μεταφέρει την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στη διάρκεια αυτών των συναντήσεων: «Έτσι, ο πρώτος στενός κύκλος των οπαδών του Φρόιντ συγκεντρωνόταν κάθε Τετάρτη στο γραφείο όπου δεχόταν τους ασθενείς του. Στην κορυφή του μακρόστενου τραπεζιού προΐστατο ο ίδιος ο ερευνητής, εξετάζοντας με βλέμμα σοβαρό το πούρο Βιρτζίνια που κάπνιζε. Μετά την ομιλία καθενός από τα μέλη, σερβίρονταν με αφθονία γλυκά και καφές Πούρα και τσιγάρα καταναλώνονταν εξίσου πλουσιοπάροχα έπειτα από λίγες στιγμές χαλάρωσης και κοσμικότητας, άρχιζε η συζήτηση, ενώ μια γαλαζωπή ατμόσφαιρα τύλιγε τα άπειρα ειδώλια που είχε συλλέξει με υπομονή ο Ντον Τζιοβάνι του χώρου». Ο άλλος, λοιπόν, στον οποίο απευθύνεται και ο καπνός από τον οποίο διαποτίζεται αποτελούν μέρος της πνευματικής τροφής του Φρόιντ, ο οποίος θα φτάσει στο σημείο να δημιουργήσει ένα νεολογισμό για να ονομάσει τα πούρα του: arbeitsmittel, η «ουσία της εργασίας». Εάν ο πρώτος λείψει, τότε η κατανάλωση του δεύτερου εντείνεται, παίρνοντας τη θέση του απόντα, όταν ο Φρόιντ είναι μόνος και πρέπει να δώσει μορφή στη σκέψη του. Εξάλλου, στην αλληλογραφία του με τη Λου Αντρεάς-Σαλομέ, ο Φρόιντ θα

10 26 ΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΠΝΟΣ ΧΩΡΙΣ ΦΡΟΪΝΤ συγκρίνει επανειλημμένως τη στέρηση του καπνού με την απουσία ενός αγαπημένου πλάσματος: «Η κόρη-άννα μου λείπει πολύ: έφυγε στις δύο του μηνός για το Βερολίνο και το Αμβούργο. Εδώ και πολύ καιρό τη λυπάμαι που ζει ακόμη με τους (γέρους) γονείς της. Αλλά, από την άλλη, αν έπρεπε πραγματικά να φύγει, θα ένιωθα τόσο αποδυναμωμένος όσο νιώθω επί παραδείγματι αυτή τη στιγμή, ή αν χρειαζόταν να σταματήσω το κάπνισμα». (13 Μαρτίου 1922) «Η Τζο-Φι*, αδελφή της αγαπημένης Λιν που έχασα, έφτασε πριν από λίγες μόλις εβδομάδες. Ήδη μου είναι σχεδόν τόσο απαραίτητη όσο και το πούρο μου». (8 Μαΐου 1930) Όμως, ο καπνός αντικαθιστά τον αλληλογράφο ή τον αντιρρησία συνομιλητή και όταν ο Φρόιντ, στη μοναχικότητα της μελέτης, διαμορφώνει τη θεωρία του, θεωρία η οποία ασφαλώς περισσότερο από άλλες οφείλει τη γέννησή της στις τούφες καπνού που την περιέβαλαν. Σε άλλες πάλι στιγμές, όταν επιδίδεται στην πρακτική του, μακριά από τα βλέμματα, «μέσα στην τρίπλευρη κόγχη του», ο δάσκαλος, ρουφώντας τον καπνό ενός από τα αγαπημένα του πούρα, παραδίδεται σε αυτό που ονομάζει «διάχυτη προσοχή»*, εξίσου διάχυτη όσο και ο αρωματικός καπνός * Σ.τ.μ Κινέζικη σκυλίτσα του Φρόιντ. * Σ.τ.μ. ιάχυτη ή ισομερώς διάχυτη προσοχή. Τρόπος με τον οποίο, κατά τον Φρόιντ, ο αναλυτής πρέπει να ακούει τον αναλυόμενο. Οφείλει να μην ευνοεί a priori κανένα στοιχείο του λόγου του αναλυομένου, έτσι ώστε να αφήνει τη δική του ασυ-

11 Ο ΦΡO ΪΝΤ, Ο ΑΛΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΥΡΟ 27 που διαχέεται σε ομιχλώδη στρώματα μέσα στην ηρεμία του γραφείου του. Έτσι, με την πάροδο των ετών, αναπτύσσεται η τέχνη ενός καθαρού λόγου όπως λέμε καθαρό πνεύμα αλλά καθόλου άσαρκο, αν κρίνουμε από τις επιδράσεις του πάνω στο σώμα που τον εκφέρει. Λόγου στους αντίποδες ενός βοώντος εν τη ερήμω, διότι αυτός ο απαραίτητος άλλος, ο σχετικά απών και σημαίνων την παρουσία του απλώς και μόνο με ένα σύννεφο καπνού, αποκτά σιγά σιγά τη σύσταση μιας καθαρής ακοής. Η ακοή, ο λόγος, ο καπνός: μια τριάδα που όχι μόνο σημαδεύει για ολόκληρο τον επερχόμενο αιώνα το φαντασιακό που περιβάλλει την πρακτική της ψυχανάλυσης αλλά και προΐσταται στην ίδια την διαμόρφωσή της, στη Βιένη του τέλους του 19ου αιώνα, η οποία παρακολουθεί τη γέννηση της νέας επιστήμης. νείδητη δραστηριότητα να λειτουργεί όσο το δυνατόν πιο ελεύθερα. (Λεξιλόγιο της ψυχανάλυσης, ό.π., σ. 398)

12 SIGMUND FREUD Δεν υπάρχει καπνός χωρίς Φρόιντ Μήπως ούτε και Φρόιντ χωρίς καπνό; Αναστολή, σύμπτωμα και άγχος Σίγουρα, αν μάλιστα παρακολουθήσουμε βήμα προς ΤΖΟΡΤΖ ΟΡΓΟΥΕΛ βήμα την επώδυνη διαδρομή της σχέσης που διατηρεί Βιβλία εναντίον τσιγάρου ο επινοητής της ψυχανάλυσης με το πούρο του σε ΕΒΑ ΒΑΪΣΒΑΪΛΕΡ όλη τη ζωή του όπως ομολογεί, ο καπνός υπήρξε Φρόιντ. Η βιογραφία μιας οικογένειας MAUD MANNONI Η πρώτη συνάντηση με τον ψυχαναλυτή το απαραίτητο ενισχυτικό, η sine qua non προϋπόθεση για την εκπόνηση του έργου του. Αλλά η εξάρτηση αυτή τον οδήγησε στην καταστροφή και τον θάνατο, μέσα σε μια ηθελημένη τύφλωση. Ο συγγραφέας παρακολουθεί τον Φρόιντ σε όλη τη διάρκεια της περιπαθούς αυτής διαδρομής, που πρέπει να την ονομάσουμε «φροϊδικό μη αναλυμένο», για να απαντήσει σε ένα δύσκολο ερώτημα: Γιατί καπνίζουμε; ISBN ΒOΗΘ. ΚΩΔ. ΜΗΧ/ΣΗΣ 5063 Ο μυθιστοριογράφος και ψυχαναλυτής ΦΙΛΙΠ ΓΚΡΕΜΠΕΡ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΠΝΟΣ ΧΩΡΙΣ ΦΡΟΪΝΤ ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ Φιλίπ Γκρεμπέρ γεννήθηκε στο Παρίσι το Εργάζεται σε δύο ιατροπαιδαγωγικά κέντρα για αυτιστικούς και ψυχωτικούς εφήβους. Έχει γράψει επίσης το δοκίμιο Psychanalyse de la chanson (1996) και τρία μυθιστορήματα: La Fille de l'être (1998), La Petite Robe de Paul (2001), Un secret (2004) το τελευταίο κυκλοφόρησε στα ελληνικά (Ένα μυστικό, 2006) από τις εκδόσεις Πλέθρον. Τιμήθηκε με το βραβείο Goncourt των μαθητών λυκείου το 2004 και με το βραβείο αναγνωστριών του περιοδικού Elle το 2005.