Βιοηθικής. Η Ζωή, η Κοινωνία και η Φύση μπροστά στις προκλήσεις των Βιοεπιστημών. Επιστημονική επιμέλεια. Σταυρούλα Τσινόρεμα Κίτσος Λούης

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Βιοηθικής. Η Ζωή, η Κοινωνία και η Φύση μπροστά στις προκλήσεις των Βιοεπιστημών. Επιστημονική επιμέλεια. Σταυρούλα Τσινόρεμα Κίτσος Λούης"

Transcript

1 Ο παρών τόμος καρπός της συνεργασίας ενός δικτύου επιστημόνων από διαφορετικούς κλάδους στο πλαίσιο του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Βιοηθική» του Πανεπιστημίου Κρήτης επιχειρεί να ανταποκριθεί στους παραπάνω προβληματισμούς, που συγκροτούν το διεπιστημονικό πεδίο της βιοηθικής. Μέσα από την πραγμάτευση ενός ευρέος φάσματος προβλημάτων σε βασικούς τομείς της θεματολογίας της βιοηθικής, επιδιώκει να συμβάλει στην εμβάθυνση της προβληματικής της, να διευρύνει τη δημόσια κατανόηση των συγχρόνων βιοεπιστημονικών επιτευγμάτων και να ενισχύσει το αίτημα της έλλογης αξιοποίησής τους για την ατομική και τη συλλογική ζωή. Θ έ μ ατα Βιοηθικής Η Ζωή, η Κοινωνία και η Φύση μπροστά στις προκλήσεις των Βιοεπιστημών Επιστημονική επιμέλεια Σταυρούλα Τσινόρεμα Κίτσος Λούης Πίνακας εξωφύλλου Paul Gauguin, D où Venons Nous / Que Sommes Nous / Où Allons Nous (1897) 2006, Boston, MA: Museum of Fine Arts Π.Ε.Κ. ISBN Ι.Τ.Ε. Στ. Τσινόρεμα - Κ. Λούης (επιμ.) Θέματα Βιοηθικής χνολογία διευρύνουν τις γνώσεις μας και τις ικανότητες χειραγώγησης της ανθρώπινης και μη ανθρώπινης ζωής με τρόπους πρωτόγνωρους, οι οποίοι ενεργοποιούν ένα τεράστιο δυναμικό ευκαιριών. Προκύπτουν όμως μεγάλες προκλήσεις για την προσωπική και τη συλλογική ζωή, καθώς και τη σχέση των ανθρώπων με το φυσικό περιβάλλον. Από την εξωσωματική γονιμοποίηση, τον προεμφυτευτικό γενετικό έλεγχο, τον δανεισμό μήτρας και τη μεταθανάτια γονιμοποίηση, τις μεταμοσχεύσεις και την καθυστέρηση της γήρανσης, μέχρι τη συλλογή και χρήση γενετικών πληροφοριών όχι μόνο για ιατρικούς σκοπούς αλλά και κατά την απονομή του δικαίου ή την ενδεχόμενη χρήση τους από τρίτους και τις γενετικές παρεμβάσεις με στόχο την «τελειοποίηση» του ανθρώπου, εν γένει τη γενετική τροποποίηση οργανισμών, εγείρονται κρίσιμοι ηθικοί προβληματισμοί. Υπάρχουν ηθικά όρια στη χειραγώγηση βιολογικών διαδικασιών για την επίτευξη προσχεδιασμένων αποτελεσμάτων; Ποιες οι δυνητικές επιπτώσεις σε σχέση με τις θεμελιώδεις αρχές της κοινωνικής μας συμβίωσης, την αξιοπρέπεια, τις προσωπικές ελευθερίες και τα δικαιώματα του ανθρώπου; Ποιοι οι κίνδυνοι κατάχρησης, αλλά και της οικονομικής και πολιτικής εκμετάλλευσης των ευρημάτων των βιοεπιστημών, και πώς μπορεί αυτοί να αποτρέπονται; Η κοινωνική ένταξη των βιοεπιστημονικών επιτευγμάτων αποκτά βαρύνουσα κοινωνικοπολιτική σημασία, καθώς η αξιοποίησή τους συνδέεται με ζητήματα οργάνωσης της ζωής σε μια δημοκρατική πολιτεία. Στ. Τσινόρεμα - Κ. Λούης (επιμ.) Ο ι α λ μ α τ ώ δ ε ι ς ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς στις βιοεπιστήμες και τη βιοτε- ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ Μακέτα εξωφύλλου Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 _artdesign

2 ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΗΣ Η Ζωή, η Κοινωνία και η Φύση μπροστά στις προκλήσεις των Βιοεπιστημών j Επιστημονική επιμέλεια Σταυρούλα Τσινόρεμα Κίτσος Λούης ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ Iδρυτική δωρεά Παγκρητικής Eνώσεως Aμερικής Hρακλειο 2013

3 Ο τόμος αφιερώνεται στον Φώτη Καφάτο, Ομότιμο Καθηγητή Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, για τη διεθνή συμβολή του στις Βιοεπιστήμες, την κοινωνικά ευαίσθητη ενασχόλησή του με τις προκλήσεις της Βιοηθικής, την ακάματη και έμπρακτη μέριμνά του για την Ανώτατη Παιδεία και την Έρευνα στη χώρα μας. Αφιερώνεται επίσης στη μνήμη των αξέχαστων φίλων και πολύτιμων συνεργατών Αντώνη Αστρινάκη και Γιώργου Κουμάντου, που δεν πρόλαβαν να δουν τα άρθρα τους δημοσιευμένα στον παρόντα τόμο. Σ.Τ. & Κ.Λ.

4

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΤΣΙΝΟΡΕΜΑ και ΚΙΤΣΟΣ ΛΟΥΗΣ Εισαγωγή...11 ΒΙΟΗΘΙΚΗ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΚΑΤΑΒΟΛΕΣ ΜΥΡΤΩ ΔΡΑΓΩΝΑ-ΜΟΝΑΧΟΥ Βιοηθική και φιλοσοφία...27 MΑΝΩΛΗΣ ΓΑΛΑΝΑΚΗΣ 20ός και 21ος αιώνας: Σημαντικοί σταθμοί στην πορεία της ιατρικής ηθικής Τ. Κ. ΒΙΔΑΛΗΣ Η βιοηθική της δημοκρατικής κοινωνίας ΛΙΝΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ Φεμινισμός και αντικειμενοποίηση...93 ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΥ ΠΑΥΛΟΣ Κ. ΣΟΥΡΛΑΣ Η ηθική σημασία τoυ γήρατoς ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΑΜΩΝΗΣ Ηθικά προβλήματα κατά την άσκηση της ογκολογίας ΙΩΑΝΝΗΣ Ν. ΜΠΟΛΕΤΗΣ Mεταμόσχευση οργάνων: Θέματα βιοηθικής και δικαίου

6 8 ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ ΣΤΟ ΒΙΟΔΙΚΑΙΟ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΒΙΟΗΘΙΚΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΘΕΣΠΙΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΜΑΝΤΟΣ Βιοηθική και βιοδίκαιο ΕΛΕΝΗ ΡΕΘΥΜΙΩΤΑΚΗ Η ρύθμιση της βιοϊατρικής και το μετανεωτερικό παράδειγμα της σχέσης του δικαίου με την ηθική ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΑΛΛΙΟΣ Βιοτράπεζες: Νομικές επιλογές και βιοηθικοί προβληματισμοί ΔΙΚΑΙΟ, ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΗΣ ΣΠΥΡΟΣ ΣΗΜΙΤΗΣ Βιοεπιστήμες και βιοτεχνολογία: Προοπτικές, διλήμματα και όρια μιας αναγκαίας νομικής ρύθμισης ΦΙΛΙΠΠΟΣ Κ. ΒΑΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗΣ Ακούσια πατρότητα ΘΑΝΑΣΗΣ Κ. ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΥ Το δικαίωμα στην απόκτηση απογόνων και οι περιορισμοί του ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΕΤΟΥΣΗ-ΝΤΟΥΛΗ Δικαιική ρύθμιση της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής: Σκέψεις για την ομοιότητα, τη διαφορά και την ισότητα ΟΙ BΙΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ HERBERT GOTTWEIS κ.ά. Συμμετοχική διακυβέρνηση και θεσμική καινοτομία: Συμπεράσματα και συστάσεις για τη διακυβέρνηση της ζωής...315

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 9 ΕΛΕΝΗ Μ. ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟΥ Προγαμιαίο πιστοποιητικό εξέτασης για το στίγμα της μεσογειακής αναιμίας σε περιπτώσεις πολιτικού γάμου: Μια επανεξέταση του κυπριακού «μοντέλου» ΑΝΤΩΝΙΟΣ Ε. ΑΣΤΡΙΝΑΚΗΣ Ορισμένες ηθικές διαστάσεις του εαυτού, της ταυτότητας και των επιστημονικών πρακτικών ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΤΣΙΝΟΡΕΜΑ Φύση, βιοτεχνολογία και ηθική: Αρχές μιας σύγχρονης περιβαλλοντικής ηθικής ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΠΥΡΙΝΤΣΟΣ Οικολογία, διαχείριση και περιβαλλοντική ηθική ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΛΟΥΛΟΥΔΗΣ Οικολογία, περιβάλλον και βιοηθική: Κριτική της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης H ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΗΘΙΚΗΣ ΚΙΤΣΟΣ ΛΟΥΗΣ Ο «πρόωρος» θάνατος στον Τρίτο Κόσμο: Μερικές σκέψεις από την Εσπερία ΗΛΙΑΣ Δ. ΚΟΥΒΕΛΑΣ Οι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών στην υγεία εξαρτώνται από κοινωνικούς παράγοντες ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΚΟΥΖΕΛΗΣ Κλιματική αλλαγή και κοινωνική δικαιοσύνη...459

8 10 ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΗΣ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ (ΒΙΟ)ΗΘΙΚΗΣ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΖΟΥΡΟΣ Κριτική για την κριτική της κοινωνιοβιολογίας ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΡΑΓΚΟΣ Βιοηθική: Ανθρωπολογικές προϋποθέσεις Οι συνεργάτες του τόμου...529

9 Εισαγωγή Σταυρούλα Τσινόρεμα Κίτσος Λούης Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Βιοηθική», Πανεπιστήμιο Κρήτης Οι συμβολές που περιλαμβάνονται στον παρόντα τόμο είναι καρπός της συνεργασίας μιας ομάδας επιστημόνων από διαφορετικούς κλάδους, οι οποίοι αναλύουν και επεξεργάζονται τα ηθικά ζητήματα που προκύπτουν από την ανάπτυξη και την κοινωνική αξιοποίηση των βιοεπιστημών και της βιοτεχνολογίας. Στον πυρήνα της, η ομάδα αυτή συγκροτήθηκε το 2003, με την ίδρυση του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Βιο ηθική» στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, του πρώτου στην Ελλάδα οργανωμένου εκπαιδευτικού προγράμματος στο πεδίο αυτό. Ένας από τους αρχικούς κεντρικούς στόχους του τελευταίου υπήρξε η δικτύω ση επιστημόνων απ όλη τη χώρα και το εξωτερικό για την έρευνα και τη διδασκαλία ενός διεπιστημονικού κλάδου, ο οποίος μορφοποιήθηκε κατά το τελευταίο τέταρτο του προηγούμενου αιώ να ως ανάπτυγμα των προβληματισμών της ιατρικής ηθικής και της περιβαλλοντικής ηθικής. Αντικείμενό του είναι η συστηματική προσέγγιση των πολύπλοκων ηθικών ζητημάτων που ανακύπτουν από την κοινωνική ένταξη των νέων επιτευγμάτων στις επιστήμες της ζωής και τη βιοτεχνολογία. Συμπύκνωση και συνθετική αξιοποίηση της έρευνας που διεξάγεται στο εσωτερικό του Προγράμματος αποτελεί η ανά χείρας συλλογή. Ο χαρακτήρας της είναι μικτός. Περιλαμβάνει συμβολές από φιλοσόφους, βιολόγους, γιατρούς, νομικούς, κοινωνιολόγους, επιστήμονες του περιβάλλοντος, οι οποίοι έχουν συνεργαστεί, στο

10 12 ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΤΣΙΝΟΡΕΜΑ ΚΙΤΣΟΣ ΛΟΥΗΣ πλαίσιο τακτικών επιστημονικών συναντή σεων, με στόχο να προωθήσουν τον προβληματισμό για το πώς οι σύγχρονες εξελίξεις στις βιοεπιστήμες επηρεάζουν την ατομική και συλλογική ζωή, όσο και τη σχέση μας με το φυσικό περιβάλλον. Αποτελεί γεγονός πως οι επαναστατικές αλλαγές που έχουν επιφέρει η μοριακή βιολογία και η γενετική μηχανική στις επιστήμες της ζωής έχουν ενεργοποιήσει ένα τεράστιο δυναμικό ευκαιριών για την ιατρική θεραπεία και διαγνωστική, την πρόληψη ασθενειών και συνολικά τη βελτίωση της ποιότητας της ανθρώπινης ζωής. Οι νέες ιατρικές τεχνικές παρέχουν τη δυνατότητα μερικής παρέμβασης στα πολύ πρώιμα στάδια της ανθρωπογένεσης, που σχετίζονται με τον έλεγχο της αναπαραγωγής, αλλά και συμβάλλουν σε μια πρωτόγνωρη επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής. Η τροποποίηση της ζωής και η θεωρητική, τουλάχιστον, δυνατότητα «αυτομετασχηματισμού» μας μέσω βιοτεχνολογικών επεμβάσεων ανοίγουν νέες ατραπούς προβληματισμού, όχι μόνον από ιατρική αλλά και από ανθρωπολογική, ψυχολογική και πολιτική σκοπιά. Παραλλήλως, έχουν δημιουργήσει έδαφος για νέες ουτοπίες και δυστοπίες, κοινωνικές φοβίες, οραματισμούς και προσδοκίες πάσης φύσεως. Αναμφιβόλως, πέρα από τις υπερβολές και τον αβασάνιστο τρόπο που συχνά χαρακτηρίζει την κοινωνική πρόσληψη των νέων εξελίξεων, υπάρχουν ζητήματα που αφορούν τις δυνατότητες που διανοίγονται για την προσωπική και συλλογική ζωή, από την εκτεταμένη χρήση γενετικών πληροφοριών και άλλων βιολογικών στοιχείων μέχρι τη διαχείριση περιβαλλοντικών αγαθών, για τα οποία απαιτείται νηφάλιος, υπεύθυνος και επιστημονικά τεκμηριωμένος στοχασμός. Μέσα από τη δυναμική των επιστημονικών εξελί ξεων αναφύονται νέα ηθικά διλήμματα για την προσωπική και συλλογική ζωή, για τη σχέση των ανθρώπων με την εξωανθρώπινη φύση, τα οποία αποκτούν βαρύνουσα κοινωνικοπολιτική σημασία καθώς θίγουν θεμελιώδη ζητήματα οργάνωσης της ζωής σε μια δημοκρατική πολιτεία. Οι παραπάνω προβληματισμοί ανανεώνουν το αίτημα για μια κριτική διερεύνηση της σχέσης επιστήμης και ηθικής, καθώς και του κοινωνικού ρόλου των επιστημών σήμερα. Καθίσταται επιτακτική η ανάγκη έγκυρου και υπεύθυνου θεωρητικού στοχασμού γύρω από τα ηθικά ζητήματα που ανακύπτουν από τις αλματώδεις εξελίξεις στις βιοεπιστήμες: γύρω από το θέμα των εφαρμογών

11 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 13 τους κατά τη χειραγώγηση βιολογικών διαδικασιών προς επίτευξη προσχεδιασμένων αποτελεσμάτων, τις δυνητικές επιπτώσεις που θα έχουν οι εφαρμογές αυτές στην αξιοπρέπεια και τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου, τους κινδύνους κατάχρησης αλλά και οικονομικής και πολιτικής εκμετάλλευσης των ευρημάτων τους. Η απόκτηση, κατοχή, χρήση και διάχυση των αποτελεσμάτων τους εγείρουν γενικά θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης και ειδικά θέματα ως προς τα όρια και τους όρους του ελέγχου τους ιδιοκτησιακά και χρησιακά ζητήματα των γενετικών πληροφοριών, νέες ενδεχόμενες διακρίσεις στη βάση γενετικών χαρακτηριστικών που μπορεί να συνεπάγονται κοινωνικό αποκλεισμό ή στιγματισμό, για να αναφερθούν μερικά μόνο παραδείγματα. Η ανά χείρας συλλογή επιχειρεί να ανταποκριθεί στους παραπάνω προβληματισμούς. Θεματολογικά, τα άρθρα έχουν συστηματοποιηθεί σε οκτώ ενότητες. Η πρώτη, με θεματικό τίτλο «Βιοηθική: Θεωρητικά θεμέλια και ιστορικές καταβολές», εμβαθύνει στα θεμέλια του κανονιστικού λόγου της βιοηθικής, με στόχο να προσεγγίσει εννοιολογικά, μεθοδολογικά και ερμηνευτικά ζητήματα που αφορούν τις βασικές αρχές της επιχειρηματολογίας της, το ιστορικό πλαίσιο διαμόρφωσης της προβληματικής της, και τον δημόσιο ρόλο της εντός της δημοκρατικής κοινωνίας. To πρώτο άρθρο αποσαφηνίζει το θεωρητικό της υπόβαθρο, αναλύει και τεκμηριώνει τη συστηματική σχέση της με τη φιλοσοφία, εξετάζει σημαντικές θεωρητικές προσεγγίσεις που έχουν καθορίσει τον χαρακτήρα της, επισημαίνει την κεντρική κανονιστική ισχύ της αρχής της προσωπικής ελευθερίας και ταυτοχρόνως τη σημασία της ίδιας της βιοηθικής στη σύγχρονη επανεκτίμηση της φιλοσοφίας (Δραγώνα). Το δεύτερο άρθρο ανιχνεύει τις ιστορικές καταβολές της βιοηθικής στην ιατρική ηθική και επισημαίνει σημαντικούς σταθμούς ανάπτυξης του προβληματισμού της στον 20ό αιώνα, σε συνδυασμό με σπουδαία βιοεπιστημονικά επιτεύγματα και την, όχι πάντα ηθικά θεμιτή, κοινωνική αξιοποίησή τους (Γαλανάκης). Το τρίτο άρθρο επεξεργάζεται κρίσιμα κοινωνικοπολιτικά ερωτήματα που εγείρονται, από πλευράς της βιοηθικής, στη δημόσια σφαίρα. Καθώς η ίδια περιλαμβάνει τόσο την ατομική όσο και την πολιτική ηθική, η θεματολογία της εγείρει κρίσιμα ηθικοπολιτικά ερωτήματα, οι απαντήσεις στα οποία έχουν επιπτώσεις στην οργάνωση της κοινωνικής συμβίωσης, και εντέλει κρίνουν τα όρια και τις αντοχές της

12 14 ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΤΣΙΝΟΡΕΜΑ ΚΙΤΣΟΣ ΛΟΥΗΣ δημοκρατικής κοινωνίας (Βιδάλης). Η τέταρτη συμβολή εμπνέεται από συζητήσεις στη σύγχρονη φεμινιστική θεωρία και πραγματεύεται το πρόβλημα της αντικειμενοποίησης, δηλαδή της ηθικής σημασίας της μετατροπής ενός προσώπου σε πράγμα απλό «μέσο» για την επιδίωξη άλλων σκοπών. Εξετάζει κατά πόσον πρέπει απαρεγκλίτως να αποτιμηθεί ηθικά ως απαξία, η οποία προσβάλλει την ανθρώπινη ιδιότητα και την ισότητα μεταξύ υποκειμένων, ή κατά πόσον μπορεί υπό όρους να εκτιμηθεί θετικά. Συνδέει την εφαρμογή της με θέματα βιοηθικής, κυρίως τους κινδύνους κατάχρησης που ελλοχεύουν κατά την αξιοποίηση των νέων αναπαραγωγικών τεχνολογιών, με την επαπειλούμενη χρησιμοποίηση των γυναικών ως «απλών μέσων» «εμβρυϊκών δοχείων» για αναπαραγωγικούς σκοπούς (Παπαδάκη). Ο γενικός και θεωρητικός προβληματισμός της πρώτης ενότητας αξιοποιείται στη συνέχεια για τη διερεύνηση διλημμάτων που αναφύονται στα πεδία της κλινικής πρακτικής και της ιατρικής, αλλά και σε ευρύτερες σφαίρες της κοινωνικής ζωής, εκεί που η βιοηθική συναντά το δίκαιο και τη δημόσια πολιτική, καθώς και τη σχέση μας με το περιβάλλον. Αναλυτικά, η δεύτερη ενότητα, με θέμα «Ζητήματα ζωής και θανάτου», απαρτίζεται από τρία άρθρα, τα οποία πραγματεύονται τρεις κύκλους ηθικών ερωτημάτων. Το πρώτο άρθρο προσεγγίζει ηθικά και πολιτικά προβλήματα γύρω από την ιδιαίτερα ξεχωριστή τελευταία περίοδο της ανθρώπινης ζωής, που καταλήγει στον θάνατο. Καθώς το γήρας αναδεικνύεται ως η φάση εκείνη της ζωής όπου πραγματοποιείται ο απολογισμός για την αξία της ζωής, η μέριμνα προς τους ηλικιωμένους δεν προκύπτει μόνον από αλληλεγγύη ή αγαθοεργία ούτε μόνον από καθήκοντα δικαιοσύνης προς όσους έχουν βασικές βιοτικές ανάγκες, αλλά και από σεβασμό και ηθική αναγνώριση του γεγονότος ότι η ανθρώπινη ζωή, προσωποποιημένη στους γηράσκοντες, ενέχει τη δυνατότητα να γίνεται άξια να βιωθεί (Σούρλας). Το δεύτερο άρθρο αποτελεί ανάλυση και αποτίμηση καίριων ηθικών διλημμάτων κατά την άσκηση της ογκολογίας, τα οποία αφορούν την προσωποπαγή σχέση γιατρού-ασθενούς, την αντιμετώπιση των ασθενών από ογκολογικές μονάδες και νοσοκομεία, ζητήματα συνδεδεμένα με την κλινική έρευνα και τις κλινικές μελέτες και τη σημασία της εκπαίδευσης, την ηθική και τη δεοντολογία εκείνων που επιλέγουν την

13 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 15 ειδικότητα της παθολογίας-ογκολογίας (Σαμώνης). Το τρίτο δοκίμιο πραγματεύεται κανονιστικά ερωτήματα που σχετίζονται με την εισαγωγή της μεταμόσχευσης οργάνων στην κλινική πράξη και αφορούν τη δωρεά οργάνων από αποβιώσαντες και ζώντες δότες. Αναλύει τις βασικές αρχές που διέπουν τη λήψη και κατανομή των μοσχευμάτων, και επισημαίνει ότι το πρόβλημα του διευρυνόμενου «μεταμοσχευτικού χάσματος», δηλαδή του χάσματος μεταξύ συχνότητας δωρεάς οργάνων και αναγκών για μοσχεύματα, δεν είναι ιατρικό αλλά κοινωνικό. Μπορεί να αντιμετωπιστεί με μια ηθική στροφή προς τη δωρεά με αλτρουιστικά κίνητρα αλληλεγγύης και κοινωνικής προσφοράς, και με την ενθάρρυνση και διευκόλυνση αυτής της πρακτικής από την πολιτεία (Μπολέτης). Οι επόμενες δύο θεματικές ενότητες παρουσιάζουν στενή μεταξύ τους σχέση, καθώς έχουν ως αντικείμενο τη συνάντηση της βιοηθικής με τους προβληματισμούς του δικαίου. Πώς οφείλει να αποφασίζει ο νομοθέτης, κοινός, συνταγματικός ή υπερεθνικός, σε ζητήματα βιοηθικής; Ποιος ο ρόλος των ηθικών εκτιμήσεων για την αντιμετώπιση των ζητημάτων που αναφύονται κατά την αξιοποίηση των νέων επιστημονικών ευρημάτων και ποια η συμβολή τους στη λειτουργία των θεσμών; Ποιες είναι οι ηθικές και πολιτικές προϋποθέσεις για την επιτυχή επίλυση των εν λόγω πρακτικών ζητημάτων, τόσο κατά τη θέσπιση του δικαίου όσο και κατά την ερμηνεία και την εφαρμογή του; Η πρώτη ενότητα εστιάζει σε γενικά θέματα της σχέσης ηθικής και δικαίου και του τρόπου με τον οποίο η βιοηθική συμπλέκεται με το βιοδίκαιο συνδιαμορφώνοντάς το. Η δεύτερη επικεντρώνεται σε διλήμματα των νομικών ρυθμίσεων για θέματα βιοηθικής καθώς και στο ποια πρέπει να είναι τα όρια αυτών των ρυθμίσεων, λαμβάνοντας υπόψη ηθικές, κοινωνικές και πολιτικές παραμέτρους. Συγκεκριμένα, η τρίτη ενότητα, με θεματικό τίτλο «Από τη βιοηθική στο βιοδίκαιο: Ο ρόλος της βιοηθικής κατά τη θέσπιση και εφαρμογή του δικαίου», περιλαμβάνει τρία άρθρα. Το πρώτο θέτει τις κατευθύνσεις της σύνδεσης των δύο πεδίων, προσδιορίζει γενικούς άξονες προβληματισμού σχετικά με τις αμφισημίες που προκύπτουν, την αποσπασματικότητα και ρευστότητα των κανόνων ρύθμισης, οι οποίες συνυφαίνονται με την ταχύτατη εξέλιξη της βιοεπιστημονικής έρευνας. Καταλήγει στη διαπίστωση ότι η μέθοδος για την αντιμετώπιση των δυσκολιών που προκύπτουν τόσο κατά

14 16 ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΤΣΙΝΟΡΕΜΑ ΚΙΤΣΟΣ ΛΟΥΗΣ την εφαρμογή των κανόνων και αρχών σε νέα προβλήματα όσο και κατά τη θέσπιση νέων κανόνων, θα πρέπει να αναζητηθεί όχι σε πολιτικές πλειοψηφίες και μειοψηφίες, αλλά στις αρχές μιας «κοσμικής ηθικής» χωρίς μεταφυσικές διαστάσεις (Κουμάντος). Το δεύτερο δοκίμιο εξετάζει ζητήματα ρύθμισης της βιοϊα τρικής υπό τη θεωρητική οπτική μιας πολιτικής κοινωνιολογίας του δι καίου, βασική μεθοδολογική υπόθεση της οποίας είναι ότι η μελέτη της βιοηθικής αποτελεί προϋπόθεση για την κατανόηση του συνολικού συστήματος της ρύθμισης της βιοϊατρικής. Συζητά τη γαλλική εμπειρία, την οποία συγκρίνει με την αντίστοιχη ελληνική, αναδεικνύει δυσχέ ρειες και εντάσεις της τελευταίας, με συγκεκριμένη αναφορά στις ρυθμίσεις της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (Ρεθυμιωτάκη). Το τρίτο δοκίμιο πραγματεύεται μια επιμέρους περίπτωση, δηλαδή την ίδρυση και λειτουργία βιοτραπεζών, των οποίων η ιδιαιτερότητα έγκειται στο μέγεθος και τη δυναμική τους ως προς τη συνδυαστική αξιοποίηση βιολογικών, ιατρικών στοιχείων, προσωπικών και οικογενειακών, σε ατομικό και συλλογικό-πληθυσμιακό επίπεδο. Ως ηθικά και δικαιικά όρια για τη λειτουργία τους τίθενται, αφενός, η πρόοδος της επιστημονικής έρευνας και η συναφής με αυτήν εξασφάλιση της δημόσιας υγείας, αλλά και, αφετέρου, η προστασία των θεμελιωδών ελευθεριών και δικαιωμάτων των προσώπων που συμμετέχουν, συμπεριλαμβανομένης της προσωπικής αυτονομίας και της προστασίας των προσωπικών δεδομένων τους (Μάλλιος). Η τέταρτη ενότητα, με θέμα «Δίκαιο, ηθική και πολιτική. Νομοθετικές πα ρεμβάσεις σε ζητήματα βιοηθικής», έχει ως κεντρικό προβληματισμό την ευ θύνη του κράτους ως προς την άσκηση πολιτικής σε τομείς στους οποίους εγείρονται κανονιστικά ερωτήματα από την ανάπτυξη των επιτευγμάτων των βιοεπιστημών και των τεχνολογικών εφαρμογών τους. Τι συνέπειες έχει η δικαιική αντιμετώπιση των βιοηθικών ζητημάτων, ποιες αρχές πρέπει να ακολουθούνται εντός του πλαισίου της δημοκρατικής πολιτείας και ποια είναι τα όριά της; Η ενότητα απαρτίζεται από τέσσερα άρθρα, τα οποία εξετάζουν γενικά και ειδικά ζητήματα που αφορούν την απάντηση του δικαίου. Το πρώτο άρθρο αναδεικνύει το εύρος των διλημμάτων που προκύπτουν σε μια σειρά από πεδία εφαρμογών των βιοεπιστημών και της βιοτεχνολογίας, επισημαίνει τον κίνδυνο σύγκρουσης

15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 17 αυτών των εφαρμογών με βασικά δικαιώματα, γεγονός που καθιστά αναγκαία την παρέμβαση του νομοθέτη. Αναλύει αμφισημίες και θεμελιώνει κανονιστικές προϋποθέσεις των απαιτούμενων ρυθμίσεων, υπογραμμίζοντας τα ηθικά όριά τους, όπως αυτά διαγράφονται από την αρχή του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των βασικών δικαιωμάτων της προσωπικότητας στο πλαίσιο της δημοκρατικής πολιτείας (Σημίτης). Το δεύτερο άρθρο πραγματεύεται ζητήματα δικαιολόγησης της δικαστικής αναγνώρισης πατρότητας τέκνου με βάση προβληματισμούς της φιλοσοφίας του δι καίου. Ειδικότερα, θέτει το ερώτημα πώς αξιολογείται ηθικά και συνταγματικά η ακούσια πατρότητα (εκείνη η περίπτωση κατά την οποία η πατρότητα δεν θεμελιώνεται, τουλάχιστον καταρχήν, στην καταγωγή από τον γάμο αλλά ούτε και σε εκούσια αναγνώριση). Υπό ποιες συνθήκες δημιουργείται συγγενικός δεσμός; Δικαιολογούνται περιορισμοί στην αμφισβήτηση ή την αναγνώριση της πατρότητας, και με βάση ποιο κριτήριο; Καταλήγει πως δεσμευτικό κριτήριο είναι η ιδιωτική αυτονομία των προσώπων που έχουν με τη βούλησή τους δημιουργήσει συγγενικό δεσμό, παρότι μπορεί να μη συνδέονται βιολογικά. Η εκούσια αναγνώριση είναι επιβεβλημένη πρωτίστως για λόγους σεβασμού της ιδιωτικής αυτονομίας των σχετιζομένων προσώπων (Βασιλόγιαννης). Το τρίτο άρθρο πραγματεύεται θέματα ρύθμισης της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (ΙΥΑ) στη χώρα μας, τα οποία επηρεάζουν τη συγγένεια και την οικογένεια. Αναλύονται οι κανονιστικές διαστάσεις και η θεμελίωση του συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος στην αναπαραγωγή και εκτίθενται οι γενικοί περιορισμοί του, ιδιαίτερα όταν ασκείται με προσφυγή σε μεθόδους ΙΥΑ. Προσεγγίζεται και αποτιμάται η επικουρικότητα της τεχνητής αναπαραγωγής σε σχέση με τη φυσική, αποτιμώνται οι ειδικοί περιορισμοί της και τεκμηριώνεται ότι αυτοί δεν είναι πάντοτε δικαιολογημένοι ούτε σύμφωνα με το ελληνικό σύνταγμα ούτε σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Το άρθρο καταλήγει με την πρόταση επανερμηνείας των σχετικών διατάξεων σύμφωνα με τα θεμελιώδη νομοθετικά κείμενα (Παπαχρίστου). Με τη ρύθμιση της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ασχολείται και το επόμενο άρθρο, το οποίο εγείρει ζητήματα δικαιικής ισότητας μεταξύ προσώπων μεταξύ ανδρών και γυναικών, αλλά και μεταξύ παιδιών που γεννιούνται μέσω φυσικής και τεχνητής

16 18 ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΤΣΙΝΟΡΕΜΑ ΚΙΤΣΟΣ ΛΟΥΗΣ αναπαραγωγής. Αναδεικνύει προβλήματα σε σχέση με την τυπική δικαιική κατανόηση του προσώπου και επιχειρεί να καταδείξει τα χαρακτηριστικά του τελευταίου που σχετίζονται με, και έχουν συνέπειες για, την αντιμετώπιση της φυσικής και υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στα δύο φύλα. Εκφράζει προβληματισμούς σε σχέση με την εφαρμογή της αρχής της ισότητας στο πλαίσιο της ρύθμισης της ΙΥΑ και επισημαίνει στοιχεία που προκαλούν δυνητικά άνιση μεταχείριση σε βάρος των γυναικών, αλλά και σε βάρος της ισότητας μεταξύ οικογενειών που προκύπτουν από φυσική και υποβοη θούμενη αναπαραγωγή (Πετούση). Η πέμπτη ενότητα της συλλογής, με θέμα «Οι βιοεπιστήμες στην κοινωνία», πραγματεύεται ζητήματα που άπτονται του ρόλου του κοινωνικού πλαισίου όσον αφορά καίριες περιοχές της θεματολογίας της βιοηθικής: την ιατρική πράξη και τη δημόσια υγεία, το περιβάλλον, τη βιοϊατρική έρευνα. Μελετώνται κοινωνικές δυναμικές που επιδρούν στην ευρύτερη πρακτική της, αποτιμώνται από ηθικο-κανονιστική και κοινωνιοψυχολογική άποψη. Το πρώτο δοκίμιο αποτελεί συμπύκνωση πορισμάτων της έρευνας «Participatory Governance and Institutional Innovation», πρόγραμμα PAGANINI (EΕ, 2007), με σκοπό τη διερεύνηση των τρόπων με τους οποίους οι συμμετοχικές πρακτικές συμβάλλουν στην επίλυση προβλημάτων σε συγκρουσιακά πεδία της ευρωπαϊκής δια κυβέρνησης, συγκεκριμένα στην ομάδα πεδίων άσκησης πολιτικής που ομαδοποιούνται ως «πολιτικές ζωής», δηλαδή την ιατρική, την υγεία, τη δια τροφή, την ενέργεια και το περιβάλλον. Προβαίνει στην ανάλυση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τεκμηριώνει τη σημασία της συμμετοχής των πολιτών σε νευραλγικούς τομείς της ευρωπαϊκής πολιτικής για την έρευνα και την τεχνολογία που συνδέονται με τις «πολιτικές ζωής», καθώς και στον θεσμικό ανασχεδιασμό του αναδυόμενου ευρωπαϊκού αυτού πεδίου (Gottweis κ.ά.). Το δεύτερο δοκίμιο εξετάζει τον ρόλο του προγαμιαίου πιστοποιητικού σε περιπτώσεις πολιτικού γάμου, στο πλαίσιο του προγράμματος της καταπολέμησης (πρόληψης και ελέγχου) της β-θαλασσαιμίας στην Κύπρο. Αντιμετωπίζει ερωτήματα κατά πόσον ο γενετικός έλεγχος που απαιτείται για τον σκοπό αυτόν αποτελεί μέρος μιας ηθικά αμφιλεγόμενης ευγονικής πρακτικής, κατά πόσον παραβιάζεται το δικαίωμα κάποιων προσώπων να μη γνωρίζουν στοιχεία για τη γενετική τους κατάσταση και

17 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 19 κατά πόσον ανοίγει ο δρόμος για τον κοινωνικό στιγματισμό των θαλασσαιμικών προσώπων ή εκείνων που φέρουν το στίγμα. Αναπτύσσει μια ηθική επιχειρηματολογία η οποία αντικρούει αυτές τις κριτικές και υπερασπίζεται το πρόγραμμα ελέγχου, υπογραμμίζοντας τη σημασία της γενετικής, μη καθοδηγητικής συμβουλευτικής (Καλοκαιρινού). Το τρίτο δοκίμιο συμπληρώνει την κανονιστική κατανόηση του προσώπου και των ηθικών και δικαιικών χαρακτηριστικών του (αξιοπρέπεια, αυτονομία), η οποία έχει αξιοποιηθεί σε προηγούμενες συμβολές, με μια εμπειρική πραγμάτευση από τη σκοπιά της μικροκοινωνιολογίας και της κοινωνικής ψυχολογίας. Μεθοδολογικά εδράζεται στην προσέγγιση της ηθικής διάστασης του εαυτού ως μέρους της κοινωνικής ταυτότητας του υποκειμένου, των ρόλων και των πρακτικών μέσω των οποίων συγκροτείται από τα πρώτα στάδια της ανάπτυξής του. Αναδεικνύει τη σημασία δομικών κοινωνιοψυχολογικών διαδικασιών και μηχανισμών διαμόρφωσης του εαυτού και της ταυτότητας σε συνδυασμό με κοινωνικές πρακτικές, επιστημονικές πρακτικές και τις ηθικές τους διαστάσεις. Ως μελέτη περίπτωσης, εστιάζει στις ηθικές διαστάσεις της επιστημονικής πρακτικής σε εντοπισμένα βιοϊατρικά πεδία αλληλόδρασης πρόσωπο-με-πρόσωπο (Αστρινάκης). Η έκτη ενότητα, με θέμα «Περιβαλλοντική βιοηθική», προσεγγίζει τις ηθικές διαστάσεις πρακτικών ζητημάτων που αναδύονται στη διεπιφάνεια της σχέσης βιοεπιστημών, κοινωνίας και περιβάλλοντος. Το πρώτο δοκίμιο πραγματεύεται θεωρητικά ζητήματα της περιβαλλοντικής βιοηθικής, όπως το εάν υπάρχουν και πώς θεμελιώνονται περιβαλλοντικές αξίες, εάν υπάρχουν άμεσα καθήκοντα προς άλλες μορφές ζωής, κυρίως προς τα μη ανθρώπινα ζώα αλλά και προς τη μη έμβια φύση. Αντι κρούει τον μεταφυσικό ρεαλισμό των περιβαλλοντικών αξιών, όπως και τον ωφελιμιστικό υποκειμενισμό, και υποστηρίζει ότι τα καθήκοντα μέριμνας και προστα σίας του φυσικού περιβάλλοντος είναι καθήκοντα δικαιοσύνης προς τους άλλους (παρόντα και μέλλοντα πρόσωπα) καθώς και καθήκοντα προσωπικής ηθικής ανάπτυξης. Συγκροτείται ένα πεδίο υποχρεώσεων σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον, τις οποίες οφείλουμε προς τους άλλους και προς τον ίδιο μας τον εαυτό, ως αποτέλεσμα της αυτοδέσμευσής μας να σεβόμαστε αμοιβαίως την ικανότητα πράξης, άρα την ελευθερία και τον αυτοκαθορισμό, όλων (Τσινόρεμα). Το δεύτερο άρθρο πραγματεύεται τη σχέση οικολο γίας,

18 20 ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΤΣΙΝΟΡΕΜΑ ΚΙΤΣΟΣ ΛΟΥΗΣ διαχείρισης του περιβάλλοντος και περιβαλλοντικής ηθικής και υποστηρίζει την αναγκαιότητα διαχωρισμού της οικολογίας από τη διαχείριση, ώστε να μπορέσει να δομηθεί η δέουσα σχέση ανάμεσα στην οικολογία και τους προβληματισμούς της περιβαλλοντικής ηθικής. Τοποθετείται κριτικά απέναντι στον ρόλο των αγορών για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και επικαλείται μια περιβαλλοντική ηθική σε συνάρτηση με μια εξελικτική και οικολογική έννοια «βιολογικού οφέλους» (Πυρίντσος). Το τρίτο δοκίμιο εξετάζει ελλείμματα και αντινομίες της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στη χώρα μας και εντοπίζει την εστία πολλών από αυτά στη χαλαρή και αλλοιωμένη σχέση της με την επιστήμη της οικολογίας και στην αναπαραγωγή κοινωνικών στερεοτύπων γύρω από θεμελιώδεις έννοιες της οικολογίας, όπως η βιοποικιλότητα. Επισημαίνει τους κινδύνους ιδεολογικής διολίσθησης από την οικολογία προς τον οικολογισμό και προτείνει ως απάντηση στο πρόβλημα του «περιβαλλοντικού αναλφαβητισμού» ένα πρότυπο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης βασισμένης στις έννοιες και τις μεθόδους της οικολογίας και στην αναστοχαστική δραστηριότητα της βιοηθικής και της φιλοσοφίας (Λουλούδης). Η έβδομη ενότητα, με θέμα «Η παγκοσμιοποίηση της βιοηθικής», ασχολείται με βιοηθικά ζητήματα τα οποία βρίσκονται στη διεπιφάνεια της ιατρικής βιοηθικής και της βιοηθικής του περιβάλλοντος. Αφενός, αφορούν την υγεία των πληθυσμών στην αλληλεπίδρασή της με περιβαλλοντικά προβλήματα, και, αφετέρου, έχουν παγκόσμιο εύρος και υπερβαίνουν τα όρια ρυθμίσεων επιμέρους κρατικών πολιτικών. Η προεπισκόπηση Απαιτούν αντίστοιχη ηθικοπρακτική και πολιτική αντιμετώπιση, καθιστώντας τον προβληματισμό της βιοηθικής οικουμενικό των (global επόμενων bioethics). Το σελίδων πρώτο άρθρο πραγματεύεται βιοηθικά ζητήματα δεν είναι γύρω διαθέσιμη από τον πρόωρο θάνατο που οφείλεται σε μια κύρια κατηγορία νόσων, τις λοιμώξεις και τα μεταδοτικά νοσήματα. Τεκμηριώνει, μέσα από την παράθεση επιστημονικών στοιχείων, ότι τα συγκεκριμένα αίτια πρόωρου θανάτου πλήττουν πρωτευόντως χώρες του Νότου, όπου οι ασθενέστερες οικονομίες συνδέονται με κατώτερα επίπεδα υγιεινής, πρόληψης και θερα πείας. Προβαίνει σε συγκρίσεις και διακρίσεις σε σχέση με την ελληνική περίπτωση και συμπεραίνει ότι η λύση στο βιοηθικό πρόβλημα προϋποθέτει την οικονομική βελτίωση των χωρών του Νότου αλλά και τον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων

Σταυρούλα Τσινόρεμα Κίτσος Λούης

Σταυρούλα Τσινόρεμα Κίτσος Λούης Εισαγωγή Σταυρούλα Τσινόρεμα Κίτσος Λούης Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Βιοηθική», Πανεπιστήμιο Κρήτης Οι συμβολές που περιλαμβάνονται στον παρόντα τόμο είναι καρπός της συνεργασίας μιας ομάδας επιστημόνων

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΗΘΙΚΗ. 3ο Επιστημονικό Συνέδριο - Retreat

ΒΙΟΗΘΙΚΗ. 3ο Επιστημονικό Συνέδριο - Retreat ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών Τμήμα Ιατρικής Τμήμα Βιολογίας Τμήμα Κοινωνιολογίας Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών ΒΙΟΗΘΙΚΗ 3ο Επιστημονικό Συνέδριο - Retreat

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ (Ενδεικτικά)

ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ (Ενδεικτικά) ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ (Ενδεικτικά) ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Η κατανόηση των βασικών θεωριών της βιοηθικής. 2. Η στοχευμένη αντιμετώπιση ηθικών προβλημάτων που ανακύπτουν σε αστικό

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΟΛΓΑ ΧΑΤΖΗΚΩΝΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΠΕ04 10/2/2015 1

ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΟΛΓΑ ΧΑΤΖΗΚΩΝΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΠΕ04 10/2/2015 1 ΒΙΟΗΘΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΟΛΓΑ ΧΑΤΖΗΚΩΝΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΠΕ04 10/2/2015 1 Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ: Συνοδεύτηκε από προβληματισμούς για τις συνέπειές της και στις αρχές της δεκαετίας

Διαβάστε περισσότερα

Διάταξη Θεματικής Ενότητας PYS623 / Νομικά και Ηθικά Θέματα στην Υγεία

Διάταξη Θεματικής Ενότητας PYS623 / Νομικά και Ηθικά Θέματα στην Υγεία Διάταξη Θεματικής Ενότητας PYS623 / Νομικά και Ηθικά Θέματα στην Υγεία Σχολή ΣΟΕΔ Σχολή Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης Πρόγραμμα Σπουδών PYS Πολιτική Υγείας και Σχεδιασμός Υπηρεσιών Υγείας Θεματική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΦΕΡΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

ΠΡΟΣΦΕΡΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ A ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ. ΠΡΟΣΦΕΡΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Αντικείµενο του Προγράµµατος Μεταπτυχιακών Σπουδών (Π.Μ.Σ.) είναι η γνωστική περιοχή της Βιοηθικής, η οποία αποτελεί διεπιστηµονική προσέγγιση των

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ Ηθικοδεοντολογικά και νομικά προβλήματα στην παρεμβατική γονιμοποίηση -Θέσεις και αντιθέσεις -Πότε αρχίζει η ζωή?? - Εχει ατομικά δικαιώματα το έμβρυο?? Περιπτώσεις που δημιουργούν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Τµήµα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών Τµήµα Ιατρικής Τµήµα Βιολογίας Τµήµα Κοινωνιολογίας

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Τµήµα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών Τµήµα Ιατρικής Τµήµα Βιολογίας Τµήµα Κοινωνιολογίας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Τµήµα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών Τµήµα Ιατρικής Τµήµα Βιολογίας Τµήµα Κοινωνιολογίας ιατµηµατικό Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών ΒΙΟΗΘΙΚΗ 8ο Ετήσιο Επιστηµονικό Συνέδριο ( Retreat

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών Τμήμα Ιατρικής Τμήμα Βιολογίας Τμήμα Κοινωνιολογίας

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών Τμήμα Ιατρικής Τμήμα Βιολογίας Τμήμα Κοινωνιολογίας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών Τμήμα Ιατρικής Τμήμα Βιολογίας Τμήμα Κοινωνιολογίας Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών ΒΙΟΗΘΙΚΗ 7ο Επιστημονικό Συνέδριο - Retreat

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ. Εργαστήριο Βιοηθικής Πανεπιστημίου Κρήτης, KEME. 9ο Ετήσιο Επιστημονικό Συνέδριο ( Retreat )

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ. Εργαστήριο Βιοηθικής Πανεπιστημίου Κρήτης, KEME. 9ο Ετήσιο Επιστημονικό Συνέδριο ( Retreat ) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Κοινό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών ΒΙΟΗΘΙΚΗ σε συνεργασία με τη Νομική Σχολή Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Εργαστήριο Βιοηθικής Πανεπιστημίου Κρήτης, KEME 9ο Ετήσιο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ:

ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ: ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ: Απαραίτητο εργαλείο της βιο-ιατρικής έρευνας & πηγή διλημμάτων βιοηθικής (; ) Ελένη Πατσέα Παθολογοανατόμος Διευθύντρια, Metropolitan General Βιοτράπεζες Κέντρα οργανωμένης

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 1: Εισαγωγή στην έννοια και την ύλη της Εφαρμοσμένης Ηθικής

Ενότητα 1: Εισαγωγή στην έννοια και την ύλη της Εφαρμοσμένης Ηθικής ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΗΘΙΚΗ Ενότητα 1: Εισαγωγή στην έννοια και την ύλη της Εφαρμοσμένης Ηθικής Παρούσης Μιχαήλ Τμήμα Φιλοσοφίας 1 Σκοποί ενότητας 1. Το πεδίο της Εφαρμοσμένης Ηθικής 2. Σχέση της Εφαρμοσμένης Ηθικής

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 7: Η Βιοηθική ως πεδίο της Εφαρμοσμένης Ηθικής

Ενότητα 7: Η Βιοηθική ως πεδίο της Εφαρμοσμένης Ηθικής ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΗΘΙΚΗ Ενότητα 7: Η Βιοηθική ως πεδίο της Εφαρμοσμένης Ηθικής Παρούσης Μιχαήλ Τμήμα Φιλοσοφίας 1 Σκοποί ενότητας 1.Βιοηθική 2.Ανθρώπινα Δικαιώματα 1.Ανθρώπινο γονιδίωμα και ανθρώπινα δικαιώματα

Διαβάστε περισσότερα

Νομικό Πλαίσιο. Γενικές Αρχές

Νομικό Πλαίσιο. Γενικές Αρχές Νομικό Πλαίσιο Η ειδική ελληνική νομοθεσία Νόμοι 3089 / 2002 : «Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή» και νόμος 3305 / 2005 «Εφαρμογή της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής» Γενικές Αρχές Σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών Τμήμα Ιατρικής Τμήμα Βιολογίας Τμήμα Κοινωνιολογίας

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών Τμήμα Ιατρικής Τμήμα Βιολογίας Τμήμα Κοινωνιολογίας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών Τμήμα Ιατρικής Τμήμα Βιολογίας Τμήμα Κοινωνιολογίας Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών ΒΙΟΗΘΙΚΗ 6ο Επιστημονικό Συνέδριο - Retreat

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.)

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (Π.Ι.Ε.)

Διαβάστε περισσότερα

Υποστήριξη της λειτουργίας των Συμβουλίων Ένταξης Μεταναστών (ΣΕΜ)

Υποστήριξη της λειτουργίας των Συμβουλίων Ένταξης Μεταναστών (ΣΕΜ) Υποστήριξη της λειτουργίας των Συμβουλίων Ένταξης Μεταναστών (ΣΕΜ) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΕΝΤΑΞΗΣ ΥΠΗΚΟΩΝ ΤΡΙΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ

Διαβάστε περισσότερα

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Κωδικός μαθήματος: ΚΕΠ 302 Διδάσκων: Δημήτρης Θ. Ζάχος Πιστωτικές μονάδες: 10 Χρόνος και τόπος διεξαγωγής: Τετάρτη 6-9 αίθουσα 907 Εισαγωγικά Η επιτυχής συμμετοχή σ ένα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Συνταγματικών Υποθέσεων 26.1.2016 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά με μια ετήσια πανευρωπαϊκή συζήτηση στο πλαίσιο της νομοθετικής έκθεσης πρωτοβουλίας σχετικά με τη θέσπιση

Διαβάστε περισσότερα

Επαγγελματικές Προοπτικές. Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής στην Εκπαίδευση. Πρόεδρος Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Επαγγελματικές Προοπτικές. Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής στην Εκπαίδευση. Πρόεδρος Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο Επαγγελματικές Προοπτικές Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής στην Εκπαίδευση Καθηγητής Ιορδάνης Ψημμένος, Πρόεδρος Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο Καθηγητής Βασίλειος Χατζόπουλος, Πρόεδρος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Δρ Αραβέλλα Ζαχαρίου

ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Δρ Αραβέλλα Ζαχαρίου Η Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη ως πλαίσιο Εκπαίδευσης Νεοδιορισθέντων Εκπαιδευτικών: Ποιοτικοί Εκπαιδευτικοί για Ποιοτική Εκπαίδευση ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ/ΠΑΙΔΙ/0308(ΒΙΕ)/07 ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Πρόσκληση Υποβολής Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων ή/και Εκπαιδευτικού Υλικού

Πρόσκληση Υποβολής Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων ή/και Εκπαιδευτικού Υλικού ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Αθήνα, 17.05.2018 Α ΚΥΚΛΟΥ Αρ. Πρωτ.: 20-12-2018 «ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ, 2019» Ταχ. Δ/νση: Αν. Τσόχα 36 Τ. Κ. Πόλη: 115 21-Αμπελόκηποι, ΑΘΗΝΑ Ιστοσελίδα: www.iep.edu.gr Επικοινωνία:

Διαβάστε περισσότερα

ENA, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών Ζαλοκώστα 8, 2ος όροφος T enainstitute.org

ENA, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών Ζαλοκώστα 8, 2ος όροφος T enainstitute.org Ιδρυτική Διακήρυξη 1. 2. 3. Το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών - ΕΝΑ ενεργοποιείται σε μια κρίσιμη για την Ελλάδα περίοδο. Σε μια περίοδο κατά την οποία οι κοινωνικοί και πολιτικοί θεσμοί λειτουργούν

Διαβάστε περισσότερα

2. Το άρθρο 5 του βασικού νόμου τροποποιείται ως ακολούθως: Με την αντικατάσταση του εδαφίου (2) αυτού, με το ακόλουθο νέο εδάφιο:

2. Το άρθρο 5 του βασικού νόμου τροποποιείται ως ακολούθως: Με την αντικατάσταση του εδαφίου (2) αυτού, με το ακόλουθο νέο εδάφιο: Ε.Ε. Παρ. Ι(Ι) Αρ. 4573, 29.7.2016 1047 Ν. 92(Ι)/2016 Ο περί της Εφαρμογής της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (Τροποποιητικός) Νόμος του 2016 εκδίδεται με δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυπριακής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Διδάσκουσα: Μαρία Δασκολιά Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Φ.Π.Ψ. Εαρινό εξάμηνο 2018-2019 ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Η επιστημονική

Διαβάστε περισσότερα

Μετανάστευση και Ασφάλεια

Μετανάστευση και Ασφάλεια Πρόγραμμα E ξ A ποστάσεως E κπ αίδευσης ( E learning ) Μετανάστευση και Ασφάλεια E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΞΗ: «ΜΟ.ΔΙ.Π» (Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας) του Πανεπιστημίου Μακεδονίας» Κωδικός MIS ΥΠΟΕΡΓΟ:

ΠΡΑΞΗ: «ΜΟ.ΔΙ.Π» (Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας) του Πανεπιστημίου Μακεδονίας» Κωδικός MIS ΥΠΟΕΡΓΟ: ΠΡΑΞΗ: «ΜΟ.ΔΙ.Π» (Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας) του Πανεπιστημίου Μακεδονίας» Κωδικός MIS 299516 ΥΠΟΕΡΓΟ: «ΜΟΔΙΠ του ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ» και α/α «01» ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «Εκπαίδευση και Δια

Διαβάστε περισσότερα

7417/12 ΘΚ/νκ 1 DG H 1C

7417/12 ΘΚ/νκ 1 DG H 1C ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 8 Μαρτίου 2012 (13.03) (OR. en) 7417/12 JAI 154 SCHENGEN 20 COMIX 159 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ του: Συμβουλίου (Δικαιοσύνη και Εσωτερικές Υποθέσεις) με ημερομηνία:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Β Ι Ο Η Θ Ι Κ Η Σ. Υπόδειγµα Κώδικα εοντολογίας Για την έρευνα στις βιολογικές επιστήµες

ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Β Ι Ο Η Θ Ι Κ Η Σ. Υπόδειγµα Κώδικα εοντολογίας Για την έρευνα στις βιολογικές επιστήµες ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Β Ι Ο Η Θ Ι Κ Η Σ Υπόδειγµα Κώδικα εοντολογίας Για την έρευνα στις βιολογικές επιστήµες Οκτώβριος 2008 Ε Θ Ν Ι Κ Η Ε Π Ι Τ Ρ Ο Π Η Β Ι Ο Η Θ Ι Κ Η Σ Ευελπίδων 47, 113 62 Αθήνα, τηλ. 210-88.47.700,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΠΗΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΝAOME1372 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 10 ο ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Διαπολιτισμική Εκπαίδευση E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1. Εισαγωγή Το μάθημα εισάγει τους μαθητές και τις μαθήτριες στην σύγχρονη οικονομική επιστήμη, τόσο σε επίπεδο μικροοικονομίας αλλά και σε επίπεδο μακροοικονομίας. Ο προσανατολισμός

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΕΤΙΚΟΣ ΣΕΞΙΣΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ

ΦΥΛΕΤΙΚΟΣ ΣΕΞΙΣΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΦΥΛΕΤΙΚΟΣ ΣΕΞΙΣΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ Στόχος Η δηµιουργία του κατάλληλου ψυχολογικού υπόβαθρου έτσι ώστε τα παιδιά:! Να κατανοήσουν την αξία της διαφορετικότητας,! Να αναπτύξουν

Διαβάστε περισσότερα

Η γλώσσα διδασκαλίας και επικοινωνίας του προγράμματος είναι η ελληνική.

Η γλώσσα διδασκαλίας και επικοινωνίας του προγράμματος είναι η ελληνική. Προκήρυξη Θέσεων Μελών Συνεργαζόμενου Εκπαιδευτικού Προσωπικού (Σ.Ε.Π.) για το Κοινό ΠΜΣ «Δίκαιο της Οικονομίας και των Επιχειρήσεων» για το Ακαδημαϊκό Έτος 2017-2018 Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΗΘΙΚΗ. Ενότητα 4: Ιατρική ηθική. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΗΘΙΚΗ. Ενότητα 4: Ιατρική ηθική. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΗΘΙΚΗ Ενότητα 4: Ιατρική ηθική Παρούσης Μιχαήλ Τμήμα Φιλοσοφίας 1 Σκοποί ενότητας 1.Υποβοηθούμενη αυτοκτονία 2. Ευθανασία 3.Αρχή της αυτονομίας 4. Αρχή του αληθούς συμφέροντος 5.Αρχή της ιερότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΥ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΥ EL EL EL ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, 11.7.2007 SEC(2007) 936 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΥ Συνοδευτικό έγγραφο της Λευκής Βίβλου για τον

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΝΙΑΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΚΟΠΟΣ Το διδακτορικό πρόγραμμα στην Ειδική και Ενιαία Εκπαίδευση αποσκοπεί στην εμβάθυνση και κριτική

Διαβάστε περισσότερα

Αρ. Πρόσκλησης: /2018

Αρ. Πρόσκλησης: /2018 ΕΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΟΝΑΔΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ANAΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Αρ. Πρόσκλησης: 055164/2018 ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ (για τη συγκρότηση της Επιτροπής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΕΤΕΙΑΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΑ 100 ΕΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ Ε.Κ.Π.Α.

ΕΠΕΤΕΙΑΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΑ 100 ΕΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ Ε.Κ.Π.Α. ΕΠΕΤΕΙΑΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΑ 100 ΕΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ Ε.Κ.Π.Α. Αικατερίνη Καραγιάννη Σήμερα βρισκόμαστε εδώ για να γιορτάσουμε την επέτειο των 100 χρόνων από την ίδρυση της Οδοντιατρικής

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τμήμα Ιατρικών εργαστηρίων & Προσχολικής Αγωγής Συντονίστρια: Επίκουρη Καθηγήτρια, Ελένη Μουσένα [Σύγχρονες Τάσεις στην Παιδαγωγική Επιστήμη] «Παιδαγωγικά μέσω Καινοτόμων

Διαβάστε περισσότερα

Γνώμες Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής Κύπρου (ΕΕΒΚ) λύσεις και αναζητήσεις. Γεώργιος Παπαντωνίου Δικηγόρος Μέλος ΕΕΒΚ

Γνώμες Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής Κύπρου (ΕΕΒΚ) λύσεις και αναζητήσεις. Γεώργιος Παπαντωνίου Δικηγόρος Μέλος ΕΕΒΚ Γνώμες Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής Κύπρου (ΕΕΒΚ) λύσεις και αναζητήσεις Γεώργιος Παπαντωνίου Δικηγόρος Μέλος ΕΕΒΚ ΕΕΒΚ- δομή Ανεξάρτητο σώμα το οποίο δεν υπόκειται στον διοικητικό έλεγχο οποιουδήποτε υπουργείου,

Διαβάστε περισσότερα

Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ένωση

Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ένωση Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ένωση Για μεγάλο χρονικό διάστημα, τη νομική βάση για τα θεμελιώδη δικαιώματα σε επίπεδο ΕΕ αποτελούσε ουσιαστικά η αναφορά που γίνεται από τις Συνθήκες στην

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργικές Εφαρμογές και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Αγροτική Ανάπτυξη

Γεωργικές Εφαρμογές και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Αγροτική Ανάπτυξη Γεωργικές Εφαρμογές και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Αγροτική Ανάπτυξη Α. Κουτσούρης Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών koutsouris@aua.gr Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Tο ανθρώπινο στοιχείο είναι μοναδικής σημασίας

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΤΕΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

ΚΑΡΤΕΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΚΑΡΤΕΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Κυπριακός Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού(2012). Σεξουαλικά Δικαιώματα: μια Διακήρυξη της Διεθνούς Ομοσπονδίας Οικογενειακού Προγραμματισμού(ΔΟΟΠ). Συνοπτική Έκδοση.

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών MA in Education (Education Sciences) ΑΣΠΑΙΤΕ-Roehampton ΠΜΣ MA in Education (Education Sciences) Το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Εκπαίδευση (Επιστήμες της Αγωγής),

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία της υπουργού Εξωτερικών, κυρίας Ντόρας Μπακογιάννη, στην παρουσίαση του βιβλίου

Ομιλία της υπουργού Εξωτερικών, κυρίας Ντόρας Μπακογιάννη, στην παρουσίαση του βιβλίου Ομιλία της υπουργού Εξωτερικών, κυρίας Ντόρας Μπακογιάννη, στην παρουσίαση του βιβλίου «Παγκόσμια Ευρώπη: οι Διεθνείς Διαστάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης» Αθήνα 30 Ιανουαρίου 2007 1 Προσφωνήσεις. Αυτή την

Διαβάστε περισσότερα

μεγάλο ποσοστό των οποίων εργάζεται με καθεστώς μερικής απασχόλησης, με περιορισμένης διάρκειας συμβόλαια και σε επαγγέλματα χαμηλής εξειδίκευσης.

μεγάλο ποσοστό των οποίων εργάζεται με καθεστώς μερικής απασχόλησης, με περιορισμένης διάρκειας συμβόλαια και σε επαγγέλματα χαμηλής εξειδίκευσης. Χαιρετισμός της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, κας Σωτηρούλας Χαραλάμπους, στο Συνέδριο της Κυπριακής Προεδρίας με θέμα «Εξαλείφοντας το Χάσμα Αμοιβών μεταξύ Ανδρών και Γυναικών: Καλές Πρακτικές

Διαβάστε περισσότερα

Διάταξη Θεματικής Ενότητας DEE 226 / Δίκαιο Πνευματικής Ιδιοκτησίας

Διάταξη Θεματικής Ενότητας DEE 226 / Δίκαιο Πνευματικής Ιδιοκτησίας Διάταξη Θεματικής Ενότητας DEE 226 / Δίκαιο Πνευματικής Ιδιοκτησίας Σχολή ΣΟΕΔ Σχολή Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης Πρόγραμμα Σπουδών DEE Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Θεματική Ενότητα DEE 226 Δίκαιο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 21

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 21 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, η ραγδαία αύξηση της διαθεσιμότητας των παρεχόμενων πληροφοριών σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας (επαγγελματικούς και μη), σε συνδυασμό

Διαβάστε περισσότερα

V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ.

V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. Η συμβολή της οικογένειας στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής είναι μεγάλη και διαχρονική. Η μορφή και το περιεχόμενο, όμως, αυτής της συμβολής

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΓΕΝΕΤΙΚΗ Ένας επιστημονικός κλάδος που με τα επιτεύγματά του προκάλεσε έντονες συζήσεις στο τέλος του 20 ου αιώνα και αναμένεται να απασχολήσει εξίσου έντονα, αν όχι να μονοπωλήσει το

Διαβάστε περισσότερα

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Ηθικής και Βιοηθικής

1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Ηθικής και Βιοηθικής 8 Δεκεμβρίου 2017 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Ηθικής Βιοηθικής Θρησκεία / Βιοηθική Το φυσικό το τεχνητό υπό το πρίσμα των αναπαραγωγικών των βελτιωτικών τεχνολογιών Εύλογα ερωτήματα που δημιουργούνται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η δημιουργικότητα είναι η λειτουργία που επιτρέπει στο νου να πραγματοποιήσει ένα άλμα, πολλές φορές εκτός του αναμενόμενου πλαισίου, να αναδιατάξει τα δεδομένα με απρόσμενο τρόπο, υπερβαίνοντας

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδη Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών και άλλων Πόρων, στην

Ομιλία του Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδη Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών και άλλων Πόρων, στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ & ΑΛΛΩΝ ΠΟΡΩΝ Ομιλία του Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδη Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Συνάντησης. Υποστηρικτικό Υλικό Συνάντησης 1

Θέματα Συνάντησης. Υποστηρικτικό Υλικό Συνάντησης 1 ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΙΚΤΥΟΥ «ΕΛΕΝΗ ΣΚΟΥΡΑ» για την «Ενίσχυση της Συμμετοχής των Γυναικών που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικά ομάδες» στις Θέματα Συνάντησης Ολοκλήρωση προτάσεων για την

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ο Υπουργός Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας κ. Βασίλης Μαγγίνας μίλησε σήμερα Δευτέρα 16 Ιουλίου στο Όγδοο Διακυβερνητικό Συμβούλιο

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη Περιβάλλοντος και Συνεργατική οργάνωση του μαθήματος

Μελέτη Περιβάλλοντος και Συνεργατική οργάνωση του μαθήματος Μελέτη Περιβάλλοντος και Συνεργατική οργάνωση του μαθήματος ΗΜελέτη Περιβάλλοντος Είναι κατ εξοχήν διαθεματικό αντικείμενο, διότι αποτελεί ενιαίο και ενοποιημένο τομέα μάθησης, στον οποίο συνυφαίνονται

Διαβάστε περισσότερα

Ηγεσία και Διοικηση. Αποτελεσματική Ηγεσία στο Χώρο της Εργασίας

Ηγεσία και Διοικηση. Αποτελεσματική Ηγεσία στο Χώρο της Εργασίας Ηγεσία και Διοικηση Αποτελεσματική Ηγεσία στο Χώρο της Εργασίας 1. Η έννοια της αποτελεσματικής ηγεσίας Είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε πως η έννοια της ηγεσίας δεν είναι ταυτόσημη με τις έννοιες της

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΝΟΜΟΥ «ΣΥΜΦΩΝΟ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ» Α' - ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΝΟΜΟΥ «ΣΥΜΦΩΝΟ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ» Α' - ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΝΟΜΟΥ «ΣΥΜΦΩΝΟ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ» Α' - ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. Η σύναψη γάμου ή συμφώνου συμβίωσης στη χώρα μας νοείται και επιτρέπεται μόνο μεταξύ ετερόφυλων ζευγαριών. Ως αποτέλεσμα,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΞΗ: «ΜΟ.ΔΙ.Π» (Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας) του Πανεπιστημίου Μακεδονίας» Κωδικός MIS ΥΠΟΕΡΓΟ:

ΠΡΑΞΗ: «ΜΟ.ΔΙ.Π» (Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας) του Πανεπιστημίου Μακεδονίας» Κωδικός MIS ΥΠΟΕΡΓΟ: ΠΡΑΞΗ: «ΜΟ.ΔΙ.Π» (Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας) του Πανεπιστημίου Μακεδονίας» Κωδικός MIS 299516 ΥΠΟΕΡΓΟ: «ΜΟΔΙΠ του ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ» και α/α «01» ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «Εκπαίδευση και Δια

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από την ένταξη της επιστημονικής γνώσης στη διαδικασία ανάπτυξης προϊόντων. Η έρευνα ενσωματώνεται

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι οι αξίες και ποια η σχέση τους με την εκπαίδευση; Σε τι διαφέρουν από τις στάσεις και τις πεποιθήσεις; Πώς ταξινομούνται οι αξίες;

Τι είναι οι αξίες και ποια η σχέση τους με την εκπαίδευση; Σε τι διαφέρουν από τις στάσεις και τις πεποιθήσεις; Πώς ταξινομούνται οι αξίες; Τι είναι οι αξίες και ποια η σχέση τους με την εκπαίδευση; Σε τι διαφέρουν από τις στάσεις και τις πεποιθήσεις; Πώς ταξινομούνται οι αξίες; Δρ. Δημήτριος Γκότζος 1. ΟΡΙΣΜΟΣ Αξία: Θα ήταν ουτοπικό να δοθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 26 Οκτωβρίου 2010 (04.11) (OR. fr) 15448/10 CULT 97 SOC 699

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 26 Οκτωβρίου 2010 (04.11) (OR. fr) 15448/10 CULT 97 SOC 699 ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 26 Οκτωβρίου 2010 (04.11) (OR. fr) 15448/10 CULT 97 SOC 699 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της: Γενικής Γραμματείας του Συμβουλίου προς: την Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων (1ο τμήμα)

Διαβάστε περισσότερα

Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας. Σκοποί

Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας. Σκοποί Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας Σκοποί Θεματικές ενότητες Διαμόρφωση των σκοπών της αγωγής Ιστορική εξέλιξη των σκοπών της αγωγής Σύγχρονος προβληματισμός http://users.uoa.gr/~dhatziha/ Διαφάνεια:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Δήμος Σοφάδων ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Δήμος Σοφάδων ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2014-2019 Δήμος Σοφάδων ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ 90 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Με την ολοκλήρωση της Α φάσης του Επιχειρησιακού Προγράμματος

Διαβάστε περισσότερα

20 Νοεμβρίου Κυρίες και κύριοι, Καλησπέρα σας.

20 Νοεμβρίου Κυρίες και κύριοι, Καλησπέρα σας. Ομιλία Αλεξάνδρας Πάλλη στην Ημερίδα της ΕΣΕΕ με θέμα: «Στηρίζουμε τη γυναικεία επιχειρηματικότητα, προωθούμε τη συμμετοχή των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων» 20 Νοεμβρίου 2013 Καλησπέρα σας. Θα ήθελα

Διαβάστε περισσότερα

1. Γένεση, καταβολές καιεξέλιξητηςπε

1. Γένεση, καταβολές καιεξέλιξητηςπε 1. Γένεση, καταβολές καιεξέλιξητηςπε Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση γεννιέται. Πότε; Η ΠΕ γεννιέται και διαµορφώνεται σε αυτόνοµο πεδίο στις δεκαετίες 1960 1970 Πώς; Προέρχεται από τη συνειδητοποίηση του

Διαβάστε περισσότερα

Ο στόχος αυτός είναι σε άμεση συνάρτηση με τη στρατηγική της Λισαβόνας, και συγκεκριμένα την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής μέσω:

Ο στόχος αυτός είναι σε άμεση συνάρτηση με τη στρατηγική της Λισαβόνας, και συγκεκριμένα την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής μέσω: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ Δελτίο Τύπου Ομιλία Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών & Άλλων Πόρων Του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας Κυρίου Κωνσταντίνου

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. E - learning. Εξατομικευμένη Ιατρική Για Ογκολόγους. Οδηγός Σπουδών

Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. E - learning. Εξατομικευμένη Ιατρική Για Ογκολόγους. Οδηγός Σπουδών Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E - Learning Εξατομικευμένη Ιατρική Για Ογκολόγους E - learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος

Διαβάστε περισσότερα

Κοινή πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Κοινή πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΥΠΑΤΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΟΙΝΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Βρυξέλλες, 21.4.2017 JOIN(2017) 14 final 2017/0084 (NLE) Κοινή πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

www.themegallery.com LOGO

www.themegallery.com LOGO www.themegallery.com LOGO 1 Δομή της παρουσίασης 1 Σκοπός και στόχοι των νέων ΠΣ 2 Επιλογή των περιεχομένων & Κατανομή της ύλης 3 Ο ρόλος μαθητή - εκπαιδευτικού 4 Η ΚΠΑ στο Δημοτικό & το Γυμνάσιο 5 Η Οικιακή

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Πρόλογος: Μεθοδολογικές και εννοιολογικές αποσαφηνίσεις Ι. Αντικείμενο της μελέτης, σκοπός και μεθοδολογία ΙΙ. «Δικαιώματα» και «υποχρεώσεις» πολιτειακών οργάνων ΙΙΙ. Η αρμοδιότητα

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Διαπολιτισμική Εκπαίδευση E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 17

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 17 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ............................................... 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Θεωρίες περιφερειακών ανισοτήτων Μια σύντομη παρουσίαση...................... 21 1.1 Εισαγωγή...........................................

Διαβάστε περισσότερα

Προσφερόμενα Διπλώματα (Προσφερόμενοι Τίτλοι)

Προσφερόμενα Διπλώματα (Προσφερόμενοι Τίτλοι) Εισαγωγή Το Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κύπρου προσφέρει ολοκληρωμένα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών στους κλάδους του Ηλεκτρολόγου Μηχανικού

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση/ Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη & Υπαίθριες δραστηριότητες

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση/ Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη & Υπαίθριες δραστηριότητες Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Κέντρο Έρευνας, Μελέτης και Εφαρμογών στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Περιβαλλοντική Εκπαίδευση/ Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη & Υπαίθριες δραστηριότητες

Διαβάστε περισσότερα

Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση

Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση Πρόγραμμα Eξ Aποστάσεως Eκπαίδευσης (E learning) Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος

Διαβάστε περισσότερα

Γενικό Νοσοκομείο Καβάλας

Γενικό Νοσοκομείο Καβάλας Κώδικας Δεοντολογίας Επιστημών Πληροφορικής Εξωτερικοί Συνεργάτες Περιεχόμενα Αρχές Δεοντολογίας... 3 Γενικές αρχές δεοντολογίας... 3 Δεοντολογικές αρχές και Κανόνες Ηθικής στις ΤΠΕ... 3 Καθήκοντα... 5

Διαβάστε περισσότερα

15206/14 AΣ/νικ 1 DG D 2C

15206/14 AΣ/νικ 1 DG D 2C Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 14 Νοεμβρίου 2014 (OR. en) 15206/14 FREMP 198 JAI 846 COHOM 152 POLGEN 156 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Θέμα: Προεδρία Συμβούλιο Διασφάλιση του σεβασμού του

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ / Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ / Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ / Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Διδάσκων στο Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. / ΑΣΠΑΙΤΕ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β. ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ DEA Ιστορίας ΑΠΘ / Δρ.

Διαβάστε περισσότερα

Μονάδα Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Distance Education Unit

Μονάδα Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Distance Education Unit Μονάδα Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης Distance Education Unit Δημόσια Υγεία (18 ΜΗΝΕΣ, ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚO) Περιγραφή Στόχος του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών Δημόσια Υγεία είναι να δώσει στους φοιτητές την ευκαιρία

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΓΕΩΡΓΙΑ. Α. Κουτσούρης Γεωπονικό Παν/μιο Αθηνών koutsouris@aua.gr

ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΓΕΩΡΓΙΑ. Α. Κουτσούρης Γεωπονικό Παν/μιο Αθηνών koutsouris@aua.gr ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΓΕΩΡΓΙΑ Α. Κουτσούρης Γεωπονικό Παν/μιο Αθηνών koutsouris@aua.gr Ενδογενής ανάπτυξη αξιοποίηση των τοπικών πόρων τοπικός προσδιορισμός των αναπτυξιακών προοπτικών - στόχων τοπικός

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 13 Ιουνίου 2012 (OR. en) 10449/12 Διοργανικός φάκελος: 2011/0431 (APP) LIMITE

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 13 Ιουνίου 2012 (OR. en) 10449/12 Διοργανικός φάκελος: 2011/0431 (APP) LIMITE ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 3 Ιουνίου 202 (OR. en) 0449/2 Διοργανικός φάκελος: 20/043 (APP) LIMITE FREMP 8 JAI 366 COSCE 7 COHOM 22 OC 292 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Θέμα: ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Μαθήματος: Κοινωνική Παιδαγωγική και βασικές παιδαγωγικές έννοιες

Τίτλος Μαθήματος: Κοινωνική Παιδαγωγική και βασικές παιδαγωγικές έννοιες Τίτλος Μαθήματος: Κοινωνική Παιδαγωγική και βασικές παιδαγωγικές έννοιες Κωδικός Μαθήματος: ΠΔ1250 Διδάσκων Βασίλης Πανταζής, pantazisv@uth.gr Είδος Μαθήματος: Υποχρεωτικό Εξάμηνο: 1 ο, 2 ο Μονάδες ECTS:

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2015/2104(INI) Σχέδιο γνωμοδότησης Anna Záborská (PE564.

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2015/2104(INI) Σχέδιο γνωμοδότησης Anna Záborská (PE564. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Ανάπτυξης 2015/2104(INI) 3.9.2015 ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ 1-24 Anna Záborská (PE564.990v01-00) Ο ρόλος της ΕΕ εντός του ΟΗΕ - πώς να βελτιωθεί η επίτευξη των στόχων της εξωτερικής

Διαβάστε περισσότερα

Μετανάστευση, ευρωπαϊκές κοινωνικές αξίες και γλώσσα: συγκριτική αποτύπωση συμπερασμάτων του προγράμματος GRUNDTVIG MIVAL 2011-2013.

Μετανάστευση, ευρωπαϊκές κοινωνικές αξίες και γλώσσα: συγκριτική αποτύπωση συμπερασμάτων του προγράμματος GRUNDTVIG MIVAL 2011-2013. Μετανάστευση, ευρωπαϊκές κοινωνικές αξίες και γλώσσα: συγκριτική αποτύπωση συμπερασμάτων του προγράμματος GRUNDTVIG MIVAL 2011-2013. Βασιλική Τσεκούρα, Διευθύντρια Κατάρτισης του ΔΑΦΝΗ ΚΕΚ, Υπεύθυνη Ευρωπαϊκής

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 1.ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ,ΓΕΝΙΚΑ Ο σύγχρονος πολιτισμός αναπτύσσεται με κέντρο και σημείο αναφοράς τον Άνθρωπο. Η έννομη τάξη, διεθνής και εγχώρια, υπάρχουν για να υπηρετούν

Διαβάστε περισσότερα

Διάταξη Θεματικής Ενότητας DEE 222/ Συμπράξεις, Καταχρήσεις Δεσπόζουσας Θέσης και Συγκεντρώσεις

Διάταξη Θεματικής Ενότητας DEE 222/ Συμπράξεις, Καταχρήσεις Δεσπόζουσας Θέσης και Συγκεντρώσεις Διάταξη Θεματικής Ενότητας DEE 222/ Συμπράξεις, Καταχρήσεις Δεσπόζουσας Θέσης και Συγκεντρώσεις Σχολή ΣΟΕΔ Σχολή Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης Πρόγραμμα Σπουδών DEE Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Θεματική

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο 1. Άρθρο 2. Άρθρο 3. Άρθρο 4. Επίσημα κείμενα και διδακτικό υλικό. Ορισμός του παιδιού. Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών.

Άρθρο 1. Άρθρο 2. Άρθρο 3. Άρθρο 4. Επίσημα κείμενα και διδακτικό υλικό. Ορισμός του παιδιού. Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών. Ορισμός του παιδιού Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών. Άρθρο 1 Απαγόρευση διακρίσεων Κάθε παιδί πρέπει να αντιμετωπίζεται χωρίς διακρίσεις λόγω χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, άποψης, χώρας

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ι

Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ι Τίτλος Κωδικός Τύπος μαθήματος Επίπεδο Έτος / Εξάμηνο φοίτησης Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ι LAW 202 Υποχρεωτικό Προπτυχιακό 2 ο / 3 ο (Χειμερινό) ECTS 6 Διαλέξεις / εβδομάδα Στόχος 1 Εργαστήρια / εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νάκου Αλεξάνδρα Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ο όρος ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δημιουργεί μία αίσθηση ασάφειας αφού επιδέχεται πολλές εξηγήσεις. Υπάρχει συνεχής διάλογος και προβληματισμός ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία Δημάρχου Αμαρουσίου Γιώργου Πατούλη Έναρξη λειτουργίας Γραφείου Ενημέρωσης ΑΜΕΑ

Ομιλία Δημάρχου Αμαρουσίου Γιώργου Πατούλη Έναρξη λειτουργίας Γραφείου Ενημέρωσης ΑΜΕΑ Ομιλία Δημάρχου Αμαρουσίου Γιώργου Πατούλη Έναρξη λειτουργίας Γραφείου Ενημέρωσης ΑΜΕΑ Κυρίες και κύριοι Αγαπητοί εργαζόμενοι Φίλες και φίλοι Θέλω να σας ευχαριστήσω για την παρουσία σας σήμερα εδώ, στο

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΙΑ Χάρη Κυριαζή Αντιπροέδρου Σ ΣΕΒ

ΟΜΙΛΙΑ Χάρη Κυριαζή Αντιπροέδρου Σ ΣΕΒ ΟΜΙΛΙΑ Χάρη Κυριαζή Αντιπροέδρου Σ ΣΕΒ Στην Ειδική Επιτροπή για την επεξεργασία και εξέταση του Σχεδίου Νόµου "Κύρωση της Συνθήκης της Λισαβόνας που τροποποιεί τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Συνθήκη

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΜΗ της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας

ΓΝΩΜΗ της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας ΓΝΩΜΗ της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας Πρόταση Οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Τεχνολογίας Υγείας: ορισμένες σκέψεις για την Ελλάδα, με οδηγό τη διεθνή εμπειρία και πρακτική

Αξιολόγηση Τεχνολογίας Υγείας: ορισμένες σκέψεις για την Ελλάδα, με οδηγό τη διεθνή εμπειρία και πρακτική Αξιολόγηση Τεχνολογίας Υγείας: ορισμένες σκέψεις για την Ελλάδα, με οδηγό τη διεθνή εμπειρία και πρακτική Κώστας Αθανασάκης Τομέας Οικονομικών της Υγείας, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας 1 Τεχνολογία υγείας

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ 1. Εισαγωγή 220 Γενικός σκοπός του μαθήματος της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής είναι να προσφέρει τη δυνατότητα στους μαθητές και στις μαθήτριες να εμπλακούν σε μια δημιουργική

Διαβάστε περισσότερα

Χαιρετισμός της ΓΓΙΦ, Φωτεινής Κούβελα

Χαιρετισμός της ΓΓΙΦ, Φωτεινής Κούβελα Χαιρετισμός της ΓΓΙΦ, Φωτεινής Κούβελα Ημερίδα για το Παρατηρητήριο «Οργάνωση υπηρεσιών για την ενσωμάτωση, παρακολούθηση και αξιολόγηση των πολιτικών ισότητας σε όλο το εύρος της δημόσιας δράσης» Κύριες

Διαβάστε περισσότερα

Θεματικής Ενότητας PYS610 / E-Health: Πληροφοριακά Συστήματα και Συστήματα Υγείας

Θεματικής Ενότητας PYS610 / E-Health: Πληροφοριακά Συστήματα και Συστήματα Υγείας Θεματικής Ενότητας PYS610 / E-Health: Πληροφοριακά Συστήματα και Συστήματα Υγείας Σχολή ΣΟΕΔ Σχολή Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης Πρόγραμμα Σπουδών PYS Πολιτική Υγείας και Σχεδιασμός Υπηρεσιών Υγείας

Διαβάστε περισσότερα