Φίλη μαθήτρια, φίλε μαθητή

Transcript

1 Φίλη μαθήτρια, φίλε μαθητή Στο βιβλίο αυτό περιλαμβάνονται η συνοπτική παρουσίαση των κυριοτέρων σημείων κάθε διδακτικής ενότητας (ευαγγελικές περικοπές) και οι απαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις και εργασίες του σχολικού βιβλίου. Κατά την πραγματοποίηση των εργασιών αντιλαμβανόμαστε την επίδραση που έχει ασκήσει ο Ιησούς Χριστός και το Ευαγγέλιό του (Καινή Διαθήκη) στις περισσότερες αν όχι σε όλες τις εκδηλώσεις και δραστηριότητες του σύγχρονου δυτικού κυρίως κόσμου π.χ. ήθη, έθιμα, λογοτεχνία, ποίηση, εικαστικές τέχνες, δημόσια και ιδιωτική ζωή κ.α. Το βιβλίο αυτό έχει στόχο να προσφέρει βοήθεια στην κατανόηση του προσώπου και του έργου του Ιησού Χριστού μέσα από τα ευαγγελικά κείμενα και της Βασιλείας του Θεού που φανέρωσε ο Χριστός σε όλους τους ανθρώπους αδιακρίτως. Η Καινή Διαθήκη είναι «ευαγγέλιο», δηλαδή το χαρμόσυνο μήνυμα του Θεού για τη λύτρωση της ανθρωπότητας και έχει ασκήσει μεγάλη επίδραση στη διαμόρφωση της σκέψης και του ήθους του σύγχρονου ανθρώπου και του πολιτισμού. Άλλωστε, η γέννηση του Χριστού αποτελεί αφετηριακό σταθμό της παγκόσμιας χρονολόγησης (προ και μετά Χριστόν εποχή) και το έργο του Χριστού έχει οικουμενικό και υπερεθνικό χαρακτήρα. Σταυρούλα Σοφού Θεολόγος

2

3 Περιεχόμενα Πρόλογος Εισαγωγικά μαθήματα: Ο κόσμος στα χρόνια του Χριστού Η Καινή Διαθήκη 1. Ο Ελληνορωμαϊκός κόσμος την εποχή του Χριστού στη γη Ισραήλ Ο Ισραηλιτικός κόσμος στα χρόνια του Χριστού Η Καινή Διαθήκη Α?: Τα Ευαγγέλια και οι Πράξεις των Αποστόλων Η Καινή Διαθήκη Β?: Οι Επιστολές και η Αποκάλυψη Α? Ο Ιησούς Χριστός έρχεται και εγκαινιάζει τον καινούριο κόσμο του Θεού 5. Ο Ευαγγελισμός της Μαρίας για τη γέννηση του Μεσσία Η γέννηση του Ιησού Χριστού: Γενέθλια της νέας ανθρωπότητας Πώς γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα; Τα παιδικά χρόνια του Ιησού Ιωάννης ο Βαπτιστής: Ο τελευταίος Προφήτης και Πρόδρομος του Χριστού Ο Ιησούς βαπτίζεται στον Ιορδάνη: Ο καινούριος κόσμος εγκαινιάζεται Ο Ιησούς και οι μαθητές του Ένα κήρυγμα του Χριστού στη Ναζαρέτ με ξεχωριστή σημασία Ανακεφαλαίωση Β? Ο Χριστός επικοινωνεί με τους ανθρώπους και με τη διδασκαλία του δείχνει τη Βασιλεία του Θεού 13. Ο Ιησούς Χριστός ως διδάσκαλος Εισαγωγή στις παραβολές του Η παραβολή του σπλαχνικού πατέρα (παραβολή του «ασώτου υιού»): Η απέραντη αγάπη του Θεού για όλους Η παραβολή του σπλαχνικού Σαμαρείτη: Ο πλησίον μας και εμείς Η παραβολή της τελικής κρίσης: Πώς αξιολογούνται οι άνθρωποι στη Βασιλεία του Θεού Ο Ιησούς υπερασπίστηκε και εξύψωσε τις γυναίκες και τα παιδιά στην καινούρια ανθρωπότητα Κάποιος ευσεβής και ο Ζακχαίος: Δύο πλούσιοι, δύο διαφορετικές επιλογές ζωής Η Κυριακή προσευχή («Πάτερ ημών»): Στον καινούριο κόσμο του Θεού οι άνθρωποι προσεύχονται Ανακεφαλαίωση Γ? Ο Ιησούς με τα θαύματά του φανερώνει χειροπιαστά τον καινούριο κόσμο του Θεού 20. Η κατάπαυση της τρικυμίας Τα θαύματα του Χριστού ως σημάδια του καινούριου κόσμου

4 21. Η θεραπεία ενός παράλυτου στην Καπερναούμ: Ο Χριστός ελευθερώνει από την ασθένεια και τις απάνθρωπες αντιλήψεις γι αυτήν Η θεραπεία του εκ γενετής τυφλού: Ο Ιησούς διώχνει το σκοτάδι και χαρίζει το αληθινό φως της ζωής Η ανάσταση της κόρης του Ιαείρου: Ο Χριστός χαρίζει ξανά το δώρο της ζωής Η Μεταμόρφωση του Χριστού: Φανέρωση της θεϊκής μεγαλοσύνης του πριν από τα Πάθη του Ανακεφαλαίωση Δ? Η Βασιλεία του Θεού πορεύεται μέσα από τα Πάθη και την Ανάσταση του Χριστού 25. Η ανάσταση του Λαζάρου - «Ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή» «Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος!» Ο Ιησούς εισέρχεται στα Ιεροσόλυμα και εκδιώκει τους εμπόρους από τον Ναό «Λάβετε φάγετε» Ο Μυστικός Δείπνος και η συμφωνία του Ιούδα για την παράδοση του Ιησού «Περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἓως θανάτου» Η προσευχή στη Γεθσημανή και η σύλληψη του Ιησού «Ἔνοχος θανάτου ἐστί!» Οι θρησκευτικοί ηγέτες καταδικάζουν τον Ιησού σε θάνατο «Ἆρον ἆρον, σταύρωσον αὐτόν!» Ο Πιλάτος παραδίδει τον Ιησού να σταυρωθεί «Τετέλεσται» Η σταύρωση και η ταφή του Ιησού «Χριστὸς Ἀνέστη!» «Πάσχα μέγα, Πάσχα τῶν πιστῶν!» Η Ανάληψη του Χριστού «Ἰδοὺ ἐγὼ μεθ ὑμῶν εἰμι» Ανακεφαλαίωση Επαναληπτικές Ερωτήσεις Aπαντήσεις

5 Ο ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΣΤΗ ΓΗ ΙΣΡΑΗΛ 1 1. Πώς ονομαζόταν τότε η πατρίδα του Ιησού; Η προτιμότερη ονομασία για την πατρίδα του Ιησού την εποχή που ο ίδιος έζησε και έδρασε εκεί είναι «Χώρα των Ισραηλιτών». Η γεωγραφική αυτή περιοχή δεν είχε σταθερό όνομα κατά τη διάρκεια της ιστορίας της. Η νότια επαρχία της ονομαζόταν Ιουδαία και είχε πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ. Στο βόρειο τμήμα της που ονομαζόταν Ισραήλ, ιδιαίτερη σημασία είχαν δύο επαρχίες: η Σαμάρεια και η Γαλιλαία. Τα ονόματα των κατοίκων ήταν: Ισραηλίτες, Ιουδαίοι, Σαμαρείτες και Γαλιλαίοι. Από όλα αυτά τα ονόματα περισσότερο κυριαρχούσε η ονομασία Ιουδαίος, αν και πιο αποδεκτό είναι το Ισραηλίτης. Πάντως η ονομασία που έχει επικρατήσει μέχρι σήμερα για την πατρίδα του Ιησού είναι Παλαιστίνη. Η ονομασία αυτή προέρχεται από τους Φιλισταίους και δόθηκε από τους Ρωμαίους το 139 μ.χ. 2. Πόση έκταση είχε τότε η χώρα; Πόσος ήταν ο πληθυσμός της; Η έκταση της «Χώρας των Ισραηλιτών» ήταν περίπου όσο η Πελοπόννησος δηλαδή γύρω στα τετρ. χλμ. Ο πληθυσμός της ανέρχονταν στα 1,5-2 εκατομμύρια, ενώ οι Ισραηλίτες της Διασποράς (όσοι δηλαδή ζούσαν εκτός της «Χώρας των Ισραηλιτών») ήταν 4-6 εκατομμύρια. 3. Ποια η γεωγραφική και πολιτική θέση της χώρας; Ποιες οι γεωφυσικές της ιδιαιτερότητες; Τα σύνορα της «Χώρας των Ισραηλιτών» ήταν: ανατολικά ο Ιορδάνης ποταμός και τμήμα της Νεκρής Θάλασσας, δυτικά η Μεσόγειος θάλασσα, βόρεια τα όρη Λίβανος και Ερμών και νότια η έρημος της Νεκρής Θάλασσας. 11

6 Η γεωγραφική της θέση τής έδινε και σημαντική πολιτική σημασία, επειδή τη στενή αυτή λωρίδα γης διέσχιζαν δύο διεθνείς δρόμοι της εποχής, η Παραλιακή και η Βασιλική Οδός. Αυτοί ήταν εμπορικοί και στρατιωτικοί δρόμοι που ένωναν τη «Χώρα των Ισραηλιτών» προς το βορρά με τη Νοτιοανατολική πλευρά της Ευρώπης και προς το νότο με τον Περσικό Κόλπο, την Αραβική Χερσόνησο, τη Β. Αφρική και την Ινδία. Εξαιτίας της γεωγραφικής και πολιτικής της θέσης την κατέκτησαν πολλοί λαοί: Αιγύπτιοι, Ασσύριοι, Βαβυλώνιοι, Πέρσες, Έλληνες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Άραβες, Σταυροφόροι, Τούρκοι και Άγγλοι. Οι κυριότερες γεωφυσικές ιδιαιτερότητες της χώρας ήταν: α) H λίμνη Γενησαρέτ στη Γαλιλαία (βόρεια), η οποία βρίσκεται 209 μ. κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Εξαιτίας της λίμνης, η περιοχή που βρισκόταν γύρω της ήταν πολύ εύφορη. β) Ιορδάνης ποταμός με την κοιλάδα του. Ο ποταμός πηγάζει από το όρος Ερμών, χύνεται στη λίμνη Γενησαρέτ, καταλήγει στη Νεκρά Θάλασσα και έχει πολλές στροφές. γ) Η Ιεριχώ, η αρχαιότερη πόλη του κόσμου, που βρίσκεται 259 μ. κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. 4. Στα χρόνια του Χριστού υπήρχαν ακόμα ίχνη ελληνιστικής επίδρασης στους Ισραηλίτες και στη χώρα τους; Η ελληνική κυριαρχία ξεκινάει με το Μ. Αλέξανδρο (332 π.χ), συνεχίζεται με τους Πτολεμαίους και τους Σελευκίδες (ελληνιστική εποχή), ακολουθεί η Μακκαβαϊκή επανάσταση (166 π.χ) και οι Ασμοναίοι βασιλιάδες και καταλήγει στην κατάληψη της Ιερουσαλήμ από τον Πομπήιο το 63 π.χ. Η επίδραση του ελληνικού ελληνιστικού πολιτισμού ήταν μεγάλη και σημαντική στη «Χώρα των Ισραηλιτών» αλλά μικρότερη απ ό,τι σε άλλες περιοχές. α. Γλώσσα: Πολλοί Ισραηλίτες μιλούσαν την ελληνιστική γλώσσα (δηλαδή τη δημοτική της τότε ελληνικής), έπαιρναν ελληνικά ονόματα (π.χ. Πέτρος, Ανδρέας) και εξελλήνιζαν πολλά εβραϊκά ονόματα. Επίσης και τα 27 βιβλία της Καινής Διαθήκης γράφτηκαν στην ελληνιστική γλώσσα, ενώ πολλές πόλεις και περιοχές στο βόρειο τμήμα (Ισραήλ: Σαμάρεια, Γαλιλαία) είχαν ελληνικά ονόματα (π.χ. Δεκάπολις, Απολλωνία). β. Εκδηλώσεις ζωής: Το ελληνιστικό στοιχείο εντοπίζεται α) στο ντύσιμο και τις κοινωνικές σχέσεις, β) στον τρόπο που χτίζονταν δημόσια και ιδιωτικά κτίρια και γ) στη δημιουργία θεάτρων, γυμναστηρίων κ.λπ. γ. Θρησκευτική ζωή: Οι Ισραηλίτες διατήρησαν αναλλοίωτη τη θρησκευτική τους πίστη ακόμη και όταν δέχονταν ισχυρές πιέσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Μακκαβαϊκή επανάσταση, που προκλήθηκε επειδή ο Αντίοχος Δ ο Επιφανής προσπάθησε να επιβάλει τον ελληνισμό και να καταστρέψει την ιουδαϊκή θρησκεία και το ιουδαϊκό έθνος. δ. Διασπορά των Ισραηλιτών: Η ελληνιστική επίδραση ήταν μεγαλύτερη στους Ισραηλίτες της Διασποράς, όπως στο Φίλωνα τον Αλεξανδρέα (Ισραηλίτη φιλόσοφο που ζούσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου). Αξίζει να αναφέρουμε και το γεγονός ότι αρκετοί Έλληνες επηρεάστηκαν θρησκευτικά από τους Ισραηλίτες, γι αυτό και αργότερα θα δεχτούν ευκολότερα μια μονοθεϊστική θρησκεία, όπως ο Χριστιανισμός. 12

7 5. Τα χρόνια που έζησε ο Χριστός στην πατρίδα του επικρατούσε Ρωμαιοκρατία. Ποια ακριβώς ήταν η πολιτική και στρατιωτική κατάσταση εκεί; Το 63 π.χ. ο Ρωμαίος στρατηγός Πομπήιος κατέλαβε την Ιερουσαλήμ και ενσωμάτωσε τη χώρα στη ρωμαϊκή επαρχία της Συρίας, όπου είχε την έδρα του ο ανθύπατος (δηλαδή ο Ρωμαίος διοικητής). Στη «Χώρα των Ισραηλιτών» και συγκεκριμένα στην παραθαλάσσια Καισάρεια (υπήρχε και η Καισάρεια Φιλίππου) είχε την έδρα του ο Ρωμαίος επίτροπος (δηλαδή ο αντιπρόσωπος του ανθύπατου). Την εποχή εκείνη αυτοκράτορας της Ρώμης ήταν ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρας. Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες Οκταβιανός Αύγουστος και Τιβέριος ήταν σύγχρονοι του Ιησού. Ποιες ρυθμίσεις έκαναν οι Ρωμαίοι για τη χώρα των Ισραηλιτών; Κάθε Ισραηλίτης πλήρωνε «κεφαλικό φόρο» στο Ρωμαίο αυτοκράτορα. Ο φόρος αυτός ήταν διπλάσιος (2 δίδραχμα) από την προσφορά που έδιναν για το Ναό. Ρωμαϊκά στρατεύματα βρίσκονταν: στη Συρία, στην παραθαλάσσια Καισάρεια, στον πύργο Αντωνία (βρισκόταν στα ΒΔ του Ναού της Ιερουσαλήμ) και στην Καπερναούμ (σημαντική πόλη της Γαλιλαίας). Οι Ισραηλίτες: α) δεν επιστρατεύονταν υποχρεωτικά στο ρωμαϊκό στρατό και β) δε γίνονταν δεκτοί ως μισθοφόροι. Ο Ηρώδης ο Μέγας διορίστηκε από τους Ρωμαίους βασιλιάς της Ιουδαίας το 40 π.χ. Τόσο ο Ηρώδης, όσο και οι διάδοχοί του είχαν περιορισμένη αυτονομία και ανεξαρτησία. 6. Ποια στάση κράτησαν οι Ρωμαίοι απέναντι στη θρησκεία των Ισραηλιτών; Οι Ισραηλίτες, όπου κι αν κατοικούσαν, τηρούσαν τη θρησκεία τους με μεγάλη αφοσίωση και συνέπεια. Αυτό το γεγονός εντυπωσίαζε τους άλλους λαούς. Ειδικότερα οι Ρωμαίοι τήρησαν την ακόλουθη στάση απέναντι στη θρησκεία των Ισραηλιτών: Οι Ισραηλίτες αναγνωρίστηκαν ως «ιδιαίτερο έθνος» και η θρησκεία τους ως «επιτρεπόμενη» και σεβαστή στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Οι Ισραηλίτες δεν ήταν υποχρεωμένοι να λατρεύουν το Ρωμαίο αυτοκράτορα. Το μόνο που έκαναν ήταν να προσφέρουν δύο φορές την ημέρα θυσίες υπέρ του αυτοκράτορα και της Ρώμης στο Ναό της Ιερουσαλήμ. Ξένες λατρείες δεν τελούνταν πουθενά μέσα στην Ιερουσαλήμ παρά μόνο στον πύργο Αντωνία όπου διέμενε η ρωμαϊκή φρουρά. 7. Πώς ήταν η κοινωνική και οικονομική κατάσταση στη χώρα την εποχή του Χριστού; Κοινωνική κατάσταση: α) Στην Ιερουσαλήμ υπήρχε πολύς πλούτος και το κόστος ζωής ήταν πολύ υψηλό. Ο πλούτος προερχόταν από τις εισφορές για το Ναό και β) Οι περισσότεροι κάτοικοι της Ιερουσαλήμ ήταν φτωχοί και σ αυτήν ζούσαν οι περισσότεροι ζητιά- 13

8 νοι απ ό,τι σε ολόκληρη τη χώρα των Ισραηλιτών. Υπήρχαν λίγοι δούλοι, αν και ο μισός πληθυσμός της αυτοκρατορίας ήταν δούλοι. Στην Ιερουσαλήμ οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν ντόπιοι παρά ξένοι. Οι Ισραηλίτες συμπεριφέρονταν με καλό τρόπο στους ξένους, συγκριτικά με οποιοδήποτε άλλο τμήμα της αυτοκρατορίας. Οικονομική κατάσταση: α) Η χώρα παρήγαγε λάδι, ελιές, ψάρια, τυρί, μέλι, σιτιρά, βάλσαμο, ενώ εισήγαγε χαλκό από την Κύπρο, ξυλεία από το Λίβανο, υφάσματα από χώρες της Ανατολής και β) Οι Ισραηλίτες ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία φόρους για τα προϊόντα και τα εμπορεύματά τους όπως, επίσης, και δασμούς στα τελωνεία. Η είσπραξη των δασμών γινόταν ως εξής: οι Ρωμαίοι ή οι βασιλιάδες των Ισραηλιτών νοίκιαζαν σε εργολάβους (τελώνες) τους τελωνιακούς σταθμούς. Οι τελώνες μάζευαν τους φόρους από τους συμπατριώτες τους για λογαριασμό των Ρωμαίων και των βασιλιάδων ή των ηγεμόνων. Στην είσπραξη όμως των δασμών πρόσθεταν και επιπλέον χρήματα προκειμένου να κερδίζουν και οι ίδιοι. 8 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (σελ. 13 σχολ. βιβλίου) 1. Βρείτε στο χάρτη της χώρας των Ισραηλιτών και άλλα μέρη με ελληνικά ονόματα. ΑΠΑΝΤΗΣΗ Πόλεις με ελληνικά ονόματα που περιλαμβάνονται στο χάρτη της σελ.8 είναι: Ιουλιάς, Ίππος, Πτολεμαΐς, Σκυθόπολις, Πέλλα, Σεβαστή, Νεάπολις, Απολλωνία, Αντιπατρίς, Γάζα, Αλεξάνδρειον, Άζωτος, Ελευθερόπολις, Καλλιρρόη, Σέπφωρις, Αρ χελαΐς, Δίον, Ιόππη, Φιλαδέλφεια. Επιπλέον στοιχεία Το ελληνικό στοιχείο ήταν έντονο στη Δεκάπολη, η οποία ήταν μια ομοσπονδία 10 πόλεων και βρισκόταν στα ανατολικά σύνορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και συγκεκριμένα α νατολικά του Ιορδάνη ποταμού και κοντά στην Ιουδαία και τη Γαλιλαία. Δεν είναι γνωστό αν πράγματι, όπως φανερώνει το ό νομά της, επρόκειτο μόνο για δέκα πόλεις ή και για περισσότερες. Για πρώτη φορά ο όρος εμφανίζεται στο Ευαγγέλιο του Μάρκου (Μκ 5, 20), εμφανίζεται όμως και στον Ιώσηπο και σε άλλα κείμενα της εποχής. Η Δεκάπολη, σύμφωνα με τον ιστορικό Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, περιελάμβανε τις εξής πόλεις: Γάδαρα (πόλη της σημερινής Ιορδανίας), Ιππών (το πλήρες της όνομα ήταν Αντιόχεια του Ίππου και σή μερα βρίσκεται μεταξύ του Ισραήλ και των υψιπέδων του Γκολάν), Δίων (αμφισβητούμενη τοποθεσία στα περίχωρα της πόλης Irbid της Ιορδανίας), Πέλλα (βρίσκεται στην κοιλάδα του Ιορδάνη, 78 μίλια βόρεια του Αμμάν, πρωτεύουσα της Ιορδανίας), Σκυθόπολη (σήμερα ονομάζεται Beth Sean και ανήκει στο Ισραήλ), Δαμασκός (πρωτεύουσα της Συρίας), Φιλαδέλφεια (το σημερινό Αμμάν, δηλαδή η πρωτεύουσα της Ιορδανίας), Γέρασα (πόλη της Ιορδανίας), Ραφάνα (άλλη ονομασία Αβιλά, βρίσκεται στην Ι ορδανία) και Κάναθα (χωριό της Συρίας). Η ίδρυση της Δεκάπολης με εξαίρεση τη Δαμασκό ξεκίνησε την ελληνιστική περίοδο. Οι κάτοικοί της εγκαταστάθηκαν τόσο κατά την περίοδο των Πτολεμαίων όσο και κατά την περίοδο των Σελευκιδών. Οι πόλεις ήταν ελληνικές και το μοντέλο της διοίκησης και οργάνωσής τους ήταν το μοντέλο της ελληνικής πόλης-κράτους. Στη Δεκάπολη έχουμε την αλληλεπίδραση δύο πολιτισμών: του ελληνικού πολιτισμού των αποίκων με τον εβραϊκό πολιτισμό των ντόπιων. Οι πόλεις αυτές δεν αποδέχτηκαν την ιουδαϊκή θρησκεία. Μάλιστα οι κάτοικοι της Πέλλας προτίμησαν την καταστροφή της πόλης τους παρά να δεχθούν την ιουδαϊκή θρησκεία. Ο Ρωμαίος στρατηγός Πομπήιος τους αναγνώρισε κοινοτική αυτονομία, κάτω από την άμεση ηγεμονία της Ρώμης. Η Δεκάπολη συνεργάζονταν με το βασιλιά της Ιουδαίας Ηρώδη το Μέγα χωρίς όμως να υποταχθεί σ αυτόν. Το ελληνικό στοιχείο ήταν επίσης έντονο: α) στην Καισάρεια. Ο Ηρώδης ο Μέγας τη μετέτρεψε στο πρώτο λιμάνι της χώρας και ήταν κατά τα 3/4 ελληνική, β) στη Συχέμ, 14

9 την οποία ο Ηρώδης ξανάχτισε και μετονόμασε σε Σεβάστεια, γ) στην Τιβεριάδα και τη Σεπφωρίδα. Τον πληθυσμό τους τον αποτελούσαν κυρίως Έλληνες και δ) στην Ιεριχώ, η οποία είχε θέατρο, ιππόδρομο και αμφιθέατρο. Ο Ναός των Ιεροσολύμων και άλλα δημόσια κτήρια είχαν χτιστεί σύμφωνα με ελληνικά αρχιτεκτονικά πρότυπα. Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ελληνικής πόλης είχαν επηρεάσει τα δημόσια θεάματα και την ψυχαγωγία του ισραηλιτικού λαού με αποτέλεσμα να γίνονται αρματοδρομίες, θηριομαχίες, στίβος κ.ά. Πάντως είναι γεγονός ότι οι ελληνικές επιδράσεις δεν επηρέασαν τη μονοθεϊστική πίστη των Ισραηλιτών. πηγές: Ντάνιελ Ροπς, Η καθημερινή ζωή στην Παλαιστίνη στους χρόνους του Ιησού, εκδ. Δημ. Ν. Παπαδήμας, Αθήνα Σάββας Χ. Αγουρίδης, Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης, Δ έκδοση, εκδ. Πουρνάρα Θεσσαλονίκη Ζάρρας Θ.Κωνσταντίνος, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης, εκδ. Έννοια, Αθήνα Εξηγήστε γιατί η χώρα των Ισραηλιτών κατακτήθηκε από τόσους λαούς πριν και μετά Χριστόν. ΑΠΑΝΤΗΣΗ Η χώρα των Ισραηλιτών, αν και ήταν μια στενή λωρίδα γης (έχει έκταση περίπου όσο η Πελοπόννησος) κατακτήθηκε από πολλούς λαούς. Από τη χώρα αυτή περνούσαν εμπορικοί και στρατιωτικοί δρόμοι (η Παραλιακή και η Βασιλική Οδός), οι οποίοι συνέδεαν τους χώρους των μεγάλων πολιτισμών, τόσο κατά την εποχή της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, όσο και στους νεότερους χρόνους. Άρα η χώρα βρισκόταν σε καίρια γεωπολιτική θέση. Γι αυτούς τους λόγους κατακτήθηκε από Αιγύπτιους, Ασσύριους, Βαβυλώνιους, Πέρσες, Έλληνες, Ρωμαίους, Βυζαντινούς, Άραβες, Σταυροφόρους, Τούρκους και Άγγλους. Επιπλέον στοιχεία Πάντως ακόμη και σήμερα υπάρχουν διαμάχες μεταξύ των Ισραηλινών (αυτή είναι η ονομασία των κατοίκων του κράτους του Ισραήλ) και των Παλαιστινίων (οι Άραβες γείτονες των Ισραηλινών, οι οποίοι δεν έχουν ακόμη κράτος). Οι διαμάχες αυτές εντάθηκαν και εξελίχτηκαν σε πολεμικές συγκρούσεις ιδίως μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, το 1948 από τον ΟΗΕ, με αποτέλεσμα τη δημιουργία του ονομαζόμενου Παλαιστινιακού Ζητήματος. 3. Ποια συμπεράσματα βγάζετε από την προνομιακή θρησκευτική μεταχείριση που είχαν οι Ισραηλίτες από τους Ρωμαίους κατακτητές; ΑΠΑΝΤΗΣΗ Η προνομιακή θρησκευτική μεταχείριση των Ισραηλιτών οφείλεται: α) στη συνέπεια, αφοσίωση, σοβαρότητα και ευαισθησία που έδειχναν για τη θρησκεία και τις θρησκευτικές τους παραδόσεις, γεγονός που εντυπωσίαζε τόσο τους άλλους λαούς όσο και τους Ρωμαίους κατακτητές και β) στις διαπραγματεύσεις που έκαναν με τους Ρωμαίους ώστε η θρησκεία τους να γίνει σεβαστή και «επιτρεπόμενη». Επιπλέον στοιχεία Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία επιδείκνυε ανοχή σε θρησκευτικά ζητήματα, κυρίως την εποχή που ήταν αυτοκράτορες ο Ιούλιος Καίσαρας και ο Οκταβιανός Αύγουστος. Για το λόγο αυτό οι Ιουδαίοι που ζούσαν στη Ρώμη επιτρεπόταν να ασκούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα στις συναγωγές. Την ίδια ανεκτική πολιτική και τακτική ακολουθούσαν και οι Ρωμαίοι διοικητές της χώρας των Ισραηλιτών. Κατοικούσαν εκτός Ιερουσαλήμ, συνήθως στην Καισάρεια, στον παλιό πύργο του Στρατώνος, που ο Ηρώδης ο Μέγας είχε μετατρέψει σε ανθηρό λιμάνι και ελληνορωμαϊκή πολιτεία. Στην Ιερουσαλήμ πήγαιναν μόνο στις μεγάλες γιορτές για να επιβλέπουν. Οι αυτοκράτορες έστελναν συχνά δώρα στο Ναό. Ο Φίλων ο Αλεξανδρέας αναφέρει ότι ο Αύγουστος είχε διατάξει να προσφέρουν καθημερινά θυσία στο ναό ένα βόδι και δύο αρνιά για τον Καίσαρα και το ρωμαϊκό λαό. Τα στρατεύματα είχαν πάρει διαταγή να κρύβουν τις σημαίες με την εικόνα του αυτοκράτορα όταν έμπαιναν στα Ιεροσόλυμα. Στα νομίσματα που κόβονταν στην Ιουδαία, από ορείχαλκο, δεν έβαζαν την προτομή του αυτοκράτορα, αλλά μόνο το όνομά του και κάποιο ιουδαϊκό σύμβολο. Όπως όλοι οι ιουδαίοι της ρωμαϊ- 15

10 κής αυτοκρατορίας, έτσι και της Παλαιστίνης, ήταν απαλλαγμένοι από τη λατρεία του αυτοκράτορα, μια λατρεία που σε όλα τα άλλα μέρη της αυτοκρατορίας ήταν υποχρεωτική. Όταν ο Καλιγούλας, που τόσο πολύ ήθελε να τον θεωρούν θεό, προσπάθησε να επιβάλλει τη λατρεία του στην Ιερουσαλήμ, ο έπαρχος της Συρίας και ο Αγρίππας ο Α, συμφώνησαν να μην υπακούσουν στη διαταγή του νεαρού τρελού. Η θρησκευτική ανοχή σταμάτησε όταν ξεκίνησαν (66 μ.χ.) οι ιουδαϊκοί πόλεμοι κατά των Ρωμαίων. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του μ.χ. και συγκεκριμένα το 70 μ.χ έχουμε την ολοκληρωτική καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του Ναού. Τα ιερά σκεύη του Ναού μεταφέρθηκαν στη Ρώμη για το θρίαμβο του Τίτου (αρχικό όνομα: Τίτος Φλάβιος Βεσπασιανός), του κατακτητή της Ιερουσαλήμ και μετέπειτα Ρωμαίου Αυτοκράτορα (Τίτος Βεσπασιανός Αύγουστος). Σάββας Χ. Αγουρίδης, Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης, Δ έκδ., έκδ. Πουρνάρα Θεσσαλονίκη 1985, Ντάνιελ Ροπς. Η καθημερινή ζωή στην Παλαιστίνη στους χρόνους του Ιησού, εκδ. Δημ.Ν.Παπαδήμα, Αθήνα Σας δίνονται τα παρακάτω στοιχεία για τους Ισραηλίτες στην εποχή του Χριστού (σχετικά με την οικονομική και κοινωνική κατάσταση): α. αρκετοί ήταν πλούσιοι β. οι περισσότεροι ήταν έμποροι γ. οι περισσότεροι ήταν γεωργοί δ. οι κρατούντες και οι υποστηρικτές τους βρίσκονταν στην ίδια κοινωνική και οικονομική κατάσταση ε. οι περισσότεροι μόλις τα κατάφερναν να ζουν Με βάση το γράφημα του μαθήματος υπογραμμίστε ποια στοιχεία είναι, κατά τη γνώμη σας, σωστά. ΑΠΑΝΤΗΣΗ Σύμφωνα με το γράφημα (Κοινωνική πυραμίδα) τα σωστά στοιχεία είναι το γ και το ε, γιατί οι περισσότεροι κάτοικοι της χώρας των Ισραηλιτών την εποχή του Χριστού ήταν άποροι και φτωχοί, δηλαδή μόλις που τα κατάφερναν να ζουν (ε) και ζούσαν από τη γεωργία (γ) δηλαδή ήταν μικρογεωργοί, κολίγοι. Επιπλέον στοιχεία Η χώρα των Ισραηλιτών ήταν φτωχή χώρα. Αν εξαιρέσουμε τη Γαλιλαία, η λιγοστή καλλιεργήσιμη γη στην Ιουδαία και στην κοιλάδα του Ιορδάνη, είχε ως αποτέλεσμα ο αγροτικός πληθυσμός να εξασφαλίζει την επιβίωσή του με σκληρή δουλειά. Άσχημη ήταν και η οικονομική κατάσταση των τεχνιτών και επαγγελματιών π.χ. υφαντουργοί, τεχνίτες κεραμικών, σιδηρουργοί, χτίστες, ράφτες κ.ά. Η οικονομία της χώρας ήταν άσχημη εξαιτίας του υπερπληθυσμού και της κατανομής της γης σε μικρά μερίδια. Η έλλειψη νερού αποτελούσε το μεγαλύτερο πρόβλημα των γεωργών, οι οποίοι δεν συμμετείχαν ούτε στην πολιτική ούτε στην οικονομική ζωή του τόπου. Οι ξηρασίες και οι λιμοί οδήγησαν πολλούς στο να χάσουν τα χωράφια τους, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια νέα τάξη αγροτικών εργατών και κολίγων. Μερικοί δούλευαν με αμοιβή τη συμμετοχή τους στο θερισμό των χωραφιών και άλλοι νοίκιαζαν τον εαυτό τους για ορισμένη περίοδο ή για ορισμένες εργασίες. Όσοι βέβαια μπορούσαν στράφηκαν στις τέχνες ή στο εσωτερικό μικροεμπόριο. Σε γενικές γραμμές, η ιουδαϊκή κοινωνία ήταν ιεραρχική και χωρίζονταν σε τρεις τάξεις την ανώτερη, τη μεσαία και την κατώτερη. Η ανώτερη τάξη χωριζόταν σε άλλες επιμέρους. Στην κορυφή βρισκόταν ο ηγεμόνας, ο οποίος αποτελούσε από μόνος του μία τάξη και ακολουθούσε η πραγματική άρχουσα τάξη που αριθμούσε περίπου το 2% του πληθυσμού και σ αυτήν ανήκαν οι πιο πλούσιοι σε υλικά αγαθά. Στενά προσκολλημένη στην κορυφαία τάξη ήταν μια άλλη μεγαλύτερη ομάδα, η οποία αποτελούσε το 5% του πληθυσμού και ασχολούνταν με τα γραφειοκρατικά, τα οικονομικά, την εκπαίδευση των νέων, την οργάνωση του στρατού κ.ά. Ακολουθούσε η τάξη των εμπόρων και τέλος η τάξη των ιερέων, στην οποία ανήκε κάποιος μόνο με το δικαίωμα της κληρονομικής διαδοχής. Όσοι ανήκαν στα μεσαία στρώματα ήταν κυρίως εκείνοι που είχαν μικρές επιχειρήσεις. Η κατώτερη τάξη αποτελούνταν και αυτή από διάφορες ομάδες ανθρώπων. Οι πιο τυχεροί ήταν εκείνοι που διέθεταν ένα κομμάτι γης, ώστε να ζουν με αξιοπρέπεια. Οι αγρότες δεν βρισκόταν σε προνομιακή θέση, αφού έπρεπε να καταβάλουν σημαντικό μέρος της σοδειάς τους, είτε στους αριστοκράτες, με τη μορφή φόρων, είτε στο Ναό και το ιερατείο, ως ετήσιες προσφορές. Στην ίδια περίπου κατάσταση βρίσκονταν και οι τεχνίτες, οι οποίοι, όπως και οι έμποροι ήταν αναγκασμένοι να ταξιδεύουν. Στα πιο χαμηλά επίπεδα ανήκαν οι άνθρωποι που δεν είχαν γη και όσοι ασχολούνταν με επαγγέλματα που οι υπόλοιποι θεωρούσαν απεχθή π.χ. βαφείς ή μεταλλωρύχοι. 16

11 Όσον αφορά την Ιερουσαλήμ χαρακτηρίζεται ως «πόλη των αργόσχολων» ή ως «πόλη της ζητανιάς και του παρασιτισμού». Η οικονομική κατάσταση χειροτέρεψε όταν ολοκληρώθηκαν οι οικοδομικές εργασίες στο Ναό. Η Ιερουσαλήμ δεν είχε ούτε νερό ούτε πρώτες ύλες για βιοτεχνικές επιχειρήσεις και ζούσε από τις εισαγωγές, γι αυτό το λόγο το κόστος ζωής ήταν πολύ ψηλό. Η οικονομική κατάσταση γινόταν ολοένα και πιο δυσχερής εξαιτίας των λιμών και της βαριάς φορολογίας. Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ζούσε από τη ζητιανιά και τη φιλανθρωπία. Σάββας Χ. Αγουρίδης, Ιστορία των χρόνων της Καινής Διαθήκης, Δ έκδοση, εκδ. Πουρνάρα Θεσσαλονίκη Ζάρρας Θ. Κωνσταντίνος, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης, εκδ. Έννοια, Αθήνα

12 2 Ο ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ 1. Πώς ήταν ο Ναός της Ιερουσαλήμ στα χρόνια του Χριστού, πώς τελούσαν εκεί τη λατρεία τους και τι πίστευαν και τι ένιωθαν γι αυτόν οι Ισραηλίτες; Ναός της Ιερουσαλήμ: Την εποχή του Χριστού υπήρχε στην Ιερουσαλήμ ο ονομαζόμενος Τρίτος Ναός ή Ναός του Ηρώδη. Η ιστορία όμως του Ναού ξεκινάει από την εποχή της Παλαιάς Διαθήκης. Πρώτος Ναός ή Ναός του Σολομώντα: Χτίστηκε από το βασιλιά Σολομώντα και καταστράφηκε το 587 π.χ από τους Βαβυλώνιους. Δεύτερος Ναός ή Ναός του Ζοροβάβελ: Χτίστηκε από Ιουδαίους που επέστρεψαν από τη Βαβυλώνια αιχμαλωσία, με διάταγμα του Κύρου, του βασιλιά των Περσών. Τρίτος Ναός ή Ναός του Ηρώδη: Το έργο το ξεκίνησε ο βασιλιάς Ηρώδης ο Μέγας το 20 μ.χ. Ουσιαστικά πρόκειται για ριζική ανακαίνιση του δεύτερου ναού. Οι εργασίες διήρκεσαν 85 χρόνια. Πέντε χρόνια μετά την ολοκλήρωσή του, ο Ναός καταστράφηκε ολοκληρωτικά από τους Ρωμαίους. Μέρη του Ναού: Ο Ναός αποτελούνταν από τον κυρίως Ναό (Ιερό), το χώρο των θυσιών και τις αυλές που υπήρχαν γύρω από αυτόν. Το ιερό (κυρίως Ναός) είχε κατεύθυνση από τη Δύση προς την Ανατολή και αποτελούνταν από τρία μέρη: τον πρόναο (προθάλαμο), τα Άγια (κύρια αίθουσα) και τα Άγια των Αγίων. Στο χώρο των θυσιών οι ιερείς πρόσφεραν θυσίες κάθε πρωί και κάθε απόγευμα. Υ - πήρχαν πολυάριθμοι ιερείς και οι βοηθοί τους (λευίτες) προκειμένου να τελείται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η λατρεία. Κυκλοφορούσαν ξυπόλητοι, ως ένδειξη σεβασμού και φορούσαν λευκή ενδυμασία, ως ένδειξη καθαρότητας του χώρου. Αυλές: Μεταξύ των αυλών που υπήρχαν ήταν: Η αυλή των ειδωλολατρών ή εθνικών, η οποία ήταν τεράστια. 18

13 Η αυλή των γυναικών, στην οποία πήγαιναν οι γυναίκες, αλλά και κάθε Ισραηλίτης. Η αυλή των ανδρών, όπου πήγαιναν μόνο Ισραηλίτες άνδρες. Τέλεση λατρείας: οι θυσίες προσφέρονταν από τους ιερείς. Τους ιερείς τους βοηθούσαν οι λευίτες. Οι προσκυνητές και οι πιστοί που πήγαιναν στο ναό: α) προσεύχονταν, έ- ψελναν, χόρευαν θρησκευτικούς χορούς, άκουγαν μουσικά όργανα, β) πρόσφεραν θυσίες, έτρωγαν από τα ψητά των θυσιών και γ) έλεγαν τα προβλήματά τους στους ιερείς, οι οποίοι και τους συμβούλευαν. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα των Ισραηλιτών: Οι Ισραηλίτες θεωρούσαν το Ναό, ως το κατοικητήριο (δηλαδή την κατοικία) του Θεού. Πίστευαν ότι το σημείο όπου ήταν χτισμένος είχε επιλεγεί από τον ίδιο το Θεό για να κατοικήσει μεταξύ των ανθρώπων. Το όνειρο κάθε Ισραηλίτη ήταν να επισκεφθεί το Ναό μία, τουλάχιστον, φορά στη ζωή του και να συμμετάσχει στις λατρευτικές εκδηλώσεις. 2. Πώς ήταν στα χρόνια του Χριστού η κοινότητα των πιστών Ισραηλιτών, πώς εκδηλωνόταν η ευσέβειά τους και ποιον ρόλο έπαιζε σε αυτά η Συναγωγή τόσο στην πατρίδα τους όσο και στη Διασπορά; Η σύνθεση της κοινότητας των πιστών Ισραηλιτών: α) ο αρχιερέας του Ναού, β) οι λευίτες, οι ιερείς και οι νομοδιδάσκαλοι και γ) οι απλοί ευσεβείς άνθρωποι και οι προσήλυτοι (ονομάζονταν αυτοί που είχαν αποδεχθεί ως νέα τους θρησκεία την ισραηλιτική). Τα βασικά θεμέλια της πίστης και της ευσέβειας των Ισραηλιτών εκδήλωση της ευσέβειάς τους ήταν: α) η ομολογία στον ένα Θεό, β) η υπακοή στο Νόμο, γ) η πίστη ότι ο Ναός είναι ένα ορατό σημάδι ενότητας όλων των Ισραηλιτών και δ) η πεποίθηση ότι υπήρχε άρρηκτη ενότητα μεταξύ του ισραηλιτικού λαού και της θρησκείας του. Πιο συγκεκριμένα οι Ισραηλίτες: α) ένιωθαν ευγνωμοσύνη προς το Θεό για την παράδοση του Νόμου και αισθάνονταν περήφανοι τόσο για το Νόμο όσο και για την ικανότητά τους να τον τηρούν, β) τηρούσαν το Νόμο από αγάπη και σεβασμό προς το Θεό και όχι εξαιτίας του φόβου της θεϊκής τιμωρίας. Βέβαια κάποιες φορές οδηγούνταν στην τυπική του τήρηση (τυπολατρία) και γ) τηρούσαν τις θρησκευτικές υποχρεώσεις που απέρρεαν από το Νόμο π.χ. αργία Σαββάτου, γιορτές. Συναγωγή: Συναγωγές υπήρχαν παντού όπου υπήρχαν Ισραηλίτες, ακόμη και στα Ιεροσόλυμα. Στις συναγωγές προσεύχονταν, ομολογούσαν την πίστη τους, διάβαζαν αποσπάσματα από την Πεντάτευχο και τους Προφήτες. Οι συναγωγές βοηθούσαν στη διατήρηση της πίστης και της ενότητας των Ισραηλιτών και κυρίως αυτών που ζούσαν στη Διασπορά. 3. Στα χρόνια του Χριστού υπήρχαν θρησκευτικές ομάδες. Τι ξέρουμε γι αυτές και πώς εκτιμάται η δράση τους ; Οι κύριες θρησκευτικές ομάδες που υπήρχαν στα χρόνια του Χριστού ήταν οι Φαρισαίοι, 19

14 οι Σαδδουκαίοι και οι Ζηλωτές. Οι ομάδες αυτές δημιουργήθηκαν επειδή ερμήνευαν διαφορετικά το Νόμο και επειδή κρατούσαν διαφορετική στάση απέναντι στους Ρωμαίους κατακτητές. Φαρισαίοι: Αν και δεν ήταν ιερείς, οι ηγέτες τους ήταν ικανοί ραβίνοι. Δέχονταν το Νόμο (Πεντάτευχο) και τους Προφήτες, σέβονταν τις παραδόσεις και ταυτόχρονα ήταν προοδευτικοί σε θρησκευτικά θέματα. Τηρούσαν με ακρίβεια και λεπτομέρεια το Νόμο, φτάνοντας αρκετές φορές σε υπερβολές. Απέναντι στους Ρωμαίους ήταν επιφυλακτικοί και μερικές φορές εχθρικοί. Ήταν κυρίως έμποροι. Ο λαός τούς εκτιμούσε, αλλά εκείνοι τον περιφρονούσαν. Την εποχή του Χριστού υπήρχαν στη χώρα των Ισραηλιτών περίπου Φαρισαίοι. Σαδδουκαίοι: Ήταν πλούσιοι, αριστοκράτες και ζούσαν στην Ιερουσαλήμ και τα περίχωρά της. Από τους Σαδδουκαίους προέρχονταν όλοι σχεδόν οι αρχιερείς και τα μέλη του Μ. Συνεδρίου. Δέχονταν μόνο την Πεντάτευχο, την οποία τηρούσαν κατά γράμμα. Ανέχονταν και συνεργάζονταν με τους Ρωμαίους, επειδή αυτό εξυπηρετούσε τα οικονομικά κυρίως συμφέροντά τους. Για το λόγο αυτό δεν ήταν αγαπητοί στο λαό. Ζηλωτές: Προέρχονταν από τους Φαρισαίους και μισούσαν τους Ρωμαίους. Οργάνωναν επαναστάσεις εναντίον των κατακτητών και πίστευαν ότι με τους ένοπλους αγώνες θα γίνονταν ανεξάρτητοι και θα βοηθούσαν τον ερχομό της Βασιλείας του Θεού. 4. Ο Ιησούς έδρασε κυρίως στη Γαλιλαία. Τι το ιδιαίτερο είχε αυτή η περιοχή; Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Γαλιλαίας ήταν: α) η λίμνη Γενησαρέτ, με τα πλούσια αλιεύματά της, β) οι κάτοικοί της ήταν και Ισραηλίτες και ειδωλολάτρες, γ) οι μαθητές τού Χριστού εκτός από τον Ιούδα, κατάγονταν από τη Γαλιλαία δ) από την περιοχή αυτή ξεκίνησε τη δράση του ο Χριστός, ε) οι κάτοικοί της ήταν απλοί και γενναίοι και από την περιοχή αυτή προέρχονταν πολλοί επαναστάτες. Από τις πόλεις της Γαλιλαίας ξεχώριζε η Καπερναούμ και η Ναζαρέτ. Καπερναούμ: Είχε συναγωγή, ρωμαϊκό στρατό, τελωνείο. Στην πόλη αυτή δίδαξε αρκετές φορές ο Χριστός και από την πόλη αυτή κάλεσε αρκετούς μαθητές του. Ναζαρέτ: Η πατρίδα του Χριστού ήταν ένα αγροτικό και ποιμενικό χωριό. Ο Ιησούς και ο Ιωσήφ ζούσαν στη Ναζαρέτ, ήταν ξυλουργοί και οικοδόμοι. Εξαιτίας του επαγγέλματός τους επισκέπτονταν και γειτονικές πόλεις. Στα νότια της Ναζαρέτ βρισκόταν η πόλη Γιαφία, μία από τις αρχαιότερες της περιοχής, ενώ στα βόρειά της βρισκόταν η Σέπφωρις, η οποία κατοικούνταν κυρίως από ειδωλολάτρες, είχε διπλή αγορά, τράπεζα και δικαστήριο. 20

15 8 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (σελ. 18 σχολ. βιβλίου) 1. Από το μάθημα πληροφορηθήκαμε τι έκαναν και πώς συμπεριφέρονταν οι Ισραηλίτες μέσα στον Ναό (Ερώτ.1). Πώς σας φαίνονται όλα αυτά; Πώς θα τα χαρακτηρίζατε; ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ο πρωταγωνιστής στη ζωή των Ισραηλιτών από την εποχή της Παλαιάς Διαθήκης ήταν ο Θεός. Οτιδήποτε τους συνέβαινε καλό ή κακό το απέδιδαν στο Θεό. Από τη στιγμή που απέκτησαν Ναό πίστευαν ότι με τις επισκέψεις σ αυτόν, τις προσφορές και τις θυσίες δείχνουν την ευγνωμοσύνη, την αγάπη και το σεβασμό τους προς το μεγάλο πρωταγωνιστή της ζωής τους. Βέβαια κάποιες φορές μπορεί να έφθαναν σε υπερβολές, είτε από το φόβο της μη σωστής τήρησης των εντολών είτε εξαιτίας της τυπικής και σχολαστικής καθοδήγησης που είχαν από τους θρησκευτικούς τους ηγέτες. Αξίζει να αναφέρουμε ότι οι Ισραηλίτες δεν έμπαιναν μέσα στον κυρίως Ναό, στο Ιερό. Οι Ισραηλίτες παρέμεναν στις αυλές που υπήρχαν γύρω από το Ναό. Μέσα στο Ναό έμπαιναν μόνο οι ιερείς. Μάλιστα στα Άγια των Αγίων έμπαινε μόνο μία φορά το χρόνο, στη γιορτή του Εξιλασμού, ο αρχιερέας. Αυτό βέβαια δεν μείωνε σε καμία περίπτωση τη σημασία του Ναού για κάθε Ισραηλίτη. Στη σημερινή εποχή βέβαια η συμπεριφορά των Ισραηλιτών ίσως μας φαίνεται ασυνήθιστη, σπάνια, ενδιαφέρουσα, αξιοπρόσεκτη, ίσως και κάπως υπερβολική. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι ο Ναός ήταν για τους Ισραηλίτες το ορατό σημάδι της ενότητας όλων των Ισραηλιτών, όπως επίσης και την άρρηκτη σχέση που υπήρχε μεταξύ λαού και θρησκείας. Άλλωστε, οι λέξεις Ιουδαίος και Ισραηλίτης δεν δήλωναν μόνο εθνική αλλά και θρησκευτική ταυτότητα. 2. Τη μεγάλη επιθυμία κάθε Ισραηλίτη, να βρεθεί έστω και μια φορά στη ζωή του ως προσκυνητής στο Ναό της Ιερουσαλήμ, πώς την κρίνετε και πώς τη δικαιολογείτε; ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ο Ναός των Ιεροσολύμων ήταν το σύμβολο της συνοχής και της ενότητας των Ισραηλιτών. Τα πάντα βρίσκονταν σε άμεση σχέση και αναφορά με το Ναό. Ήταν χώρος λατρείας, αλλά και το μεγαλύτερο κέντρο της πολιτιστικής και πνευματικής δραστηριότητας των Ισραηλιτών. Η θρησκεία, η παιδεία, η δικαιοσύνη και η οικονομική ζωή του τόπου βρίσκονταν σε άμεση σχέση με το Ναό. Θεωρούνταν ο χώρος που επέλεξε ο Θεός να κατοικήσει ανάμεσα στους ανθρώπους. Ήταν το κατοικητήριό Του, δηλαδή το σπίτι του. Ο Ναός, από την αρχή της ιστορικής του διαδρομής ήταν χτισμένος στο ίδιο σημείο: Το λόφο Μορία της Ιερουσαλήμ. Η Ιερουσαλήμ ήταν η «άγια πόλη», «η πόλη του Δαυίδ», «η πόλη του χριστού του Θεού», το κέντρο της θρησκευτικής, πολιτικής και κοινωνικής δράσης των Ισραηλιτών. Άλλωστε και ο Ιησούς κράτησε θετική στάση απέναντι στο Ναό, τις γιορτές και τις τελετουργίες. Βέβαια συχνά μιλούσε με αυστηρότητα για την τυπολατρία και τη διαφθορά του ιερατείου. Αν λάβουμε υπόψη μας όλα τα παραπάνω στοιχεία, μπορούμε να κατανοήσουμε τη μεγάλη επιθυμία των Ισραηλιτών να βρεθούν τόσο στην ιερή τους πόλη όσο και στον τόπο που κατοικούσε ο Θεός των πατέρων τους. Ο Θεός κυριαρχούσε σε όλη την ιστορική τους διαδρομή και οι Ισραηλίτες τον σέβονταν, τον αγαπούσαν και ήθελαν να δείξουν την ευγνωμοσύνη και την 21

16 αφοσίωσή τους με το προσκύνημά τους στο Ναό. Άλλωστε οι Ισραηλίτες που ζούσαν στη Διασπορά, δεν είχαν ναούς στους τόπους κατοικίας τους και τις θυσίες τους μπορούσαν να τις προσφέρουν μόνο στο Ναό της Ιερουσαλήμ. Επιπλέον στοιχεία Αν και το Δευτερονόμιο (ένα από τα βιβλία της Πεντατεύχου) επιτάσσει την ύπαρξη ενός ναού, ώστε να διασφαλίζεται η λατρευτική ενότητα, οι Ιουδαίοι της Διασποράς έχτισαν δύο Ναούς στην Αίγυπτο. Ο πρώτος βρίσκεται στην Ελεφαντίνη (νησί του Νείλου ποταμού). Κατά τον 6ο αι. π.χ. είχε ιδρυθεί στην Ελεφαντίνη ιουδαϊκή στρατιωτική κοινότητα από τους Αιγύπτιους. Η κοινότητα αυτή διατηρήθηκε και κατά την περσική περίοδο. Σύμφωνα με τους αραμαϊκούς παπύρους της Ελεφαντίνης (5ος αι. π.χ.), οι οποίοι περιέχουν την αλληλογραφία της ιουδαϊκής κοινότητας της Ελεφαντίνης με τον Αρχιερέα της Ιερουσαλήμ, στην Ελεφαντίνη υπήρχε ναός αφιερωμένος στον Jaho (Γιαχβέ = το τετραγράμματο όνομα του Θεού στα εβραϊκά). Ο ναός ήταν μικρός, πέτρινος και η στέγη του ήταν ξύλινη, από κέδρο. Υπήρχε θυσιαστήριο, όπου γινόταν αιματηρές και αναίμακτες θυσίες. Ο ναός αυτός καταστράφηκε από τους Αιγύπτιους. Άλλος ναός είχε χτιστεί στη Λεοντόπολη της Αιγύπτου, στα μέσα του 2ου αι. π.χ. από τον εκθρονισθέντα αρχιερέα Ονία τον Δ και αφού είχε δώσει άδεια για την ανοικοδόμησή του ο Πτολεμαίος ο Φιλομήτωρ. Είχε την ίδια αρχιτεκτονική διάταξη με το Ναό των Ιεροσολύμων, αλλά ήταν μικρότερος. Στο ναό προσφέρονταν θυσίες και υπήρχε ιερατείο. Η Λεοντόπολη σήμερα ονομάζεται Tell el-yahoudieh δηλαδή «Λόφος των Ισραηλιτών», από την αποικία των Iσραηλιτών που εγκαταστάθηκε εκεί για να γλιτώσει από τις διώξεις του Αντίοχου του Δ. Επίσης υπήρχε ο ναός των Σαμαρειτών στο όρος Γαριζίν και το ιερό των Τωβιαδών στο Αράκ ελ- Εμίρ της Υπεριορδανίας. πηγές: Βασίλειος Μ. Βέλλας, Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Αθήνα Ηλίας Β. Οικονόμου, Παραδόσεις Αρχαιολογίας της Παλαιστίνης και Βιβλικής θεσμολογίας, Αθήνα Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τόμ. 38, Αθήνα 1989, Διαβάστε ξανά τι σκέφτονταν και τι αισθάνονταν για το Ναό οι ευσεβείς Ισραηλίτες (Ερώτ.1, ε) και γράψτε με λίγα λόγια τις εντυπώσεις και τις κρίσεις σας γι αυτά. ΑΠΑΝΤΗΣΗ Τα συναισθήματα και οι σκέψεις των Ισραηλιτών για το Ναό είναι ενδιαφέροντα, ίσως αξιοπρόσεκτα, αλλά σίγουρα μοναδικά και σπάνια. Η ευλάβεια και η αφοσίωση που έδειχναν στη τέλεση των θρησκευτικών τους καθηκόντων, ξαφνιάζει το σύγχρονο άνθρωπο και πολύ περισσότερο τους χριστιανούς, που είτε αμελούν τις θρησκευτικές τους υποχρεώσεις είτε δεν τις γνωρίζουν. Οι Ισραηλίτες έδειχναν αληθινό θαυμασμό για το Ναό του Θεού, γιατί αισθάνονταν ότι πηγαίνοντας εκεί μπορούσαν να δείξουν την ευγνωμοσύνη τους, να βρουν παρηγοριά, να προσευχηθούν να του φανερώσουν τους φόβους, τα προβλήματα και τις ανησυχίες τους. Δεν είχαν καμιά αμφιβολία ότι ο Θεός τους ακούει, τους καταλαβαίνει και θα τους βοηθήσει στη λύση των προβλημάτων τους. Ο τρόπος σκέψης των Ισραηλιτών ίσως μας ξαφνιάζει και μας παραξενεύει, αλλά για να κρίνουμε ένα λαό μιας άλλης εποχής θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας τα στοιχεία που κυριαρχούσαν την εποχή εκείνη. Ειδικότερα, στα χρόνια του Χριστού, ο Ναός ίσως λειτουργούσε και ως καταφύγιο των Ισραηλιτών, γιατί βρίσκονταν υπό ρωμαϊκή κατοχή. Οι Ρωμαίοι ήταν κατακτητές, αλλοεθνείς και ειδωλολάτρες. Συνεπώς σε μια δύσκολη περίοδο για τη χώρα των Ισραηλιτών, ο Ναός αποτελούσε το κέντρο της εθνικής και θρησκευτικής τους συνείδησης, δηλαδή ο Ναός συνδέθηκε άμεσα με την ενότητα του λαού. Επιπλέον στοιχεία Στο Ταλμούδ (ερμηνείες για τη Μισνά, την πρώτη σημαντική συστηματοποίηση του προφορικού Νόμου της Τορά) αναφέρεται «όποιος δεν έχει δει το ναό του Ηρώδη, ποτέ του δεν είδε όμορφο κτίσμα». Στο απόκρυφο κείμενο «Η επιστολή Αριστέα» (99) αναφέρεται: «η όλη θέα πάντων τούτων εμποιεί φόβον και ταραχήν, ώστε να νομίζη τις ότι μετέβη εκτός τούτου του κό- 22

17 σμου εις άλλον. Δύναμαι δε να βεβαιώσω ότι οιοσδήποτε άνθρωπος προσέλθη και ίδη τα προειρημένα θα καταληφθή υπό ανεκδιήγητου θαυμασμού, θα στραφή δε προς τα έσω της διανοίας ένεκα της αγιότητος της αποπνεόμενης υφ εκάστης λεπτομερείας της όλης τάξεως». Ο Ναός καταστράφηκε το 70 μ.χ. και οι θησαυροί του μεταφέρθηκαν στη Ρώμη. Στην αψίδα του θριάμβου, που βρίσκεται στη Ρώμη και έστησε ο Τίτος παριστάνονται οι Ρωμαίοι στρατιώτες που μεταφέρουν την επτάφωτη λυχνία και τα άλλα σκεύη του ναού σαν λάφυρα. Σήμερα ο θόλος του βράχου βρίσκεται στο ίδιο σημείο που ήταν ο ναός και πιστεύεται από πολλούς ότι ο ίδιος ο βράχος είναι τμήμα του Αγίου των Αγίων ή του βωμού των ολοκαυτωμάτων. Ζάρρας Θ. Κωνσταντίνος, Ιστορία της εποχής της Καινής Διαθήκης, Αθήνα Σάββας Χρ. Αγουρίδης, Τα απόκρυφα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης, τόμ. Α, Αθήνα Οι πληροφορίες που έχουμε για τη Γαλιλαία (Ερώτ. 4) πόσο σημαντικές νομίζετε ότι θα μας είναι στα μαθήματα της φετινής χρονιάς, που θα ασχοληθούμε με τη ζωή και το έργο του Χριστού; ΑΠΑΝΤΗΣΗ Γνωρίζοντας τη Γαλιλαία, μαθαίνουμε πολλά στοιχεία για τον τόπο που μεγάλωσε και ξεκίνησε τη δράση του ο Χριστός. Στη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας, ο Ιησούς ζούσε με τη μητέρα του και τον Ιωσήφ και ασκούσε το επάγγελμα του οικοδόμου και του ξυλουργού. Ταξίδευε στις γειτονικές πόλεις της Ναζαρέτ για να ασκήσει το επάγγελμά του. Πήγαινε στη λίμνη της Γενησαρέτ, όπου και κάλεσε τους πρώτους μαθητές του: Πέτρο, Ανδρέα, Ιάκωβο, Ιωάννη και τον τελώνη Ματθαίο. Στη λίμνη της Γενησαρέτ θα πραγματοποιήσει και ένα θαύμα του (κατάπαυση της τρικυμίας). Στη συναγωγή της Καπερναούμ της Γαλιλαίας θα διδάξει αρκετές φορές. Στην ίδια πόλη θα θεραπεύσει έναν παράλυτο. Στο όρος Θαβώρ έγινε η Μεταμόρφωση του Χριστού. Στην Κανά της Γαλιλαίας έκανε το πρώτο θαύμα του (ο γάμος στην Κανά). Από τα Μάγδαλα της Γαλιλαίας, κωμόπολη κοντά στη λίμνη Γενησαρέτ, κατάγονταν μία από τις μαθήτριες του Χριστού, η Μαρία η Μαγδαληνή. Στη συναγωγή της Ναζαρέτ θα κηρύξει. Εκεί οι συμπατριώτες του αφενός θα τον θαυμάσουν και αφετέρου θα θελήσουν να τον σκοτώσουν. 23

18 3 Η ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ Α : ΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ 1. Ποια είναι τα βιβλία της Καινής Διαθήκης; Τα βιβλία της Καινής Διαθήκης είναι 27 και ανάλογα με το περιεχόμενό τους διακρίνονται στα ιστορικά, στις επιστολές και στην Αποκάλυψη. Τα ιστορικά περιλαμβάνουν τα 4 Ευαγγέλια (κατά Ματθαίον, κατά Μάρκον, κατά Λουκά και κατά Ιωάννη) και τις Πράξεις των Αποστόλων. Οι επιστολές: τις 14 επιστολές του Αποστόλου Παύλου και τις 7 Καθολικές. Η αποκάλυψη είναι η Αποκάλυψη του Ιωάννη. 2. Ποια η σχέση της Παλαιάς Διαθήκης με την Καινή Διαθήκη; Η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη αποτελούν την Αγία Γραφή ή Βίβλο. Στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται η προετοιμασία των ανθρώπων για τον ερχομό του Χριστού και στην Καινή Διαθήκη πληροφορούμαστε για τη ζωή και το έργο του Χριστού, καθώς και τη διάδοση των λόγων του δηλαδή του Ευαγγελίου. Η Καινή Διαθήκη ονομάζεται και Ευαγγέλιο. Η λέξη Ευαγγέλιο (ευ+αγγελία= χαρμόσυνη, καλή αγγελία, είδηση) σημαίνει: α) το χαρμόσυνο μήνυμα που κήρυξε ο Χριστός και β) το βιβλίο (τα βιβλία) που μας πληροφορεί για το Χριστό. 3. Πώς γράφτηκαν τα βιβλία της Καινής Διαθήκης; Δεν έχει διασωθεί κανένα γραπτό κείμενο του ίδιου του Χριστού. Από την Ανάληψή του (33 μ.χ) μέχρι την εποχή που γράφτηκε το πρώτο κείμενο της Καινής Διαθήκης, η Α προς Θεσσαλονικείς επιστολή του Απ. Παύλου το 51 μ.χ., δεν έχουν σωθεί άλλα κείμενα για τη ζωή και το έργο του Χριστού. Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν γραπτά κείμενα, κατά τη διάρκεια των δύο δεκαετιών (33-51 μ.χ), δε σημαίνει ότι δε λέγονταν και δε γράφονταν πολλά. Είναι σίγουρο ότι οι μαθητές του Χριστού συζητούσαν μεταξύ τους και αντάλλασσαν πληροφορίες που αφορούσαν τη ζωή και δράση του Δασκάλου τους. Αυτές οι πληροφορίες και οι συζητήσεις αποτελούν την προφορική παράδοση για το Χριστό. Η προ- 24

19 φορική αυτή παράδοση άρχισε σιγά σιγά να καταγράφεται και να κυκλοφορεί μεταξύ των χριστιανών για δύο κυρίως λόγους: α) για να διευκολυνθεί η διδασκαλία και δράση των μαθητών και β) για να προστατευθεί η αλήθεια για το Χριστό και το έργο του. Η καταγραφή της προφορικής παράδοσης οδήγησε σε μικρές γραπτές συλλογές που περιλάμβαναν: θαύματα του Χριστού, παραβολές του Χριστού, πληροφορίες για τα Πάθη, την Ανάσταση, λόγια του ίδιου του Χριστού κ.ά. Αυτές οι μικρές γραπτές συλλογές δεν έχουν διασωθεί, αλλά οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι Ευαγγελιστές τις γνώριζαν και μάλιστα στηρίχτηκαν σ αυτές για τη συγγραφή των Ευαγγελίων τους. 4. Το πρώτο Ευαγγέλιο: Ποιος, πότε και πού το έγραψε; Ποια η αξία του; Ο Μάρκος, μαθητής του αποστόλου Πέτρου, ήταν ο πρώτος που έγραψε Ευαγγέλιο. Ο Μάρκος επιχείρησε να συνθέσει τις προφορικές και γραπτές παραδόσεις που γνώριζε. Αυτές ήταν περίπου 90 και, αφού τις τοποθέτησε τοπικά και χρονικά, στη συνέχεια συνέδεσε τα γεγονότα. Η σύνδεση και σύνθεση των γεγονότων αποσκοπούσε στην εκτεταμένη παρουσίαση ιστορικών γεγονότων από τη ζωή και το έργο του Ιησού, ώστε να αποφευχθούν παραποιήσεις και ανακρίβειες. Το έργο του Μάρκου ήταν πολύ σημαντικό για την εποχή και για έναν επιπλέον λόγο: Την εποχή εκείνη είχαν εμφανιστεί και αιρετικοί που παρουσίαζαν έναν «ουράνιο» Χριστό, μακριά από τα προβλήματα της ζωής. Στο Ευαγγέλιό του ο Μάρκος περιγράφει κυρίως πράξεις του Χριστού. Ο Μάρκος έγραψε το Ευαγγέλιο στη Ρώμη, πριν από το 70 μ.χ. 5. Πότε και πώς γράφτηκαν τα άλλα Ευαγγέλια; Μετά το Μάρκο, ο Ματθαίος, μαθητής του Χριστού, έγραψε το δικό του Ευαγγέλιο, γύρω στο μ.χ. Το Ευαγγέλιο του Ματθαίου απευθύνεται κυρίως στους χριστιανούς που προέρχονταν από την ισραηλιτική θρησκεία, γι αυτό και τονίζει ότι ο Ιησούς είναι ο αναμενόμενος Μεσσίας και με τον ερχομό και τη δράση του εκπληρώθηκαν οι προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης. Στη συνέχεια ακολουθεί ο Λουκάς, μαθητής του αποστόλου Παύλου. Ο Λουκάς γράφει το Ευαγγέλιό του γύρω στο μ.χ. και το απευθύνει σε χριστιανούς που προέρχονταν από τους ειδωλολάτρες. Για το λόγο αυτό, ο Ιησούς παρουσιάζεται ως φίλος όλων των ανθρώπων και κυρίως αυτών που βρίσκονται σε ανάγκη. Το τελευταίο Ευαγγέλιο γράφεται από τον αγαπημένο μαθητή του Χριστού, τον Ιωάννη, γύρω στο μ.χ. Ο Ιωάννης είχε υπόψη του τα προηγούμενα Ευαγγέλια, γι αυτό και δεν αναφέρει στο δικό του όσα είχαν αναφέρει οι τρεις ευαγγελιστές. Ο Ιωάννης παρουσιάζει άγνωστες λεπτομέρειες, εμβαθύνει στα γεγονότα και περιλαμβάνει εκτεταμένους λόγους και συζητήσεις του Χριστού. Στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη τονίζεται περισσότερο από οποιαδήποτε άλλο βιβλίο της Καινής Διαθήκης η έμπρακτη εκδήλωση της αγάπης από τους πιστούς. Τα τέσσερα Ευαγγέλια δεν είναι ημερολόγια ή πλήρεις βιογραφίες του Ιησού, αλλά 25

20 βιβλία που περιέχουν ιστορικά στοιχεία για τη ζωή και τη δράση του. Το μεγαλύτερο μέρος των Ευαγγελίων καταλαμβάνουν οι διηγήσεις για το Πάθος και την Ανάσταση του Χριστού. 6. Ποια Ευαγγέλια ονομάζουμε Συνοπτικά και γιατί; Συνοπτικά ονομάζονται τα Ευαγγέλια του Μάρκου, του Ματθαίου και του Λουκά. Αυτό συμβαίνει γιατί οι τρεις ευαγγελιστές, που ονομάζονται και συνοπτικοί, σε πολλά σημεία συμφωνούν κατά λέξη ενώ σε άλλα σημεία διηγούνται τα ίδια γεγονότα με διαφορετικό τρόπο. Βέβαια υπάρχουν και μοναδικά γεγονότα στον καθένα. Η συγγένεια μεταξύ των Ευαγγελίων εξηγείται ως εξής: Ο Ματθαίος και ο Λουκάς στηρίχτηκαν στο πρώτο Ευαγγέλιο, το Ευαγγέλιο του Μάρκου. Επιπλέον, τόσο ο Ματθαίος, όσο και ο Λουκάς πρόσθεσαν και στοιχεία που γνώριζαν από άλλες πηγές. Η λέξη συνοπτικός (συν+όψη) σημαίνει ταυτόχρονη ματιά. Ο χαρακτηρισμός αυτός χρησιμοποιήθηκε από τους ερευνητές για τους τρεις ευαγγελιστές επειδή, παρά τις όποιες διαφορές, οι εκτιμήσεις τους για τη ζωή και το έργο του Χριστού συμπίπτουν. 7. Πώς συμβολίζονται οι τέσσερις Ευαγγελιστές στην τέχνη; Στη χριστιανική τέχνη ο Ματθαίος παριστάνεται σαν άγγελος ή σαν άνθρωπος. Αυτό συμβαίνει γιατί το Ευαγγέλιο του Ματθαίου ξεκινάει με το μήνυμα του αγγέλου στην Παναγία για τη γέννηση του Χριστού (Ευαγγελισμός). Ο Μάρκος παριστάνεται σαν λιοντάρι, γιατί το Ευαγγέλιό του ξεκινάει με τη δραστήρια παρουσία του Ιωάννη του Προδρόμου. Ο Λουκάς παριστάνεται σαν μοσχάρι, γιατί το Ευαγγέλιό του ξεκινάει με τη θυσία του μοσχαριού στο Ναό από το Ζαχαρία, τον πατέρα του Ιωάννη του Προδρόμου. Τέλος ο Ιωάννης παριστάνεται σαν αετός, εξαιτίας του υψηλού θεολογικού περιεχομένου των πρώτων στίχων του Ευαγγελίου του. 8. Ποιο το περιεχόμενο του βιβλίου των Πράξεων των Αποστόλων; Οι Πράξεις των Αποστόλων γράφτηκαν από τον ευαγγελιστή Λουκά. Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται οι αγώνες και οι δραστηριότητες των αποστόλων αλλά και απλών χριστιανών για τη διάδοση του Χριστιανισμού από τη μέρα της Πεντηκοστής μέχρι το 65 μ.χ. 8 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (σελ. 22 σχολ. βιβλίου) 1. Βρείτε στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, κεφ.6, ο λόκληρο το «Πάτερ ημών» και σημειώστε α - κριβώς την παραπομπή. AΠΑΝΤΗΣΗ Μτ 6, 9-13 Μτ 6, 9 Ούτως ουν προσεύχεσθε υμείς Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς 26

21 10. Αγιασθήτω το όνομά σου Ελθέτω η βασιλεία σου γενηθήτω το θέλημά σου, ως εν ουρανώ, και επί της γης 11. τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον 12. και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις η μών 13. και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού. ότι σου εστίν η βασιλεία και η δύναμις και η δόξα εις τους αιώνας αμήν. Το «Πάτερ ημών» υπάρχει και στο Ευαγγέλιο του Λουκά (Λκ 11, 2-4). 2. Βρείτε και φέρτε πληροφορίες για τα ιερά βιβλία των παρακάτω μεγάλων θρησκειών: Ισλαμισμός, Βουδισμός, Ινδουισμός, Κομφουκιανισμός, Ταοϊσμός. ΑΠΑΝΤΗΣΗ Ισλαμισμός Το ιερό βιβλίο των Μουσουλμάνων είναι το Κοράνιο, το οποίο θεωρείται ο ίδιος ο λόγος του Θεού. Το Κοράνιο άσκησε αποφασιστική επίδραση σε ολόκληρο τον αραβικό πολιτισμό και αποτελεί την ψυχή του Ισλάμ. Είναι το πρώτο γραπτό μνημείο της αραβικής γλώσσας και επηρέασε τη γλώσσα και τη θρησκευτική συνείδηση των Αράβων. Το Κοράνιο προέρχεται από την αραβική λέξη qur an που σημαίνει ανάγνωση, απαγγελία, κήρυγμα. Το Κοράνιο είναι συλλογή αποκαλύψεων, τις οποίες ο Μωάμεθ, με την εντολή του Θεού, αναγγέλλει στους ανθρώπους. Το Κοράνιο, κατά την ορθόδοξη μουσουλμανική παράδοση, είναι «αιώνιον και αδημιούργητον, ανέκαθεν υπάρχον μετά του Θεού ως αιώνιος φανέρωσις της θείας θελήσεως». Το Κοράνιο που βρίσκεται στα χέρια των ανθρώπων είναι απλό αντίγραφο του ουράνιου πρωτοτύπου, το οποίο στην ισλαμική ορολογία ονομάζεται «Μήτηρ της Βίβλου», «Καλώς διατηρουμένη πλαξ». Το ουράνιο πρωτότυπο, βρίσκεται ενώπιον του Θεού και θεωρείται άναρχο, αδημιούργητο και αλάνθαστο. Τη θέση που έχει στη χριστιανική θεολογία ο Χριστός, κατέχει το Κοράνιο στην ισλαμική θεολογία. Το Κοράνιο περιλαμβάνει 114 κεφάλαια, τα οποία ονομάζονται σούρες δηλαδή αποκαλύψεις. Κάθε σούρα μπορεί να αποτελείται από λίγους μόνο στίχους ή να περιέχει πάνω από 200 στίχους. Ένας στίχος μπορεί να αποτελείται από δύο μόνο λέξεις και άλλοι από πολλές δεκάδες λέξεις. Η κατάταξη των κεφαλαίων έγινε ως εξής: προηγούνται τα μεγαλύτερα κεφάλαια (σούρες) και ακολουθούν τα μικρότερα κεφάλαια. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί το πρώτο κεφάλαιο που ο νομάζεται «Η Έ ναρξη». Το κεφάλαιο αυτό είναι σύντομο και έχει τη μορφή προλόγου. Το κεφάλαιο αυτό επαναλαμβάνεται από τους πιστούς μουσουλμάνους τουλάχιστον δύο φορές σε κάθε προσευχή. Η σπουδαιότητα αυτής της σούρας (κεφαλαίου) αντιστοιχεί με τη σπου δαιότητα του «Πάτερ ημών» (Κυριακή Προσευχή) για τους χριστιανούς. Για να χρησιμοποιηθεί το Κοράνιο χρειάζεται να εκπληρώνονται ορισμένες προδιαγεγραμμένες οδηγίες: Δεν επιτρέπεται το άγγιγμα του Ιερού Βιβλίου χωρίς προηγουμένως να υπάρξει καθαρμός. Η ανάγνωση του Κορανίου πρέπει να γίνεται με προσοχή χωρίς να γίνονται λάθη. Για τη σωστή απαγγελία, δίνονται ιδιαίτερα μαθήματα. Το κείμενο αναπαράγεται μόνο με χειρόγραφη αντιγραφή για λόγους ευσέβειας. Μέχρι σήμερα τουλάχιστον, για τη χρήση του στα τεμένη, χρησιμοποιούνται χειρόγραφα αντίγραφα του Κορανίου. Η μετάφραση του Κορανίου σε άλλες γλώσσες, 27