ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΑΕΙΦΟΡΙΚΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΟΜΕΝΩΝ ΔΑΣΩΝ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΑΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Θ. ΚΟΛΛΙΑΣ Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος Α.Π.Θ. Γεωπόνος-Γεωργοοικονομολόγος Γ.Π.Α. Μεταπτυχιακές Σπουδές στην Περιφερειακή Ανάπτυξη Ι.Π.Α./Π.Π.Κ.Π.Ε. ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΑΕΙΦΟΡΙΚΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΟΜΕΝΩΝ ΔΑΣΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2012

2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΑΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Θ. ΚΟΛΛΙΑΣ Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος Α.Π.Θ. Γεωπόνος-Γεωργοοικονομολόγος Γ.Π.Α. Μεταπτυχιακές Σπουδές στην Περιφερειακή Ανάπτυξη Ι.Π.Α./Π.Π.Κ.Π.Ε. ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΑΕΙΦΟΡΙΚΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΟΜΕΝΩΝ ΔΑΣΩΝ Υποβλήθηκε στη Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Τομέας Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Φυσικών Πόρων, Εργαστήριο Δασικής Οικονομικής στις: 10 Δεκεμβρίου Ημερομηνία προφορικής εξέτασης: 28 Φεβρουαρίου Επταμελής Εξεταστική επιτροπή: ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Αναπληρωτής Καθηγητής, Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Α.Π.Θ., Επιβλέπων. ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΡΤΕΡΗΣ, Καθηγητής, Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Α.Π.Θ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΕΛΛΟΣ, Αναπληρωτής Καθηγητής, Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Α.Π.Θ. ΠΑΥΛΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΥ, Καθηγητής, Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Α.Π.Θ. ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΠΑΡΜΠΟΥΤΗΣ, Αναπληρωτής Καθηγητής, Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Α.Π.Θ. ΕΙΡΗΝΗ ΤΖΙΜΗΤΡΑ-ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ, Καθηγήτρια, Γεωπονική Σχολή, Α.Π.Θ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΦΟΥΣΕΚΗΣ, Καθηγητής, Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Α.Π.Θ. ii

3 Ελευθέριος Θεοδώρου Κόλλιας, Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved. Έγκριση της παρούσης Διδακτορικής Διατριβής από τη Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης δεν υποδηλώνει αποδοχή των γνωμών του συγγραφέως (Ν. 5343/1932, άρθρο 202, παρ. 2). iii

4 -ARISTOTLE UNIVERSITY OF THESSALONIKI FACULTY OF FORESTRY AND NATURAL ENVIRONMENT DEPARTMENT OF PLANNING AND DEVELOPMENT OF NATURAL RESOURCES LABORATORY OF FOREST ECONOMICS PhD Thesis ELEFTHERIOS TH. KOLLIAS Forest engineer Environmentalist Agriculturalist M.Sc. in Regional Development RESEARCH IN THE GREEK MARKET OF CERTIFIED WOOD PRODUCTS FROM SUSTAINABLY MANAGED FORESTS A thesis submitted to the Aristotle University of Thessaloniki for the Degree of Doctor of Philosophy. Thessaloniki 2012 iv

5 Στη μνήμη του πατέρα μου Θεόδωρου Κόλλια, ακούραστου αγωνιστή της προόδου. Δεν είναι για τους λιγοστούς η ζωή. δεν είναι για τους διαλεχτούς! Είναι δικά μας όλα τα βασίλεια της Φύσης και της Τέχνης και της Αρετήςτου Πνεύματος! Κώστας Βάρναλης v

6 ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΑΕΙΦΟΡΙΚΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΟΜΕΝΩΝ ΔΑΣΩΝ vi

7 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ήταν 17 Δεκέμβρη του 2003, όταν κατά τη διάρκεια ενός τριήμερου συνεδρίου με θέμα «Περιβαλλοντική Πολιτική και Στρατηγικές για το Περιβάλλον» συναντήθηκα στην Αθήνα μετά από πολλά χρόνια, με τον Αείμνηστο Καθηγητή Νίκο Στάμου. Στην ενότητα για την αξιοποίηση του φυσικού δασικού πλούτου και τη βιώσιμη ανάπτυξη, ο Ν. Στάμου παρουσίασε την εισήγησή του για το Δάσος και την Agenda 21. Τον ακολούθησα στο βήμα, αναπτύσσοντας το θέμα της πιστοποίησης των δασών. Μετά το τέλος του Συνεδρίου, μου έκανε την τιμητική πρόταση για εκπόνηση διδακτορικού σχετικά με το θέμα που ανέπτυξα. Αρκετούς μήνες αργότερα στο γραφείο του στη Σχολή, συμφωνήσαμε για την εκπόνηση αυτού του διδακτορικού. Έτσι, ξεκίνησα αυτή την προσπάθεια, σε μια νέα διαδρομή στη γνώση και στην έρευνα. Κατά τη διάρκεια αυτής της ενασχόλησης, ο Ν. Στάμου ξεκίνησε για το τελευταίο του ταξίδι, σκορπίζοντας θλίψη σε όσους τον αγαπούσαν, τον σέβονταν και τον εκτιμούσαν, αλλά και αφήνοντας ένα κενό στην επιστήμη της Δασολογίας. Θεωρώ χρέος μου να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον ξεχωριστό Νίκο Στάμου, που μου έδωσε την ευκαιρία για αυτήν, τη μικρή έστω διαδρομή μαζί του. Οι ξεχωριστοί άνθρωποι αφήνουν στη θέση τους και μεγάλους αντικαταστάτες. Έτσι ο κ. Αθ. Χριστοδούλου, δεν με άφησε να αισθανθώ μόνος και άμεσα με ανέλαβε. Για τον κ. Χριστοδούλου, εκτός από τις ιδιαίτερες ευχαριστίες μου για τη βοήθεια που μου προσέφερε, το σεβασμό μου στην προσωπικότητά του και το θαυμασμό μου για την εργατικότητά του και τις γνώσεις του, θέλω να τονίσω ότι η παρουσία του λαμπρύνει την Ακαδημαϊκή κοινότητα και ταυτόχρονα αυξάνει το μέγεθος του Ν. Στάμου για την επιλογή του ως συνεργάτη του. Ακόμη ευχαριστώ τους κ. Μ. Καρτέρη και Γ. Σταματέλο, μέλη της τριμελούς επιτροπής μου για τις εποικοδομητικές συμβουλές και παρατηρήσεις τους όλο το χρονικό διάστημα, καθώς και τον κ. Γ. Μενεξέ, για την πολύτιμη βοήθεια του στους δύσκολους δρόμους της στατιστικής επεξεργασίας. Ευχαριστώ επίσης και τα υπόλοιπα μέλη της επταμελούς εξεταστικής επιτροπής, ιδιαίτερα την κ. Ειρ.Τζίμητρα και τον κ. Π. Φουσέκη για τις παρατηρήσεις τους. Θα ήθελα να εκφράσω τις ξεχωριστές ευχαριστίες μου στον Καθηγητή κ. Π. Ευθυμίου για τις ουσιαστικές παρατηρήσεις του στο τελικό κείμενο, αλλά και τα πολύ καλά και vii

8 ειλικρινή του σχόλια για την εργασία αυτή, τα οποία αποτελούν ξεχωριστή τιμή για εμένα. Επίσης θέλω να ευχαριστήσω τους συναδέλφους και φίλους Κ. Αλμπάνη. Γ. Κακαρά και Μ. Σκαρβέλη, για τις επιμέρους συνεργασίες μας, καθώς και τη Σμ. Γαβριήλ για την υπομονή της και βοήθειά της στην επαγγελματική καθημερινότητα. Η οικογένειά μου, πάντα δίπλα μου, φρόντισε να με βοηθάει με κάθε τρόπο, ώστε να ολοκληρώσω αυτή την προσπάθεια, ξεπερνώντας τα βασικά προβλήματα του χρόνου από τις επαγγελματικές μου υποχρεώσεις. Αφιερώνω αυτή την εργασία στη μητέρα μου Πηνελόπη, στην σύζυγό μου Παρασκευή και στα παιδιά μου Θεόδωρο και Πηνελόπη. Στη μητέρα μου, που αν και δεν μπόρεσε να πάει σχολείο, με προτρέπει από μικρό παιδί να μην σταματάω να σπουδάζω. Η σύζυγός μου Παρασκευή Κουμούση, αναλαμβάνοντας περισσότερες υποχρεώσεις, μου έδωσε χρόνο από το χρόνο της, πολύτιμο αγαθό στις σημερινές συνθήκες. Τα παιδιά μου Θεόδωρος και Πηνελόπη, με λίγες απαιτήσεις, μου έδιναν δύναμη να τελειώσω. Τους ευχαριστώ πολύ. viii

9 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Μετά τη μεγάλη υποβάθμιση που υπέστησαν τα δάση του πλανήτη τα τελευταία χρόνια, η αναγκαιότητα διαχείρισής τους με βάση την αειφορία, έγινε αποδεκτή από τις περισσότερες χώρες του κόσμου. Η εμφάνιση της δασικής πιστοποίησης στις αρχές της δεκαετίας του 90, μετατοπίζει την πίεση για τη σωτηρία των τροπικών δασών από τις Κυβερνήσεις, στην αγορά και τους καταναλωτές. Τα συστήματα δασικής πιστοποίησης που έχουν κυριαρχήσει, PEFC και FSC, εμφανίζουν πολλές ομοιότητες, αλλά και σημαντικές διαφορές, όπως η προέλευση των κριτηρίων, η διαπίστευση των φορέων πιστοποίησης, το κόστος της δασικής πιστοποίησης, καθώς και ποιος φορέας λαμβάνει την πρωτοβουλία συγκρότησης Εθνικού φορέα πιστοποίησης. Τα πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου, που προέρχονται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση, έχουν εμφανισθεί στην παγκόσμια και στην Ευρωπαϊκή αγορά. Στην πρώτη έρευνα συμπεριφοράς των καταναλωτών για πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου, που γίνεται στην Ελλάδα, διαπιστώνεται ότι οι Έλληνες καταναλωτές, δηλώνουν την ευαισθησία τους για το περιβάλλον και τα δασικά οικοσυστήματα, αλλά δεν έχουν ακούσει στο παρελθόν τις φράσεις, αειφορική διαχείριση δασών, πιστοποίηση αειφορικής διαχείρισης και πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου. Η πλειονότητα των συμμετεχόντων στην έρευνα (95%), δηλώνουν ότι μεταξύ δύο εντελώς ίδιων ξύλινων προϊόντων ίδιας τιμής, θα επέλεγαν να αγοράσουν εκείνο που προέρχεται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση και έχει σχετικό περιβαλλοντικό σήμα, από το αντίστοιχο που είναι άγνωστης προέλευσης. Ακόμη, οι 7 στους 10 Έλληνες καταναλωτές, διατίθεται να δώσουν 5 έως 10% περισσότερα χρήματα για να αγοράσουν πιστοποιημένα ξύλινα έπιπλα και πιστοποιημένα ξύλινα προϊόντα δομικών κατασκευών, τα οποία φέρουν ανάλογο σήμα προέλευσης και κατεργασίας. Η τυπολογία των Ελλήνων καταναλωτών πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου κατέδειξε τέσσερις συστάδες ομάδες: α) αυτούς που δεν γνωρίζουν, δεν πληρώνουν παραπάνω και δίνουν σημασία στην τιμή, β) αυτούς που δεν γνωρίζουν, πληρώνουν λίγο παραπάνω και δεν δίνουν καμία σημασία στην περιβαλλοντική φιλικότητα των προϊόντων, γ) αυτούς που δεν γνωρίζουν αλλά διαθέτουν 5-10% επιπλέον χρήματα και δίνουν μεγάλη σημασία, κυρίως στην τιμή και δ) αυτούς που είναι γνώστες, διαθέτουν 5-10% επιπλέον χρήματα και δίνουν μεγάλη σημασία στη σχέση τιμή προς φιλικότητα. ix

10 Οι επιχειρήσεις ξύλου δεν ασχολούνται με την επεξεργασία και εμπορία πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου, αν και γνωρίζουν σχετικά. Πιστεύουν ότι οι πελάτες τους θα ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν από 0 μέχρι 5% περισσότερα χρήματα, για να αγοράσουν πιστοποιημένα ξύλινα προϊόντα δομικών κατασκευών και πιστοποιημένα ξύλινα έπιπλα. Οι επιχειρήσεις ξύλου, θεωρούν ότι χρειάζεται να εφαρμοσθεί και στη χώρα μας ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο σύστημα δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου, με βασικά χαρακτηριστικά του την αποτελεσματικότητα ως προς τη διαχείριση των δασών της χώρας μας, την οικονομική εφικτότητα, την ευρύτητα εφαρμογής του και την αναγνωρισιμότητά του, καθώς και την αποδοχή του από καταναλωτικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις. Ακόμη θεωρούν ιδιαίτερα σημαντική τη συμμετοχή της Δασικής βιομηχανίας εμπορίου, των Επιστημονικών Δασικών Ιδρυμάτων, των Ιδιοκτητών δασών, των Κρατικών Δασικών Αρχών, καθώς και των περιβαλλοντικών και καταναλωτικών οργανώσεων, στη δημιουργία του Ελληνικού συστήματος Δασικής Πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου. Λιγότερες από τις μισές επιχειρήσεις διαθέτουν κάποιο σύστημα πιστοποίησης κατά I.S.O. Οι επιχειρήσεις αυτές είναι περισσότερο ενημερωμένες, περισσότερο προβληματισμένες με τη δασική πιστοποίηση και τα πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου και δηλώνουν ταχύτερη προσαρμογή στις επερχόμενες εξελίξεις. Αντίστοιχα χαρακτηριστικά και απόψεις, όπως αυτά μεταξύ των επιχειρήσεων με I.S.O. και χωρίς, εμφανίζουν και οι επιχειρήσεις τεχνητής ξυλείας, σε σχέση με τις επιχειρήσεις επίπλων. Είναι δε οι επιχειρήσεις τεχνητής ξυλείας, που είναι και οι μεγαλύτερες, αυτές που έχουν ασχοληθεί μέχρι σήμερα με τα προϊόντα αυτά. Λέξεις κλειδιά: δασική πιστοποίηση, πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου, συμπεριφορά καταναλωτών, διάθεση για πληρωμή επιπλέον ποσού, επιχειρήσεις τεχνητής ξυλείας και επίπλου, Ελλάδα. x

11 RESEARCH IN THE GREEK MARKET OF CERTIFIED WOOD PRODUCTS FROM SUSTAINABLY MANAGED FORESTS. PhD Thesis ELEFTHERIOS TH. KOLLIAS Forest engineer Environmentalist Agriculturalist M.Sc. in Regional Development Thessaloniki 2012 SUMMARY After the big degradation of the world forests recently, most countries have realised the necessity of sustainable forest management. The introduction of forest certification in the early 1990s, shifts the pressure for saving tropical forests, from Governments to the market and consumers. The sovereign forest certification schemes -PEFC and FSC- have many similarities but also significant differences, such as the origin of criteria, the accreditation of the organizations of forest certification, the cost of forest certification and whoever takes the initiative to set up a national accreditation body. Certified wood products from sustainably managed forests have been introduced in global and European market. The first survey on consumer behavior for certified wood products, conducted in Greece, revealed that Greek consumers, express their sensitivity towards the environment and forest ecosystems, but they had never before heard the terms, sustainable forest management, certification of sustainable management and certified wood products. The majority of respondents, (95%) claimed that between two completely identical wooden products at the same price, they would choose to buy the one that comes from sustainably managed forests and has a relevant environmental mark, instead of the one of unknown origin. Moreover, Greek consumers (70%) are willing to pay 5 to 10% more to buy certified wood furniture and wood products of certified construction, bearing the trade mark of origin and treatment. xi

12 The typology of Greek consumers of certified wood products has indicated four clusters-groups: a) those who do not know, do not pay more and are concerned about the price, b)those who do not know, pay a little more premium and are indifferent how environmentally friendly product is, c) those who do not know but willing to pay a premium 5-10% and are particularly concerned about price and d) those who are knowledgeable, willing to pay 5-10% premium and are mainly interested in the price in connection to the friendliness of the product. The Wood industries do not deal with the processing and marketing of certified wood products, although they are aware of it. They believe that their customers would be willing to pay from 0 to 5% more money to buy certified wood products for constructions and wooden furniture. Wood industries, believe that a widely used system of forest certification should be applied in our country with key features of effectiveness in forest management, economic feasibility, the breadth of application, the recognition and the acceptance from consumers and environmental groups. They also consider as especially important the participation of the forestry industry trade, Forestry Science Foundations, forest owners, the State forest Authorities, as well as environmental and consumers organizations, for the creation of the Greek system of Forest Certification and sustainable source of wood products (chain of custody certification). Fewer than half wood industries have a system of ISO certification. These industries are more informed, more concerned about forest certification and certified wood products and show a rapid adaptation to future developments. Respective characteristics and views, as those among the companies with or without ISO, are apparent to the artificial wood industries in relation to furniture industries. The former (artificial wood industries) are the larger ones which have been occupied with certified forest products so far. Key words: forest certification, certified wood products, consumer behavior, willingness to pay premium, wood and furniture industries, Greece. xii

13 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΕΩΝ AF&PA BREEAM ATO C&I CEPI CIFOR CoC COM CPET CSA EA EAP EC EEC EMAS EMS ENGO EU FAO FCRC FFCS FLEGT FSC FM FMU IAF IEC IFF IFIR IFOAM American Forest and Paper Association Building Research Establishment Environmental Assessment Method African Timber Organization Criteria and Indicators Confederation of European Paper Industry Center for International Forestry Research Chain of Custody Commission Interpretative Communication Central Point of Expertise on Timber Canadian Standards Association European Cooperation for Accreditation Environnent Action Programme European Commission European Economic Commission Eco-management and Audit Scheme Environmental management system Environmental non-governmental organization European Union Food and Agriculture Organization of the United Nations Forest Certification Resource Center Finish Forest Certification System Forest Law Enforcement Governance and Trade Forest Stewardship Council Forest management Forest management unit International Accreditation Forum International Electrical Commission Intergovernmental Forum on Forests International Forest Industry Roundtable International Federation of Organic Agriculture Movements xiii

14 IPF ILO ISO ITTO LEED MCPFE NGO PEFC SFI SFM TR UK UKWAS UNCED UNEP UNFCCC UNFF UPM US, USA WTO WWF WCED Intergovernmental Panel on Forests International Labour Organisation International Organization for Standardization International Tropical Timber Organization Leadership in Energy and Environmental Design Ministerial Conference on the Protection of Forests in Europe Non-governmental organization Programme for the Endorsement of Forest Certification schemes Sustainable Forestry Initiative Sustainable forest management Technical Report United Kingdom United Kingdom Woodland Assurance Scheme United Nations Conference on Environment and Development United Nations Environment Programme United Nations Framework Convention on Climate Change United Nations Forum on Forests United Paper Mills United States of America World Trade Organization World Wide Fund for Nature World Commission on Environnent and Development ΕΣΥΔ ΗΠΑ EE Π.Ο.Ε. Φ.Ε.Κ Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής Ευρωπαϊκή Ένωση Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου Φύλλο Εφημερίδας της Κυβέρνησης xiv

15 Περιεχόμενα ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... vii ΠΕΡΙΛΗΨΗ... ix SUMMARY... xi ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΕΩΝ... xi ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ... xxi ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ... xxviii 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ... 9 Α. ΑΕΙΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΔΑΣΩΝ-ΔΑΣΙΚΗ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Αειφορική Διαχείριση Δασών Κριτήρια και Δείκτες Αειφορικής Δασικής Διαχείρισης Δασική Πιστοποίηση Πιστοποίηση Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Σειρά E.M.A.S Πιστοποίηση της αειφορικής δασικής διαχείρισης Πιστοποίηση της αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου (Chain of Custody) Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της πιστοποίησης Στόχοι της δασικής πιστοποίησης Συστήματα Πιστοποίησης δασών Το Πρόγραμμα για την επικύρωση των σχεδίων Δασικής Πιστοποίησης P.E.F.C Το Συμβούλιο Δασικής Επιμέλειας F.S.C Ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης-I.S.O Η Πρωτοβουλία για Αειφορική Δασοπονία-S.F.I Καναδική Ένωση Προτύπων - C.S.A Κόστος δασικής πιστοποίησης Ομοιότητες και διαφορές μεταξύ των παγκοσμίων συστημάτων πιστοποίησης P.E.F.C. και F.S.C Αμοιβαία αναγνώριση Προσδιοριστικοί παράγοντες της δασικής πιστοποίησης Παράνομη υλοτομία και πιστοποίηση Ο ρόλος των κυβερνήσεων και οι πράσινες Δημόσιες συμβάσεις xv

16 3.5.3 Τα προγράμματα πράσινα κτίρια Οι οικολογικές οργανώσεις Η αγορά από επιχείρηση σε επιχείρηση Χαρτί και υλικά συσκευασίας Β.ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ Αγορά και δασική πιστοποίηση Η αγορά του ξύλου Πιστοποιημένη δασική έκταση Εκτιμώμενη παγκόσμια προσφορά στρογγύλης ξυλείας που παράγεται από πιστοποιημένα δάση Ανάπτυξη της πιστοποίησης της αλυσίδας παραγωγής Φιλικότητα προϊόντων Τιμή και υπερτίμημα Ενημέρωση και στάση καταναλωτών Στάσεις Κίνητρα Στάσεις (Attitudes) Κίνητρα ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Προθυμία πληρωμής για πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου Καταναλωτές και πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου Προθυμία πληρωμής και πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου Προέλευση ξυλείας πιστοποιημένων προϊόντων Περιβαλλοντική σήμανση πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου Χαρακτηριστικά καταναλωτών Επιχειρήσεις πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου Πράσινος καταναλωτισμός Πιστοποίηση δασών και προϊόντων ξύλου Σκοπιμότητα Ανάπτυξης Συστήματος Δασικής Πιστοποίησης στην Ελλάδα Ερευνητικές υποθέσεις Καταναλωτές Επιχειρήσεις ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Όργανο Μέτρησης xvi

17 5.1.1 Ερωτηματολόγιο καταναλωτών Ερωτηματολόγιο Επιχειρήσεων ξύλου Πληθυσμός Στόχος και Διαδικασία της Έρευνας Καταναλωτές Επιχειρήσεις ξύλου Μέθοδος Δειγματοληψίας Μέγεθος Δείγματος Εγκυρότητα και Αξιοπιστία της Κλίμακας Μέτρησης των Στάσεων και των Κινήτρων των καταναλωτών απέναντι στα πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου Αξιοπιστία Εγκυρότητα Εγκυρότητα Περιεχομένου Εγκυρότητα Εννοιολογικής Κατασκευής Στατιστική Ανάλυση ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Χαρακτηριστικά δείγματος καταναλωτών Στάση του καταναλωτικού κοινού απέναντι στο περιβάλλον Γνώση του καταναλωτικού κοινού για την αειφορική διαχείριση των δασών και την ύπαρξη πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου Πρόθεση του καταναλωτικού κοινού για αγορά πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου Πρόθεση του καταναλωτικού κοινού για καταβολή επιπλέον χρηματικού ποσού για αγορά πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου Βαθμός ταύτισης επιχειρήσεων ξύλου και καταναλωτικού κοινού, ως προς την πρόθεση του καταναλωτικού κοινού για καταβολή επιπλέον ποσού για την αγορά πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου Ανάπτυξη τυπολογίας των καταναλωτών πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου Εφαρμογή Μη Γραμμικής Ανάλυσης σε Κύριες Συνιστώσες Εφαρμογή της Ανάλυσης σε Συστάδες Προφίλ συστάδων δευτέρου επιπέδου Χαρακτηριστικά επιχειρήσεων Ενημέρωση και γνώση των επιχειρήσεων ξύλου για τη δασική πιστοποίηση και για τα πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου xvii

18 6.10 Διερεύνηση της άποψης των επιχειρήσεων ξύλου για αλλαγή της συμπεριφοράς και της ζήτησης του καταναλωτικού κοινού για τα προϊόντα ξύλου Καταγραφή επιχειρήσεων ξύλου που διαθέτουν συστήματα πιστοποίησης- Διερεύνηση πρόθεσής τους για διάθεση και προώθηση στην αγορά πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου αειφορικά διαχειριζόμενων δασών Διερεύνηση της αντίληψης των επιχειρήσεων ξύλου σχετικά με την πρόθεση του καταναλωτικού κοινού, για καταβολή επιπλέον ποσού για την αγορά πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου, καθώς και της δικής τους διάθεσης για καταβολή επιπλέον ποσού Διερεύνηση της άποψης των επιχειρήσεων ξύλου για την αναγκαιότητα δημιουργίας και εφαρμογής ενός συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου στη χώρα μας, με τα βασικά χαρακτηριστικά του Αναγκαιότητα δημιουργίας και εφαρμογής ενός συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου στη χώρα μας Βασικά χαρακτηριστικά Ελληνικού Συστήματος Δασικής Πιστοποίησης Συμμετοχή φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή του Ελληνικού Συστήματος Δασικής Πιστοποίησης Διερεύνηση της επίδρασης των εμφανιζόμενων νέων τάσεων της αγοράς στη συμπεριφορά των επιχειρήσεων ξύλου και στην αναζήτηση των κατάλληλων ενεργειών για την προώθηση στην αγορά των πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου Διερεύνηση της επίδρασης των εμφανιζόμενων νέων τάσεων της αγοράς στη συμπεριφορά των επιχειρήσεων ξύλου Αναζήτηση των κατάλληλων ενεργειών για την προώθηση στην αγορά των πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου Επίδραση του μεγέθους των επιχειρήσεων Ενημέρωση και γνώση των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου για τη δασική πιστοποίηση και για τα πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου Διερεύνηση της άποψης των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου για αλλαγή της συμπεριφοράς και της ζήτησης του καταναλωτικού κοινού για τα προϊόντα ξύλου Διερεύνηση της πρόθεσης των δύο ομάδων επιχειρήσεων, για διάθεση και προώθηση στην αγορά πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου αειφορικά διαχειριζόμενων δασών xviii

19 Διερεύνηση της αντίληψης των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου, σχετικά με την πρόθεση του καταναλωτικού κοινού για καταβολή επιπλέον ποσού για την αγορά πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου, καθώς και της δικής τους διάθεσης για καταβολή επιπλέον ποσού Διερεύνηση της άποψης των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου, για την αναγκαιότητα δημιουργίας και εφαρμογής ενός συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου στη χώρα μας, με τα βασικά χαρακτηριστικά του Διερεύνηση της επίδρασης των εμφανιζόμενων νέων τάσεων της αγοράς, στη συμπεριφορά των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου και στην αναζήτηση των κατάλληλων ενεργειών για την προώθηση στην αγορά των πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου Επιχειρήσεις ξύλου και ISO Επιχειρήσεις ξύλου με πιστοποίηση κατά ISO και χωρίς Ενημέρωση και γνώση των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, για τη δασική πιστοποίηση και για τα πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου Διερεύνηση της άποψης των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, για αλλαγή της συμπεριφοράς και της ζήτησης του καταναλωτικού κοινού για τα προϊόντα ξύλου Διερεύνηση της πρόθεσης των επιχειρήσεων με ISO και χωρίς, για διάθεση και προώθηση στην αγορά πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου αειφορικά διαχειριζόμενων δασών Διερεύνηση της αντίληψης των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, σχετικά με την πρόθεση του καταναλωτικού κοινού για καταβολή επιπλέον ποσού για την αγορά πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου, καθώς και της δικής τους διάθεσης για καταβολή επιπλέον ποσού Διερεύνηση της άποψης των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, για την αναγκαιότητα δημιουργίας και εφαρμογής ενός συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου στη χώρα μας, με τα βασικά χαρακτηριστικά του Διερεύνηση της επίδρασης των εμφανιζόμενων νέων τάσεων της αγοράς, στη συμπεριφορά των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην αναζήτηση των κατάλληλων ενεργειών για την προώθηση στην αγορά των πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ Συμπεράσματα με βάση τους τεθέντες στόχους για το καταναλωτικό κοινό Συμπεράσματα με βάση τους τεθέντες στόχους για τις επιχειρήσεις ξύλου Συζήτηση xix

20 7.3.1 Καταναλωτές Επιχειρήσεις ξύλου Συμπεράσματα ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ακαδημαϊκή χρησιμότητα - Συμβολή στην έρευνα Πρακτική χρησιμότητα Προτάσεις για περαιτέρω έρευνα ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ..307 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Ερωτηματολόγιο Καταναλωτών ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 Ερωτηματολόγιο Επιχειρήσεων 316 xx

21 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ ΣΕΛ Πίνακας 1 Πίνακας 2. Παγκόσμια έκταση πιστοποιημένων δασών και εκτιμώμενη παγκόσμια προσφορά στρογγύλης ξυλείας από πιστοποιημένα δάση, κατά την περίοδο Αριθμός Πιστοποιητικών αειφορικής προέλευσης προϊόντων ξύλου, κατά την περίοδο Πίνακας 3 Κατανομή Φύλου 135 Πίνακας 4 Κατανομή Κλάσεων Ηλικιών 135 Πίνακας 5 Κατανομή Οικογενειακής Κατάστασης 136 Πίνακας 6 Κατανομή με βάση τον αριθμό παιδιών 136 Πίνακας 7 Κατανομή Μορφωτικού Επιπέδου 137 Πίνακας 8 Κατανομή με βάση το Ετήσιο Ατομικό Εισόδημα. 138 Πίνακας 9 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Υποστηρίζετε ενέργειες και πρωτοβουλίες που προωθούν την προστασία του περιβάλλοντος;» 139 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Θεωρείτε ότι εσείς ο/η ίδιος/α ως Πίνακας 10 καταναλωτής-καταναλώτρια προσπαθείτε να λειτουργείτε με σκοπό την προστασία 139 του περιβάλλοντος;» Πίνακας 11 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Υποστηρίζετε ενέργειες και πρωτοβουλίες που προωθούν την προστασία, τη διατήρηση και ανάπτυξη των δασών της χώρας 140 μας;» Πίνακας 12 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Είσθε διατεθειμένος-η να ενισχύσετε οικονομικά την προστασία των δασών της χώρας μας;» 140 Πίνακας 13 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Είσθε ευχαριστημένος-η με την κατάσταση των δασών στη χώρα μας;» 141 Πίνακας 14 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Όταν πρόκειται να αγοράσετε κάποιο προϊόν, πόση σημασία δίνετε στην τιμή του προϊόντος;» 142 Πίνακας 15 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Όταν πρόκειται να αγοράσετε κάποιο προϊόν, πόση σημασία δίνετε στη φιλικότητα του προϊόντος προς το περιβάλλον;» 142 Πίνακας 16 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Έχετε ακούσει ποτέ στο παρελθόν τη φράση αειφορική διαχείριση των δασών;» 143 Πίνακας 17 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Πιστεύετε ότι η αειφορική διαχείριση των δασών, δηλαδή αυτή κατά την οποία υλοτομείται λιγότερη ξυλεία από όση παράγεται και παράλληλα σέβεται τη βιοποικιλότητα και τις άλλες δασικές λειτουργίες, είναι 144 φιλική προς το περιβάλλον;» Πίνακας 18 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Έχετε ακούσει ποτέ στο παρελθόν τη φράση Πιστοποίηση αειφορικής διαχείρισης δασών ;» 144 Πίνακας 19 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Έχετε ακούσει ποτέ στο παρελθόν τη φράση Πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου ;» 144 Πίνακας 20 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Αν μπορούσατε να επιλέξετε μεταξύ δύο εντελώς ίδιων ξύλινων προϊόντων ίδιας τιμής, θα προτιμούσατε εκείνο που προέρχεται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση και έχει σχετικό περιβαλλοντικό σήμα, από το 145 αντίστοιχο προϊόν, που δεν γνωρίζετε την προέλευσή του;» Πίνακας 21 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Ενδιαφέρεσθε τα προϊόντα ξύλου που αγοράζετε να φέρουν σήμα που θα δηλώνει ότι το ξύλο προέρχεται από αειφορικά 146 διαχειριζόμενα δάση;» Πίνακας 22 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Για τα παρακάτω προϊόντα, πόσο σημαντικό είναι για σας το ξύλο να προέρχεται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση και να 147 υπάρχει σχετικό σήμα που να το πιστοποιεί-βεβαιώνει;» Πίνακας 23 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Πόσα περισσότερα χρήματα διατίθεσθε να δώσετε για να αγοράσετε πιστοποιημένα ξύλινα έπιπλα (έπιπλα δωματίων, κουζίνας, 149 μπάνιου, κλπ.), τα οποία φέρουν ανάλογο σήμα προέλευσης και κατεργασίας;» Πίνακας 24 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Πόσα περισσότερα χρήματα διατίθεσθε να δώσετε για να αγοράσετε πιστοποιημένα ξύλινα προϊόντα δομικών κατασκευών (πατώματα, στέγες, πόρτες, παράθυρα κλπ.), τα οποία φέρουν ανάλογο σήμα 149 προέλευσης και κατεργασίας;» Πίνακας 25 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Έχετε δει μέχρι σήμερα σε κάποιο ξύλινο προϊόν τέτοιο ανάλογο σήμα;» 150 Πίνακας 26 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Αγοράσατε κάποιο από τα παραπάνω προϊόντα τα τελευταία τρία χρόνια;» xxi

22 Πίνακας 27 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων στην ερώτηση Ε12 και των καταναλωτών στην ερώτηση Κ Πίνακας 28 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων στην ερώτηση Ε13 και των καταναλωτών στην ερώτηση Κ Πίνακας 29 Αποτελέσματα της Μη Γραμμικής Ανάλυσης σε Κύριες Συνιστώσες. 158 Πίνακας 30 Κατανομή Απαντήσεων στην Ερώτηση 4 (Είσθε διατεθειμένος-η να ενισχύσετε οικονομικά την προστασία των δασών της χώρας μας;) ανά Τύπο Καταναλωτή 161 Πίνακας 31 Κατανομή Απαντήσεων στην Ερώτηση 6 (Όταν πρόκειται να αγοράσετε κάποιο προϊόν, πόση σημασία δίνετε στην τιμή του προϊόντος;) ανά Τύπο Καταναλωτή 162 Πίνακας 32 Κατανομή Απαντήσεων στην Ερώτηση 7 (Όταν πρόκειται να αγοράσετε ένα προϊόν, πόση σημασία δίνετε στη φιλικότητα του προϊόντος προς το περιβάλλον;) ανά Τύπο 163 Καταναλωτή Πίνακας 33 Πίνακας 33:Κατανομή Απαντήσεων στην Ερώτηση 8 (Έχετε ακούσει ποτέ στο παρελθόν τη φράση «αειφορική» διαχείριση των δασών;) ανά Τύπο Καταναλωτή 164 Πίνακας 34 Κατανομή Απαντήσεων στην Ερώτηση 11 (Έχετε ακούσει ποτέ στο παρελθόν τη φράση «Πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου»;) ανά Τύπο Καταναλωτή 165 Πίνακας 35 Κατανομή Απαντήσεων στην Ερώτηση 15 (Πόσα περισσότερα χρήματα διατίθεσθε να δώσετε για να αγοράσετε πιστοποιημένα ξύλινα έπιπλα (έπιπλα δωματίων, κουζίνας, μπάνιου, κλπ.), τα οποία φέρουν ανάλογο σήμα προέλευσης και κατεργασίας;) ανά 166 Τύπο Καταναλωτή Πίνακας 36 Κατανομή Απαντήσεων στην Ερώτηση 16 (Πόσα περισσότερα χρήματα διατίθεσθε να δώσετε για να αγοράσετε πιστοποιημένα ξύλινα προϊόντα δομικών κατασκευών (πατώματα, στέγες, πόρτες, παράθυρα κλπ) τα οποία φέρουν ανάλογο σήμα 167 προέλευσης και κατεργασίας;) ανά Τύπο Καταναλωτή Πίνακας 37 Ταυτοποίηση των συστάδων ως προς το προφίλ πρώτου επιπέδου 169 Πίνακας 38 Κεντροειδή των Τεσσάρων Συστάδων 171 Πίνακας 39 Σύγκριση των Συστάδων ως προς την Κατανομή του Φύλου των Καταναλωτών 172 Πίνακας 40 Σύγκριση των Συστάδων ως προς το Μορφωτικό επίπεδο των Καταναλωτών 173 Πίνακας 41 Σύγκριση των Συστάδων ως προς το Ετήσιο Ατομικό Εισόδημα των Καταναλωτών 175 Πίνακας 42 Αποτελέσματα της Κατηγορικής Παλινδρόμησης 177 Πίνακας 43 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Γνωρίζετε ότι στην παγκόσμια και στην ευρωπαϊκή αγορά διατίθεται πιστοποιημένη ξυλεία (κορμοτεμάχια), που προέρχεται από δάση, τα οποία διαχειρίζονται έτσι ώστε να μην υλοτομείται περισσότερη ξυλεία 180 από όση παράγεται και ταυτόχρονα να μην διαταράσσονται οι άλλες δασικές λειτουργίες; («αειφορική» διαχείριση δασών) Πίνακας 44 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Γνωρίζετε ότι διατίθενται πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου (πριστή ξυλεία, ξυλεία κατασκευών, πάνελς, έπιπλα, πατώματα κλπ.) 180 στις αγορές, που φέρουν ανάλογο σήμα προέλευσης και κατεργασίας;» Πίνακας 45 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Η επιχείρησή σας επεξεργάζεται/εμπορεύεται τέτοια προϊόντα;» 180 Πίνακας 46 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Τονίζετε προς τους πελάτες σας την περιβαλλοντική φιλικότητα των προϊόντων ξύλου σε σχέση με τα ανταγωνιστικά;» 182 Πίνακας 47 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Κατά τη γνώμη σας έχει επηρεασθεί η συμπεριφορά του καταναλωτικού κοινού από την ευρύτερη περιβαλλοντική 183 ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των τελευταίων χρόνων;» Πίνακας 48 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση 7 «Θεωρείτε ότι έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια η ζήτηση των πελατών σας για φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα όπως είναι 183 τα προϊόντα του ξύλου;» Πίνακας 49 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Ποιο από τα παρακάτω συστήματα πιστοποίησης χρησιμοποιείτε στην επιχείρηση σας;» 185 Πίνακας 50 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Ποιο από τα παρακάτω συστήματα πιστοποίησης χρησιμοποιείτε στην επιχείρηση σας;» 185 Πίνακας 51 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Ποιο από τα παρακάτω συστήματα πιστοποίησης χρησιμοποιείτε στην επιχείρηση σας;» 185 Πίνακας 52 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Ποιο από τα παρακάτω συστήματα πιστοποίησης χρησιμοποιείτε στην επιχείρηση σας;» 186 Πίνακας 53 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Στην περίπτωση που χρησιμοποιείτε κάποιο από τα παραπάνω συστήματα, το προβάλλετε στις διαφημιστικές σας καμπάνιες;» 186 Πίνακας 54 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Σας έχει απασχολήσει-προβληματίσει μέχρι σήμερα η τάση της κατασκευής-διάθεσης πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου;» 187 Πίνακας 55 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Είναι μέσα στις προθέσεις της επιχείρησής σας η ενασχόληση με πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου;» 187 Πίνακας 56 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Πόσα περισσότερα χρήματα πιστεύετε ότι θα ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν οι πελάτες σας, για να αγοράσουν πιστοποιημένα ξύλινα έπιπλα (έπιπλα δωματίων, κουζίνας, μπάνιου, κλπ.), που προέρχονται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση και τα οποία φέρουν ανάλογο σήμα προέλευσης και 188 xxii

23 κατεργασίας;» Πίνακας 57 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Πόσα περισσότερα χρήματα πιστεύετε ότι θα ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν οι πελάτες σας, για να αγοράσουν πιστοποιημένα ξύλινα προϊόντα δομικών κατασκευών (πατώματα, στέγες, πόρτες, παράθυρα κλπ) που 189 προέρχονται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση και τα οποία φέρουν ανάλογο σήμα προέλευσης και κατεργασίας;» Πίνακας 58 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Πόσα περισσότερα χρήματα θα ήσασταν πρόθυμοι να πληρώσετε εσείς για πιστοποιημένη πρώτη ύλη που θα αγοράσετε;» 190 Πίνακας 59 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Ποιο τμήμα της αύξησης του κόστους, που οφείλεται στη διαδικασία πιστοποίησης, θεωρείτε ότι μπορείτε να μεταφέρετε στους 191 πελάτες σας στην τιμή που θα πληρώσουν για το πιστοποιημένο προϊόν;» Πίνακας 60 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Θεωρείτε ότι χρειάζεται να εφαρμοσθεί και στη χώρα μας ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο σύστημα δασικής πιστοποίησης και 192 αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Πίνακας 61 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Θεωρείτε ότι πρέπει άμεσα να αναληφθεί πρωτοβουλία από τους αρμόδιους συλλογικούς φορείς για τη δημιουργία του Ελληνικού Συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των 193 προϊόντων ξύλου;» Πίνακας 62 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Διατίθεσθε να συμμετάσχετε με την εμπειρία σας και τις απόψεις σας στη δημιουργία του Ελληνικού Συστήματος δασικής 194 πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Πίνακας 63 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Αυτό το σύστημα πιστοποίησης, θα σας ενδιέφερε να είναι ευρέως εφαρμοζόμενο και αναγνωρίσιμο;» 196 Πίνακας 64 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Αυτό το σύστημα πιστοποίησης, θα σας ενδιέφερε να είναι οικονομικά εφικτό;» 196 Πίνακας 65 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Αυτό το σύστημα πιστοποίησης, θα σας ενδιέφερε να είναι αποδεκτό από περιβαλλοντικές οργανώσεις;» 197 Πίνακας 66 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Αυτό το σύστημα πιστοποίησης, θα σας ενδιέφερε να είναι αποδεκτό από καταναλωτικές οργανώσεις;» 198 Πίνακας 67 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Αυτό το σύστημα πιστοποίησης, θα σας ενδιέφερε να είναι αποτελεσματικό ως προς τη διαχείριση των δασών της χώρας μας;» 198 Πίνακας 68 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» 200 Α. ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ ΔΑΣΩΝ (ΔΗΜΟΣΙΟΙ-ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ) Πίνακας 69 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» 201 Β. ΔΑΣΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ-ΕΜΠΟΡΙΟ Πίνακας 70 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» 201 Γ. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΔΑΣΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ Πίνακας 71 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» 202 Δ. ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΔΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Πίνακας 72 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» 202 Ε. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ Πίνακας 73 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» 203 ΣΤ. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ Πίνακας 74 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» 203 Ζ. ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΥΛΟΤΟΜΩΝ Πίνακας 75 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Έχετε ακούσει για τα προγράμματα «Πράσινα Κτίρια», τα οποία προωθούνται σε Αμερική και Ευρώπη και στα οποία γίνεται αποκλειστικά χρήση πιστοποιημένης ξυλείας και πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου 204 κατά την κατασκευή τους;» Πίνακας 76 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Εάν τα παραπάνω προγράμματα «Πράσινα Κτίρια» εμφανισθούν και στη χώρα μας, είστε πρόθυμοι να προσαρμοσθείτε 205 ανάλογα;» Πίνακας 77 Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Με δεδομένο ότι στη Μεγάλη Βρετανία από 205 xxiii

24 Πίνακας 78 Πίνακας 79 Πίνακας 80 Πίνακας 81 Πίνακας 82 Πίνακας 83 Πίνακας 84 Πίνακας 85 Πίνακας 86 Πίνακας 87 Πίνακας 88 Πίνακας 89 Πίνακας 90 Πίνακας 91 Πίνακας 92 Πίνακας 93 Πίνακας 94 την Άνοιξη του 2009, όλοι οι Δημόσιοι Οργανισμοί της χώρας υποχρεωτικά προμηθεύονται ξυλεία, που προέρχεται από νόμιμες και περιβαλλοντικά πιστοποιημένες πηγές, ενώ παράλληλα στη Γαλλία από το 2010, στα προγράμματα «πράσινα κτίρια» θα είναι υποχρεωτικός ο εφοδιασμός με πιστοποιημένη ξυλεία, θεωρείτε ότι θα επηρεασθεί και η ελληνική αγορά;» Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Εάν υποτεθεί ότι στο άμεσο μέλλον, οι Κρατικοί Οργανισμοί, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, σημαντικοί κατασκευαστικοί φορείς, καθώς και μεγάλες αλυσίδες εμπορίας προϊόντων ξύλου, έθεταν ως απαραίτητο και αναγκαίο όρο στους προμηθευτές τους, την προμήθεια με πιστοποιημένη ξυλεία και πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου, πως θα «αντιδρούσατε;» Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Για την ενίσχυση της αγοράς πιστοποιημένης ξυλείας και προϊόντων ξύλου, θεωρείτε καθοριστική τη θέσπιση κινήτρων από την πλευρά του Κράτους για τις επιχειρήσεις, τέτοιων όπως: Α. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΚΙΝΗΤΡΑ Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Για την ενίσχυση της αγοράς πιστοποιημένης ξυλείας και προϊόντων ξύλου, θεωρείτε καθοριστική τη θέσπιση κινήτρων από την πλευρά του Κράτους για τις επιχειρήσεις, τέτοιων όπως: Β. ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ- ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Για την ανάπτυξη της αγοράς πιστοποιημένης ξυλείας και προϊόντων ξύλου, θεωρείτε καθοριστική τη δράση οικολογικών οργανώσεων με τη δημιουργία ομάδων καταναλωτών, που πιέζουν προς αυτήν την κατεύθυνση;» Κατανομή απαντήσεων στην Ερώτηση «Για την ανάπτυξη της αγοράς πιστοποιημένης ξυλείας και προϊόντων ξύλου, θεωρείτε καθοριστική την διαφημιστική εκστρατεία και προβολή από τους εμπλεκόμενους φορείς;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Γνωρίζετε ότι στην παγκόσμια και στην ευρωπαϊκή αγορά διατίθεται πιστοποιημένη ξυλεία (κορμοτεμάχια), που προέρχεται από δάση, τα οποία διαχειρίζονται έτσι ώστε να μην υλοτομείται περισσότερη ξυλεία από όση παράγεται και ταυτόχρονα να μην διαταράσσονται οι άλλες δασικές λειτουργίες; («αειφορική» διαχείριση δασών ) Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Γνωρίζετε ότι διατίθενται πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου (πριστή ξυλεία, ξυλεία κατασκευών, πάνελς, έπιπλα, πατώματα κλπ) στις αγορές, που φέρουν ανάλογο σήμα προέλευσης και κατεργασίας;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Η επιχείρησή σας επεξεργάζεται/εμπορεύεται τέτοια προϊόντα;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Τονίζετε προς τους πελάτες σας την περιβαλλοντική φιλικότητα των προϊόντων ξύλου σε σχέση με τα ανταγωνιστικά;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Κατά τη γνώμη σας έχει επηρεασθεί η συμπεριφορά του καταναλωτικού κοινού από την ευρύτερη περιβαλλοντική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των τελευταίων χρόνων;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Θεωρείτε ότι έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια η ζήτηση των πελατών σας για φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα όπως είναι τα προϊόντα του ξύλου;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Σας έχει απασχολήσει-προβληματίσει μέχρι σήμερα η τάση της κατασκευής- διάθεσης πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Είναι μέσα στις προθέσεις της επιχείρησής σας η ενασχόληση με πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Πόσα περισσότερα χρήματα πιστεύετε ότι θα ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν οι πελάτες σας, για να αγοράσουν πιστοποιημένα ξύλινα έπιπλα (έπιπλα δωματίων, κουζίνας, μπάνιου, κλπ.), που προέρχονται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση και τα οποία φέρουν ανάλογο σήμα προέλευσης και κατεργασίας;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Πόσα περισσότερα χρήματα πιστεύετε ότι θα ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν οι πελάτες σας, για να αγοράσουν πιστοποιημένα ξύλινα προϊόντα δομικών κατασκευών (πατώματα, στέγες, πόρτες, παράθυρα κλπ.) που προέρχονται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση και τα οποία φέρουν ανάλογο σήμα προέλευσης και κατεργασίας;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Πόσα περισσότερα χρήματα θα ήσασταν πρόθυμοι να πληρώσετε εσείς για πιστοποιημένη πρώτη ύλη που θα αγοράσετε;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Ποιο τμήμα της αύξησης του κόστους, που οφείλεται στη διαδικασία πιστοποίησης, θεωρείτε ότι μπορείτε να μεταφέρετε στους πελάτες σας στην τιμή που θα πληρώσουν xxiv

25 Πίνακας 95 Πίνακας 96 Πίνακας 97 Πίνακας 98 Πίνακας 99 Πίνακας 100 Πίνακας 101 Πίνακας 102 Πίνακας 103 Πίνακας 104 Πίνακας 105 Πίνακας 106 Πίνακας 107 Πίνακας 108 Πίνακας 109 Πίνακας 110 Πίνακας 111 Πίνακας 112 για το πιστοποιημένο προϊόν;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Θεωρείτε ότι χρειάζεται να εφαρμοσθεί και στη χώρα μας ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο σύστημα δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Θεωρείτε ότι πρέπει άμεσα να αναληφθεί πρωτοβουλία από όχι αρμόδιους συλλογικούς φορείς για τη δημιουργία του Ελληνικού Συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Διατίθεσθε να συμμετάσχετε με την εμπειρία σας και τις απόψεις σας στη δημιουργία του Ελληνικού Συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Αυτό το σύστημα πιστοποίησης, θα σας ενδιέφερε να είναι ευρέως εφαρμοζόμενο και αναγνωρίσιμο;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Αυτό το σύστημα πιστοποίησης, θα σας ενδιέφερε να είναι οικονομικά εφικτό;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Αυτό το σύστημα πιστοποίησης, θα σας ενδιέφερε να είναι αποδεκτό από περιβαλλοντικές οργανώσεις;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Αυτό το σύστημα πιστοποίησης, θα σας ενδιέφερε να είναι αποδεκτό από καταναλωτικές οργανώσεις;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Αυτό το σύστημα πιστοποίησης, θα σας ενδιέφερε να είναι αποτελεσματικό ως προς τη διαχείριση των δασών της χώρας μας;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Α. ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ ΔΑΣΩΝ (ΔΗΜΟΣΙΟΙ-ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ) Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Β. ΔΑΣΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ-ΕΜΠΟΡΙΟ Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Γ. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΔΑΣΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ. Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Δ. ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΔΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Ε. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» ΣΤ. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Ζ. ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΥΛΟΤΟΜΩΝ Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Έχετε ακούσει για τα προγράμματα «Πράσινα Κτίρια», τα οποία προωθούνται σε Αμερική και Ευρώπη και στα οποία γίνεται αποκλειστικά χρήση πιστοποιημένης ξυλείας και πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου κατά την κατασκευή τους;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Εάν τα παραπάνω προγράμματα «Πράσινα Κτίρια» εμφανισθούν και στη χώρα μας, είστε πρόθυμοι να προσαρμοσθείτε ανάλογα;» Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Με δεδομένο ότι στη Μεγάλη Βρετανία από την Άνοιξη του 2009, όλοι οι Δημόσιοι Οργανισμοί της χώρας υποχρεωτικά προμηθεύονται ξυλεία, που προέρχεται από xxv

26 νόμιμες και περιβαλλοντικά πιστοποιημένες πηγές, ενώ παράλληλα στη Γαλλία από το 2010, στα προγράμματα «πράσινα κτίρια» θα είναι υποχρεωτικός ο εφοδιασμός με πιστοποιημένη ξυλεία, θεωρείτε ότι θα επηρεασθεί και η ελληνική αγορά;» Πίνακας 113 Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Εάν υποτεθεί ότι στο άμεσο μέλλον, οι Κρατικοί Οργανισμοί, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, σημαντικοί κατασκευαστικοί φορείς, καθώς και μεγάλες αλυσίδες εμπορίας προϊόντων ξύλου, έθεταν ως απαραίτητο και αναγκαίο όρο στους προμηθευτές τους, 231 την προμήθεια με πιστοποιημένη ξυλεία και πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου, πως θα «αντιδρούσατε»; Πίνακας 114 Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Για την ενίσχυση της αγοράς πιστοποιημένης ξυλείας και προϊόντων ξύλου, θεωρείτε καθοριστική τη θέσπιση κινήτρων από την πλευρά του Κράτους για τις επιχειρήσεις, 232 τέτοιων όπως: Α. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΚΙΝΗΤΡΑ. Πίνακας 115 Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Για την ενίσχυση της αγοράς πιστοποιημένης ξυλείας και προϊόντων ξύλου, θεωρείτε καθοριστική τη θέσπιση κινήτρων από την πλευρά του Κράτους για τις επιχειρήσεις, 232 τέτοιων όπως: Β. ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ-ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ Πίνακας 116 Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση «Για την ανάπτυξη της αγοράς πιστοποιημένης ξυλείας και προϊόντων ξύλου, θεωρείτε καθοριστική τη δράση οικολογικών οργανώσεων με τη δημιουργία ομάδων 233 καταναλωτών, που πιέζουν προς αυτήν την κατεύθυνση;» Πίνακας 117 Κατανομή απαντήσεων των δύο ομάδων επιχειρήσεων ξύλου στην Ερώτηση 31 «Για την ανάπτυξη της αγοράς πιστοποιημένης ξυλείας και προϊόντων ξύλου, θεωρείτε καθοριστική την διαφημιστική εκστρατεία και προβολή από τους εμπλεκόμενους 233 φορείς;» Πίνακας 118 Πιστοποιημένες επιχειρήσεις ξύλου κατά σύστημα πιστοποίησης 235 Πίνακας 119 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Γνωρίζετε ότι στην παγκόσμια και στην ευρωπαϊκή αγορά διατίθεται πιστοποιημένη ξυλεία (κορμοτεμάχια), που προέρχεται από δάση, τα οποία διαχειρίζονται έτσι ώστε 236 να μην υλοτομείται περισσότερη ξυλεία από όση παράγεται και ταυτόχρονα να μην διαταράσσονται οι άλλες δασικές λειτουργίες; («αειφορική» διαχείριση δασών ) Πίνακας 120 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Γνωρίζετε ότι διατίθενται πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου (πριστή ξυλεία, ξυλεία κατασκευών, πάνελς, έπιπλα, πατώματα κλπ.) στις αγορές, που φέρουν ανάλογο σήμα 236 προέλευσης και κατεργασίας;» Πίνακας 121 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Η επιχείρησή σας επεξεργάζεται / εμπορεύεται τέτοια προϊόντα;» 237 Πίνακας 122 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Τονίζετε προς τους πελάτες σας την περιβαλλοντική φιλικότητα των προϊόντων 238 ξύλου σε σχέση με τα ανταγωνιστικά;» Πίνακας 123 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Κατά τη γνώμη σας έχει επηρεασθεί η συμπεριφορά του καταναλωτικού κοινού από την ευρύτερη περιβαλλοντική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των τελευταίων 238 χρόνων;» Πίνακας 124 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Θεωρείτε ότι έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια η ζήτηση των πελατών σας για φιλικά 239 προς το περιβάλλον προϊόντα, όπως είναι τα προϊόντα του ξύλου;» Πίνακας 125 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Σας έχει απασχολήσει-προβληματίσει μέχρι σήμερα η τάση της κατασκευής- 240 διάθεσης πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου;» Πίνακας 126 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Είναι μέσα στις προθέσεις της επιχείρησής σας η ενασχόληση με πιστοποιημένα 240 προϊόντα ξύλου;» Πίνακας 127 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Πόσα περισσότερα χρήματα πιστεύετε ότι θα ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν οι πελάτες σας, για να αγοράσουν πιστοποιημένα ξύλινα έπιπλα (έπιπλα δωματίων, 241 κουζίνας, μπάνιου, κλπ.), που προέρχονται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση και τα οποία φέρουν ανάλογο σήμα προέλευσης και κατεργασίας;» Πίνακας 128 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Πόσα περισσότερα χρήματα πιστεύετε ότι θα ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν οι πελάτες σας, για να αγοράσουν πιστοποιημένα ξύλινα προϊόντα δομικών κατασκευών (πατώματα, στέγες, πόρτες, παράθυρα κλπ.) που προέρχονται από αειφορικά 242 διαχειριζόμενα δάση και τα οποία φέρουν ανάλογο σήμα προέλευσης και κατεργασίας;» Πίνακας 129 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Πόσα περισσότερα χρήματα θα ήσασταν πρόθυμοι να πληρώσετε εσείς για πιστοποιημένη πρώτη ύλη που θα αγοράσετε;» 243 xxvi

27 Πίνακας 130 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Ποιο τμήμα της αύξησης του κόστους, που οφείλεται στη διαδικασία πιστοποίησης, θεωρείτε ότι μπορείτε να μεταφέρετε στους πελάτες σας στην τιμή που θα πληρώσουν 244 για το πιστοποιημένο προϊόν;» Πίνακας 131 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Θεωρείτε ότι χρειάζεται να εφαρμοσθεί και στη χώρα μας ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο σύστημα δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των 245 προϊόντων ξύλου;» Πίνακας 132 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Θεωρείτε ότι πρέπει άμεσα να αναληφθεί πρωτοβουλία από τους αρμόδιους συλλογικούς φορείς για τη δημιουργία του Ελληνικού Συστήματος δασικής 245 πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Πίνακας 133 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Διατίθεσθε να συμμετάσχετε με την εμπειρία σας και τις απόψεις σας στη δημιουργία του Ελληνικού Συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των 246 προϊόντων ξύλου; Πίνακας 134 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Αυτό το σύστημα πιστοποίησης, θα σας ενδιέφερε να είναι ευρέως εφαρμοζόμενο και 247 αναγνωρίσιμο;» Πίνακας 135 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Αυτό το σύστημα πιστοποίησης, θα σας ενδιέφερε να είναι οικονομικά εφικτό;» 247 Πίνακας 136 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Αυτό το σύστημα πιστοποίησης, θα σας ενδιέφερε να είναι αποδεκτό από περιβαλλοντικές οργανώσεις;» 247 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση Πίνακας 137 «Αυτό το σύστημα πιστοποίησης, θα σας ενδιέφερε να είναι αποδεκτό από 248 καταναλωτικές οργανώσεις;» Πίνακας 138 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Αυτό το σύστημα πιστοποίησης, θα σας ενδιέφερε να είναι αποτελεσματικό ως προς 248 τη διαχείριση των δασών της χώρας μας;» Πίνακας 139 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής 249 προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Α. ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ ΔΑΣΩΝ (ΔΗΜΟΣΙΟΙ- ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ) Πίνακας 140 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής 249 προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Β. ΔΑΣΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ- ΕΜΠΟΡΙΟ Πίνακας 141 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής 250 προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Γ. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΔΑΣΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ Πίνακας 142 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής 250 προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Δ.ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΔΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Πίνακας 143 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής 251 προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Ε. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ Πίνακας 144 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής 251 προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» ΣΤ. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ Πίνακας 145 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Πόσο σημαντική κρίνετε τη συμμετοχή των παρακάτω φορέων στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή αυτού του συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής 252 προέλευσης των προϊόντων ξύλου;» Ζ. ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΥΛΟΤΟΜΩΝ Πίνακας 146 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Έχετε ακούσει για τα προγράμματα «Πράσινα Κτίρια», τα οποία προωθούνται σε Αμερική και Ευρώπη και στα οποία γίνεται αποκλειστικά χρήση πιστοποιημένης 253 ξυλείας και πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου κατά την κατασκευή τους;» Πίνακας 147 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Εάν τα παραπάνω προγράμματα «Πράσινα Κτίρια» εμφανισθούν και στη χώρα μας, 254 είστε πρόθυμοι να προσαρμοσθείτε ανάλογα;» Πίνακας 148 Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση 254 xxvii

28 Πίνακας 149 Πίνακας 150 Πίνακας 151 Πίνακας 152 Πίνακας 153 «Με δεδομένο ότι στη Μεγάλη Βρετανία από την Άνοιξη του 2009, όλοι οι Δημόσιοι Οργανισμοί της χώρας υποχρεωτικά προμηθεύονται ξυλεία, που προέρχεται από νόμιμες και περιβαλλοντικά πιστοποιημένες πηγές, ενώ παράλληλα στη Γαλλία από το 2010, στα προγράμματα «πράσινα κτίρια» θα είναι υποχρεωτικός ο εφοδιασμός με πιστοποιημένη ξυλεία, θεωρείτε ότι θα επηρεασθεί και η ελληνική αγορά;» Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Εάν υποτεθεί ότι στο άμεσο μέλλον, οι Κρατικοί Οργανισμοί, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, σημαντικοί κατασκευαστικοί φορείς, καθώς και μεγάλες αλυσίδες εμπορίας προϊόντων ξύλου, έθεταν ως απαραίτητο και αναγκαίο όρο στους προμηθευτές τους, την προμήθεια με πιστοποιημένη ξυλεία και πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου, πως θα αντιδρούσατε;» Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Για την ενίσχυση της αγοράς πιστοποιημένης ξυλείας και προϊόντων ξύλου, θεωρείτε καθοριστική τη θέσπιση κινήτρων από την πλευρά του Κράτους για τις επιχειρήσεις, τέτοιων όπως: Α.ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΚΙΝΗΤΡΑ Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Για την ενίσχυση της αγοράς πιστοποιημένης ξυλείας και προϊόντων ξύλου, θεωρείτε καθοριστική τη θέσπιση κινήτρων από την πλευρά του Κράτους για τις επιχειρήσεις, τέτοιων όπως: Β. ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ-ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς, στην Ερώτηση «Για την ανάπτυξη της αγοράς πιστοποιημένης ξυλείας και προϊόντων ξύλου, θεωρείτε καθοριστική τη δράση οικολογικών οργανώσεων με τη δημιουργία ομάδων καταναλωτών, που πιέζουν προς αυτήν την κατεύθυνση;» Κατανομή απαντήσεων των επιχειρήσεων ξύλου με ISO και χωρίς ISO στην Ερώτηση «Για την ανάπτυξη της αγοράς πιστοποιημένης ξυλείας και προϊόντων ξύλου, θεωρείτε καθοριστική την διαφημιστική εκστρατεία και προβολή από τους εμπλεκόμενους φορείς;» ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 1 Σχέση των Δημογραφικών Χαρακτηριστικών με τους Τέσσερις Τύπους Καταναλωτών 178 xxviii

29 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, στη διακήρυξή της για την ανακήρυξη του 2011 ως Διεθνές Έτος Δασών, επανέλαβε τη δέσμευσή της σε μια δήλωση αρχών, για μια παγκόσμια συναίνεση για τη διαχείριση, διατήρηση και αειφόρο ανάπτυξη όλων των τύπων των δασών, γνωστές ως δασικές αρχές ( Αυτές οι αρχές, ήταν η μία δέσμη αποτελεσμάτων από τις πέντε, που προήλθαν από την παγκόσμια συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον και την ανάπτυξη, το 1992 στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας. Τα Κράτη Μέλη της Γενικής Συνέλευσης, επανεπιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους να εργασθούν σε παγκόσμιο, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, για την επίτευξη προόδου μέχρι το 2015, στους παρακάτω στόχους: Αναστροφή της απώλειας της δασικής κάλυψης σε παγκόσμιο επίπεδο, μέσω της αειφορικής δασικής διαχείρισης, περιλαμβανομένων της προστασίας, της αποκατάστασης και της αναδάσωσης, καθώς και αύξηση των προσπαθειών για την πρόληψη της υποβάθμισης των δασών. Ενίσχυση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών ωφελειών που προέρχονται από τα δάση, περιλαμβανομένης της βελτίωσης της διαβίωσης των πληθυσμών, που εξαρτώνται από τα δάση. Σημαντική αύξηση της έκτασης των προστατευομένων δασών σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς και του ποσοστού των δασικών προϊόντων, που προέρχονται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση Αντιστροφή της μείωσης της επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας για την αειφορική διαχείριση των δασών και την κινητοποίηση σημαντικά αυξημένων, νέων και πρόσθετων χρηματοδοτικών πόρων από όλες τις πηγές, για την εφαρμογή της αειφορικής διαχείρισης των δασών. Η αναδιατύπωση των στόχων για τα δάση, χωρίς να αλλάζει το περιεχόμενό τους, με ιδιαίτερη έμφαση και επιμονή στην επίτευξη της αειφορικής διαχείρισης των δασών, δεκαπέντε χρόνια μετά την Παγκόσμια Συνδιάσκεψη του 1992, δείχνει ότι δεν έχουν επιτευχθεί τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Το μεγάλο πρόβλημα της παράνομης υλοτομίας δεν έχει επιλυθεί, παρά και το πλήθος των κανονιστικών παρεμβάσεων και πρωτοβουλιών που έχουν ληφθεί, ενώ ο ρυθμός της αποψίλωσης των δασών, δείχνει σημάδια μείωσης, αλλά παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα, αφού από 16 εκ. Ha/έτος 1

30 τη δεκαετία του , έπεσε στα 13 εκ. Ha/έτος τη δεκαετία (F.A.O., 2010). Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας για την παγκόσμια Συνδιάσκεψη του 1992, ο προβληματισμός για την κατάσταση των δασών παγκοσμίως, εστιάσθηκε στον υψηλό ρυθμό της αποδάσωσης, στην απώλεια οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών ωφελειών, στους επερχόμενους κινδύνους για τη ζωή των παραδασόβιων πληθυσμών και στην αυξανόμενη ζήτηση για δασικά προϊόντα, που προέρχονται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση (W.C.E.D., 1987). Τα μέσα ενημέρωσης και οι οικολογικές οργανώσεις, διαμαρτύρονταν για τις καταστροφές στα δάση του Αμαζονίου, για τις παράνομες υλοτομίες στα τροπικά δάση της υφηλίου αλλά και για τον τρόπο διαχείρισης των δασών της Βόρειας Αμερικής, με την εφαρμογή αποψιλωτικών υλοτομιών. Την ίδια περίοδο, πολλές περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις μαζί με ενώσεις καταναλωτών, πίεζαν στην κατεύθυνση να σταματήσουν οι παράνομες υλοτομίες, με αποκλεισμούς στην αγορά δασικών προϊόντων, που προέρχονται από τέτοια δάση (Hansen and Juslin, 1999). Σε πολλές περιοχές της Ευρώπης, λήφθηκαν πρωτοβουλίες μη χρησιμοποίησης τροπικής ξυλείας στις κατασκευές. Η Δασική Πιστοποίηση και η χρήση σημάτων στα δασικά προϊόντα, ήρθε ως εναλλακτική απάντηση στις καμπάνιες αποκλεισμού αγοράς των δασικών προϊόντων. Με τη δασική πιστοποίηση, άλλαξε η πίεση που ασκούσαν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις στους πολιτικούς και στις κυβερνήσεις για την προστασία των δασών και της βιοποικιλότητας, προς την αγορά και τους καταναλωτές. Η πιστοποίηση των δασών εισήχθη στις αρχές της δεκαετίας του 1990, για να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες της παγκόσμιας κοινότητας για την αποψίλωση και την υποβάθμιση των δασών, καθώς και να προωθήσει τη διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας, ιδιαίτερα στις τροπικές χώρες. Αρχικά υποστηρίχθηκε από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, αλλά γρήγορα εξελίχθηκε σε ένα εν δυνάμει μέσο για την προώθηση της αειφορικής δασικής διαχείρισης (Rametsteiner and Simula, 2003). Η Ατζέντα 21, που προέκυψε από τη Συνδιάσκεψη του 1992, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο για τη στήριξη της ανάπτυξης των προγραμμάτων πιστοποίησης, καθώς είχε τονίσει την αναγκαιότητα της ενημέρωσης των καταναλωτών, σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προϊόντων που αποκτούν. Η πιστοποίηση των δασών, είναι μια νέα θεσμική καινοτομία για την εφαρμογή της αειφορικής διαχείρισης των δασών, άποψη που υποστηρίζουν ο Bratley (2003), οι 2

31 Cashore et al. (2004) και άλλοι. O Bratley, θεωρεί ότι προέκυψε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ως μια μορφή ιδιωτικής διακυβέρνησης, για να ορίσει και να παρακολουθήσει (αστυνομεύσει) την αειφορική διαχείριση των δασών. Οι Lαwson και Cashore (2003), υποστηρίζουν ότι η ανάπτυξη διεθνών και τοπικών συστημάτων πιστοποίησης, τα οποία αναγνωρίζουν οι δασικές επιχειρήσεις για την εφαρμογή της αειφορικής δασικής διαχείρισης, σύμφωνα με προκαθορισμένους κανόνες, αποτελεί μια σπουδαία ενέργεια στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης της δασικής πολιτικής. Κατά τον Στάμου (2006), η βασική επιδίωξη της δασικής πιστοποίησης, είναι να αναπτύξει δεσμούς μεταξύ των φορέων ζήτησης δασικών προϊόντων υψηλών περιβαλλοντικών και κοινωνικών προδιαγραφών από τη μία πλευρά, καθώς και παραγωγών δασικών προϊόντων, οι οποίοι μπορούν να ικανοποιήσουν αυτές τις υψηλές προδιαγραφές από την άλλη. Με αυτήν την επισήμανση, η πιστοποίηση των δασών εκφράζει τη γενικότερη τάση για την ανάγκη καθορισμού περιβαλλοντικών και κοινωνικών βελτιώσεων στη χρήση των φυσικών πόρων, επιβεβαιώνοντας την αδιαμφισβήτητη διαπίστωση και την παγκόσμια αναγνώριση της σημασίας των δασών, στη συνέχιση της ζωής του πλανήτη και στην ευημερία των πληθυσμών στο διηνεκές. Το ζήτημα της δασικής πιστοποίησης είναι αποφασιστικής σημασίας, καθώς έχει προκαλέσει μεγάλη συζήτηση και αντιπαράθεση, από την εισαγωγή της μέχρι σήμερα. Η συζήτηση επικεντρώνεται, στο ποιο από τα υπάρχοντα συστήματα πιστοποίησης είναι περισσότερο αποδεκτό και ποια πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά του, καθώς διαφορετικές ομάδες διαφορετικών συμφερόντων, έχουν εμπλακεί ενεργά με τη δημιουργία συστημάτων, αλλά και με την αξιολόγησή τους (Nussbaum and Simula, 2004). Το αποτέλεσμα είναι ότι η πιστοποίηση των δασών, παραμένει περίπλοκη και δημιουργεί συγχύσεις και κούραση στους ιδιοκτήτες των δασών και στους διευθυντές των δασικών βιομηχανιών, από τις συνεχιζόμενες διαμάχες, ενώ παράλληλα δημιουργεί σύγχυση στους καταναλωτές αλλά και προβλήματα αποδοχής στην αγορά. Βασική πεποίθηση κατά την εισαγωγή της πιστοποίησης, αποτέλεσε το γεγονός ότι οι καταναλωτές θα είναι διαθέσιμοι να καταβάλλουν περισσότερα χρήματα για να προμηθευθούν δασικά προϊόντα που προέρχονται από πιστοποιημένα δάση (Merry and Carter, 1997) Σήμερα, λίγα αποδεικτικά στοιχεία είναι διαθέσιμα ότι τα πιστοποιημένα δασικά προϊόντα προσελκύουν υπερτίμημα. Ωστόσο, όπως αναλύεται 3

32 και μελετάται διεξοδικά σε αυτή την έρευνα, άλλα οφέλη εκτός της τιμής παρέχουν ικανοποίηση στις επιχειρήσεις και η δασική πιστοποίηση συνεχώς αναπτύσσεται. Αν και παρουσιάζονται αρκετά προβλήματα σ αυτήν την πολύ νέα διαδικασία της πιστοποίησης της αειφορικής διαχείρισης των δασών και των προϊόντων ξύλου, τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο, δεν μπορεί να παραβλεφθεί το γεγονός της ραγδαίας αύξησης των εκτάσεων των πιστοποιημένων δασών, καθώς και των πιστοποιημένων επιχειρήσεων επεξεργασίας ξύλου και προϊόντων ξύλου. Η προσπάθεια να λειτουργήσει και η πιστοποίηση των δασών στην αποτελεσματικότερη προώθηση της αειφορικής διαχείρισης των δασών, αποτελεί αυτή μια ουσιαστική συνιστώσα στην επίτευξη του παγκόσμιου στόχου «Τα δάση για τους λαούς και οι λαοί για τα δάση». 4

33 2. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η ανάγκη για αυτήν την έρευνα, προέκυψε από ένα μεγάλο κενό που υπάρχει στην Ελληνική βιβλιογραφία, σχετικά με τη μελέτη της συμπεριφοράς των Ελλήνων καταναλωτών για τα πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου, καθώς και των προθέσεων των επιχειρήσεων ξύλου για τα προϊόντα αυτά. Οι μέχρι σήμερα σχετικές με τη δασική πιστοποίηση εργασίες, που έχουν πραγματοποιηθεί στη χώρα μας, υπογραμμίζουν την ανάγκη εξέτασης της αγοράς και της συμπεριφοράς των καταναλωτών απέναντι στα πιστοποιημένα προϊόντα (Ευσταθιάδης, 2005), καθώς και της διερεύνησης της πρόθεσης των Ελλήνων καταναλωτών για χρήση πιστοποιημένης ξυλείας από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση (Παπαδόπουλος, προσωπική επικοινωνία 2008, Papadopoulos et αl., 2010). Ακόμη, αναγνωρίζεται η ανάγκη για τη μελέτη της στάσης και του ενδιαφέροντος της Ελληνικής ξυλοβιομηχανίας και γενικότερα της αγοράς ξύλου, σε συσχέτιση με την πιστοποίηση της αειφορικής διαχείρισης δασών και των σχετικών με αυτή θεμάτων (Georgiades, 2004). Σκοπός αυτής της έρευνας, είναι η ολοκληρωμένη διερεύνηση της συμπεριφοράς του Έλληνα καταναλωτή για τα πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου (έπιπλα και προϊόντα δομικών κατασκευών), που προέρχονται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση, η καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης της ελληνικής αγοράς και η γνώση και η στάση των επιχειρήσεων ξύλου για τα προϊόντα αυτά, καθώς και οι αντίστοιχες ενέργειες και πρωτοβουλίες που πρέπει να αναληφθούν για την προώθησή τους. Στα πλαίσια του παραπάνω σκοπού, τέθηκαν οι παρακάτω ειδικότεροι στόχοι της έρευνας τόσο για το καταναλωτικό κοινό, όσο και για τις επιχειρήσεις ξύλου. α. Στόχοι για το καταναλωτικό κοινό H διερεύνηση του καταναλωτικού κοινού όσον αφορά: 1) τη στάση του για το περιβάλλον και την κατάσταση των δασών της χώρας μας, καθώς και στη σημασία που δίνει στην περιβαλλοντική φιλικότητα των προϊόντων, 2) την ενημέρωση και γνώση του για την αειφορική διαχείριση των δασών και την ύπαρξη πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου, 5

34 3) την προτίμηση και πρόθεσή του για αγορά πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου (επίπλων και δομικών προϊόντων), που προέρχονται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση, 4) τη διάθεσή του για επιπλέον ποσό, που προτίθεται ίσως να καταβάλλει για την αγορά αυτών των προϊόντων, καθώς και της πραγματοποίησης αγοράς τέτοιων προϊόντων, 5) το βαθμό ταύτισης επιχειρήσεων ξύλου και καταναλωτικού κοινού, ως προς την πρόθεση του καταναλωτικού κοινού για καταβολή επιπλέον ποσού για την αγορά αυτών των προϊόντων, 6) την ανάπτυξη τυπολογίας καταναλωτών σε σχέση με τις τρείς παρακάτω παραμέτρους: -τη γνώση τους για την αειφορική διαχείριση των δασών και τα πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου, καθώς και την ευαισθητοποίησή τους, -τη σημασία που δίνουν στην τιμή του προϊόντος και στη φιλικότητά του ως προς το περιβάλλον, όταν πρόκειται να αγοράσουν ένα προϊόν, -την προθυμία τους να πληρώσουν περισσότερα χρήματα για την αγορά πιστοποιημένων ξύλινων επίπλων και πιστοποιημένων ξύλινων προϊόντων δομικών κατασκευών. β. Στόχοι για τις Επιχειρήσεις ξυλείας Η διερεύνηση των επιχειρήσεων ξυλείας όσον αφορά: 1) το βαθμό ενημέρωσης και γνώσης τους για τη δασική πιστοποίηση και για τα πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου, καθώς και η σχετική απογραφή των ειδών και ποσοτήτων ξυλείας που προέρχονται από αειφορικά διαχειριζόμενα δάση και εμπορεύονται στην Ελληνική αγορά, 2) την άποψή τους για αλλαγή της συμπεριφοράς και της ζήτησης του καταναλωτικού κοινού γενικά για προϊόντα ξύλου, 3) την καταγραφή ύπαρξης πιθανών συστημάτων πιστοποίησης από τις επιχειρήσεις και την πρόθεσή τους για διάθεση και προώθηση στην αγορά πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου αειφορικά διαχειριζόμενων δασών, 4) την αντίληψή τους για την πρόθεση του καταναλωτικού κοινού για καταβολή επιπλέον ποσού για την αγορά αυτών των προϊόντων, καθώς και της διάθεσης τους για καταβολή επιπλέον ποσού, 6

35 5) την άποψή τους για την αναγκαιότητα δημιουργίας και εφαρμογής ενός συστήματος δασικής πιστοποίησης και αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου στη χώρα μας, καθώς και τα βασικά χαρακτηριστικά του, 6) την επίδραση των εμφανιζόμενων νέων τάσεων της αγοράς στη συμπεριφορά τους και την αναζήτηση των κατάλληλων ενεργειών για την προώθηση στην αγορά των πιστοποιημένων προϊόντων ξύλου, 7) την επίδραση του μεγέθους των επιχειρήσεων στη στάση τους απέναντι σε αυτά τα προϊόντα. 7

36 8

37 3. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Α. ΑΕΙΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΔΑΣΩΝ-ΔΑΣΙΚΗ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ 3.1 Αειφορική Διαχείριση Δασών Αποτελεί κοινή ομολογία, ότι η ανθρωπότητα τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα, τόσο στον τομέα της ανάπτυξης, όσο και σε θέματα που άπτονται με το περιβάλλον. Η διαπίστωση ότι, περιβάλλον και ανάπτυξη βρίσκονται σε μια διαδικασία αλληλοεξαρτώμενης και αλληλοτροφοδοτούμενης κρίσης, που αν δεν ανατραπεί θα οδηγήσει σε αδιέξοδο, αποτελεί πλέον αξίωμα. Οι εκφραζόμενες από πολλές και διαφορετικές πλευρές, βαθιές ανησυχίες της παγκόσμιας κοινότητας για το μέλλον της, λόγω της αυξανόμενης ραγδαίας περιβαλλοντικής υποβάθμισης, οι έντονες έως και αξεπέραστες σε πολλά σημεία αντιθέσεις ανάμεσα στον «αναπτυγμένο» Βορρά και «υποανάπτυκτο» Νότο γίνονται συνεχώς ευρύτερα γνωστές (Κόλλιας, 1996). Οι προτεραιότητες του Βορρά στον τομέα «ανάπτυξη περιβάλλον», δεν συμπίπτουν με εκείνες του Νότου. Όταν οι αναπτυγμένες βιομηχανικά χώρες χαρακτηρίζουν ως κύρια προβλήματα πλανητικής εμβέλειας το φαινόμενο του θερμοκηπίου, τη μείωση του όζοντος της στρατόσφαιρας, την ανάγκη προστασίας και διατήρησης της βιοποικιλότητας, για τις φτωχές τα κύρια προβλήματα αντιστοιχούν στην κάλυψη ζωτικών αναγκών για να καταφέρουν να συνεχίσουν να ζουν. Ως κυρίαρχη αιτία της παγκόσμιας περιβαλλοντικής υποβάθμισης, αναγνωρίζεται η ακολουθούμενη αναπτυξιακή διαδικασία, που ταυτόχρονα παράγει την υπέρ-συσσώρευση αλλά και τη φτώχεια (Γρηγορίου κ.α., 1993, W.C.E.D., 1987). Ύστερα από την υποβάθμιση που υπέστησαν το φυσικό περιβάλλον και τα δασικά οικοσυστήματα ειδικότερα, σε όλα τα πλάτη και μήκη της γης, η διατήρηση, σταθεροποίηση και βελτίωση των δασικών οικοσυστημάτων και η υποστήριξη των συντελούμενων σ' αυτά φυσικών λειτουργιών και διεργασιών, αποτελούν επιλογή και υποχρέωση πρώτης προτεραιότητας, σύμφωνα με τις αποφάσεις της Συνδιάσκεψης του Ο.Η.Ε., που πραγματοποιήθηκε στο Ρίο ντε Τζανέιρο το 1992 για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη. Η διεθνής κοινότητα, σε αρκετές παγκόσμιες συνδιασκέψεις και συνέδρια, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, για την προστασία και βελτίωση των δασών, θα πρέπει στο εξής αυτά να διαχειρίζονται στη βάση των αρχών της 9

38 αειφορίας, όπως αυτή αναπτύχθηκε, εξελίχθηκε και ολοκληρώθηκε στις μέρες μας εννοιολογικά (F.A.O., 2001a, M.C.P.F.E., 1995, M.C.P.F.E., 2006). Ιστορικά, η αρχή της αειφορίας εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στα δάση της Κεντρικής Ευρώπης με την αρχική της έννοια, αυτής της αειφορίας των καρπώσεων. Η έννοια αυτή, η οποία διατυπώθηκε για πρώτη φορά στις αρχές του 18 ου αιώνα από τον H.C von Carlowitz (Ευσταθιάδης, 2005, Στάμου, 2005), θεωρεί ότι για να υπάρχει συνεχής και διαρκής εκμετάλλευση των δασών, θα πρέπει να γίνεται αποταμίευση ξύλου, δηλαδή η συγκομιδή ξύλου δεν θα πρέπει να υπερβαίνει την αύξηση του ξυλαποθέματος. Ο Στάμου (2006), θεωρεί ότι η έννοια της αειφορίας των καρπώσεων προσδιορίζει ότι «από το δάσος δεν επιτρέπεται κάρπωση ξύλου ή άλλων προϊόντων μεγαλύτερη από αυτή που αντιστοιχεί στο παραγωγικό δυναμικό του συγκεκριμένου κάθε φορά σταθμού-τόπου». Εξ άλλου ο Ευθυμίου (1992), τονίζει ότι η αειφορία των καρπώσεων, αποτελεί τη σημαντικότερη από τις τρείς βασικές αρχές, μαζί με την πολλαπλή χρήση των φυσικών πόρων και την εφαρμογή της οικονομικότητας με κοινωνικά κριτήρια, που συνθέτουν την άσκηση της ορθολογικής δασοπονίας. Σύμφωνα, όμως, με την εννοιολογικά ολοκληρωμένη σημερινή έννοιά της, αειφορική δασική διαχείριση είναι το σύνολο της δασοπονικής δράσης και των χρήσεων των δασών και των δασικών οικοσυστημάτων γενικότερα, που πραγματοποιούνται κατά τέτοιο τρόπο και ένταση, ώστε σε όλη την έκτασή τους να διατηρείται η βιοποικιλότητα, η παραγωγικότητα, η ικανότητα αναγέννησης, η ζωτικότητα και η δυναμικότητά τους να εκπληρώνουν στο παρόν και στο μέλλον τις οικολογικές, οικονομικές και κοινωφελείς λειτουργίες σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο, χωρίς να προκαλούν ζημιές στα άλλα οικοσυστήματα (M.C.P.F.E., 1993, Αλμπάνης κ.α., 2000). Σύμφωνα με την Εθνική Δασική Υπηρεσία των Η.Π.Α., αειφορική διαχείριση είναι η δημιουργία, εφαρμογή και εκτίμηση των αποφάσεων εκείνων, που βασίζονται στην προσέγγιση του οικοσυστήματος, και η οποία αναγνωρίζει ότι οικοσύστημα και κοινωνία αλληλοεπηρεάζονται και εξελίσσονται (Κόλλιας, 1997). Η αειφορία αποτελεί δεσμευτική αρχή της διαχείρισης των δασών και των φυσικών οικοσυστημάτων γενικότερα. Η προσπάθεια για να διαπιστωθεί κατά πόσο εφαρμόζεται η αειφορία στη διαχείριση των δασών μιας χώρας σε δεδομένη χρονική στιγμή και η διαχρονική παρακολούθηση εφαρμογής της, κατέστησαν αναγκαία την 10

39 ανάπτυξη οργάνων και μέσων ελέγχου και αξιολόγησης. Αυτά είναι τα Κριτήρια και οι Δείκτες αειφορικής διαχείρισης των δασών. 3.2 Κριτήρια και Δείκτες Αειφορικής Δασικής Διαχείρισης Τα κριτήρια περιγράφουν τις διαφορετικές όψεις της βιωσιμότητας σε εννοιολογικό επίπεδο. Κατά την προσέγγιση του Υπουργείου Γεωργίας και Δασών της Φιλανδίας (Ministry of Agriculture and Forestry of Finland, 2000), ένα κριτήριο αποτελεί ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα ή ένα σύνολο προϋποθέσεων, βάσει των οποίων θα είναι δυνατή η αξιολόγηση των διαφόρων πτυχών της δασοπονίας. Ένα κριτήριο περιέχει ένα ενσωματωμένο στόχο για να επιτευχθεί. Η αξιολόγηση του κριτηρίου βασίζεται στην αξιολόγηση των δεικτών (F.A.O.-C.I.C.I., 2003). Σύμφωνα με την ίδια πηγή, οι δείκτες δείχνουν ή αντικατοπτρίζουν τις σχετικές αλλαγές στην εξέλιξη της διαχείρισης όσο και του χρόνου. Καταδεικνύουν πόσο καλά κάθε κριτήριο πληροί τους στόχους που έχουν τεθεί. Συνήθως ένας δείκτης δείχνει μια ποσοτική αλλαγή. Όμως επειδή όλες οι πτυχές της δασοκομίας, δεν μπορεί να αποτιμηθούν με ποσοτικούς δείκτες, έχουν διατυπωθεί ορισμένοι περιγραφικοί δείκτες για να αντικατοπτρίζουν την αλλαγή, όσον αφορά το νομικό, θεσμικό και οικονομικό πλαίσιο πολιτικής, καθώς και το ενημερωτικό μέσο για την εφαρμογή της πολιτικής. Σε συνάντηση διαβούλευσης του F.A.O. και του I.T.T.O. το 1995, οι εμπειρογνώμονες προσδιόρισαν τα κριτήρια και τους δείκτες, ως ορατά και απαραίτητα εργαλεία στην πορεία προς την αειφόρο διαχείριση των δασών και ότι η διαχείριση αυτών με τη σειρά της, ήταν ένα σημαντικό συστατικό και αναπόσπαστο μέρος των συνολικά εθνικών και διεθνών προγραμμάτων με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη (F.A.O./I.T.T.O., 1995). Σε σχετικό σεμινάριο για τα κριτήρια και τους δείκτες (I.S.C.I.-International Seminar on Criteria and Indicators, 1996), που οργάνωσε η Κυβέρνηση της Φιλανδίας το 1996 στο Ελσίνκι, στα πλαίσια των πρωτοβουλιών του Ο.Η.Ε., το συμπέρασμα ήταν ότι τα κριτήρια και οι δείκτες αποτελούν χρήσιμα εργαλεία, τα οποία έχουν σχεδιασθεί σε τελική ανάλυση για τη στήριξη της βελτίωσης της ποιότητας της διαχείρισης των δασών, ως αναπόσπαστο μέρος της αειφόρου ανάπτυξης των εθνών. Ολοκληρώνουν τον σκοπό τους, με την παροχή ενός μέτρου της κατάστασης των δασών και της 11

40 διαχείρισής τους και, επομένως, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση της προόδου προς την επίτευξη της αειφόρου διαχείρισης των δασών. Ακόμη, σύμφωνα με τον F.A.O. (2000b), τα κριτήρια και οι δείκτες είναι εργαλεία, που βοηθούν στον προσδιορισμό των τάσεων στο δασικό τομέα, στον προσδιορισμό των επιδράσεων των παρεμβάσεων στη διαχείριση των δασών με την πάροδο του χρόνου, καθώς και στη διευκόλυνση της λήψης αποφάσεων σε εθνικές διαδικασίες δασικής πολιτικής. Απώτερος στόχος αυτών των εργαλείων, είναι να προωθηθεί η βελτίωση των πρακτικών διαχείρισης των δασών και να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη ενός υγιέστερου και περισσότερο παραγωγικού δυναμικού των δασών. Τα κριτήρια και οι δείκτες είναι εργαλεία, που δίνουν τη δυνατότητα να μετρηθεί, εκτιμηθεί, παρακολουθηθεί και αποδειχθεί η πρόοδος προς την επίτευξη της αειφορίας στη δασική διαχείριση, σε μια συγκεκριμένη χώρα ή σε μια συγκεκριμένη δασική περιοχή για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Θεωρούνται δηλαδή ως εργαλεία πολιτικής και ως όργανα μέτρησης της επίτευξης της αειφορικής δασικής διαχείρισης (F.A.O.-C.I.C.I., 2003). Ακόμη, σύμφωνα με τον F.A.O. (2001a, 2001c), υπάρχει σύνδεση των κριτηρίων και δεικτών με την έρευνα και βελτίωση των πρακτικών της δασικής διαχείρισης, όπου τα κριτήρια και οι δείκτες θεωρούν τα δάση ως σύνθετα και δυναμικά οικοσυστήματα, που αντανακλούν μια οικοσυστημική προσέγγιση στην αειφορική δασική διαχείριση. Η βιωσιμότητα ή η αειφορία, είναι μια δυναμική και εξελισσόμενη έννοια. Η ανάπτυξη των κριτηρίων και δεικτών πρέπει να είναι μια συνεχής διαδικασία, τόσο σε περιφερειακό, όσο και εθνικό επίπεδο με βάση τη συσσωρευμένη γνώση και εμπειρία. Τα κριτήρια και οι δείκτες πρέπει να επανεξετάζονται περιοδικά, ώστε να αντικατοπτρίζουν τις πολιτικές, οικονομικές και τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες των χωρών, καθώς και τις μεταβαλλόμενες αξίες της κοινωνίας, με βάση την πείρα που αποκτήθηκε, καθώς και τα νέα επιστημονικά στοιχεία και τις τεχνολογικές εξελίξεις για τη μέτρηση των δεικτών. Οι πρώτες συζητήσεις και εργασίες άρχισαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ενώ η πρώτη προσπάθεια που έγινε από τη διεθνή κοινότητα για θέματα αειφορικής δασικής διαχείρισης, είναι της Παγκόσμιας Συνδιάσκεψης για την Ανάπτυξη και το Περιβάλλον το Η συνέχιση αυτών των εργασιών έφθασε στη δημιουργία εννιά διακυβερνητικών διαδικασιών (Rametsteiner and Simula, 2002, 2003), στις οποίες συμμετέχουν επίσημα περισσότερα από 150 κράτη παγκοσμίως (Castaneda, 2000). Οι διαδικασίες αυτές περιλαμβάνουν: 12

41 Την πρωτοβουλία του Ελσίνκι. Η Δεύτερη Υπουργική Διάσκεψη για την Προστασία των Δασών στην Ευρώπη, που πραγματοποιήθηκε στο Ελσίνκι το 1992 και δημιούργησε την Πανευρωπαϊκή διαδικασία για την προστασία των δασών, οδήγησε στην ανάπτυξη και θέσπιση ενός πυρήνα κριτηρίων και δεικτών το 1994, που εγκρίθηκαν το 1998, ως βάση για τις διεθνείς εκθέσεις και για την ανάπτυξη των εθνικών δεικτών. Η Πανευρωπαϊκή διαδικασία περιλαμβάνει 41 χώρες και καλύπτει Ευρωπαϊκά αρκτικά και εύκρατα δάση. Η χώρα μας συμμετέχει σε αυτή τη διαδικασία (MCPFE, 1998). Τη διαδικασία του Μόντρεαλ -Κριτήρια και Δείκτες για τη διατήρηση και την αειφορική διαχείριση των εύκρατων και βόρειων δασών-την οποία σχημάτισαν 12 χώρες το 1994, με στόχο να προωθήσουν την ανάπτυξη των διεθνώς συμφωνημένων κριτηρίων και δεικτών για τη διατήρηση και διαχείριση των εύκρατων και ψυχρών δασών εκτός Ευρώπης. Η πρωτοβουλία καλύπτει εύκρατα δάση στην Αμερική, την Ασία και τον Ειρηνικό ( Τη διαδικασία του Διεθνούς Οργανισμού Τροπικής Ξυλείας (International Tropical Timber Organisation I.T.T.O.) για τα τροπικά δάση, που έχει έναν πρωτοποριακό ρόλο στην ανάπτυξη και εφαρμογή κριτηρίων και δεικτών, τα οποία παρουσίασε πρώτη φορά το 1994 και αναθεώρησε το Έχει 31 χώρες-μέλη που παράγουν ξυλεία σε τροπικά φυσικά δάση σε όλο τον κόσμο ( Τη διαδικασία του Οργανισμού για την Αφρικάνικη ξυλεία ( African Timber Organisation A.T.O.) για τα τροπικά δάση της Αφρικής, που ξεκίνησε το 1993 την ανάπτυξη αρχών, κριτηρίων και δεικτών για τη διαχείριση των αφρικανικών φυσικών τροπικών δασών και εγκρίθηκαν το Το 2001, η A.T.O. εναρμόνισε την όλη δουλειά της για τα κριτήρια και τους δείκτες με τον I.T.T.O. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει 14 χώρες και καλύπτει τροπικά δάση της Αφρικής ( Τη διαδικασία «Εγγύς Ανατολή», που προέκυψε από μια συνάντηση εμπειρογνωμόνων το 1996 στο Κάιρο της Αιγύπτου και κατέληξε στη δημοσίευση των κατευθυντηρίων γραμμών το 2000 και στην οποία συμμετέχουν 30 χώρες της περιοχής (F.A.O., 2001c). 13

42 Την Περιφερειακή Πρωτοβουλία για τα ξηρά δάση στην Ασία, που περιλαμβάνει τις κατευθυντήριες γραμμές για την αειφορική διαχείριση των δασών αυτών και στην οποία συμμετέχουν 9 χώρες ( Τη διαδικασία για τα κριτήρια και τους δείκτες για την αειφόρο διαχείριση στην ξηρή ζώνη της Αφρικής (Dry-Zone Africa), που προήλθε από μια συνάντηση το 1995 στο Ναϊρόμπι της Κένυας, για τη θέσπιση κατευθυντήριων γραμμών για την εκτίμηση και μέτρηση των κριτηρίων και δεικτών για την αειφορική δασική διαχείριση, που τελικά δημοσιεύθηκαν το Στην πρωτοβουλία αυτή συμμετέχουν 30 χώρες από την Υπο-Σαχάρια Αφρική ( Τη διαδικασία Leparetique, που προήλθε από τη συνάντηση εμπειρογνωμόνων για την αειφορική δασική διαχείριση στην Κεντρική Αμερική το 1997 και πραγματοποιήθηκε στην Ονδούρα. Στη διαδικασία αυτή συμμετέχουν 7 χώρες (F.A.O., 2001c). Την Πρόταση Ταραπότο (Tarapoto Proposal), σχετικά με τα Κριτήρια και τους Δείκτες για την αειφόρο διαχείριση των δασών του Αμαζονίου, που συμφωνήθηκε στο Περού το 1995 και περιλαμβάνει 8 χώρες στη λεκάνη του Αμαζονίου (F.A.O., 2001c). Οι 9 αυτές πρωτοβουλίες, έχουν ως στόχο την επίτευξη της αειφορικής δασικής διαχείρισης (F.A.O.-C.I.C.I. 2003). Αρχικά ο Rametsteiner (1999) και αργότερα o ίδιος ερευνητής μαζί με τον Simula (2001), σημείωσαν ότι σε όλες τις παγκόσμιες πρωτοβουλίες - διαδικασίες που έχουν αναπτυχθεί για τα κριτήρια και τους δείκτες αειφορικής διαχείρισης των δασών και παρά τις διαφοροποιήσεις τους, αναγνωρίζονται τα παρακάτω επτά (7) παγκόσμια εφαρμοζόμενα κριτήρια. 1.Έκταση των δασικών πόρων. 2.Υγεία και ζωτικότητα των δασών. 3.Παραγωγικές λειτουργίες δασών. 4.Βιοποικιλότητα. 5.Προστατευτικές λειτουργίες δασών. 6.Κοινωνικοοικονομικά οφέλη και ανάγκες. 7.Πολιτικό και Θεσμικό πλαίσιο. 14

43 Το πλαίσιο αυτό των κοινών σημείων σε όλες τις πρωτοβουλίες για τα κριτήρια και τους δείκτες της αειφορικής δασικής διαχείρισης, έχει γίνει αποδεκτό και από τον F.A.O. (F.A.O.-C.I.C.I., 2003). Τα κοινά αυτά στοιχεία, έχουν δύο σημαντικές συνέπειες: -η έννοια και ο ορισμός της αειφορίας είναι ουσιαστικά ίδια σε όλες τις παγκόσμιες διαδικασίες και -η αμοιβαία αναγνώριση, που διευκολύνει μια κοινή προσέγγιση στη μέτρηση, ανάλυση και εφαρμογή της αειφορίας, φαίνεται να είναι εφικτή. Η χώρα μας, η οποία συμμετέχει στην πρωτοβουλία του Ελσίνκι, δεσμεύτηκε να αναπτύξει τα Κριτήρια και τους Δείκτες αειφορικής διαχείρισης των δασών της Ελλάδας. Τη δέσμευση αυτή υλοποίησε ο τομέας Δασικής Διαχειριστικής και Δασικής Οικονομικής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων, ο οποίος εξέδωσε το 2000 σχετικό εγχειρίδιο με τίτλο «Κριτήρια και Δείκτες αειφορικής διαχείρισης των δασών της Ελλάδας». Την προσπάθεια αυτή επιμελήθηκαν οι Αλμπάνης, Γαλανός και Μπόσκος, οι οποίοι πραγματικά έκαναν μια πρωτοποριακή και χρήσιμη καταγραφή των δεικτών και κριτηρίων για την Ελληνική πραγματικότητα, που πιθανόν σήμερα να απαιτείται επανεξέταση και εμπλουτισμός. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι κυβερνήσεις των χωρών μέσω των U.N.F.F. (United Nations Forum on Forests), I.P.F. (Intergovernmental Panel on Forests) και I.F.F. (Intergovernmental Forum on Forests) έχουν αναλάβει πολιτικό διάλογο σχετικά με την αειφορική δασική διαχείριση και έχουν αναπτυχθεί περισσότερες από 300 «προτάσεις για δράση» για την εφαρμογή της. Τα κριτήρια και οι δείκτες έχουν πολλές εφαρμογές. Μπορούν να χρησιμεύσουν ως πλαίσιο για τον καθορισμό στόχων, για την παρακολούθηση της αειφόρου διαχείρισης των δασών και των εθνικών δασικών προγραμμάτων καθώς και της πιστοποίησης. Ακόμη, μπορεί να χρησιμεύσουν στην υποβοήθηση του στρατηγικού σχεδιασμού της δασικής ανάπτυξης και στην επικοινωνία σχετικά με την πρόοδο μεταξύ των φορέων χάραξης πολιτικής και του κοινού. 15

44 3.3 Δασική Πιστοποίηση Πιστοποίηση Πιστοποίηση στο χώρο της διαχείρισης της ποιότητας, σύμφωνα με το Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης-International Organization for Standardization (I.S.O.), είναι η διαδικασία, με την οποία ένα τρίτο μέρος παρέχει γραπτή διαβεβαίωση, ότι ένα προϊόν, διαδικασία ή υπηρεσία πληροί καθορισμένες απαιτήσεις (ISO/IEC Guide 2, 1996). Διακρίνονται τρεις (3) βασικοί τύποι πιστοποίησης. Η πιστοποίηση πρώτου μέρους, η οποία είναι μια εσωτερική εκτίμηση της επιχείρησης με βάση απαιτήσεις που θέτει η ίδια η επιχείρηση. Όταν η εκτίμηση γίνεται από πελάτες ή κάποια εμπορική ένωση, τότε η πιστοποίηση λέγεται πιστοποίηση δευτέρου μέρους. Πιστοποίηση τρίτου μέρους είναι εκείνη η διαδικασία, κατά την οποία η εκτίμηση γίνεται από κάποιον τρίτο, ουδέτερο, ανεξάρτητο οργανισμό στη βάση κοινά αποδεκτών απαιτήσεων. Οι πιστοποιητικοί οργανισμοί, που είναι και θεωρούνται αξιόπιστοι για να προβαίνουν σε πιστοποιήσεις τρίτου μέρους και να εκδίδουν τα σχετικά πιστοποιητικά συμμόρφωσης, πρέπει να είναι διαπιστευμένοι. Στο χώρο της πιστοποίησης της ποιότητας, των ελέγχων και των εργαστηριακών δοκιμών και μετρήσεων, διαπίστευση είναι η διαδικασία της επίσημης αναγνώρισης από αρμόδιο οργανισμό, ότι ένα νομικό ή φυσικό πρόσωπο ασκεί συγκεκριμένες δραστηριότητες με τεκμηριωμένη επάρκεια και αμεροληψία. Η διαπίστευση στη χώρα μας, παρέχεται από το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης Α.Ε. (Ε.ΣΥ.Δ.), που ιδρύθηκε με το Νόμο 3066/2002 και αποτελεί μετεξέλιξη του Εθνικού Συμβουλίου Διαπίστευσης, που λειτουργούσε στο Υπουργείο Ανάπτυξης με τον ίδιο διακριτικό τίτλο. Εναλλακτικά, η διαπίστευση μπορεί να πραγματοποιηθεί από άλλο Ευρωπαϊκό φορέα διαπίστευσης, που συμμετέχει στην Ευρωπαϊκή Συνεργασία για τη Διαπίστευση European Cooperation for Accreditation (Ε.Α.), στο πλαίσιο της οποίας συνάπτονται Πολυμερείς συμφωνίες Αμοιβαίας Ισότιμης Αναγνώρισης των δραστηριοτήτων των Ευρωπαϊκών φορέων διαπίστευσης ( Τα πρότυπα που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία της πιστοποίησης, προέρχονται κυρίως από τον I.S.O., ο οποίος είναι η παγκόσμια ομοσπονδία των Εθνικών φορέων τυποποίησης. Το έργο της εκπόνησης των διεθνών προτύπων, ανατίθεται κατά κανόνα στις τεχνικές επιτροπές του I.S.O. Κάθε φορέας-μέλος που ενδιαφέρεται για ένα αντικείμενο, για το οποίο έχει συσταθεί μια τεχνική επιτροπή, έχει το δικαίωμα 16

45 να εκπροσωπείται στην επιτροπή αυτή. Για την εφαρμογή ενός διεθνούς προτύπου σε εθνικό επίπεδο, θα πρέπει το πρώτο να αποκτήσει την ισχύ εθνικού προτύπου, με τη δημοσίευση ενός πανομοιότυπου κειμένου και την υιοθέτησή του μέχρι κάποια τεθείσα ημερομηνία, με την ταυτόχρονη απόσυρση τυχόν αντιτιθέμενων εθνικών προτύπων. Οι βασικές σειρές διεθνών προτύπων που έχουν εκπονηθεί από τον I.S.O., κατατάσσονται σε τέσσερις κύριες κατηγορίες, όπως ισχύουν με τις τελευταίες αναθεωρήσεις: Συστήματα διαχείρισης της ποιότητας Απαιτήσεις (I.S.O. 9001:2008). Συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης Απαιτήσεις και καθοδήγηση για τη χρήση του (I.S.O :2004). Συστήματα διαχείρισης της ασφάλειας τροφίμων Απαιτήσεις για τους οργανισμούς της αλυσίδας τροφίμων (I.S.O :2005). Συστήματα διαχείρισης της υγείας και ασφάλειας στην εργασία Προδιαγραφή (OHSAS 18001:2007 ΕΛΟΤ 1801:2008). Ο Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης (ΕΛΟΤ), εκπροσωπεί τη χώρα μας και είναι μέλος του I.S.O., έχοντας την ευθύνη για τα εκδιδόμενα πρότυπα, ενώ παράλληλα είναι και φορέας πιστοποίησης, διαπιστευμένος και από το Ε.ΣΥ.Δ. για μια μεγάλη σειρά προτύπων και πεδίων Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Σειρά E.M.A.S. Σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης είναι το μέρος του συνολικού συστήματος διαχείρισης, που περιλαμβάνει την οργανωτική δομή, τις δραστηριότητες προγραμματισμού, τις υπευθυνότητες, τις πρακτικές, τις διεργασίες και τους πόρους για την ανάπτυξη, την εφαρμογή, την επίτευξη, την ανασκόπηση και τη διατήρηση της περιβαλλοντικής πολιτικής. Στόχος του είναι η ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον από τη λειτουργία των επιχειρήσεων και η συνεχής βελτίωση των τεχνικών που χρησιμοποιούνται (ΕΛΟΤ ΕΝ ΙSΟ 14001:2004). Τα βασικά χαρακτηριστικά ενός συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης, συνίστανται στη δέσμευση της διοίκησης και στη δημιουργία της Περιβαλλοντικής της Πολιτικής, στη θεσμοθέτηση αντικειμενικών σκοπών και στόχων, στο σχεδιασμό 17

46 και στην εφαρμογή ενός προγράμματος για την καταμέτρηση και εκτίμηση των περιβαλλοντικών της επιδόσεων, στην αξιολόγηση του συστήματος και στη βελτίωσή του. Το διεθνές πρότυπο ISO 14001:2004, θεωρείται από τους αναλυτές ως το καλύτερο και πλέον ολοκληρωμένο πρότυπο για την Περιβαλλοντική Διαχείριση. Είναι το πλέον αναγνωρίσιμο σε παγκόσμιο επίπεδο και σημειώνει μεγάλη εξάπλωση κυρίως στη βιομηχανία, καθώς η βελτίωση της δημόσιας εικόνας των επιχειρήσεων που το εγκαθιστούν, επιτυγχάνεται ανεξάρτητα από το αν πραγματοποιείται ή όχι η μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος. Το 2004 έγινε η πρώτη αναθεώρησή του, ύστερα από επτά περίπου χρόνια επιτυχούς εφαρμογής του. Το 2001 ψηφίσθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ο Κανονισμός (ΕΚ) 761/2001, που αναφέρεται στην εκούσια συμμετοχή οργανισμών στο κοινοτικό σύστημα οικολογικής διαχείρισης και οικολογικού ελέγχου (Ε.Μ.Α.S.-Environmental Management Audit Scheme). Ο Κανονισμός αυτός, έρχεται να αντικαταστήσει τον ανενεργό στην ουσία και χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα Κανονισμό (ΕΟΚ) 1836/1993, που δημοσιοποιήθηκε το 1995 και αναφερόταν στην εκούσια συμμετοχή των επιχειρήσεων του βιομηχανικού τομέα σε κοινοτικό σύστημα οικολογικής διαχείρισης και οικολογικού ελέγχου. Τα κύρια σημεία του νέου ΕΜΑS είναι: -Επέκταση του Κανονισμού EMAS σε όλους τους κλάδους της οικονομικής δραστηριότητας. -Ενσωμάτωση του προτύπου ISO στον EMAS, ως το σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης που απαιτείται από τον Κανονισμό, όπως συμπληρώθηκε με τον Κανονισμό (ΕΚ) 196 του 2006 «σχετικά με την τροποποίηση του παραρτήματος I του Κανονισμού (ΕΚ) 76 του 2001, ώστε να ληφθεί υπόψη το ευρωπαϊκό πρότυπο EN ISO 14001:2004». -Υιοθέτηση ενός ορατού και αναγνωρισμένου σήματος EMAS. -Συμμετοχή των εργαζομένων στην εφαρμογή του. -Ενίσχυση του ρόλου της Περιβαλλοντικής Δήλωσης με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας της επικοινωνίας. Με τη δημιουργία του νέου EMAS με τις παραπάνω αλλαγές και προσθήκες, επιτυγχάνεται η επιζητούμενη συμβατότητα ανάμεσα στα διεθνή πρότυπα, διευρύνονται οι τομείς οικονομικής δραστηριότητας και βελτιώνεται η διαδικασία επικοινωνίας των οργανισμών με τα ενδιαφερόμενα μέρη και την κοινωνία. 18

47 Το 2009, η ΕΕ καταργώντας τον προηγούμενο Κανονισμό 761/2001, εισάγει τον πλέον πρόσφατο EMAS, ο οποίος είναι περισσότερο σαφής από τον προηγούμενο, προσπαθεί να στρέψει ευκολότερα στον EMAS νέους οργανισμούς και να ενθαρρύνει τη συμμετοχή μικρού μεγέθους οργανισμών (Καν. ΕΚ 1221/2009). Τα οφέλη των επιχειρήσεων που μπορούν να προκύψουν από την εφαρμογή ενός συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης, εστιάζονται κυρίως στην απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος με τη βελτίωση της δημόσιας εικόνας τους, στη μείωση του κόστους που μπορεί να προέλθει από διάφορες επιμέρους μειώσεις (κόστους κεφαλαίου, κατανάλωσης ενέργειας και νερού, όγκου αποβλήτων), στην αναβάθμιση και στην κινητοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, στη μείωση της ρύπανσης, στη βελτίωση της περιβαλλοντικής επίδοσης και ακόμη στη βελτίωση της οργάνωσης και της λειτουργίας της επιχείρησης ( Πιστοποίηση της αειφορικής δασικής διαχείρισης Σύμφωνα με τους Hansen και Juslin (1999), σε ένα από τα πρώτα δασικά κείμενα συζήτησης για τη δασική πιστοποίηση, που εξέδωσε ο Οργανισμός Γεωργίας και Τροφίμων (F.A.O.), η Δασική Πιστοποίηση (Forest certification) μπορεί να ορισθεί ως η διαδικασία εκείνη, κατά την οποία ένας ανεξάρτητος οργανισμός εκδίδει γραπτό αποδεικτικό-πιστοποιητικό, με το οποίο διαβεβαιώνει βάσει των αποτελεσμάτων ενός ελέγχου, ότι η δασική εκμετάλλευση διαχειρίζεται σύμφωνα με προδιαγεγραμμένα οικολογικά, οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια. Ακόμη, ως δασική πιστοποίηση μπορεί να ορισθεί η απονομή ενός πιστοποιητικού από έναν ανεξάρτητο φορέα, ο οποίος επαληθεύει ότι τα δάση έχουν διαχειρισθεί σύμφωνα με τις αρχές της αειφορίας (principles of sustainability). Οι Ghazali and Simula (1994, 1996) προσδιορίζουν ότι ο όρος Δασική Πιστοποίηση, αναφέρεται στη διαχείριση των δασών, στη συγκομιδή και στη μεταφορά του ξύλου στην κορμοπλατεία. Ο Hansen σε άλλες του δημοσιεύσεις (1998 και 2006), προσδιορίζει τη δασική πιστοποίηση ως το σύστημα, για την αναγνώριση μιας δασικής γης ως καλά διαχειριζόμενης (well managed) με στόχο την αειφορία, η οποία περιλαμβάνει οικολογικά, οικονομικά και κοινωνικά στοιχεία. Στην επίσημη ορολογία του F.A.O., όπως αυτή προκύπτει από τις σχετικές εκδόσεις του παγκόσμιου αυτού οργανισμού, που ακολούθησαν τις τρεις διεθνείς συναντήσεις 19

48 εμπειρογνωμόνων για την εναρμόνιση της δασικής ορολογίας (F.A.O., 2002a, 2002b και 2005a), δεν περιλαμβάνεται η έννοια της δασικής πιστοποίησης. Σε μια άλλη όμως προσέγγιση της έννοιας, κατά τη διάρκεια συνάντησης εμπειρογνωμόνων του οργανισμού στη Ρώμη το 2001 (F.A.O., 2001α), δασική πιστοποίηση είναι ο τρόπος, το μέσον, να πιστοποιηθεί η επίτευξη κάποιων συγκεκριμένων, προκαθορισμένων ελαχίστων κανόνων της δασικής διαχείρισης σε μια συγκεκριμένη δασική έκταση, μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, σε συμφωνία μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών. Ο Simula (1999) ορίζει την πιστοποίηση της διαχείρισης των δασών, ως μια καθιερωμένη και αναγνωρισμένη διαδικασία που καταλήγει σε ένα πιστοποιητικό για την ποιότητα της διαχείρισης των δασών, σε σχέση με μια σειρά από προκαθορισμένα κριτήρια, με βάση την αξιολόγηση από τρίτους ανεξάρτητους οργανισμούς. Για την εκτίμηση της ποιότητας της διαχείρισης των δασών, διαπιστώνεται εάν και κατά πόσον σε μια προσδιορισμένη δασική έκταση, οι προκαθορισμένες απαιτήσεις επιδόσεων, όπως τα κριτήρια και οι δείκτες, τηρούνται. Σύμφωνα με τον Bass (Bass et al., 2001), η πιστοποίηση περιγράφεται ως η ''διαδικασία με την οποία ένα τρίτο μέρος παρέχει γραπτή διαβεβαίωση ότι ένα προϊόν, διαδικασία ή υπηρεσία πληροί καθορισμένα πρότυπα, στη βάση ελέγχου που διεξάγεται με συμφωνημένες διαδικασίες''. Σύμφωνα με τον Γερμανό ερευνητή Bick (2005), η δασική πιστοποίηση είναι μια διαδικασία προσδιορισμού της ποιότητας της δασικής διαχείρισης σε σχέση με ένα σύνολο προτύπων ενός συγκεκριμένου συστήματος δασικής πιστοποίησης, ενώ παράλληλα αποτελεί ένα εργαλείο της αγοράς. Σύμφωνα με τον Dudley (I.U.C.N., 2003), η πιστοποίηση είναι ένας τρόπος να μετρηθεί η συμμόρφωση, σύμφωνα με υπάρχοντα κριτήρια και πρότυπα, με έναν υπολογισμό που πραγματοποιείται από έναν ανεξάρτητο επιθεωρητή. Το σύστημα πιστοποίησης της Φιλανδίας (Finnish Forest Certification Scheme- F.F.C.S.), είναι ένα από τα παλαιότερα και ταυτόχρονα σημαντικότερα συστήματα παγκοσμίως, λόγω της ιδιαίτερης σημασίας των δασών στην οικονομία της χώρας, αλλά και της ανάπτυξης που παρουσιάζει τόσο στον τομέα της δασοπονίας, όσο και σε αυτόν της δασικής έρευνας. Το σύστημα αυτό, προσδιορίζει την πιστοποίηση των δασών ως μια μέθοδο, όπου οι ιδιοκτήτες των δασών, η δασική βιομηχανία και ολόκληρο το σύστημα της παραγωγικής αλυσίδας των δασικών προϊόντων, μπορούν να την χρησιμοποιήσουν για να δείξουν στους καταναλωτές, ότι τα προϊόντα 20

49 προέρχονται από σωστά διαχειριζόμενα δάση. Σωστά διαχειριζόμενο δάσος, είναι εκείνο στο οποίο η διαχείριση που ασκείται είναι περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά βιώσιμη, δηλαδή αειφορική διαχείριση (F.F.C.S., 2005). Η δασική πιστοποίηση είναι ένα εργαλείο βασιζόμενο στην αγορά, μη ρυθμιστικό για τη διατήρηση των δασών, που αποσκοπεί στην αναγνώριση και ενθάρρυνση της περιβαλλοντικά υπεύθυνης δασοκομίας και της αειφορίας των δασικών πόρων. Η διαδικασία πιστοποίησης περιλαμβάνει την αξιολόγηση του σχεδιασμού της διαχείρισης και των δασοκομικών πρακτικών από τρίτους, σύμφωνα με μια συμφωνημένη δέσμη προτύπων. Τα πρότυπα πιστοποίησης αναφέρονται στην κοινωνική και οικονομική ευημερία, καθώς και στην προστασία του περιβάλλοντος (Pinchot-Ινστιτούτο για τη Διατήρηση, 2008). Στη Διακήρυξη της ΕΕ για τη δασική στρατηγική το 1998 (1999/C 56/01), τονίζεται ότι θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα, στη βελτίωση της δημόσιας εικόνας των δασών και των δασικών προϊόντων στην κοινή γνώμη και ιδιαίτερα στο καταναλωτικό κοινό, διαβεβαιώνοντάς τους ότι τα δάση διαχειρίζονται αειφορικά. Η πιστοποίηση των δασών, προσδιορίζεται ως βασιζόμενη στην αγορά διαδικασία, που προωθεί τη χρήση του ξύλου και των δασικών προϊόντων ως ανανεώσιμα υλικά και φιλικά προς το περιβάλλον, η οποία συνίσταται στην επαλήθευση, από ανεξάρτητο φορέα, ότι η διαχείριση των εν λόγω δασών πραγματοποιείται κατά τρόπο βιώσιμο, προσθέτοντας ότι η πιστοποίηση των δασών αναφέρεται μόνο στη διαχείριση των δασών και όχι σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής του δασικού προϊόντος. Ακόμη σημειώνεται ότι, τα συστήματα πιστοποίησης θα πρέπει να είναι συγκρίσιμα και οι χρησιμοποιούμενοι δείκτες επιδόσεων να είναι συμβατοί με τις διεθνώς αναγνωρισμένες αρχές της αειφορικής δασικής διαχείρισης. Στην αντίστοιχη ανακοίνωση για την εφαρμογή της δασικής στρατηγικής της ΕΕ το 2005 (COM τελικό), αναφέρεται ότι η πιστοποίηση των δασών, είναι μια διαδικασία εθελοντικού χαρακτήρα, που επιβάλλεται από την αγορά με στόχο την προώθηση της βιώσιμης δασοκομίας και την ενημέρωση των πελατών και των άλλων ενδιαφερομένων για τις δεσμεύσεις που συνεπάγεται η βιώσιμη δασοκομία, υπογραμμίζοντας ότι στο πλαίσιό της, πρέπει να γίνουν σεβαστές οι αρχές της εθελοντικής συμμετοχής, της αξιοπιστίας, της διαφάνειας, της σχέσης κόστουςαποτελεσματικότητας και της μη διάκρισης, καθώς επίσης και η δυνατότητα συμμετοχής των διαφόρων ενδιαφερομένων πλευρών. Ακόμη στην ανακοίνωση 21

50 τονίζεται, ότι δεν πρέπει να εισαχθούν κανόνες στην ΕΕ, που θα καταργούν τον εθελοντικό χαρακτήρα της διαδικασίας της δασικής πιστοποίησης και θα επιβάλλουν υψηλότερες απαιτήσεις διαχείρισης των δασών από την υφιστάμενη δασική νομοθεσία. Ταυτόχρονα, η Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σχετικά με την εφαρμογή μιας δασικής στρατηγικής για την ΕΕ, επικροτεί την προσπάθεια των ευρωπαϊκών δασικών επιχειρήσεων να προσφέρουν στους καταναλωτές την ασφάλεια μιας αειφόρου δασοκομίας, κυρίως μέσω της πιστοποίησης των προϊόντων ξυλείας, που θα λαμβάνει υπόψη την πολυλειτουργικότητα των δασών και θεωρεί τα συστήματα πιστοποίησης F.S.C. (Forest Stewardship Council-Συμβούλιο Δασικής Επιμέλειας) και P.E.F.C. (Programme for the Endorsement of Forest Certification schemes-πρόγραμμα για την επικύρωση των σχεδίων Δασικής Πιστοποίησης), εξίσου κατάλληλα για το σκοπό αυτό και ζητεί να προωθηθεί η αμοιβαία αναγνώριση των δύο αυτών πιστοποιήσεων (Ε.Κ. 2005/2054(INI)). Στη διαδικασία της δασικής πιστοποίησης, διακρίνονται τρία κύρια στοιχεία, τα οποία πρέπει να είναι εμφανή (Nussbaum, 2000). -Το πρότυπο πιστοποίησης πρέπει να είναι αξιόπιστο και διαθέσιμο στο κοινό. -Η όλη διαδικασία πιστοποίησης να είναι διαφανής και διαπιστευμένη. -Η διαπίστευση των φορέων πιστοποίησης να είναι αξιόπιστη. Αυτά τα τρία βασικά στοιχεία λειτουργούν αλληλένδετα, ώστε η δασική πιστοποίηση να είναι σε θέση να παίξει το ρόλο της, ως ένα νέο φαινόμενο στο δασικό χώρο και να διευρύνει την επίδρασή της στη διαχείριση των δασών. Το πρότυπο πρέπει να είναι σαφές, ξεκάθαρο και διαθέσιμο στο κοινό, ώστε να υπάρχει σαφήνεια για το τι σημαίνει συμμόρφωση με το πρότυπο. Πρέπει επίσης να είναι «ελέγξιμο», για να είναι σε θέση οι φορείς πιστοποίησης να προβαίνουν σε ελέγχους, σύμφωνα με αυτό. Όλες οι πιστοποιήσεις που γίνονται με βάση το πρότυπο της δασικής πιστοποίησης, πρέπει να διενεργούνται από τρίτους, ανεξάρτητους φορείς, οι οποίοι ακολουθούν διαφανείς και σαφείς, καθορισμένες διαδικασίες. Η πιστοποίηση τρίτου μέρους, όπως είναι η δασική πιστοποίηση, δεν μπορεί να υλοποιηθεί από τον οργανισμό που ανέπτυξε το πρότυπο, αλλά από τους φορείς εκείνους, που εξειδικεύονται στην πιστοποίηση και ονομάζονται φορείς ή Οργανισμοί πιστοποίησης. Οι Οργανισμοί πιστοποίησης, πρέπει να έχουν εφαρμόσει συστήματα και διαδικασίες, ενώ παράλληλα πρέπει να έχουν κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, ώστε να εξασφαλίζεται η παροχή αξιόπιστης πιστοποίησης. Για να διασφαλιστεί ότι οι 22

51 οργανισμοί πιστοποίησης πληρούν ένα απαιτούμενο υψηλό επίπεδο, πρέπει και αυτοί με τη σειρά τους να είναι «πιστοποιημένοι» μέσω της έγκρισης και παρακολούθησης της διαπίστευσης του προγράμματος. Εκτός από την «ατομική» πιστοποίηση της αειφορικής διαχείρισης ενός δάσους, έχουν αναπτυχθεί κυρίως για οικονομικούς λόγους, η «περιφερειακή» δασική πιστοποίηση (regional certification) και η «ομαδική» δασική πιστοποίηση (group certification) της διαχείρισης των δασών. Περιφερειακή πιστοποίηση είναι η πιστοποίηση δασών σε πολλές διαφορετικές θέσεις εντός οριοθετημένων γεωγραφικών ορίων, που εφαρμόζεται από τον εγκεκριμένο πιστοποιητικό οργανισμό για την καθορισμένη περιοχή, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα την ελεύθερη πρόσβαση για την εθελοντική συμμετοχή των μεμονωμένων ιδιοκτητών δασών και άλλων ενδιαφερομένων φορέων (P.E.F.C., 2005). Σε ορισμένες χώρες, η περιφερειακή πιστοποίηση είναι η καλύτερη μέθοδος για την αποφυγή διακρίσεων σε βάρος των μικρών δασικών εκμεταλλεύσεων. Στην περίπτωση αυτή, ο αιτών, ο οποίος μπορεί να υποβάλει αίτηση για την περιφερειακή πιστοποίηση, θα πρέπει να εκπροσωπεί τους ιδιοκτήτες δασών που διαχειρίζονται περισσότερο από το 50% της δασικής έκτασης στην περιοχή. Οι ιδιοκτήτες δασών και οι διάφοροι διαχειριστές, πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην πιστοποίηση σε εθελοντική βάση. Η δέσμευση των ιδιοκτητών δασών και των διαχειριστών να συμμετάσχουν στην πιστοποίηση, βασίζονται είτε σε ατομική δέσμευση από τους ίδιους, ή σε απόφαση της πλειοψηφίας της οργάνωσης των δασοκτημόνων για λογαριασμό των δασοϊδιοκτητών-μελών τους, που εκπροσωπούν στην περιοχή. Στην περιφερειακή πιστοποίηση, μόνο τα δάση των συμμετεχόντων ιδιοκτητών δασών θεωρούνται πιστοποιημένα, καθώς και οι πρώτες ύλες που προέρχονται από αυτά. Ομαδική δασική πιστοποίηση, είναι η πιστοποίηση της διαχείρισης των δασών μιας ομάδας μικρών και μεσαίων ιδιοκτητών δασικών εκτάσεων κάτω από ένα πιστοποιητικό (P.E.F.C., 2004 και 2005).Στην ομαδική πιστοποίηση, οι ιδιοκτήτες δασών, οι οργανώσεις ιδιοκτητών δασών και οι διάφοροι υπεύθυνοι για τη διαχείριση των δασών, μπορούν να υποβάλουν αίτηση για την πιστοποίηση της διαχείρισης των δασών τους, που βρίσκονται σε διάφορες θέσεις (multi-site), ως ομάδα, όπου ο εκπρόσωπος και οι συμμετέχοντες στην πιστοποίηση της ομάδας πρέπει να είναι σαφώς καθορισμένοι. Σε αυτής της μορφής την πιστοποίηση, όλα τα μέλη της ομάδας 23

52 δεσμεύονται να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις του συστήματος πιστοποίησης και λειτουργούν στα πλαίσια ενός πιστοποιητικού (P.E.F.C., 2010a). Στη Φιλανδία, εφαρμόζεται και η ομαδική περιφερειακή πιστοποίηση (Regional group certification), η οποία θεωρείται περισσότερο κατάλληλη από τις άλλες δύο, αφού μεγαλύτερο τμήμα από το 60% των δασών της χώρας ανήκει σε οικογένειες και ιδιώτες με μέση ιδιοκτησία τα 300 περίπου στρέμματα, το κόστος της πιστοποίησης κινείται σε λογικά πλαίσια και παρέχει στους ιδιοκτήτες ίσες ευκαιρίες στη συμμετοχή (F.F.S.C., 2005). Η δεύτερη συνιστώσα της δασικής πιστοποίησης, μετά από αυτήν της πιστοποίησης του προτύπου της δασικής διαχείρισης, είναι η πιστοποίηση των προϊόντων που είναι κατασκευασμένα από ξύλο, το οποίο προέρχεται από αυτά τα δάση Πιστοποίηση της αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου (Chain of Custody) Πιστοποίηση της αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου (Chain of Custody), είναι η διαδικασία ανίχνευσης πιστοποιημένου ξύλου από το δάσος προς το τελικό προϊόν. Ουσιαστικά πρόκειται για μια συνεχή ανίχνευση πιστοποίησης σε όλες τις ενδιάμεσες φάσεις, από τη διάθεση του ξύλου στο δασόδρομο, μέχρι την αγορά του τελικού προϊόντος από τους καταναλωτές, περιλαμβάνοντας όλα τα ενδιάμεσα στάδια (Ομάδα εργασίας για τη δασική πιστοποίηση του Υπουργείου Γεωργίας, 2002). Σύμφωνα με το P.E.F.C. (2004), στην αλυσίδα επιτήρησης των δασικών προϊόντων, αναφέρονται όλες οι αλλαγές στην αλυσίδα παραγωγής των δασικών προϊόντων, κατά τη συγκομιδή, μεταφορά, μεταποίηση και διανομή, από το δάσος ως την τελική χρήση. Οι Vidal et al. (2005), προσδιορίζουν ότι η αλυσίδα παραγωγής αναφέρεται στη γενική διαδικασία εντοπισμού των υλικών, από το δάσος στην αγορά. Πιστοποιημένο προϊόν θεωρείται ένα προϊόν, το οποίο περιλαμβάνει πιστοποιημένη πρώτη ύλη, το περιεχόμενο του οποίου επαληθεύεται από τη διαδικασία της αλυσίδας προέλευσης. Ο όρος πιστοποιημένο υλικό ή πιστοποιημένο προϊόν, είναι ένας γενικός όρος, που προσδιορίζει το υλικό ή το προϊόν που καλύπτεται από την αλυσίδα προέλευσης και κατά τη διαδικασία παραγωγής. Η διαδικασία αυτή, αποτελεί ένα μηχανισμό παρακολούθησης του πιστοποιημένου υλικού από το δάσος έως το τελικό προϊόν και εξασφαλίζει ότι το ξύλο που περιέχεται σε αυτό, μπορεί να αναχθεί σε 24

53 πιστοποιημένα δάση, ενώ ακόμη διασφαλίζει την αξιοπιστία και τη δυνατότητα επαλήθευσης των ισχυρισμών, σχετικά με τα προϊόντα που προέρχονται από την αειφόρο διαχείριση των δασών σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού. Τα βασικά χαρακτηριστικά του προτύπου της αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου, συνοψίζονται στα παρακάτω ( το πρότυπο της πιστοποίησης της αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου, θεωρείται ως μια διαδικασία που υποστηρίζεται από ελάχιστα στοιχεία του συστήματος διαχείρισης, -το βασικό έγγραφο του προτύπου πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις απαιτήσεις του προσδιορισμένου σκοπού, δηλαδή είναι απαραίτητη η απαρίθμηση όλων των εγγράφων που σχετίζονται με το βασικό ερώτημα «πως ανιχνεύεται η προέλευση», -στο πρότυπο αυτό προσδιορίζονται απαιτήσεις και διαδικασίες, οι οποίες επιτρέπουν σε μια επιχείρηση να προβαίνει σε δηλώσεις για την πιστοποιημένη πρώτη ύλη στο τελικό προς πώληση προϊόν, -το πρότυπο αυτό, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διάφορες μορφές δήλωσης για την προέλευση της πρώτης ύλης, καθώς και στη σήμανση των προϊόντων, -το πρότυπο αυτό δεν περιλαμβάνει απαιτήσεις για τη σήμανση των προϊόντων. Έτσι, μια επιχείρηση στο χώρο της επεξεργασίας και της πώλησης ξυλείας, για να έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί ένα σήμα πιστοποίησης στα προϊόντα της, πρέπει να έχει εγκαταστήσει ένα σύστημα πιστοποίησης για την παρακολούθηση της προέλευσης και ροής του ξύλου σε ολόκληρη τη διαδικασία παραγωγής. Το σύστημα αυτό, μπορεί να παρακολουθεί αξιόπιστα την προέλευση του ξύλου που χρησιμοποιείται στην παραγωγική διαδικασία σε όλη τη διαδρομή του, από το πιστοποιημένο δάσος μέχρι το τελικό προς διάθεση προϊόν, όπου ανεξάρτητοι φορείς διαπιστεύουν την αξιοπιστία του. Πολλές εταιρείες επεξεργασίας και εμπορίας ξύλου, προμηθεύονται ξύλο ή/και προϊόντα ξύλου από ιδιοκτήτες δασών, πωλητές ξυλείας καθώς και από άλλες διάφορες εταιρείες επεξεργασίας ξύλου, με σκοπό την περαιτέρω επεξεργασία ή την μεταπώληση. Το ξύλο ή/και τα προϊόντα ξύλου που προμηθεύονται οι εταιρείες αυτές, μπορεί να είναι πιστοποιημένα ή όχι. Είναι απαραίτητο, οι εταιρείες να γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή τα ποσοστά του πιστοποιημένου και μη πιστοποιημένου ξύλου που χρησιμοποιείται στην παραγωγική τους διαδικασία, διότι τα ποσοστά αυτά θα καθορίσουν το τελικό ποσοστό από το παραγόμενο προϊόν, το οποίο θα είναι πιστοποιημένο. 25

54 Γενικά, η πιστοποίηση προϊόντων ξύλου θα πρέπει να γίνεται σε όλες τις εταιρίες επεξεργασίας και εμπορίας ξύλου, οι οποίες ανοίγουν δέματα που περιέχουν ξύλο ή προϊόντα ξύλου, είτε για να τα επεξεργασθούν περαιτέρω, είτε να τα επανασυσκευάσουν και μεταπωλήσουν. Για την πιστοποίηση των προϊόντων ξύλου, οι εταιρείες θα πρέπει να διατηρούν κατάλληλα αρχεία παρακολούθησης του πιστοποιημένου και μη ξύλου, για να διενεργούν οι ελεγκτές του Φορέα πιστοποίησης τον έλεγχο της αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου που παράγει η εταιρεία. Στο χώρο της πιστοποίησης της προέλευσης των προϊόντων ξύλου, έχουν αναπτυχθεί βασικά τρεις μέθοδοι για τον έλεγχο και την εκτίμηση του ποσοστού του ξύλου, που περιέχεται στο τελικό προϊόν και προέρχεται από πιστοποιημένα δάση στην αλυσίδα της παραγωγής, οι οποίες εφαρμόζονται από τα διάφορα συστήματα πιστοποίησης. Οι δύο από τις μεθόδους αυτές, βασίζονται στον έλεγχο των αποθεμάτων και στην παρακολούθηση των ροών του ξύλου και η τρίτη στον φυσικό διαχωρισμό. Οι τρεις αυτοί μέθοδοι είναι (P.E.F.C., 2009, και F.S.C., 2007): το σύστημα εισροών /εκροών (% εισροής / % εκροής), το σύστημα του ελάχιστου μέσου ποσοστού, ο φυσικός διαχωρισμός. Η πιστοποίηση, η οποία βασίζεται στον έλεγχο των αποθεμάτων και την παρακολούθηση των ροών του ξύλου, αφορά τη συνεχή ανίχνευση του ποσοστού του πιστοποιημένου ξύλου στους διάφορους χώρους της εταιρείας (μονάδα επεξεργασίας και αποθηκευτικοί χώροι). Κάθε ποσότητα ξύλου (πρώτη ύλη, ημι-επεξεργασμένο προϊόν ή έτοιμο προϊόν), η οποία παραδίδεται στην εταιρεία για να επεξεργασθεί περαιτέρω, παρακολουθείται μέχρις ότου φθάσει στη μονάδα επεξεργασίας, μέσω λεπτομερούς παρακολούθησης των ροών του ξύλου. Η παρακολούθηση των ροών του ξύλου, παρέχει διαφανείς πληροφορίες για το ποσοστό του πιστοποιημένου ξύλου, που χρησιμοποιείται στην παραγωγή των προϊόντων ξύλου. Κατά τη μέθοδο των εισροών / εκροών, όταν ένα συγκεκριμένο ποσοστό ξύλου, το οποίο πιστοποιήθηκε ότι προέρχεται από αειφορικά διαχειριζόμενο δάσος, εισέρχεται στη παραγωγική διαδικασία, τότε το ίδιο ποσοστό του παραγόμενου προϊόντος θεωρείται ότι είναι πιστοποιημένο. Στη μέθοδο του ελάχιστου μέσου ποσοστού, η συνολική ποσότητα παραγόμενων προϊόντων θεωρείται πιστοποιημένη, εφόσον στην εισερχόμενη ποσότητα ξυλείας 26

55 (εισροή στην παραγωγή) το πιστοποιημένο ξύλο υπερβαίνει ένα προκαθορισμένο ποσοστό. Το ελάχιστο προκαθορισμένο ποσοστό, συνήθως προσδιορίζεται στο 70% είτε κατ όγκο, είτε κατά βάρος των παραγομένων προϊόντων ξύλου. Κατά τη μέθοδο του φυσικού διαχωρισμού, οι πρώτες ύλες διαχωρίζονται φυσικά, ανάλογα με την πηγή προέλευσής τους, από πιστοποιημένα ή μη πιστοποιημένα ως προς την αειφορική διαχείριση δάση, σε ολόκληρη τη διάρκεια των φάσεων της μεταφοράς, επεξεργασίας και διανομής του τελικού προϊόντος. Έτσι, εξασφαλίζεται ότι οι πιστοποιημένες πρώτες ύλες δεν αναμειγνύονται με μη πιστοποιημένες πρώτες ύλες. Και στη διαδικασία της πιστοποίησης της αειφορικής προέλευσης των προϊόντων ξύλου, όπως συμβαίνει στη διαδικασία της πιστοποίησης του προτύπου της αειφορικής δασικής διαχείρισης, θα πρέπει τα κριτήρια που αφορούν την προέλευση της πρώτης ύλης και εξασφαλίζουν ότι η αναγραφόμενη ποσότητα ξύλου που περιέχεται στο τελικό προϊόν, προέρχεται από πιστοποιημένα δάση, να είναι δημοσιοποιημένα και προσπελάσιμα στον κάθε ενδιαφερόμενο, ενώ η παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τα κριτήρια πιστοποίησης πρέπει να διεξάγεται από τρίτο ανεξάρτητο φορέα (F.F.S.C., 2005). Σύμφωνα με την ολοκληρωμένη προσέγγιση της έννοιας της καινοτομίας, η δασική πιστοποίηση έχει πολλά στοιχεία καινοτομίας, ιδιαίτερα ως προς το δεύτερο συστατικό της, αυτό της αλυσίδας παραγωγής του ξύλου και των προϊόντων ξύλου που παράγονται, καθώς η καινοτομία συνδέεται, πέρα από την τεχνολογική εξέλιξη και τις αλλαγές στην αλυσίδα παραγωγής, και με ένα διευρυμένο σύστημα διαδικασιών χειρισμού γνώσεων (Τρίγκας κ.α., 2009) Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της πιστοποίησης Τα βασικά πλεονεκτήματα που προέρχονται από την πιστοποίηση, περιλαμβάνουν μεταξύ των άλλων και τα παρακάτω (F.A.O.a, 2000): συνεχής ενσωμάτωση περιβαλλοντικών ζητημάτων στις στρατηγικές των επιχειρήσεων για την προώθηση των προϊόντων τους, αύξηση της αξιοπιστίας της επιχείρησης στην επικοινωνιακή της πολιτική, μεγαλύτερη ασφάλεια των αγορών έναντι των περιορισμών της αγοράς, 27

56 αυξημένο μερίδιο στην αγορά ή τουλάχιστον προστασία από την απώλεια του υπάρχοντος μεριδίου στην αγορά, κυρίως απέναντι σε άλλα προϊόντα ξύλου, αλλά και σε σχέση με άλλα προϊόντα, πριμοδότηση της αγοράς, από τις πωλήσεις «πράσινων» προϊόντων, μακροπρόθεσμη ασφάλεια στην προμήθεια της αγοράς, λόγω της αειφορίας της παραγωγής των δασών-προμηθευτών, ανεξάρτητη αξιολόγηση των πρακτικών διαχείρισης των δασών, η πιστοποίηση αποτελεί τη βάση για τη σύγκριση διαφορετικών πρακτικών διαχείρισης και για τον καθορισμό κοινών προτύπων, βελτίωση της δέσμευσης για τη δασική διαχείριση, βελτίωση της ευαισθητοποίησης των πολιτών για την προστασία των δασικών οικοσυστημάτων και του περιβάλλοντος. Τα μειονεκτήματα της πιστοποίησης αναφέρονται κυρίως: στην αύξηση του κόστους, στη μείωση του εισοδήματος βραχυπρόθεσμα λόγω της μείωσης της εξαγόμενης από το δάσος ποσότητας ξυλείας, στην εμφάνιση εμποδίων στο εμπόριο, λόγω της διάκρισης σε πιστοποιημένα και μη πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου, στη μερική μεταφορά του ελέγχου από τον ιδιοκτήτη του πιστοποιημένου αντικειμένου προς τις ομάδες που αναπτύσσουν τα σχετικά κριτήρια, στη σύγχυση που αναμφισβήτητα δημιουργείται στους καταναλωτές, στο ότι τα μη-πιστοποιημένα προϊόντα ξύλου βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, σε σχέση με άλλα μη-πιστοποιημένα προϊόντα άλλων υλικών. Οι Rametsteiner και Simula (2001), θεωρούν ότι με την πιστοποίηση των δασών, μπορεί να επιτυγχάνεται: βελτίωση των προτύπων απόδοσης, ενίσχυση του ελέγχου των πόρων, βελτίωση των συστημάτων διαχείρισης, στα οποία συμπεριλαμβάνονται οι μηχανισμοί εσωτερικού σχεδιασμού, παρακολούθησης, αξιολόγησης και υποβολής εκθέσεων, βελτιωμένη πρόσβαση στην αγορά και περιστασιακά υψηλότερες τιμές, βελτίωση της εικόνας της επιχείρησης και της επιχειρηματικής ηθικής. 28

57 Σε κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο, η πιστοποίηση μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της φτώχειας, στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών ανησυχιών του κοινού, στη διαχείριση των δασών, στη συμμετοχή της κοινότητας και στην ενίσχυση των φτωχών και μειονεκτικών περιοχών, στη διατήρηση του περιβάλλοντος και στη διαχείριση της βιοποικιλότητας. Η Hausman (2003), προσθέτει ότι η δασική πιστοποίηση αποτελεί ένα εκπαιδευτικό εργαλείο για την αύξηση της συνειδητοποίησης των παραγωγών και των καταναλωτών, ενώ παράλληλα δημιουργεί άνισους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων, λόγω διαφορών στους τεχνικούς και οικονομικούς πόρους, ευνοώντας τις μεγάλες επιχειρήσεις. Σύμφωνα με τον I.T.T.O. (2004), τα οφέλη που προκύπτουν από την πιστοποίηση, είναι γενικά δύσκολο να εκτιμηθούν, διότι παρουσιάζουν χρονική καθυστέρηση στην εμφάνισή τους, πολλά από αυτά δεν μπορούν να ποσοτικοποιηθούν και να εκφρασθούν σε χρηματικούς όρους, οι διαχειριστές δεν μπορούν να γνωρίζουν τις πιθανές πηγές των ωφελειών και ακόμη, η κατανομή των ωφελειών σε εταιρείες που εμπλέκονται, τόσο στη διαχείριση των δασών, όσο και στη βιομηχανική επεξεργασία, δεν είναι διαφανής και με σαφείς αρχές Στόχοι της δασικής πιστοποίησης Η πιστοποίηση των δασών έχει δημιουργηθεί ως μέσο για την προώθηση της αειφόρου και υπεύθυνης δασικής διαχείρισης σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι συγκεκριμένοι στόχοι της πιστοποίησης των δασών, πρέπει να οδηγούν τη διαχείριση των δασών σε μια οικονομικά, οικολογικά, κοινωνικά και πολιτισμικά βιώσιμη κατεύθυνση και να συνδέονται με την αγορά. Οι Hansen και Juslin (1999), θεωρούν ότι η πιστοποίηση της δασικής διαχείρισης μπορεί να ενεργήσει ως: Ένα εργαλείο για την προώθηση της αειφορικής δασικής διαχείρισης. Από τη στιγμή της εμφάνισής της, η πιστοποίηση της διαχείρισης των δασών συσχετίσθηκε άμεσα με την προώθηση της αειφορικής δασικής διαχείρισης. Όμως, αν και μπορεί να συνεισφέρει σε αυτήν την κατεύθυνση, δεν αποτελεί το κομβικό σημείο για την επίτευξη της αειφορικής δασικής διαχείρισης. Μάλιστα, ως συμπέρασμα σχετικής ημερίδας του F.A.O (2001a), καταγράφεται το γεγονός ότι, η 29

58 επίτευξη της αειφορικής δασικής διαχείρισης σε ένα δάσος είναι δυνατή χωρίς την πιστοποίηση, αλλά το αντίθετο δεν μπορεί να συμβεί. Η πιστοποίηση δεν έχει ευθεία επίδραση στην επίτευξη της αειφορικής δασικής διαχείρισης, αλλά μπορεί να έχει έμμεση αξιόλογη επίπτωση. Η δασική πιστοποίηση παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως εργαλείο προώθησης στην αγορά, σε αντίθεση με τα κριτήρια και τους δείκτες, τα οποία έχουν αναπτυχθεί για την υποστήριξη και παρακολούθηση των προσπαθειών για να διαχειρίζονται τα δάση αειφορικά. Ένα εργαλείο για την ικανοποίηση των αναγκών των πελατών. Για τους πελάτες, η πιστοποίηση υποδεικνύει ότι το προϊόν προέρχεται από ένα καλά διαχειριζόμενο δάσος. Η πιστοποίηση βοηθά τους καταναλωτές να κάνουν επιλογές, και υποστηρίζει την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης που συνδέεται με την κατανάλωση. Ένα εργαλείο για την προώθηση των προϊόντων. Το μάρκετινγκ, προσαρμόζει την εταιρεία με το επιχειρηματικό της περιβάλλον και στρέφει τις επικρατούσες τάσεις στο συγκεκριμένο περιβάλλον και τις ανάγκες των πελατών στις ευκαιρίες της επιχείρησης. Αν η αειφόρος ανάπτυξη, είναι μια από τις αξίες της επιχείρησης, το γεγονός αυτό καθιστά λογική την ενσωμάτωση της πιστοποίησης στο μάρκετινγκ της επιχείρησης. Σύμφωνα με τους Kiker και Putz (1997), οι στόχοι της δασικής πιστοποίησης ποικίλουν, ανάλογα με τα συμφέροντα των συμμετεχόντων στη δημιουργία των συστημάτων πιστοποίησης. Όμως, ανεξάρτητα από αυτό το γεγονός, στους στόχους της δασικής πιστοποίησης, περιλαμβάνονται ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω: -αύξηση της γενικότερης ευαισθητοποίησης των καταναλωτών για το δάσος και το περιβάλλον, -αύξηση της εμπιστοσύνης και της αποδοχής των καταναλωτών, -αλλαγή της συμπεριφοράς των καταναλωτών, -αλλαγή της συμπεριφοράς των κατασκευαστών, -βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, -αύξηση του μεριδίου της αγοράς, -παροχή της διαφοροποίησης των προϊόντων, -προώθηση αειφορικής δασικής διαχείρισης και 30

59 -απόδειξη των οικονομικών, οικολογικών και κοινωνικών ωφελειών από την αειφορική διαχείριση των δασών. Το τελικό τους συμπέρασμα εστιάζεται στο γεγονός, ότι ο στόχος της δασικής πιστοποίησης, πρέπει να είναι η παροχή ενός μέσου στους καταναλωτές για να εκφράζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τις επιθυμίες τους και τις αξίες τους στην αγορά. Η ελπίδα είναι ότι οι καταναλωτές, θα ανταποκριθούν με την αγορά πιστοποιημένων δασικών προϊόντων και επομένως θα παράσχουν αυξημένη οικονομική ευχέρεια, με την επιστροφή χρημάτων, στους ιδιοκτήτες δασών, που χρησιμοποιούν σωστές περιβαλλοντικές και κοινωνικές πρακτικές. 3.4 Συστήματα Πιστοποίησης δασών Υπάρχουν δύο τύποι προτύπων της Δασικής Πιστοποίησης, τα πρότυπα απόδοσης (performance standards) και τα πρότυπα διαδικαστικών κανόνων (procedural standards). Τα πρότυπα απόδοσης καθορίζουν τους ποσοτικούς και ποιοτικούς στόχους ή δείκτες, με τους οποίους η κατάσταση των δασών και οι δασοκομικοί χειρισμοί μπορούν να αξιολογούνται. Τα διαδικαστικά πρότυπα καθορίζουν τις πτυχές του συστήματος, μέσω των οποίων οι δασικές λειτουργίες διαχειρίζονται (Hansen και Juslin, 1999). Το βασικό επίπεδο των προτύπων απόδοσης μπορεί να βρεθεί στην εθνική νομοθεσία. Για τα συστήματα πιστοποίησης, η νομοθεσία συμπληρώνεται με δασικές κατευθυντήριες γραμμές και υποδείξεις. Τα πρότυπα πιστοποίησης είναι συνήθως πολύ περισσότερο περιεκτικά και ευρύτερα, από τις απαιτήσεις που τίθενται από τη νομοθεσία. Οι κατευθυντήριες γραμμές για τον καθορισμό της κατάστασης των δασών και των δασοκομικών πρακτικών, βασίζονται σε αρχές, κριτήρια και δείκτες για την αειφόρο διαχείριση των δασών. Η μέτρηση των δεικτών χρησιμοποιείται, για να αποδειχθεί εάν και κατά πόσον οι απαιτήσεις των προτύπων έχουν ικανοποιηθεί. Τέτοια συστήματα είναι τα Forest Stewardship Council - Συμβούλιο Δασικής Επιμέλειας (F.S.C) και το Programme for the Endorsement of Forest Certification schemes - Πρόγραμμα για την επικύρωση των σχεδίων Δασικής Πιστοποίησης (P.E.F.C.). Τα διαδικαστικά πρότυπα προσδιορίζουν το σύστημα και τις διαδικασίες, μέσω των οποίων τα δάση και οι διαχειριστικές πρακτικές βελτιώνονται. Αυτός ο τύπος του 31

60 προτύπου, είναι αυτός που χρησιμοποιείται για τα συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης, όπως το ISO και το EMAS. Ένα τεκμηριωμένο και ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης των δασών, διευκολύνει την οικονομική αποδοτικότητα της πιστοποίησης. Μια σημαντική έννοια που συνδέεται με ένα σύστημα διαχείρισης, αναφέρεται στη συνεχή βελτίωση. Η παρακολούθηση και μέτρηση των επιπτώσεων των διαφόρων δράσεων, χρησιμοποιούνται για να καθορίσουν την πρόοδο (Ghazali και Simula 1996). Τα συστήματα ή σχέδια δασικής πιστοποίησης που έχουν δημιουργηθεί και λειτουργούν, διακρίνονται σε παγκόσμια, σε περιφερειακά και σε εθνικά. Απ αυτά, δύο είναι διεθνή, το F.S.C. και το P.E.F.C., καθώς και ένα περιφερειακό, το American Forest and Paper Association s Sustainable Forest Initiative (S.F.I.) που δραστηριοποιείται στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και στον Καναδά. Τα υπόλοιπα συστήματα είναι εθνικά, όπως είναι του Καναδά (Canadian Standards Association-CSA), της Μεγάλης Βρετανίας (United Kingdom Woodland Assurance Scheme-UKWAS), της Φιλανδίας (Finish Forest Certification System), της Μαλαισίας (National Timber Certification of Malaysia), της Ρωσίας (Russian National Council of Forestry Certification), της Αυστραλίας (Australian Forestry Standard), της Βραζιλίας (Brazilian Forest Certification Programme-CERFLOR) κλπ. Λογότυποι των κυριοτέρων συστημάτων πιστοποίησης, παρουσιάζονται στην Εικόνα 1. Τα εθνικά συστήματα διακρίνονται σε τρεις ομάδες: σε αυτά που ευθυγραμμίζονται από την αρχή, είτε με το F.S.C., είτε με το P.E.F.C., σε αυτά που αναπτύσσονται ανεξάρτητα αλλά είναι συμβατά με το F.S.C. και/ή το P.E.F.C. και σε αυτά που είναι πλήρως ανεξάρτητα. 32

61 Εικόνα 1. Σήματα συστημάτων δασικής πιστοποίησης Το Πρόγραμμα για την επικύρωση των σχεδίων Δασικής Πιστοποίησης P.E.F.C. Το Programme for the Endorsement of Forest Certification schemes-p.e.f.c., είναι ένας ανεξάρτητος, μη-κερδοσκοπικός, μη-κυβερνητικός οργανισμός, που ιδρύθηκε το 1999, με στόχο την προώθηση της αειφορικής δασικής διαχείρισης (sustainable forest management), μέσω της πιστοποίησης τρίτου μέρους, από έναν ανεξάρτητο φορέα. Το P.E.F.C. ιδρύθηκε για να ανταποκριθεί στις ιδιαίτερες ανάγκες των μικρών και οικογενειακών ιδιοκτητών δασών, ως Ευρωπαϊκός αρχικά και διεθνής αργότερα, οργανισμός-ομπρέλα που παρέχει ανεξάρτητη αξιολόγηση, επικύρωση και αναγνώριση των εθνικών συστημάτων πιστοποίησης των δασών. Το P.E.F.C. ανταποκρίθηκε στην ανάγκη, για ένα μηχανισμό που επιτρέπει την ανεξάρτητη ανάπτυξη των εθνικών προτύπων, προσαρμοσμένων στις πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πολιτιστικές πραγματικότητες των αντίστοιχων χωρών, ενώ παράλληλα εξασφαλίζει τη συμμόρφωση με τις διεθνώς αποδεκτές προδιαγραφές και την παγκόσμια αναγνώριση. Το P.E.F.C. σήμερα, είναι ο μεγαλύτερος στον κόσμο οργανισμός δασικής πιστοποίησης, που λειτουργώντας σαν μια παγκόσμια ομπρέλα, έχει μέλη του 35 ανεξάρτητους εθνικούς οργανισμούς πιστοποίησης, οι οποίοι έχουν προέλθει από μια πολύ-συμμετοχική διαδικασία. 33