ΚΩΡΥΚΕΙΟ ΑΝΤΡΟ-ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΑΙ ΜΥΘΟΣ»

Transcript

1 ΚΩΡΥΚΕΙΟ ΑΝΤΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ «ΚΩΡΥΚΕΙΟ ΑΝΤΡΟ-ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΑΙ ΜΥΘΟΣ» Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΠΕΣΙΟΥ ΕΛΕΝΗ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ: ΚΑΡΑΧΑΛΙΟΥ ΒΑΪΑ-ΡΑΜΜΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ

2 ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΠΗΛΑΙΩΝ Η διαδικασία δημιουργίας των σπηλαίων είναι καθαρά γεωλογική - χημική. Η συνηθέστερη διαδικασία δημιουργίας σπηλαίου είναι η εξής: Η διείσδυση του νερού της βροχής στις σχισμές των ασβεστολιθικών πετρωμάτων τα διαλύει πολύ αργά, δημιουργώντας σταδιακά ολοένα και μεγαλύτερες κοιλότητες στο εσωτερικό τους. Μέσα στα σπήλαια συναντούμε διάκοσμο από ασβεστολιθικές αποθέσεις. Το νερό που διαλύει τα ασβεστολιθικά πετρώματα και δημιουργεί το σπήλαιο γίνεται πλούσιο σε ανθρακικό ασβέστιο, το οποίο και εναποθέτει βαθμηδόν στα σημεία όπου υπάρχει σταγονορροή. Έτσι, στην οροφή του σπηλαίου δημιουργούνται οι σταλακτίτες και στο έδαφος οι σταλαγμίτες. Πλήθος άλλων εξειδικευμένων μορφών δημιουργούνται από την ίδια διαδικασία, δίνοντας πολύπλοκα και πολύ όμορφα συμπλέγματα. Τα σπήλαια είναι η πιο γνωστή μορφή υπόγειας καρστικής διάβρωσης. Ίσως να έχετε παρατηρήσει ότι τα σπήλαια που επισκεφθήκατε ήταν μέσα σε ανθρακικό (ασβεστόλιθοι,δολομίτες) και όχι σε κάποιο άλλο πέτρωμα. Και αυτό επειδή τέτοιας μορφής διάβρωση γίνεται μόνο σε αυτού του είδους τα πετρώματα.

3 Ποιος είναι όμως ο μηχανισμός που θα βοηθήσει στο σχηματισμό του σπηλαίου; Απαραίτητη είναι η κυκλοφορία νερού σε ανθρακικά πετρώματα που δεν είναι άρρηκτα, δηλαδή πρέπει να έχουν ρωγμές κτλ. ώστε το νερό να μπορέσει να κυκλοφορήσει μέσα στη μάζα και να αρχίσει τη διάλυση του. Το νερό παρασέρνει μαζί του το CaCO3 που προκύπτει από την καρστική διάβρωση. Το εμπλουτισμένο νερό που ρέει μέσα στα ανθρακικά πετρώματα πολύ γρήγορα καθίσταται κορεσμένο σε ανθρακικό ασβέστιο μη μπορώντας να διαλύσει

4 ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΠΗΛΑΙΩΝ Η διαδικασία δημιουργίας των σπηλαίων είναι καθαρά γεωλογική - χημική. Η συνηθέστερη διαδικασία δημιουργίας σπηλαίου είναι η εξής: Η διείσδυση του νερού της βροχής στις σχισμές των ασβεστολιθικών πετρωμάτων τα διαλύει πολύ αργά, δημιουργώντας σταδιακά ολοένα και μεγαλύτερες κοιλότητες στο εσωτερικό τους. Μέσα στα σπήλαια συναντούμε διάκοσμο από ασβεστολιθικές αποθέσεις. Το νερό που διαλύει τα ασβεστολιθικά πετρώματα και δημιουργεί το σπήλαιο γίνεται πλούσιο σε ανθρακικό ασβέστιο, το οποίο και εναποθέτει βαθμηδόν στα σημεία όπου υπάρχει σταγονορροή. Έτσι, στην οροφή του σπηλαίου δημιουργούνται οι σταλακτίτες και στο έδαφος οι σταλαγμίτες. Πλήθος άλλων εξειδικευμένων μορφών δημιουργούνται από την ίδια διαδικασία, δίνοντας πολύπλοκα και πολύ όμορφα συμπλέγματα. Τα σπήλαια είναι η πιο γνωστή μορφή υπόγειας καρστικής διάβρωσης. Ίσως να έχετε παρατηρήσει ότι τα σπήλαια που επισκεφθήκατε ήταν μέσα σε ανθρακικό (ασβεστόλιθοι,δολομίτες) και όχι σε κάποιο άλλο πέτρωμα. Και αυτό επειδή τέτοιας μορφής διάβρωση γίνεται μόνο σε αυτού του είδους τα πετρώματα.

5 Ποιος είναι όμως ο μηχανισμός που θα βοηθήσει στο σχηματισμό του σπηλαίου; Απαραίτητη είναι η κυκλοφορία νερού σε ανθρακικά πετρώματα που δεν είναι άρρηκτα, δηλαδή πρέπει να έχουν ρωγμές κτλ. ώστε το νερό να μπορέσει να κυκλοφορήσει μέσα στη μάζα και να αρχίσει τη διάλυση του. Το νερό παρασέρνει μαζί του το CaCO3 που προκύπτει από την καρστική διάβρωση. Το εμπλουτισμένο νερό που ρέει μέσα στα ανθρακικά πετρώματα πολύ γρήγορα καθίσταται κορεσμένο σε ανθρακικό ασβέστιο μη μπορώντας να διαλύσει περισσότερο. Για να σχηματιστεί τώρα το σπήλαιο πρέπει το κορεσμένο νερό σε ορισμένο βάθος να μετατραπεί σε ακόρεστο για να διαλυτοποιήσει τμήμα της ανθρακικής μάζας και να σχηματίσει υπόγειο έγκοιλο. Συνήθως μέσα στα σπήλαια σχηματίζονται χαρακτηριστικοί σχηματισμοί από την απόθεση του CaCO3. Οι πιο σπουδαίοι είναι οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες ασβεστιτικής ή αραγωνιτικής σύστασης. Υπάρχουν και άλλοι σχηματισμοί που είναι ακόμα πιο πολύπλοκοι, όπως οι κουρτίνες, οι δίσκοι, κολόνες, ελικτίτες, κοράλλια, μαργαριτάρια, βελόνες, κτλ. Αρχικά το νερό διεισδύει στα ανθρακικά μέσα από ρωγμές και διαλύει το πέτρωμα. Στη συνέχεια τα έφκοιλα που θα σχηματιστούν θα ενωθούν σε ένα μεγάλο σχηματίζοντας το σπήλαιο. Τέλος, αφού το σπήλαιο "γεράσει", θα ακολουθήσει η κατάρρευση του...

6 Τα πιο όμορφα σπήλαια της Ελλάδας που αξίζει κανείς να επισκεφθεί είναι: 1.Σπήλαιο Περάματος Ιωαννίνων 2.Σπήλαιο Δυρού 3.Σπήλαιο Λιμνών 4.Σπήλαιο Αγγίτη 5.Σπήλαιο Ελεφάντο 6.Σπήλαιο Πιτσών 7.Σπήλαιο Κάψια 8.Σπήλαιο Αλιστράτης 9.Σπήλαιο Καστανιάς 10.Σπήλαιο Ορφέα 11.Σπήλαιο Δράκου 12.Κορύκειο Άνδρο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΑΔΑΜΑΚΟΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

7 ΑΛΕΞΙΑ ΚΟΥΚΙΟ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΠΟΥΡΑΖΑΝΗ ΜΑΡΙΑ ΡΕΣΤΕΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΣΤΡΩΤΟΥ Η ΖΩΗ ΣΤΑ ΣΠΗΛΑΙΑ

8 ΤΑ ΖΩΑ Πρώτα τα ζώα, που σήμερα έχουν εξαφανιστεί, στις παλαιότερες εποχές και ιδιαίτερα στις περιόδους των παγετώνων, χρησιμοποιούσαν τα σπήλαια ως φωλιές τους, για να προστατευθούν από διάφορους κινδύνους, όπως τις καιρικές συνθήκες, αλλά και για να γεννήσουν και να προφυλάξουν τα αδύναμα μικρά τους. Σήμερα βρίσκουμε τα οστά τους στις εδαφικές αποθέσεις των σπηλαίων. Τέτοια ζώα είναι: η σπηλαία αρκούδα, ο πάνθηρας, η ύαινα, ο λύκος, ο λέοντας και άλλα μικρότερα θηρία, τα οποία ονομάστηκαν "σπηλαία" γιατί τα οστά και οι παραστάσεις τους βρέθηκαν άφθονα στο δάπεδο ή στους τοίχους πολλών σπηλαίων. Η αρκούδα των σπηλαίων με το επιστημονικό όνομα URSUS SPELAEUS είναι ένα είδος που σήμερα έχει εκλείψει και αυτό πιθανότατα οφείλεται στον άνθρωπο.

9 Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ Αργότερα, εξελικτικά, εμφανίστηκε ο άνθρωπος, ο οποίος για τους ίδιους λόγους έκανε κι αυτός χρήση των σπηλαίων. Οι προϊστορικοί άνθρωποι ζήτησαν εκεί προστασία από το κρύο τους πάγους και τα άγρια θηρία. Πολλές φορές πάλεψαν με τα άγρια σπηλαιόβια ζώα για την διεκδίκηση των σπηλαίων. Παράλληλα τα σπήλαια υπήρξαν οι τόποι λατρείας όπου οι πρωτόγονοι προσκυνούσαν τους σταλαγμίτες, οι δε αρχαίοι πρόγονοι στέγασαν τους Θεούς τους. Χώροι γεμάτοι μυστήριο και μαγεία είναι τα σπήλαια. Κι όμως εκεί μέσα γράφτηκε πριν από δεκάδες χιλιάδες χρόνια η πιο σκοτεινή και άγνωστη, αλλά και η πιο συγκλονιστική ιστορία του ανθρώπινου γένους. Γιατί εδώ, στην ασφάλεια των σπηλαίων, ήρθε να προστατευθεί ο μακρινός μας πρόγονος, ο πρωτόγονος άνθρωπος. Ήταν εκτεθειμένος στις καιρικές μεταβολές, στα στοιχεία της φύσης και στα άγρια θηρία. Πολλές φορές πάλεψε με τα άγρια σπηλαιόβια ζώα για την διεκδίκηση των σπηλαίων. Λειτουργούσε περισσότερο με το ένστικτο και λιγότερο με το μυαλό. Ήταν σχεδόν μόνος, πολλές φορές φοβισμένος, αναγκασμένος να κυνηγάει άγρια και μεγάλα ζώα για να χορτάσει την πείνα του. Έτσι στα φυσικά κοιλώματα και στις σπηλιές έσυρε μοιραία τα βαριά του βήματα. Για να ανάψει μια φωτιά να ζεσταθεί, να φάει ότι κυνήγησε, να φτιάξει τα αρχέγονα εργαλεία του και τα όπλα του, να γεννήσει τα παιδιά του. Ίσως εκεί μέσα εκείνος ο πρωτόγονος να πρόσφερε τους πρώτους σχηματισμένους φθόγγους, αρχή της ομιλίας, κι εκεί να ένιωσε τα πρώτα σκιρτήματα της καρδιάς του, τις πρώτες πνευματικές του ανησυχίες, τις πρώτες του αγάπες που τις σκάλισε στους πέτρινους τοίχους με εκπληκτικά σχήματα. Αλλά κι εκεί μέσα πέθανε, μπορεί μόνος, μπορεί αβοήθητος, αφήνοντας τα οστά του θαμμένα σε σίγουρο μέρος προστατευμένα στο μεγάλο σκοτάδι. Ανακαλύψεις που έγιναν από ανασκαφές σε σπήλαια τεκμηριώνουν με ένα παράδοξο και εντυπωσιακό τρόπο τις ποικίλες χρήσεις που είχαν αυτοί οι χώροι κατά την διάρκεια διάφορων εποχών μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Έτσι ανάλογα με την φωτεινότητα, την βατότητά, τη θέση και την μορφολογία καθοριζόταν και η χρήση τους.

10 Σπηλαιολογικές έρευνες σε παγκόσμια κλίμακα έφεραν στο φως σπουδαία παλαιοντολογικά και αρχαιολογικά ευρήματα όπως σκελετούς και κρανία ζώων και ανθρώπων, εργαλεία, βραχογραφίες, σκεύη και πολλά άλλα είδη. Οι ανακαλύψεις που έγιναν από ανασκαφές σε σπήλαια τεκμηριώνουν με ένα παράδοξο και εντυπωσιακό τρόπο τις ποικίλες χρήσεις που είχαν αυτοί οι χώροι κατά την διάρκεια διάφορων εποχών μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Τα οστά και τα εργαλεία που βρέθηκαν μέσα στα σπήλαια, δείχνουν ότι υπήρξαν κατοικίες του ανθρώπου. Στα σπήλαια όπως αποδεικνύεται από τα ευρήματα, κατοικούσαν άνθρωποι της Παλαιολιθικής εποχής. Αυτοί ζούσαν με το κυνήγι, την αλιεία, χρησιμοποιούσαν δέρματα ζώων τα οποία έραβαν με νεύρα ταράνδων. Δεν είχανε οικιακά ζώα και δεν γνώριζαν την κεραμική τέχνη. Οι μεταγενέστεροι κάτοικοι των σπηλαίων ξεχώριζαν από τους παλαιολιθικούς, από το γεγονός ότι είχαν οικιακά ζώα και ότι τα σύγχρονα με αυτούς άγρια ζώα ζουν μέχρι σήμερα. Τα νεολιθικά σπήλαια είναι διασπαρμένα σε όλη την Ευρώπη και χρησιμοποιήθηκαν ως κατοικίες και τάφοι των πρώτων φυλών που ήρθαν από την Ασία στον ευρωπαϊκό χώρο. Η σπανιότητα ορειχάλκινων ειδών μέσα στα ευρωπαϊκά σπήλαια δείχνει ότι κατά την κορυφαία εκείνη εποχή σπάνια τα χρησιμοποιούσαν ως κατοικίες ή τάφους. Σπήλαια που να περιέχουν είδη σιδήρου, να ανήκουν δηλαδή στην εποχή του σιδήρου, είναι ακόμη περισσότερο σπάνια. Με το πέρασμα του χρόνου και την πολιτιστική ανάπτυξη, ο άνθρωπος έπαψε να ζει στα σπήλαια, κατασκεύασε κατοικίες έξω από αυτά, δεν έθαβε τους νεκρούς του σε σκοτεινές σπηλιές. Οι άνθρωποι ζούσαν σε σπηλιές μέχρι και πρόσφατα. Ακόμα και ως τη δεκαετία του 1950 πολλοί άνθρωποι γεννιόνταν και πέρναγαν τα πρώτα χρόνια της ζωής τους σε ψηλές απόκρημνες σπηλιές. Άλλοι κατέφευγαν εποχιακά στη σπηλαιοκατοίκηση για να βρίσκονται κοντά στη σοδειά τους. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν άνθρωποι στην Ελλάδα που είναι εγκατεστημένοι μόνιμα σε σπήλαια (τρωγλοδύτες). Είναι τα πελασγικά σπήλαια - αιολικά ή τεχνητά - διανοιγμένα σε πωρόλιθο, που βρίσκονται στις πλαγιές της Ακρόπολης και στο Καλαί Διδυμοτείχου. Ειδικότερα στο Καλαί, υπάρχουν 200 περίπου σπήλαια όπου μέσα, ζουν εγκατεστημένες μόνιμα πριν από πολλά χρόνια, 120 οικογένειες, που αποτελούν σήμερα κοινότητα με πρόεδρο και συμβούλους. Αυτά τα καταφύγια που στέγασαν χιλιάδες γενιές, τώρα προστατεύονται και αποτελούν σημαντικά μνημεία της Ελληνικής Προϊστορίας.

11 ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΚΩΡΥΚΕΙΟ ΑΝΤΡΟ

12

13

14

15

16

17 Στους προϊστορικούς, ιστορικούς και σύγχρονους χρόνους τα σπήλαια χρησιμοποιήθηκαν ως εξής: Ως χώροι μόνιμης ή ημιμόνιμης εγκατάστασης την Παλαιολιθική και Μεσολιθική εποχή. Ως χώροι, εποχικής ανθρώπινης εγκατάστασης και δραστηριότητας κύρια στην νεολιθική εποχή. Ως τόποι περιστασιακής διαβίωσης σε διάφορες εποχές όπως καταφύγια σε επιδρομές, διωγμούς, βομβαρδισμούς κλπ. (π.χ. σπήλαιο Πούντας) Ως χώροι ενσταυλισμού ζώων μέχρι και σήμερα (π.χ. ποιμνιοστάσια σε πολλά σπήλαια της Σαλαμίνας) Ως ησυχαστήρια, τόποι διαλογισμού και δημιουργικής συγγραφής (π.χ. σπήλαια Περιστεριών Σαλαμίνας, Πάτμου, Άγιου Όρους κλπ) Ως τόποι απόκρυψης περιουσιών (φυσικά θησαυροφυλάκια) σε Μεσαιωνικούς και Νεώτερους χρόνους (π.χ. σπήλαιο Περιστεριών Σαλαμίνας). Ως θάλαμοι για ταφές (π.χ. σπηλιά Γιαούρη) Σαν ιεροί λατρευτικοί χώροι προορισμένοι για λατρεία διάφορων θεοτήτων (π.χ. Ιδαίον Άντρον στην Κρήτη, Μέγα Σπήλαιο κλπ)

18 ΚΩΡΥΚΕΙΟ ΑΝΔΡΟ

19 Το Κωρύκειο Άντρο, είναι ένα σπήλαιο που βρίσκεται σε υψόμετρο μ., στη νοτιοδυτική πλευρά του Παρνασσού, μέσα σε ένα δάσος ελάτης. Στο σπήλαιο, που έχει αναφορές στον Παυσανία, οδηγεί ένα μονοπάτι προσκυνητών της αρχαιότητας, το οποίο σώζεται μέχρι και σήμερα στο μεγαλύτερο μέρος του. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι απέχει 60 περίπου στάδια από τους Δελφούς (11 χλμ.) μέσω ενός φιδωτού μονοπατιού. Σήμερα το μονοπάτι αυτό είναι μέρος του ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε4. Η θέση του σπηλαίου έχει υπέροχη θέα προς τα Χιονοδρομικά κέντρα του Παρνασσού και το Λιβάδι Αράχωβας. Το σπήλαιο είναι γνωστό και ως σπήλαιο του Πανός. Οι αρχαίοι το είχαν αφιερώσει στο θεό Πάνα και στις Κωρύκειες Νύμφες, κόρες του ποταμού Κλειστού και της Κωρυκείας. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την ονομασία του. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι οφείλεται στην Κωρύκεια νύφη που αποπλάνησε εκεί ο Απόλλωνας, ενώ ο Απολλόδωρος ο Αθηναίος ότι πήρε το όνομά του από την Κωρυκεία νύμφη, που γέννησε εκεί το γιο της Λύκωρο. Σύμφωνα με άλλες εκδοχές, το σπήλαιο οφείλει το όνομά του στην πλαγιά πάνω από το σπήλαιο που μοιάζει με δερμάτινο ασκί (κώρυκα), ή από τους σταλακτίτες του μοιάζουν με αθλητικούς κώρυκες. Κατά τον Αισχύλο είναι τόπος που κατοικούν θεϊκά πνεύματα. Το 480 π.χ., κατά την Περσική επιδρομή στην Φωκίδα, το σπήλαιο χρησίμευσε σαν καταφύγιο των κατοίκων των Δελφών.

20 Το σπήλαιο δημιουργήθηκε κατά την Πλειστόκαινο εποχή από υπόγεια νερά. Έχει δύο αίθουσες, ενώ στο βάθος του συνεχίζεται σε μεγάλο μήκος στενός διάδρομος, δύσβατος και απρόσιτος. Ερευνήθηκε και ανασκάφηκε το από τον P. Amandry. Οι έρευνες έδειξαν ότι το σπήλαιο κατοικείτο από τη Νεότερη Νεολιθική εποχή, ενώ τα άφθονα ευρήματα ανάγονται από τη νεολιθική ως την κλασική εποχή. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως χιλιάδες αντικείμενα: γραπτή κεραμική, λιθοτεχνία, ειδώλια, ζωγραφισμένα αγγεία του 6 αι. π.χ., αγγεία μυκηναϊκής εποχής, θραύσματα αγαλμάτων, κοσμήματα, όστρεα και οστά πανίδας. Τα περισσότερα ευρήματα είχαν αναθηματικό χαρακτήρα. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν κότσια (αστράγαλοι) βοδιών, κατσικιών και προβάτων που κατά τους μελετητές ήταν είτε παιδικό παιχνίδι είτε αντικείμενα μαντείας. Το ενδιαφέροντα ευρήματα μαρτυρούν ότι ο χώρος ήταν λατρευτικός και αφιερωμένος στον Πάνα και τις Νύμφες. Επίσης, επιτρέπουν την υπόθεση ότι εκεί υπήρχε η πρώτη λατρεία μιας αρχικής θεότητας, πιθανά της αρχέγονης θεάς Γαίας, της μητέρας θεών και ανθρώπων κατά την αρχαία ελληνική μυθολογία. Πολλά από τα ευρήματα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών.

21 Το στόμιο του σπηλαίου είναι ταπεινό και σχεδόν αθέατο, τριγωνικό και στενό. Όμως, μετά την είσοδο, το κοίλωμά του αυξάνεται θεαματικά και το ύψος του φθάνει τα 50 μ. Ο χώρος είναι διαστάσεων 90μ. x 60μ. Από την οροφή κρέμονται χοντροί σταλαχτίτες, που μοιάζουν με κώρυκες. Προς το βάθος, ένα πλήθος σταλαχτιτών και σταλαγμιτών συνθέτουν ένα εντυπωσιακό σύμπλεγμα «γλυπτών», σε συνδυασμό με τον αχνό φωτισμό που δέχεται από το άνοιγμα του σπηλαίου. Οι ντόπιοι ονομάζουν το σπήλαιο και «Σαρανταύλι» λόγω της εκπληκτικής ακουστικής που έχει στον πρώτο μεγάλο θάλαμό του. Ο υποβλητικός αυτός χώρος διασώζει, ακόμα απτά τα δείγματα της αρχαίας λατρείας. Στην είσοδο, δεξιά σε ένα μεγάλο βράχο, υπάρχει χαραγμένη επιγραφή, του 4ου ή των αρχών του 3ου αι. π.χ., ενός αναθέτη του Πανός και των νυμφών, ονομαζόμενου Εύστρατου, με καταγωγή από την Αμβρυσσό της Φωκίδας (σημερινό Δίστομο της Βοιωτίας) ΠΑΝΟΥΡΓΙΑΣ ΑΝΤΩΝΗΣ - ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ ΤΑΣΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝ/ΝΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΑΝΙΣ ΙΜΠΡΑ

22

23

24

25 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΥΛΙΔΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΟΡΕΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΡΥΜΟΥ ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ Π.Ε. Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΣ ΗΤΑΝ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ. Η ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΜΠΕΣΙΟΥ ΕΛΕΝΗ