ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ)

Transcript

1 1 ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ) Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20 ο ΑΙΩΝΑ Επισημαίνουμε: * Τα βασικά στοιχεία και τους όρους σχετικά με την αγροτική οικονομία και την βιομηχανική παραγωγή στην Ελλάδα * Την επίδραση των πολεμικών συγκρούσεων στις νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. * Την επίδραση του προσφυγικού ζητήματος στην οικονομική και κοινωνική εξέλιξη της Ελλάδας. 1. Το αγροτικό ζήτημα Υποχώρηση αγροτικού τομέα α) Οι ραγδαίες εξελίξεις που γνώρισε ο σύγχρονος κόσμος στον οικονομικό τομέα άσκησαν σοβαρές πιέσεις στον αγροτικό χώρο. Ο τελευταίος κυριαρχούσε παραγωγικά και κοινωνικά στην ιστορία των ανθρώπινων πολιτισμών ως το 19 ο αιώνα. β) Με τη βιομηχανική επανάσταση η κυριαρχία αυτή άρχισε προοδευτικά να υποχωρεί σε ορισμένες περιοχές του κόσμου, οι οποίες συνοπτικά ονομάστηκαν «δυτικός κόσμος». Ανάμεσα στις περιοχές του δυτικού κόσμου είναι και η Ευρώπη. γ) Η Ελλάδα αυτή την εποχή 19ος ακολουθεί το δυτικό κόσμο με ρυθμούς αργούς, «μεσογειακούς», αλλά προς την ίδια κατεύθυνση. Ορισμός Αιτία Αγροτική μεταρρύθμιση Είναι η κατάργηση των μεγάλων ιδιοκτησιών και η κατάτμηση των αξιοποιήσιμων εδαφών σε μικρές παραγωγικές μονάδες, οικογενειακού χαρακτήρα, που ανταποκρίνονταν καλύτερα στις νέες παραγωγικές και κοινωνικές συνθήκες. Καθώς η κατοχή γης έπαυε προοδευτικά να είναι πηγή εξουσίας και κοινωνικού κύρους, άνοιξαν οι δρόμοι για την αγροτική μεταρρύθμιση. 19 ος αι Ελλάδα Στον ελληνικό χώρο το πρόβλημα της έγγειας ιδιοκτησίας δεν γνώρισε τις εντάσεις που παρατηρήθηκαν στα άλλα ευρωπαϊκά ή βαλκανικά κράτη. Η προοδευτική διανομή των εθνικών γαιών που προέκυψαν από τον αγώνα του δημιούργησε πλήθος αγροτών με μικρές ή μεσαίες ιδιοκτησίες. Τα λίγα εναπομείναντα τσιφλίκια στην Αττική και στην Εύβοια δεν προκαλούσαν ιδιαίτερο πρόβλημα.

2 2 Προβλήματα Η διεύρυνση του ελληνικού κράτους με τα Επτάνησα 1864, την Άρτα και τη Θεσσαλία 1881 έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα της μεγάλης ιδιοκτησίας Τα τσιφλίκια της Θεσσαλίας αγοράστηκαν από πλούσιους Έλληνες του εξωτερικού οι οποίοι: 1. διατήρησαν τον αναχρονιστικό θεσμό των κολίγων, 2. άσκησαν πολιτικές και κοινωνικές πιέσεις για να κερδοσκοπήσουν από την παραγωγή του σιταριού.επιδίωξαν την επιβολή υψηλών δασμών στο εισαγόμενο από τη Ρωσία σιτάρι, ώστε να μπορούν να καθορίζουν όσο το δυνατόν υψηλότερες τιμές για το εγχώριο, προκαλώντας μάλιστα πολλές φορές και τεχνητές ελλείψεις. Οι πρακτικές που ακολούθησαν οι κάτοχοι των τσιφλικιών δημιουργούσαν εντάσεις και οδήγησαν στην ψήφιση νόμων το 1907 οι οποίοι επέτρεπαν στην εκάστοτε ελληνική Νομοθεσία κυβέρνηση να απαλλοτριώνει μεγάλες ιδιοκτησίες, ώστε να μπορεί να τις διανέμει σε 1907 ακτήμονες. Η εφαρμογή των νόμων ήταν δύσκολη υπόθεση και οι τριβές που προκλήθηκαν οδήγησαν σε συγκρούσεις, με πιο σημαντική εκείνη στο χωριό Κιλελέρ Οι εξελίξεις προχωρούσαν αργά ως το τέλος των βαλκανικών πολέμων Μέσα στα όρια της χώρας υπήρχαν μεγάλες εκτάσεις που ανήκαν σε Μουσουλμάνους. (Το πρόβλημα έγινε πιο περίπλοκο) Πότε Το αποφασιστικό βήμα έγινε στα χρόνια του Α παγκόσμιου πολέμου και του «εθνικού διχασμού». Το 1917 η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη αποφάσισε την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης. Νομοθεσία 1917 Στόχοι 1. η στήριξη και ο πολλαπλασιασμός των ελληνικών ιδιοκτησιών γης στις νεοαποκτηθείσες περιοχές. 2. αποκατάσταση προσφύγων και η πρόληψη κοινωνικών εντάσεων στον αγροτικό χώρο. Αποτελέσματα :Με βάση αυτά τα νομοθετήματα η απαλλοτρίωση των μεγάλων αγροτικών ιδιοκτησιών έγινε δυνατή μετά τον πόλεμο και την Μικρασιατική καταστροφή όταν η ανάγκη αποκατάστασης αποκατάστασης των προσφύγων ήταν επιτακτική. Η αναδιανομή που έγινε έφτασε στο 85% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων στη Μακεδονία και στο 68% στη Θεσσαλία. Στο σύνολο της καλλιεργήσιμης γης της χώρας το ποσοστό αυτό ανήλθε στο 40%. Μετά την άφιξη των προσφύγων της Μ. Ασίας Μετά από λίγα χρόνια κάτω από την πίεση του προσφυγικού προβλήματος, η αγροτική μεταρρύθμιση ολοκληρώθηκε: 1. Οδήγησε την αγροτική οικονομία της χώρας σε καθεστώς μικροϊδιοκτησίας. Με τη σειρά της η νέα κατάσταση δημιούργησε νέα προβλήματα. 2. Οι μικροκαλλιεργητές δυσκολεύονταν να εμπορευματοποιήσουν και έπεφταν συχνά θύματα των εμπόρων 3.Για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση προωθήθηκε η ίδρυση της Αγροτικής τράπεζας, κρατικών οργανισμών παρέμβασης και παραγωγικών συνεταιρισμών. 4.Το αγροτικό ζήτημα απέκτησε νέο περιεχόμενο, χωρίς να προκαλέσει τις εντάσεις που γνώρισαν άλλα κράτη της Ευρώπης (Ισπανία, Βουλγαρία, Ρουμανία). 2. Τα πρώτα βήματα του εργατικού κινήματος

3 3 * Οι διαφορές που παρουσιάζει τόσο το αγροτικό πρόβλημα όσο και το εργατικό κίνημα της Ελλάδας,σε σχέση με γειτονικές ή άλλες ευρωπαϊκές οφείλεται στις ιστορικές ιδιομορφίες της ελληνικής ανάπτυξης. *Τέλος του 19 ου αιώνα συναντάμε στην Ελλάδα σοσιαλιστικές ομάδες και 19ος αι. εργατικές ομαδοποιήσεις.η πολιτική και κοινωνική τους επιρροή ήταν σαφώς Αιτίες περιορισμένης μικρότερη από εκείνη που άσκησαν αντίστοιχα κινήματα σε επιρροής του εργατικού βιομηχανικές χώρες της Δύσης αλλά και σε βαλκανικές (π.χ. Βουλγαρία) κινήματος 1) Η απουσία μεγάλων σύγχρονων βιομηχανικών μονάδων οδήγησε σ αυτήν την καθυστέρηση από κοινού με άλλους παράγοντες. 2) Στα μεγάλα δημόσια έργα της περιόδου, σημαντικό ποσοστό του εργατικού δυναμικού προερχόταν από το εξωτερικό (διώρυγα Κορίνθου Ιταλοί εργάτες) ή ήταν πρόσκαιρης, βραχύχρονης απασχόλησης. Πιο σταθερό εργατικό δυναμικό δούλευε στις μεταλλευτικές επιχειρήσεις, όπου και εκδηλώθηκαν οι πρώτες εργατικές εξεγέρσεις (Λαύριο 1896). 3) Στον ιδεολογικό τομέα η επικράτηση της Μεγάλης Ιδέας εμπόδιζε την ανάπτυξη και διάδοση ιδεολογιών με κοινωνικό και ταξικό περιεχόμενο Θεσσαλονίκη και εργατικό κίνημα Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα. 1) Η Θεσ/νίκη είχε σημαντικό για τα μέτρα της περιοχής, βιομηχανικό υπόβαθρο και κοσμοπολίτικο χαρακτήρα 2) Η Φεντερασιόν, η μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της πόλης, με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοιχτή εβραϊκή κοινότητα της πόλης, αποτέλεσε το δίαυλο για τη διάδοση σοσιαλιστικής και εργατικής ιδεολογίας στη χώρα Κατά τη διάρκεια του Α παγκοσμίου πολέμου το εργατικό και σοσιαλιστικό 20ος αι Α παγκόσμιος κίνημα οδηγείται σε ωρίμανση. Λόγοι: πόλεμος 1. Οι πιέσεις που δέχτηκε η ελληνική κοινωνία. 2. Η εμπλοκή της σε διεθνείς υποθέσεις. 3) Ο αντίκτυπος της ρωσικής επανάστασης. Ίδρυση ΓΣΕΕ Προς το τέλος του πολέμου ιδρύθηκε η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος (ΓΣΕΕ) που συμπεριέλαβε κλαδικά και τοπικά σωματεία και το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Ελλάδος (ΣΕΚΕ), που λίγο αργότερα προσχώρησε στην Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνή και μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος. 3. Οι οικονομικές συνθήκες κατά την περίοδο Βενιζελισμός Πότε Στην περίοδο , κατά την οποία η Ελλάδα βρισκόταν σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα, εμφανίστηκε μια νέα πολιτική αντίληψη που εκφράστηκε από τον Βενιζέλο και ονομάστηκε «Βενιζελισμός».

4 4 Τι ήταν Προϋποθέσεις Στον οικονομικό τομέα ο Βενιζελισμός θεωρούσε το ελληνικό κράτος ως μοχλό έκφρασης και ανάπτυξης του ελληνισμού. Το ελληνικό κράτος έπρεπε να επιδιώξει την ενσωμάτωση του εκτός συνόρων ελληνισμού, και με ενιαία εθνική και κρατική υπόσταση, να διεκδικήσει την θέση του στον τότε σύγχρονο κόσμο Αυτό προϋπέθετε όχι μόνο θεσμικό εκσυγχρονισμό, που θα καθιστούσε το κράτος αποτελεσματικό και αξιόπιστο, αλλά και γενικότερη προσήλωση στην ιδέα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων του έθνους. Μεγάλη Ιδέα Ποιοι την προώθησαν Στόχος 1) Ο Βενιζέλος συσπείρωσε γύρω του μια δραστήρια αστική τάξη που εξακολουθούσε να πλουτίζει σε όλη την λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου και φιλοδοξούσε να κυριαρχήσει και πολιτικά στο χώρο όπου άπλωνε τις οικονομικές της δραστηριότητες 2) Κατά την περίοδο αυτή ( ) υπήρχε ακόμη ισχυρή ελληνική οικονομική παρουσία στα λιμάνια της Νότιας Ρωσίας, στη λεκάνη του Δούναβη και στο εσωτερικό της Ρουμανίας, στον Πόντο και τα μικρασιατικά παράλια, στην Κωνσταντινούπολη και την Σμύρνη, τη Θεσσαλονίκη, την Αίγυπτο, το Σουδάν και την Αλεξάνδρεια δημιουργία ενός ισχυρού εθνικού κέντρου, μιας περιφερειακής δύναμης ικανής να παρεμβαίνει και να προστατεύει τα συμφέροντα των πολιτών της Ήταν ένα αίτημα κρίσιμο σε εποχή κατά την οποία πολλά εθνικιστικά κινήματα έκαναν αισθητή την παρουσία τους. Για τους λόγους αυτούς η Μεγάλη Ιδέα και οι προϋποθέσεις της (εκσυγχρονισμός του κράτους) αποτέλεσαν ισχυρά ιδεολογικά, πολιτικά και οικονομικά ερείσματα για την διεκδίκηση της μεγάλης Ελλάδας με πιθανότητες επιτυχίας. Αποτελέσματα Στα χρόνια αυτά της μεγάλης προσπάθειας οι προϋπολογισμοί του κράτους ήταν συνήθως πλεονασματικοί.

5 5 Μετανάστευση Η πρόοδος της εθνικής οικονομίας ήταν εμφανής. Η αγροτική κρίση αντιμετωπίστηκε με την υπερπόντια μετανάστευση, η οποία πήρε μεγάλες διαστάσεις. Η μετανάστευση: Α. Εκτόνωσε τις κοινωνικές εντάσεις Β. Ενίσχυσε την οικονομία της υπαίθρου μέσω των σημαντικών εμβασμάτων των μεταναστών. Κόστος : Το κόστος ήταν πολύ σημαντικό δεν κλόνισε όμως την εθνική οικονομία όπως συνέβαινε με τις στρατιωτικές κινητοποιήσεις του 19 ου αι. Βαλκανικοί (+) 1) Ενσωμάτωσε πλούσιες περιοχές, Ήπειρο, Δυτική και πόλεμοι: Κεντρική Μακεδονία, νησιά του Αιγαίου, Κρήτη. 2) Τα εδάφη αυξήθηκαν κατά 70%. 3) Ενσωματώθηκαν εκατομμύρια νέοι κάτοικοι. Ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά 80%. 4) Νέες οικονομικές προοπτικές. Τα νέα εδάφη που ενσωματώθηκαν ήταν κατά το πλείστον πεδινά και αρδευόμενα. (-) Ισχυρές μειονοτικές ομάδες στις περιοχές αυτές (στη σχετικά ομοιογενή Ήπειρο το 1914: Έλληνες, Μουσουλμάνοι, μερικές χιλιάδες Εβραίοι). Συμπέρασμα: 4. Α παγκόσμιος πόλεμος Η Ελλάδα έγινε υπολογίσιμη δύναμη και η εμπιστοσύνη που ενέπνεε στις αγορές χρήματος και πιστώσεων αυξήθηκε σημαντικά. Η χώρα ήταν έτοιμη να αφιερωθεί στο δύσκολο έργο της ενσωμάτωσης των νέων περιοχών όταν ξέσπασε το καλοκαίρι του 1914 ο Α παγκόσμιος πόλεμος. Η συμμετοχή έγινε κάτω από δύσκολες και περίπλοκες συνθήκες: σύγκρουση του παλατιού με τον Βενιζέλο, Συμμετοχή Ελλάδος δαπανηρή επιστράτευση του 1915, στον Α παγκόσμιο δημιουργία της κυβέρνησης της εθνικής άμυνας στη Θεσ/νίκη και πόλεμο η διάσπαση της χώρας σε 2 ουσιαστικά κράτη, συμμαχικός αποκλεισμός και οι συγκρούσεις Όλα αυτά είχαν μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό κόστος και υπονόμευαν πολλά από τα κεκτημένα της προηγούμενης περιόδου. Δανεισμός

6 6 Δανεισμός Όταν με την επέμβαση των συμμάχων, ενοποιήθηκε το 1917 η χώρα υπό τον Βενιζέλο ήταν αδύνατο να αναλάβει, χωρίς εξωτερική αρωγή το κόστος της συμμετοχής στον πόλεμο. Οι σύμμαχοι προχώρησαν τότε σ έναν ιδιόμορφο δανεισμό της χώρας που είχε οδυνηρές συνέπειες στο μέλλον. Δανείστριες Αγγλία λίρες Αγγλίας χώρες Γαλλία γαλλικά Φράγκα ΗΠΑ δολάρια ΗΠΑ Ιδιομορφία Ο δανεισμός ήταν θεωρητικός. δανεισμού Τα ποσά αυτά δεν εκταμιεύτηκαν ούτε δόθηκαν στην Ελλάδα. Θεωρήθηκαν κάλυμμα για την έκδοση πρόσθετου χαρτονομίσματος με το οποίο οποίο ο Βενιζέλος θα χρηματοδοτούσε την προσπάθεια. Ήταν ένα είδος αποθέματος, σε χρυσό και σε συνάλλαγμα, που δεν ήταν όμως υπό τον έλεγχο της χώρας. Χρήση δανείου Η Ελλάδα χρηματοδότησε με τον τρόπο αυτό την πολεμική συμμετοχή της: 1. Στο Μακεδονικό μέτωπο 2. Την εκστρατεία στην Κριμαία και την Ουκρανία 3. Την α φάση του Μικρασιατικού πολέμου Διχοτόμηση Το Νοέμβριο του 1920 η κυβέρνηση του Βενιζέλου (που είχε την υποστήριξη των συμμάχων) χάνει τις εκλογές αιτίες διχοτόμησης Την εξουσία παίρνουν φιλοβασιλικά κόμματα που επαναφέρουν τον βασιλιά Κωνσταντίνο (ο οποίος ήταν ανεπιθύμητος στους Συμμάχους) Οι Σύμμαχοι αποσύρουν την κάλυψη του χαρτονομίσματος και έτσι ένα σημαντικό τμήμα της νομισματικής κυκλοφορίας βρέθηκε χωρίς αντίκρισμα. Από το 1918 και μετά, ο κρατικός ισολογισμός έμεινε με παθητικό Ο πόλεμος στην Μ.Ασία ήταν σκληρός και δαπανηρός. διχοτόμηση Το Μάρτιο του 1922 τα δημοσιονομικά δεδομένα έφτασαν σε αδιέξοδο. Η κυβέρνηση προχώρησε στην «διχοτόμηση της δραχμής».τα χαρτονομίσματα κόπηκαν στην μέση και το κάθε μισό απέκτησε αξία ολόκληρου. Το μισό εκχωρήθηκε στο κράτος ως υποχρεωτικός δανεισμός με αντάλλαγμα ομόλογα 20ετούς διάρκειας. αποτελέσματα Έτσι το κράτος απέκτησε δρχ. Όμως και πάλι ο ελιγμός δεν ήταν ικανός να προλάβει την Μ.Ασιατική καταστροφή και τις συνέπειές της. Αυτό έγινε δύο φορές. Πρώτη φορά το Μάρτιο του 1922 και δεύτερη το 1926.

7 7 5. Η οικονομική ζωή την περίοδο Πρόσφυγες Άφιξη και αποκατάσταση πολύ σημαντικού ρεύματος προσφύγων αλλάζει τα δεδομένα της ελληνικής κοινωνίας. Πρόσφυγες από Τουρκία Ελλάδα: Έλληνες Χριστιανοί Αρμένιοι πρόσφυγες Πρόσφυγες από Ελλάδα Τουρκία μουσουλμάνοι Συνέπειες Ανατράπηκαν όλες οι ισορροπίες και τα δεδομένα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. 100 χρόνια μετά την επανάσταση του 1821 το ελληνικό κράτος υποχρεώθηκε σε μια νέα αρχή. Δυσκολίες αποκατάστασης Λειτούργησε ως καταλύτης στη δυναμική της ελληνικής κοινωνίας.οι χρόνιες ανεπάρκειες έπρεπε να ξεπεραστούν ταχύτατα. Επιτακτική ανάγκη: Το 1923/4 οι θάνατοι από φυματίωση και ελονοσία πολλαπλασιάστηκαν κάνοντας αναγκαία και επείγουσα την παρέμβαση. Προβλήματα που δυσκολεύουν την αποτελεσματικότητα του κράτους και της διοίκησης: 1) Η πολιτική αστάθεια 2) Τα μίση του διχασμού 3) Η ανακήρυξη της δημοκρατίας 4) Οι επεμβάσεις του στρατού και οι απόπειρες πραξικοπημάτων Αντίδραση κράτους 1)Η αντίδραση του κρατικού μηχανισμού ήταν μάλλον επαρκής σε σχέση με το μέγεθος του προβλήματος. 2)Αξιοποίησε τις μουσουλμανικές περιουσίες (5-10 δισ. δρχ.). 3)Η εξωτερική βοήθεια λειτουργούσε συμπληρωματικά. 6. Η ελληνική οικονομία κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου.

8 8 Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου ( - ) 1) Μικρασιατική συμφορά ( ) ( + ) 1) Είχε ομογενοποιηθεί εθνικά. Οι μειονότητες αντιπροσώπευαν μόνο το 7% της εκατό του συνολικού πληθυσμού. 2) Είχε ολοκληρώσει την αγροτική της μεταρρύθμιση και προωθούσε την αστικοποίηση (το 1/3 ζούσε σε μεγάλα αστικά κέντρα). 3) Είχε βελτιώσει τις υποδομές της και είχε υιοθετήσει αναπτυξιακές πολιτικές. 4) Είχε συγκεντρώσει τους Έλληνες στα πλαίσια του εθνικού κράτους και είχε εξαλείψει τον ελληνικό κοσμοπολιτισμό, η οποία ήταν η αιτία που η Ελλάδα αντιμετωπίζονταν ως δευτερεύον πεδίο ανάπτυξης οικονομικών δραστηριοτήτων. Η ανάπτυξη της Ελλάδας ενδιέφερε όλους τους Έλληνες. 5) Οι πρόσφυγες είχαν φέρει μαζί τους τη γνώση, τον πολιτισμό και την διάθεση για εργασία. Συμπέρασμα: 7. Οι μεγάλες επενδύσεις Η Ελλάδα είχε λύσει πολλά από τα προβλήματα που ταλάνιζαν για πολύ καιρό πολλά από τα βαλκανικά κράτη. Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου παρά την καταστροφή του 1922 απέκτησε μια σειρά από πλεονεκτήματα που επέτρεπαν την θετική οικονομική της πορεία Αίτια Οι ραγδαίες αλλαγές που προκάλεσε η Μικρασιατική καταστροφή έφερε στην επιφάνεια την ανάγκη για σημαντικές επενδύσεις στις υποδομές της χώρας. Το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας ξεπέρασε με την μετανάστευση του 1922 το κατοίκους. Υδραγωγείο Πριν: Αδριάνειο Υδραγωγείο (από ρωμαϊκούς χρόνους) 1925: Η αμερικάνικη εταιρεία ΟΥΛΕΝ ανέλαβε την κατασκευή του φράγματος και της τεχνητής λίμνης στο Μαραθώνα. Ηλεκτρικό Η εταιρεία ΠΑΟΥΕΡ ανέλαβε την εγκατάσταση μονάδων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στην πρωτεύουσα Αστικές συγκοινωνίες Τηλέφωνα Δρόμοι Η εταιρεία ΠΑΟΥΕΡ ανέλαβε την δημιουργία σύγχρονου δικτύου αστικών συγκοινωνιών βασισμένου σε ηλεκτροκίνητα τραμ και λεωφορεία. Επενδύσεις έγιναν στο τηλεφωνικό δίκτυο από γερμανικές εταιρείες. Επενδύσεις έγιναν στους δρόμους και στη διευθέτηση των χειμάρρων, οι οποίοι συχνά μέχρι τότε προκαλούσαν πλημμύρες και καταστροφές στην Αττική. Εγγειοβελτιωτικά έργα Ανάλογες προσπάθειες έγιναν και στις υποδομές της υπόλοιπης χώρας, με εγγειοβελτιωτικά έργα, τα οποία είχαν ως συνέπεια την αύξηση των καλλιεργούμενων εδαφών 8. Η τράπεζα της Ελλάδος

9 9 Αιτία Στόχος Πότε Αντιδράσεις Το 1927 με αφορμή το αίτημα της Ελλάδας στην κοινωνία των Εθνών να της χορηγήσει πρόσθετο δάνειο, τέθηκε το ζήτημα της δημιουργίας μιας κεντρικής τράπεζας. Θα αναλάμβανε την διαχείριση των χρεών, την έκδοση χαρτονομίσματος και την ενιαία εφαρμογή της κυβερνητικής οικονομικής πολιτικής. Μάιος του 1927 ιδρύθηκε η τράπεζα της Ελλάδος, η οποία άρχισε την λειτουργία της ένα χρόνο αργότερα Η τράπεζα της Ελλάδος ιδρύθηκε παρά την αντίδραση της Εθνικής Τράπεζας και κάτω από την πίεση (+ ή -) ξένων συμβούλων Αποτελέσματα 1. Πέτυχε σταθερές ισοτιμίες της δραχμής με τα ξένα νομίσματα στηρίζοντας την έκδοση χαρτονομίσματος στα αποθέματα της σε χρυσό και συνάλλαγμα και εξασφαλίζοντας την μετατρεψιμότητα του εθνικού νομίσματος σε χρυσό. 2. Η επιτυχία οδήγησε τα δημόσια οικονομικά σε περίοδο ευφορίας. 3.Βελτίωσε την πιστοληπτική ικανότητα του κράτους, ενίσχυσε την εισροή συναλλάγματος και τις επενδύσεις και προκάλεσε μια ισχυρή δυναμική που επέτρεψε τις σημαντικές πολιτικές, θεσμικές και οικονομικές πρωτοβουλίες της της τελευταίας κυβέρνησης του Ελευθέριου Βενιζέλου ( ). Η περίοδος αυτή κράτησε μέχρι τις αρχές του (Εμφανίζονται οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης που ξεκίνησε το 1929 στη Νέα Υόρκη). 9. Η κρίση του 1932 Κρίση στην Ελλάδα Η παγκόσμια οικονομική κρίση έφτασε στην Ελλάδα σε μια εποχή «ευημερίας»: 1) Η εμπιστοσύνη των Ελλήνων σε ένα καλύτερο οικονομικά μέλλον είχε αποκατασταθεί 2) Οι σκοτεινές εποχές του 1920 απομακρύνονταν 3) Οι πληγές έκλειναν 4) Η φτώχεια περιοριζόταν 5) Το ελληνικό κράτος έδειχνε να σχεδιάζει το μέλλον με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία Αιτία Οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να αποτρέψει την κρίση εξάντλησαν τα αποθέματα της χώρας σε χρυσό και συνάλλαγμα Ενέργειες ελληνικής κυβέρνησης Την άνοιξη του 1932, η κυβέρνηση δεν μπόρεσε να αποφύγει την αναστολή της μετατρεψιμότητας του εθνικού νομίσματος καθώς και την αναστολή εξυπηρέτησης των εξωτερικών δανείων

10 10 Συνέπειες 1) Έτσι εγκαινιάστηκε μια περίοδος ισχυρού κρατικού παρεμβατισμού στα οικονομικά ζητήματα, ιδιαίτερα στις εξωτερικές συναλλαγές 2) Εγκαινιάστηκε μια πολιτική προστατευτισμού, με σκοπό την αυτάρκεια της χώρας 3) Η Ελλάδα μπήκε στο χώρο της κλειστής οικονομίας όπου οι συναλλαγές καθορίζονταν περισσότερο από γραφειοκρατικές διαδικασίες παρά από ελεύθερες οικονομικές συμφωνίες 4) Στο εξωτερικό εμπόριο κυριάρχησε η μέθοδος του διακανονισμού «κλήριγκ» κλήριγκ Συνέπειες στο πολιτικό πεδίο Επισημαίνουμε: Στο εξωτερικό εμπόριο κυριάρχησε η μέθοδος του διακανονισμού «κλήριγκ» Οι διεθνείς συναλλαγές δεν γίνονταν με βάση το μετατρέψιμο συνάλλαγμα αλλά με βάση διακρατικές συμφωνίες που κοστολογούσαν τα προς ανταλλαγή προϊόντα και φρόντιζαν να ισοσκελίζουν την αξία των εισαγωγών με την αντίστοιχη των εξαγωγών, στο πλαίσιο ειδικών λογαριασμών. Για την Ελλάδα όπου οι συναλλαγές με το εξωτερικό ήταν έντονα ελλειμματικές, η διαδικασία αυτή είχε αρνητικά αλλά και θετικά στοιχεία. Τα ισχυρά συγκεντρωτικά κράτη που αναδείχθηκαν μέσα από αυτές τις διαδικασίες προκαλούσαν την ανάδειξη και την κυριαρχία ολοκληρωτικών κινημάτων και καθεστώτων σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη. Μετά το 1930 ολοένα και περισσότερα κράτη αποκτούσαν δικτατορικά ή φασιστικά καθεστώτα. Στην Ελλάδα: 4 Αυγούστου 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς με την ανοχή του παλατιού προχώρησε στην κατάλυση του κοινοβουλευτικού καθεστώτος και επέβαλε δικτατορία Β. ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ * Τα νέα κόμματα που δημιουργήθηκαν * Αλλαγές στη δομή και στο σύστημα λειτουργίας των νέων κομμάτων * Αλλαγές στο Σύνταγμα μετά το 1844 * Σημασία των συνταγματικών μεταβολών στην πολιτική ζωή της χώρας * Νέες πολιτικές συνθήκες + νέες συνταγματικές ρυθμίσεις σε συνάρτηση με μεταβολές στα κόμματα 1. Το Σύνταγμα του 1884 Η επανάσταση της 3 ης Σεπτεμβρίου 1.Οι πολιτικές και ιδεολογικές αντιλήψεις των κομμάτων εκφράστηκαν με 1843 έδρασε καταλυτικά στα σαφήνεια πολιτικά πράγματα: 2.Τα κόμματα άρχισαν να παίζουν ενεργότερο ρόλο στην πολιτική ζωή της χώρας Κατά την διάρκεια των συζητήσεων για το Σύνταγμα: 1. Έγιναν σαφέστερες οι διαφορές μεταξύ των κομμάτων 2.Τα 3 κόμματα τάχθηκαν υπέρ του συντάγματος (ακόμη και το Ρωσικό το θεώρησε ως μόνη λύση αφού ο Όθων δεν μπορούσε να ανατραπεί), στόχος ήταν ο περιορισμός των εξουσιών του βασιλιά.

11 11 ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ / ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1844: Συμμετείχαν: Οι 3 ηγέτες των κομμάτων διηύθυναν τις εργασίες της εθνοσυνέλευσης κατά το Οι ηγέτες αυτοί απέφυγαν τις ακραίες θέσεις, επιβλήθηκαν στις ριζοσπαστικές ομάδες των κομμάτων τους και πήραν από κοινού αποφάσεις. Θεμελιώδη δικαιώματα που κατοχυρώθηκαν συνταγματικά: 1. Ισότητα απέναντι στο νόμο 2. Απαγόρευση της δουλείας 3. Απαραβίαστο του οικογενειακού ασύλου 4.Ελευθερία γνώμης και τύπου 5.Προστασία της ιδιοκτησίας 6. ωρεάν εκπαίδευση *Υπήρχαν αξίες και δικαιώματα που έπρεπε να προστατευτούν από αυθαιρεσία κρατικής εξουσίας Βασιλικές εξουσίες 1.Βασιλιάς συμμετέχει στην άσκηση της νομοθετικής εξουσίας. 2.Είναι αρχηγός του κράτους και του στρατού *Όμως καμία πράξη δεν είχε ισχύ χωρίς την προσυπογραφή του αρμόδιου υπουργού Ρυθμίσεις για την ψηφοφορία Με ελάχιστους περιορισμούς κατοχυρώθηκε το δικαίωμα της καθολικής ψηφοφορίας για τους άνδρες (παγκόσμια πρωτοτυπία) Ρυθμίσεις για την εκλογική Εκλογείς μπορούσαν να δώσουν θετική ψήφο σε όσους υποψηφίους ήθελαν, διαδικασία: συμπληρώνοντας ψηφοδέλτια ακόμη και διαφορετικών συνδυασμών Ρυθμίσεις για Βουλή και Γερουσία Ρυθμίσεις για κόμματα: Προβλεπόταν η ύπαρξη βουλής και γερουσίας Οι γερουσιαστές θα διορίζονταν από τον βασιλιά και θα διατηρούσαν το αξίωμα ισόβια Συνταγματική πρόβλεψη για τα κόμματα δεν υπήρχε. Ο κανονισμός της Βουλής προέβλεπε ότι η σύνθεση των κοινοβουλευτικών επιτροπών θα γινόταν με κλήρωση. Αυτό οδηγούσε τις παρατάξεις σε διαβουλεύσεις, και ορισμένες φορές σε συναίνεση. Μειονεκτήματα(-) Δεν κατοχυρώθηκε συνταγματικά το δικαίωμα του «συνέρχεσθαι» και «συνεταιρίζεσθαι».

12 12 Κρίσεις και σχόλια για πολιτική και κομματική την εποχή του 1844 Το δικαίωμα της καθολικής ψηφοφορίας δημιούργησε νέους όρους για την πολιτική και κομματική δράση, καθώς ανοίχτηκε ευρύ πεδίο για την συμμετοχή πολιτών και κομμάτων στο δημόσιο βίο και διευκολύνθηκε η διεκδίκηση συμφερόντων. Ανεξάρτητα από τις τις επιδράσεις των δυτικών προτύπων, ο κοινοβουλευτισμός ρίζωσε και ακολούθησε τους δικούς του δρόμους,για να ανταποκριθεί στις ιδιαίτερες ανάγκες,τα προβλήματα και τα αιτήματα της ελληνικής κοινωνίας. Για την πολιτική ενεργοποίηση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού και για τη σταδιακή συγκρότηση ενός κράτους δικαίου, δεν θα αρκούσε μια διαδικασία μίμησης. Τα κόμματα αποτελούσαν αναγκαιότητα της εποχής και ανταποκρίνονταν στις ανάγκες των ανθρώπων που τα συγκρότησαν. Τα κόμματα αυτής της περιόδου δεν μπορούν να χαρακτηριστούν με σημερινούς όρους Πηγή 10 σελ. 72 (σχολικό βιβλίο) εν έχουν δικαίωμα ψήφου: 1. γυναίκες 2. άνδρες κάτω 25 χρ. 3. ακτήμονες --> δεν ήταν λίγοι οι ακτήμονες 4. άνεργοι 5. όσοι είναι στο στάδιο της προανάκρισης για κακούργημα --> εύκολο να εξοντωθούν πολιτικοί αντίπαλοι 6. σε όσους αφαιρέθηκαν τα πολιτικά δικαιώματα με δικαστική απόφαση 2. Η παρακμή των ξενικών κομμάτων κατά την περίοδο της συνταγματικής μοναρχίας Αιτίες της παρακμής Τα πολιτικά κόμματα αν και μπορούσαν να αναπτυχθούν και άλλο μέσα στο νέο συνταγματικό καθεστώς, έδειξαν συμπτώματα στασιμότητας και δεν ανταποκρίθηκαν στις νέες ανάγκες κάτι που τα οδήγησε σε παρακμή : Η κατάσταση στα κόμματα κατά την περίοδο αυτή είναι η ακόλουθη. Ρωσικό κόμμα: Ουσιαστικά ικανοποιήθηκαν όλα τα αιτήματα Προβλήματα που λύθηκαν κατά Το ρωσικό κόμμα δεν είχε λόγο ύπαρξης, αφού 1. Κίνδυνος για την ορθοδοξία δεν υπήρχε δεν είχε λόγο για επίκαιρα θέματα. 2. Τα μεγάλα εκκλησιαστικά προβλήματα λύθηκαν 3. Οι πολιτικοί πρέσβευαν το ορθόδοξο δόγμα

13 13 Γαλλικό κόμμα: Επί Κωλέττη 1 Ο Κωλέττης με την πολιτική του ενισχύει το ρόλο του βασιλιά (αρχηγός του Γαλλικού κόμματος) και υπονομεύει τον κοινοβουλευτισμό 2 Χρησιμοποιεί βία και νοθεία για να τρομοκρατήσει τους εκλογείς 3 Το 1846/7 κατείχε τα 5/7 υπουργεία, δεν παρουσιαζόταν όμως καθόλου στο κοινοβούλιο και καθιστά αδύνατο τον έλεγχο της της εκτελεστικής εξουσίας. Επέβαλε ένα είδος κοινοβουλευτικής δικτατορίας Μετά θάνατο Κωλλέτη (1847) το κόμμα πέρασε σε φάση παρακμής, καθώς επικράτησε διαμάχη για την διαδοχή. Στάση του Όθωνα: Ο βασιλιάς προσπαθεί να ενισχύσει τους κυβερνητικούς υποψηφίους στις εκλογές γεγονός που οδηγεί τα κόμματα της αντιπολίτευσης σε σύγκρουση με την αυλή σε μια περίοδο που οι διαφωνίες τους είχαν απαλυνθεί Κριμαϊκός πόλεμος- Συνέπειεςπηγή 13 σελ. 74(σχολικό βιβλίο) Αγγλικό και Γαλλικό κόμμα Έχασαν την εμπιστοσύνη των οπαδών τους μετά τη βίαιη συμπεριφορά τους με το ναυτικό αποκλεισμό στην Ελλάδα Ρωσικό κόμμα Το Ρωσικό κόμμα είχε κάποια προσωρινά κέρδη.η ήττα όμως της Ρωσίας συνέβαλε στην αποδυνάμωση του κόμματος, το οποίο σταδιακά εξαφανίστηκε από την πολιτική ζωή 3. Η «νέα γενιά» Δεν έζησαν επανάσταση Ραγδαίες αλλαγές Αλλαγή της αντίληψης για την ζωή. Η επανάσταση ανήκει γι αυτούς στην ιστορία. Δεν είχε εμπειρίες π.χ. τουρκοκρατία, επανάσταση,αντιβασιλεία,βοήθεια των δυνάμεων σε κρίσιμες στιγμές και αποστασιοποιήθηκε από τις αντιπαραθέσεις που κυριαρχούσαν στην προηγούμενη γενιά και από τα κόμματα που τις εξέφραζαν. Η γενιά αυτή βίωνε ραγδαίες αλλαγές λόγω των συχνών πολιτικών μεταβολών, της οικονομικής και τεχνικής ανάπτυξης, που ακολουθούσαν πρωτόγνωρους ρυθμούς Οι αλλαγές στην οικονομία και την κοινωνία είχαν ως συνέπεια την αλλαγή της αντίληψης την ζωή

14 14 Αυξήθηκε ο αστικός πληθυσμός Αυξήθηκε ο πληθυσμός στις πόλεις ο οποίος βρισκόταν πλέον κοντά στα κέντρα λήψης αποφάσεων και μπορούσε να ενημερωθεί ευκολότερα για τις εξελίξεις Παιδεία Επικρίνουν κράτος και επιθυμούν συμμετοχή Επικρίνουν παλαιότερους/ βασιλιά Μειώθηκε ο αριθμός των αναλφάβητων (στους άνδρες). Η διάδοση της παιδείας αύξησε τις κοινωνικές εντάσεις Οι απαιτήσεις των ανθρώπων αυξήθηκαν. Ακόμη και ημιμαθείς επικρίνουν την δυσλειτουργία του κράτους, ενώ εντάθηκε η επιθυμία για συμμετοχή στα πολιτικά πράγματα Η νέα γενιά ασκούσε κριτική στους παλαιότερους και πίστευε ότι η αυλή και ο βασιλιάς (που τον θεωρούσε πολιτικά ατάλαντο) το συνταγματικό πολίτευμα να αναπτυχθεί Αντιπολιτευτικοί όμιλοι (1850) Αντιπολιτευτικοί όμιλοι.1850 Αιτήματα Πολιτικός Τέλη 1850 εξέφρασε την δυσαρέσκειά του μεγάλο τμήμα του πληθυσμού λόγω των οικονομικών προβλημάτων και της δυσλειτουργίας του πολιτικού συστήματος. Έτσι δημιουργήθηκαν αντιπολιτευτικοί όμιλοι. Τα αιτήματα ήταν εκσυγχρονιστικά. 1. ελεύθερες εκλογές 2. φορολογική μεταρρύθμιση για την ελάφρυνση των αγροτών 3. κρατικές επενδύσεις σε έργα υποδομής 4. ίδρυση αγροτικών τραπεζών 5. απλούστευση της διοίκησης Τα αιτήματα αυτά εξέφρασε με την πολιτική του ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος. Επανάσταση Πότε:Φεβρουάριος 1862 η δυσαρέσκεια κατέληξε σε επανάσταση Αιτήματα:Απομάκρυνση του βασιλιά Ποιοι συμμετείχαν:αξιωματικοί, άνεργοι απόφοιτοι πανεπιστημίου που δεν ήθελαν να εργαστούν στους κλάδους της αγροτικής και βιοτεχνικής παραγωγής και αισθάνονταν κοινωνικά αδικημένοι. Αποτέλεσμα: 12 Οκτ ο βασιλιάς εγκαταλείπει την χώρα

15 15 4. Εθνοσυνέλευση του Εκλογές 1862: Οι επαναστάτες προκήρυξαν εκλογές αντιπροσώπων για εθνοσυνέλευση, η οποία θα ψήφιζε νέο σύνταγμα. Οι εκλογές έγιναν το Νοέμβριο του Οι αντιπρόσωποι που εκλέχθηκαν προερχόταν από τοπικά ψηφοδέλτια χωρίς κομματικές παρεμβάσεις. Απόδειξη ότι τα ξενικά κόμματα είχαν χρεοκοπήσει. Στην εθνοσυνέλευση συγκροτήθηκαν οι πυρήνες των δύο μεγάλων παρατάξεων: οι πεδινοί και οι ορεινοί. πεδινοί ορεινοί Ηγέτης: Δημήτριο Βούλγαρη Γρίβας και Κανάρης Πολιτική: 1. Ο Βούλγαρης υπονόμευε τους κοινοβουλευτικούς θεσμούς. 2.Παρενέβαινε στο στρατό και ήθελε τη δημιουργία «πραιτωριανών» για να εξασφαλίσει την παραμονή του στην εξουσία. Οπάδοι: 1. Όσοι είχαν διοριστεί παράνομα στο στρατό και στο δημόσιο και φοβούνταν μη χάσουν την θέση τους. 2. Άνεργοι πτυχιούχοι 3. Μικροκαλλιεργητές Αντίπαλοι: Αντίπαλοι στάθηκαν πολιτικές ομάδες και θεσμοί. Απήχηση: Μεγάλη Μεγάλη Αντίσταση στην πολιτική των πεδινών Μικροκαλλιεργητές, κτηνοτρόφοι, έμποροι και πλοιοκτήτες. Ηγέτης: Πολιτική: Οπαδοί: Εθνικό κομιτάτο Επαμεινώνδα Δεληγιώργη 1. Ανάπτυξη του κοινοβουλευτισμού 2. Εκσυχρονισμός της χώρας 3. Ανάπτυξη της οικονομίας 4. Μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση + στρατό 5. Πολιτισμική εξάπλωση στην Οθωμανική αυτοκρατορία Απήχηση: Μικρότερη Μικρότερη Εκλεκτικοί 1. Είχαν μετριοπαθείς θέσεις 2. Μεσολαβούν μεταξύ άλλων παρατάξεων 3. Υποστηρίζει σταθερές κυβερνητικές θέσεις Ετερόκλιτη παράταξη με σημαντικούς πολιτικούς, λόγιους, αξιωματικούς

16 16 ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1864 Συνθήκες: Κυβερνητική αστάθεια + εμφύλιος πόλεμος Χρειάστηκαν 2 χρόνια για να ψηφιστεί Πολίτευμα: Πριν: Συνταγματική μοναρχία Τώρα: Βασιλευόμενη Δημοκρατία Κατοχυρώθηκαν: 1. Η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας 2. Η άμεση, μυστική και καθολική (για τον ανδρικό πληθυσμό) ψήφος με σφαιρίδια. 3. Η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης 4. Η ελευθερία του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι. (ΣΗΜΑΣΙΑ: άνοιγε έτσι ο δρόμος για την ελεύθερη συγκρότηση κομμάτων Κόμματα: Κυβέρνηση: Παράληψη: Θεωρήθηκαν απαραίτητα γιατί με αυτά μπορούσε να εκφράσει τη θέλησή της η κοινή γνώμη, γιατί διαφορετικά η εναλλακτική λύση είναι οι συνωμοτικοί κύκλοι ή βία Επιβλήθηκε η αρχή να προέρχεται η κυβέρνηση από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία παρά παρά την αντίδραση του βασιλιά Γεωργίου Α. Δεν ορίστηκε με σαφήνεια, γιατί θεωρήθηκε αυτονόητο, ότι ο βασιλιάς όφειλε να δώσει εντολή να σχηματίσει κυβέρνηση βουλευτής του κόμματος που είχε την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας της Βουλής Συνέπειες της παράληψης: Ο Γεώργιος εκμεταλλεύτηκε την ασάφεια για να διορίζει κυβερνήσεις της αρεσκείας του Αρχή της δεδηλωμένης 1875 Ποιος: Χαρίλαος Τρικούπης (νέος πολιτικός τότε) Προτείνει: Για να υπάρξει πολιτική σταθερότητα έπρεπε να συγκροτηθούν δύο κόμματα εξουσίας (όπως στην Αγγλία). Για να υπάρχει πολιτική σταθερότητα έπρεπε ο βασιλιάς να αναθέτει την εντολή να σχηματίσει κυβέρνηση πολιτικός ο οποίος είχε την «δεδηλωμένη» εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας των βουλευτών Έτσι τα κόμματα μειοψηφίας δεν θα μπορούσαν να σχηματίσουν κυβέρνηση, θα ενώνονταν με τα μεγάλα και θα είχε ως αποτέλεσμα σταθερότερες κυβερνήσεις πλειοψηφίας Πιέσεις: Σημασία: Αντιπολίτευση + λαός, πίεσε τον βασιλιά και αυτός αναγκάστηκε να το δεχτεί. Αποτέλεσε τομή στην πολιτική ιστορία της χώρας. Μεταβολή πολιτικού τοπίου

17 17 Γ. ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ( ) Επισημαίνουμε: * Την πορεία προς την διαμόρφωση ενός δικομματικού συστήματος. * Τους παράγοντες που οδήγησαν στην πολιτική κρίση. 1. Η εδραίωση του δικομματισμού :Μεταβατική περίοδος 1879: Κανένα κόμμα δεν κέρδισε κοινοβουλευτική πλειοψηφία. 1884: Τρικούπης και ηλιγιάννης κερδίζουν 92,2% των εδρών. Το κοινοβουλευτικό σύστημα και ο δικομματισμός θεμελιώθηκαν Τρικουπικό Κόμμα: Πρόγραμμα: Ήδη από το 1875 παρουσίασε πρόγραμμα εκσυγχρονισμού κοντά στις αντιλήψεις του Κουμουνδούρου Προέβλεπε: 1. Δημιουργία κράτους δικαίου. 2. Εξορθολογισμό της διοίκησης, με καθορισμό των δημοσίων υπαλλήλων ώστε να υπάρχει αξιοκρατία και όχι ευνοιοκρατία 3. Ανάπτυξη της οικονομίας. 4. Ενίσχυση γεωργίας. 5. Βελτίωση άμυνας. 6. Βελτίωση της υποδομής ( κυρίως το συγκοινωνιακό δίκτυο της χώρας ). Προσπάθεια για την υλοποίηση: Α. 1. Οργανωτικές μεταβολές. 2. Βελτίωση των οικονομικών του κράτους με: α. Αύξηση των φόρων. β. Σύναψη δανείων. Β. Παροχή κινήτρων στην ιδιωτική πρωτοβουλία για επενδύσεις

18 18 Αποτελέσματα: Χαρ. Τρικούπης φορέας αιτημάτων για λήψη μέτρων. από το δημόσιο Εξάντληση φορολογουμένων και επιβράδυνση προϋπολογισμού το κράτος κήρυξε πτώχευση Μέχρι το 1870 το κράτος έδινε δουλεία, εξασφάλιζε θέσεις εργασίας στο δημόσιο και δυνατότητα κοινωνικής ανέλιξης, εφόσον οι ανώτατοι υπάλληλοι έπαιρναν μισθούς πολύ υψηλούς. Οι άνθρωποι απευθύνονταν στο κράτος για να καταλάβουν μια θέση στο δημόσιο. Με τον εκχρηματισμό της οικονομίας δημιουργήθηκαν κοινωνικά στρώματα ( τραπεζίτες, χρηματιστές, βιομήχανοι, τσιφλικάδες Θεσσαλίας κ.τ.λ.) τα οποία πλέον δεν ζητούσαν διορισμό στο δημόσιο αλλά ήθελαν οι αρμόδιοι να πάρουν μέτρα τα οποία θα ευνοούσαν τα συμφέροντά τους. Φορέας αυτών των αιτημάτων είναι ο Χαρ. Τρικούπης ΤΑ ΔΥΟ ΚΟΜΜΑΤΑ=>ΔΗΛΙΓΙΑΝΝΙΚΟ-ΤΡΙΚΟΥΠΙΚΟ Ηγέτες: Δηλιγιάννης Τρικούπης Εξουσία: Δεν δεχόταν το χωρισμό Υποστήριζε τον χωρισμό εξουσιών. των εξουσιών και στόχευε στην συγκέντρωση και τον έλεγχό τους από το κόμμα Κράτος: Υποστήριζε ένα κράτος Θεωρούσε το κράτος ως μοχλό της κοινωνικής αλληλεγγύης και οικονομικής ανάπτυξης και επεδίωκε επέκρινε το κοινωνικό τον εκσυγχρονισμό με κάθε κόστος κόστος του εκσυγχρονισμού Ζητούσε κοινωνική δικαιοσύνη ζητούσε να μειωθούν οι φόροι, ήθελε να δοθούν. οι ευκαιρίες στους οπαδούς του για να καταλάβουν θέσεις στο δημόσιο Η μεγάλη Προσπάθησαν να δώσουν Υποστήριζε τους μεγαλογαιοκτήμονες ιδιοκτησία γη στους αγρότες ( χωρίς στη να το κατορθώσουν ) και Θεσσαλία: πήραν μέτρα για να καλυτερέψουν τη θέση των αγροτών Οικονομία: Ήταν αντίθετος με το Υποστήριζε το χρηματιστικό κεφάλαιο τυχοδιωκτικό χρηματιστικό κεφάλαιο και υποστήριζε μια αργή οικονομική ανάπτυξη που βασιζόταν σε παραδοσιακές παραγωγικές δραστηριότητες.

19 19 2. Η οργάνωση των κομμάτων κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Τη δεκαετία του 1880 τα κόμματα ήταν πιο συγκροτημένα από το παρελθόν Ο ρόλος του ηγέτη: Δεν ήταν βέβαιο ότι μετά τον θάνατο του ηγέτη τους τα κόμματα διαλύονταν. Αυτό που επέτρεπε στα κόμματα να συνεχίσουν να υπάρχουν και μετά τον θάνατο του ηγέτη τους ήταν η θέση που είχε στην πολιτική ζωή της χώρας και η τακτική που ακολουθούσε. Η βάση των κομμάτων : εξακολουθούσε να μην έχει τυπική οργάνωση Οπαδοί: Ρόλο στην ικανοποίηση των οπαδών έπαιξε η οικογενειοκρατία, οι πελατειακές σχέσεις και η εξαγορά ψήφων. Η επιλογή των εκλογέων βασιζόταν στην κρίση τους για την πολιτική των κομμάτων, στις επιδράσεις που αυτά ασκούσαν κατά περιοχές και στα συμφέροντα κάθε κοινωνικής ομάδας Βουλευτές: Για την επιλογή των βουλευτών το κριτήριο ήταν αν είχαν το δικό τους τοπικό κύκλο οπαδών, ο οποίος επηρεαζόταν από τις πελατειακές σχέσεις και τις εξυπηρετήσεις Το εκλογικό σύστημα: Δεν υποχρέωνε να ψηφίζει κάποιος ένα μόνο αλλά αλλά όλοι οι υποψήφιοι έπρεπε να ψηφίζονται θετικά ή αρνητικά. Έτσι κάποιος μπορούσε να ψηφίσει έναν υποψήφιο επειδή του είχε υποχρέωση και κάποιον άλλον επειδή τον θεωρούσε ικανό Μετά το 1882: Οι εκλογείς ψηφίζουν με κομματικά κριτήρια και να περιορίζεται η συνήθεια να ψηφίζονται θετικά ή αρνητικά πολιτικοί άλλων κομμάτων. Δεκαετία του 1890: Οι εκλογείς ψηφίζουν πολιτικούς με επιρροή μόνο εφόσον είχαν δηλώσει με με ακρίβεια την κομματική τους τοποθέτηση. Ακόμη και η εκλογή ανεξάρτητων τοπικών προσωπικοτήτων άρχισε να περιορίζεται Έτσι το 1879: 24 τοπικά ψηφοδέλτια 1885: μόνο 4 Νέο φαινόμενο Σε κομματικά ψηφοδέλτια περιλαμβάνονται ανεξάρτητοι υποψήφιοι, για να μπορέσουν να εκλεγούν Έτσι ο ρόλος των κομμάτων ενισχύθηκε, απέκτησαν κύρος στη δημόσια ζωή Οι βουλευτές: Προέρχονταν από τα μεσαία και τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα ( όπως και την. προηγούμενη περίοδο ) Ήταν δικηγόροι και δημόσιοι υπάλληλοι Τα κομματικά μέλη: Ανήκαν στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα Η οργάνωση των κομμάτων: Ήταν εμφανής μόνο στο επίπεδο της ηγεσίας. Υπήρχε ο αρχηγός που κατείχε την σημαντικότερη θέση και μετά ακολουθούσε η κοινοβουλευτική ομάδα. Οι βουλευτές είχαν σημαντική θέση, λόγω της μεγάλης πλειοψηφίας που χρειαζόταν για να παρθεί μία απόφαση. Αυτοί και μόνο με την απειλή της απουσίας τους μπορούσαν να ασκήσουν μεγάλη πίεση στην κομματική ηγεσία. Έτσι ήταν δύσκολο να αρνηθεί κάποιος την εκπλήρωση των επιθυμιών τους π.χ.διορισμοί και ευνοϊκές ρυθμίσεις υπέρ της εκλογικής τους περιφέρειας. Στάση των κυβερνήσεων Όχι εξαναγκασμοί Όχι εξαγορά ψήφου Δεν χρησιμοποιούσαν συστηματικά μεθόδους εξαναγκασμού για να πείσουν όπως επί Όθωνα και Βούλγαρη. Αυτό γινόταν μόνο από μερικούς δημόσιους υπαλλήλους και φανατικούς οπαδούς στα χωριά. Σπάνια υπήρχαν κατηγορίες για εξαγορά ψήφου Η πατρωνία και η διαφθορά του διοικητικού μηχανισμού Η πατρωνία με τη μορφή διορισμών, μεταθέσεων, δανείων και η διαφθορά μέσω του διοικητικού μηχανισμού ήταν συχνό φαινόμενο

20 20 Έλλειψη ταξικών κομμάτων: Πότε: Λόγος: Το τελευταίο τέταρτο του αιώνα δεν προέκυψαν ταξικά κόμματα (όπως σε άλλες χώρες της Ευρώπης) 1.Πελατειακές σχέσεις αμβλύνουν τις αντιθέσεις και η μεγάλη κοινωνική κινητικότητα 2.Τα μεγάλα κόμματα δεν προσπάθησαν να δώσουν ένα τοπικό ή κοινωνικό-ταξικό στίγμα 3.Σχετική αυτονομία της πολιτικής ελίτ από την κοινωνία Όλα τα κόμματα απευθύνονταν ιδιαίτερα στους αγρότες που αποτελούσαν το ενεργότερο μέρος του πληθυσμού 3.Από την χρεοκοπία στο στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί Κατάσταση: 1.Πτώχευση Το όραμα για ένα σύγχρονο κράτος, το οποίο θα ήταν οικονομικά ανεπτυγμένο και ισχυρό στη διεθνή σκηνή δεν πραγματοποιήθηκε. Ο Τρικούπης επέβαλε φόρους για να επιτύχει τους στόχους του. Ωστόσο το κράτος οδηγήθηκε στην πτώχευση (1893). 2.Αστοί και διανοούμενοι Ένιωθαν απογοήτευση από την γενικότερη κατάσταση και την αναποτελεσματικότητα δυσαρεστημένοι του κράτους( χαρ/κό: η βραδυκίνητη γραφειοκρατία).δεν έβλεπαν να υπάρχει οικονομική ανάπτυξη και η απόσταση από τα ευρωπαϊκά κράτη μεγάλωνε 3.Μικροκαλλιεργητές δυσαρεστημένοι 4.Αξιωματικοί στρατού Λόγω των οικονομικών προβλημάτων ο στρατός θα ήταν αναποτελεσματικός δυσαρεστημένοι Κόμματα και θεσμοί περνούν κρίση οδηγούν σε κρίση εμπιστοσύνης προς τα κόμματα και τους θεσμούς και στην πεποίθηση ότι δεν ήταν ικανά να υλοποιήσουν τις επιθυμίες τους : γενικότερο αδιέξοδο Την περίοδο αυτή τα 2 κόμματα προσπάθησαν να υλοποιήσουν τα πολιτικά τους προγράμματα τους προγράμματα, χωρίς επιτυχία πράγμα που έδωσε την εντύπωση ενός γενικότερου αδιεξόδου. Το Δηλιγιανικό κόμμα δεν μπόρεσε να τηρήσει την υπόσχεση για λιγότερους φόρους, καθώς δεν υπήρχαν χρήματα και το Τρικουπικό δεν μπόρεσε να συνεχίσει το εκσυγχρονιστικό του πρόγραμμα 1897 (ο ελληνοτουρκικός) : Η ήττα της Ελλάδας στον πόλεμο αυτό επέτεινε το αδιέξοδο Γεώργιος Η δυσπιστία προς τα κόμματα κορυφώθηκε και έδωσε την ευκαιρία στον Γεώργιο να επιβληθεί στο κοινοβούλιο και να ασκεί προσωπική πολιτική. Μεταρρυθμίσεις διοικητικού χαρακτήρα Οι Μεταρρυθμίσεις που έγιναν ως το 1909, από κυβερνήσεις του Τρικουπικού κόμματος υπό την ηγεσία του Γεώργιου Θεοτόκη, ήταν διοικητικού χαρακτήρα (αποκέντρωση). Ομάδα Ιαπώνων 1. Το μόνο νέο πολιτικό στοιχείο ως το 1909 είναι αυτή η κοινοβουλευτική ομάδα 2.Ιδρύθηκε το 1906 από τον Δημήτριο Γούναρη 3.Κριτικάρει την αδυναμία του πολιτικού συστήματος να προσαρ-μοστεί στις εξελίξεις της κοινωνίας Διαλύθηκε το 1908

21 21 Οι συντεχνίες και οι εργατικές ενώσεις Διαδηλώνουν και ζητούν φορολογικές ελαφρύνσεις και περιορισμό της γραφειοκρατίας Κίνημα στο γουδί (1909): Κίνημα στο Γουδί (1909) Πότε: 15 Αυγούστου 1909 Ποιος: Στρατιωτικός σύνδεσμος είναι μια μυστική ένωση στρατιωτικών Αιτήματα:Τα αιτήματα αφορούσαν μεταρρυθμίσεις στο στρατό, στη διοί-κηση, τη δικαιοσύνη, την εκπαίδευση και τη δημοσιονομική πολιτική Δεν εγκαθίδρυσε διδακτορία αλλά προώθησε τα αιτήματα μέσω της Βουλής Σημασία:Το 1909 συντελείται τομή στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας Απήχηση: Διαδήλωση 14/9 Με αφορμή το κίνημα έγινε 14 Σεπτεμβρίου μεγάλη διαδήλωση των επαγγελματικών σωματείων της πρωτεύουσας. Οι διαδηλωτές υποστήριζαν Σ.Σ. και υπέβαλαν ψήφισμα στο παλάτι με το οποίο ζητούσαν την επίλυση σειράς οικονομικών μέτρων Αποτελέσματα: Υπό πίεση κινήματος η Βουλή ψήφισε μεγάλο αριθμό νόμων που έφεραν ριζικές αλλαγές Διάλυση Σ.Σ έχοντας πετύχει στόχους 02/1910 η Βουλή αποφάσισε την αναθεώρηση ορισμένων άρθρων του συντάγματος και προκηρύσσονται εκλογές από τις οποίες προήλθε η αναθεωρητική Βουλή.15 Μαρτίου 1910 διαλύεται έχοντας πετύχει στόχους. Δ.ΑΝΑΝΕΩΣΗ - ΔΙΧΑΣΜΟΣ Επισημαίνουμε: 1.Τις αλλαγές στην πολιτική σκηνή από το Την σχέση που υπάρχει ανάμεσα στις αλλαγές στην πολιτική και στα αιτήματα της εποχής 3.Την σημασία του διχασμού και τις συνέπειες

22 22 1. Το κόμμα των Φιλελεύθερων /8/1910: /8/1910 (εκλογές) δεν Δεν είχε δημιουργηθεί κανένα νέο μεγάλο κόμμα, που να υποστηρίζει τις δημιουργήθηκε μεταρρυθμίσεις που προτάθηκαν το 1909/10, πριν από τις εκλογές 8/8/1910 νέο κόμμα /8/1910: Φορείς των νέων ιδεών υπήρξαν ανεξάρτητοι υποψήφιοι, που μόνοι ή μαζί με άλλους φορείς των νέων σε ανεξάρτητα ψηφοδέλτια διεκδικούσαν τις ψήφους των πολιτών που ήταν δυσαρεστημένοι ιδεών είναι με τα παλαιά κόμματα. Αυτοί με το γενικό σύνθημα της «ανόρθωσης» ανάλογα με την ανεξάρτητοι περιοχή που ήταν υποψήφιοι και τον πληθυσμό στον οποίο απευθύνονταν, εννοούσαν υποψήφιοι. είτε την υλοποίηση των αιτημάτων των συντεχνιών είτε την επίλυση του αγροτικού ζητήματος, με την παροχή γης στους ακτήμονες /8/1910: Σε κάποιες εκλογικές περιφέρειες έθεσαν υποψηφιότητα και εμφανίστηκε για 1 η φορά σοσιαλιστές η σοσιαλδημοκρατική «Κοινωνιολογική Εταιρεία». 8/8/1910: Τα παλαιά κόμματα Συμμετείχαν στις εκλογές ως συνασπισμός και κέρδισαν τις περισσότερες έδρες 8/8/1910 εκλογές Ανεξάρτητοι εκσυγχρονιστές 112 έδρες (Βενιζέλος) Παλαιά κόμματα 211 έδρες Ανεξάρτητοι των παλαιών κομμάτων

23 23 Εκσυγχρονιστές - Βενιζέλος Οι εκσυγχρονιστές συσπειρώθηκαν γύρω από το πρόσωπο Βενιζέλου ο οποίος εξελέγη χωρίς να συμμετέχει στην προεκλογική αναμέτρηση. 1 η εμφάνιση: πλατεία Συντάγματος Η πρώτη δημόσια εμφάνιση, ως Ελλαδίτη πολιτικού έγινε 5 Σεπτεμβρίου 1910 σε ομιλία στην πλατεία Συντάγματος Μετριοπαθής στάση Στην πλατεία Συντάγματος ( 1 η εμφάνιση στον Ελλαδικό χώρο ) έκανε προγραμματικές δηλώσεις όπου υποστήριζε μετριοπαθείς μεταρρυθμίσεις. Στόχευσε σε εκσυγχρονισμό του πολιτικού συστήματος, με την εξισορρόπηση των συμφερόντων όλων των κοινωνικών συστημάτων Θέσεις του προγράμματος Σύνταγμα Πολιτειακό Ίδρυση κόμματος 1. Κοινωνική γαλήνη 2. Ελάφρυνση των κατωτέρων κοινωνικών στρωμάτων 3. Εκσυγχρονισμός του κρατικού μηχανισμού( για την αποτελεσματικότερη λειτουργία του) Στρατιωτικοί εξοπλισμοί ( για επίτευξη διεθνών διεκδικήσεων ) Ήθελε την αναθεώρηση του όχι την ψήφιση νέου Πολιτειακό ζήτημα δεν έθεσε Το κόμμα ιδρύθηκε και τυπικά 22 Αυγούστου 1910, από μέλη της εθνοσυνέλευσης 1η Κυβέρνηση Βενιζέλου Αρχή:6 Οκτωβρίου 1910 πήρε εντολή σχηματισμού της κυ-βέρνησης του Δραγούμη Τέλος:Επειδή αντιμετώπιζε προβλήματα με την εξασφάλιση ψήφου εμπιστοσύνης, σε συνεννόηση με τον βασιλιά Γεώργιο τον Α διέλυσε την βουλή και προκήρυξε εκλογές Αντιδράσεις:Τα παλαιά κόμματα θεώρησαν αντισυνταγματική την κίνηση του βασιλιά και απείχαν από τις εκλογές του Νοέμβριος 1910

24 24 1/11/1910 εκλογές Απέχουν τα παλαιά κόμματα Φιλελεύθεροι 307/362 Ψηφίστηκαν από την βουλή 53 τροποποιήσεις μη θεμελιωδών διατάξεων του συντάγματος Δεν έγιναν ριζικές αλλαγές αντίθετα ενισχύθηκε η θέση της μοναρχίας και επετράπη στον βασιλιά, παρά την συνταγματική απαγόρευση, να συμμετάσχει στην διαδικασία της αναθεώρησης Κυβέρνηση Βενιζέλου Σπουδαιότερες τροποποιήσεις: Διασφάλιση της διάκρισης των εξουσιών. 2. Ασυμβίβαστο μεταξύ στρατιωτικής και δημοσιοϋπαλληλικής ιδιότητας - βουλευτικού. αξιώματος 3. Μονιμότητα δικαστικών και δημόσιων υπαλλήλων Ψήφισε 337 νόμους (μεταρρυθμίσεις δημόσιο και ιδιωτικό βίο) : 1. Δημόσιοι υπάλληλοι διορίζονται μέσα από δημόσιους διαγωνισμούς. 2. Κανονισμοί εργασίας σε βιοτεχνίες και βιομηχανίες. 3. Διανομή γης στη Θεσσαλία. 4. Αναδιοργάνωση τοπικής αυτοδιοίκησης. 5. Βελτίωση διαδικασίας απονομής της δικαιοσύνης. αναθεώρηση κανονισμών βουλής για να υπάρχει περισσότερος χρόνος για κοινοβουλευτικές συζητήσεις ομή του Βενιζελικού κόμματος 22/8/1910 Το κόμμα ήταν σε μεγάλο βαθμό προσωποπαγές Θέση του Βενιζέλου 1. Είχε ισχυρή θέση στο κοινοβούλιο. 2. Είχε μεγάλο κύρος. 3. Ήταν όλα υπό τον έλεγχό του. Είχε θέση παρόμοια με αυτή του Τρικούπη στο κόμμα του

25 25 Σύνδεσμοι 1. Δεν έπαιζαν ιδιαίτερο ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής του κόμματος. Φιλελευθέρων 2. Δεν διέφεραν από τοπικές ομάδες φίλων που σχημάτιζαν τα παραδοσιακά κόμματα Λέσχη Φιλελευθέρων Το 1912 άρχισε να αναδιοργανώνεται το κόμμα με την ίδρυση Λέσχη των Φιλελευθέρων στην Αθήνα και σε άλλες εκλογικές περιφέρειες Ιδεατό κόμμα Οι Βενιζελικοί είχαν στο νου τους ένα ιδεατό κόμμα, χωρίς τις μικρότητες και τις διχόνοιες του παρελθόντος που όμως δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα. Η ηγεσία έπρεπε να λάβει υπόψη κοινωνικά και τοπικά συμφέροντα καθώς και αντιπαλότητες ανάμεσα σε στελέχη όπως γινόταν και στα άλλα κόμματα 2. Τα αντιβενιζελικά κόμματα Βενιζελικό κόμμα Φιλελεύθεροι Αντιβενιζελικά κόμματα Προοδευτικοί Θεωρούνται τα κόμματα της αντιπολίτευσης Δεν ήθελε να Ενώ είχαν διαφορές μεταξύ τους τα επιστρέψουν στην προ του 1909 εποχή ένωνε ένας συντηρητικός προσανατολισμός Ήθελαν την παρέμβαση του κράτους Δεν ήθελαν να επιστρέψουν στην προ του 1909 εποχή. Διαφορετικές απόψεις για το εύρος των μεταρρυθμίσεων και τους μεθόδους άσκησης της πολιτικής. Ήταν αντίθετα στην παρέμβαση του κράτους επειδή εκτός των άλλων θα είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας Μακροπρόθεσμη πολιτική Δεν είχαν μακροπρόθεσμη πολιτική. Επικέντρωναν την προσοχή τους στην επίλυση επίκαιρων προβλημάτων. Εξελίχθηκαν σε κόμματα υπεράσπισης των συμφερόντων που κινδύνευαν από την πολιτική των Φιλελευθέρων. Η σύγκρουση με τους Φιλελεύθερους τα οδήγησε σε συντηρητικότερες θέσεις ΑΝΤΙΒΕΝΙΖΕΛΙΚΑ Αναλυτικότερα οι θέσεις τους

26 26 Ραλλικό κόμμα Εθνικό κόμμα Κόμμα του Θεοτόκη Ηγέτης: Δημήτριος Ράλλης Μαυρομιχάλης Θεοτόκης Αδιάλλακτο Αδιάλλακτο Πιο διαλλακτικό Αντίθετο προς τον εκσυγχρονισμό Κατά της ισχυρής εκτελεστικής εξουσίας Ήθελε το κοινοβούλιο να έχει ισχυρή θέση στο πολιτικό σύστημα Έβλεπε τον βασιλιά ως σύμβουλο της εθνικής ενότητας που ξεπερνούσε τα σύνορα της χώρας Απευθυνόταν στα μεσαία και κατώτερα στρώματα των πόλεων και στους μικροκαλλιεργητές (Φιλελεύθεροι ανώτερα στρώματα) Ήθελε ενίσχυση της παραγωγής και αύξηση των θέσεων εργασίας, ώστε με την οικονομική ανάπτυξη να βρεθούν τα χρήματα για τους εξοπλισμούς, να καταπολεμηθεί η διαφθορά και η πατρωνία των κομμάτων. Δεν είχε όμως κάποιο πρόγραμμα για την ανάπτυξη Δε διέφερε από το Ραλλικό. Προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν την συμμετοχή του αρχηγού τους στα πολιτικά πράγματα μετά το 1909 Υποστήριζαν την «Ανόρθωση» (την οποία δεν μπορούσαν κατά την εκτίμησή τους να υλοποιήσουν οι Βενιζελικοί) Ζητούσε να διορθώσει τα λάθη των Φιλελευθέρων Ζητούσε Αύξηση των εξοπλισμών Φορολογικές ελαφρύνσεις για τους μικροεισοδηματίες Είχε την μεγαλύτερη εκλογική βάση και αποτέλεσε τον πυρήνα των αντιβενιζελικών 3. Τα αριστερά κόμματα Τα αριστερά κόμματα ήταν ομάδες με σοσιαλιστικές ιδέες, ξένες στις κοινωνικές βάσεις που ήθελαν να απευθυνθούν και αντιμετώπιζαν δυσκολίες συνεννόησης και κομματικής συσπείρωσης Κοινωνιολογική εταιρεία: - Σοβαρότερη από όλες αυτές τις ομάδες ήταν η Κοινωνιολογική εταιρεία. - Ξεκίνησε από μερικούς διανοούμενους ως αριστερός μεταρρυθμιστικός σύνδεσμος. - Στόχος στην αρχή ήταν να προπαγανδίσει πολιτικές θέσεις και στη συνέχεια να ιδρύσει κόμμα. - Ζητούσε: 1. Ισότητα ευκαιριών. 2. Κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής. 3. Διανομή των αγαθών ανάλογα με τις ανάγκες. - Τρόπος: Όλα αυτά θα μπορούσαν να γίνουν με τη σταδιακή αναμόρφωση της οικονομίας και τη συνταγματική μεταβολή. - Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι έπρεπε να οργανωθούν οι εργάτες σε επαγγελματικές ενώσεις και να ιδρύσουν κόμμα.

27 27 - Λαϊκό κόμμα: Οι κοινωνιολόγοι στα μέσα του 1910 ίδρυσαν το Λαϊκό Κόμμα με αρχηγό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου. Βασικές προγραμματικές δηλώσεις ήταν η αναμόρφωση του πολιτικού συστήματος και η επιβολή αρχών κοινωνικής δικαιοσύνης. *Στις εκλογές του 1910 εκλέχθηκαν 7 υποψήφιοι 4.. Εθνικός Διχασμός ( ) Α. Από την παραίτηση του Βενιζέλου ως τη Συνθήκη των Σεβρών 1912: Κυρίαρχος πολιτικού παιχνιδιού, χωρίς ουσιαστική κοινοβουλευτική αντιπολίτευση. 1913: Κωνσταντίνος ανεβαίνει στον θρόνο. 1914: Κωνσταντίνος παίρνει το αξίωμα του αντιστράτηγου από τον Βενιζέλο. Ως το 1915: Κωνσταντίνος και Βενιζέλος δεν είχαν έρθει σε σύγκρουση. Αρχή του : προβλήματος Το πρόβλημα Τα κόμματα της αντιπολίτευσης αναγνώριζαν στον βασιλιά το δικαίωμα να επιβάλει την δική του άποψη για την εξωτερική πολιτική παραβλέποντας ότι ήταν αντισυνταγματικό. Αυτό ενίσχυε τους εχθρούς της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, ιδίως έναν κύκλο αντιδημοκρατικών αξιωμάτων. Με αφορμή τον Α παγκόσμιο εκφράστηκαν διαφορετικές απόψεις για το αν έπρεπε η Ελλάδα να συμμετέχει στον πόλεμο ή όχι Φιλελεύθεροι Υπέρ της συμμετοχής της Ελλάδας στον πόλεμο Ναι στο πλευρό της Αντάντ, γιατί έτσι θα είχε εδαφικά οφέλη. Βασιλιάς και το γενικό επιτελείο Ουδετερότητα. Δεδομένης της κυριαρχίας της Αγγλίας στην Αν. Μεσόγειο και παρά τους δεσμούς με την Γερμανία δεν μπορούσε να ζητήσει συμμετοχή στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων Η έκβαση του πολέμου ήταν αβέβαιη και θα μπορούσαν να νικήσουν οι Κεντρικές Δυνάμεις Ο βασιλιάς ανέπτυξε μυστική διπλωματία εν αγνοία της κυβέρνησης, καταφεύγοντας ακόμη και σε παράνομα μέσα Συνέπειες της σύγκρουσης: Το 1915: Ο βασιλιάς προκάλεσε 2 φορές την παραίτηση της κυβέρνησης. Στις εκλογές: (μετά την β παραίτηση) δεν συμμετείχαν οι Φιλελεύθεροι γιατί θεωρούσαν την ενέργεια του. βασιλιά ως παραβίαση του συντάγματος Εκδηλώσεις βίας και φανατισμού δημιούργησαν χάσμα ανάμεσα στις 2 παρατάξεις και κυριάρχησε μίσος. Για τους Βενιζελικούς: όποιος ήταν κατά του πολέμου κινούσε την υποψία τους, ότι ήταν κατά της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, κατά των εθνικών συμφερόντων. Οι Αντιβενιζελικοί: έβλεπαν στους Βενιζελικούς βίαιους πράκτορες της Αντάντ που μάχονταν τον βασιλιά, κατέστρεφαν την ενότητα του έθνους και έθεταν σε κίνδυνο το κράτος. Τα δύο κόμματα: διέφεραν όλο και λιγότερο μεταξύ τους στην πολιτική πρακτική και την προπαγάνδα όμως αυξανόταν και ο διπολισμός. 1.Μέσα 1916: Το κοινοβούλιο χάθηκε από το προσκήνιο 2.Ρόλος των στρατιωτικώντο κλίμα της εποχής επέτρεψε να συμμετάσχουν στη διαμάχη και στρατιωτικοί οι οποίοι δημιούργησαν 2 οργανώσεις αντίθετες μεταξύ τους, ανάλογα με τα συμφέροντά τους Σεπτεμβρίου ο Βενιζέλος: συγκρότησε δική του κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη Συγκρούσεις εμφύλιο

28 28 Αντιβενιζελικοί: τρομοκρατούν τους Βενιζελικούς. Βενιζέλος: κηρύσσει έκπτωτο το βασιλιά. Βασιλιάς: εγκαταλείπει χώρα + θρόνο υπό πίεση Αντάντ *Φιλελεύθεροι: στην Αθήνα αναλαμβάνουν την διακυβέρνηση + κηρύσσουν χώρα σε κατάσταση πολιορκίας *Στρατός: Ο εθνικός διχασμός εξαπλώθηκε στο στράτευμα, καθώς ευνοήθηκαν οι αξιωματικοί της οργάνωσης. «εθνική άμυνα» * Βουλή: Η κυβέρνηση παράτεινε την θητεία της Βουλής παρά την πίεση που ασκούσαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης. * Αντιβενιζελικοί: Διαφωνούσαν και έβλεπαν με δυσαρέσκεια τις εξελίξεις. Ζητούσαν διατήρηση των εκτός Ελλάδος ελληνικών πληθυσμών και ήταν υπέρ της ευκαιριακής προσάρτησης εδαφών χωρίς κίνδυνο. *Διχασμός αποκορύφωμα: Απόπειρα δολοφονίας Βενιζέλου και δολοφονία Ίωνος Δραγούμη (1920). *Βενιζέλος: οδήγησε την Ελλάδα στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ με στόχο την ικανοποίηση εθνικών. διεκδικήσεων Β. Από την συνθήκη των Σεβρών ως την ήττα στη Μ.Ασία Η συνθήκη των Σεβρών Πότε: 10-Αυγ-20 Σημασία: Ήταν η μεγαλύτερη διπλωματική επιτυχία της Ελλάδος Δικαίωσε τολμηρή πολιτική Βενιζέλου. Γίνεται «Ελλάδα των 2 ηπείρων και 5 θαλασσών». Το όραμα της μεγάλης Ελλάδας γίνεται πραγματικότητα Εκλογές Ποιοι: Λόγος: Στόχος: Έκβαση: Συνέπεια 1 Συνέπεια 2 Εσωτερικά θέματα Συνέπεια 3 Εξωτερικά θέματα Φιλελεύθεροι προκήρυξαν εκλογές Για αναθεωρητική εθνοσυνέλευση Να νομιμοποιήσουν τις μέχρι τότε ενέργειές τους. Να περιορίσουν τις αρμοδιότητες του βασιλιά. Η συνασπισμένη αντιπολίτευση κέρδισε τις εκλογές Βενιζέλος φεύγει στο εξωτερικό Η νέα κυβέρνηση κάνει δημοψήφισμα για την επιστροφή του Κων/νου και βγαίνει υπέρ του βασιλιά Η νέα κυβέρνηση διστάζει να αλλάξει εξωτερική πολιτική και να ακολουθήσει ειρηνική λύση. Το μέτωπο όμως καταρρέει με αποτέλεσμα την ολοκληρωτική ήττα Αναθεωρητική Εθνοσυνέλευση συντακτική 25 Ιανουαρίου 1921 η αναθεωρητική Εθνοσυνέλευση ανακηρύχθηκε συντακτική καθώς θεωρήθηκε αναγκαίο να αλλάξει εξ ολοκλήρου το σύνταγμα.