Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη. Μιχαήλ Ζουμπουλάκης Χρήστος Κόλλιας

Transcript

1 Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη Μιχαήλ Ζουμπουλάκης Χρήστος Κόλλιας

2 Χρειάζεται οικονομολόγους η οικονομία; Δεν βλέπουν: ΚΑΝΕΙΣ δεν είδε την παγκόσμια κρίση του 2008! Δεν ακούν: απομονώνονται από την πραγματικότητα Μιλάνε όλοι μαζί: Πολυφωνία και πειραματισμοί στην οικονομική πολιτική Ωστόσο η οικονομική γνώση αυξήθηκε σημαντικά: μεγάλες πρόοδοι στη μελέτη της επιχείρησης και του καταναλωτή, της μελέτης της αγοράς χρήματος & του τραπεζικού συστήματος, της μελέτης των κλάδων της υγείας, της άμυνας, της παιδείας, του περιβάλλοντος, του διεθνούς εμπορίου, κ.ά. Άρα: οι οικονομολόγοι χρειάζονται γιατί βοηθούν να γίνει ο κόσμος καλύτερος, αρκεί να ξέρουν τα όρια τους Οικονομική είναι η επιστήμη που μελετά τις δραστηριότητες των ανθρώπων που έχουν ως στόχο την παραγωγή και τη διανομή πλούτου, δηλαδή των αγαθών που επιτρέπουν την επιβίωση και την υλική ευημερία Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης Εισαγωγή 1 2

3 Η Οικονομική Θεωρία δεν προσφέρει ένα σύνολο παγιωμένων συμπερασμάτων που έχουν άμεση εφαρμογή στην οικονομική πολιτική. Αποτελεί μια μέθοδο, μάλλον, παρά μια επιστήμη, έναν τρόπο σκέψης, μια συλλογιστική τεχνική που βοηθά αυτούς που την κατέχουν να αντλήσουν τα σωστά συμπεράσματα. Τζον Μέιναρντ Κέινς (Keynes) Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης Εισαγωγή 1 3

4 Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΣΥΓΚΛΟΝΙΖΕΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ (όλα αλλάζουν μετά το 1500) 1. Αύξηση πληθυσμού: από 500 εκ. 7,2 δις (μέσα διατροφής + ιατρικές γνώσεις) 2. Μετακινήσεις πληθυσμών: 12 εκ. Αφρικ εκ. μετανάστες προς Νέο Κόσμο 3. Αστικοποίηση: στις πόλεις από 2% 51% 4. Τεχνολογική μεταβολή (παραγωγή-μεταφορές) 5. Εξειδίκευση (κοινωνική και τεχνική) 6. Νέα μορφή εργασίας (μισθωτή εργασία) Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης Εισαγωγή 1 4

5 Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΣΥΓΚΛΟΝΙΖΕΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ (συν.) 7. Νέα καθημερινότητα: ο χρόνος 8. Αύξηση αγοραστικής δύναμης «μεσαίας τάξης» (κυρίως μετά το 1850) 9. Αλλαγές στην οικογενειακή ζωή 10. Αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον 11. Αλλαγές στους πολιτικούς θεσμούς: καπιταλισμός και κοινοβουλευτική δημοκρατία Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης Εισαγωγή 1 5

6 Η Οικονομική ως Κοινωνική Επιστήμη Η ενότητα των κοινωνικών φαινομένων και η μέθοδος της «αφαίρεσης» για τη μελέτη της οικονομικής συμπεριφοράς Η έννοια του «οικονομικού ανθρώπου»: ένας εικονικός χαρακτήρας οι άνθρωποι ενεργούν σκόπιμα επιδιώκοντας το ατομικό τους συμφέρον: Συγκρίνει κόστος και όφελος και επιλέγει ανάλογα Περιορισμοί -Προτιμήσεις -Πεποιθήσεις Η υπόθεση ισχύει ανεξάρτητα από το πολιτισμικό πλαίσιο αναφοράς (Αξιολογική ουδετερότητα) Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης Εισαγωγή 1 6

7 H Τρισδιάστατη Προσέγγιση στην Οικονομική Ένα οικονομικό σύστημα είναι ένα σύνολο σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων, μια οργάνωση των εργασιακών διαδικασιών με τις οποίες οι κοινωνίες παράγουν για να επιβιώσουν (τρόπος παραγωγής) Τρισδιάστατη μελέτη του οικονομικού συστήματος 1. Οριζόντια: ανταγωνισμός (competition) 2. Κάθετα: εντολή (command) 3. Διαχρονικά: αλλαγή (change) Νεοκλασική Οικονομική & Πολιτική Οικονομία Αποτελεσματικότητα- Δικαιοσύνη- Δημοκρατία Μικρο-οικονομική & Μακρο-οικονομική ανάλυση Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης Εισαγωγή 1 7

8 Πολιτική Οικονομία: 4 μεγάλοι στοχαστές της οικονομίας -4 Σχολές Adam Smith (1776): έδειξε πώς οι αγορές μπορεί να λειτουργούν ως ένα σύστημα συντονισμού των ιδιωτικών οικονομικών αποφάσεων (ιδιοκτησία + ηθικές δεσμεύσεις) Karl Marx (1867): συνεισέφερε στην κατανόηση των κοινωνικών τάξεων, της ταξικής εκμετάλλευσης, και πώς αλλάζουν στο χρόνο τα οικονομικά συστήματα John Maynard Keynes (1936) απέδειξε θεωρητικά ότι η αγορά δεν οδηγεί σε ισορροπία Προσφοράς & Ζήτησης και ότι η ανεργία είναι ένα χρόνιο πρόβλημα που απαιτεί κυβερνητική παρέμβαση Joseph Schumpeter (1939): δίδαξε ότι η καινοτομία και η τεχνική αλλαγή οδηγούν τόσο σε οικονομική αστάθεια όσο και στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης Εισαγωγή 1 8

9 Τάσεις στη σύγχρονη οικονομική θεωρία 1. Το νεοκλασικό πρόγραμμα: μεθοδολογικός ατομικισμός, επιδίωξη του ατομικού συμφέροντος μέσω του μηχανισμού της αγοράς = γενική ισορροπία & κοινωνική ευημερία 2. Το Μαρξιστικό Πρόγραμμα: ολιστική (ταξική) προσέγγιση, πηγή της αξίας μόνον η εργασία, εσωτερικές αντιφάσεις συστήματος 3. Το Κεϊνσιανό Πρόγραμμα: ολιστική προσέγγιση, καθεστώς αβεβαιότητας σε μία ατελώς ανταγωνιστική αγορά, απαραίτητη κρατική παρέμβαση 4. To Ινστιτουτιοναλιστικό και άλλα προγράμματα: ατομικισμός με ατελή πληροφόρηση & ανταγωνισμό Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης Εισαγωγή 1 9

10 Νεοκλασικό Πρόγραμμα Kenneth Arrow, Amartya Sen Karl Brunner, Allan Meltzer, David Laidler Gordon Tullock Arthur Laffer, George Gilder John Nash, John Harsanyi, Reinhard Selten, Robert Aumann, Thomas Schelling, Alvin Roth, Lloyd Shapley, Eric Maskin, Jean Tirole Victor Fuchs, Charles Phelps, Dav Maltzer, Angus Deaton Vernon Smith, Peter Diamond, James J. Heckman, Daniel L. McFadden, Peter CB Phillips, Charles Plott, Gerd Gigerenzer, Colin Camerer Robert Barro, Pascal Benassy, Jean-Michel Grandmont Eugene Fama, Lars P Jansen, John Campbell Robert Lucas, Thomas Sargent, Neil Wallace, Christopher Sims, Martin Feldstein Edward Prescott, Finn Kyndland, Charles Plosser Μαρξιστικό Πρόγραμμα Samuel Bowles, Robert Edwards, Thomas Weisskopf, Richard Wolff Suzanne de Brunhoff, Carlo Benetti, Daniel Levy, Jean Cartelier, Gerard Dumenil, Michel Aglietta, Alain Lipietz Ben Fine, Anwar Shaikh, David Laibman, Duncan Foley John Roemer, J. Silvestre Samir Amin, R. Brenner, M. Itoh Νεορικαρδιανοί Pierangelo Garegnani, Ian Steedman, Alessandro Rocanglia, Bertram Schefold, Neri Salvadori, Heinz Kurz, John Eatwell Κεϋνσιανό Πρόγραμμα Geoffrey Harcourt Phillipe Aghion, Phil Arestis, Paul Davidson, Lawrence Klein, Jan Kregel, Maurice Obstfeld, Thomas Piketty, Jeffrey Sachs, Andrei Schleifer, Robert Solow, George Akerloff, Joseph Stiglitz, Edmund Phelps, Michael Spence, Robert Shiller, Olivier Blanchard, Ben Bernanke, Guillermo Calvo, Stanley Fischer, Bruce Greenwald, Paul Krugman, Gregory Mankiw, Robert Mundell, Lawrence Summers, John Taylor Robert F. Engle III, Clive W.J. Granger Ινστιτουτιοναλιστικό Πρόγραμμα William Baumol, Harold Demsetz, Oliver Williamson, Paul Joskow, Steven Cheung, Oliver Hart-B. Holmström Richard Nelson, Sidney Winter, Douglass C. North, Robert Fogel, Geoffrey Hodgson, Viktor Vanberg, Ulrich Witt Barry Eichengreen, Daron Acemoglu, Thomas Piketty Behaviourists Daniel Kahneman, Richard Thaler, Paul Thagard, Mathew Rabin Νέο-Αυστριακοί Israel Kirzner, Mario Rizzo, Roger Garrison, Walter Block, Peter Boettke, Robert Higgs Ταξινόμηση των οικονομολόγων σήμερα 10 (υπογραμμισμένα τα βραβεία της Κεντρ. Τράπεζας Σουηδίας- Νόμπελ Οικονομικής)

11 Γιατί διαφωνούν οι Οικονομολόγοι; Διαφορές στην κοσμοθεώρηση: αρμονία ή σύγκρουση; Διαφορές στη μέθοδο: μίκρο ή μάκρο; / υποθετικο-παραγωγική, γενετική-ιστορική ή διαλεκτική μέθοδος; Διαφορές στα κριτήρια ορθότητας μιας θεωρίας: εσωτερική συνοχή ή εμπειρική επάρκεια; Διαφορές ως προς τους σκοπούς της επιστήμης: είναι ή δέον; (το πρόβλημα των αξιών στην οικονομική επιστήμη) Καθηγητής Μ. Ζουμπουλάκης Εισαγωγή 1 11