Θέµα: Μελέτη για τον αειφόρο σχεδιασµό του αεροπορικού γεύµατος

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Θέµα: Μελέτη για τον αειφόρο σχεδιασµό του αεροπορικού γεύµατος"

Transcript

1 Πανεπιστήµιο Αιγαίου Τµήµα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστηµάτων Σύρος, Φεβρουάριος 2017 Θέµα: Μελέτη για τον αειφόρο σχεδιασµό του αεροπορικού γεύµατος Ελπίδα Σπυρίδη, dpsd10069 Επιβλέπων: Θωµάς Σπύρου Τριµελής Επιτροπή: Θωµάς Σπύρου Παρασκευάς Παπανίκος Νικόλαος

2 Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους καθηγητές µου για την καθοδήγηση και την συνεισφορά τους, τον Σπύρο Μποφυλάτο για την πολύτιµη βοήθεια του σε όλα τα στάδια της διπλωµατικής εργασίας, την Κα. Καυκά και την εταιρεία Aegean Airlines, την οικογένεια µου, τους φίλους µου, και τέλος ένα ξεχωριστό ευχαριστώ στον Γιώργο που ήταν υποµονετικά και υποστηρικτικά δίπλα µου σε όλη αυτή τη

3 Πίνακας Περιεχοµένων Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή 9 Περιγραφή Θέµατος 9 Μεθοδολογία 10 Αρχικό brief 10 Περίληψη 10 Σκοποί 10 Δοµή 11 Κεφάλαιο 2 Έρευνα / Ανάλυση Προβληµατικού Χώρου / Αεροσκάφος και Φαγητό 12 Εισαγωγή 12 Ιστορική Αναδροµή 13 Κύρια Μέρη Αεροπλάνου 15 Χώροι Καµπίνας 15 Χώρος καθισμάτων 15 Μαγειριά - Galleys 16 Απευθυνόµενο Κοινό 17 Προσωπικό αεροπλάνου 17 Επιβατικό κοινό 18 Διάρκεια πτήσης 19 Ταξική Διαφορά θέσεων 19 Περιβάλλον Καµπίνας Αεροσκάφους 20 Πτήση και φαγητό 21 Ιστορική αναδρομή 21 Φαγητό στο αεροπλάνο 22 Είδη γεύµατος 23 Κατηγοριοποίηση γευµάτων και περιεχόµενο 23 Χωροταξική Μελέτη των γευµάτων 24 Στάδια παρασκευής και σερβιρίσµατος του γεύµατος 24 Εξοπλισµός σχετικός µε την µεταφορά και το σερβίρισµα των γευµάτων 25 Κάθισµα και χώρος εναποθέτησης του δίσκου 26 Ανακεφαλαίωση

4 Κεφάλαιο 3 Έρευνα Σχεδίαση για Αειφορία 27 Εισαγωγή 27 Σχεδίαση για αειφορία 28 Ιστορική Αναδρομή 28 Σύγχρονα Προβλήµατα 31 Ανθρωποκεντρικά Προβλήματα / Είναι - Έχειν 32 Περιβαλλοντικά Προβλήματα 34 Σχεδιασµός και Πολιτική 35 Κινήµατα Αειφορίας 35 Cradle To Cradle 35 Natural Step 36 Φυσικός Καπιταλισμός 36 Βιομήμηση 37 Life Cycle Anaylisis 38 Τετραπλή Τελική Γραμμή 38 Transition Design 39 Δομικές Αρχές της Αειφορίας 39 Συμπεράσματα 40 Επιπλέον θετικές συνέπειες της σχεδίασης για αειφορία 40 Ανακεφαλαίωση 41 Κεφάλαιο 4 Έρευνα Συσκευασία 42 Εισαγωγή 42 Ορισμός branding 43 Συσκευασία 43 Βασικά στοιχεία συσκευασίας 43 Σηµαντική (semantics) και η συσκευασία 45 Συσκευασία και αεροπορική εταιρεία 47 Προδιαγραφές σχετικές µε το περιβάλλον του αεροπλάνου 48 Παράγοντες που επηρεάζουν την συσκευασία 49 Παγκοσμιοποίηση 49 Αύξηση μέσου όρου ηλικίας καταναλωτών 49 Αλλαγή του τρόπου διατροφής 49 Στροφή προς την υγιεινή διατροφή και την άσκηση 50 Περιβαλλοντική καταστροφή 50 Τεχνολογική Ανάπτυξη 50 Αγορά και καταναλωτές

5 Οικονομική κρίση 50 Κυρίαρχες τάσεις 51 Σχεδίαση για όλους 51 Απλότητα 52 Σχεδίαση για αειφορία 53 Υλικά συσκευασιών και ο κύκλος ζωής τους 54 α) Παραδοσιακά Υλικά 54 Φύλλα, φυτικές ίνες και κλωστοϋφαντουργία 54 Ξύλο 55 Δέρμα 56 Πηλός 56 β) Βιομηχανικά Υλικά 56 Χαρτί 56 Γυαλί 58 Μέταλλο ( Αλουμίνιο, Χάλυβας) 60 Πλαστικό (Θερμοπλαστικά που προέρχονται από μη ανανεώσιμους πόρους και Θερμοπλαστικά που προέρχονται από ανανεώσιμους πόρους) 63 Packaging waste 66 Eco Design Strategies 69 Δοµικές Αρχές Αειφορίας 69 Τοπικοτητα 69 Κυκλικότητα 70 Ασφάλεια 70 Κοινωνική Αποδοχή 71 Ορθολογικότητα στη χρήση ενέργειας και πόρων 71 Ολιστικότητα 71 Ρόλος σχεδιαστών 71 Παραδείγµατα συσκευασιών που ακολουθούν τις αρχές της σχεδίασης για αειφορία 72 Παραδείγµατα αεροπορικών συσκευασιών που ακολουθούν τις αρχές της σχεδίασης για αειφορία 74 Ανακεφαλαίωση 76 Κεφάλαιο 5 Έρευνα Food Design 77 Εισαγωγή 77 Η θεωρία της ιεράρχησης των αναγκών του Maslow / Θεωρία ανθρώπινων αναγκών 78 Φυσιολογικές ανάγκες και φαγητό 79 Ανάγκες ασφάλειας και φαγητό 79 Κοινωνικές ανάγκες και φαγητό

6 Ανάγκες αυτοεκτίμησης και φαγητό 80 Θεωρία των Θεµελιωδών αναγκών του ανθρώπου του Manfred Max-Neef 80 Ανάλυση μοντέλου σε σχέση με το φαγητό 81 Ηµερήσια γεύµατα 81 Το φαγητό στην καθηµερινότητα µας 82 Food design 82 Ορισμοί 82 Σχεδιαστικά Παραδείγματα 83 Service design 83 Product design 85 Κύρια στοιχεία του Food Design 87 Ψυχολογία του καταναλωτή 87 Στήσιμο του πιάτου 87 Μαχαιροπίρουνα 88 Το πιάτο και οι αισθήσεις του καταναλωτή 88 Η ατμόσφαιρα του χώρου 88 Σηµαντικοί Παράγοντες για τη δηµιουργία γεύµατος στο αεροπλάνο 89 Προβλήµατα συγχρόνου κόσµου σε σχέση µε το φαγητό 91 Κατανάλωση πολύ μεγάλων ποσοτήτων τρόφιμων 91 Παράγωγη πολύ μικρότερων ποσοτήτων από αυτές που καταναλώνονται93 Οι παραγωγικές μονάδες των τροφίμων αυτών επηρεάζουν αρνητικά το περιβάλλον 93 Καταναλωτές 94 Επεξεργασμένη Τροφή και Υγιεινή τροφή Top Tips 95 Σχεδιαστές 96 Design Thinking 97 Emotional Design 98 Παράδειγμα γεύμα στον αεροπλάνο 99 Δοµικές Αρχές Αειφορίας και Φαγητό 101 Τοπικότητα 101 Κυκλικότητα 102 Ασφάλεια 103 Κοινωνική αποδοχή 103 Ορθολογικότητα στη χρήση ενέργειας και πόρων 104 Ολιστικότητα 104 Ρόλος Σχεδιαστών και των Καταναλωτών

7 Ανακεφαλαίωση 105 Κεφάλαιο 6 Επιτόπια Έρευνα 106 Εισαγωγή 106 Έρευνα 106 Έρευνα Γραφείου 107 Συνέντευξη 107 Ερωτηματολόγιο 108 Aegean Airlines 109 Ενέργειες 110 Προγράµµατα 111 α) Όλη η Ελλάδα κοντά 111 β) Φίλεψε τους 111 γ) Ανακαλύπτοντας την Ελληνική Κουζίνα 112 Ανάλυση Αποτελεσµάτων της Έρευνας Γραφείου και της Συνέντευξης 112 Σχεδίαση για αειφορία 112 Σχεδιασμός Συσκευασίας 112 Σχεδιασμός Γεύματος 113 Ανακεφαλαίωση 114 Κεφάλαιο 7 Οριστική Περιγραφή Έργου 114 Οριστική Περιγραφή Έργου 114 Προσδιορισµός Προβληµατικού Χώρου 114 Σηµασία Ενέργειας Βελτιστοποίησης Σχεδίασης Αεροπορικού Γεύµατος 115 Απευθυνόµενο Κοινό 116 Περιβάλλον 116 Τελικό Brief 117 Προσδιορισµός Απαιτήσεων 117 Σχεδιαστικές Προδιαγραφές 117 Προδιαγραφές σχετικές µε την συσκευασία 117 Προδιαγραφές σχετικές µε το γεύµα 119 Προδιαγραφές που προέκυψαν από την επιτόπια έρευνα 119 Ιεράρχηση Σχεδιαστικών Προδιαγραφών 120 Προδιαγραφές σχετικές µε την συσκευασία 120 α) Ασφαλής 120 β) Εύχρηστη 120 γ) Ανθεκτική 120 δ) Ανταγωνιστική

8 ε) Αειφόρα 121 στ) Περιορισµοί 122 Προδιαγραφές σχετικές µε το γεύµα 122 α) Ασφαλές 122 β) Υγιεινό 122 γ) Ελκυστικό 122 δ) Αειφόρο 122 ε) Περιορισµοί 123 Κεφάλαιο 8 Ιδεασµός 123 Εισαγωγή 123 Ιδεασµός συσκευασίας 123 α) Υλικά και φόρµα 124 β) Αξίες 125 Αειφορία 125 Επαγγελσµατιµός 125 Περιπέτεια 126 Φαγητό και κοινωνικότητα 126 Ιδεασµός γεύµατος 127 Πρωινό 127 Σνακ 127 Μεσηµεριανό 128 Βραδινό 129 Ανακεφαλαίωση 129 Κεφάλαιο 9 Επίλογος 130 Κεφάλαιο 10 Πηγές 130 Βιβλιογραφία - Αρθρογραφία - Ιστότοποι 130 2ο κεφάλαιο 130 3ο κεφάλαιο 131 4ο κεφάλαιο 133 5ο κεφάλαιο 135 6ο κεφάλαιο

9 Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή Περιγραφή Θέµατος Μετά από την βιοµηχανική επανάσταση άρχισαν να εµφανίζονται περιβαλλοντικά προβλήµατα. Υπάρχουν διαφορετικές αντιλήψεις σχετικά µε τα αίτια και τους τρόπους αντιµετώπισης τους. Τα κύρια περιβαλλοντικά προβλήµατα είναι το φαινόµενο του θερµοκηπίου, η τρυπά του όζοντος, η ατµοσφαιρική ρύπανση, η ρύπανση των νερών, η πληθώρα αποβλήτων, η καταστροφή των δασών και η µείωση της βιοποικιλότητας. Από τη στιγµή που έγιναν αντιληπτά τα οικολογικά προβλήµατα, ξεκίνησαν και οι προσπάθειες για την επίλυσή τους. Σε αυτό συνέβαλε και το οικολογικό κίνηµα που αναπτύχθηκε το Ο τρόπος αντιµετώπισης της περιβαλλοντικής καταστροφής σχετίζεται τόσο µε τεχνολογικές και πρακτικές λύσεις οι οποίες βασίζονται στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, όσο και κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές οι οποίες βασίζονται στην αλλαγή του τρόπου κατανάλωσης και παραγωγής της σύγχρονης κοινωνίας. Οι αλλαγές αυτές υποβοηθούνται νοµικά από την κοινωνία. Με την περιβαλλοντική προστασία µπορούν να ασχοληθούν κρατικές υπηρεσίες, µεµονωµένα άτοµα, οργανισµοί, πανεπιστηµιακά τµήµατα, πολιτικά κόµµατα ή οικολογικές οµάδες. Οι αεροµεταφορές είναι µία µικρή σχετικά βιοµηχανία αλλά έχει ένα δυσανάλογο αντίκτυπο στο περιβάλλον. Σύµφωνα µε έρευνες ευθύνεται για το 4-9% των συνολικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων των ανθρωπινών δραστηριοτήτων. Οι πτήσεις επιβαρύνουν ιδιαίτερα την αύξηση του φαινοµένου του θερµοκηπίου. Αν και η ανάγκη για µείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων είναι πιο άµεση από ποτέ οι περισσότερες εταιρείες δεν έχουν κάνει ουσιαστικά βήµατα. Για τον λόγο αυτό είναι αναγκαία η µείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώµατος της πτήσης. Στην συγκεκριµένη διπλωµατική θα µελετηθεί ο τρόπος σχεδίασης του αεροπορικού γεύµατος µε σκοπό την µείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώµατος

10 Οι αλλαγές θέλουν κόπο και χρόνο. Αρχίζουν µε µικρά και σταθερά βήµατα. Η σχεδίαση του αεροπορικού γεύµατος αποτελεί ένα µικρό αλλά ουσιαστικό βήµα προς τη µείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώµατος της πτήσης. Μεθοδολογία Η σχεδιαστική διαδικασία ξεκινάει συνήθως από ασαφή προβλήµατα τα οποία ύστερα από εκτεταµένη µελέτη του προβληµατικού χώρου και του απευθυνόµενου κοινού προσδιορίζονται καλύτερα. Στο κεφάλαιο αυτό ορίζεται το αρχικό brief το οποίο δεν είναι ολοκληρωµένο. Στη συνέχεια θα µελετηθεί αναλυτικά κάθε παράµετρος του αεροπορικού γεύµατος και θα οριστεί τελικά το σχεδιαστικό brief. Κατά την έρευνα αυτή θα οριστούν επίσης και οι σχεδιαστικές προδιαγραφές, απαιτήσεις και περιορισµοί. Αρχικό brief Μελέτη για τον σχεδιασµό του αεροπορικού γεύµατος σύµφωνα µε τις αρχές της σχεδίασης για αειφορία. Περίληψη Στην διπλωµατική εργασία θα διερευνηθεί λεπτοµερώς ο προβληµατικός χώρος του περιβάλλοντος του αεροπορικού γεύµατος. Επίσης, θα µελετηθεί πλήρως ο τοµέας της σχεδίασης για αειφορία, ο τοµέας του σχεδιασµού συσκευασιών και τέλος ο τοµέας του σχεδιασµού φαγητού. Ακόµη, θα πραγµατοποιηθεί επιτόπια µελέτη στην εταιρεία Aegean Airlines. Σκοπός είναι η διεξοδική σύνταξη των προδιαγραφών και των περιορισµών για τον σχεδιασµό του αεροπορικού γεύµατος. Σκοποί Σκοπός της διπλωµατικής εργασίας είναι η µελέτη του περιβάλλοντος του αεροσκάφους, των αρχών της αειφορίας, των αρχών της σχεδίασης της συσκευασίας και του γεύµατος. Δεν είναι στόχος η σχεδίαση της συσκευασίας καθώς το περισσότερο και σηµαντικότερο µέρος τη δουλειάς είναι η έρευνα, η µελέτη και σύνταξη των προδιαγραφών και των περιορισµών. Ο σχεδιασµός της αεροπορικής συσκευασίας και του γεύµατος µε βάση τις αρχές της αειφορίας είναι ένα περίπλοκο και πολύπλευρο σχεδιαστικό project που απαιτεί εκτεταµένη έρευνα πάνω σε πολλούς και διαφορετικούς

11 Δοµή Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή Αρχικά, το πρώτο κεφάλαιο αποτελείται από την εισαγωγή, το αρχικό brief, την περίληψη, τους σκοπούς και τη δοµή της διπλωµατικής. Κεφάλαιο 2 Έρευνα / Ανάλυση Προβληµατικού Χώρου / Αεροσκάφος και Φαγητό Στη συνέχεια, διερευνάται το περιβάλλον και ο τρόπος παρασκευής και σερβιρίσµατος του αεροπορικού γεύµατος. Κεφάλαιο 3 Έρευνα / Ανάλυση Προβληµατικού Χώρου / Σχεδίαση για Αειφορία Έπειτα, ορίζεται και αναλύεται το κίνηµα σχεδίαση για αειφορία. Ακόµη, µελετώνται το σύγχρονο µοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης και οι επιπτώσεις του στην κοινωνία και τα βασικά κινήµατα που έχουν αναπτυχθεί για την αντιµετώπιση τους. Κεφάλαιο 4 Έρευνα / Σχεδίαση Συσκευασίας Στο τέταρτο κεφάλαιο της διπλωµατικής εργασίας µελετάται η συσκευασία µε σκοπό την σύνταξη προδιαγραφών για τον σχεδιασµό µίας συσκευασίας ανταγωνιστικής, ελκυστικής και µε βάση της αρχές σχεδίασης για αειφορία. Κεφάλαιο 5 Έρευνα / Σχεδίαση Γεύµατος Στο πέµπτο κεφάλαιο µελετώνται οι προδιαγραφές για τον σχεδιασµό αεροπορικού γεύµατος το οποίο πρέπει να είναι υγιεινό, ποιοτικό, ολοκληρωµένο, ελκυστικό για τους επιβάτες και να βασίζεται στις δοµικές αρχές της αειφορίας. Κεφάλαιο 6 Ανάλυση / Επιτόπια Έρευνα Ύστερα, πραγµατοποιείται επιτόπια έρευνα γύρω από τον σχεδιασµό του αεροπορικού γεύµατος της εταιρείας Aegean Airlines. Η έρευνα χωρίζεται σε δύο φάσεις, η πρώτη είναι έρευνα γραφείου και η δεύτερη είναι συνέντευξη µε την υπεύθυνη προµηθειών της Aegean Airlines. Τέλος, πραγµατοποιείται ανάλυση της έρευνας. Κεφάλαιο 7 Ανάλυση / Οριστική Περιγραφή Έργου και Σχεδιαστικές Προδιαγραφές Στο συγκεκριµένο κεφάλαιο µετατρέπεται η έρευνα και η ανάλυση που

12 σε σχεδιαστικές προδιαγραφές. Το κεφάλαιο αυτό αποτελείται από τον προσδιορισµό του προβληµατικού χώρου, την οριστική περιγραφή του έργου και τις σχεδιαστικές προδιαγραφές. Κεφάλαιο 8 Ιδεασµός Συσκευασίας και Γεύµατος Στο κεφάλαιο του ιδεασµού πραγµατοποιείται µία αρχική επεξεργασία και οπτικοποίηση των δυνατοτήτων του σχεδιασµού της συσκευασίας και του γεύµατος. Ο ιδεασµός αποτελεί το πρώτο βήµα του σχεδιασµού. Κεφάλαιο 9 Επίλογος Στο τελικό κεφάλαιο αναφέρονται τα συµπεράσµατα που ανακτήθηκαν στα στάδια της διπλωµατικής εργασίας και κατά πόσο επιτεύχθηκε ο στόχος. Κεφάλαιο 10 Πηγές Στο δέκατο κεφάλαιο αναφέρονται οι πηγές που χρησιµοποιήθηκαν για τη µελέτη και τη συγγραφή της διπλωµατικής εργασίας. Κεφάλαιο 2 Έρευνα / Ανάλυση Προβληµατικού Χώρου / Αεροσκάφος και Φαγητό Εισαγωγή Σκοπός του κεφάλαιου είναι η εισαγωγή στο ιδιαίτερο περιβάλλον της καµπίνας του αεροσκάφους και στον τρόπο που παρασκευάζεται και σερβίρεται το γεύµα. Η ενότητα αυτή χωρίζεται σε δύο βασικά µέρη. Το πρώτο σχετίζεται µε τον χώρο του αεροπλάνου και τα βασικά του στοιχεία και το δεύτερο µε τη διαδικασία παράγωγης και σερβιρίσµατος του γεύµατος στον χώρο του αεροπλάνου. Αρχικά, γίνεται µία ιστορική αναδροµή του αεροπλάνου και µία συνεκτική περιγραφή του τρόπου λειτουργιάς του. Στη συνέχεια, καταγράφονται οι χώροι του αεροσκάφους και το απευθυνόµενο κοινό που σχετίζεται µε το φαγητό κατά τη διάρκεια της πτήσης. Έπειτα, περιγράφονται κάποια βασικά στοιχειά όπως η διάρκεια της πτήσης, η ταξική διαφορά των θέσεων και το ιδιαίτερο περιβάλλον της καµπίνας του αεροσκάφους. Στο δεύτερο µέρος, γίνεται άλλη µία ιστορική αναδροµή σχετική µε το γεύµα κατά τη διάρκεια της πτήσης. Καταγράφονται τα είδη του γεύµατος που προσφέρονται, κατηγοριοποιούνται και αναλύεται το περιεχόµενο τους και

13 χωροταξική τους διαµόρφωση. Στη συνέχεια, αναλύονται τα στάδια παρασκευής και σερβιρίσµατος του γεύµατος. Ακόµη, γίνεται µία σύντοµη καταγραφή της ειδικής ορολογίας όσον αφορά τον σχετικό εξοπλισµό. Τέλος, περιγράφεται το αεροπορικό κάθισµα και ο χώρος εναποθέτησης του δίσκου. Αεροσκάφος Το αεροσκάφος είναι µία ιπταµένη κατασκευή ή όχηµα, βαρύτερο του αέρα, που διατηρείται σε πτήση λόγω των αεροδυναµικών φορτίων που αναπτύσσονται πάνω στις επιφάνειες του ως αποτέλεσµα της ταχύτητας που του προσδίδει η προωθητική ισχύς που παράγει ο κινητήρας του. Αποτελεί όχηµα κατάλληλου σχήµατος ώστε, κατά τη κίνηση του να δηµιουργείται ανυψωτική δύναµη να διατηρήσει το σώµα σε ισορροπία στον αέρα. Η βασική αρχή σχεδίασης του είναι η δηµιουργία υποπίεσης στην άνω επιφάνεια των πτερύγων του λόγω µεγαλύτερης ταχύτητας κίνησης αέρα. Το αεροσκάφος χρησιµοποιείται κυρίως για τη γρήγορη µεταφορά ανθρώπων και εµπορευµάτων, άλλα και για πολεµικούς σκοπούς. (λεξικό τεχνολογίας και επιστηµών) Πτήση Ως πτήση καλείται η πορεία που ακολουθεί ένα αεροσκάφος ή άλλο ιπτάµενο αντικείµενο µέσα από την ατµόσφαιρα ή το διάστηµα. (λεξικό τεχνολογίας και επιστηµών) Ιστορική Αναδροµή Οι πρώτες αεροπορικές πτήσεις έγιναν τον 20ο αιώνα. Η ιδέα όµως της πτήσης εµφανίζεται από τα αρχαία χρόνια σε πολλούς πολιτισµούς όπως της Κίνας, Ινδίας, Ελλάδας και Αιγύπτου µε αναπαραστάσεις φτερωτών ανθρώπων. Ακόµη, είναι γνωστός ο µύθος της ελληνικής µυθολογίας κατά τον οποίο ο ζωγράφος, γλυπτής και αρχιτέκτονας Δαίδαλος µαζί µε τον γιο του Ίκαρο επιχείρησαν να πετάξουν µε φτερά φτιαγµένα από κερί. Το πείραµα αυτό οδήγησε στον θάνατο του Ικάρου. Ύστερα, ο άνθρωπος προσπάθησε να πετάξει µε τη βοήθεια της µυϊκής του δύναµης χωρίς όµως θετικά αποτελέσµατα. Ο Ιταλός ζωγράφος, φιλόσοφος και µηχανικός Λεοναρντο Ντα Βιντσι, τον 15ο αιώνα πειραµατίστηκε µε πτητικές συσκευές εµπνευσµένες από τον τρόπο που πετάνε τα πούλια. Τον 17ο αιώνα οι φιλόσοφοι Δ. Μπορέλλι και Ρ. Γκουκ απέδειξαν θεωρητικά ότι είναι αδύνατο το ανθρωπινό σώµα να υποστηρίξει την πτήση και είναι απαραίτητη η χρήση κινητήρα.

14 τον 18ο αιώνα όπου πραγµατοποιήθηκε η εφεύρεση της ατµοµηχανής έγιναν απόπειρες για την κατασκευή ατµοκίνητης πτητικής συσκευής. Τον 19ο αιώνα κατασκευάστηκε το πρώτο αεροπλάνο από το Ρώσο εφευρέτη Α.Φ. Μοζάισκι το οποίο έκανε µία µικρή πτήση. Αργότερα, στο τέλος του αιώνα, ο Χ. Μαξίµ στην Αγγλία έκανε δοκιµή αεροπλάνου µε ατµοµηχανή, αλλά στην πρώτη απόπειρα να αποσπαστεί από το έδαφος η µηχανή έπαθε βλάβη. Στο τέλος του 19ου αιώνα αναπτυχθήκαν οι κινητήρες εσωτερικής καύσης οι οποίοι επέτρεπαν την κατασκευή αεροπλάνου ικανού για πτήση. Οι αδερφοί Ραιτ, εφευρέτες και αεροπόροι, κατασκευάσαν αεροπλάνο το οποίο έκανε σταθερή πτήση για µίση ώρα µε επιβάτη. Η µορφή του αεροπλάνου έµεινε σταθερή και δεν εξελίχτηκε για πολλά χρόνια µέχρι την χρήση του στον Β Παγκόσµιο Πόλεµο. Συγκεκριµένα, τελειοποιήθηκαν τα καταδιωκτικά και τα βοµβαρδιστικά αεροπλάνα. Στο τέλος του πολέµου οι Γερµανοί κατασκεύασαν αεροπλάνο µε στροβιλοκινητήρα. Μετά τον πόλεµο κατασκευάστηκαν τα πυραυλοκίνητα αεροπλάνα τα οποία οδήγησαν στα σύγχρονα επιβατικά αεροπλάνα. Τον Ιανουάριο του 1914 δηµιουργήθηκε η εµπορική αεροπορία και η πρώτη προγραµµατισµένη πτήση πραγµατοποιήθηκε στην Tampa της Florida. Η εµπορική αεροπορία αναπτύχθηκε µε αργούς ρυθµούς τα επόµενα 30 χρόνια. Το 1933, η εταιρεία Boeing παρουσίασε το µοντέλο 247, το οποίο ήταν το πρώτο εκσυγχρονισµένο επιβατικό αεροσκάφος. Στη συνέχεια το 1940, η ίδια εταιρεία κατασκεύασε το µοντέλο 307 Stratoliner, το οποίο µετέφερε 33 επιβάτες, σε ύψος ποδιών και µε ταχύτητα 200 µίλια ανά ώρα. Κατά τη διάρκεια του Β Παγκόσµιου Πόλεµου η παραγωγή των ΗΠΑ σε αεροπλάνα έφτασε τα από τα 300 που υπήρχαν αρχικά. Τα αεροπλάνα που χρησιµοποιηθήκαν για τη µεταφορά στρατευµάτων και φορτίων διατέθηκαν έπειτα σε αεροπορικές εταιρείες. Στη συνέχεια η Boeing κατασκεύασε µικρότερα αεροσκάφη δυο (737) τριών κινητήρων σε αντίθεση µε τα παλαιότερα τα οποία είχαν τέσσερις. Το 737 έγινε αρκετά δηµοφιλές λόγω της απόδοσης των καύσιµων, της ταχύτητας, της καµπίνας επιβατών και της ικανότητας του να πετάει ψηλότερα από τα υπόλοιπα αεροπλάνα της τάξης του, πραγµατοποιώντας οµαλή πτήση. Από το 1960 µέχρι σήµερα έχουν πραγµατοποιηθεί µεγάλες καινοτοµίες στον τοµέα των αεροσκαφών όπως για παράδειγµα το 747 της Boeing το οποίο µπορεί να µεταφέρει µέχρι και 524 επιβάτες για µίλια ή το 757 το οποίο είναι φιλικό προς το περιβάλλον, είναι ήσυχο, οικονοµικό ως προς τα καύσιµα και πληροί αυστηρά τα παγκόσµια πρότυπα για τις εκποµπές αερίων του κινητήρα. Επίσης, το συγκεκριµένο αεροσκάφος µεταφέρει 289 επιβάτες για πάνω από 4520 µίλια. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 η εταιρεία Airbus εισήγαγε τα αεροσκάφη Α300 και στη συνέχεια τα εξελιγµένα Α310 και τα στενού τύπου Α320. Το Α320

15 150 επιβάτες για 300 µίλια. Ακόµη, το Boeing 777 είναι το πρώτο αεροσκάφος το οποίο σχεδιάστηκε 100% σε τρισδιάστατα σχεδιαστικά προγράµµατα. Κύρια Μέρη Αεροπλάνου Το αεροπλάνο αποτελείται από τρία κύρια µέρη τα οποία είναι: 1) το αεροσκάφος 2) το σύστηµα προώθησης 3) ο µηχανικός εξοπλισµός Το αεροσκάφος αποτελεί τον κορµό του αεροπλάνου και συγκροτείται από δύο µέρη τις πτέρυγες και την άτρακτο. Οι πτέρυγες είναι άριχτα συνδεδεµένες µε την άτρακτο. Τα αεροπλάνα κατηγοριοποιούνται σύµφωνα µε τον αριθµό των πτερύγων δηλαδή είναι τα µονοπτέρυγα, τα διπτέρυγα και τα πολυπτέρυγα. Οι πτέρυγες βοηθούν στην ευστάθεια του αεροπλάνου κατά τη διάρκεια της πτήσης. Η άτρακτος αποτελείται από τον θάλαµο χειρισµού και από τον χώρο των επιβατών ή των εµπορευµάτων ανάλογα µε το είδος του αεροπλάνου αν είναι δηλαδή µεταφορικό ή πολεµικό. Το προωθητικό σύστηµα αποτελείται είτε από τον έλικα είτε τον κινητήρα του αεροπλάνου. Τα παλαιότερα αεροπλάνα χρησιµοποιούσαν έλικα αλλά δεν είχαν τις σηµερινές ταχύτητες των κινητήρων. Ο µηχανικός εξοπλισµός αποτελείται από εξαρτήµατα βοηθητικά της πλοήγησης, από τις συσκευές κλιµατισµού και από τις συσκευές διατήρησης σταθερής πίεσης µέσα στην άτρακτο. Ακόµη, στον µηχανικό εξοπλισµό περιλαµβάνεται το ταχύµετρο, ο αυτόµατος χείριστης, οι εγκαταστάσεις ραδιοτηλεφωνίας, ραδιοεντοπισµού, οι γεννήτριες ηλεκτρικού ρεύµατος, οι επιπλώσεις των θαλαµών και το σύστηµα προσγείωσης. Χώροι Καµπίνας Οι χώροι της καµπίνας είναι ο χώρος των καθισµάτων, η κουζίνα, η τουαλέτα, οι χώροι αποθήκευσης και οι ειδικές σηµάνσεις. Στην συγκεκριµένη εργασία θα αναλυθεί ο χώρος των καθισµάτων και της κουζίνας της καµπίνας. Χώρος

16 Ο χώρος των καθισµάτων φιλοξενεί τους επιβάτες κατά τη διάρκεια της πτήσης. Τα καθίσµατα είναι τοποθετηµένα πάνω σε ράγες µε σκοπό την αναδιαµόρφωση του χώρου ανάλογα µε τις ανάγκες της αεροπορικής εταιρείας. Τα καθίσµατα διαθέτουν ζώνες ασφάλειας οι οποίες είναι απαραίτητες στα διαστήµατα έντονων αναταράξεων που συνήθως συµβαίνουν κατά τη διάρκεια της απογείωσης και της προσγείωσης. Ακόµη κάποια επιπλέον χαρακτηριστικά τους είναι το ενσωµατωµένο τραπεζάκι, η θήκη για αποθήκευση προσωπικών αντικειµένων του επιβάτη η οποία τις περισσότερες φορές περιέχει ένα διαφηµιστικό περιοδικό της αεροπορικής εταιρείας και ένα ενηµερωτικό φυλλάδιο που περιέχει οδηγίες ασφαλείας. Επίσης, το κάθισµα διαθέτει επικλινή µηχανισµό. Επιπλέον, τα αεροπορικά καθίσµατα τις περισσότερες φορές είναι εξοπλισµένα µε θύρες τροφοδοσίας για ηλεκτρονικές συσκευές, οθόνες και ακουστικά για την ψυχαγωγία του επιβάτη. Τέλος, τα καθίσµατα έχουν διαφορετικές διαστάσεις ανάλογα µε την θέση που βρίσκονται. Συνήθως στην πρώτη θέση τοποθετούνται τέσσερα καθίσµατα ανά σειρά ενώ στην οικονοµική θέση τοποθετούνται έξι καθίσµατα. 1 2 Εικόνες 1,2: Σχέδιο, Τοµή από το εσωτερικό του αεροσκάφους Boeing, 4 θέσεις ανά σειρά. Μαγειριά - Galleys Στα µαγειριά ετοιµάζεται το φαγητό. Το µαγειρείο περιλαµβάνει εγκαταστάσεις για το σερβίρισµα και την αποθήκευση των γευµάτων και ποτών. Επίσης, περιλαµβάνει και τις θέσεις των αεροσυνοδών, τον αποθηκευµένο εξοπλισµό σε περίπτωση ανάγκης και ότι άλλο µπορεί να χρειαστούν οι αεροσυνοδοί. Οι χώροι στους οποίους αποθηκεύονται τα αντικείµενα ονοµάζονται stowage και είναι ειδικά µελετηµένοι για το ιδιαίτερο

17 της πτήσης. Τέλος, οι αεροσυνοδοί χρησιµοποιούν καρότσια (trolleys) στα οποία αποθηκεύουν, σερβίρουν τα γεύµατα και διαχωρίζουν τα απορήµατα. Εικόνα 3: Τοποθεσία µαγειρείων στο αεροσκάφος Airbus Εικόνα 4: Σύγχρονο µαγειρείο 3 4 Απευθυνόµενο Κοινό Προσωπικό αεροπλάνου Το προσωπικό του αεροπλάνου αποτελείται από τον κυβερνήτη του αεροπλάνου, τον συγκυβερνήτη, τον φροντιστή, τον ιπτάµενο µηχανικό και τους αεροσυνοδούς. Στη συνεχεία θα µελετηθούν οι αεροσυνοδοί, οι οποίοι είναι µέρος του αντικειµένου µελέτης καθώς είναι αυτοί που διαχειρίζονται το φαγητό κατά τη διάρκεια της πτήσης. Το 1928 οι αεροπορικές εταιρείες εισήγαγαν το in flight service. Αρχικά, προσέλαβαν µικρόσωµους άνδρες για το πόστο των αεροσυνοδών. Στη συνεχεία, άρχισαν να προσλαµβάνουν γυναίκες. Τα βασικά µελήµατα των αεροσυνοδών είναι η ασφάλεια και η άνεση των επιβατών. Κύριος στόχος των αεροσυνοδών είναι η δηµιουργία µιας ευχάριστης και αξιοµνηµόνευτης εµπειρίας πτήσης. Οι αεροσυνοδοί είναι το πρόσωπο της εταιρείας που έρχεται σε επαφή µε τους επιβάτες και πρέπει να εκφράζουν έµπρακτα τις άξιες της. Περιληπτικά τα καθήκοντα των αεροσυνοδών είναι τα παρακάτω: - η συµµετοχή σε συνεδριάσεις πριν από τη πτήση κατά τις οποίες γίνεται ενηµέρωση σχετική µε τη πτήση, ο προγραµµατισµός και διαµερισµός των καθηκόντων, η ενηµέρωση σχετικά µε τους επιβάτες και τις ιδιαίτερες ανάγκες που µπορεί να έχουν - το ζέσταµα του φαγητού - ο έλεγχος του εξοπλισµού ασφάλειας - η διασφάλιση της καθαριότητας του

18 - η διασφάλιση ότι όλα είναι στη θέση τους - το καλωσόρισµα των επιβατών - η αποθήκευση των χειραποσκευών - ο έλεγχος των ζωνών των επιβατών - η ενηµέρωση των επιβατών για τους κάνονες ασφάλειας - η προσφορά ποτών, φαγητών και προϊόντων σε ειδικές τιµές, duty free (προϊόντα τα οποία δεν είναι επιβαρυµένα µε την εγχώρια ή τη διεθνή φορολογία) - ο διαχωρισµός των σκουπιδιών σε ανακυκλώσιµα και µη ανακυκλώσιµα. Στην περίπτωση που είναι ανακυκλώσιµα στον επιµέρους διαχωρισµό τους (στην περίπτωση οπού η αεροπορική εταιρεία διαχωρίζει τα απορήµατα) - η πραγµατοποίηση των απαραίτητων ανακοινώσεων - η συναναστροφή και η καθησύχαση των επιβατών σε περίπτωση ανάγκης - η πρόσφορα των πρώτων βοηθειών σε περίπτωση ανάγκης - η συµπλήρωση έγγραφων και αναφορών σχετικά µε τη πτήση - ο ανεφοδιασµός ποτών, φαγητών, προϊόντων, πετσετών. Επίσης, κάποιες από τις ικανότητες που πρέπει να κατέχουν οι αεροσυνοδοί είναι η οµαδικότητα, η οργανωτικότητα και η ετοιµότητα. Εικόνα 5: Προσωπικό Αεροπλάνου 5 Επιβατικό κοινό Στον σύγχρονο κόσµο τα ταξίδια µε το αεροπλάνο είναι ευρέως διαδεδοµένα και για πτήσεις προς το εσωτερικό αλλά και προς το εσωτερικό µιας χώρας. Το αεροπλάνο ως µέσο µεταφοράς προτιµάται λόγω της ταχύτητας, της αµεσότητας και πολλές φορές της τιµής

19 Οι κύριοι λόγοι χρήσης του αεροπορικού ταξιδιού είναι τουριστικοί, εργασιακοί, ιατρικοί, εκπαίδευσης, κοινωνικών υποχρεώσεων, Σύµφωνα µε έρευνα της εταιρείας Zagat που πραγµατοποιήθηκε το 2009 το 61% ταξιδεύει για επιχειρηµατικούς λόγους και το 39% για λόγους αναψυχής. Ουσιαστικά οι επιβάτες επιθυµούν την γρήγορη και άµεση µεταφορά από ένα µέρος σε ένα άλλο. Οι ανάγκες των επιβατών για ταχύτητα και αµεσότητα µεταφέρονται και στην ανάγκη τους για φαγητό. Κύριο µέληµα των επιβατών είναι η πλήρης και υγιεινή διατροφή τους σε σύντοµο χρονικό διάστηµα. Διάρκεια πτήσης Η πτήση αρχίζει µε την απογείωση και τελειώνει µε την προσγείωση. Μετά από τη στιγµή που φτάσει το αεροπλάνο το επιθυµητό ύψος αρχίζει η διαδικασία του γεύµατος. Αρχικά, οι αεροσυνοδοί σερβίρουν τα ποτά, στη συνεχεία το φαγητό και τέλος ξανά ποτά. Ταξική Διαφορά θέσεων Οι περισσότερες αεροπορικές εταιρείες προσφέρουν τρεις διαφορετικούς τύπους θέσεων, την πρώτη, την διακεκριµένη και την οικονοµική. Η πρώτη είναι η ακριβότερη και πιο πολυτελής. Βρίσκεται στο µπροστινό τµήµα της καµπίνας. Οι υπηρεσίες που προσφέρει είναι αρκετά πιο αναβαθµισµένες σε σχέση µε τις υπόλοιπες θέσεις. Οι υπηρεσίες που διαφέρουν σχετίζονται µε τον ιδιωτικό χώρο που έχει κάθε επιβάτης, το γεύµα του κατά τη διάρκεια της πτήσης, τους ειδικά διαµορφωµένους χώρους αναµονής στο αεροδρόµιο Στη συνεχεία, η διακεκριµένη θέση απευθύνεται σε ανθρώπους που η δουλειά τους τους υποχρεώνει να κάνουν πολλά ταξίδια. Η σηµαντική διαφορά ανάµεσα στη διακεκριµένη θέση και την οικονοµική είναι η ποικιλία των γευµάτων και ο ιδιωτικός χώρος του κάθε επιβάτη. Τέλος, η οικονοµική θέση, η οποία είναι και πιο δηµοφιλής λόγω της χαµηλής τιµής της. Στις εταιρείες χαµηλού κόστους η τιµή του εισιτηρίου δεν περιλαµβάνει δωρεάν φαγητό. Το φαγητό αποτελεί χαρακτηριστικό διαφοροποίησης των τύπων 6

20 7 8 9 Εικόνα 6: τεχνικό σχέδιο κάτοψης αεροσκάφους που δείχνει τις διαφορές των θέσεων Εικόνα 7,8,9: εικόνες της οικονοµικής, της διακεκριµένης και πρώτης θέσης αντίστοιχα. Περιβάλλον Καµπίνας Αεροσκάφους Το περιβάλλον της καµπίνας είναι ιδιαίτερο. Αρχικά, αποτελείται από πολλούς επιβάτες οι οποίοι δεν έχουν πλήρη ελευθερία κινήσεων. Επίσης, οι περιβαλλοντικές συνθήκες της καµπίνας χαρακτηρίζονται από τα χαµηλά επίπεδα υγρασίας, τη χαµηλή πίεση αέρα, τον κορεσµό του οξυγόνου, της χαµηλής ποιότητας αέρα, την κίνηση και τους κραδασµούς του αεροσκάφους και τέλος από τον συνεχή θόρυβο. Αρχικά, η ακινησία που επιβάλουν τα αεροπλάνα, η οποία µπορεί να διαρκέσει µέχρι και 15 ώρες, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της υγείας και ευεξίας του ανθρώπου. Στοιχεία που µπορούν να κάνουν το ταξίδι άνετο είναι οι διαστάσεις του καθίσµατος, ο χώρος εναποθέτησης των ποδιών, η ποιότητα του δέρµατος του καθίσµατος και η γωνία ανάκλισης. Το Σύνδροµο της Οικονοµικής Θέσης σχετίζεται µε τα µεγάλα αεροπορικά ταξίδια σε στενά καθίσµατα. Το σύνδροµο αυτό αναφέρεται στην σταδιακή ανάπτυξη φλεβικής θρόµβωσης και πνευµονικής εµβολής. (Bagshaw, 2001) Οι άνετες για τον άνθρωπο συνθήκες υγρασίας θεωρούνται ότι είναι 40% µε 70% η σχετική υγρασία στο επίπεδο της θάλασσας. Η υγρασία στις συνθήκες της αεροπορικής καµπίνας κυµαίνονται από 12% µε 20%. Η υγρασία της καµπίνας εξαρτάται από τον τύπο του αεροσκάφους, το ύψος πλεύσης, τον ρυθµό ανανέωσης του αέρα και τον αριθµό των ατόµων που βρίσκονται µέσα στο αεροσκάφος. Άµεσες συνέπειες είναι η ξηρότητα του στόµατος, των µατιών, του λαιµού και του δέρµατος που νιώθει ένα µεγάλο ποσοστό επιβατών κατά τη διάρκεια της πτήσης. Αποτελεσµατικό µέτρο πρόληψης της ξηρότητας είναι η ενυδάτωση των επιβατών πριν και κατά τη διάρκεια της

21 Η ποιότητα του αέρα στην καµπίνα του αεροπλάνου σχετίζεται µε το σύστηµα ροής του αέρα, την διανοµή του στη καµπίνα, τη σχετική υγρασία και τον αριθµό ανθρώπων που βρίσκονται στο αεροσκάφος. Η ποιότητα του αέρα µπορεί να προκαλέσει κούραση, πονοκέφαλο, ζαλάδα και αναπνευστική και οπτική δυσφορία στους επιβάτες. Σχετικά µε την πίεση του αέρα, τα σύγχρονα επιβατικά αεροπλάνα πλέουν στο ύψος των µε πόδια. Στο ύψος αυτό η ατµοσφαιρική πίεση είναι λιγότερο από το 30% της αντίστοιχης στο επίπεδο της θάλασσας. Η χαµηλή πίεση του αέρα επηρεάζει το ακουστικό σύστηµα του ανθρώπου και δηµιουργεί αίσθηµα δυσφορίας. Όσον αφορά, την κίνηση και τους κραδασµούς του αεροσκάφους, οι άνθρωποι είναι συνηθισµένοι σε ένα περιβάλλον οπού η δύναµη της βαρύτητας είναι σταθερή σε διεύθυνση και διαστάση. Εποµένως, το περιβάλλον του αεροσκάφους έχει σηµαντικό αντίκτυπο στον ανθρωπινό οργανισµό και προκαλεί αισθήµατα δυσφορίας και ναυτίας. Επίσης, το αεροπορικό ταξίδι περιλαµβάνει υψηλά επίπεδα θορύβου τα οποία σχετίζονται µε την µηχανή, το σύστηµα εξαερισµού, το ρεύµα του αέρος στις εξωτερικές επιφάνειες, των υπηρεσιών που προσφέρονται κατά τη πτήση και τους υπόλοιπους επιβάτες. Δεν υπάρχει κανένα ενδεχόµενο δηµιουργία ακουστικού τραύµατος γιατί δεν ξεπερνάει τα 85 db παρά µόνο δηµιουργία αισθήµατος δυσφορίας. Επίσης, µε το πέρασµα των χρόνων έχει βελτιωθεί σηµαντικά η ηχοµόνωση της καµπίνας από εξωτερικούς θορύβους. Ακόµη, πολλοί επιβάτες νιώθουν έντονο στρες κατά τη διάρκεια της πτήσης. Το περιβάλλον αυτό επιδεινώνει την ένταση των επιβατών. Η σωστή διατροφή και ενυδάτωση των επιβατών αποτελεί και το βασικότερο στοιχείο στην αποτελεσµατική αντιµετώπιση των δυσάρεστων συµπτωµάτων των συνθηκών της καµπίνας. Το γεύµα επίσης αποσπά την προσοχή των επιβατών από το στρες και τη δυσφορία που νιώθουν και λειτουργεί και σαν ηρεµιστικό. (Pierce et al., 1999) Πτήση και φαγητό Ιστορική αναδροµή Στις 11 Οκτωβρίου του 1919 η αεροπορική εταιρεία KLM πρόσφερε για πρώτη φορά συσκευασµένο φαγητό στους επιβάτες της. Μετά από τον Πρώτο Παγκόσµιο Πόλεµο οι πρώην στρατιωτικοί πιλότοι ξεκινήσαν να πραγµατοποιούν πτήσεις µε επιβάτες.

22 πρώτα ταξίδια δεν υπήρχε καµία επιπλέον υπηρεσία ή εξυπηρέτηση. Ο αρχικός ενθουσιασµός των εύπορων επιβατών δεν διήρκεσε πολύ. Με αποτέλεσµα, οι αεροπορικές εταιρείες να αρχίσουν να µιµούνται τις υψηλού επιπέδου υπηρεσίες του πλοίου όπως, το ειδικό προσωπικό το οποίο ετοίµαζε γεύµατα και τα σέρβιρε στο επιβατικό κοινό σε πολυτελής αίθουσες. Ωστόσο, η πίεση στη καµπίνα του αεροπλάνου δεν ήταν ριθµήσιµη και δεν υπήρχε πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια. Το 1936 έγινε η εγκατάσταση του πρώτου υποτυπώδους µαγειρείου στην αεροπορική εταιρεία American Airlines. Ακόµα και τότε η διατήρηση των γευµάτων δεν ήταν απλή υπόθεση. Για την αποτελεσµατική διατήρηση του φαγητού στην κατάλληλη θερµοκρασία χρησιµοποιήθηκαν αδιάθερµα δοχεία (thermos). Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940 και 1950 η τεράστια αύξηση του αριθµού των επιβατών οδήγησε στη διακοπή των τραπεζαριών στη καµπίνα του αεροσκάφους και στην έναρξη της καθιερωµένης τροφοδοσίας, παρόµοιας µε τη σηµερινή. Τη δεκαετία του 1960, στις πτήσεις µεγάλης διαρκείας όπως οι υπερατλαντικές οι επιβάτες απολάµβαναν υπηρεσίες υψηλού επιπέδου όπως πορσελάνινα πιάτα και λινά τραπεζοµάντιλα. Τη δεκαετία του 1970 οι επιβάτες της πρώτης θέσης είχαν την επιλογή ενός γεύµατος τύπου µπουφέ. Μέχρι τη δεκαετία του 1960 οι αεροπορικές εταιρείες χρησιµοποιούσαν γεύµατα από εταιρείες µαζικής τροφοδοσίας. Σήµερα, τα γεύµατα παρασκευάζονται σε µεγάλες κουζίνες οι οποίες βρίσκονται µέσα ή διπλά από τα αεροδρόµια και λειτουργούν 24 ώρες το 24ωρο και 365 µέρες το χρόνο. Στις θέσεις first και business προσφέρονται πάνω από τρεις διαφορετικές επιλογές γεύµατος και ποτά. Επίσης, προσφέρονται και κάποιες άλλες πολυτελείς υπηρεσίες όπως µάσκες ύπνου, κάλτσες, κουβέρτες, πακέτα περιποίησης και άλλα. Ακόµη, τα πιάτα είναι ιδιαίτερα και αποπνέουν πολυτέλεια χάρη στις ιδιαίτερες και γκουρµέ προτάσεις γνωστών σεφ. Φαγητό στο αεροπλάνο Το φαγητό αποτελεί µια κύρια υπηρεσία που προσφέρουν οι αεροπορικές εταιρείες. Σύµφωνα µε έρευνα που πραγµατοποιήθηκε στη Μεγάλη Βρετανία το 2003 το φαγητό παίζει καθοριστικό παράγοντα στην επιλογή αεροπορικής εταιρείας από το επιβατικό

23 Η υπηρεσία του φαγητού διαφέρει από τις αρχές της κάθε εταιρείας, της διαρκείας και της ώρας της πτήσης, τον τύπο του αεροσκάφους και τον τύπο της θέσης. Το γεύµα σερβίρεται κατά τη διάρκεια της πτήσης και ετοιµάζεται και συσκευάζεται πριν από τη πτήση στην κουζίνα της εταιρείας τροφοδοσίας. Ζεσταίνεται λίγο πριν από τη προσγείωση. Σε πτήσεις που διαρκούν πάνω από 90 λεπτά (για τη πρώτη θέση) και πάνω από 2 ώρες (για την οικονοµική) προσφέρονται ποτά και γεύµατα στις κατάλληλες ώρες. Το γεύµα στις περισσότερες αεροπορικές εταιρείες είναι δωρεάν. Μόνο οι αεροπορικές εταιρίες χαµηλού κόστους δεν προσφέρουν δωρεάν γεύµα. Παλαιότερα στη πρώτη θέση το φαγητό συνοδευόταν από µεταλλικά µαχαιροπίρουνα. Τώρα, σε όλες τις θέσεις χρησιµοποιούνται πλαστικά. Είδη γεύµατος Τα µαγειρία παρασκευάζουν εναλλακτικά γεύµατα για τους επιβάτες που έχουν συγκεκριµένο διαιτολόγιο. Τα εναλλακτικά γεύµατα µπορεί να είναι τα παρακάτω: -Γεύµα βασισµένο σε κάποια κουλτούρα (γαλλικό, ιταλικό, κινέζικο ) -Γεύµα για µωρά ή µικρά παιδιά -Χορτοφαγικό γεύµα -Γεύµα περιορισµένο από συγκεκριµένη ασθένεια ή προτίµηση (γεύµα για διαβητικούς, γεύµα χωρίς ζάχαρη, γεύµα χωρίς γλουτένη ) Επίσης, ανάλογα µε την ώρα της πτήσης προσφέρουν είτε πρωινό είτε σνακ είτε µεσηµεριανό είτε βραδινό. Κατηγοριοποίηση γευµάτων και περιεχόµενο -πρωινό (τυπικό περιεχόµενο πρωινού: κυρίως πιάτο ή/και επιδόρπιο ή/και ψωµί, ή/και φρουτοσαλάτα ή/και ορεκτικό ή/και συσκευασµένο γιαούρτι, µαχαιροπίρουνο, χαρτοπετσέτα, µαντιλάκι καθαρισµού, συσκευασµένη σάλτσα,, κούπα για καφέ, ποτήρι αναψυκτικού, εµφιαλωµένο νερό, συσκευασµένο χυµό ή άλλο ποτό) -σνακ (τυπικό περιεχόµενο σνακ: κυρίως πιάτο ή/και επιδόρπιο ή/και ψωµί ή/και σαλάτα ή/ και ορεκτικό, µαχαιροπίρουνο, χαρτοπετσέτα, µαντιλάκι καθαρισµού,

24 σάλτσα,, κούπα για καφέ, ποτήρι αναψυκτικού, εµφιαλωµένο νερό, συσκευασµένο χυµό ή άλλο ποτό) -µεσηµεριανό (τυπικό περιεχόµενο µεσηµεριανού: κυρίως πιάτο ή/και επιδόρπιο ή/και ψωµί ή/και σαλάτα ή/και ορεκτικό, µαχαιροπίρουνο, χαρτοπετσέτα, µαντιλάκι καθαρισµού, συσκευασµένη σάλτσα,, κούπα για καφέ, ποτήρι αναψυκτικού, εµφιαλωµένο νερό, συσκευασµένο χυµό ή άλλο ποτό) -βραδινό (τυπικό περιεχόµενο βραδινού: κυρίως πιάτο ή/και επιδόρπιο ή/και ψωµί ή/και σαλάτα ή/και ορεκτικό, µαχαιροπίρουνο, χαρτοπετσέτα, µαντιλάκι καθαρισµού, συσκευασµένη σάλτσα,, κούπα για καφέ, ποτήρι αναψυκτικού, εµφιαλωµένο νερό, συσκευασµένο χυµό ή άλλο ποτό) Το ακριβές περιεχόµενο εξαρτάται από την εταιρεία, τον χρήστη και την ώρα και διάρκεια της πτήσης. Χωροταξική Μελέτη των γευµάτων Η κάθε εταιρεία τοποθετεί διαφορετικά το περιεχόµενο του φαγητού στο πιάτο αλλά υπάρχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Αρχικά, το κυρίως πιάτο τοποθετείται πιο κοντά στον καταναλωτή και στη µέση της συσκευασίας. Στα δεξιά συνήθως του κύριου γεύµατος τοποθετείται η σαλάτα ή η φρουτοσαλάτα ανάλογα µε το είδος του γεύµατος. Πάνω από την σαλάτα τοποθετείται το επιδόρπιο και δίπλα του τα υγρά που προσφέρονται και οι κούπες και τα ποτήρια. Αριστερά από το πιάτο είναι τοποθετηµένα τα µαχαιροπίρουνα, η χαρτοπετσέτα, το µαντιλάκι καθαρισµού, οι σάλτσες και το ψωµί. Στάδια παρασκευής και σερβιρίσµατος του γεύµατος Οι εµπλεκόµενοι στη διαδικασία ενός αεροπορικού γεύµατος είναι η εταιρία τροφοδοσίας, η αεροπορική εταιρεία και οι επιβάτες. 1) H αεροπορική εταιρεία ενηµερώνει την εταιρεία τροφοδοσίας για τον αριθµό των παραγγελιών, το είδος (πρωινό, δεκατιανό, µεσηµεριανό, απογευµατινό ή βραδινό) και εάν υπάρχει ιδιαίτερη εναλλακτική παραγγελία. 2) H εταιρεία τροφοδοσίας συντονίζει τις παραγγελίες και τις παραλαβές πρώτων

25 3) Οι εργαζόµενοι στο µαγειρείο επαληθεύουν το µενού και τις παραγγελίες. 4) Τα γεύµατα µαγειρεύονται. 5) Μόλις µαγειρευτεί το φαγητό, το αφήνουν να κρυώσει µέχρι να φτάσει την επιθυµητή θερµοκρασία. 6) Το φαγητό χωρίζεται σε µερίδες και πακετάρεται. 7) Τοποθετείται στα service carts 8) Τα carts ελέγχονται, σφραγίζονται και αποθηκεύονται 9) Όταν είναι έτοιµο το αεροπλάνο τα carts φορτώνονται στα service trucks 10) Τα trucks ελέγχονται λεπτοµερώς για λόγους ασφάλειας και µεταφέρονται στο αεροδρόµιο 11) Τα τρόφιµα µεταφέρονται στο αεροπλάνο 12) Μετά την επιβίβαση του πληρώµατος ελέγχεται ξανά το φαγητό 13) Την κατάλληλη ώρα το φαγητό τοποθετείται στο φούρνο του αεροπλάνου και ζεσταίνεται 14) Το φαγητό σερβίρεται 15)Οι αεροσυνοδοί µαζεύουν τις συσκευασίες και σε κάποιες περιπτώσεις γίνεται και διαχωρισµός των απορηµάτων Εξοπλισµός σχετικός µε την µεταφορά και το σερβίρισµα των γευµάτων -trolley: τροχήλατο αντικείµενο µεταφοράς των προϊόντων (περιέχει κρύα γεύµατα, ποτά, δίσκους, σερβίτσια, καλλυντικά, εφηµερίδες, περιοδικά, παιδικά παιχνίδια, duty free προϊόντα, κουτί πρώτων βοηθειών, παντόφλες, µάσκες ύπνου, ακουστικά, µαξιλάρια, κουβέρτες, πετσέτες, χαρτοπετσέτες, ενηµερωτικά φυλλάδια ) Τα trolleys µπορούν να καταταχθούν στις παρακάτω κατηγορίες: 1)food trolleys: περιέχουν τους δίσκους µε το φαγητό 2)bar trolleys: περιέχουν τα µπουκάλια νερό, αναψυκτικών, χυµών, τις µινιατούρες ποτών και τα ποτήρια 3)duty free trolleys: περιέχουν τα προϊόντα duty free και τέλος 3) dead - head trolleys: τα οποία περιέχουν όλα τα υπόλοιπα αντικείµενα που µπορεί να χρειαστούν σε µία πτήση. Εικόνα 10: Διαστάσεις των trolley

26 -Carrier: αντικείµενο µεταφοράς τρόφιµων µε τα χέρια -Galley: η κουζίνα της καµπίνας του αεροσκάφους που τοποθετούνται τα trolleys και τα carriers µε το περιεχόµενο τους Οι διατάσεις και το βάρος των trolleys και των carriers είναι αυστηρά καθορισµένα από τον όµιλο των ευρωπαϊκών αεροπορικών εταιρειών. Επίσης, ένα απαραίτητο χαρακτηριστικό των trolleys είναι να ασφαλίζουν στον χώρο των galleys. (Association of European Airlines) Κάθισµα και χώρος εναποθέτησης του δίσκου Οι διαστάσεις του γεύµατος πρέπει να είναι συµβατές µε τον χώρο που διαθέτει το κάθισµα και τον χώρο εναποθέτησης του δίσκου Εικόνες 11,12: Χώρος καθισµάτων οικονοµικής θέσης και εναποθέτησης δίσκου Εικόνα 13: Διαστάσεις

27 Ανακεφαλαίωση Ένα σηµαντικό µέρος, ίσως και το σηµαντικότερο, της σχεδίασης ενός αντικειµένου βασίζεται στη µελέτη του περιβάλλοντος του και του κοινού το οποίο θα το χρησιµοποιήσει. Στη σχεδίαση του αεροπορικού γεύµατος είναι πρωταρχικής σηµασίας η µελέτη του περιβάλλοντος της καµπίνας καθώς έχει πολύ ιδιαίτερα γνωρίσµατα. Αρχικά, το περιβάλλον του γεύµατος αποτελείται από την κουζίνα στην οποία δηµιουργείται και πακετάρεται, στη συνεχεία µεταφέρεται στον χώρο του αεροπλάνου, ξαναζεσταίνεται και σερβίρεται. Εποµένως, το περιβάλλον του είναι η κουζίνα τροφοδοσίας, το µαγειρειό του αεροσκάφους και τέλος το αεροπορικό κάθισµα της καµπίνας. Το απευθυνόµενο κοινό αποτελείται από τους µάγειρες, τους αεροσυνοδούς και τέλος τους επιβάτες. Επίσης, το περιβάλλον της καµπίνας του αεροσκάφους είναι ιδιαίτερο και στρεσογόνο. Ιδιαίτερο γιατί αποτελείται από πολλούς επιβάτες οι οποίοι δεν έχουν πλήρη ελευθερία κινήσεων και το περιβάλλον χαρακτηρίζεται από χαµηλά επίπεδα υγρασίας, χαµηλή πίεση αέρα, χαµηλής ποιότητας αέρα, κίνηση και κραδασµούς του αεροσκάφους και τέλος από συνεχή θόρυβο. Το αεροπορικό γεύµα ενυδατώνει τον ανθρωπινό οργανισµό µειώνοντας τις δυσάρεστες συνέπειες των συνθηκών αυτών. Επίσης, το φαγητό αποσπά την προσοχή των επιβατών από την ένταση που µπορεί να νιώσουν. Τέλος, το είδος των γευµάτων που προσφέρονται εξαρτάται από τον επιβάτη και τις ιδιαίτερες απαιτήσεις του, τον τύπο της θέσης του, την αεροπορική εταιρεία, την διάρκεια και την ώρα της πτήσης. Κεφάλαιο 3 Έρευνα Σχεδίαση για Αειφορία Εισαγωγή Σκοπός του κεφάλαιου είναι η εισαγωγή στις αρχές της σχεδίασης για αειφορία. Αρχικά, είναι απαραίτητη η µελέτη και η κατανόηση του µοντέλου και των άρχων παράγωγης

28 κατανάλωσης που οδήγησαν σε µια κοινωνία η οποία δεν είναι βιώσιµη. Στη συνεχεία θα περιγραφούν τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η σύγχρονη κοινωνία λόγω του καθιερωµένου τρόπου ζωής. Τα προβλήµατα αυτά έχουν χωριστεί σε δύο κατηγορίες τα ανθρωποκεντρικά και τα περιβαλλοντικά. Ύστερα, αναλύονται τα κινήµατα που έχουν αναπτυχθεί µε την πάροδο των χρόνων για την αντιµετώπιση του προβλήµατος της µη - αειφορίας. Τέλος, αναφέρονται οι θετικές συνέπειες πέρα από την επίλυση των ανθρωποκεντρικών και περιβαλλοντικών προβληµάτων µε τη χρήση µεθόδων της σχεδίασης για αειφορία. Σχεδίαση για αειφορία Ορισµοί Αειφόρος σχεδίαση ονοµάζεται η φιλοσοφία σχεδιασµού φυσικών αντικειµένων, κτίριων, δοµηµένου περιβάλλοντος και υπηρεσιών µε στόχο την οικονοµική, κοινωνική και οικολογική βιωσιµότητα. Αειφόρος ανάπτυξη ορίζεται ως η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των µελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες, από την Επιτροπής Περιβάλλοντος του ΟΗΕ το Η πρόθεση της σχεδίασης για αειφορία είναι η εξάλειψη των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον µέσω του επιδέξιου και ευαίσθητου σχεδιασµού. Η σχεδίαση για αειφορία σχετίζεται µε την χρήση ανανεώσιµων πόρων, την ελαχιστοποίηση του οικολογικού αποτυπώµατος και µε τη σύνδεση των ανθρώπων µε το φυσικό περιβάλλον. Άλλο ένα στοιχείο της σχεδίασης για αειφορία είναι η δηµιουργία έργων τα οποία έχουν νόηµα και µπορούν να αλλάξουν την συµπεριφορά των ατόµων. Κάποιες βασικές προδιαγραφές που πρέπει να έχουν τα έργα αυτά είναι µία ισορροπία ανάµεσα στα κοινωνικά, στα οικονοµικά και στα περιβαλλοντικά οφέλη. Επίσης, είναι απαραίτητο να δηµιουργηθεί µακροχρόνια σχέση ανάµεσα στον καταναλωτή και στο προϊόν - υπηρεσία. (McLennan, 2004) Ιστορική

29 Με την ιστορική αναδροµή κάποιων κινηµάτων, ισχυρών προσωπικοτήτων και γεγονότων που συγκλόνισαν τον κόσµο γίνεται προσπάθεια κατανόησης της δηµιουργίας της σύγχρονης κοινωνικής και περιβαλλοντικής συνείδησης. Η αειφορία δεν είναι σύγχρονο ζήτηµα. Τα πρώτα σηµάδια αµφισβήτησης της µαζικής παραγωγής εµφανίστηκαν αρκετά νωρίς, περίπου την περίοδο της βιοµηχανικής επανάστασης. Η περίοδος που αρχίζει µε την βιοµηχανική επανάσταση και εισάγει τον κόσµο στη µαζική κουλτούρα και βιοµηχανία ονοµάζεται Μοντερνικότητα. Οι βασικές αρχές της µοντερνικότητας είναι η εργαλειοποίηση της φύσης, η µαζική παράγωγη, η βιοµηχανοποίηση, η αύξηση του επιπέδου ζωής, η επιστηµονική µέθοδος, η ορθολογική σκέψη, ο καπιταλισµός, ο υλισµός, η προσκόλληση στο µέλλον, η πρόοδος και ο καταναλωτισµός. Το σηµαντικό µειονέκτηµα της περιόδου αυτής είναι η έλλειψη ουσιαστικού νοήµατος. Η ανάπτυξη συντελείται για την ανάπτυξη και όχι για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών. Η Μοντερνικότητα παρήκµασε τις αρχές του 21ου αιώνα. Εκείνη την χρονική περίοδο ο William Morris ίδρυσε το κίνηµα Arts and Crafts οπού πρέσβευε την επιστροφή στην παραδοσιακή χειροτεχνεία µε στόχο την υψηλή ποιότητα και αισθητική των προϊόντων. Η απλή φόρµα και η λειτουργικότητα ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά του κινήµατος. Δυστυχώς, το κίνηµα αυτό δεν είχε αντίκτυπο στον λαό καθώς τα αντικείµενα που κατασκευαστήκαν δεν ήταν οικονοµικά προσιτά, αλλά έθεσε βάσεις σε επόµενα κινήµατα. Όπως, το κίνηµα Bauhaus ( ) µε ιδρυτή τον Walter Gropius. Ο Walter Gropius υποστήριξε την οικονοµική και κοινωνική µεταρρύθµιση κατασκευάζοντας απλά, εργονοµικά και προσιτά προϊόντα για τα διαµερίσµατα του λαού. Επίσης, αρχή του κινήµατος ήταν ότι ο σχεδιασµός πρέπει να συµβαδίζει µε τους νόµους της φύσης προκείµενου να είναι επιτυχηµένος. Παρά την ποιότητα της παράγωγης και την συµβολή του Bauhaus στην τέχνη και στο design δεν άγγιξε την κοινωνία, λίγοι επηρεάστηκαν και τα κοινωνικά οφέλη δεν εντοπίζονται εύκολα. Το 1933 διαλύθηκε το κίνηµα αυτό. Την περίοδο ιδρύθηκαν τα κινήµατα Organic Design, Utility Design, Good Form, Bel Design και Good Design. Τα προβλήµατα σχετικά µε την εκβιοµηχάνιση, τον καταναλωτισµό, την ακόρεστη ζήτηση για πόρους και τις επιπτώσεις στο οικοσύστηµα της γης συνεχίζονται και γίνονται όλο και πιο έντονα. Ο σχεδιαστής Richard Buckminster Fuller δηµιούργησε έχοντας υπόψιν του την κοινωνική και περιβαλλοντική ευαισθησία. Ακόµη ένα παράδειγµα σχεδιαστή ο οποίος συνέβαλε στο κίνηµα της βιωσιµότητας είναι ο Alvar Aalto. Ο Alvar Aalto σε πολλά από τα σχέδια του χρησιµοποίησε φυσικά υλικά. Στη συνέχεια την

30 η Pop Art είχε σκοπό να ασκήσει κριτική στην καταναλωτική κουλτούρα. Στη συνεχεία οι Ιταλοί σχεδιαστές µε τα κινήµατα Radical Design και Anti-Design οι οποίοι µέσα από τα σχέδια τους κριτικάραν και αµφισβήτησαν τον ρόλο του σχεδιασµού στον καταναλωτισµό. Το 1962 εκδόθηκε το βιβλίο Σιωπηρή Άνοιξη (Silent spring) της Αµερικανίδας επιστήµων Rachel Carson που παρουσιάζει το πρόβληµα των περιβαλλοντικών συνεπειών της οικονοµικής ανάπτυξης και το ερώτηµα για πόσο καιρό µπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση. Το 1969 δηµιουργείται η πρώτη µη κυβερνητική οργάνωση σχετικά µε την περιβαλλοντική υποβάθµιση της γης µε όνοµα Φίλοι της Γης (Friends of the earth). Το 1971 ο Victor Papanek ο οποίος ήταν σχεδιαστής και ακαδηµαϊκός έκδωσε το βιβλίο Design for the Real World: Human Ecology and Social Change το οποίο εναντιώθηκε στα µαζική παράγωγη, στα εφήµερα προϊόντα και στον τρόπο δόµησης της κοινωνίας. Επίσης ισχυρίστηκε ότι ο σχεδιασµός έχει γίνει το πιο ισχυρό εργαλείο µε το οποίο ο άνθρωπος διαµορφώνει τα εργαλεία και το περιβάλλον του (και, κατ 'επέκταση, την κοινωνία και τον εαυτό του). Ο Papanek µπορεί να χαρακτηριστεί και ως φιλόσοφος του σχεδιασµού. Την ίδια χρονιά συγκαλείται στην Στοκχόλµη η διάσκεψη του Ο.Η.Ε. για το ανθρώπινο περιβάλλον η οποία εστιάζει στα περιβαλλοντικά προβλήµατα της βόρειας Ευρώπης. Η διάσκεψη οδηγεί στην ίδρυση πολλών εθνικών οργανισµών περιβαλλοντικής προστασίας, καθώς και του Προγράµµατος Περιβάλλοντος των Ηνωµένων Εθνών (UNEP). Το 1973 λαµβάνει χωρά η πρώτη µεγάλη µεγάλη πετρελαϊκή κρίση η οποία φέρνει στο προσκήνιο τα όρια της ανάπτυξης. Την περίοδο του 1980 αναπτύχθηκε το κίνηµα του Eco-Design το οποίο είχε σκοπό τον σχεδιασµό για το περιβάλλον. Το περιβάλλον έγινε ο καινούργιος πελάτης των σχεδιαστών. Το 1985 οι Βρετανοί και οι Αµερικανοί επιστήµονες ανακαλύπτουν τρύπα στο στρώµα του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική. Το 1986 γίνεται ατύχηµα στον πυρηνικό αντιδραστήρα του Τσερνοµπίλ. Υπολογίζεται ότι επηρεάστηκε η υγεία εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων εξαιτίας της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος µε ραδιενέργεια. Οι ποσοστιαίες αυξήσεις των καρκίνων ήταν άνω του 15% στους πληθυσµούς που εκτέθηκαν, µε χιλιάδες θανάτους από καρκίνο και λευχαιµία να συνδέονται µε το ατύχηµα. Το 1987 εισάγεται στην διεθνή ορολογία οι όροι βιώσιµη ανάπτυξη και αειφορία. Το 1989 δορυφορικές φωτογραφίες φέρνουν στο προσκήνιο το πρόβληµα της συρρίκνωσης του Αµαζονίου και των άλλων τροπικών δασών λόγω των πιέσεων από την νόµιµη και παράνοµη οικονοµική δραστηριότητα στην περίµετρο τους αλλά και στον πυρήνα τους. Το 1996 υιοθετείται επίσηµα το πιστοποιητικό περιβαλλοντικής πιστοποίησης ISO ως διεθνές εθελοντικό ορθής περιβαλλοντικής διαχείρισης στις εταιρείες. Στη συνέχεια, κάθε χωρά συντάσσει νοµούς σχετικά µε το περιβάλλον και τη προστασία του. Η Ευρωπαϊκή

31 έχει υποβάλει πρόταση για να εξασφαλιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο η αντιµετώπιση των µεγάλων περιβαλλοντικών αδικηµάτων µε οµοιόµορφο τρόπο από όλα τα κράτη µέλη. Από τις αρχές του 21ου αιώνα η κοινωνία έχει εισέλθει στη περίοδο της Μετα- Μοντερνικότητας. Κατά την περίοδο αυτή έλαβαν χώρα πολλές κοινωνικές αλλαγές όπως: ο σχετικισµός των άξιων, η διάλυση της εξουσίας και η εγκαθίδρυση των δικτατοριών, ιδρύθηκαν κινήµατα αντι-εταιρικά και κατά της παγκοσµιοποίησης, αναπτύχθηκε µε ραγδαίους ρυθµούς η τεχνολογία και ο ψηφιακός πολιτισµός, η εµπορευµατοποίηση της γνώσης, η έκθεση των εκµεταλλευτικών πρακτικών µέσω των µέσων ενηµέρωσης, η έκθεση των εκµεταλλευτικών πρακτικών, η οικουµενική διακήρυξη των δικαιωµάτων του ανθρώπου, ο φεµινισµός και τα δικαιώµατα των γυναικών, τα δικαιώµατα των οµοφυλοφίλων, σύµφωνα συµβίωσης και τους γάµους των οµοφυλοφίλων και τέλος προσπάθειες εξάλειψης της παιδικής εργασίας. Επίσης, βήµατα προόδου είναι η ανάδυση των εναλλακτικών οικονοµικών προτάσεων και του ενδιαφέροντος για την τοπικότητα, την κοινότητα και την παράδοση. Ακόµη, την περίοδο αυτή οι άνθρωποι γίνονται πιο συνειδητοί και έτοιµοι να αµφισβητήσουν το σύστηµα παράγωγης, κατανάλωσης και τις άξιες του. Η απουσία νοήµατος συνεχίζει αλλά αναδύονται πολλές, νέες και ουσιαστικές αναζητήσεις. Επιπλέον, υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για τη φύση και την εύρεση του νοήµατος µέσα από το περιβάλλον. Παρόλα τα βήµατα προόδου προς µια πιο δίκαιη και βιώσιµη κοινωνία, κάποιες άξιες της Μοντερνικότητας εξακολουθούν να κυριαρχούν όπως ο υλισµός, η έµφαση στην επιστήµη και στην τεχνολογία, η καινοτοµία, η παγκοσµιοποίηση, ο εργαλειακός ορθολογισµός, ο καταναλωτισµός, η περιβαλλοντική καταστροφή και η ανθρωπινή εκµετάλλευση. (Fuad-Luke, 2009) Σύµφωνα µε την ιστορική αναδροµή που προηγήθηκε η αµφισβήτηση του µαζικού µοντέλου παράγωγης και κατανάλωσης άρχισε να επιδοκιµάζεται από τα αρχικά του στάδια. Ο όρος αειφορία άρχισε να προβληµατίζει την ανθρωπότητα εδώ και πολλές δεκαετίες. Δυστυχώς όµως, τα προβλήµατα που αναδύονται από την υποβάθµιση της έννοιας της αειφορίας στον βωµό του εταιρικού κέρδους είναι σηµαντικά και καθοριστικής σηµασίας για το µέλλον. Στη συνέχεια θα αναλυθούν τα προβλήµατα αυτά. Τα προβλήµατα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, η πρώτη σχετίζεται µε τον άνθρωπο και η δεύτερη µε το περιβάλλον. Σύγχρονα

32 Ανθρωποκεντρικά Προβλήµατα / Είναι - Έχειν Η σύγχρονη κοινωνία βασίζεται στην έννοια του έχειν, στην ιδιοκτησία των υλικών αγαθών. Η σχέση αυτή είναι παθητική και µετά από την αγορά του αντικειµένου δεν απαιτείται καµιά παραπάνω προσπάθεια από την πλευρά του χρήστη. Δεν είναι µια ζωντανή, παραγωγική και εξελισσόµενη σχέση. Επίσης, η σχέση αυτή δεν περιλαµβάνει και άλλους. Σε αντίθεση, το είναι το οποίο αποτελεί µία σχέση ενεργητική η οποία απαιτεί προσπάθεια σωµατική και ψυχική. Το είναι σχετίζεται µε µια εµπειρία αυθεντική, εσωτερική και απελευθερωµένη από τα κοινωνικά στερεότυπα. Ο Heideger χρησιµοποιεί τον όρο DAESIN, η οποία µπορεί να µεταφραστεί ως είναι στο τώρα. Για την αποσαφήνιση των δύο όρων αυτών θα χρησιµοποιηθούν παραδείγµατα. Το έχειν σχετίζεται µε τις ανθρωπινές σχέσεις και την παθητική ιδιοκτησία όπως την αγορά οικιακού εξοπλισµού. Στο παράδειγµα της αγοράς του καναπέ. Ο χρήστης τον αγοράζει. Μετά από την αγορά δεν χρειάζεται να κάνει καµία περαιτέρω ενέργεια. Όταν ο καναπές χάνει κάποιες ιδιότητες του µε το πέρασµα του χρόνου ο χρήστης τον πετάει χωρίς δεύτερη σκέψη και τον αντικαθιστά µε έναν καινούργιο. Σε αντίθεση µια σχέση που άφορα το είναι είναι µια ανθρωπινή σχέση, για παράδειγµα µία φιλική σχέση. Οι σχέσεις ανάµεσα σε ανθρώπους απαιτούν συνεχή προσπάθεια. Είναι ζωντανές, εξελισσόµενες και παραγωγικές. Μια ακόµη σχέση του είναι είναι αυτή του ανθρώπου σε σχέση µε τη φύση. Τις στιγµές που βρίσκεται ο άνθρωπος στη φύση νιώθει µια µοναδική ηρεµία και συνειδητότητα. Οι στιγµές αυτές είναι ξεχωριστές. Επίσης, για την δηµιουργία εµπειριών που σχετίζονται µε το είναι δεν χρειάζονται υλικά αγαθά και χρήµατα. Ο κόσµος µας βασίζεται σε σχέσεις και εµπειρίες που σχετίζονται µε το έχειν και έχει παραµελήσει την έννοια του είναι. Οι ενέργειες που σχετίζονται µε το είναι είναι πιο ουσιαστικές και τα οφέλη για τον άνθρωπο είναι πολλαπλά. Σε αντίθεση, οι πράξεις που αναφέρονται στο έχειν είναι επιφανειακές και δεν έχουν θετικό αντίκτυπο στον άνθρωπο (στην σωµατική και στη ψυχική του κατάσταση). Οι σχεδιαστές πρέπει να έχουν σκοπό να ενισχύουν την έννοια του είναι και όχι του έχειν. Έρχεται σε αντίθεση µε τις αρχές της σύγχρονης κοινωνίας σχετικά µε την κατανάλωση και την παράγωγη. Πρέπει να γίνει στροφή προς έναν πιο µινιµαλιστικό τρόπο ζωής, κατά τον οποίο οι άνθρωποι θα επιθυµούν µόνο τα υλικά αγαθά τα οποία έχουν ανάγκη και δεν θα επικεντρώνουν τις ζωές τους στα προϊόντα άλλα στις σχέσεις. Με άλλα λόγια, να απαλλαγούν από τις συνεχώς αυξανόµενες καταναλωτικές ανάγκες και να έχουν µόνο τα απαραίτητα. Στην σύγχρονη βιβλιογραφία αναφέρεται αυτή η τάση και ως less is more. Η στροφή αυτή γίνεται, άλλα µε πολύ αργούς ρυθµούς. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι πρέπει να αλλάξουν τον τρόπο ζωής

33 και να έχουν επίγνωση των επιπτώσεων των πράξεων τους. Μία κουλτούρα στην οποία είναι ριζωµένος ο µινιµαλισµός είναι η Ιαπωνική. Η τάση αυτή προέρχεται από τη θρησκεία τους που κατά κύριο λόγο είναι βουδιστική. Βέβαια, δεν είναι ο µονός λόγος, οι υπόλοιποι είναι οικονοµικοί και κοινωνικοί. Η µελέτη µινιµαλιστικών χωρών είναι πολύ ενδιαφέρουσα όχι µονό για τους σχεδιαστές. Διδάσκει και την εσωτερική ισορροπία, γαλήνη και τάξη. Ακολουθεί ένας πίνακας συναισθηµάτων (moodboard) µε χαρακτηριστικές εικόνες µινιµαλιστικών χωρών. Οι χώροι αυτοί έρχονται σε αντίθεση µε τους χώρους των συγχρόνων δυτικών κοινωνιών. Η απλότητα και η αυτάρκεια δεν είναι στοιχεία συνηθισµένα. (Fuad-Luke, 2009) Εικόνα 14: moodboard µινιµαλιστικών χώρων 14 Η σχέση του έχειν ανάµεσα στον άνθρωπο και στα καταναλωτικά αγαθά έχει οδηγήσει στη σύγχρονη καταναλωτική µαζική παράγωγη και στις αρνητικές συνέπειες της. Η πληθώρα των υλικών αγαθών που κυριαρχεί στις αγορές δεν βασίζεται σε πραγµατικές ανάγκες άλλα στην καταναλωτική µανία που έχει αναπτυχθεί µέσα από τη σχέση

34 έχειν και τα υλικά προϊόντα. Σαν συνεπεία τα σύγχρονα προϊόντα δεν επικεντρώνονται στην ουσία. Τα προϊόντα πρέπει να προάγουν την κριτική σκέψη και την αναθεώρηση των παλαιότερων προϊόντων και αξιών. Η σχεδιαστική οµάδα Droog είναι χαρακτηριστικό παράδειγµα γραφείου το οποίο δηµιουργεί προϊόντα καινοτόµα µε σκοπό την προαγωγή της κριτικής σκέψης των καταναλωτών. Για παράδειγµα η σειρά The New Original δηµιουργήθηκε για να ασκήσει κριτική στην αντίληψη που κυριαρχεί σχετικά µε την αντιγραφή. Η αντιγραφή µπορεί να είναι και πηγή έµπνευσης. Η σειρά αυτή εµπνεύστηκε από κινέζικα παραδοσιακά αντικείµενα. Άλλο ένα σύγχρονο ζήτηµα είναι η µεγάλη διαφορά ανάµεσα στους υπερ-καταναλωτές και στους υπο-καταναλωτές. Οι υπερ-καταναλωτές καταναλώνουν πολύ περισσότερα από τα απαραίτητα, χρησιµοποιούν το 83% των πόρων του πλανήτη και ανήκουν στο 20% του πληθυσµού. Οι υπο-καταναλωτές ζουν στα όρια της φτώχειας και καταναλώνουν πολύ λιγότερα από τα απαραίτητα. (Fuad-Luke, 2009 ;Walker2006) Εικόνες 15,16: αντικείµενα της σχεδιαστικής εταιρείας Droog που ανήκουν στη σειρά The New Original Περιβαλλοντικά Προβλήµατα Όσον αφορά το περιβάλλον, τα προβλήµατα που σχετίζονται µε αυτό αναλύονται παρακάτω. Αρχικά, το πρόβληµα των ορίων είναι ένα σηµαντικό και επίκαιρο ζήτηµα. Το πρόβληµα των ορίων σχετίζεται µε τα παραγόµενα απόβλητα. Δεν υπάρχει

35 σχεδιασµός για την αποτελεσµατική διαχείριση των αποβλήτων. Μέχρι πρόσφατα υπήρχε η αντίληψη ότι η φύση είναι ένα άπειρο σύστηµα το οποίο µπορεί να είναι χώρος άπειρων αποβλήτων. Στόχος των συγχρόνων πλαισίων σχεδίασης για αειφορία είναι η δηµιουργία ενός συστήµατος το οποίο να ανακυκλώνει όλα τα απόβλητα του και να τα µετατρέπει σε τροφή. Άλλο ένα πρόβληµα το οποίο έχει σχέση µε το περιβάλλον είναι η συνεχώς αυξανόµενη ανάγκη για πόρους. Όπως και µε το πρόβληµα των αποβλήτων έτσι και µε τους πόρους δεν πρέπει η γη να αντιµετωπίζεται ως ένα σύστηµα το οποίο µπορεί να παράγει άπειρες πρώτες ύλες. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα δύο τρίτα των πόρων του πλανήτη έχουν ήδη χρησιµοποιηθεί. Ακόµη, τα περιβαλλοντικά προβλήµατα που προκύπτουν από την παράγωγη και χρήση των συσκευασιών και του φαγητού αναλύονται ξεχωριστά σε παρακάτω κεφάλαιο. Τέλος, δεν πρέπει να υποτιµάται ο ρόλος του περιβάλλοντος ως ο υποστηρικτής κάθε είδους ζωής του πλανήτη. (Fuad-Luke, 2009 ; Walker, 2006) Σχεδιασµός και Πολιτική Ο κάθε σχεδιαστής πρέπει να είναι ενηµερωµένος και ευαισθητοποιηµένος ως προς αυτά τα προβλήµατα. Ο σχεδιασµός είναι µία πράξη πολίτικου περιεχοµένου µε την έννοια ότι απαντάει στην ερώτηση Σε τι είδους κοινωνία θέλουµε να ζούµε;. Ο σχεδιασµός καθορίζει την κοινωνία και τους ανθρώπους µέσω της σχεδίασης των προϊόντων, των υπηρεσιών, των κτιρίων. Τα καθηµερινά αντικείµενα υποδηλώνουν την κουλτούρα της κοινωνίας. Ο κάθε σχεδιαστής συνειδητά επιλέγει ποιο είδος κοινωνίας προωθεί, µία κοινωνία ευαισθητοποιηµένη ως προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον η οποία επικεντρώνεται στο είναι ή µία κοινωνία εγωκεντρική ή οποία αδιαφορεί για το µέλλον και η οποία επικεντρώνεται στο έχειν. Επίσης, ο σχεδιαστής είναι αναγκαίο να έχει βάθια γνώση των κινηµάτων σχετικών µε τη σχεδίαση για αειφορία για να επιλέξει τα εργαλεία του. Η σχεδίαση για αειφορία έχει προσεγγισθεί µε πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Στη συνέχεια θα αναλυθούν τα βασικά κινήµατα που αναπτυχθήκαν. Κινήµατα Αειφορίας Cradle To

36 Το Λίκνο σε Λίκνο (Cradle To Cradle) αναπτύχθηκε το 1982 από τους Braungart και McDonough οι οποίοι ήταν µηχανικοί και αρχιτέκτονες. Το πλαίσιο αυτό ορίζει ως κύριο σηµείο αλλαγής την παραγωγική διαδικασία. Στόχος είναι η παράγωγη να µην καταστρέφει το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Μέσα από ένα σύστηµα τεσσάρων βρόγχων είναι εφικτή η επέκταση του κύκλου ζωής των προϊόντων. Οι βρόγχοι είναι οι έξης: 1) επαναχρησιµοποίηση, 2) επισκευή, 3) επιδιόρθωση, 4) χρήση χρησιµοποιηµένων προϊόντων ως συστατικά για νέα προϊόντα και ανακύκλωση. Προτείνουν ένα σύστηµα του οποίου οι εκροές να είναι πιο καθαρές από τις εισροές. Επίσης, στοχεύουν στην κατάργηση των αποβλήτων. Σύµφωνα µε το κίνηµα αυτό όλα τα υλικά πρέπει να µεταβολίζονται είτε µε τεχνολογικό είτε µε βιολογικό τρόπο. Ο τεχνολογικός µεταβολισµός είναι η ανακύκλωση και αναφέρεται στα εργαστηριακά υλικά ενώ ο βιολογικός είναι η κοµποστοποίηση και αναφέρεται στα φυσικά υλικά. Κάθε είδους απόβλητο θεωρείται και αντιµετωπίζεται ως τροφή για το σύστηµα. (Braungart & McDonough & Bollinger, 2007 ; McDonough & Braungart, 2010) Natural Step Το Φυσικό Βήµα (Natural Step) είναι ένα πλαίσιο αειφορίας που αναπτύχθηκε το 1989 και βασίζεται σε τέσσερις κάνονες οι οποίοι είναι ικανοί να κάνουν την ανθρωπινή ύπαρξη στη γη βιώσιµη. Στόχος είναι η σταθεροποίηση της παγκόσµιας βιόσφαιρας. Χρησιµοποιεί τον συστηµικό τρόπο σκέψης µε βασική αρχή ότι όλα τα στοιχεία (οικονοµία, κοινωνία και περιβάλλον) συνδέονται και αλληλεπιδρούν µεταξύ τους. Επίσης, έχει σηµειωθεί ραγδαία αύξηση του πληθυσµού της γης µε αποτέλεσµα οι ανάγκες για πόρους έχουν αυξηθεί ανάλογα. Ακόµη, το επίπεδο της ζωής έχει βελτιωθεί. Αλλά, η ικανότητα της γης να παρέχει πόρους και να υποστηρίζει τη ζωή έχει µειωθεί λόγω του συγχρόνου τρόπου ζωής. Οι τέσσερις κάνονες που θα δηµιουργήσουν µία κοινωνία βιώσιµη σύµφωνα µε το πλαίσιο του Φυσικού Βήµατος είναι οι παρακάτω: 1) Δεν πραγµατοποιείται συστηµατική αύξηση της συγκέντρωσης ουσιών που προέρχονται από τη λιθόσφαιρα. 2) Δεν πραγµατοποιείται συστηµατική αύξηση της συγκέντρωσης ουσιών που αποτελούν παραπροϊόντα της ανθρώπινης δραστηριότητας. 3) Δεν πραγµατοποιείται συστηµατική υποβάθµιση του φυσικού περιβάλλοντος. 4) Οι άνθρωποι δεν υπόκεινται σε συνθήκες που υπονοµεύουν συστηµατικά την ικανότητα τους να καλύπτουν τις ανάγκες τους. Φυσικός

37 Ο Φυσικός καπιταλισµός αναπτύχθηκε το 1999 από τους Paul Hawken, Amory Lovins και Hunter Lovins οι οποίοι ήταν οικονοµολόγοι και ακαδηµαϊκοί. Εισήγαγαν στα τρία βασικά κεφάλαια (ανθρώπινο, κατασκευασµένο και οικονοµικό), ένα τέταρτο το φυσικό. Το ανθρωπινό κεφάλαιο σχετίζεται µε τις ανθρώπινες γνώσεις, ικανότητες και εµπειρίες, οι οποίες εξελίσσονται µέσω της παιδείας και της εκπαίδευσης. Το κατασκευασµένο κεφάλαιο αποτελείται από τα µέσα παράγωγης και τις πρώτες ύλες που δεν προέρχονται κατευθείαν από τη φύση. Επίσης, κατασκευασµένο κεφάλαιο ονοµάζονται και τα αποθέµατα προϊόντων που υπάρχουν στις αποθήκες κάθε εταιρείας. Το οικονοµικό κεφάλαιο αποτελείται από τα χρήµατα κάθε είδους που έχει κάθε οργανισµός. Το οικονοµικό κεφάλαιο ουσιαστικά δείχνει την αποτελεσµατικότητα και την κερδοφορία του οργανισµού. Το καινούργιο κεφάλαιο, το φυσικό αποτελείται από τα φυσικά συστήµατα και ότι παράγεται από αυτά. Το φυσικό κεφάλαιο µπορεί να προέρχεται από αναλώσιµες και από µη ανανεώσιµες πήγες. Οι συγγραφείς προτείνουν τέσσερις σειριακές ενέργειες για την µετάβαση σε µια πιο βιώσιµη κοινωνία. Η πρώτη ενέργεια είναι η ριζική αύξηση της παραγωγικότητας των φυσικών πόρων. Η δεύτερη είναι η µετάβαση σε βιολογικά εµπνευσµένα µοντέλα παράγωγης. Η τρίτη ενέργεια σχετίζεται µε την υιοθέτηση της σχεδίασης υπηρεσιών. Η τελική είναι η επανεπένδυση σε φυσικό κεφάλαιο. Βιοµήµηση Η Βιοµήµηση αναπτύχθηκε το Έχει οριστεί ως µια νέα επιστήµη η οποία µελετάει φυσικά µοντέλα και κατόπιν αντιγραφεί ή αντλεί έµπνευση από αυτές τις διεργασίες ή σχέδια προκειµένου να λυθούν τα προβλήµατα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Σύµφωνα µε το πλαίσιο αυτό η φύση µπορεί να έχει πολλαπλούς ρόλους όπως να λειτουργεί ως έµπνευση, ως παράδειγµα κτλ. Η Βιοµήµηση δεν είναι ένα αυστηρό πλαίσιο µε αυστηρούς κανόνες, το κύριο στοιχειό είναι ότι µιµείται τα δοκιµασµένα σχέδια και στρατηγικές της φύσης. Για την κατανόηση του πλαισίου θα αναλυθεί το παράδειγµα του τρένου Shinkansen Bullet Train. Το τρένο αυτό είναι το ταχύτερο τρένο σε όλο τον κόσµο ταξιδεύοντας 200 µίλια ανά ώρα. Το πρόβληµα που προέκυψε ήταν ο θόρυβος. Ο θόρυβος που προκύπτει κάθε φορά που το τρένο εισέρχεται και εξέρχεται από µία σήραγγα. Ο επικεφαλής µηχανικός εµπνεύστηκε από τη φύση και συγκεκριµένα από το ράµφος της αλκυόνης το οποίο εισέρχεται στο νερό πολύ γρήγορα, αποδοτικά και σχεδόν αθόρυβα για να πιάσει ψάρια. Το αποτέλεσµα ήταν το τρένο να πάρει την µορφή του ράµφους και να µειωθεί ο θόρυβος καθώς και να µειωθεί η ενέργεια που χρειάζεται κατά 15% και να επιταχυνθεί κατά

38 17 Εικόνα 17: Shinkansen Bullet Train το οποίο είναι εµπνευσµένο από το πουλί αλκυόνη Life Cycle Anaylisis Η ανάλυση του κύκλου ζωής (Life Cycle Anaylisis) είναι µια τεχνική για την εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που σχετίζονται µε όλα τα στάδια της ζωής ενός προϊόντος (εξαγωγή πρώτων υλών, παραγωγή, µεταφορά, διανοµή, χρήση και τέλος ζωής). Κάθε ένα από τα στάδια του κύκλου ζωής έχει µία ποικιλία εισροών και εκροών που πρέπει να καταγράφονται και να αξιολογούνται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους. Ο όρος εισροές αναφέρεται στις πρώτες ύλες, στην ενέργεια, στο νερό, στο ανθρωπινό δυναµικό κτλ. ενώ ο όρος εκροές αναφέρεται στα απόβλητα, στις εκποµπές, στις µολύνσεις, στα υποπροϊόντα κτλ.. Η ανάλυση του κύκλου ζωής είναι µία διαδικασία χρονοβόρα, δύσκολη και ακριβή. Επίσης, µε τη χρήση της ανάλυσης του κύκλου ζωής καταγράφονται οι εισροές και εκροές ενέργειας, υλικών και υποπροϊόντων. Ακόµη, αξιολογούνται οι επιπτώσεις στο περιβάλλον. Τέλος, ερµηνεύονται τα αποτελέσµατα. Τετραπλή Τελική Γραµµή Οι κύριοι πυλώνες της αειφορίας σχετίζονται µε τον οικονοµικό, τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό τοµέα. Στη συνέχεια προστέθηκε και το προσωπικό νόηµα. Το προσωπικό νόηµα αναφέρεται στις πνευµατικές αντιλήψεις του καθένα. Οι ανάγκες του ανθρώπου χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες σε πρακτικές, κοινωνικές και προσωπικές. Κάθε αντικείµενο πρέπει να πληροί κατάλληλες προδιαγραφές έτσι ώστε να προσφέρει νόηµα (πρακτικό, κοινωνικό και προσωπικό) στον καταναλωτή. Αρχικά, θα αναλυθεί το πρακτικό νόηµα του αντικειµένου. Το πρακτικό νόηµα σχετίζεται µε την χρηστικότητα του αντικειµένου. Κάθε αντικείµενο είναι σχεδιασµένο για να διευκολύνει τον χρήστη σε κάποια ενέργεια ή δραστηριότητα. Επίσης, το πρακτικό νόηµα ενός αντικειµένου σχετίζεται και µε

39 αντίκτυπο που έχει στο περιβάλλον. Είναι αναγκαίο, οι σχεδιαστές να έχουν ως προτεραιότητα το περιβάλλον και την φροντίδα του και πρέπει να µεριµνούν για την διαχείριση των αποβλήτων σε όλα τα στάδια ζωής του προϊόντος. Τα υλικά αγαθά εκτός από τον χρηστικό τους ρόλο έχουν και συµβολικό. Σε αυτόν απευθύνεται το κοινωνικό νόηµα του αντικειµένου. Οι επιχειρήσεις τον αντιλαµβάνονται και για τον λόγο αυτό υπάρχει τέτοια ποικιλία. Τα αντικείµενα εποµένως συµβολίζουν και αντικαθρεπτίζουν πολλές φορές την προσωπικότητα του ιδιοκτήτη. Επίσης, το κοινωνικό νόηµα αντανακλά και την κοινωνική δικαιοσύνη του αντικειµένου. Τέλος, το προσωπικό νόηµα εκφράζει τις άξιες, την ηθική, τη δεοντολογία, την προσωπικότητα και τον εσωτερικό κόσµο του ατόµου. Transition Design Ο Σχεδιασµός Μετάβασης (Transition Design) αναπτύχθηκε το 2013 από τους ακαδηµαϊκούς Terry Irwin, Cameron Tonkinwise και τον Gideon Kossoff. Στόχος είναι ο ολιστικός σχεδιασµός βιώσιµων κοινωνιών. Επίσης, το πλαίσιο αυτό κατανοεί τις αλληλεπιδράσεις µεταξύ των κοινωνικών, οικονοµικών, πολιτικών και φυσικών συστηµάτων µε σκοπό την βελτίωση της ποιότητας ζωής σε όλα τα επίπεδα. Ακόµη, συνδέεται µε ανεπίλυτα προβλήµατα όπως το πρόβληµα της φτώχειας, της οικονοµικής ανισότητας, της µείωσης της βιοποικιλότητας, της µείωσης των πόρων, της ρύπανσης του περιβάλλοντος και της κλιµατικής αλλαγής του πλανήτη. Σκοπός είναι η συνολική µετατροπή του τρόπου ζωής. Επιπλέον, συνιστάται ως τρόπος επίλυσης σχεδιαστικών προβληµάτων η µελέτη της παραδοσιακής κουλτούρας και τέχνης. Στόχος είναι η δηµιουργία λύσεων που να ωφελούν και τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Περιλαµβάνει έννοιες όπως αυτές της αυτο-οργάνωσης, της αλληλεπίδρασης, της αλλαγής οργάνωσης των επιχειρήσεων, της κατασκευής, της γεωργίας και της εκπαίδευσης. Με άλλα λόγια, στοχεύει στον σχεδιασµό ενός καθηµερινού τρόπου ζωής ο οποίος να βασίζεται στις συµβιωτικές σχέσεις µεταξύ των κοινοτήτων και των οικοσυστηµάτων τους. Δοµικές Αρχές της Αειφορίας Οι δοµικές αρχές της αειφορίας αναφέρονται στις ελάχιστες προϋποθέσεις που πρέπει να έχει ένα σύστηµα για να θεωρείται ότι έχει σχεδιαστεί µε σκοπό την αειφορία. Οι αρχές µελετούν το πλαίσιο παράγωγης συστηµικά και σε βάθος. Ο στόχος του πλαισίου αυτού είναι η κατανόηση σε βάθος του συστήµατος παραγωγής και πως µπορεί να βελτιωθεί ως προς την βιωσιµότητα χρησιµοποιώντας τις αρχές. Οι δοµικές αρχές της αειφορίας είναι

40 παρακάτω: 1) Τοπικότητα, 2) Ολιστικότητα, 3) Κυκλικότητα, 4) Ασφάλεια, 5) Κοινωνική Αποδοχή και 6) Ορθολογικότητα στη χρήση ενέργειας και υλικών. Συµπεράσµατα Τα παραπάνω πλαίσια συµβάλουν στον τρόπο που γίνεται αντιληπτή ο όρος της βιωσιµότητας και πως µπορεί να προσεγγισθεί. Τα κινήµατα µπορούν να χωριστούν σε δύο βασικές κατηγορίες. Η πρώτη είναι αυτή που περιέχει τα κινήµατα που προσπαθούν να µηδενίσουν τα προβλήµατα της κοινωνίας βελτιώνοντας την παραγωγική και καταναλωτική διαδικασία και ελαχιστοποιώντας τις αρνητικές συνέπειες. Τα κινήµατα αυτά προσπαθούν να λύσουν τα προβλήµατα της µοντερνικότητας. Η δεύτερη κατηγορία αποτελεί τις πιο ριζοσπαστικές προσεγγίσεις οι οποίες προσπαθούν να εισάγουν νέα µοντέλα παράγωγης, κατανάλωσης και να αλλάξουν ολοκληρωτικά τις κυρίαρχες άξιες και προτεραιότητες. Σηµασία έχει η αλλαγή του καθηµερινού τρόπου ζωής και σκέψης. Τα πλαίσια που προσεγγίζουν αυτήν την αλλαγή µε τον πιο καινοτόµο τρόπο είναι αυτό του Transition Design και της Τετραπλής Τελικής Γραµµής. Η αποτελεσµατικότητα τους σχετίζεται και µε τη χρονολόγια που δηµιουργήθηκαν. Τα πιο καινοτόµα πλαίσια είναι συνήθως και τα πιο µοντέρνα. Επίσης, σχετίζεται η αποτελεσµατικότητα τους και από τους δηµιουργούς και από ποιον κλάδο προέρχονται. Στη µελέτη που θα πραγµατοποιηθεί για την ανάλυση του τρόπου σχεδίασης της συσκευασίας και του γεύµατος µε σκοπό την σχεδίαση για αειφορία το κυρίαρχο πλαίσιο που θα βασιστούν οι προδιαγραφές είναι αυτό των Δοµικών Αρχών της Αειφορίας. Οι αρχές αυτές είναι ο ελάχιστος κοινός διαιρετής της σχεδίασης για αειφορία και επίσης συγκεντρώνει το πλαίσιο αυτό στοιχειά από όλα τα υπόλοιπα πλαίσια. Ακόµη, θα χρησιµοποιηθεί και το Life Cycle Anaylisis µε σκοπό την κατανόηση του υπάρχοντος συστήµατος παράγωγης και των επιπτώσεων του στο περιβάλλον. Επιπλέον θετικές συνέπειες της σχεδίασης για αειφορία Η χρήση της σχεδίασης για αειφορία σκοπεύει στην ευαισθητοποίηση και αλλαγή των αντιλήψεων και τρόπου ζωής και των καταναλωτών και των σχεδιαστών και των επιχειρήσεων. Οι καταναλωτές είναι απαραίτητο να αλλάξουν τον τρόπο µε τον οποίο καταναλώνουν και αλληλεπιδρούν µε τα προϊόντα και τις υπηρεσίες Οι επιχειρήσεις

41 να αλλάξουν τον τρόπο παράγωγης των προϊόντων τους καθώς και τις άξιες τους σχετικά µε την κατανάλωση. Σκοπός είναι οι καταναλωτές να παίρνουν συνειδητές επιλογές βασισµένοι στις ανάγκες τους και όχι επηρεασµένοι από τη διαφήµιση και από ανάγκες που έχουν καθοριστεί από τρίτους. Αρχικά, τα πλεονεκτήµατα της χρήσης της µεθόδους αυτής είναι περιβαλλοντικά. Οι σχεδιαστές, οι εταιρείες και οι καταναλωτές των προϊόντων που δεν επιβαρύνουν τον πλανήτη έµπρακτα µειώνουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωµα. Είναι αυτοί που νοιάζονται για τις επόµενες γενιές και δουλεύουν µε σκοπό να τους εξασφαλίσουν τουλάχιστον αυτά που είχαν και οι ίδιοι. Ακόµη, ένα πλεονέκτηµα που προκύπτει από τη χρήση της σχεδίασης για αειφορία είναι το γεγονός ότι τεστάρει την δηµιουργικότητα και τα όρια των σχεδιαστών. Τους παροτρύνει να σκεφτούν καινοτόµα, out of the box όπως αναγράφεται στην ξένη βιβλιογραφία. Οι σχεδιαστικές λύσεις που προκύπτουν είναι ευφυείς και όχι µόνο φέρουν πρόοδο στον τοµέα του σχεδιασµού αλλά εµπνέουν και τους καταναλωτές να αλλάξουν τρόπο και στάση ζωής. Τέλος, οι εταιρείες που κάνουν στροφή και σχεδιάζουν µε γνώµονα τον άνθρωπο και το περιβάλλον αντί για τα κέρδη ικανοποιούν την αυξανόµενη καταναλωτική ζήτηση για πράσινα προϊόντα. Στη συνέχεια, οι εταιρείες αυτές είναι πιο επικερδείς από τις υπόλοιπες. (Boumlid, 2010) Ο σχεδιασµός ενός προϊόντος το οποίο να είναι 100% αειφόρο και να αφήνει µηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωµα είναι σχεδόν ουτοπικός. Αλλά, ο σχεδιασµός µε αυτόν τον στόχο θα λύσει πολλά προβλήµατα. Ανακεφαλαίωση Ανακεφαλαιώνοντας, οι αρχές της Μοντερνικότητας επηρέασαν το σύγχρονο µοντέλο παράγωγης και κατανάλωσης. Οι βασικές αρχές της µοντερνικότητας είναι η εργαλειοποίηση της φύσης, η µαζική παράγωγη, η βιοµηχανοποίηση, η αύξηση του επιπέδου ζωής, η επιστηµονική µέθοδος και η ορθολογική σκέψη, ο καπιταλισµός, ο υλισµός, η προσκόλληση στο µέλλον, η πρόοδος και ο καταναλωτισµός. Το σηµαντικό µειονέκτηµα της περιόδου αυτής είναι η έλλειψη ουσιαστικού νοήµατος. Η ανάπτυξη συντελείται για την ανάπτυξη και όχι για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών. Κάποιες από τις αρχές αυτές ακόµα ισχύουν και ορίζουν την

42 Τα προβλήµατα που προκύπτουν έχουν σχέση µε τον άνθρωπο και την κοινωνία και µε το περιβάλλον. Η Μοντερνικότητα επηρέασε τον τρόπο που αντιλαµβάνεται ο µέσος καταναλωτής τον κόσµο. Ο µέσος καταναλωτής ορίζεται από την ιδιοκτησία του. Αυτός ο τρόπος ύπαρξης ορίζεται από την έννοια του έχειν. Οι σχέσεις που ορίζονται από την έννοια του έχειν είναι παθητικές και δεν απαιτούν προσπάθεια. Σε αντίθεση βρίσκεται η έννοια του είναι κατά την οποία οι σχέσεις είναι ενεργητικές, ουσιώδεις και εξελισσόµενες και απαιτούν προσπάθεια. Άλλο ένα χαρακτηριστικό της έννοιας του είναι είναι ότι περιγραφεί τις σχέση των ανθρώπων µεταξύ τους ή µε το περιβάλλον. Τέλος, τα περιβαλλοντικά προβλήµατα σχετίζονται µε τη διαχείριση των απόβλητων και µε την αυξανόµενη ζήτηση πρώτων υλών. Για την αντιµετώπιση των προβληµάτων της κοινωνίας έχουν αναπτυχθεί κινήµατα που προωθούν την αειφορία της κοινωνίας. Ο βασικότερος διαχωρισµός τους είναι στα κινήµατα που βελτιώνουν τα στάδια παράγωγης ενός προϊόντος ή µιας υπηρεσίας και στα πιο ριζοσπαστικά κινήµατα που ορίζουν νέα και εξελιγµένα µοντέλα παράγωγης, κατανάλωσης και άξιων. Το κύριο κίνηµα που θα χρησιµοποιηθεί για τη µελέτη του αεροπορικού γεύµατος είναι οι Δοµικές Αρχές της Αειφορίας. Οι Δοµικές Αρχές της Αειφορίας αποτελούν τον κοινό διαιρετή πολλών κινηµάτων, συγκεντρώνοντας τα βασικότερα στοιχεία. Οι δοµικές αρχές της αειφορίας είναι οι παρακάτω: 1) Τοπικότητα, 2) Ολιστικότητα, 3) Κυκλικότητα, 4) Ασφάλεια, 5) Κοινωνική Αποδοχή και 6) Ορθολογικότητα στη χρήση ενέργειας και υλικών. Τέλος, ο σχεδιασµός µε τη χρήση κινηµάτων που προωθούν την αειφορία όχι µονό επιλύει τα σύγχρονα προβλήµατα αλλά παροτρύνει τους σχεδιαστές να δηµιουργήσουν λύσεις καινοτόµες και ουσιαστικές και να ξεπεράσουν τα καθορισµένα όρια. Κεφάλαιο 4 Έρευνα Συσκευασία Εισαγωγή Στο κεφάλαιο αυτό µελετάται η συσκευασία µε σκοπό την σύνταξη προδιαγραφών για τον σχεδιασµό µίας συσκευασίας ανταγωνιστικής, ελκυστικής και µε βάση της αρχές σχεδίασης για αειφορία. Αρχικά, µελετώνται τα βασικά στοιχεία της και η σηµασία της σηµαντικής. Στη συνεχεία, διερευνάται η σηµασία της συσκευασίας για το

43 γεύµα και οι ιδιαίτερες προδιαγραφές που προκύπτουν λόγω του ιδιαίτερου περιβάλλοντος. Ακόµη, εξετάζονται οι παράγοντες που επηρεάζουν στον σχεδιασµό µιας συσκευασίας και ανάγονται οι κυρίαρχες τάσεις οι οποίες είναι η Σχεδίαση για Όλους, η Απλότητα και η Σχεδίαση για Αειφορία οι οποίες αναλύονται. Έπειτα, στο τµήµα της τάσης Σχεδίαση για Αειφορία διαχωρίζονται και µελετώνται τα βασικά υλικά των συσκευασιών. Ακόµη, µελετώνται τα προβλήµατα που προκύπτουν από την αυξηµένη χρήση των συσκευασιών και οι τρόποι αντιµετώπισης σύµφωνα µε τη θεωρία της Leyla Acaroglou και των Δοµικών Αρχών της Αειφορίας. Τέλος, δίνονται κάποια παραδείγµατα συσκευασιών τα οποία έχουν εφαρµόσει τις παραπάνω αρχές. Ορισµός branding Το branding ορίζεται ως η έκφραση της ουσιαστικής αλήθειας και της άξιας ενός οργανισµού, προϊόντος ή υπηρεσίας. Είναι η επικοινωνία των χαρακτηριστικών και των άρχων που καθορίζουν την µάρκα. Στοιχεία του branding ενός προϊόντος είναι: το ίδιο το προϊόν, η συσκευασία, η τιµή, η διαφήµιση, ο τρόπος προώθησης και τα σηµεία διανοµής του. Το branding είναι αυτό που διαφοροποιεί ένα προϊόν από τα υπόλοιπα. Ειδικά η συσκευασία είναι βασικό στοιχείο του branding. Την ώρα της αγοράς ενός προϊόντος από τον επίδοξο καταναλωτή το σηµαντικότερο στοιχείο του προϊόντος είναι η συσκευασία. Η συσκευασία είναι αυτή που βλέπει ο καταναλωτής. Χάρη στη συσκευασία ένα προϊόν διαφοροποιείται και ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα. Η συσκευασία ενηµερώνει για τα συστατικά και τις άξιες του προϊόντος που εσωκλείει. Εποµένως, η συσκευασία µπορεί να ορίσει την επιτυχία του προϊόντος. Συσκευασία Η συσκευασία αποτελείται από όλα τα προϊόντα που κατασκευάζονται από οποιοδήποτε υλικό οποιαδήποτε φύσης µε σκοπό τη συγκράτηση, την προστασία, τη διακίνηση, την παράδοση και τη διατήρηση των εµπορευµάτων από το παραγωγό µέχρι τον τελικό χρήστη. Επίσης, η συσκευασία παίζει καθοριστικό ρόλο στην επικοινωνία του προϊόντος. Βασικά στοιχεία

44 Η συσκευασία παίζει σηµαντικό ρόλο στην διατήρηση, προστασία και επικοινωνία κατά την αποθήκευση, µεταφορά και χρήση των προϊόντων. Αρχικά, η συσκευασία διατηρεί τα προϊόντα. Ορισµένοι τύποι συσκευασίας παρατείνουν κιόλας τη ζωή των τροφίµων. Επίσης συµβάλει στην προστασία της δηµόσιας υγειάς καθώς προλαµβάνει τη µόλυνση τρόφιµων και ποτών. Η συσκευασία αποτελεί ένα φυσικό εµπόδιο µεταξύ ενός προϊόντος και του εξωτερικού περιβάλλοντος εξασφαλίζοντας έτσι την υγιεινή του. Ακόµη, η συσκευασία είναι απαραίτητη για την ασφαλή και αποδοτική µεταφορά καθώς τις περισσότερες φορές το προϊόν έχει παραχθεί κάπου και καταναλώνεται κάπου αλλού. Όσον αφορά τη προστασία η συσκευασία διασφαλίζει το προϊόν από τη κλοπή, την φθορά και τη θραύση. Ακόµη, µια καλά σχεδιασµένη συσκευασία ελκύει τους καταναλωτές και εµπνέει εµπιστοσύνη για την ασφάλεια των προϊόντων. Η συσκευασία χρησιµοποιείται επίσης για την παροχή πληροφοριών και οδηγιών στους χρήστες, κάποιες από τις οποίες είναι νοµικά απαραίτητες. Οι συσκεύασες χωρίζονται σε 3 βασικές κατηγορίες. Η πρώτη είναι η πρωτεύουσα (primary), η οποία περιλαµβάνει το προϊόν που απευθύνεται στον καταναλωτή. Η δευτερεύουσα (secondary) συσκευασία ονοµάζεται η συσκευασία µέσα στην οποία οµαδοποιούνται µεγάλες ποσότητες πρωτογενών συσκευασιών. Τέλος, η τριτεύουσα (tertiary) χρησιµοποιείται για την µεταφορά και την φόρτωση και εκφόρτωση των προϊόντων από τα φορτηγά στον τελικό προορισµό τους. Για παράδειγµα, σε µία κρέµα πρόσωπου, το βαζάκι που εσωκλείει την κρέµα είναι η πρωτεύουσα συσκευασία του, το κουτί που εµπεριέχει το βαζάκι είναι η δευτερεύουσα και τέλος, η τριτεύουσα συσκευασία είναι η κουτά η οποία µεταφέρει πολλές κρέµες πρόσωπου. Η συσκευασία δεν είναι σύγχρονη τεχνολογία. Μπορούµε να αναφερθούµε σε πολλά ιστορικά παραδείγµατα αλλά ένα χαρακτηριστικό είναι αυτό το 18ου αιώνα οπού ο στρατός του Ναπολέοντα αποθήκευε τρόφιµα σε γυάλινα βάζα µε πώµα από φελλό. Άλλο ένα παράδειγµα είναι αυτό του αγγλικού στρατού την ίδια περίπου εποχή, οπού αποθήκευαν φαγητό σε δοχεία από κασσίτερο τα οποία άνοιγαν µε σφυρί. Η παρατεταµένη και µαζική παρασκευή συσκευασιών βέβαια πραγµατοποιήθηκε το χρονικό διάστηµα της αυτοµατοποίησης της παραγωγής της κονσέρβας δηλαδή στο τέλος του 19ου αιώνα. Εκείνη την εποχή παραγότανε µαζικά και το χαρτί το οποίο ήταν αρκετά οικονοµικό και το χρησιµοποιούσαν για σακουλές και κουτιά. Επίσης, την περίοδο αυτή αναπτύχθηκε και η τεχνική εκτύπωσης πολύχρωµων ετικετών. Τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα αυτοµατοποιήθηκε η παραγωγή φιαλών, αλουµινόχαρτου και η παρασκευή της

45 πλαστικής συσκευασίας. Τη δεκαετία το 1960 διαδόθηκε η συσκευασία µιας χρήσης όπως η χρήση δοχείων από αλουµίνιο ή πλαστικών µπουκαλιών. (Jindal, 2010) Οι συσκευασίες χρησιµοποιούνται και από τους υπερκαταναλωτές και από τους υποκαταναλωτές. Συνήθως, τα υλικά των συσκευασιών που χρησιµοποιούν διαφέρουν. Τα υλικά που χρησιµοποιούν οι υπερκαταναλωτές είναι τα βιοµηχανικά ενώ οι υποκαταναλωτές τα παραδοσιακά. Τα στοιχεία της συσκευασίας χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες, στα γραφιστικά στοιχεία, στα δοµικά στοιχειά και στο κείµενο. Τα γραφιστικά είναι το χρώµα, η τυπογραφία, τα σχήµατα και οι εικόνες και τα δοµικά στοιχειά είναι το σχήµα, το µέγεθος και τα υλικά. Το κάθε στοιχειό είναι καθοριστικής σηµασίας και σχετίζεται µε τον τρόπο που ο καταναλωτής αντιλαµβάνεται και αλληλεπιδρά µε το προϊόν. Σηµαντική (semantics) και η συσκευασία Τα γραφιστικά και τα δοµικά στοιχειά της συσκευασίας δηµιουργούν µια ιστορία. Το κάθε στοιχείο της συσκευασίας συµβολίζει κάτι και έχει σκοπό να επηρεάσει τον χρήστη. Η σηµαντική σχετίζεται µε τον µη λεκτικό τρόπο που µεταφέρεται το νόηµα και η ουσία του προϊόντος. Η σηµαντική διαφέρει από λαό σε λαό. Όσον άφορα τα γραφιστικά στοιχειά της συσκευασίας µε τη χρήση οπτικών συµβολών επικοινωνούν στον χρήστη το προϊόν. Διαφορετικά σχήµατα και σύµβολα επικοινωνούν τελείως διαφορετικές αρχές. Ακόµη και τα πιο βασικά σχήµατα µπορούν να επικοινωνήσουν άξιες όπως αυστηρότητα, τελειότητα κτλ. Με τη χρήση των βασικών σχηµάτων (του κύκλου, του τριγώνου και του τετραγώνου) µπορούν να δηµιουργηθούν όλα τα υπόλοιπα. Ο κύκλος έχει συνδεθεί µε την τελειότητα ενώ το τετράγωνο µε την σταθερότητα. Επίσης, η χρήση φωτογραφιών, εικόνων και διακοσµητικών στοιχειών παίζει καθοριστικό ρόλο στην συνολική αίσθηση που θα προκαλέσει η συσκευασία στον καταναλωτή. Έρευνα που πραγµατοποιήθηκε το 2012 απέδειξε ότι η χρήση φωτογραφίας ενός χυµώδους πορτοκαλιού στη συσκευασία κάνουν πιο ελκυστικό και επιθυµητό το προϊόν από ένα αντίστοιχο που δεν κάνει χρήση της φωτογραφίας. Επίσης, η έρευνα έδειξε ότι η εικόνα επηρεάζει και τον τρόπο που αντιλαµβάνονται οι καταναλωτές το προϊόν καθώς αξιολόγησαν τον χυµό µε τη συσκευασία που έχει τυπωθεί η ελκυστική εικόνα του πορτοκαλιού ως πιο γευστικό και πιο αρωµατικό. Ακόµη, το χρώµα εµπεριέχει

46 συµβολισµούς οι οποίοι επηρεάζουν την ψυχολογία του καταναλωτή. Η σηµαντική και τα χρώµατα δηµιουργούν µια οπτική εµπειρία που µπορεί να καθορίσει τα συναισθήµατα που θα νιώσει ο καταναλωτής µε βάση τους συνειρµούς που θα προκύψουν. Οι συνειρµοί αυτοί λειτουργούν αυτόµατα και ασυναίσθητα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι η σύνδεση του πράσινου και του κόκκινου χρώµατος στα φανάρια µε την συνέχιση ή την παύση της διαδροµής. Οι εταιρείες χρησιµοποιούν το χρώµα καθώς οι περισσότερες έχουν συνδέσει την µάρκα τους µε ένα συγκεκριµένο χρώµα. Οι πιο αναγνωρίσιµες µάρκες βασίζονται στη δυναµική του χρώµατος. Με τον τρόπο αυτό µεταφέρεται η ουσία της µάρκας, χωρίς λόγια, µόνο µέσα από την ένταση του χρώµατος. Έρευνα έχει δείξει ότι οι καταναλωτές κατά 60% θα βασίσουν την επιλογή προϊόντος στην ελκυστικότητα του χρώµατος του. Άλλο ένα παράδειγµα, είναι αυτό των απορρυπαντικών πλυντηρίου τα οποία κατά βάση χρησιµοποιούν είτε το πορτοκαλί χρώµα είτε το µπλε. Το πορτοκαλί έχει συνδεθεί µε την δυναµική ενέργεια ενώ το µπλε µε την καθαριότητα. Άλλο ένα γραφιστικό στοιχειό που επηρεάζει την σηµαντική της συσκευασίας είναι η τυπογραφία. Η κάθε γραµµατοσειρά έχει χαρακτήρα. Για παράδειγµα, οι γραµµατοσειρές sans serif προσδίδουν µια αίσθηση καθαρότητας. Η χρήση των bold προκαλεί την αίσθηση της ασφάλειας και της εµπιστοσύνης. Οι σχεδιαστές πρέπει να επιλέξουν σχολαστικά τα γραφιστικά στοιχεία που θα χρησιµοποιήσουν. Όσον άφορα τα δοµικά στοιχεία της συσκευασίας οι σχεδιαστές χρησιµοποιούν το σχήµα, το µέγεθος και τα υλικά για να εκφράσουν τον χαρακτήρα και το νόηµα του προϊόντος. Οι συσκευασίες µπορούν να χωριστούν σε δυο κατηγορίες τις συµβατικές και τις αντισυµβατικές. Οι συµβατικές δηλώνουν µια σοβαρότητα, επισηµότητα και διαφάνεια. Ενώ, οι αντισυµβατικές έχουν σκοπό να αναδείξουν µια διαφορετικότητα και έναν καινούργιο τρόπο αλληλεπίδρασης µε το αντικείµενο. Επιπλέον, τα υλικά και οι υφές της συσκευασίας παίζουν καθοριστικό ρόλο στην συναισθηµατική εµπειρία που θα αποκτήσει ο χρήστης µε την αλληλεπίδραση του µε το προϊόν. Αρχικά, φυσικά υλικά όπως το ξύλο, το µπαµπού, το καλάµι και άλλα δίνουν την αίσθηση της επιστροφής στη φύση. Άλλο ένα παράδειγµα είναι τα µεταλλικά υλικά τα οποία προσδίδουν µια εµπειρία σύγχρονη και υψηλής αισθητικής. Ακόµη. είναι πολύ σηµαντικός ο τρόπος που ανοίγει ο καταναλωτής το προϊόν. Οι καταναλωτές έχουν συνδέσει µε την ευκολία ανοίγµατος µιας σακούλας µε πατατάκια µε την ποιότητα και την τραγανότητα τους. (Schifferstein & Fenko & Desmet & Labbe & Martin,

47 Συσκευασία και αεροπορική εταιρεία Όπως σε κάθε εταιρεία έτσι και στις αεροπορικές, οι συσκευασίες που χρησιµοποιούν αντανακλούν τον χαρακτήρα και τις αξίες τους. Η συσκευασία λέει µία ιστορία. Οι αεροπορικές εταιρείες µπορούν να εκµεταλλευτούν την ιδιότητα αυτή µε σκοπό να δώσουν στους χρήστες µία δελεαστική γεύση του τόπου και της κουλτούρας του καθώς και της αεροπορικής εταιρείας. Με τη χρήση της σωστής συσκευασίας, χρώµατος, εικόνας, εικονογραφίας, φόντου, γραµµατοσειράς και συνολικής αισθητικής µπορεί η συσκευασία να πει µία ιστορία που οι χρήστες θα καταλάβουν και θα ταυτιστούν. Κάποια χαρακτηριστικά παραδείγµατα επιτυχηµένων συσκευασιών αεροπορικών εταιρειών είναι τα παρακάτω: 1) Η συσκευασία βλέπουµε ότι έχει σαφείς αναφορές στην Ινδική κουλτούρα. Η συσκευασία παραπέµπει σε σπιρτόκουτο. Τα χρώµατα και η εικόνα που χρησιµοποιούνται υποδηλώνουν ότι το προϊόν είναι αρκετά καυτερό. Πολλοί επιβάτες κρατάνε την συσκευασία ως ένα µικρό σουβενίρ από την χωρά και την αεροπορική εταιρεία. 18 Εικόνα 18: Συσκευασία Ινδικής αεροπορικής εταιρείας 2) Η Ολλανδική αεροπορική εταιρεία KLM προσφέρει σάντουιτς από τον οικογενειακό φούρνο Carl Siegert από το Το ψωµί τους προέρχεται από βιολογικής καλλιέργειας τοπικών σιτηρών και είναι επεξεργασµένο από αυθεντικούς ολλανδικούς ανεµόµυλους. Η συσκευασία έχει στόχο να τονίσει την αειφορία και την αυθεντικότητα. Για τους λόγους αυτούς είναι ξύλινη και έχει αποτυπωµένο τον χαρακτηριστικό Ολλανδικό ανεµόµυλο. Μέσα στην συσκευασία εσωκλείεται ένα φυλλάδιο µε οδηγίες πως να φτιάξεις µονός σου σιτάρι ολικής αλέσεως και µια φωτογραφία από έναν κοιµισµένο αρτοποιό (που παραπέµπει στην εξάντληση του από τη δουλειά) και µια λίστα µε τα συστατικά

48 ψωµιού. Η αεροπορική εταιρεία έχει σκοπό να πει µια ιστορία και να δώσει έµφαση στις Ολλανδικές ρίζες. 19 Εικόνα 19: Συσκευασία Ολλανδικής αεροπορικής εταιρείας Προδιαγραφές σχετικές µε το περιβάλλον του αεροπλάνου Η συσκευασία του αερικού γεύµατος πρέπει να ακολουθεί και κάποιες άλλες προδιαγραφές που έχουν σχέση µε το περιβάλλον της καµπίνας του αεροπλάνου και τις ιδιαίτερες απαιτήσεις του. Αρχικά, είναι αναγκαίο το βάρος των συσκευασιών να µειωθεί στο ελάχιστο. Το µικρότερο δυνατό βάρος των συσκευασιών σηµαίνει αυτόµατα εξοικονόµηση καύσιµων που έχει ως αποτέλεσµα τη µείωση του κόστους και των εκποµπών. Επίσης, ο χώρος του αεροπλάνου είναι µειωµένος. Οι αεροπορικές εταιρείες µειώνουν το κόστος µε την µείωση του χώρου του αεροσκάφους. Το επιτυγχάνουν αυτό µε τη µείωση του χώρου των αποσκευών, µε την µείωση του χώρου που αντιστοιχεί στο κάθε άτοµο Εποµένως, άλλη µια σηµαντική προδιαγραφή είναι η µείωση του όγκου της συσκευασίας. Επίσης, ένα βασικό ζήτηµα είναι η εξοικονόµηση χρόνου. Το πλήρωµα του αεροσκάφους πρέπει να χειρίζεται τις συσκευασίες εύκολα και γρήγορα. Δεν έχουν πολύ χρόνο στη διάθεση τους και οι συσκευασίες πρέπει να τους διευκολύνουν. Επίσης, λόγω των συχνών κραδασµών τα χρηστικά αντικείµενα που θα χρησιµοποιηθούν από τους επιβάτες και το προσωπικό του αεροσκάφους πρέπει να είναι ασφαλή µε κατά προτίµηση λείες φόρµες και όσο το δυνατόν λιγότερες αιχµηρές γωνίες. Τέλος, η αντοχή και η ανθεκτικότητα των συσκευασιών είναι σηµαντικά στοιχεία. Οι παράγοντες που σχετίζονται µε την αντοχή των υλικών συσκευασίας είναι οι παρακάτω: -η αντοχή σε κραδασµούς -η αντοχή στον αποχρωµατισµό (π.χ. από έκθεση των χρωµάτων στον ήλιο) -η αντοχή στο

49 -η σταθερότητα των διαστάσεων -η αντίσταση στην απορρόφηση νερού και υγρασίας -η αντίσταση στη διάβρωση -η αντίσταση στη διάδοση ρωγµών Παράγοντες που επηρεάζουν την συσκευασία Η συσκευασία είναι ένα ζωτικό στοιχειό, ειδικά στην περίπτωση των τρόφιµων. Είναι απαραίτητο να κατανοήσουµε ποιοι παράγοντες την επηρεάζουν. Με βάση αυτούς προκύπτουν οι τάσεις κάθε εποχής. Οι σχεδιαστές οφείλουν να είναι ενήµεροι και να τους ακολουθούν. Παγκοσµιοποίηση Η παγκοσµιοποίηση έχει επηρεάσει και τον τοµέα του branding. Η οµογενοποίηση των προϊόντων είναι ένα αποτέλεσµα της παγκοσµιοποίησης. Με άλλα λόγια, οι επιχειρήσεις δηµιουργούν διεθνή προϊόντα µε σκοπό την επέκταση τους σε όλο και περισσότερες αγορές. Επιτυγχάνουν τον στόχο τους δηµιουργώντας προϊόντα µαζικής παράγωγης ουδέτερης αισθητικής υποβαθµίζοντας την διαφορετικότητα και την κουλτούρα που τα γέννησε. Επίσης, ένα σηµαντικό µειονέκτηµα της κατάστασης αυτής είναι ότι επιβαρύνεται το περιβάλλον λόγω των πολλαπλών µεταφορών. (Rundh, 2009) Αύξηση µέσου όρου ηλικίας καταναλωτών Παρατηρείται αύξηση του µέσου ορού ηλικίας των καταναλωτών. Το συγκεκριµένο κοινό έχει εξειδικευµένες απαιτήσεις. Γνωρίζει ακριβώς ποιες είναι οι ανάγκες του, είναι σκληρό στην κριτική του αλλά και πιστό στα προϊόντα που το ικανοποιούν. Επίσης, λόγω της ηλικίας του προκύπτουν κάποιες επιπλέον προδιαγραφές. Πιο συγκεκριµένα, αναζητούν προϊόντα εύκολα στη χρήση, υγιεινά και αξιόπιστα. (Rundh, 2009) Αλλαγή του τρόπου διατροφής Η δυτική καταναλωτική κοινωνία στην οποία ζούµε έχει επηρεάσει και τον τρόπο που τρεφόµαστε. Έχουν αυξηθεί ραγδαία τα ποσοστά των ανθρώπων που δεν µαγειρεύουν οι ίδιοι το φαγητό τους και περνούν φαγητό απ εξω ή αλλιώς take-away. Ως αποτέλεσµα, έχει αυξηθεί και η ανάγκη των συσκευασιών. (Rundh,

50 Στροφή προς την υγιεινή διατροφή και την άσκηση Μια τάση που αποκτάει όλο και περισσότερους οπαδούς είναι αυτή της υγιεινής διατροφής και της άσκησης. Έρχονται στο προσκήνιο τα προϊόντα διατροφής τα οποία είναι πιο φυσικά και δεν είναι επεξεργασµένα ούτε είναι µαζικής παράγωγης. Τα προϊόντα αυτά έχουν πολλά οφέλη για την υγειά των καταναλωτών και για το περιβάλλον. (Rundh, 2009) Περιβαλλοντική καταστροφή Οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις είναι ενήµερες για τα περιβαλλοντικά προβλήµατα του πλανήτη και προσπαθούν να µειώσουν τις επιβλαβείς ενέργειες τους. Συγκεκριµένα, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει νοµοθετήσει σχετικά µε την µείωση των απορηµάτων, την ανακύκλωση και την ανάκτηση της ενέργειας. (Rundh, 2009) Τεχνολογική Ανάπτυξη Η τεχνολογική ανάπτυξη έχει ευνοήσει την δηµιουργία νέων υλικών ή καινοτόµους συνδυασµούς υλικών µε καλύτερες ιδιότητες. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει βελτιώσει όλες τις πτυχές της παράγωγης της συσκευασίας όπως για παράδειγµα το σύστηµα εκτύπωσης. (Rundh, 2009) Αγορά και καταναλωτές Η αγορά των προϊόντων διατροφής είναι σκληρή και αρκετά ανταγωνιστική. Επίσης, οι καταναλωτές είναι πιο απαιτητικοί από ποτέ. Σε αυτό το περιβάλλον τα τµήµατα του design, του branding και του marketing παράγουν συνεχεία νέα προϊόντα, νέες συσκευασίες και βελτιώνουν τα ήδη υπάρχοντα. (Rundh, 2009) Οικονοµική κρίση Ειδικά η ελληνική αγορά έχει επηρεαστεί σε µεγάλο βαθµό από την οικονοµική κρίση. Οι ανάγκες των καταναλωτών διαφέρουν από αυτές που είχαν πριν από την οικονοµική κρίση. Οι επιχειρήσεις και οι σχεδιαστές βασισµένοι σε αυτές έχουν τροποποιήσει τα προϊόντα τους και τα κύρια χαρακτηριστικά τους. Ένα χαρακτηριστικό το οποίο εξαρτάται από την οικονοµική κατάσταση της χωράς είναι προφανώς η τιµή του

51 Κυρίαρχες τάσεις Οι παράγοντες αυτοί καθορίζουν τις σχεδιαστικές τάσεις όσον άφορα τη συσκευασία. Οι κυρίαρχες τάσεις είναι η σχεδίαση για όλους (design for all), η απλότητα (simplicity) και η σχεδίαση για αειφορία (design for sustainability). Όσον αφορά τη σχεδίαση για όλους απευθύνεται στην αυξανόµενη ανάγκη για χρήση της συσκευασίας από ηλικιωµένα άτοµα ή άτοµα µε διαφορετικές ικανότητες ή ειδικές ανάγκες. Ενώ, η τάση της απλότητας στοχεύει να ικανοποιήσει την ανάγκη της διαφάνειας, της ακρίβειας και της συνέπειας που αναζητούν οι σύγχρονοι καταναλωτές έτσι ώστε να γνωρίζουν τι αντίκτυπο έχει το προϊόν για την υγειά τους, για το περιβάλλον και για την οικονοµία. Τέλος, οι καταναλωτές επιζητούν προϊόντα τα οποία να σέβονται το περιβάλλον για τον λόγο αυτόν είναι απαραίτητη η χρήση της σχεδίασης για αειφορία. Σχεδίαση για όλους Το Center of Universal Design του πανεπιστηµίου North Carolina State University το 1997 ίδρυσε τις επτά αρχές της οικουµενικής σχεδίασης. Οι αρχές αυτές δηµιουργήθηκαν από µια οµάδα διαφορετικών επιστηµόνων όπως αρχιτέκτονες, σχεδιαστές, µηχανικοί και περιβαλλοντικοί µελετητές. Οι κανόνες αυτοί είναι οι παρακάτω: 1) Ισότητα στη χρήση. Το προϊόν πρέπει να είναι χρήσιµο και να µπορεί να αγοραστεί από ανθρώπους µε διαφορές ικανότητες. 2) Ευέλικτο στη χρήση. Η χρήση του προϊόντος πρέπει να προσαρµόζεται σε µεγάλη ποικιλία ατοµικών προτιµήσεων και ικανοτήτων. 3) Απλή και ενστικτώδης χρήση. Η χρήση του προϊόντος πρέπει να είναι εύκολα κατανοητή, σχεδόν να προκύπτει φυσικά, άσχετα µε την εµπειρία, τη γνώση, τη γλώσσα και το επίπεδο της συγκέντρωσης του χρήστη. 4) Κατανοητή πληροφορία. Το προϊόν πρέπει να επικοινωνεί αποτελεσµατικά την πληροφορία που χρειάζεται και αυτή να γίνεται άµεσα αντιληπτή ανεξάρτητα από τις συνθήκες του περιβάλλοντα χώρου και τις αισθητήριες ικανότητες του χρήστη. 5) Ανεκτικότητα σε λάθη. Το προϊόν πρέπει να ελαχιστοποιεί τους κίνδυνους και τις αρνητικές επιπτώσεις από µια λανθασµένη ή µια µη σκόπιµη ενέργεια. 6) Χαµηλή σωµατική προσπάθεια. Η χρήση του προϊόντος πρέπει να επιτυγχάνεται µε άνεση και µε τη µικρότερη δυνατή

52 7) Μέγεθος και χώρος προσέγγισης και χρήσης. Καταλληλότητα µεγέθους και χώρου προσέγγισης για να µπορεί ο χρήστης να πλησιάσει, να χειριστεί και να χρησιµοποιήσει το προϊόν χωρίς να παίζουν ρόλο ο σωµατότυπος, η στάση ή η κινητικότητα του. Απλότητα Μία ακόµη σύγχρονη τάση η οποία πρέπει να ακολουθείτε από τους σχεδιαστές είναι η τάση της απλότητας. Μετά από την πτώση της οικονοµίας οι καταναλωτές επιζητούν διαφανή προϊόντα µε απλή συσκευασία. Η τάση του µαξιµαλισµού έχει ξεπεραστεί. Η απλότητα έχει µετατραπεί σε αξία. Σε έναν κόσµο πολύπλοκο, συνωστισµένο και σκεπτικό οι καταναλωτές είναι δύσκολο να πάρουν αποφάσεις και να αντιληφθούν την πραγµατική ουσία των προϊόντων. Η τάση αυτή βοηθάει τους καταναλωτές να φιλτράρουν τις επιλογές τους και να πάρουν συνειδητές αποφάσεις. Είναι σηµαντικό οι καταναλωτές να νιώθουν κάλα µε τις επιλογές τους. Ουσιαστικά οι καταναλωτές επιθυµούν λιγότερο συνωστισµό και καθαρότητα στο µήνυµα και στα συστατικά του προϊόντος. Χαρακτηριστικό παράδειγµα εταιρείας που δοξάζει την απλότητα είναι η ιαπωνική εταιρεία Muji. Είναι µια εταιρεία που τα προϊόντα της είναι τόσο άπλα και κατανοητά που δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αµφισβήτησης. Οι άξιες της εταιρείας φαίνονται και αναδεικνύονται από κάθε προϊόν. Οι άξιες είναι η διαφάνεια, η συνεπεία και η ποιότητα χωρίς επιπλέον ανούσιες λεπτοµέρειες. Άλλη µια εταιρεία η οποία ακολουθεί αυτή τη τάση είναι η The simple co η οποία ασχολείται µε οικολογική χωρίς χηµικά σκόνη πλυντηρίου. Τα συστατικά είναι ξεκάθαρα, το branding είναι απλό και το µήνυµα άµεσο. Παρακάτω ακολουθεί ένας πινάκας διάθεσης (moodborad) από προϊόντα που στοχεύουν στην ανάδειξη της µάρκας µε τον πιο απλό τρόπο. (Wasserman,

53 Σχεδίαση για αειφορία Η τελευταία σύγχρονη τάση που θα αναλυθεί είναι η σχεδίαση για αειφορία. Οι αρχές της σχεδίασης για αειφορίας έρχονται σε αντίθεση µε τα σύγχρονα πρότυπα παράγωγης και κατανάλωσης. Ειδικά η έννοια της συσκευασίας έρχεται σε αντίθεση µε αυτή της αειφορίας. Η συσκευασία εξ ορισµού είναι σπάταλη. Αµέσως µετά από τη χρήση της χάνει τον ρόλο της και πετιέται. Η χρήση της πολλές φορές διαρκεί µονό µια φορά. Η εφήµερη ζωή της αποδεικνύεται από το γεγονός ότι από την παράγωγη της στα εργοστάσιο σχεδόν αυτόµατα καταλήγει στα σκουπίδια. Η σύγχρονη ζωή όµως βασίζεται στις συσκευασίες. Η συσκευασία µας έχει διευκολύνει µε πολλούς τρόπους όπως στην παρασκευή τρόφιµων στην αποθήκευση τους, στην παράταση του χρόνου ζωής τους, όµως δεν έρχεται χωρίς περιβαλλοντικό κόστος. Οι σχεδιαστές πρέπει να είναι σε θέση να λύσουν τα περιβαλλοντικά προβλήµατα που προκύπτουν από τη χρήση της συσκευασίας. (Jindal, 2010 ; Hwang,

54 Είναι ανθρωπινό ένστικτο η προστασία του περιβάλλοντος. Οι καταναλωτές έχουν την ανάγκη αυτή και από αυτήν καθορίζονται οι επιλογές τους. Μια εταιρεία που ορίζεται ως ευαισθητοποιηµένη σε περιβαλλοντικά ζήτηµα έχει πλεονέκτηµα έναντι εταιρειών που αδιαφορούν. Έχει αποδειχτεί ότι οι εταιρίες οι οποίες παράγουν προϊόντα µε βάση τις αρχές για σχεδίαση για αειφορία αυξάνουν τα κέρδη τους. Με άλλα λόγια, ικανοποιούν µια συνεχώς αυξανόµενη ανάγκη. Αυξάνεται η ανάγκη γιατί αυξάνεται η περιβαλλοντική καταστροφή. Επίσης, οι εταιρείες αυτές και το κοινό τους συµβάλουν ενεργά στην προστασία του περιβάλλοντος. Τέλος, η τάση αυτή ενισχύει την ακεραιότητα και την δηµιουργικότητα των σχεδιαστών. Η τάση αυτή ενδέχεται να πάρει τέτοιες διαστάσεις που µαζί µε τον πινάκα µε την διατροφική αξία του προϊόντος να υπάρχει και ένα άλλος µε το αποτύπωµα άνθρακα του προϊόντος στο περιβάλλον. (McGlynn, 2014) Υλικά συσκευασιών και ο κύκλος ζωής τους Κύριο ρόλο ως προς την αειφορία της συσκευασίας παίζει το υλικό της. Η επιλογή του υλικού της συσκευασίας εξαρτάται από το ποσό καλά προστατεύει το τρόφιµο για την απαιτούµενη διάρκεια ζωής, από τη διαθεσιµότητα και το κόστος του. Στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιµοποιούνται παραπάνω από ένα υλικά. Μπορούµε να διαχωρίσουµε τα υλικά των συσκευασιών σε παραδοσιακά υλικά και σε βιοµηχανικά υλικά. Στα παραδοσιακά υλικά συγκαταλέγονται τα υλικά που χρησιµοποιούνται για τη διατήρηση, τη µεταφορά και προστασία υλικών και τρόφιµων από τα αρχαία χρόνια. Τα υλικά αυτά είναι βιοδιασπώµενα. Συναντάµε τα παρακάτω υλικά σε συσκευασίες οι οποίες δεν είναι κατασκευασµένες για µαζική παράγωγη και απευθύνονται σε ένα κοινό το οποίο είναι συνειδητό και ευαισθητοποιηµένο είτε χρησιµοποιούνται από τους υποκαταναλωτες. Τα βιοµηχανικά υλικά έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια και είναι τα κύρια υλικά που χρησιµοποιούνται για την µαζική παραγωγή συσκευασιών. α) Παραδοσιακά Υλικά Φύλλα, φυτικές ίνες και κλωστοϋφαντουργία Τα φύλλα είναι ένα φυσικό υλικό το οποίο είναι φθηνό και άφθονο. Σύνηθες παράδειγµα είναι τα µπανανόφυλλα τα οποία χρησιµοποιούνται από πολλούς ασιατικούς λαούς για την προσωρινή συσκευασία τρόφιµων. Κάποια άλλα φύλλα τα οποία συσκευάζουν

55 είναι αυτά του αραβόσιτου, του πάπυρου και του µπαµπού. Ακόµη, οι ίνες διαφόρων φυτών (όπως του µπαµπού, της µπανάνας, της καρύδας, του βαµβακιού και της γιούτας) χρησιµοποιούνται για την παράγωγη σχοινιών, καλωδίων και κορδονιών τα οποία πλέκονται και δηµιουργούν τη συσκευασία. Τα προτερήµατα των υλικών αυτών είναι ότι είναι τοπικά, κοινά και ευέλικτα σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Τα µειονεκτήµατα τους είναι ότι δεν προστατεύουν αποτελεσµατικά τα τρόφιµα από την υγρασία, το οξυγόνο, τις οσµές, τους µικροοργανισµούς συνεπώς δεν είναι κατάλληλα για µακροχρόνια χρήση Εικόνα 20: Χρήση µπανανόφυλλων ως πιάτο Εικόνα 21: Συσκευασία από πεπλεγµένες φυτικές ίνες Ξύλο Το ξύλο χρησιµοποιείται ακόµα και στις µέρες στη µορφή των κιβωτίων και βαρελιών. Τα κιβώτια τις περισσότερες φορές µεταφέρουν φρούτα, λαχανικά και προϊόντα αρτοποιίας. Τα πλεονεκτήµατα των ξύλινων κιβωτίων είναι τα εξης: Ως προς το υλικό είναι ότι έχουν µεγάλη αντοχή και ακαµψία και ως προς τη µορφή ότι στοιβάζουν αποτελεσµατικά τα τρόφιµα. Στα κιβώτια αυτά το ξύλο τείνει να αντικατασταθεί από το πλαστικό. Το πλαστικό έχει χαµηλότερο κόστος, είναι πιο εύκολο στον καθαρισµό και στην επαναχρησιµοποίηση και δεν θέτει σε κίνδυνο µόλυνσης τα τρόφιµα. Τα ξύλινα βαρέλια χρησιµοποιούνται κυρίως για τη µεταφορά υγρών όπως οινοπνευµατωδών ποτών. Αρκετές φορές, η επαφή του ποτού µε το ξύλο βελτιώνει την ποιότητα του και είναι απαραίτητη η χρήση του. Το ξύλο των βαρελιών µπορεί να αντικατασταθεί από αλουµίνιο και

56 22 23 Εικόνες 22,23: Παραδείγµατα συσκευασιών που έχουν ως πρώτη ύλη το ξύλο Δέρµα Σε πολλούς πολιτισµούς χρησιµοποιούσαν το δέρµα της καµήλας, του χοίρου ή του κατσικιού για την παρασκευή δερµάτινων συσκευασιών. Το δέρµα των παραπάνω ζώων είναι ελαφρύ και ευέλικτο. Συνήθως το χρησιµοποιούσαν για την µεταφορά υγρών όπως νερό, γάλα και κρασί. Επίσης, το χρησιµοποιούσαν και για τη µεταφορά αλευριού και ζάχαρης. Στις µέρες µας σπάνια χρησιµοποιείται το δέρµα ως υλικό συσκευασίας. Πηλός Πήλινα δοχεία χρησιµοποιούνται ακόµα για την αποθήκευση τροφίµων όπως του γιαουρτιού, κρεµών, τυριών, αποξηραµένων τροφίµων και υγρών όπως λαδιού, κρασιού, µπίρας και µελιού. Τα πήλινα δοχεία έχουν κάποια σηµαντικά µειονεκτήµατα όπως υψηλό βάρος, ευθραυστότητα και δυσκολία στον καθαρισµό για τον λόγο αυτό τείνουν να αντικατασταθούν από γυάλινα και πλαστικά δοχεία. β) Βιοµηχανικά Υλικά Χαρτί Το χαρτί κατασκευάζεται από πολτό ξύλου σε συνδυασµό µε διάφορα άλλα υλικά όπως τη πορσελάνη, τη ρητίνη ή το κερί για την παράγωγη του βέλτιστου δυνατού αποτελέσµατος. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές ποιότητες χαρτιού ανάλογα µε τις ανάγκες και τις προδιαγραφές της συσκευασίας. Οι διαφορετικές ποιότητες χαρτιού µπορούν να γίνουν αντιληπτές από τη διαφορετικότητα της ποιότητας της λαδόκολλας και του κουτιού των δηµητριακών. Συνήθως, χρησιµοποιείται για την παράγωγη

57 συσκευασιών. Το χαρτί είναι ανακυκλώσιµο έκτος από την περίπτωση του υγρού χαρτονιού το οποίο εµπεριέχει αλουµίνιο ή κάποιο άλλο υλικό. Τα βασικά είδη χαρτιού είναι: Χαρτί kraft Είναι ισχυρό και ανάλογα µε το πάχος του διαφανές και εύκαµπτο. Χαρτί του χαρτοκιβώτιου Κυµατοειδές χαρτόνι Το κυµατοειδές χαρτόνι αποτελείται από ένα εσωτερικό και εξωτερικό στρώµα. Ανάλογα µε τον τύπο της ράβδωσης το χαρτί έχει και διαφορές τιµές αντοχής. Επίσης, παρέχει και θερµοµόνωση λόγω του κενού αέρος που δηµιουργούν οι ραβδώσεις. Υγρό χαρτόνι (liquid paperboard) Είναι ένα σύνθετο υλικό και χρησιµοποιείται συνήθως για τη συσκευασία υγρών όπως το γάλα και το κρασί. Μορφοποιηµένο χαρτόνι (moulded paper) Είναι ελαφρύ, ανθεκτικό και συχνά χρησιµοποιείται για την συσκευασία προϊόντων που χρειάζονται προστασία. Οι πιο σηµαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που συνδέονται µε τη χρήση του χαρτιού είναι: 1) H απώλεια της βιοποικιλότητας των δένδρων, η αποσταθεροποίηση της δασοκοµίας και η διάβρωση του εδάφους. 2) Τα λιπάσµατα και οι χηµικές ουσίες που χρησιµοποιούνται για την παράγωγη χαρτιού 3) Τέλος, παράγονται επικίνδυνες εκποµπές κατά τη διάρκεια της παράγωγης του χαρτιού

58 Εικόνες 24,25,26,27: Διαφορετικά είδη συσκευασίας χαρτιού 28 Εικόνα 28: Κύκλος ζωής χαρτιού Γυαλί Οι γυάλινες συσκευασίες είναι αδιαπέραστες από µικροοργανισµούς, υγρασία, αέρα και οσµές. Ένα σηµαντικό πλεονέκτηµα των γυάλινων συσκευασιών είναι ότι είναι διαφανείς και ο καταναλωτής µπορεί να δει το περιεχόµενο τους. Επίσης, το γυαλί µπορεί να επιστραφεί και να επαναχρησιµοποιηθεί ή να ανακυκλωθεί. Το βασικό µειονέκτηµα των γυάλινων συσκευασιών είναι το υψηλό τους κόστους λόγω του βάρους τους. Ακόµη, ένα µειονέκτηµα των γυάλινων συσκευασιών είναι η ευθραυστότητα τους και ο κίνδυνος για τη δηµιουργία µικρό-ρωγµών και την µόλυνση του προϊόντος. Το γυαλί µπορεί να πάρει πολλές και διαφορετικές µορφές. Οι γυάλινες συσκευασίες χρησιµοποιούνται κυρίως για χυµούς, κρασιά,

59 Οι πιο σηµαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που συνδέονται µε την παραγωγή γυαλιού συµπεριλαµβάνουν: 1) Την εξόρυξη πρώτων υλών από τη γη και εποµένως την υποβάθµιση της γης. 2) Κατά την κατασκευή και την επεξεργασία παράγουν εκποµπές επικίνδυνες για το περιβάλλον 3) Λόγω του βάρους των γυάλινων συσκευασιών επιβαρύνεται το περιβάλλον λόγω των πολλών µεταφορών. Το γυαλί είναι ανακυκλώσιµο αλλά είναι ευαίσθητο σε µόλυνση από άλλα κεραµικά υλικά. Το γυαλί µπορεί να ανακυκλωθεί µε πολλούς τρόπους. Το γυαλί είναι αδρανές και δεν διασπάται σε χώρους υγειονοµικής ταφής.

60 Εικόνα 29: Κύκλος ζωής γυαλιού Μέταλλο ( Αλουµίνιο, Χάλυβας) Το µέταλλο χρησιµοποιείται ευρέως ως υλικό συσκευασίας στις µέρες µας. Βασικά πλεονεκτήµατα των µεταλλικών συσκευασιών είναι ότι παρέχουν πλήρη προστασία του περιεχοµένου τους (από την βροχή, την υγρασία, τις οσµές, το φως και τους µικροοργανισµούς) και µπορούν να παραχθούν σε εύρη φάσµα µορφών και µεγεθών. Επίσης, οι µεταλλικές συσκευασίες µπορούν να εµποδίσουν ακόµα και τον αέρα να εισχωρήσει. Ακόµη, είναι ανθεκτικές και έχουν µεγάλη διάρκεια ζωής. Σε σχέση όµως µε πανοµοιότυπες συσκευασίες από πλαστικό είναι πιο βαριές συνεπώς και έχουν µεγαλύτερο κόστος µεταφοράς. Αλουµίνιο Συγκεκριµένα το αλουµίνιο µπορεί να µεταποιηθεί και να δηµιουργήσει πολλών µορφών συσκευασίες, δοχεία, δίσκους, σωλήνες και αλουµινόχαρτο. Σηµαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την παράγωγη αλουµινίου είναι οι παρακάτω: 1) Το αλουµίνιο προέρχεται από την εξόρυξη βωξίτη από τη γη. Αυτή η ενέργεια καταστρέφει τους οικοτύπους, απειλεί την βιοποικιλότητα και διαβρώνει το έδαφος. 2) Επίσης, η διύλιση του βωξίτη έχει αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον όπως η παράγωγη επικίνδυνων λυµάτων. 3) Τέλος, κατά τη τήξη του παράγονται χλωροφθοράνθρακες. Το αλουµίνιο είναι πλήρως ανακυκλώσιµο. Ωστόσο, οι µη άκαµπτες συσκευασίες από αλουµίνιο έχουν αρκετές απώλειες. Όσον αφορά τις συσκευασίες που καταλήγουν σε χώρους υγειονοµικής ταφής είναι αδρανείς και δεν διαρρέουν. Χάλυβας Ο χάλυβας είναι ένα κράµα σιδήρου, άνθρακα και άλλων στοιχεία, όπως το µαγγάνιο. Ένα σηµαντικό πλεονέκτηµα στη χρήση χάλυβα για συσκευασίες είναι ότι παρατείνει τη διάρκεια ζωής των τρόφιµων. Οι πιο σηµαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που συνδέονται µε την παραγωγή χάλυβα

61 1) Επιπτώσεις κατά την εξόρυξη που έχουν σχέση µε την εξάντληση πόρων όπως του σιδήρου, του άνθρακα και του ασβεστόλιθου. 2) Οι εκποµπές που σχετίζονται µε τις διεργασίες οπτανθρακοποίησης που χρησιµοποιούνται για την παραγωγή χυτοσιδήρου. Τα δοχεία από χάλυβα είναι πλήρως ανακυκλώσιµα και µπορούν να υποβληθούν σε επανεπεξεργασία επ 'αόριστον χωρίς απώλειες στην ποιότητα. Ο χάλυβας διαβρώνεται αργά σε χώρους υγειονοµικής ταφής. Τα οξείδια που προκύπτουν είναι αδρανή και προκαλούν ελάχιστες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. 30 Εικόνα 30: κύκλος ζωής

62 31 Εικόνα 31: Κύκλος ζωής

63 Πλαστικό (Θερµοπλαστικά που προέρχονται από µη ανανεώσιµους πόρους και Θερµοπλαστικά που προέρχονται από ανανεώσιµους πόρους) Το πλαστικό είναι το πιο διαδοµένο υλικό συσκευασίας λόγω του χαµηλού του κόστους, της ιδιότητας του να παίρνει οποιαδήποτε µορφή και να σφραγίζει αποτελεσµατικά τα τρόφιµα από την υγρασία και τα αέρια του περιβάλλοντος. Θερµοπλαστικά που προέρχονται από µη ανανεώσιµους πόρους Ανάλογα µε τη µοριακή τους δοµή τα θερµοπλαστικά έχουν διαφορετικές ιδιότητες (τιµές πυκνότητας, δυσκαµψίας, αντοχής, ανθεκτικότητας, επιµήκυνσης σε αποτυχία). Εποµένως, µπορούν να πάρουν πολλές µορφές και να αξιοποιηθούν για διαφορές εφαρµογές. Οι πρώτες ύλες που χρησιµοποιούνται για την παραγωγή µη-ανανεώσιµων θερµοπλαστικών ως επί το πλείστων προέρχονται είτε από πετροχηµικά (υδρογονάνθρακες), είτε από φυσικό αέριο είτε από πετρέλαιο το οποίο εξάγεται από τη γη. Άλλες πρώτες ύλες προέρχονται από πηγές όπως το πολυβινυλοχλωρίδιο (PVC), το οποίο προέρχεται από το αλάτι. Σηµαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις των θερµοπλαστικών που προέρχονται από µη ανανεώσιµες πήγες είναι οι εξής: Αρχικά, είναι η χρήση των µη ανανεώσιµων πόρων Κατά τη διαδικασία της διύλισης εκπέµπονται επικίνδυνες ουσίες Τέλος, ορισµένα υποπροϊόντα ή εκποµπές είναι καρκινογόνες όπως το χλωριούχο βινύλιο. Στο τέλος του κύκλου ζωής τους µπορούν να ανακυκλωθούν, να απορριφθούν σε χώρους υγειονοµικής ταφής ή να αποτεφρωθούν για την ανάκτηση ενέργειας. Η καταλληλότητα της µεθόδου εξαρτάται από τον τύπο του θερµοπλαστικού. Για τα περισσότερα θερµοπλαστικά που προέρχονται από µη ανανεώσιµους πόρους υπάρχουν µέθοδοι ανακύκλωσης. Ωστόσο, πολλές φορές δεν είναι διαθέσιµες σε όλες τις τοποθεσίες ή να µην απευθύνονται σε όλες τις πλαστικές

64 Θερµοπλαστικά που προέρχονται από ανανεώσιµους πόρους Τα θερµοπλαστικά που προέρχονται από ανανεώσιµες πήγες ενέργειας γίνονται όλο και περισσότερο δηµοφιλή. Οι κύριες κατηγορίες είναι οι παρακάτω: Πολυµερή µε βάση το άµυλο. Το υλικό αυτό συνήθως χρησιµοποιείται για χρήσεις όπως µαχαιροπίρουνα, ποτήρια, δίσκους, τσάντες για ψώνια και σάκους για λίπασµα. Το χρησιµοποιούµενο άµυλο προέρχεται από την πατάτα, το καλαµπόκι ή το σιτάρι. Σε µερικές εφαρµογές τα θερµοπλαστικά αυτά αναµιγνύονται µε θερµοπλαστικά µη ανανεώσιµων πόρων έτσι ώστε να βελτιωθούν κάποιες ιδιότητες των πρώτων. Πολυµερή µε βάση την κυτταρίνη. Το υλικό αυτό είναι διαπερατό από το νερό και από το οξυγόνο. Συνήθως χρησιµοποιείται για την συσκευασία αρτοποιηµάτων. Η κυτταρίνη προέρχεται από ένα µεγάλο φάσµα φυτών και δένδρων. Πολυγαλακτικό οξύ (PLA). Κυρίως χρησιµοποιείται για δοχεία τρόφιµων και µπουκάλια. Οι κύριες περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι οι παρακάτω: µετασχηµατισµός της γης και της εργασίας για την καλλιέργεια πρώτων υλών εφαρµογή λιπασµάτων και χηµικών ουσιών που απορρέουν στην ατµόσφαιρα 32 Εικόνα 32: Κύκλος ζωής θερµοπλαστικών που προέρχονται από µη ανανεώσιµους

65 33 Εικόνα 33: Κύκλος ζωής θερµοπλαστικών που προέρχονται από ανανεώσιµους πόρους Κάποια επιπλέον συνολικά ζητήµατα που προκύπτουν είναι τα παρακάτω: Αρχικά, ένα σηµαντικό πρόβληµα που σχετίζεται µε την αυξανόµενη παράγωγη προϊόντων και συσκευασιών είναι εξάντληση των πρώτων υλών. Σύµφωνα µε έρευνες εάν δεν επιβραδυνθούν οι ρυθµοί αύξησης της ανάγκης για συσκευασίες, τα επόµενα πενήντα χρόνια θα χαθεί µεγάλο µέρος της δασικής βιοποικιλότητας. Επίσης, σηµαντικές επιπτώσεις για το περιβάλλον και τον άνθρωπο έχει και το τυπωµένο µελάνι, το οποίο περιέχει βαρέα µέταλλα και πετρέλαιο. Τέλος, ο τρόπος συγκόλλησης των διαφορών υλικών µεταξύ τους πρέπει να µελετάται από τους σχεδιαστές. Δεν υπάρχουν καλά και κακά υλικά. Όλα τα υλικά έχουν ιδιότητες οι οποίες ανάλογα µε το πλαίσιο χρήσης µπορεί να λειτουργούν ως πλεονεκτήµατα ή ως µειονεκτήµατα. Είναι απαραίτητη η σχολαστική µελέτη του κάθε υλικού και του κύκλου ζωής του για την επιλογή του για ένα σχεδιαστικό project. (Jindal, 2010 ; Fitzpatrick & Lewis & Verghese, 2011 ; Hwang,

66 Packaging waste Ένα ακόµη πρόβληµα που προκύπτει από τη µαζική και αυξανόµενη παράγωγη συσκευασιών είναι το προβλήµατα του τι γίνονται µετά από τη χρήση τους όλες αυτές οι συσκευασίες. Ποιοι είναι οι τρόποι αντιµετώπισης των αποβλήτων και ποια είναι τα πλεονεκτήµατα και ποια είναι τα µειονεκτήµατα τους. Μόλις καταναλωθεί ένα προϊόν, η συσκευασία του χάνει τον ρόλο της και αυτόµατα µετατρέπεται σε σκουπίδι. Οι συσκευασίες αυτές δηµιουργούν ένα τεράστιο προβλήµατα για το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Στον δυτικό κόσµο, το 15% των αποβλήτων προέρχεται από χρησιµοποιηµένες συσκευασίες. Στο πρόβληµα αυτό συµβάλει ο καταναλωτικός τρόπος ζωής που όλο και περισσότεροι επιλέγουν το έτοιµο, συσκευασµένο φαγητό. Επίσης, το πρόβληµα εντείνεται από το γεγονός ότι τα περισσότερα προϊόντα που βρίσκονται στη διάθεση των καταναλωτών δεν είναι τοπικά αλλά µπορεί να προέρχονται από την άλλη άκρη του κόσµου µε αποτέλεσµα να συσκευάζουν τα προϊόντα µε πολλές στρώσεις διαφορετικών υλικών για την προστασία τους. Τέλος, οι σύγχρονες αγοραστικές τάσεις επιβάλουν στο προϊόν να έχει πολλές στρώσεις συσκευασίας έτσι ώστε να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα. Οι σχεδιαστές, πολλές φορές δεν διακρίνουν την διαφορά ανάµεσα στον απαραίτητο όγκο συσκευασίας και στον υπέρµετρο. Σήµερα, στις ΗΠΑ περίπου το 30% του συνόλου των µη ανανεώσιµων ενεργειακών πόρων καταναλώνονται για ενέργειες που σχετίζονται µε την συσκευασία προϊόντων. Όπως αναφέρθηκε σε προηγούµενο κεφάλαιο τα ποσοστά αποβλήτων των αεροπορικών γευµάτων είναι τεράστια. Για την αποτελεσµατική αντιµετώπιση του προβλήµατος αυτού είναι η αναγκαία η καταγραφή του περιεχοµένου των απορηµάτων. Σύµφωνα µε έρευνα της εταιρείες LSG Sky Chefs τα απορήµατα αποτελούνται κατά 67% φαγητό, 10% πλαστικό, 10% χαρτί, 9% νερό, 2% χαρτόνι και 2% γυαλί. Δυστυχώς, οι περισσότερες αεροπορικές εταιρείες τοποθετούν τα απορήµατα απευθείας στους κάδους. Δεν κάνουν διαλογή και ανακύκλωση είτε κοµποστοποίηση των αποβλήτων. Εκόν 34: Στάδια ζωής συσκευασίας

67 34 Το σχήµα περιγραφεί τα στάδια ζωής ενός προϊόντος και τι εισάγεται (ενεργεια, νερό, πρώτες ύλες) και τι εξάγεται (εκποµπές, τοξικά και µη-τοξικά απόβλητα) από το σύστηµα. Οι σύγχρονες κοινωνίες αντιµετωπίζουν το πρόβληµα των αποβλήτων που προέρχονται από συσκευασίες µε τους έξης τρόπους: 1) µε χώρους υγειονοµικής ταφής 2) µε αποτέφρωση των απορριµµάτων και µετατροπή τους σε ενέργεια 3) µε επαναχρησιµοποίηση, επισκευή και ανακύκλωση Οι Χώροι Υγειονοµικής Ταφής Απορριµµάτων (ΧΥΤΑ) είναι χώροι ειδικά διαµορφωµένοι στους οποίους γίνεται η ταφή των απορριµµάτων των πόλεων. Η διαµόρφωση του χώρου των ΧΥΤΑ προβλέπεται να γίνεται µε τέτοιο τρόπο ώστε τοξικά, οργανικά και άλλα απόβλητα από το χώρο απόθεσης να µη διαφεύγουν στο γύρω περιβάλλον ή στον υδροφόρο ορίζοντα τυχόν κατοικηµένων περιοχών που βρίσκονται σε µικρή απόσταση. Αυτό επιτυγχάνεται µε τη στεγανοποίηση των απορριµµάτων µε τσιµέντο, χώµα, πλαστικές µεµβράνες και άλλα

68 Όσον άφορα τον τρόπο διαχείρισης των απορριµµάτων µε την µέθοδο των χωρών υγειονοµικής ταφής υπάρχουν δυο κυρίαρχες θέσεις. Η πρώτη είναι υπέρ και προέρχεται από τα εργοστάσια των πλαστικών τα οποία υποστηρίζουν ότι οι ιδιότητες των πλαστικών εµποδίζουν την διαρροή επικίνδυνων ουσιών στο έδαφος και εποµένως χρησιµεύουν ως εµπόδια και µπορούν να θεωρηθούν ευεργετικά προς το περιβάλλον. Η δεύτερη είναι κατά και προέρχεται από συνηγόρους ενάντια στους χώρους υγειονοµικής ταφής. Υποστηρίζουν ότι οι χώροι υγειονοµικής ταφής ρυπαίνουν τα υπόγεια ύδατα και παράγουν σηµαντικές ποσότητες επικίνδυνων εκποµπών. Επίσης, θεωρούν ότι οι πόροι σπαταλιούνται από τους χώρους αυτούς και θα έπρεπε να χρησιµοποιηθούν για πιο ευεργετικούς τρόπους διαχείρισης απορριµµάτων όπως η επαναχρησιµοποίηση, η ανακύκλωση και η κοµποστοποίηση. Όσον άφορα την αποτέφρωση η οποία επίσης έχει κάποια θετικά και κάποια αρνητικά στοιχεία. Η παραγόµενη ενέργεια αποτελεί το κύριο θετικό στοιχειό της καύσης των αποβλήτων. Σε σχέση όµως από την παραγόµενη ενέργεια από την µέθοδο της ανακύκλωσης είναι πολύ λιγότερη. Επίσης, τα υποπροϊόντα της καύσης επηρεάζουν αρνητικά το περιβάλλον. Εκπέµπουν αέρια που συµβάλουν στο φαινόµενο του θερµοκηπίου, δηµιουργούν διοξίνες και µολύνουν τα υπόγεια ύδατα. Λόγω του συνεχούς αυξανόµενου όγκου αποβλήτων, ο τρόπος διαχείρισης τους θα πρέπει να είναι όσο πιο οικολογικός γίνεται. Η πιο αποτελεσµατική λύση αναφέρεται στην βιβλιογραφία ως 3Rs. Το πρώτο R αναφέρεται στη µείωση (reduce) των αποβλήτων που έχουν σχέση µε την συσκευασία. Μείωση των στρωµάτων του υλικού και των υλικών. Το δεύτερο R έχει σχέση µε την επαναχρησιµοποίηση (reuse) των συσκευασιών. Οι σχεδιαστές είναι αναγκαίο να σχεδιάζουν συσκευασίες ανθεκτικές οι οποίες να είναι σε θέση να επαναχρησιµοποιηθούν όσο πιο πολλές φορές γίνεται. Τέλος, το τρίτο R αντιπροσωπεύει τον τεχνικό και βιολογικό µεταβολισµό (recycle). Ο τεχνικός µεταβολισµός απευθύνεται σε εργαστηριακά υλικά όπως το µέταλλο και το πλαστικό. Με άλλα λόγια, η ανακύκλωση είναι µια µέθοδος τεχνικού µεταβολισµού. Κίνδυνος του τεχνικού µεταβολισµού είναι η υποβάθµιση των υλικών (downcycling) δηλαδή η δηµιουργία πόρων χαµηλότερης ποιότητας από τους αρχικούς. Ο βιολογικός µεταβολισµός απευθύνεται σε υλικά τα οποία είναι βιοδιασπώµενα. Η κοµποστοποίηση είναι ένα είδος βιολογικού µεταβολισµού. (Jindal, 2010 ; Hwang,

69 Eco Design Strategies Σύµφωνα µε την σχεδιάστρια Leyla Acaroglou οι στρατηγικές που πρέπει να ακολουθήσει ένας σχεδιαστής για να δηµιουργήσει ένα προϊόν το οποίο να µην επιβαρύνει το περιβάλλον είναι οι παρακάτω: Design to dematerialise. Σχεδιασµός µε σκοπό την χρήση όσο τον δυνατόν λιγότερων υλικών και στρώσεων των υλικών. Design for durability. Σχεδιασµός µε τη χρήση υλικών που έχουν µεγάλη διάρκεια ζωής. Design for longevity. Σχεδιασµός όχι µε βάση τις εφήµερες µόδες αλλά µε βάση κλασικές αισθητικές άξιες. Design for recyclability. Σχεδιασµός µε τη χρήση υλικών τα οποία είναι ανακυκλώσιµα ή κοµποστοποιούνται. Design for disassembly. Σχεδιασµός µε στόχο την εύκολη συναρµολόγηση και αποσυναρµολόγηση. Δοµικές Αρχές Αειφορίας Οι δοµικές αρχές της σχεδίασης για αειφορία πρέπει να χρησιµοποιηθούν για τη µελέτη της συσκευασίας. Οι αρχές αυτές είναι οι εξής : η τοπικότητα, η κυκλικότητα, η ασφάλεια, η κοινωνική αποδοχή, η ορθολογικότητα στη χρήση ενέργειας και πόρων και η ολιστικότητα. Τοπικοτητα Με τον όρο τοπικότητα αναφερόµαστε στην εκµετάλλευση των τοπικών πρώτων υλών και στην τοπική παράγωγη προϊόντων χωρίς την ανάγκη για εξωτερική βοήθεια σε οποιαδήποτε µορφή. Στόχος της τοπικότητας είναι να µειωθούν οι µεταφορές των πρώτων υλών και των προϊόντων µε σκοπό την ενίσχυση της τοπικής παράγωγης και τη µείωση του οικολογικού αποτυπώµατος των µεταφορών τους. Στο πλαίσιο της σχεδίασης της συσκευασίας ενός αεροπορικού γεύµατος είναι απαραίτητο τα υλικά που θα χρησιµοποιηθούν από τους σχεδιαστές να είναι τοπικά. Με τον τρόπο αυτό όχι µονό ενισχύεται η τοπική οικονοµία άλλα οι επιβάτες εξοικειώνονται και µε την τοπική παράγωγη και ιστορία. Με άλλα λόγια, οι επιβάτες µαθαίνουν αν η χωρά είναι βιοµηχανική περιοχή ή όχι και ποια είναι τα κύρια υλικά που κυριαρχούν. Το γεγονός

70 συµβάλει στην δηµιουργία µιας σχέσης ανάµεσα στον καταναλωτή και τον τόπο που επισκέπτεται και την αεροπορική εταιρεία που τον µεταφέρει. Κυκλικότητα Με τον ορό κυκλικότητα αναφερόµαστε στον κύκλο ζωής του προϊόντος. Είναι απαραίτητος ο κύκλος ζωής του προϊόντος να είναι κυκλικός και όχι γραµµικός. Οι σχεδιαστές πρέπει να µελετάνε όλα τα βήµατα της παράγωγης µιας συσκευασίας από την παρασκευή των πρώτων υλών µέχρι την τελική αποσύνθεση τους. Σκοπός είναι η µείωση των υποπροϊόντων και η εξάλειψη των αποβλήτων. Σύµφωνα µε το πλαίσιο σχεδίασης Cradle to cradle υπάρχουν δύο µεταβολισµοί ο τεχνικός και ο βιολογικός. Ο τεχνικός απευθύνεται στα εργαστηριακά υλικά και ο δεύτερος στα φυσικά, οργανικά, βιοδιασπώµενα υλικά. Ο τεχνικός επιτυγχάνεται µε την µέθοδο της ανακύκλωσης ενώ ο βιολογικός µε την µέθοδο της κοµποστοποίησης. Οι σχεδιαστές πρέπει να µελετάνε τις προδιαγραφές του κάθε project, τα κάθε υλικά και τον κύκλο ζωής τους και ύστερα να παίρνουν αποφάσεις για την καταλληλότητα τους. Δεν υπάρχουν έτοιµες λύσεις. Είναι µια δύσκολη, χρονοβόρα και επίπονη διαδικασία γιατί απαιτεί εξονυχιστική µελέτη. Τα στάδια ζωής ενός προϊόντος είναι πέντε η εξαγωγή των πρώτων υλών, η παραγωγή και µεταφορά, η χρήση και το τέλος της ζωής τους. (Acaroglou, 2010) Επίσης, όπως έχει ειπωθεί και παραπάνω δεν υπάρχουν καλά και κακά υλικά και όλα έχουν τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα τους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι η συζήτηση ανάµεσα στην χάρτινη και στην πλαστική σακούλα. Η πρώτη απαιτεί 4 φορές την ενέργεια για την κατασκευή της και µολύνει τον αέρα κατά 70% περισσότερο σε σχέση µε τη δεύτερη. Η δεύτερη όµως δεν ανακυκλώνεται. Ασφάλεια Πολλά υλικά εκπέµπουν επικίνδυνες ουσίες σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους και θα πρέπει να αποφεύγονται από τους σχεδιαστές. Επίσης, είναι αναγκαίο οι σχεδιαστές να µελετούν αν το υλικό της συσκευασίας αντιδρά µε το

71 Κοινωνική Αποδοχή Η συσκευασία είναι ένα προϊόν το οποίο είναι κοινωνικά αποδεκτό από όλες τις χώρες. Ορθολογικότητα στη χρήση ενέργειας και πόρων Οι σχεδιαστές πρέπει να χρησιµοποιούν τις πρώτες ύλες και την ενέργεια µε ορθολογικό τρόπο. Υπάρχει επιτακτική ανάγκη για την στροφή των σχεδιαστών προς µία αειφόρο σχεδίαση αυτό θα συµβεί αν υπάρξει εκτεταµένη µελέτη γύρω από τα στάδια ζωής ενός προϊόντος και τους τρόπους µείωσης των αποβλήτων. Έκτος από την προσεκτική επιλογή των υλικών µιας συσκευασίας οι σχεδιαστές πρέπει επίσης να λάβουν υπόψιν τους τα παρακάτω στοιχεία: Αρχικά, είναι αναγκαίο οι σχεδιαστές να έχουν σχεδιάσει και αναλύσει τον κύκλο ζωής των προϊόντων µε σκοπό την µείωση των επικίνδυνων υποπροϊόντων και αποβλήτων. Ακόµη, οι σχεδιαστές πρέπει να έχουν µελετήσει και σχεδίαση το σύστηµα παράγωγης του προϊόντος µε σκοπό την µείωση της ενέργειας που απαιτείται. Επίσης, είναι σηµαντικό να έχει σχεδιαστεί αναλυτικά το τελικό στάδιο της ζωής της συσκευασίας και συγκεκριµένα ποια θα είναι τα βήµατα που πρέπει να ακολουθήσουν οι καταναλωτές. Ολιστικότητα Την ολιστικότητα της συσκευασίας µπορεί να µελετηθεί µε δυο τρόπους. Αρχικά, αποτελεί ένα σύστηµα µε τον εαυτό της. Στόχος της συσκευασίας του αεροπορικού γεύµατος είναι η προστασία του, το σερβίρισµα του η κατανάλωση του και η εύκολη συγκέντρωση των συσκευασιών από το πλήρωµα του αεροσκάφους. Ένας δεύτερος τρόπος είναι να µελετηθεί σε σχέση µε το περιβάλλον της. Η συσκευασία του γεύµατος αποτελεί στοιχείο του αεροπορικού γεύµατος. Πολλές αεροπορικές εταιρείες για να µειώσουν τα έξοδα τους χρησιµοποιούν τα φθηνότερα υλικά που στις περισσότερες περιπτώσεις είναι και αυτά που είναι πιο επιβλαβή για το περιβάλλον. Ρόλος σχεδιαστών Ρόλος των σχεδιαστών είναι η ενηµέρωση των καταναλωτών και η προτροπή να αλλάξουν τις καταναλωτικές τους συνήθειες, η ενθάρρυνση των καταναλωτών να επαναχρησιµοποιήσουν ή να ανακυκλώσουν ή να κοµποστοποιήσουν την

72 Επίσης, ρόλος των σχεδιαστών είναι η µείωση του αποτυπώµατος της συσκευασίας µε τη βοήθεια των δοµικών αρχών της αειφορίας. Η συσκευασία και το προϊόν πρέπει να είναι ελκυστικά στους καταναλωτές και αυτό θα επιτευχθεί µε τη µελέτη της σηµαντικής σε όλα τα στοιχειά της συσκευασίας, των παραγόντων που επηρεάζουν την συσκευασία και των συγχρόνων τάσεων. Ακόµη, είναι απαραίτητο οι σχεδιαστές να έχουν µελετήσει το ειδικό περιβάλλον του αεροσκάφους και ο σχεδιασµός τους να είναι εύστοχος. Η συσκευασία παίζει τόσο σηµαντικό ρόλο στη σύγχρονη δυτική ζωή που δεν γίνεται να καταργηθεί. Μπορεί όµως να πάρει έναν επιπλέον ρόλο. Μπορεί να πάρει τον ρόλο της επικοινωνίας και της ενίσχυσης της περιβαλλοντικής συνείδησης. Ο χρήστης βλέποντας συσκευασίες που έχουν ως στόχο την αειφορία µπαίνει σε σκέψεις και είναι µια αφορµή για την αλλαγή της συµπεριφοράς του. Για τον λόγο αυτόν, η συσκευασία πρέπει να επεξηγεί µε τον τρόπο της πως ωφελεί το περιβάλλον. ( Bofylatos & Darzentas & Stergiadou, 2016 ) Στη συνεχεία θα αναλυθούν κάποια παραδείγµατα συσκευασιών και αεροπορικών συσκευασιών γευµάτων τα οποία έχουν ενσωµατώσει τις προδιαγραφές που απαιτούνται για τη σχεδίαση συσκευασιών µε σκοπό την αειφορία. Έχουν επιλέγει για τον πρωτοποριακό τρόπο σκέψης των σχεδιαστών τους σχετικά µε τα παραπάνω προβλήµατα. Παραδείγµατα συσκευασιών που ακολουθούν τις αρχές της σχεδίασης για αειφορία 1) Aloof design packaging Η συσκευασία έχει δηµιουργηθεί από kraft χαρτί µε τέτοιο τρόπο που δεν απαιτείται η χρήση κολλάς και η διαδικασία παράγωγης και εκτύπωσης έχει µειωθεί στο

73 35 2) Gingerbread folk Η συσκευασία έχει παραχθεί από βιοδιασπώµενο πλαστικό. Ο κάθε χρήστης µπορεί να το κοµποστοποιήσει στο σπίτι του µετά από την κατανάλωση του µπισκότου. 36 3) Lavazza edible cup Η βρώσιµη κούπα είναι ένας δηµιουργικός και αξιοµνηµόνευτος τρόπος για την δηµιουργία µιας µοναδικής εµπειρίας χρήσης αποφεύγοντας την δηµιουργία αποβλήτων. Η βρώσιµη κούπα είναι φτιαγµένη από µπισκότο και από γλάσο ζάχαρης. Η τάση αυτή έχει διαδοθεί και άλλες εταιρείες την έχουν υιοθετήσει όπως για παράδειγµα βρώσιµα µαχαιροπίρουνα. (Boumild,

74 37 Εικόνες 35,36,37: Παραδείγµατα συσκευασιών που ακολουθούν τις αρχές της σχεδίασης για αειφορία Παραδείγµατα αεροπορικών συσκευασιών που ακολουθούν τις αρχές της σχεδίασης για αειφορία 1) Fresh Sandwich Drawer Σκοπός του συρταριού είναι η µείωση της σπάταλης πόρων πάνω στο αεροσκάφος. Το συρτάρι αυτό είναι σε θέση να διατηρήσει τα σάντουιτς σε καλύτερη κατάσταση από τις ατοµικές συσκευασίες καθώς το συρτάρι είναι σφραγισµένο και διατηρεί τα τρόφιµα σε ειδική τροποποιηµένη ατµόσφαιρα. Το συρτάρι είναι σε θέση να µειώσει τα απόβλητα κατά περίπου 60% σε σχέση µε τις ατοµικές συσκευασίες. 38 2) Inflight Drinks Η συσκευασία των ποτών αποτελείται από ένα γυάλινο ποτήρι, το ρόφηµα, το καπάκι και το χάρτινο µανίκι. Στις περισσότερες αεροπορικές εταιρείες χρησιµοποιούνται πλαστικά µπουκάλια. Σε σύγκριση το γυάλινο ποτήρι είναι 17 γραµµάρια ελαφρύτερο σε σχέση µε το µπουκάλι. Επιπλέον, εξαλείφεται η ανάγκη για επιπλέον ποτήρι. Όσον αφορά τα απόβλητα, τα υλικά των ποτηριών είναι 100% ανακυκλώσιµα. Επίσης, ο όγκος

75 απόβλητων µπορεί να µειωθεί έως και 80% καθώς µπορεί να στοιβαχτεί το ένα πάνω στο άλλο. 39 3) Lakeland s Milk in a Stick Η συγκεκριµένη συσκευασία είναι εύκολη, άνετη και υγιεινή στη χρήση. Εµπεριέχουν την ίδια ποσότητα γάλακτος µε τις υπάρχουσες συσκευασίες αλλά µειώνεται το βάρος της συσκευασίας κατά 45% και ο όγκος της κατά 50%. 40 4) Ponti Easysnap Single Pack Η συσκευασία είναι καινοτόµα καθώς είναι υγιεινή γιατί εµπεριέχει µετρηµένα την απαραίτητη ατοµική ποσότητα, ευκολότερη γιατί ανοίγει µόνο µε το ένα χέρι και φιλική προς το περιβάλλον γιατί µειώνει τα απόβλητα και ανακυκλώνεται κατά

76 41 5) Ratcliffe & Brown PET Wine Bottles on easyjet Η easyjet είναι η πρώτη αεροπορική εταιρεία η οποία χρησιµοποιεί µπουκάλια κρασιά µε PET. Ένα µπουκάλι PET των 187ml κρασί έχει βάρος 21g ενώ το ίδιο µπουκάλι από γυαλί ζύγιζει 145g. Η εξοικονόµηση βάρους µεταφράζεται σε τεράστια εξοικονόµηση καυσίµων για την αεροπορική εταιρεία. Το µπουκάλι µαζί µε το βιδωτό πλαστικό καπάκι από Novatwist είναι 100% ανακυκλώσιµα 42 Εικόνες 38,39,40,41,42: Παραδείγµατα αεροπορικών συσκευασιών που ακολουθούν τις αρχές της σχεδίασης για αειφορία Ανακεφαλαίωση Ανακεφαλαιώνοντας, η συσκευασία αποτελεί κύριο στοιχείο διαφοροποίησης των προϊόντων που κυριαρχούν στις αγορές. Ειδικά για το αεροπορικό γεύµα είναι

77 σηµαντικό στοιχείο. Οι περισσότερες αεροπορικές εταιρείες την χρησιµοποιούν για να τονίσουν άξιες και χαρακτηριστικά της εταιρικής τους ταυτότητας. Οι κυρίαρχες τάσεις σχετικά µε τον σχεδιασµό συσκευασιών είναι η Σχεδίαση για Όλους, η Απλότητα και η Σχεδίαση για Αειφορία. Όσον αφορά τη σχεδίαση για όλους απευθύνεται στην αυξανόµενη ανάγκη για χρήση της συσκευασίας από ηλικιωµένα άτοµα ή άτοµα µε διαφορετικές ικανότητες ή ειδικές ανάγκες. Ενώ, η τάση της απλότητας στοχεύει να ικανοποιήσει την ανάγκη της διαφάνειας, της ακρίβειας και της συνέπειας που αναζητούν οι σύγχρονοι καταναλωτές έτσι ώστε να γνωρίζουν τι αντίκτυπο έχει το προϊόν στην υγεία τους, στο περιβάλλον και στην οικονοµία. Τέλος, οι καταναλωτές επιζητούν προϊόντα τα οποία να σέβονται το περιβάλλον για τον λόγο αυτόν είναι απαραίτητη η χρήση της σχεδίασης για αειφορία. Κεφάλαιο 5 Έρευνα Food Design Εισαγωγή Στόχος του κεφάλαιου είναι η έρευνα γύρω από τη σχεδίαση ενός υγιεινού γεύµατος το οποίο να είναι επιθυµητό από τους καταναλωτές και να συµφωνεί µε τις δοµικές αρχές της αειφορίας. Αρχικά, περιγράφεται η σχέση του ανθρώπου µε το φαγητό και οι ανάγκες οι οποίες καλύπτονται από το φαγητό µε τη βοήθεια των βασικών θεωριών υποκίνησης οι οποίες είναι η θεωρία του Maslow και η θεωρία του Manfred Max-Neef. Στη συνεχεία κατηγοριοποιείται το φαγητό. Ακόµη, περιγράφεται τι συµβολίζουν τα γεύµατα του κάθε ατόµου για τη προσωπικότητα και τους στόχους του και τι συµπεράσµατα µπορούν να αναδυθούν. Στόχος είναι η καταγραφή της σηµασίας του φαγητού και πως την αντιλαµβάνεται ο άνθρωπος. Έπειτα, ορίζεται και αναλύεται η έννοια του food design. Ο σχεδιασµός του αεροπορικού γεύµατος αποτελεί ένα σχεδιαστικό project του food design. Έπειτα, µελετώνται τα βασικά στοιχειά του food design (η ψυχολογία του καταναλωτή, το στήσιµο του πιάτου, τα µαχαιροπίρουνα, οι αισθήσεις του καταναλωτή και η ατµόσφαιρα του χώρου). Ακόµη, αναλύονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένα αεροπορικό γεύµα λόγω του περιβάλλοντος του. Στη συνεχεία µελετώνται τα προβλήµατα του συγχρόνου κόσµου που σχετίζονται µε το φαγητό. Τα προβλήµατα αυτά έχουν άµεση σχέση µε την νοοτροπία και τον τρόπο αντιµετώπισης του φαγητού από τους καταναλωτές και τους σχεδιαστές. Όσον άφορα τους καταναλωτές αποδοµούνται οι διατροφικές τους συνήθειες και οι λόγοι σύµφωνα µε τους οποίους τείνουν να προτιµούν

78 τροφές. Επίσης, καταγράφονται τα κύρια σηµεία που πρέπει να προσέχουν οι καταναλωτές για την εξασφάλιση µιας υγιεινής ζωής. Όσον άφορα τους σχεδιαστές προτείνεται η χρησιµοποίηση των σχεδιαστικών µεθόδων design thinking και emotional design για τον σχεδιασµό ενός επιτυχηµένου προϊόντος διατροφής το οποίο να προσεγγίζει αποτελεσµατικά τους καταναλωτές και να ικανοποιεί τις αισθήσεις τους. Ακόµη, οι σχεδιαστές για τη δηµιουργία ενός αειφόρου προϊόντος πρέπει να ακολουθήσουν τις δοµικές αρχές της αειφορίας, η οποίες αναλύονται σε σχέση µε το συγκεκριµένο project. Με τον τρόπο αυτό η κοινωνία θα αντικαταστήσει το ισχύον µοντέλο κατανάλωσης και παράγωγης µε ένα πιο δίκαιο ατοµικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά. Ορισµός Υποκίνησης Η υποκίνηση ή παρακίνηση έχει οριστεί ως µία εσωτερική κατάσταση του ατόµου που το κάνει να συµπεριφέρεται µε τρόπο που να διασφαλίζει την επίτευξη κάποιου στόχου. (Berelson και Steiner,1964) Η θεωρία της ιεράρχησης των αναγκών του Maslow / Θεωρία ανθρώπινων αναγκών Ο Maslow ήταν ο πρώτος ερευνητής που προσπάθησε να ιεραρχήσει τις ανθρωπινές ανάγκες. Η θεωρία των ανθρωπινών αναγκών δηµοσιεύτηκε το Σύµφωνα µε τη θεωρία αυτή υπάρχουν πέντε γενικές κατηγορίες ανθρωπινών αναγκών. Η ιεράρχηση αυτή αναπαριστάται συχνά µε τη µορφή πυραµίδας. Οι κατηγορίες αυτές είναι οι έξης: Φυσιολογικές, Ασφάλειας, Κοινωνικές, Αυτοεκτίµησης και Αυτοπραγµάτωσης. Οι φυσιολογικές ανάγκες είναι οι βιολογικές ανάγκες του ανθρώπου όπως η τροφή, το νερό, η στέγη, η ένδυση και το σεξ. Οι ανάγκες ασφάλειας έχουν σχέση µε τις ανάγκες του ανθρώπου για προστασία από τον φόβο ή τις απειλές. Η τρίτη κατηγορία κοινωνικές ανάγκες περιγραφούν την επιθυµία του ατόµου για φίλια, αγάπη και αποδοχή από το κοινωνικό σύνολο. Οι ανάγκες αυτοεκτίµησης σχετίζονται µε την ανάγκη του ανθρώπου να αισθάνεται σηµαντικός και να εκτιµάται η προσωπικότητα του και η προσπάθεια του από τον περίγυρο του. Τέλος, οι ανάγκες αυτοπραγµάτωσης αναφέρονται σε µια διαδικασία πλήρους ωρίµανσης του ατόµου µε στόχο να εκµεταλλευτεί στο έπακρο τις δυνατότητες του. Στη συνέχεια θα συσχετιστούν τις ανάγκες αυτές µε το

79 Εικόνα 43: Σχηµατική αναπαράσταση των ανθρωπινών αναγκών σύµφωνα µε τον Maslow 43 Φυσιολογικές ανάγκες και φαγητό Αρχικά, το φαγητό όπως αναφέρθηκε και παραπάνω είναι απαραίτητο για την επιβίωση µας. Στην αρχή της ανθρωπινής ιστορίας το κύριο πρόβληµα ήταν η εύρεση του φαγητού στις µέρες µας και στον κόσµο που ζούµε έχει µετατοπιστεί στο τι πρέπει να τρώµε και σε τι ποσότητες. Το φαγητό είναι σηµαντικό για τη διατήρηση ενός υγιούς οργανισµού και σωµατικά και ψυχικά. Ανάγκες ασφάλειας και φαγητό Το φαγητό παίζει σηµαντικό ρόλο στην ανάγκη µας για ασφάλεια. Το πιο ισχυρό παράδειγµα είναι ο θηλασµός κατά τον οποίο η µητέρα προσφέρει το γάλα της για την επιβίωση του µωρού της. Αυτή η πράξη συµβολίζει την ανιδιοτελή αγάπη και την ασφάλεια. Επίσης, το κάθε άτοµο έχει συνδέσει τα φαγητά µε τα οποία έχει µεγαλώσει µε την ζεστασιά, την ασφάλεια και την φροντίδα γι' αυτό στην ξένη βιβλιογραφία αναφέρονται και ως comfort food. Κοινωνικές ανάγκες και φαγητό Το φαγητό επίσης θεωρείται και αφορµή για την ικανοποίηση των κοινωνικών µας αναγκών. Το φαγητό µας συνδέει µε τον περίγυρο µας. Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι ο ελληνικός λαός και η σηµασία που δίνει στο µεσηµεριανό φαγητό ειδικά

80 σαββατοκύριακα όπου µαζεύεται όλη η οικογένεια. Το να τρως µε κάποιον άλλον σηµαίνει µοιράζοµαι και συµµετέχω. Ανάγκες αυτοεκτίµησης και φαγητό Το φαγητό αντανακλά και την ψυχολογική κατάσταση του ατόµου. Τα άτοµα που έχουν αυξηµένα επίπεδα αυτοεκτίµησης προσέχουν την διατροφή τους και προσπαθούν να τρώνε όσο πιο υγιεινά γίνεται. Αντίθετα, υπάρχουν πολλές ψυχικές ασθένειες που σχετίζονται µε την χαµηλή αυτοεκτίµηση του ατόµου και τον τρόπο σίτισης του όπως η βουλιµία και η ανορεξιά. Θεωρία των Θεµελιωδών αναγκών του ανθρώπου του Manfred Max-Neef Μια πιο σύγχρονη θεωρία για τις ανθρωπινές ανάγκες είναι του οικονοµολόγου Manfred Max-Neef ο οποίος τις θεωρεί ένα σύστηµα εντός των πλαισίων του οποίου είναι αλληλένδετες και διαδραστικές. Σε αντίθεση µε τη θεωρία του Maslow οι ανάγκες προκύπτουν ταυτόχρονα, συµπληρωµατικά και συµβιβαστικά και όχι σταδιακά και ιεραρχικά. Οι ανάγκες σύµφωνα µε τον Manfred Max-Neef είναι οι έξης: η ύπαρξη (subsistence), η προστασία (protection), η στοργή (affection), η κατανόηση (understanding), η συµµετοχή (creation), ο ελεύθερος χρόνος (leisure), η δηµιουργία (creation), η ταυτότητα (identity) και η ελευθερία (freedom). Οι ανάγκες αυτές καθορίζονται από τέσσερις κατηγορίες που σχετίζονται µε την ύπαρξη. Οι κατηγορίες είναι: είµαι (being), έχω (having), κάνω (doing) και αλληλεπιδρώ

81 44 Εικόνα 44: Θεωρία του Manfred Max-Neef Ανάλυση µοντέλου σε σχέση µε το φαγητό Η τροφή εντάσσεται στην ανάγκη της ύπαρξης. Είµαι (being) Ο χρήστης ικανοποιήσει την πείνα του πείθοντας τον εαυτό του ότι δεν πεινάει. Έχω (having) Ο χρήστης ικανοποιεί την πείνα του έχοντας ήδη ετοιµάσει το φαγητό του. Κάνω (doing) Ο χρήστης ικανοποιεί την πείνα του αγοράζοντας φαγητό. Αλληλεπιδρώ (interacting) Ο χρήστης ικανοποιεί την πείνα του πηγαίνοντας σε καλλιεργηµένη γη. Ηµερήσια γεύµατα Κατά τη διάρκεια της ηµέρας πρέπει να καταναλώνονται τα έξης γεύµατα: πρωινό, δεκατιανό, µεσηµεριανό και βραδινό. Ο κάθε λαός έχει τις δικές του διατροφικές συνήθειες ανάλογα µε τον τρόπο ζωής, τις παραδόσεις και τα τοπικά προϊόντα

82 Η κουλτούρα παίζει σηµαντικό ρόλο στο τι θεωρεί κάποιος ότι έχει ωραία γεύση και µυρωδιά. Συνήθως µας αρέσουν τα φαγητά µε τα οποία έχουµε µεγαλώσει. Το φαγητό στην καθηµερινότητα µας Το φαγητό είναι πολύ σηµαντικό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης, αποτελεί αιτία απασχόλησης πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ηµέρας και καθορίζει σηµαντικά την καθηµερινότητα. Τα γεύµατα ενός ατόµου µπορούν να αποτελέσουν στοιχεία για την ανακάλυψη της προσωπικότητας του. Αρχικά, εκφράζει την ευαισθητοποίηση του ως προς το περιβάλλον και την υγεία του. Ακόµη, το φαγητό εκφράζει τις αξίες, τους στόχους και την ιδιοσυγκρασία του ατόµου. Επίσης, επικοινωνεί την κοινωνική τάξη, την εθνικότητα και τη θρησκεία του. Δεν είναι τυχαία η έκφραση: είµαστε ότι τρώµε. Το φαγητό εποµένως ξεφεύγει από την καθαρά βιολογική ανάγκη. Εκφράζει τον χρήστη που το καταναλώνει και συµβολίζει πολλές και διαφορετικές έννοιες. Επόµενο ήταν το φαγητό να µετατραπεί σε τέχνη και σε επιστήµη. Η τέχνη του φαγητού είναι η µαγειρική, η οποία σχετίζεται µε τον τρόπο παρασκευής και παρουσίασης του φαγητού. Εδώ και χρόνια ο άνθρωπος µαγειρεύει το φαγητό του. Ενώ η επιστήµη του φαγητού είναι το food design και είναι µία αναδυόµενη επιστήµη των τελευταίων χρόνων. Η επιστήµη αυτή σχετίζεται τόσο µε το φαγητό όσο και µε τον σχεδιασµό. Food design Ορισµοί Υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί ορισµοί του food design οι οποίοι εκφράζουν τις διάφορες πτυχές του κάποιοι από αυτούς είναι οι παρακάτω: Το food deisgn έχει οριστεί ως οι δραστηριότητες που απαιτούνται για τη σύλληψη και τη δηµιουργία ενός καινούργιου προϊόντος διατροφής. Οι δραστηριότητες αυτές είναι η εκπόνηση της συνταγής, της προετοιµασίας, της συσκευασίας, της παρουσίασης, των οδηγιών για αποθήκευση και των οδηγιών για σερβίρισµα. (Dr Rick Schifferstein Associate Professor. Department of Industrial Design, Delft University of Technology, The

83 Άλλος ένας ορισµός του food design είναι: Food design είναι ο σχεδιασµός των τρόφιµων, τα οποία αντιλαµβάνονται, πλαισιώνονται, λειτουργούν και καταναλώνονται ως αντικείµενα. (Martí Guixé. Generalist Designer) Ακόµη, έχει οριστεί ως η σύνδεση µεταξύ του φαγητού και του σχεδιασµού. Food design είναι η σχεδιαστική διαδικασία για τη παράγωγη τρόφιµων. (Dr. Francesca Zampollo Food Design researcher and consultant. Founder of International Food Design Society.) Οι σχεδιαστές δηλαδή χρησιµοποιούν και επεξεργάζονται το φαγητό όπως και τα µη βρώσιµα υλικά. Το φαγητό βέβαια παρουσιάζει κάποιες ιδιαιτερότητες. Είναι η ουσία της ζωής, είναι από τα σηµαντικότερα στοιχειά της ύπαρξης µας. Χαρακτηριστικό παράδειγµα ότι το φαγητό συµβολίζει την ίδια τη ζωή και την αγάπη, είναι η µητέρα η οποία ταΐζει το µωρό της. Το φαγητό µπορεί να γίνει αντιληπτό και να επεξεργαστεί από όλες τις αισθήσεις. Διαφέρει από τα υπόλοιπα υλικά καθώς έχει µικρή διάρκεια ζωής και είναι αρκετά ευµετάβλητο. Ακόµη, είναι ένα πολιτικοποιηµένο υλικό µε την έννοια ότι αντιπροσωπεύει τον τόπο και τον τρόπο παρασκευής του. Επίσης, τα είδη του φαγητού είναι πολύ διαφορετικά µεταξύ τους, διαφορετικές απαιτήσεις έχει για παράδειγµα το κρέας και άλλες η σοκολάτα. Τα σχεδιαστικά προβλήµατα που καλούνται να λύσουν οι σχεδιαστές έχουν σχέση µε ευαισθητοποίηση γύρω από το φαγητό ή µε αφορµή το φαγητό. Τα σχεδιαστικά projects µπορεί να έχουν οποιαδήποτε µορφή επιθυµεί ο σχεδιαστής δηλαδή είτε µορφή προϊόντος είτε µορφή υπηρεσίας. Κάποια παραδείγµατα food design projects είναι τα εξής: (Vogelzang & Schouwenberg, 2016 ; Zampollo, 2016) Σχεδιαστικά Παραδείγµατα Service design 1)Το εστιατόριο - στούντιο σχεδιασµού Proef στο Ρότερνταµ της Ολλανδίας είναι ένα σχεδιαστικό project της Marije Vogelzang. Η Marije Vogelzang είναι η πιο καταξιωµένη food designer µε δεκαέξι χρόνια εµπειρίας στον χώρο. Στο Proef καλλιεργεί φρούτα, λαχανικά και εκτρέφει ζώα µε βιολογικό τρόπο. Στη συνέχεια τα µαγειρεύει και τα σερβίρει σε µεγάλους πάγκους µε στόχο την δηµιουργία µιας εµπειρίας συλλογικής µε κύριο άξονα το φαγητό και την επικοινωνία. Επίσης, η σχεδιάστρια στον χώρο αυτόν διοργανώνει σεµινάρια και εκθέσεις µε πρωταγωνιστή το

84 Εικόνες 45,46,47: Εστιατόριο Proef στην Ολλανδία 2)Το εστιατόριο Sandwich Me In στο Chicago των ΗΠΑ δεν παράγει καθόλου απόβλητα. Ο ιδιοκτήτης Jason Vrany είναι υπεύθυνος για την ανακύκλωση των συσκευασιών και την κοµποστοποίηση των περισσευούµενων τρόφιµων. Επίσης, είναι πολύ προσεκτικός µε την ποσότητα του νερού που χρησιµοποιεί. Ακόµη, οι πρώτες ύλες που χρησιµοποιεί προέρχονται από τοπικούς παράγωγους. Τέλος, ο Jason Vrany διδάσκει µαθήµατα οικιακής κοµποστοποιησης στους συµπολίτες του

85 Εικόνες 48,49,50: Εστιατόριο Sandwich Me In στο Chicago 3)Η αλυσίδα γαλλικών souper market Intermarche λάνσαρε την σειρά Inglorious Fruits and Vegetables τα οποία είναι φρούτα και λαχανικά που δεν έχουν την τυπική µορφή αλλά είναι εξίσου νόστιµα και θρεπτικά µε τα όµορφα φρούτα και λαχανικά. Η σειρά αυτή τιµολογείται µε τριάντα τις εκατό έκπτωση. Στόχος της κίνησης αυτής είναι η µείωση των φρούτων και λαχανικών που µένουν στα ράφια λόγω της άσχηµης εµφάνισης τους. Το συγκεκριµένο project έχει µεγάλη απήχηση στο κοινό Εικόνες 51,52,53,54: Καµπανία γαλλικών souper market κατά των άσχηµων φρούτων Product design 4)Το σχεδιαστικό γραφείο Papila είναι το πρώτο που ειδικεύεται στον τοµέα του food design. Οι αρχές του γραφείου είναι η κοινωνική, πολιτισµική και οικονοµική δικαιοσύνη και η ανάπτυξη τους µέσω στοχευµένων ενεργειών. Οι σχεδιαστές κλίθηκαν να σχεδιάσουν έπιπλα για το κατάστηµα Castello Ruta de Sabor στο Castellón της Ισπανίας. Τα έπιπλα αυτά είναι πολλαπλών χρήσεων δηλαδή και για αποθήκευση και για παρουσίαση. Οι σχεδιαστές προσπάθησαν µε τη µορφή και µε τα υλικά των έπιπλων που χρησιµοποιήσαν να µεταδώσουν τις αξίες της µάρκας οι οποίες είναι το χειροποίητο, το αγνό, η ευελιξία, η

86 Εικόνες 55,56: έπιπλα πολλαπλών χρήσεων σχεδιασµένα από το γραφείο Papila )Ο Luka Or είναι βιοµηχανικός σχεδιαστής ο οποίος δηµιουργεί αντικείµενα όπως το συγκριµένο µε σκοπό την παρουσίαση του φαγητού και την εύκολη κατανάλωση του. Σχετικά µε την παρουσίαση του ο σχεδιαστής έχει σκοπό να αναδείξει τον φυσικό και παιχνιδιάρικο χαρακτήρα των φρούτων. 57 Εικόνα 57: Προϊόν σχεδιασµένο από τον Luka

87 Οι food designers µπορεί να προέρχονται είτε από τον χώρο της µαγειρικής είτε από τον χώρο του design. Οι σχεδιαστές έχουν πολλά πλεονεκτήµατα σε σχέση µε τους µάγειρες. Οι µάγειρες µπορεί να γνωρίζουν καλύτερα τα υλικά και τον τρόπο επεξεργασίας τους. Οι σχεδιαστές έχουν διδαχθεί να µελετάνε ένα project ολιστικά, µε τον τρόπο αυτό µεγαλώνουν τα όρια του και δηµιουργούν πρωτοπόρες λύσεις. Ακόµη, οι σχεδιαστές µπορούν να καθοδηγήσουν, να βοηθήσουν στη συνεργασία και να είναι υπεύθυνοι των διαφορετικών τοµέων ενός project (π.χ. της παράγωγης, του marketing, της συσκευασίας ). Εποµένως, οι εταιρείες τρόφιµων µπορούν να προσφέρουν καινοτοµίες οι οποίες απαντούν σε αληθινές ανάγκες του καταναλωτή και αποτελούν θετική συνεισφορά στην κοινωνία και στην αγορά. (Scifferstein, 2016) Κύρια στοιχεία του Food Design Τα κύρια στοιχεία του food design είναι η ψυχολογία του καταναλωτή, το στήσιµο του πιάτου, τα µαχαιροπίρουνα, η συνολική εντύπωση του φαγητού στον καταναλωτή και στις αισθήσεις του και η ατµόσφαιρα του χώρου. Ψυχολογία του καταναλωτή Όπως αποδείχθηκε και παραπάνω η σχέση µεταξύ των συναισθηµάτων ενός ατόµου και του φαγητού που καταναλώνει είναι πολύ ισχυρή. Ο καταναλωτής για να ευχαριστηθεί το φαγητό πρέπει να είναι πριν από το γεύµα σε καλή συναισθηµατική διάθεση. Επίσης, το περιβάλλον πρέπει να εµπνέει τον χρήστη και να τον κάνει να αισθάνεται όµορφα. Κάποια στοιχεία που παίζουν σηµαντικό ρόλο στην ψυχολογία του καταναλωτή κατά τη διάρκεια ενός δείπνου σε ένα εστιατόριο, καφέ, αεροπλάνο είναι το προσωπικό που σερβίρει, η παρέα του και το µενού. Το προσωπικό συµβολίζει τις αξίες και το στιλ της εταιρείας. Ακόµη, πρέπει να είναι ευγενικό, βοηθητικό, θετικό και να διαφηµίζει µε καλαίσθητο τρόπο την εταιρεία. Εξίσου σηµαντική είναι και η παρέα του καταναλωτή. Με καλή παρέα το φαγητό είναι πάντα πιο εύγευστο. Το φαγητό αλώστε αποτελεί µία κοινωνική δραστηριότητα σύµφωνα µε τη θεωρία του Maslow. Τέλος, είτε το µενού, είτε η συσκευασία ενός προϊόντος παίζει καθοριστικό ρόλο στα συναισθήµατα του καταναλωτή. Κάθε στοιχείο τους εκφράζει µία πτυχή της εταιρείας. Στήσιµο του

88 Οι σεφ επιθυµούν µέσα από το γεύµα που δηµιουργούν να αφυπνίσουν όλες τις αισθήσεις. Το στήσιµο του πιάτου έχει ως στόχο την παρουσίαση του γεύµατος µε τον πιο ελκυστικό τρόπο και την ικανοποίηση αρχικά της αίσθησης της όρασης. Η πρώτη γεύση του πιάτου είναι οπτικής φύσεως. Η τέχνη της διακόσµησης του πιάτου δεν είναι σύγχρονη προέρχεται από την αρχαία ιαπωνική γαστρονοµία. Αρχικά, το στήσιµο ενός πιάτου είχε σκοπό να αναδείξει είτε τα συστατικά του πιάτου, είτε τον άνθρωπο που θα το κατανάλωνε, είτε την εποχιακή περίοδο. Ο τρόπος εξέλιξης της διακόσµησης του πιάτου είναι παρόµοιος µε την εξέλιξη της εικαστικής τέχνης. Με άλλα λόγια, οι σεφ και οι designers σήµερα διακοσµούν το πιάτο µε στόχο να αναδείξουν το ίδιο το φαγητό. Είναι πιο αφαιρετικοί και εστιάζουν στο αρµονικό και καλαίσθητο αποτέλεσµα. Πολλοί σεφ και designers µε τη δηµιουργία του πιάτου, δηµιουργούν µία ιστορία. Η ιστορία έχει αρχή, µέση και τέλος. Κάποιες ιστορίες θέλουν να ξαφνιάσουν, άλλες να φέρουν ξεχασµένες αναµνήσεις στο µυαλό του καταναλωτή, άλλες να ευχαριστήσουν.. (Deroy & Michel & Piqueras-Fiszman & Spence, 2014) Μαχαιροπίρουνα Το υλικό και το το µέγεθος των µαχαιροπίρουνων µπορεί να µεταµορφώσουν την εµπειρία του καταναλωτή. Το είδος του υλικού µπορεί να αλλοιώσει την γεύση του φαγητού. Το ίδιο γεύµα µε την χρήση ενός ξύλινου και ενός πλαστικού µαχαιροπίρουνου έχει τελείως διαφορετική γεύση. Επίσης, το µέγεθος του µαχαιροπίρουνου σχετίζεται µε την ποσότητα φαγητού που καταναλώνει ο χρήστης. Οι σεφ και οι designers πρέπει να είναι προσεκτικοί στην επιλογή του µαχαιροπίρουνου που ταιριάζει µε το γεύµα τους. Το πιάτο και οι αισθήσεις του καταναλωτή Η πραγµατικότητα γίνεται αντιληπτή µέσω των πέντε αισθήσεων. Οι αισθήσεις είναι η γεύση, η ακοή, η όσφρηση, η όραση και η αφή. Ένα γεύµα πρέπει να ερεθίζει, να ιντριγκάρει, να ευχαριστήσει και τις πένες αισθήσεις. Μέσω της υφής, της θερµοκρασίας, της µυρωδιάς, της γεύσης και του χρώµατος ο σεφ µπορεί να αφυπνίσει τις αισθήσεις. Η ατµόσφαιρα του

89 Η ατµόσφαιρα του χώρου µπορεί να καθορίσει την εµπειρία του χρήστη. Η ατµόσφαιρα αποτελείται από το ντεκόρ, τον φωτισµό, την µουσική, την µυρωδιά και την αύρα του χώρου. Τα στοιχειά αυτά πρέπει να συµβαδίζουν µε τον χαρακτήρα του φαγητού και να δηµιουργούν στον καταναλωτή µια εµπειρία αξιοµνηµόνευτη και µοναδική. (Fallis, 2013) Σηµαντικοί Παράγοντες για τη δηµιουργία γεύµατος στο αεροπλάνο Ο σχεδιασµός του αεροπορικού γεύµατος εντάσσεται στο πλαίσιο του food design. Το αεροπορικό γεύµα έχει κάποιους ιδιαίτερους περιορισµούς που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Αρχικά, η γεύση του φαγητού αλλοιώνεται στο περιβάλλον της καµπίνας. Όσο αυξάνεται το υψόµετρο τόσο πιο άνοστο φαίνεται το φαγητό. Επίσης άλλη µια συνεπεία του υψοµέτρου είναι το γεγονός ότι ο ανθρωπινός οργανισµός να αντιδρά πιο έντονα στην καφεΐνη και στο αλκοόλ. Ακόµη, πρέπει να αποφεύγονται τα βάρια φαγητά γιατί το υψόµετρο επηρεάζει και τη διαδικασία της πέψης. Επίσης, το φαγητό πρέπει να έχει συγκριµένο βάρος και να καταλαµβάνει συγκριµένο χώρο. Ακόµη, πρέπει να ανταποκρίνεται τος δυνατότητες της κουζίνας του µαγειρειού και της καµπίνας και να αντέχει την µεταφορά από το ένα µέρος στο άλλο. Με άλλα λόγια, να είναι ένα γεύµα το οποίο να µην απαιτεί άµεση κατανάλωση (για παράδειγµα τα τηγανητά φαγητά) και να µπορεί να ξαναζεσταθεί. Επίσης, κάθε πιάτο εξαρτάται και από τον καταναλωτή από τη θέση του και από τις προτιµήσεις του Εικόνες 58,59: Γευµατα της εταιρείας Aegean Airlines της οικονοµικής και της πρώτης θέσης

90 60 61 Εικόνες 60,61: Γευµατα της εταιρείας British Airways της οικονοµικής και της πρώτης θέσης αντίστοιχα Εικόνες 60,61: Γευµατα της εταιρείας Emirates Airlines της οικονοµικής και της πρώτης θέσης αντίστοιχα Το µενού µιας αεροπορικής εταιρείας αλλάζει κάθε µία ή δύο εβδοµάδες για πτήσεις µικρής διάρκειας. Ενώ για πτήσεις µεγάλης διαρκείας κάθε έναν ή δύο µήνες ανάλογα µε την εταιρεία. Τέλος, το φαγητό που θα σερβιριστεί σχετίζεται και µε την θέση του κάθε

91 Στις εικόνες φαίνονται τα διαφορετικά είδη γευµάτων που σερβίρονται από τρεις διαφορετικές αεροπορικές εταιρείες. Στη συνέχεια θα οριστούν οι προϋποθέσεις για τη δηµιουργία ενός υγιεινού προϊόντος διατροφής το οποίο να είναι επιθυµητό από τους καταναλωτές αλλά και να συµφωνεί µε τις δοµικές αρχές της αειφορίας. Προβλήµατα συγχρόνου κόσµου σε σχέση µε το φαγητό Το πρώτο βήµα προς µια βιώσιµη κοινωνία είναι η καταγραφή και η κατανόηση των προβληµάτων που αντιµετωπίζει και ύστερα η εύρεση µεθόδων επίλυσης τους. Εποµένως, στο κεφάλαιο αυτό θα αναλυθούν τα προβλήµατα της κοινωνίας που σχετίζονται µε το φαγητό. Τρία είναι τα κύρια προβλήµατα και είναι τα παρακάτω : η κατανάλωση πολύ µεγάλων ποσοτήτων τρόφιµων, η παράγωγη πολύ µικρότερων ποσοτήτων από αυτές που καταναλώνονται και πως οι παραγωγικές µονάδες των τροφίµων αυτών επηρεάζουν αρνητικά το περιβάλλον. Τα ζητήµατα αυτά έχουν αλυσιδωτές συνέπειες. Κατανάλωση πολύ µεγάλων ποσοτήτων τρόφιµων Οι δυτικές χώρες καταναλώνουν µεγάλες ποσότητες φαγητού, πολύ µεγαλύτερες από τις υπόλοιπες. Σε αυτές αναφέρονται τα προβλήµατα που δηµιουργούνται. Αρχικά, η µεγάλη κατανάλωση τροφών έχει αντίκτυπο στην ποσότητα απόβλητων. Έρευνες έχουν δείξει ότι το ένα τέταρτο µε ένα τρίτο των τροφών που παράγονται πετιούνται. Όλοι είναι συνυπεύθυνοι για αυτά τα νούµερα καθώς έχουν σχέση και µε τον παραγωγό και µε τον τελικό καταναλωτή. Για παράδειγµα, πολλοί παράγωγοι και µάγειρες πετάνε προϊόντα φαγητού γιατί δεν βρίσκουν τους απαιτούµενους καταναλωτές. Άλλος ένας λόγος που πετάνε φρούτα και λαχανικά είναι επειδή πολλές φορές δεν έχουν το επιθυµητό σχήµα και είναι άσχηµα. Λόγω έλλειψη παιδείας πολλοί καταναλωτές πιστεύουν ότι τα φρούτα και λαχανικά που δεν έχουν την αναµενόµενη, τυπική µορφή δεν έχουν και ωραία γεύση. Επίσης, άλλη µια αιτία του ζητήµατος αυτού είναι το γεγονός ότι δεν εκτιµάται το φαγητό και η προσπάθεια που κρύβει. Δυστυχώς, είναι σύνηθες φαινόµενο το να πετιέται το φαγητό πριν από την ηµεροµηνία λήξης του. Ο δυτικός τρόπος ζωής είναι καταναλωτικός και δοξάζει την αναλωσιµότητα στους ανθρώπους και στα προϊόντα. Το πρόβληµα των αποβλήτων µπορεί να επιλυθεί ατοµικά και

92 Αρχικά, είναι απαραίτητη η αποτελεσµατικότερη διαχείριση της αποθήκευσης, επεξεργασίας και µεταφοράς τρόφιµων. Επίσης, είναι αναγκαία η σύνδεση µεταξύ των παραγωγών, των µαγείρων και των υπόλοιπων ανθρώπων που διαχειρίζονται το φαγητό µε τα άτοµα που το έχουν ανάγκη. Το κράτος είναι απαραίτητο να παρεµβεί και µε αυστηρή νοµοθεσία να συνδέσει τις αγορές µε φιλανθρωπικές οργανώσεις. Στο Βέλγιο καθώς και σε κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ υπάρχουν τέτοιοι νόµοι. Τέλος, είναι απαραίτητη η παιδεία γύρω από το φαγητό. Η παιδεία σε σχέση µε την αξία του φαγητού και τον µόχθο που κρύβει. Ένα ακόµη πρόβληµα που προκύπτει είναι η άνιση κατανοµή του φαγητού. Σύµφωνα µε τον συγγραφέα του βιβλίου Uncovering the Global Food Scandal το ένα τέταρτο της τροφής που σπαταλάει ο δυτικός κόσµος µπορεί να τροφοδοτήσει ένα δισεκατοµµύριο πεινασµένους ανθρώπους. Το πρόβληµα της υπερβολικής κατανάλωσης φαγητού σε συνδυασµό µε την κακή ποιότητα του, έχει οδηγήσει στην αύξηση πολλών ασθενειών. Τα ποσοστά παχυσαρκίας έχουν φτάσει σε επικίνδυνα επίπεδα καθώς και των ασθενειών που σχετίζονται µε το φαγητό όπως ο διαβήτης, ο καρκίνος Όσον άφορα τη παχυσαρκία, έρευνα της Σχολής Δηµόσιας Υγείας του Imperial College του Λονδίνου δείχνει ότι τα τελευταία 40 χρόνια έχει αυξηθεί εντυπωσιακά ο αριθµός των παχύσαρκων ατόµων, από 105 εκατοµµύρια το 1975 σε 641 εκατοµµύρια το Το πρόβληµα είναι αισθητό και στην Ελλάδα όπου το µέσο βάρος τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών συνεχώς αυξάνεται από δεκαετία σε δεκαετία. Δύο είναι οι κύριοι τρόποι αντιµετώπισης του προβλήµατος αυτού. Ο πρώτος είναι παιδεία. Είναι αναγκαία η παιδεία γύρω από τη σωστή διατροφή και η ανάπτυξη ενός υγιεινού τρόπου ζωής από µικρή ηλικία. Ο δεύτερος είναι η η αναθεώρηση των τιµών των υγιεινών προϊόντων διατροφής τα οποία συγκριτικά µε τα επεξεργασµένα µαζικά προϊόντα διατροφής µπορούν και να θεωρηθούν προϊόντα πολυτέλειας λόγω των τιµών τους. Η νέα τιµολόγηση πρέπει να είναι κοινωνικά δίκαιη. Καθώς ο παγκόσµιος πληθυσµός αυξάνεται, αυξάνεται και η ανάγκη για φαγητό. Άµεση συνεπεία είναι η υπεραλίευση. Δυστυχώς, κάποια είδη έχουν αρχίσει να εξαφανίζονται και έχει µειωθεί επικίνδυνα το επίπεδο της βιοποικιλότητας της θάλασσας. Ειδικά στην Ελλάδα το πρόβληµα αυτό είναι έντονο. Έρευνα που πραγµατοποίησε η GreenPeace αποδεικνύει ότι η υπεραλίευση στη Μεσόγειο και τις ελληνικές θάλασσες φτάνει το 82%, ως µέσο όρο, έναντι 63% στον Ατλαντικό Ωκεανό. Είναι απαραίτητη η παρακολούθηση και η

93 των ειδών των ψαριών. Ακόµη, είναι αναγκαίο να γίνει αναθεώρηση της νοµοθεσίας περί αλιείας και συστηµατικός έλεγχος για τήρηση της. Παράγωγη πολύ µικρότερων ποσοτήτων από αυτές που καταναλώνονται Το δεύτερο σηµαντικό ζήτηµα που πρέπει να επιλυθεί είναι η παράγωγη πολύ µικρότερων ποσοτήτων από αυτές που καταναλώνονται. Δυστυχώς, ο κόσµος των αγροτών δεν είναι δίκαιος. Το χάσµα µεταξύ των απλών παραγωγικών καλλιεργειών και των βιοµηχανοποιηµένων καλλιεργειών είναι τεράστιο. Ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγµα είναι αυτό του καλαµποκιού και η σύγκριση µιας παραγωγικής µονάδας στην Νότια Αφρική και µία στην πολιτεία της Iowa της ΗΠΑ. Οι πρώτες χρησιµοποιούν παραδοσιακές µεθόδους γεωργίας µε αποτέλεσµα να παράγουν πολύ µικρότερες ποσότητες. Επίσης, δεν έχουν πρόσβαση σε καινούργιες πιο παραγωγικές ποικιλίες καλαµποκιού. Τέλος, µειονεκτούν και στον εξοπλισµό και στην τεχνογνωσία. Δεν υπάρχει το κεφάλαιο και οι υποδοµές για να αναπτυχθούν και να είναι σε θέση να συναγωνιστούν τους δεύτερους. Τα θετικά τους πλεονεκτήµατα είναι ότι ο αγρότης έχει τον απολυτό έλεγχο και ότι τα τελικά προϊόντα είναι πιο φυσικά και αγνά. Οι παραγωγικές µονάδες των τροφίµων αυτών επηρεάζουν αρνητικά το περιβάλλον Τέλος, το τρίτο πρόβληµα που καλείται η ανθρωπότητα να αντιµετωπίσει είναι η περιβαλλοντική καταστροφή που έχει προκαλέσει. Αρχικά, πρέπει να αναφερθεί το φαινόµενο του θερµοκηπίου. Το φαινόµενο του θερµοκηπίου είναι η διαδικασία κατά την οποία η ατµόσφαιρα ενός πλανήτη συγκρατεί θερµότητα και συµβάλλει στην αύξηση της θερµοκρασίας του. Οι βιοµηχανίες και οι ζωικές παραγωγές είναι οι κύριες αιτίες του φαινοµένου αυτού. Ακόµη, καταστροφικό για το περιβάλλον είναι η ρύπανση που προκαλείται από τα λιπάσµατα και τα αντιβιοτικά των καλλιεργητών. Όσον αφορά τα λιπάσµατα αρκετοί καλλιεργητές χρησιµοποιούν υπερβολικά µεγάλες ποσότητες λιπάσµατος οι οποίες ξεφεύγουν από την περιοχή και µολύνουν υπογείως το νερό. Είναι σηµαντικό οι καλλιεργητές να εφαρµόζουν το µέγιστο επιτρεπτό όριο λιπάσµατος και τον σωστό τρόπο ψεκάσµατος χωρίς να επιβαρύνουν το νερό και τον αέρα. Όσον αφορά τα αντιβιοτικά οι αγρότες για δεκαετίες µέσα στην διατροφή των ζώων και το πότισµα των χωραφιών

94 ενσωµατώσει και χαµηλά επίπεδα αντιβιοτικών µε σκοπό την βελτίωση της ανάπτυξης τους και την πρόσληψη ασθενειών. Οι άνθρωποι έχουν επηρεαστεί µε αποτέλεσµα ο οργανισµός τους να µην είναι σε θέση να αντιµετωπίσει αποτελεσµατικά πολλές ασθένειες. Τέλος, τα αποθέµατα νερού του πλανήτη εξαντλούνται και δεν είναι άπειρα. Είναι απαραίτητη η αποτελεσµατικότερη και πιο δίκαιη διαχείριση του νερού. Για την επίλυση των προβληµάτων αυτών πρέπει να αλλάξει η νοοτροπία των καταναλωτών και των σχεδιαστών. Καταναλωτές Στο τµήµα αυτό της διπλωµατικής θα αναλυθούν τα κριτήρια µε βάση τα οποία οι καταναλωτές παίρνουν αποφάσεις για τα προϊόντα διατροφής που καταναλώνουν. Στη συνεχεία θα καταγράφουν συµβουλές για την δηµιουργία ενός υγιεινού τρόπου ζωής που πρέπει να ακολουθούν οι καταναλωτές. Οι συµβουλές αυτές πρέπει να ακολουθηθούν και από τους σχεδιαστές προϊόντων διατροφής. Επεξεργασµένη Τροφή και Υγιεινή τροφή Οι κυβερνήσεις παροτρύνουν τους πολίτες να τρώνε υγιεινά και να γυµνάζονται σε καθηµερινή βάση. Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι το γεγονός ότι σε µερικές πολιτείες των ΗΠΑ όπου οι εργαζόµενοι έχουν πλήρη πρόσβαση στα προγράµµατα ασφάλισης υγειάς µόνο εάν πληρούν κάποιες απαραίτητες προϋποθέσεις (όπως ελάχιστες τιµές σε δείκτες βάρους, αρτηριακής πίεσης, χοληστερόλης.). Σε αντίθετη κατεύθυνση βρίσκονται οι εταιρείες που κυριαρχούν στον τοµέα της διατροφής. Οι επιχειρήσεις αυτές κατευθύνουν τους καταναλωτές µε πολλούς τρόπους στην αγορά επεξεργασµένων προϊόντων. Οι πολίτες βρίσκονται σε σύγχυση και δεν είναι εύκολο να πάρουν αποφάσεις. Στη συνέχεια, θα αναλυθούν οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν τους καταναλωτές να πάρουν αποφάσεις για τα προϊόντα διατροφής τους. Αρχικά, οι τιµές των επεξεργασµένων προϊόντων διατροφής είναι αισθητά πιο οικονοµικές από τις τιµές των υγιεινών προϊόντων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι η διαφορά στη τιµή µιας σακούλας µε πατατάκια η οποία κοστίζει κάτω από 1 euro ενώ η ίδια ποσότητα σε µήλα κοστίζει πάνω από

95 euro σε ένα τυπικό souper market. Σε χώρες όπως η Ελλάδα µε βασικό µισθό κάτω από τα 586 euro το µήνα παίζει καθοριστικό παράγοντα η τιµή των προϊόντων. Επίσης, ο παράγοντας τιµή έχει µία ακόµη παράµετρο σύµφωνα µε τους καταναλωτές και αυτή σχετίζεται µε τα προϊόντα και εάν δικαιολογούν την τιµή τους µε την ποιότητα τους. Άλλος ένα καθοριστικός παράγοντας που επηρεάζει τους καταναλωτές είναι η ελλιπής γνώση που έχουν γύρω από τα θέµατα διατροφής και υγείας. Με άλλα λόγια, δεν είναι σε θέση οι καταναλωτές να κάνουν τις πιο υγιεινές επιλογές. Ακόµη ένας παράγοντας είναι η συνήθεια. Οι διατροφικές συνήθειες καθορίζονται τα παιδικά χρόνια. Είναι πολύ δύσκολη η εναλλαγή από γνώριµες συνήθειες και γεύσεις και η δηµιουργία νέων. Επιπλέον, ένας παράγοντας που καθορίζει την διατροφή είναι η ευκολία. Λόγω του φόρτου εργασίας, οι διατροφικές επιλογές βασίζονται στην ευκολία και στη βολικότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι η προτίµηση αγοράς προϊόντων από το κοντύτερο souper market και η αγορά έτοιµων γευµάτων. Ακόµη, οι καταναλωτές δεν έχουν εµπιστοσύνη στην εγκυρότητα των ετικετών και αµφισβητούν την αξιοπιστία τους. Πολλά προϊόντα που διαφηµίζονται ως υγιεινά και πλουσία σε διατροφικές αξίες έχουν µεγάλες ποσότητες ζάχαρης, χηµικών στοιχειών και περιττών θερµίδων. Οι καταναλωτές µπορούν να χωριστούν σε τρεις βασικές κατηγορίες. Οι πρώτοι είναι αυτοί που πάντα επιλέγουν µαζικής παράγωγης, επεξεργασµένα προϊόντα. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι καταναλωτές που ενδιαφέρονται σε µεγάλο βαθµό για την υγειά τους ενηµερώνονται και αγοράζουν βιολογικά προϊόντα διατροφής και αποφεύγουν τις επεξεργασµένες τροφές. Στην τελευταία κατηγορία ανήκουν οι καταναλωτές που λόγω έλλειψης χρηµάτων, παιδείας, υγιεινών συνηθειών, εµπιστοσύνης στις µικρές no name εταιρείες, αγοράζουν περιστασιακά βιολογικά και αγνά προϊόντα. (Padel & Foster, 2009) 10 Top Tips Υπάρχει µεγάλος όγκος βιβλιογραφίας σχετικά µε τον υγιεινό τρόπο διατροφής και πως µπορεί να επιτευχθεί. Σύµφωνα µε έρευνα που πραγµατοποιήθηκε το 2012 το µυστικό κρύβεται πίσω από δέκα απλά βήµατα. Σε συντοµία τα βήµατα αυτά αναφέρονται και ως 10TT (10 Top Tips). Τα βήµατα αυτά είναι τα παρακάτω: 1) Σταθερό πρόγραµµα και ώρες διατροφής 2) Προτίµηση σε προϊόντα µε χαµηλά λιπαρά. (π.χ. τα γαλακτικά προϊόντα λίγων λιπαρών πρέπει να προτιµώνται από την εκδοχή τους µε τα πλήρη

96 3) Καθηµερινό περπάτηµα. 4) Κατανάλωση υγιεινού σνακ ανάµεσα στα κύρια γεύµατα. (π.χ. ένα φρούτο ή ένα γιαούρτι αντί για πατατάκια ή σοκολάτα) 5) Κατανόηση των ετικετών και των συσκευασιών των προϊόντων. 6) Προσοχή στις µερίδες των γευµάτων. 7) Αναγκαία η καθηµερινή άσκηση και η διακοπή της καθιστικής εργασίας ανά µια ώρα. (π.χ. κάθε µία ώρα µπροστά στον υπολογιστή πρέπει να διακόπτεται από δέκα λεπτά περπατήµατος) 8) Προσοχή στα ροφήµατα και την περιεκτικότητα τους σε ζάχαρη. (η καλύτερη επιλογή είναι το νερό) 9) Εστίαση στο γεύµα την ώρα του φαγητού. (π.χ. δεν πρέπει να καταναλώνεται το φαγητό µπροστά από οθόνη υπολογιστή ή τηλεόρασης) 10) Αναγκαία η κατανάλωση πέντε µερίδων φρούτων και λαχανικών την ηµερα (Beeken & Croker & Morris & Leurent & Omar & Nazareth &Wardle, 2012 ; Robinson, 2015) Σχεδιαστές Η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών των καταναλωτών είναι ένα περίπλοκο θέµα. Έχουν γίνει αρκετές έρευνες µε σκοπό την προσέγγιση των καταναλωτών και την παρότρυνση τους για τη δηµιουργία υγιεινών διατροφικών συνηθειών. Αρχικά, στο προσκήνιο πρέπει να βρίσκονται οι ανάγκες του καταναλωτή. Η ανθρωποκεντρική σχεδίαση είναι η αποτελεσµατικότερη. Στη συνέχεια, οι ανάγκες των καταναλωτών πρέπει να µεταφραστούν σε αντικειµενικά χαρακτηριστικά του προϊόντος. Ακόµη, η σχεδίαση δεν αναφέρεται µόνο στο προϊόν και στη συσκευασία αλλά και στο συνολικό επιχειρηµατικό µοντέλο και στις υπηρεσίες που προσφέρει. Επίσης, ο σχεδιασµός είναι µια διαδικασία η οποία δεν τελειώνει ποτέ πρέπει να ανατροφοδοτείται και να αλληλεπιδρούν όλα τα µελή της εξίσωσης. Πιο συγκεκριµένα, πρέπει να αλληλεπιδρούν οι ανάγκες των καταναλωτών, το concept του προϊόντος και το τελικό προϊόν και η εικόνα του. Υπάρχουν πολλές σχεδιαστικές µεθοδολογίες που µπορούν να ακολουθήσουν οι σχεδιαστές. Οι πιο σχετικές είναι η µέθοδος του design thinking και του emotional design. Αν ακολουθηθούν θα προσεγγίσουν αποτελεσµατικά το καταναλωτικό

97 Design Thinking Με τον ορό design thinking εννοείται η διαδικασία για την επίλυση ενός σχεδιαστικού προβλήµατος µέσω κάποιων γνωστικών ενεργειών. Η διαδικασία αποτελείται από τρία στάδια. Τα τρία στάδια αυτά είναι όπως αναφέρονται στην βιβλιογραφία 1) ενσυναίσθηση των καταναλωτών ή consumer empathy, 2) οπτικοποίηση και ταχεία προτυποποίηση ή visualization and rapid prototyping, 3)συνεργασία ή collaboration. Η µέθοδος του design thinking δεν χρησιµοποιείται µονό από σχεδιαστές άλλα και από διαφηµιστές, marketeers και άλλους. Η µέθοδος αυτή προσφέρει τεχνικές οι οποίες τονώνουν την εµπιστοσύνη της οµάδας, βελτιώνουν τους ρυθµούς µάθησης και τελικά το αποτέλεσµα είναι καινοτόµο και επιτυχηµένο. Αναλυτικά τα τρία στάδια του design thinking είναι : 1) consumer empathy Σχετίζεται µε την κατανόηση των χρηστών από τους σχεδιαστές. Οι σχεδιαστές πρέπει να είναι σε θέση να αποκωδικοποιούν τον τρόπο που σκέφτονται οι καταναλωτές και την στάση τους απέναντι σε καταναλωτικά προϊόντα. Ακόµη, οι σχεδιαστές πρέπει να νοιάζονται πραγµατικά για τους καταναλωτές έτσι ώστε να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους µέσω επίλυσης καθηµερινών ζητηµάτων που αντιµετωπίζουν. Για να το επιτύχουν οι σχεδιαστές πρέπει να παρατηρούν, ενηµερώνονται, καταγραφούν, επικοινωνούν. Η διαδικασία αυτή δεν τελειώνει ποτέ. Οι σχεδιαστές πρέπει να βρίσκονται σε συνεχή επαφή µε τους καταναλωτές. Μόνο µε τον τρόπο αυτό µπορεί να σχεδιαστεί ένα επιτυχηµένο προϊόν. 2) visualization and rapid prototyping Ο τρόπος επικοινωνίας των σχεδιαστών είναι οπτικός και άµεσος. Τα πρωτότυπα είναι πολύ χρήσιµα αρκεί να είναι γρήγορα και κατανοητά. Ο όρος πρωτότυπα αναφέρεται σε γρήγορα τρισδιάστατα ή δισδιάστατα µοντέλα τα οποία έχουν σκοπό να εκφράσουν µια ιδέα, να αποτυπωθούν στη µνήµη, να βοηθήσουν την δηµιουργική διαδικασία και να τεστάρουν την ιδέα. Η χρήση τους αποδεδειγµένα βοηθάει, ξεµπλοκάρει και αναβαθµίζει την διαδικασία της σχεδίασης. 3)

98 Η σχεδιαστική διαδικασία απαιτεί την συνεργασία πολλών και διαφορετικών κλάδων. Σε µία εταιρεία πρέπει να υπάρχει στενή συνεργασία ανάµεσα στα τµήµα της έρευνας, στο τµήµα της παράγωγης και στην αγορά. Επίσης, είναι απαραίτητη η συνεργασία και συνδηµιουργία των σχεδιαστών µε τους καταναλωτές. Η συνεργασία αποδεδειγµένα φέρνει τα πιο επιτυχηµένα και δηµιουργικά αποτελέσµατα. (Olsen, 2015) Emotional Design Επιλέχθηκε η µέθοδος του emotional design για την προσέγγιση των καταναλωτών γιατί το φαγητό σχετίζεται µε όλες του τις αισθήσεις. Επίσης, οι σχεδιαστές δεν δηµιουργούν απλά ένα γεύµα αλλά µία εµπειρία η οποία πρέπει να απευθύνεται σε όλες τις αισθήσεις του καταναλωτή. Η µέθοδος εστιάζει στην συναισθηµατική ευφυΐα του καταναλωτή. Αρχικά πρέπει να οριστεί τι είναι emotional design και emotional experience. Ο όρος emotional design αναφέρεται στον σχεδιασµό που έχει σκοπό την εκµαίευση συναισθηµάτων από τον καταναλωτή µέσω της χειραγώγησης των αισθήσεων του για την πρόκληση της ικανοποίησης του. Ο όρος emotional experience αναφέρεται στην συναισθηµατική εµπειρία που βιώνει ένας χρήστης κάθ όλη τη διάρκεια επαφής του µε ένα προϊόν ή µια υπηρεσία. Το φαγητό σχετίζεται άµεσα µε το συναίσθηµα. Οι εταιρείες παραγωγής τρόφιµων επενδύουν µεγάλα κεφάλαια στην έρευνα και στη δηµιουργία προϊόντων τα οποία να προκαλούν συναισθήµατα στον θεατή. Η συναισθηµατική σχεδίαση έχει ενσωµατωθεί σε όλα τα επίπεδα αλληλεπίδρασης του προϊόντος µε τον καταναλωτή (διαφήµιση, συσκευασία, γεύση, ύφη, άρωµα, φόρµα ). Το πρόβληµα στη σηµερινή κοινωνία είναι ότι οι εταιρείες δίνουν προτεραιότητα στο κέρδος και όχι στον καταναλωτή µε αποτέλεσµα να προωθούν επεξεργασµένα προϊόντα µαζικής παράγωγης µε λίγα διατροφικά οφέλη. Υπάρχει ανάγκη για ανάπτυξη προϊόντων και συστηµάτων που να προάγουν υγιείς διατροφικές συνήθειες. Στη συνέχεια θα αναφερθούν οι αρχές του συναισθηµατικού σχεδιασµού και πως µπορούν να συσχετιστούν µε τα προϊόντα διατροφής. Τα συναισθήµατα εµπλέκονται σε όλες τις πτυχές της καθηµερινής ζωής. Σχετίζονται µε τη διάθεση, τις γνώσεις, τη συµπεριφορά, τη προσοχή, την αντίληψη και την µνήµη.

99 αλληλεπιδρούν µε τους ανθρώπους, το περιβάλλον και τα προϊόντα που βρίσκονται γύρω. Υπάρχουν τρεις τύποι συναισθηµατικής ευφυΐας τους οποίους πρέπει να προσεγγίσει ο σχεδιαστής κατά τον Norman. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται ως α) ο σπλαχνικός (the visceral level) β) ο συµπεριφεριακός (the behavioural level) και γ) ο αναδραστικός (the reflective level). Ο σπλαχνικός τύπος (the visceral level) Τα συναισθήµατα που σχετίζονται µε το visceral level είναι άµεσα - ακαριαία που έχει ο καταναλωτής πριν αλληλεπιδράσει µε το προϊόν ή την υπηρεσία. Ένα έµφυτο ανθρωπινό χαρακτηριστικό είναι η άµεση κρίση εάν κάτι είναι ωραίο ή άσχηµο, καλό ή κακό, ασφαλές ή επικίνδυνο. Για παράδειγµα η µυρωδιά του φαγητού. Ο συµπεριφεριακός τύπος (the behavioural level) Τα συναισθήµατα που προκύπτουν µε την αλληλεπίδραση του χρήστη µε το αντικείµενο. Για παράδειγµα η γεύση του φαγητού. Ο αναδραστικός τύπος (the reflective level)τα συναισθήµατα που έχει ο καταναλωτής µετά τη χρήση του προϊόντος. Πως τον έκανε να νιώσει, τι συµβολίζει γι αυτόν και τι µήνυµα εµπεριέχει. Παράδειγµα γεύµα στον αεροπλάνο Ο σπλαχνικός τύπος (the visceral level) Αρχικός ενθουσιασµός καθώς το γεύµα αποτελεί στοιχείο της ψυχαγωγίας της πτήσης. Ανυποµονησία για το περιεχόµενο της συσκευασίας του φαγητού. Βλέπει ο χρήστης τις αεροσυνοδούς να µοιράζουν τις συσκευασίες και αυξάνεται η ανυποµονησία µέχρι να έρθει η σειρά του. Η αεροσυνοδός του δίνει το δικό του γεύµα. Πρώτη αίσθηση που ενεργοποιείται είναι η αίσθηση της όσφρησης. Ο συµπεριφεριακός τύπος (the behavioural level) Ο χρήστης ανοίγει τη συσκευασία και αντικρίζει το περιεχόµενο της συσκευασίας. Προετοιµάζει το φαγητό του (συνήθως είναι ανάλατο και ο καθένας προσθέτει ότι µπαχαρικά θέλει και σε οποίες ποσότητες επιθυµεί). Η πρώτη µπουκιά. Κατανάλωση του φαγητού. Ο αναδραστικός τύπος (the reflective level)αναµνήσεις από το γεύµα πως µύριζε, τι γεύση είχε. Αναµνήσεις από το ταξίδι, την παρέα, τον προορισµό. (Wrigley & Ramsey,

100 Στόχος είναι το αντικείµενο ή υπηρεσία που θα σχεδιαστεί να εµπεριέχει κάποιο νόηµα στον καταναλωτή. Με άλλα λόγια να αποτελεί µία ευχάριστη εµπειρία. Στην περίπτωση του γεύµατος στο αεροπλάνο να ανυποµονεί για την ώρα του φαγητού. Εάν ο σχεδιαστής λάβει υπόψη του κατά τη διάρκεια του σχεδιασµού τι είναι ελκυστικό στους καταναλωτές σε όλη την διαδικασία αλληλεπίδρασης καταναλωτής - προϊόν αυξάνονται οι πιθανότητες το τελικό προϊόν να είναι επιτυχηµένο. Στο project προώθηση της υγιεινής διατροφής µέσω του αεροπορικού γεύµατος µε τη χρήση του emotional design µπορούν να βγουν τα παρακάτω συµπεράσµατα: Η σχέση του καταναλωτή µε το προϊόν είναι συναισθηµατική. Η συναισθηµατική αυτή σχέση µπορεί να ενισχυθεί τονίζοντας τα θετικά στοιχειά του προϊόντος ως προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Αρχικά, είναι απαραίτητο να αναγράφονται οι διατροφικές άξιες του γεύµατος. Επίσης, µια ακόµη χρήση του emotional design είναι η άµεση σύνδεση των συστατικών του γεύµατος µε την υγειά του ανθρώπου. Με άλλα λόγια, µπορεί να αναγράφεται στην συσκευασία του γεύµατος το κάθε συστατικό του γεύµατος τι διατροφική άξια έχει και ποια είναι τα οφέλη του στον ανθρωπινό οργανισµό. Όσον άφορα τα οφέλη του γεύµατος για το περιβάλλον θα πρέπει να είναι αναγραµµένος ο κύκλος ζωής του προϊόντος. Επίσης, οι καταναλωτές καταλαβαίνουν το µέγεθος του προβλήµατος µε στατιστικά στοιχειά έτσι ένας αποτελεσµατικός τρόπος προσέγγισης τους είναι η σηµείωση των σκουπιδιών µίας πτήσης και το ποσό σηµαντική είναι η προσπάθεια για µείωση των απορριµµάτων του κάθε επιβάτη. Επίσης, το φαγητό και η συσκευασία του θα πρέπει να είναι σχεδιασµένα µε σκοπό την προσέγγιση του συναισθηµατικού κόσµου του καταναλωτή µέσω της γεύσης, της µυρωδιάς, της υφής και του ήχου. Για παράδειγµα κάθε γεύµα θα πρέπει να είναι σχεδιασµένο µε σαφείς σκοπούς προσέγγισης συγκεκριµένων συναισθηµάτων. Εάν ο σχεδιαστής έχει στόχο την δηµιουργία συναισθηµάτων νοσταλγίας θα πρέπει να βρει φαγητά αγαπηµένα που βρίσκονται στο παρελθόν του target group του. Οι αντιδράσεις όµως και τα συναισθήµατα που προκαλεί ένα προϊόν ή µία υπηρεσία δεν µπορούν να προκαθοριστούν. Τα συναισθήµατα έχουν σχέση µε την κουλτούρα, µε προσωπικά χαρακτηριστικά ( ηλικία, φύλο, παιδεία, εµπειρίες..), µε στοιχεία του περιβάλλοντος, µε τις αισθήσεις και µη- µετρήσιµους καθοριστικούς παράγοντες ( για παράδειγµα η ψυχολογική κατάσταση του καταναλωτή εκείνη τη συγκεκριµένη στιγµή ).

101 εκτεταµένες έρευνες στο καθορισµένο target group και µε γνώσεις συναισθηµατικής σχεδίασης µπορεί ο σχεδιαστής να προσεγγίσει τους καταναλωτές που επιθυµεί. Επίσης, είναι απαραίτητο οι σχεδιαστές να λάβουν υπόψη τους τις δοµικές αρχές της αειφορίας µε στόχο το προϊόν που θα αναπτύξουν να ωφελεί το περιβάλλον ή τουλάχιστον να µην το επιβαρύνει. Δοµικές Αρχές Αειφορίας και Φαγητό Όπως µελετήθηκε η βιωσιµότητα της συσκευασίας µε τον ίδιο τρόπο θα µελετηθεί και η βιωσιµότητα του φαγητού. Οι δοµικές αρχές της σχεδίασης για αειφορία µπορούν να χρησιµοποιηθούν και στη περίπτωση του φαγητού. Οι αρχές αυτές είναι οι εξής : η τοπικότητα, η κυκλικότητα, η ασφάλεια, η κοινωνική αποδοχή, η ορθολογικότητα στη χρήση ενέργειας και πόρων και η ολιστικότητα. Τοπικότητα Ο όρος τοπικότητα αναφέρεται στην εκµετάλλευση των τοπικών πρώτων υλών και στην τοπική παράγωγη προϊόντων χωρίς την ανάγκη για εξωτερική βοήθεια σε οποιαδήποτε µορφή. Στόχος της τοπικότητας είναι να µειωθούν οι µεταφορές των πρώτων υλών και των προϊόντων µε σκοπό την ενίσχυση της τοπικής παράγωγης και τη µείωση του οικολογικού αποτυπώµατος των µεταφορών τους. Η τοπικότητα µπορεί να πάρει πολλές εκφάνσεις. Στο συγκεκριµένο πλαίσιο δηλαδή στο αεροπορικό γεύµα τα υλικά µε τα οποία παρασκευάζεται το γεύµα πρέπει να είναι τοπικά, αγνά και φυσικά. Επίσης, είναι απαραίτητο τα γεύµατα να είναι αντιπροσωπευτικά της Ελληνικής κουζίνας και της δηµοφιλής Μεσογειακής διατροφής. Με τον τρόπο αυτό δηµιουργείται µία εµπειρία η οποία ξεπερνάει το γεύµα στη πτήση. Ο χρήστης παίρνει µία πρώτη αίσθηση του πολιτισµού, των προϊόντων και των γεύσεων της χώρας (της Ελλάδας συγκεκριµένα). Δηµιουργούνται συναισθηµατικοί δεσµοί µε τη χωρά πριν ακόµα αποβιβαστεί. Επίσης δηµιουργούνται συναισθηµατικοί δεσµοί και µε την αεροπορική εταιρεία. Ακόµη, προωθούνται τα Ελληνικά προϊόντα διατροφής και ο Ελληνικός πολιτισµός και τρόπος

102 Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι τα γεύµατα που προσφέρει η Aegean. Το πρόγραµµα αυτό ονοµάζεται Ανακαλύψτε την Ελληνική Κουζίνα. Στο µενού της έχει εντάξει παραδοσιακά ελληνικά πιάτα και κρασιά. Όσον αφορά τα φαγητά κύριο ρόλο παίζουν τα λαχανικά και τα όσπρια. Όσο για τα επιδόρπια κυριαρχούν Ελληνικά παραδοσιακά γλυκά όπως η καρυδόπιτα ή η γλυκιά µυζηθρόπιτα µε φρέσκα φρούτα εποχής και άλλα. Τέλος, το µενού περιλαµβάνει και επιλεγµένα ελληνικά κρασιά. 64 Εικόνα 64: Χαρακτηριστικό πιάτο της Aegean Airlines το οποίο παρασκευάζεται από ελληνικά προϊόντα Κυκλικότητα Ο όρος κυκλικότητα αναφέρεται στον κύκλο ζωής του προϊόντος. Είναι απαραίτητος ο κύκλος ζωής του προϊόντος να είναι κυκλικός και όχι γραµµικός. Ο κύκλος ζωής ενός προϊόντος αποτελείται από πέντε στάδια την εξαγωγή των πρώτων υλών, την παραγωγή, την µεταφορά, τη χρήση και το τέλος της ζωής τους. Οι σχεδιαστές πρέπει να µελετάνε τα στάδια αυτά µε στόχο την εξάλειψη των υποπροϊόντων. (Acaroglou, 2010) Σύµφωνα µε το πλαίσιο σχεδίασης Cradle to cradle υπάρχουν δύο µεταβολισµοί ο τεχνικός και ο βιολογικός. Ο τεχνικός απευθύνεται στα εργαστηριακά υλικά και ο δεύτερος στα φυσικά, οργανικά, βιοδιασπώµενα υλικά. Στην συγκεκριµένη περίπτωση, το φαγητό εντάσσεται στα φυσικά, οργανικά, βιοδιασπώµενα υλικά. Τα φυσικά βιοδιασπώµενα υλικά κοµποστοποιουνται. Η κοµποστοποίηση είναι η διαδικασία κατά την οποία υλικά

103 υπολείµµατα φαγητού, ποτών, στάχτης, φύλλων και λουλουδιών τα µαζεύουµε και τα αποθηκεύουµε σε έναν ειδικό κάδο οπού χωρίς κόπο µετά από λίγους µήνες γίνονται λίπασµα έτοιµο για χρήση. Το 2010 ο µη κερδοσκοπικός οργανισµός Green America έκανε µία έρευνα για τα παραγόµενα διατροφικά απόβλητα του αεροσκάφους στις ΗΠΑ. Ο κάθε επιβάτης κατά µέσο ορό παράγει µισό κιλό απόβλητων ανά πτήση. Αν πολλαπλασιαστεί ο αριθµός αυτός µε τα εκατοµµύρια των επιβατών ηµερησίως, τα ποσά των αποβλήτων είναι τεράστια (χαρακτηριστικά στις ΗΠΑ οι επιβάτες που ταξιδεύουν καθηµερινά είναι ). Η ίδια έρευνα έδειξε ότι ενώ το 75% των αποβλήτων του αεροσκάφους ήταν ανακυκλώσιµα, µόνο το 20% τελικά ανακυκλώνεται. Στα δεδοµένα της Ελλάδας το ποσοστό των ηµερήσιων επιβατών θα είναι αισθητά µικρότερο αλλά τα ποσοστά των αποβλήτων που ανακυκλώνονται θα κυµαίνονται γύρω από παρόµοια νούµερα. Εποµένως, είναι απαραίτητη η ανακύκλωση και η κοµποστοποίηση των απορριµµάτων µετά από κάθε πτήση. Στην συγκεκριµένη περίπτωση πρέπει αρχικά να διαχωρίζονται τα απορηµάτων των γευµάτων από τις συσκευασίες και στη συνεχεία να κοµποστοποιούνται. Ασφάλεια Η παρασκευή των αεροπορικών γευµάτων γίνεται κάτω από αυστηρούς κανόνες υγιεινής. Οι σεφ και οι αεροσυνοδοί που έρχονται σε επαφή µε το φαγητό είναι πολύ προσεκτικοί και τυπικοί. Οι έλεγχοι είναι αυστηροί και συστηµατικοί. Δεν τίθενται θέµατα ασφάλειας στα αεροπορικά γεύµατα. Κοινωνική αποδοχή Ο κάθε πολιτισµός, κουλτούρα και θρησκεία έχει τις δικές του συνήθειες και παραδόσεις. Κάποια φαγητά δεν είναι κοινωνικά αποδεκτά σε κάποιες χώρες ή για συγκεκριµένα χρονικά διαστήµατα. Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι οι Μουσουλµανικές χώρες στις οποίες είναι απαγορευµένη η κατανάλωση του χοιρινού κρέατος. Επίσης, στις ορθόδοξες χώρες όπως η Ελλάδα, το χρονικό διάστηµα από τη Καθαρά Δευτέρα µέχρι το Μεγάλο Σάββατο οπού οι πιστοί νηστεύουν. Συνήθως, στις θρησκείες παρατηρούµε απαγόρευση τρόφιµων. Οι νηστείες αυτές έχουν συµβολικό χαρακτήρα. Είναι στον κάθε άθρωπο ξεχωριστά να τηρήσει τα ήθη και τα έθιµα της θρησκείας

104 Ορθολογικότητα στη χρήση ενέργειας και πόρων Οι σχεδιαστές πρέπει να χρησιµοποιούν τις πρώτες ύλες και την ενέργεια µε ορθολογικό τρόπο. Υπάρχει επιτακτική ανάγκη για την στροφή των σχεδιαστών προς µία αειφόρο σχεδίαση αυτό θα συµβεί αν υπάρξει εκτεταµένη µελέτη γύρω από τα στάδια ζωής ενός προϊόντος και τους τρόπους µείωσης των αποβλήτων. Στη συνεχεία θα αναλυθούν τα στάδια ζωής των γευµάτων στο αεροπλάνο και κάποια σηµεία που πρέπει να προσέξουν οι σχεδιαστές. Το πρώτο στάδιο είναι η απόκτηση των πρώτων υλών, στο συγκεκριµένο παράδειγµα είναι τα υλικά που χρειάζονται για τη παράγωγη του γεύµατος. Στο στάδιο αυτό είναι απαραίτητη η έρευνα γύρω από τον τρόπο και τόπο παρασκευής της κάθε πρώτης ύλης. Επίσης, οι πρώτες ύλες έχουν ηµεροµηνία λήξης για τον λόγο αυτό πρέπει να γίνει προσεκτική µελέτη των αναγκών και των ποσοτήτων παραγγελιών έτσι ώστε να µειωθούν τα απόβλητα. Στη συνέχεια, οι σεφ παρασκευάζουν το γεύµα. Η παρασκευή του γεύµατος πρέπει να είναι προσεκτικά σχεδιασµένη µε στόχο την εξάλειψη των αποβλήτων. Στην συγκεκριµένη περίπτωση δεν είναι δύσκολο γιατί είναι µετρηµένοι οι επιβάτες. Το επόµενο στάδιο είναι η συσκευασία τους. Έπειτα, τα γεύµατα µεταφέρονται στο αεροπλάνο. Μετά, οι αεροσυνοδοί κάνουν τις τελευταίες απαραίτητες κινήσεις και διανέµουν το φαγητό. Στη συνεχεία, οι επιβάτες καταναλώνουν το γεύµα τους. Οι επιβάτες είναι σηµαντικό τις κλειστές συσκευασίες που δεν θα χρησιµοποιήσουν να τις επιστρέψουν στις αεροσυνοδούς. Τέλος, οι αεροσυνοδοί µαζεύουν τα απόβλητα. Οι αεροσυνοδοί πρέπει να διαχωρίζουν τα οργανικά απόβλητα, το φαγητό, από τα εργαστηριακά, τις περισσότερες συσκευασίες. Ολιστικότητα Μπορεί να µελετηθεί η ολιστικότητα του αεροπορικού γεµάτος µε δύο τρόπους. Το αεροπορικό γεύµα µπορεί να θεωρηθεί σύστηµα µε τον εαυτό του µε στόχο την ικανοποίηση της ανάγκης της πείνας του επιβάτη. Όλα τα χαρακτηριστικά του εξυπηρετούν τον σκοπό αυτό. Ένας δεύτερος τρόπος µελέτης είναι το γεύµα σε σχέση µε το περιβάλλον του. Στην περίπτωση αυτή το γεύµα εντάσσεται στη ψυχαγωγία του επιβάτη. Οι επιχειρήσεις θέτουν ως πρωταρχικό στόχο το κέρδος µε αποτέλεσµα να βλάπτουν το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Οι αεροπορικές εταιρείες ειδικά έχουν τεράστιο οικολογικό αποτύπωµα στο περιβάλλον, το οποίο πρέπει να µειώσουν. Σταδιακά γίνονται

105 βήµατα έτσι ώστε οι πτήσεις να γίνουν πιο οικολογικές αλλά οι αλλαγές γίνονται µε αργούς ρυθµούς. Επίσης, βλέπουµε ότι πολλές φορές η στροφή προς το καλύτερο κοστίζει. Κοστίζει και στην επιχείρηση άλλα και στον καταναλωτή. Ρόλος Σχεδιαστών και των Καταναλωτών Οι σχεδιαστές είναι οι πρώτοι οι οποίοι θα πρέπει να είναι ευαισθητοποιηµένοι και ενηµερωµένοι για τα ζητήµατα αυτά. Ρόλος των σχεδιαστών είναι να οραµατίζονται και να σχεδιάζουν ένα µέλλον αισιόδοξο και βιώσιµο και για τον άνθρωπο αλλά και για το περιβάλλον. Επίσης είναι αναγκαίο οι σχεδιαστές να µελετάνε ένα σχεδιαστικό project σφαιρικά και να αναλύουν όλες τις πτυχές του. Πιο συγκεκριµένα, στόχος των σχεδιαστών πρέπει να είναι να τρέφονται όλοι µε δικαίο, υγιεινό και βιώσιµο τρόπο. Οι καταναλωτές επίσης πρέπει να είναι ευαισθητοποιηµένοι και ενηµερωµένοι γύρω από τα ζητήµατα που σχετίζονται µε τη διατροφή τους, την υγειά τους και το περιβάλλον. Υπάρχουν τα µέσα σε κάθε σπίτι έτσι ώστε οι καταναλωτές να είναι σε θέση να κάνουν την δικιά τους έρευνα και να παίρνουν αµερόληπτα τις αποφάσεις τους. Ανακεφαλαίωση Συνοψίζοντας, το φαγητό ικανοποιεί και άλλες ανάγκες πέρα από τις φυσιολογικές όπως τις ανάγκες ασφάλειες, τις κοινωνικές και τις αυτοεκτίµησης. Από τις επιλογές που κάνει ένας άνθρωπος σχετικά µε τα γεύµατα του µπορεί να γίνει ανάλυση σχετικά µε το πως ορίζεται και τι στόχους έχει στον ατοµικό, στον κοινωνικό και στον περιβαλλοντικό τοµέα. Ο σχεδιασµός ενός γεύµατος είναι ένα σύνθετο σχεδιαστικό project το οποίο ανήκει στον τοµέα του food design. Κάποια σηµαντικά στοιχεία που πρέπει να ληφθούν υπόψιν είναι οι βασικές αρχές του food design καθώς και το ιδιαίτερο περιβάλλον στο οποίο θα σερβιριστεί και θα καταναλωθεί το γεύµα. Ο τρόπος παράγωγης και κατανάλωσης του φαγητού στις σύγχρονες κοινωνίες έχει δηµιουργήσει πολλά προβλήµατα. Προβλήµατα που σχετίζονται µε το άτοµο, την κοινωνία και το περιβάλλον. Τα ατοµικά προβλήµατα σχετίζονται µε την ραγδαία ανάπτυξη της παχυσαρκίας και διαφορών ασθενειών λόγω της φτωχής σε ποιότητα διατροφής. Τα κοινωνικά προβλήµατα σχετίζονται µε το χάσµα που υπάρχει ανάµεσα σε µικρές,

106 παραγωγικές µονάδες και στις µεγάλες βιοµηχανοποιηµένες. Ακόµη, άλλο ένα κοινωνικό πρόβληµα που προκύπτει είναι η άνιση κατανοµή του φαγητού ανάµεσα στις πλούσιες και στις φτωχές κοινωνικές οµάδες. Τέλος, τα περιβαλλοντικά προβλήµατα που προκύπτουν είναι η περιβαλλοντική καταστροφή λόγω των µεγάλων ποσοστών αποβλήτων και του τρόπου παράγωγης και κατανάλωσης του φαγητού. Τελικά, το κεφάλαιο αναφέρεται σε τρόπους και εργαλεία που µπορούν να χρησιµοποιηθούν από τους καταναλωτές και τους σχεδιαστές έτσι ώστε να µειωθούν τα παραπάνω προβλήµατα. Οι τρόποι που αναπτύσσονται είναι τα 10 Top Tips, τα οποία επισηµαίνουν συµβουλές που πρέπει να ακολουθούν οι καταναλωτές έτσι ώστε να εξασφαλίσουν ένα υγιεινό και ποιοτικό τρόπο ζωής. Επίσης, αναλύονται εργαλεία όπως το Design Thinking και το Emotional Design µε σκοπό την βοήθεια των σχεδιαστών στον τρόπο προσέγγισης των καταναλωτών. Τέλος, αναλύονται οι Δοµικές Αρχές της Αειφορίας µε στόχο τον σχεδιασµό ενός γεύµατος το οποίο να ποθεί την βιωσιµότητα. Κεφάλαιο 6 Επιτόπια Έρευνα Εισαγωγή Σκοπός του κεφάλαιου είναι η επιτόπια µελέτη του αεροπορικού γεύµατος της εταιρείας Aegean Airlines. Αρχικά, πραγµατοποιήθηκε µα εκτεταµένη έρευνα γύρω από την εταιρεία και τις ενέργειες και τα προγράµµατα της που προωθούν την αειφορία, τη σχετική νοµοθεσία και τις µεθόδους ανάλυσης δεδοµένων. Στη συνεχεία πραγµατοποιήθηκε συνέντευξη µε την υπεύθυνη προµηθειών της Aegean Airlines κα. Αλεξάνδρα Καυκά. Τέλος, αναλύθηκαν τα αποτελέσµατα της έρευνας και της συνέντευξης. Έρευνα Στο κεφάλαιο αυτό πραγµατοποιήθηκε επιτόπια µελέτη του περιβάλλοντος µε στόχο την επαλήθευση των στοιχειών, συµπερασµάτων και απαιτήσεων που έχουν καταγραφεί καθώς και η εξερεύνηση νέων στοιχειών και η δηµιουργία νέων απαιτήσεων µέσα από µελέτη της αεροπορικής εταιρείας Aegean Airlines. Επιλέχθηκε η εταιρεία Aegean Airlines γιατί είναι η µεγαλύτερη αεροπορική εταιρεία της Ελλάδας και επίσης έχει ως προτεραιότητα το σεβασµό προς το περιβάλλον,

107 εργαζόµενους, τους επιβάτες, τις τοπικές κοινωνίες, τους προµηθευτές και τις κρατικές αρχές. Επίσης, στοχεύει στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµίας της χωράς και την ανάπτυξη του τουρισµού. Ακόµη, στηρίζει την παιδεία και τις κοινωνικά ευπαθείς οµάδες. Στη συνέχεια ο τρόπος που πραγµατοποιήθηκε η έρευνα χωρίζεται σε δυο σκέλη. Αρχικά, το πρώτο σκέλος σχετίζεται µε τη βιβλιογραφική µελέτη και την µελέτη ιστοσελίδων γύρω από τις αεροπορικές εταιρείες και πως διαχειρίζονται το φαγητό, την σχετική νοµοθεσία και την συγκεκριµένη εταιρεία. Έπειτα, πραγµατοποιήθηκε επιτόπια έρευνα στην εταιρεία Aegean Airlines και τελέστηκε συνέντευξη βασισµένη σε ερωτηµατολόγιο µε την υπεύθυνη προµηθειών που διαχειρίζεται τα ζητήµατα σχετικά µε το γεύµα της εταιρείας. Έρευνα Γραφείου Στο στάδιο της έρευνας γραφείου µελετήθηκε η Aegean Airlines και άλλες αεροπορικές εταιρείες και τα όλα τα στάδια της ζωής της συσκευασίας και του φαγητού που προσφέρεται κατά την πτήση. Επίσης, µελετήθηκε και η σχετική νοµοθεσία. Συνέντευξη Το επόµενο βήµα ήταν η σύνταξη του ερωτηµατολόγιου για την συνέντευξη. Επιλέχθηκε η µέθοδος της συνέντευξης γιατί είναι µία ποιοτική µέθοδος ανάλυσης δεδοµένων η οποία επιτρέπει βαθιά ανάλυση και ερµηνεία καταστάσεων, γεγονότων, συµπεριφορών και εµπειριών. Η συνέντευξη είναι µια διαδικασία που επιτρέπει στον ερευνητή να αντλήσει πληροφορίες και δεδοµένα µέσα από την ανάλυση του λόγου επιλεγµένων αλλά χαρακτηριστικών περιπτώσεων. Είναι ένα ερευνητικό εργαλείο το οποίο χρησιµοποιείται ως µέσο συλλογής πληροφοριών, ελέγχου και ερµηνείας των ερευνητικών ερωτηµάτων µιας έρευνας. Μια συνέντευξη µπορεί, ωστόσο, να είναι και το µέσο για τη βαθύτερη εξέταση των κινήτρων των ερωτώµενων για τους λόγους που απάντησαν µε τον συγκεκριµένο τρόπο. Ως εργαλείο έρευνας παρουσιάζει πολλά πλεονεκτήµατα, διότι δίνει ευκαιρίες να διευκρινιστούν κάποιες απαντήσεις, να γίνουν επιπλέον ερωτήσεις, δίνοντας, έτσι, τη δυνατότητα για εµβάθυνση. Ένα σηµαντικό στοιχείο της συνέντευξης είναι η αµεσότητα και η καλή επικοινωνία µε τον

108 Ερωτηµατολόγιο Το ερωτηµατολόγιο όπως και η δοµή της διπλωµατικής αποτελείται από τρία κύρια σηµεία. Αρχικά τις ερωτήσεις που σχετίζονται µε την σχεδίαση για βιωσιµότητα, στη συνέχεια τις ερωτήσεις που αναφέρονται στην συσκευασία και τέλος τις ερωτήσεις σχετικές µε το φαγητό. Οι αρχικές ερωτήσεις του ερωτηµατολόγιου είναι δηµογραφικές (όνοµα, ιδιότητα, σπουδές). Το ερωτηµατολόγιο θα απαντηθεί από την Κα. Καυκά Αλεξάνδρα η οποία είναι υπεύθυνη πωλήσεων της εταιρείας Aegean Airlines. Στην συνέχεια οι ερωτήσεις σχετίζονται µε τη σχεδίαση για αειφορία. Οι ερωτήσεις είναι οι εξής: 1. Πως ορίζετε την σχεδίαση για βιωσιµότητα; 2. Πως το κίνηµα της βιωσιµότητας έχει επηρεάσει τις ενέργειες σχετικά µε τον τρόπο σχεδίασης του γεύµατος; 3. Παίζει ρόλο το µέγεθος µιας αεροπορικής εταιρείας στην δυνατότητα της να ενσωµατώσει πρακτικές της σχεδίασης για βιωσιµότητα; 4. Υπάρχουν τάσεις που εµφανίζονται ή εξαφανίζονται σε σχέση µε την αύξηση της ανάγκης για σχεδίαση για βιωσιµότητα; 5. Η στροφή προς έναν πιο βιώσιµο σχεδιασµό έχει αντίκτυπο στους καταναλωτές; Σκοπός των παραπάνω ερωτήσεων είναι αρχικά να ερευνηθεί αν η σχεδίαση για αειφορία είναι σηµαντική για την εταιρεία και αν την αντιλαµβάνεται µε τον τρόπο που έχει µελετηθεί στη πορεία της εργασίας. Στη συνέχεια, ποιες ενέργειες σχετικές µε το κίνηµα της αειφορίας έχουν πραγµατοποιηθεί σε σχέση µε τον σχεδιασµό του γεύµατος. Έπειτα, ερευνάται αν όλες οι αεροπορικές εταιρείες µπορούν να υιοθετήσουν πρακτικές της σχεδίασης για αειφορία ανεξάρτητα από το µέγεθος τους. Ακόµη, ερευνάται αν µε την αύξηση της ανάγκης για σχεδίαση για αειφορία έχουν αναδυθεί ή εξαφανιστεί άλλες σχεδιαστικές τάσεις. Τέλος, ερωτάται αν οι ενέργειες σχετικά µε την σχεδίαση για αειφορία έχουν αντίκτυπο στο καταναλωτικό κοινό, δηλαδή αν οι επιβάτες ενδιαφέρονται και αν στα χρόνια της κρίσης είναι βασικό κριτήριο η

109 Έπειτα, οι ερωτήσεις σχετίζονται µε τον σχεδιασµό της συσκευασίας. Οι σχετικές ερωτήσεις είναι οι παρακάτω: 6. Ποιες είναι οι κύριες αρχές σύµφωνα µε τις οποίες σχεδιάζεται ή επιλέγεται την συσκευασία του γεύµατος; 7. Πόσο σηµαντικό στοιχείο είναι η συσκευασία για το αεροπορικό γεύµα; 8. Ποιος είναι ο κύκλος ζωής µιας συσκευασίας ενός αεροπορικού γεύµατος; (µε περιληπτικά λόγια) Σκοπός των ερωτήσεων είναι η ανάλυση των τάσεων σύµφωνα µε τις οποίες σχεδιάζεται ή επιλέγεται η συσκευασία του γεύµατος. Επίσης, ερευνάται ποσό σηµαντικό στοιχειό είναι η συσκευασία. Ακόµη, ερευνάται τι εκφράζει η συσκευασία. Τέλος, αναλύεται ο κύκλος ζωής της συσκευασίας του αεροπορικού γεύµατος. Τέλος, ερευνάται και αναλύεται το αεροπορικό γεύµα µέσα από τις παρακάτω ερωτήσεις: 9. Ποιος είναι ο ρόλος του γεύµατος κατά τη διάρκεια της πτήσης; 10. Ποιες είναι οι κύριες αρχές σύµφωνα µε τις οποίες σχεδιάζεται το γεύµα της αεροπορικής πτήσης; 11. Ποιος είναι ο κύκλος ζωής ενός αεροπορικού γεύµατος; (µε περιληπτικά λόγια) Στο τελευταίο σκέλος του ερωτηµατολόγιου αναλύεται η σηµασία του γεύµατος. Επίσης, ερευνώνται οι αρχές σχεδίασης του και τέλος αναλύεται ο κύκλος ζωής του. Aegean Airlines Πριν από την καταγραφή την ανάλυση της συνέντευξης είναι αναγκαία η µελέτη της εταιρείας Aegean Airlines. Η εταιρεία Aegean Airlines ιδρύθηκε το 1987 µε την ονοµασία Aegean Aviation. Αρχικά επρόκειτο για µια εταιρεία παροχής πτήσεων V.I.P. η οποία εξειδικευόταν στις εταιρικές πτήσεις, αλλά και στις πτήσεις αεροδιακοµιδής. Η ονοµασία Aegean Airlines ξεκίνησε να χρησιµοποιείται µε την έναρξη των προγραµµατισµένων επιβατικών πτήσεων στα τέλη του Το 2013 η Aegean Airlines ενώθηκε µε την Olympic Air. Σήµερα αποτελεί

110 µεγαλύτερη ελληνική αεροπορική εταιρεία µε 145 προορισµούς προς το εσωτερικό και το εξωτερικό και 61 αεροσκάφη. Επίσης, είναι µία εταιρεία ευαισθητοποιηµένη γύρω από θέµατα σχετικά µε την κοινωνία, το περιβάλλον, τους εργαζόµενους και την αγορά. Πιο συγκεκριµένα κάποιοι σηµαντικοί στόχοι και άξιες της εταιρείας είναι: - σεβασµός προς το περιβάλλον - σεβασµός προς τους εργαζόµενους - σεβασµός προς τους επιβάτες - σεβασµός προς τις τοπικές κοινωνίες - σεβασµός προς τους προµηθευτές - σεβασµός προς τις κρατικές αρχές - σεβασµός προς την διεθνή νοµοθεσία - ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµίας της χωράς - ανάπτυξη του τουρισµού - ενίσχυση των ακριτικών γραµµών - στήριξη της παιδείας - στήριξη των κοινωνικά ευπαθών οµάδων Ενέργειες Όσον αναφορά το περιβάλλον η εταιρεία έχει κάνει πολλαπλές πράξεις µε σκοπό την µείωση του αποτυπώµατος της πτήσης. Αρχικά, ελέγχονται όλα τα απόβλητα συντήρησης και ανακυκλώνονται. Ακόµη, ανακυκλώνονται τα απόβλητα κατά τη πτήση. Οι αεροσυνοδοί είναι υπεύθυνοι για την συγκέντρωση και τη διαλογή των αποβλήτων. Η διαλογή γίνεται κατά τη συγκέντρωση τους. Επίσης, κάθε προορισµός µελετάται µε στόχο την βελτιστοποίηση της διαδροµής. Ακόµη, η Aegean Airlines έχει µειώσει αισθητά το βάρος των αεροσκαφών της µέσα από τη χρήση νέων καθισµάτων, τρόλεϊ και τη µείωση της χρήσης του χαρτιού. Η µείωση του βάρους τη αεροσκάφους έχει αντίκτυπο τόσο οικονοµικό όσο και οικολογικό. Κάποιες επιπλέον αποδείξεις ότι η εταιρεία µειώνει τις επιβλαβείς συνέπειες της πτήσης είναι η µείωση του θορύβου των κινητήρων και οι πλύσεις των κινητήρων σε τακτά χρονικά διαστήµατα µε οικολογικό τρόπο. Σχετικά µε τους εργαζοµένους η Aegean Airlines προσφέρει προγράµµατα ενίσχυσης των γνώσεων µέσω συστηµατικής εκπαίδευσης. Επίσης, η απόδοση των εργαζόµενων επιβραβεύεται µέσω οργανωµένου συστήµατος

111 Ως προς την αγορά συµβάλει έµπρακτα στην προώθηση ελληνικών επιχειρήσεων και τόπων µέσω της διαφήµισης τους και της προσφοράς τοπικών προϊόντων. Τα προϊόντα που προσφέρει είναι υψηλής ποιότητας και έχουν ονοµασία προέλευσης. Ακόµη, συµβάλει στην ανάπτυξη του τουρισµού µέσω της διεύρυνση του δικτύου προορισµών και ειδικά µέσω της σύνδεσης των κύριων προορισµών µε την άγονη γραµµή. Επίσης, έχει µία ανοιχτή σχέση µε τους επιβάτες της, διεξάγοντας σε τακτά χρονικά διαστήµατα ερωτηµατολόγια σχετικά µε την ικανοποίηση και την συνολική εµπειρία τους. Η Aegean Airlines σύµφωνα µε τους επιβάτες πήρε το βραβείο Sky Trax για έκτη συνεχόµενη χρόνια ως η καλύτερη περιφερειακή εταιρεία. Προγράµµατα Τα προγράµµατα Όλη η Ελλάδα κοντά, Φίλεψε τους και Ανακαλύπτοντας την Ελληνική Κουζίνα έχουν στόχο την ανάδειξη της Ελλάδας και των τοπικών συνταγών και την ανάπτυξη του τουρισµού. α) Όλη η Ελλάδα κοντά Σύµφωνα µε το πρόγραµµα Όλη η Ελλάδα κοντά η εταιρεία αφιερώνει έναν µήνα σε έναν διαφορετικό Ελληνικό προορισµό. Τα αφιερώµατα αυτά συµπεριλαµβάνουν προσφορά στους επιβάτες φαγητών βασισµένων σε τοπικές συνταγές, τοπικά προϊόντα και προβολή του συγκεκριµένου τόπου µέσω από φωτογραφίες και πληροφορίες. Τα αφιερώµατα αυτά διαρκούν ένα µήνα. β) Φίλεψε τους Η ενέργεια Φίλεψε τους της εταιρείας προσκαλεί Έλληνες και Κύπριους παράγωγους να φιλέψουν τους επισκέπτες της Ελλάδας µε παραδοσιακά, τοπικά προϊόντα. Η ενέργεια αυτή έχει σκοπό να ευχαριστήσει τους επισκέπτες για την προτίµηση της Ελλάδας ως τόπο διακοπών αλλά και να τους δώσει µία γεύση της ζεστασιάς, της φιλοξενίας και των τοπικών προϊόντων. To πρόγραµµα Φίλεψε τους είναι αρκετά δηµοφιλές έχοντας προσφέρει φιλέµατα και έχουν προγραµµατιστεί για το άλλα

112 γ) Ανακαλύπτοντας την Ελληνική Κουζίνα Η Aegean µε βάση το πρόγραµµα Ανακαλύπτοντας την Ελληνική Κουζίνα παρέχει στους επιβάτες της γεύµατα εµπνευσµένα από τις παραδοσιακές συνταγές της νησιωτικής Ελλάδας. Η Ελληνική κουζίνα είναι δηµοφιλής για τα νόστιµα και ελαφριά πιάτα της καθώς και για τα πολλαπλά οφέλη στην υγειά του ανθρώπου. Ανάλυση Αποτελεσµάτων της Έρευνας Γραφείου και της Συνέντευξης Σχεδίαση για αειφορία Η σχεδίαση για αειφορία πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα των επιχειρήσεων. Ειδικά των επιχειρήσεων που επιβαρύνουν σε µεγάλο βαθµό το περιβάλλον όπως οι αεροπορικές εταιρείες. Οι αεροπορικές εταιρείες έχουν χρέος να ανακαλύπτουν συνεχώς νέους τρόπους έτσι ώστε να µειώνουν το περιβαλλοντικό αποτύπωµα. Δεν έχει σηµασία ούτε το αντικείµενο και ούτε και το µέγεθος της εταιρείας. Όλες µπορούνε και πρέπει να ασκούν πρακτικές σχεδίασης για αειφορία. Επίσης, όπως έδειξε και η µελέτη και επιβεβαίωσε η Aegean Airlines οι πρακτικές αυτές έχον αντίκτυπο στο καταναλωτικό κοινό. Το καταναλωτικό κοινό ενδιαφέρεται και είναι ενηµερωµένο για θέµατα σχετικά µε την προστασία του περιβάλλοντος. Για τους επιβάτες είναι από τις βασικές προτεραιότητες τους στη διαδικασία επιλογής αεροπορικής εταιρείας το εάν ασκεί ενέργειες βασισµένες στη σχεδίαση για αειφορία. Το προγράµµατα της Aegean airlines Όλη η Ελλάδα κοντά, Φίλεψε τους και Ανακαλύπτοντας την Ελληνική Κουζίνα είναι πολύ δηµοφιλή και αγαπητά. Τα προγράµµατα αυτά προβάλουν και ενισχύουν τα ελληνικά προϊόντα και τους παραγωγούς τους. Χαρακτηριστικά η Κα Καύκα υποστήριξε ότι όλοι θέλουν να συµµετάσχουν και ότι πολλοί επιβάτες έρχονται σε επαφή µε τους παράγωγους επιθυµώντας συνεργασία. Ακόµη, η ενέργεια Φίλεψε τους εκπλήσσει τους επιβάτες καθώς κανένας δεν περιµένει να τους φιλέψει. Σχεδιασµός

113 Η σχεδίαση για αειφορία στην συγκεκριµένη µελέτη έχει ερευνηθεί κυρίως µε βάση τις Δοµικές Αρχές της Αειφορίας οι οποίες είναι: 1) Τοπικότητα, 2) Ολιστικότητα, 3) Κυκλικότητα, 4) Ασφάλεια, 5) Κοινωνική Αποδοχή και 6) Ορθολογικότητα στη χρήση ενέργειας και υλικών. Η εταιρεία Aegean Airlines µέσα από τις ενέργειες της σχεδιάζει µε γνώµονα τις Δοµικές Αρχές της Αειφορίας. Σχετικά µε την έννοια της ολιστικότητας η εταιρεία επιλέγει υλικά συσκευασίας τα οποία ανακυκλώνονται. Οι αεροσυνοδοί διαχωρίζουν τα απόβλητα των συσκευασιών κατά τη πτήση. Μετά από πτήση µεταφέρονται αµέσως στους αντίστοιχους κάδους του αεροδροµίου. Επίσης, συζητηθήκαν οι προδιαγραφές που πρέπει να έχει µία συσκευασία για να είναι ελκυστική το επιβατικό κοινό. Σύµφωνα µε την Κα. Καυκά η συσκευασία ενός γεύµατος για να είναι προσιτή στους καταναλωτές πρέπει να είναι απλή µε διαφάνειες έτσι ώστε ο καταναλωτής να µπορεί να δει το προϊόν. Επίσης, είναι απαραίτητο να αντανακλά την εταιρική ταυτότητα. Ακόµη, να προσδίδει µία αίσθηση καθαρότητας, υγιεινής και προσοχής. Όσο αφορά τον κύκλο ζωής της συσκευασίας είναι συνδεδεµένος µε τα στάδια ετοιµασίας του γεύµατος. Δηλαδή, µετά από την παράγωγη και την συναρµολόγηση της συσκευασίας, τοποθετείται το γεύµα και θερµαίνεται, µεταφέρεται, αναθερµάνετε, διανέµεται και ανακυκλώνεται. Σχεδιασµός Γεύµατος Η εταιρεία Aegean Airlines µέσα από τις ενέργειες της σχεδιάζει και το γεύµα µε γνώµονα τις Δοµικές Αρχές της Αειφορίας. Η αρχή της τοπικότητας είναι βασική προτεραιότητα της εταιρείας. Τα προγράµµατα Όλη η Ελλάδα κοντά, Φίλεψε τους και Ανακαλύπτοντας την Ελληνική Κουζίνα είναι βασισµένα στην αρχή της τοπικότητας. Η αρχή της ολιστικότητας είναι συνθέτη στην περίπτωση του αεροπορικού γεύµατος. Τα γεύµατα τα οποία δεν καταναλώνονται κατά τη πτήση χωρίζονται στα συσκευασµένα φαγητά και στα µη συσκευασµένα. Τα συσκευασµένα γεύµατα που δεν χρησιµοποιήθηκαν δίνονται από την εταιρεία Aegean Airlines σε διαφορές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (π.χ. στην Μπορούµε ). Τα γεύµατα τα οποία δεν είναι συσκευασµένα για λόγους υγιεινής και νοµοθεσίας πετιούνται. Δεν είναι δυνατή η κοµποστοποίηση

114 Επίσης, κάποιες επιπλέον προσηµάνθηκες προδιαγραφές σχετικά µε το γεύµα είναι οι παρακάτω: - να ταιριάζει το γεύµα µε τον προορισµό και την ώρα που πρόκειται να προσφερθεί - να µην αλλοιώνεται εύκολα (το γεύµα µεταφέρεται στο αεροπλάνο από την Αθηνά, εποµένως πρέπει να αντέχει για διάρκεια δύο πτήσεων) - να πληροί τις οικονοµικές προδιαγραφές της εταιρείας - να είναι ισορροπηµένο και ολοκληρωµένο Ανακεφαλαίωση Στο συγκεκριµένο κεφάλαιο έγινε επιτόπια µελέτη της αεροπορικής εταιρείας Aegean Airlines. Επιλέχθηκε η εταιρεία αυτή γιατί είναι η µεγαλύτερη ελληνική αεροπορική εταιρεία και επίσης είναι ευαισθητοποιηµένη γύρω από θέµατα που σχετίζονται µε το άτοµο, την κοινωνία, την αγορά και το περιβάλλον. Έχει επενδύσει σε ενέργειες και προγράµµατα τα οποία συµβάλουν στην αειφορία της κοινωνίας. Όπως όλες οι αεροπορικές εταιρείες συµβάλει σε µεγάλο βαθµό στην περιβαλλοντική µόλυνση αλλά κάθε ενέργεια προς την αντίθετη κατεύθυνση είναι σηµαντική. Η συνέντευξη που πραγµατοποιήθηκε είχε τη δοµή της διπλωµατικής εργασίας µε πρώτο µέρος τη σχεδίαση για αειφορία, δεύτερο την σχεδίαση συσκευασιών και τρίτο τη σχεδίαση του γεύµατος. Η συνέντευξη επιβεβαίωσε τα συµπεράσµατα και τις προδιαγραφές που είχαν προκύψει από την έρευνα και συνέβαλε στην ενίσχυση τους. Κεφάλαιο 7 Οριστική Περιγραφή Έργου Οριστική Περιγραφή Έργου Σε αυτό το σηµείο της διπλωµατικής εργασίας επιτυγχάνεται η µετάβαση από την έρευνα στην σχεδίαση. Η έρευνα που έχει προηγηθεί θα µετατραπεί σε συγκεκριµένα χαρακτηριστικά που είναι απαραίτητα να φέρει το προϊόν που θα σχεδιαστεί. Προσδιορισµός Προβληµατικού Χώρου Αρχικά, πρέπει να οριστεί η σηµαντικότητα του γεύµατος κατά τη διάρκεια της

115 Το φαγητό αποτελεί βιολογική ανάγκη για τον άνθρωπο. Το γεύµα γίνεται όλο και πιο σηµαντικό και αναγκαίο ανάλογα µε τη διάρκεια της πτήσης. Επίσης, το περιβάλλον της καµπίνας του αεροπλάνου είναι επιβαρυντικό ως προς τον ανθρωπινό οργανισµό. Οι αρνητικές συνέπειες µπορούν να µειωθούν στο ελάχιστο µε την ενυδάτωση του οργανισµού µέσω ενός σωστού, ισορροπηµένου και υγιεινού γεύµατος. Έχει παρατηρηθεί ότι ένα µεγάλο ποσοστό των επιβατών φοβάται και νιώθει έντονο στρες κατά τη διάρκεια της πτήσης. Η διαδικασία του γεύµατος τους ηρεµεί και τους αποσπά την προσοχή. Ακόµη, το γεύµα αποτελεί µορφή ψυχαγωγίας. Οι επιβάτες ανυποµονούν την ώρα που θα σερβιριστεί το γεύµα. Με άλλα λόγια, το γεύµα µετατρέπει την πτήση από ένα χρονικό διάστηµα απραξίας σε µία ευχάριστη εµπειρία. Η δυσφορία της ακινησίας που επιβάλλεται στους επιβάτες µειώνεται αισθητά από την δηµιουργία ασχολίας. Η προσοχή τους δεν είναι εστιασµένη στην ακινησία και στη δυσφορία που νιώθουν αλλά στο γεύµα. Οι αεροπορικές εταιρείες ουσιαστικά µεταφέρουν το επιβατικό τους κοινό από µία τοποθεσία σε µία άλλη. Διαφοροποιούνται από τις υπηρεσίες που προσφέρουν. Το φαγητό αποτελεί µία κύρια υπηρεσία διαφοροποίησης τους. Εποµένως, παίζει καθοριστικό ρόλο το φαγητό, ο τρόπος παρασκευής του και οι άξιες που εκπροσωπεί. Οι υπηρεσίες και οι αξίες που προσφέρει και υπηρετεί η κάθε εταιρεία είναι αυτές που δηµιουργούν µία σταθερή σχέση εµπιστοσύνης ανάµεσα σε αυτήν και στους καταναλωτές. Το φαγητό εποµένως είναι ένα δείγµα περιποίησης που προσφέρει η εταιρεία στους επιβάτες της. Τέλος, το φαγητό αποτελεί µία πρώτη γεύση των επιβατών του τόπου και της κουλτούρας πρόκειται να επισκεφτούν. Το φαγητό προετοιµάζει τους επιβάτες για την εµπειρία που πρόκειται να έχουν. Για τους επιβάτες που επιστρέφουν στον τόπο τους λειτουργεί ως τελικός αποχαιρετισµός του. Το φαγητό αποτελεί κύριο στοιχείο της συνολικής εµπειρίας επίσκεψης ενός τόπου. Σηµασία Ενέργειας Βελτιστοποίησης Σχεδίασης Αεροπορικού Γεύµατος Οι αεροπορικές εταιρείες συµβάλουν σε µεγάλο βαθµό στην περιβαλλοντική µόλυνση. Κάθε πτήση παράγει τεράστιες ποσότητες επικίνδυνων εκποµπών όπως διοξείδιο

116 άνθρακα µέσα από την καύση τοξικών ουσιών οι οποίες ρυπαίνουν περιοχές κατοικήσιµες. Οι εκποµπές αυτές συµβάλλουν στην υπερθέρµανση του πλανήτη. Οι αεροπορικές εταιρείες εκτιµάται ότι είναι υπεύθυνες για το 4% µε 9% της περιβαλλοντικής καταστροφής. Ακόµη, οι ρυπογόνες εκποµπές των αεροπλάνων επηρεάζουν σηµαντικά τη υγειά του ανθρώπου. Οι περιοχές των αεροδρόµιων είναι πιο µολυσµένες και αποτελούν κίνδυνο για την δηµοσία υγεία. Έµµεση συνεπεία είναι το µεγάλο οικονοµικό κόστος για τη δηµοσία υγεία. Επίσης, χρειάζονται τεράστιες ποσότητες καύσιµων και ενέργειας. Οι αρνητικές συνέπειες των πτήσεων λοιπόν, σχετίζονται µε θέµατα περιβαλλοντικά, υγειάς και οικονοµίας. Σήµερα, οι αεροπορικές πτήσεις γίνονται όλο και πιο οικονοµικές και εύκολες. Οι αναλυτές αναµένουν ότι η παγκόσµια αεροπορική βιοµηχανία θα αυξάνεται κατά 5% ετήσιος για τις επόµενες δύο δεκαετίες. Ακόµη, έως το 2030 οι εκποµπές του διοξειδίου του άνθρακα από τα αεροσκάφη θα έχουν διπλασιαστεί. Τα αεροσκάφη µε το πέρασµα των χρόνων γίνονται πιο αποτελεσµατικά και λιγότερο ρυπογόνα. Όλες οι ενέργειες που µπορούν να γίνουν για την µείωση των αρνητικών επιπτώσεων της πτήσης πρέπει να γίνουν όσο µικρές και αν φαίνονται. Η αλλαγή θέλει χρόνο και προετοιµασία. Όσο αφορά το αεροπορικό γεύµα, πολλές εταιρείες έχουν κάνει βήµατα προόδου αλλά δεν είναι επαρκή και υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης. Απευθυνόµενο Κοινό Το απευθυνόµενο κοινό χωρίζεται σε δύο κατηγορίες. Η πρώτη αφορά τους επιβάτες και η δεύτερη τους αεροσυνοδούς και τους µάγειρες. Οι επιβάτες είναι αυτοί που ανοίγουν τη συσκευασία και την καταναλώνουν. Οι αεροσυνοδοί είναι υπεύθυνοι για την ετοιµασία, την διανοµή, τη συγκέντρωση και τον διαχωρισµό των τελικών αποβλήτων. Επίσης, απευθυνόµενο κοινό µπορεί να θεωρηθούν και οι υπάλληλοι της κουζίνας που µεταφέρουν το φαγητό. Περιβάλλον Το περιβάλλον αποτελείται από την καµπίνα του αεροσκάφους, το trolley που θα το µεταφέρει και το τραπεζάκι πάνω στο οποίο θα

117 Τελικό Brief Μελέτη για τον σχεδιασµό της συσκευασίας και του γεύµατος της αεροπορικής πτήσης. Η συσκευασία καθώς και το γεύµα πρέπει να ικανοποιούν τις προδιαγραφές της σχεδίασης για αειφορία. Επίσης, είναι αναγκαίο να ικανοποιούν τις προδιαγραφές της σχεδίασης συσκευασίας και του γεύµατος. Ακόµη, το γεύµα πρέπει να είναι ειδικά σχεδιασµένο σύµφωνα µε τις ειδικές απαιτήσεις και προδιαγραφές που προέρχονται από το περιβάλλον του αεροσκάφους. Προσδιορισµός Απαιτήσεων Οι απατήσεις και οι περιορισµοί απευθύνονται τόσο στις αρχές της σχεδίασης για αειφορία, όσο στις αρχές σχεδίασης της συσκευασίας και του φαγητού µε γνώµονα το ιδιαίτερο περιβάλλον του αεροπλάνου. Σκοπός είναι η δηµιουργία ενός υγιεινού και ποιοτικού γεύµατος το οποίο να ικανοποιεί όλες τις απαιτήσεις και τις προδιαγραφές που έχουν προκύψει από τη µελέτη. Σχεδιαστικές Προδιαγραφές Οι προδιαγραφές αρχικά, θα κατηγοριοποιηθούν µε βάση την ενότητα στην οποία ανήκουν και ύστερα θα ιεραρχηθούν και θα οµαδοποιηθούν. Προδιαγραφές σχετικές µε την συσκευασία 1. Πρέπει η συσκευασία να συγκρατεί το προϊόν 2. Πρέπει να παρουσιάζει µε ελκυστικό τρόπο το φαγητό 3. Πρέπει να το διατηρεί 4. Πρέπει να το προστατεύει από εξωτερικούς παράγοντες 5. Πρέπει να επικοινωνεί τα βασικά χαρακτηριστικά του γεύµατος 6. Πρέπει να δίνεται εξίσου σηµασία και στα γραφιστικά και στα δοµικά στοιχειά µιας συσκευασίας 7. Πρέπει η συσκευασία να αντανακλά τον χαρακτήρα και τις άξιες της εταιρείας 8. Πρέπει να είναι συµβαδίζει µε την εταιρική ταυτότητα της αεροπορικής εταιρείας 9. Πρέπει να λέει µια ιστορία 10. Πρέπει να έχει το ελάχιστο βάρος 11. Πρέπει να έχει τον ελάχιστο

118 12. Πρέπει να είναι εύκολα διαχειρίσιµη από το πλήρωµα του αεροσκάφους 13. Πρέπει να ακολουθεί τις εφτά αρχές της οικουµενικής σχεδίασης 14. Πρέπει να ακολουθεί την τάση της απλότητας και της διαφάνειας σε όλα τα χαρακτηριστικά του προϊόντος και της συσκευασίας 15. Πρέπει να γίνεται ουσιαστική µελέτη για την επιλογή των υλικών της συσκευασίας µε βάση το σχεδιαστικό project και τον κύκλο ζωής των υλικών 16. Πρέπει να γίνεται µελέτη γύρω από τον τρόπο εκτύπωσης της ετικέτας πάνω στην συσκευασία 17. Πρέπει να γίνεται µελέτη γύρω από τον τρόπο συγκόλλησης της συσκευασίας 18. Πρέπει να µειωθούν οι στρώσεις και η ποσότητα του υλικού που χρησιµοποιείται για την συσκευασία 19. Πρέπει να ακολουθεί την τεχνική των 3Rs ( σχεδιασµός µε βάση την µείωση του υλικού και των στρώσεων του, σχεδιασµός της συσκευασίας µε πλήρη και σαφή βήµατα για τον καταναλωτή για το πως θα χειριστεί µετά την χρήση της τη συσκευασία ) 20. Πρέπει τα υλικά που θα χρησιµοποιηθούν για την κατασκευή της συσκευασίας να είναι τοπικά 21. Πρέπει οι σχεδιαστές να µελετάνε και να καθορίζουν όλα τα στάδια του κύκλου ζωής της συσκευασίας (από την παρασκευή των πρώτων υλών µέχρι την τελική αποσύνθεση της συσκευασίας) 22. Πρέπει να εξασφαλίζουν την ασφάλεια του προϊόντος σε όλη τη διάρκεια της ζωής του 23. Πρέπει να εξασφαλίζουν ότι το υλικό της συσκευασίας δεν θα αντιδρά µε το φαγητό 24. Πρέπει να µειώσουν στο ελάχιστο το ποσό της ενέργειας που απαιτείται 25. Πρέπει να µειωθούν τα επικίνδυνα υποπροϊόντα του κύκλου ζωής των συσκευασιών 26. Πρέπει να µειωθούν οι συσκευασίες που πάνε σε χώρους υγειονοµικής ταφής και αυτές που αποτεφρώνονται 27. Πρέπει να χρησιµοποιούν οι σχεδιαστές περισσότερα βιοδιασπώµενα υλικά 28. Πρέπει να επεξηγεί πως ωφελεί το περιβάλλον 29. Πρέπει να είναι ασφαλή µε κατά προτίµηση λείες φόρµες και όσο το δυνατόν λιγότερες αιχµηρές γωνίες. 30. Πρέπει να είναι ανθεκτική σε κραδασµούς. 31. Πρέπει να είναι ανθεκτική στον αποχρωµατισµό. (π.χ. από έκθεση των χρωµάτων στον ήλιο) 32. Πρέπει να είναι ανθεκτική στο σχίσιµο. 33. Πρέπει να παραµένει σταθερή στις διαστάσεις της. 34. Πρέπει να µην απορροφά νερό και την

119 35. Πρέπει να είναι ανθεκτική στη διάδοση ρωγµών. 36. Πρέπει να είναι σχεδιασµένη η συσκευασία εστί ώστε να χωράει στον δίσκο σερβιρίσµατος 37. Πρέπει να είναι εύκολος ο διαχωρισµός της συσκευασίας στα επιµέρους τµήµατα της ειδικά σε αυτά που αποτελούνται από διαφορετικά υλικά Προδιαγραφές σχετικές µε το γεύµα 1. Πρέπει ο σχεδιασµός να προσεγγίζει τα τρία επίπεδα συναισθηµατικής ευφυΐας δηλαδή και το visceral level και το behavioural level και τέλος το reflective level. 2. Πρέπει να αναγράφεται στην συσκευασία του γεύµατος το κάθε συστατικό του γεύµατος τι διατροφική άξια έχει και ποια είναι τα οφέλη του στον ανθρωπινό οργανισµό. 3. Πρέπει να δηλώνεται στη συσκευασία η άµεση ανάγκη για ανακύκλωση των απορηµάτων του γεύµατος. 4. Πρέπει οι πρώτες ύλες να προέρχονται από τοπικούς παράγωγους. 5. Πρέπει να γίνει έρευνα γύρω από τον τρόπο και τόπο παρασκευής της κάθε πρώτης ύλης (από το αλατοπίπερο µέχρι το κρέας) 6. Πρέπει να προωθείτε η ελληνική κουλτούρα µέσω των συνταγών. 7. Πρέπει να µειωθούν οι µεταφορές προϊόντων. 8. Πρέπει να εκµεταλλεύονται οι σεφ τα εποχιακά φρούτα και λαχανικά. 9. Πρέπει να ανανεώνονται τακτικά οι συνταγές. 10. Πρέπει να γίνει συνολική µελέτη του κύκλου ζωής των συστατικών του γεύµατος. 11. Πρέπει να διαχωρίζονται τα απορήµατα των γευµάτων από τις συσκευασίες και τα υπόλοιπα απόβλητα. 12. Πρέπει να γίνονται συστηµατικοί έλεγχοι για την ποιότητα και την ασφάλεια των γευµάτων. 13. Πρέπει να γίνει εργονοµική µελέτη για τη µείωση των αποβλήτων σε όλη τη διαδικασία παράγωγης και κατανάλωσης του γεύµατος. 14. Πρεπει να έχει στόχο την ικανοποίηση όλων των αισθήσεων του καταναλωτή 15. Πρέπει να ξεχωρίζει από τα γεύµατα των υπόλοιπων εταιρειών Προδιαγραφές που προέκυψαν από την επιτόπια έρευνα 1. Πρέπει να ταιριάζει µε την ώρα και τον προορισµό της

120 2. Πρέπει να είναι ένα γεύµα ισορροπηµένο ως προς τα συστατικά του (πρωτεΐνη και υδατάνθρακες και λιπαρά δηλαδή να αποτελείται από ένα κυρίως γεύµα, µια σαλάτα ή φρούτο και γλυκό) 3. Πρέπει να µην αλλοιώνεται το γεύµα 4. Πρέπει να πληροί τις οικονοµικές προδιαγραφές της εταιρείας Ιεράρχηση Σχεδιαστικών Προδιαγραφών Προδιαγραφές σχετικές µε την συσκευασία α) Ασφαλής 1. Πρέπει να εξασφαλίζεται ότι το υλικό της συσκευασίας δεν θα αντιδρά µε το φαγητό 2. Πρέπει να εξασφαλίζεται η ασφάλεια του προϊόντος σε όλη τη διάρκεια της ζωής του 3. Πρέπει να είναι ασφαλή ως προς τη φόρµα ( χρησιµοποίηση λείων επιφανειών και αποφυγή αιχµηρών γωνιών) β) Εύχρηστη 1. Πρέπει η συσκευασία να συγκρατεί το προϊόν 2. Πρέπει να το διατηρεί 3. Πρέπει να το προστατεύει από εξωτερικούς παράγοντες 4. Πρέπει να παρουσιάζει µε ελκυστικό τρόπο το φαγητό 5. Πρέπει να είναι εύκολα διαχειρίσιµη από το προσωπικό της αεροπορικής εταιρείας και τους επιβάτες 6. Πρέπει να έχει το ελάχιστο βάρος 7. Πρέπει να έχει τον ελάχιστο όγκο γ) Ανθεκτική 1. Πρέπει να είναι ανθεκτική σε κραδασµούς. 2. Πρέπει να είναι ανθεκτική στον αποχρωµατισµό. (π.χ. από έκθεση των χρωµάτων στον ήλιο) 3. Πρέπει να είναι ανθεκτική στο σχίσιµο. 4. Πρέπει να παραµένει σταθερή στις διαστάσεις της. 5. Πρέπει να µην απορροφά νερό και υγρασία 6. Πρέπει να είναι ανθεκτική στη διάδοση

121 δ) Ανταγωνιστική 1. Πρέπει να ακολουθεί τις εφτά αρχές της οικουµενικής σχεδίασης 2. Πρέπει να ακολουθεί την τάση της απλότητας και της διαφάνειας σε όλα τα χαρακτηριστικά του προϊόντος και της συσκευασίας 3. Πρέπει να παρουσιάζει µε ελκυστικό τρόπο το φαγητό 4. Πρέπει να επικοινωνεί τα βασικά χαρακτηριστικά του γεύµατος 5. Πρέπει να δίνεται εξίσου σηµασία και στα γραφιστικά και στα δοµικά στοιχειά µιας συσκευασίας 6. Πρέπει η συσκευασία να αντανακλά τον χαρακτήρα και τις άξιες της εταιρείας 7. Πρέπει να συµβαδίζει µε την εταιρική ταυτότητα της αεροπορικής εταιρείας 8. Πρέπει να λέει µια ιστορία ε) Αειφόρα 1. Πρέπει να είναι εύκολος ο διαχωρισµός της συσκευασίας στα επιµέρους τµήµατα της ειδικά σε αυτά που αποτελούνται από διαφορετικά υλικά 2. Πρέπει να µειώσουν στο ελάχιστο το ποσό της ενέργειας που απαιτείται για τη δηµιουργία και την ανακύκλωση της 3. Πρέπει να µειωθούν τα επικίνδυνα υποπροϊόντα του κύκλου ζωής των συσκευασιών 4. Πρέπει να µειωθούν οι συσκευασίες που πάνε σε χώρους υγειονοµικής ταφής και αυτές που αποτεφρώνονται 5. Πρέπει να χρησιµοποιηθούν όσο τον δυνατόν περισσότερα βιοδιασπώµενα υλικά 6. Πρέπει να επεξηγεί πως ωφελεί το περιβάλλον 7. Πρέπει να γίνεται ουσιαστική µελέτη για την επιλογή των υλικών της συσκευασίας µε βάση το σχεδιαστικό project και τον κύκλο ζωής των υλικών 8. Πρέπει να γίνεται µελέτη γύρω από τον τρόπο εκτύπωσης της ετικέτας πάνω στην συσκευασία 9. Πρέπει να γίνεται µελέτη γύρω από τον τρόπο συγκόλλησης της συσκευασίας 10. Πρέπει να µειωθούν οι στρώσεις και η ποσότητα του υλικού που χρησιµοποιείται για την συσκευασία 11. Πρέπει να ακολουθεί την τεχνική των 3Rs ( σχεδιασµός µε βάση την µείωση του υλικού και των στρώσεων του, σχεδιασµός της συσκευασίας µε πλήρη και σαφή βήµατα για τον καταναλωτή για το πως θα χειριστεί µετά την χρήση της τη συσκευασία ) 12. Πρέπει τα υλικά που θα χρησιµοποιηθούν για την κατασκευή της συσκευασίας να είναι τοπικά 13. Πρέπει οι σχεδιαστές να µελετάνε και να καθορίζουν όλα τα στάδια του κύκλου

122 στ) Περιορισµοί 1. Πρέπει να είναι σχεδιασµένη η συσκευασία εστί ώστε να χωράει στον δίσκο σερβιρίσµατος 2. Πρέπει να πληροί τις οικονοµικές προδιαγραφές της εταιρείας Προδιαγραφές σχετικές µε το γεύµα α) Ασφαλές 1. Πρέπει να γίνονται συστηµατικοί έλεγχοι για την ποιότητα και την ασφάλεια των γευµάτων. 2. Πρέπει να µην αλλοιώνεται το γεύµα β) Υγιεινό 1. Πρέπει να είναι ένα γεύµα ισορροπηµένο ως προς τα συστατικά του (δηλαδή να αποτελείται από ένα κυρίως γεύµα που να περιέχει και πρωτεΐνη και υδατάνθρακες, µια σαλάτα ή φρούτο και γλυκό) 2. Πρέπει να µην περιέχει επεξεργασµένες τροφές γ) Ελκυστικό 1. Πρέπει ο σχεδιασµός να προσεγγίζει τα τρία επίπεδα συναισθηµατικής ευφυΐας δηλαδή και το visceral level και το behavioural level και τέλος το reflective level. 2. Πρέπει να έχει στόχο την ικανοποίηση όλων των αισθήσεων του καταναλωτή 3. Πρέπει να είναι προσεγµένα και κατάλληλα σχεδιασµένα όλα τα στοιχειά του γεύµατος (όλα τα στοιχεία του food design) 4. Πρέπει να ταιριάζει µε την ώρα και τον προορισµό της πτήσης 5. Πρέπει να αναγράφεται στην συσκευασία του γεύµατος το κάθε συστατικό του γεύµατος τι διατροφική άξια έχει και ποια είναι τα οφέλη του στον ανθρωπινό οργανισµό. 6. Πρέπει να ξεχωρίζει από τα γεύµατα των υπόλοιπων εταιρειών 7. Πρέπει να ανανεώνονται τακτικά οι συνταγές δ) Αειφόρο 1. Πρέπει να γίνει συνολική µελέτη του κύκλου ζωής των συστατικών του γεύµατος. 2. Πρέπει οι πρώτες ύλες να προέρχονται από τοπικούς παράγωγους. 3. Πρέπει να προωθείτε η ελληνική κουλτούρα µέσω των

123 4. Πρέπει να εκµεταλλεύονται οι σεφ τα εποχιακά φρούτα και λαχανικά. 5. Πρέπει να γίνει έρευνα γύρω από τον τρόπο και τόπο παρασκευής της κάθε πρώτης ύλης (από το αλατοπίπερο µέχρι το κρέας) 6. Πρέπει να µειωθούν οι µεταφορές προϊόντων. 7. Πρέπει να δηλώνεται στη συσκευασία η άµεση ανάγκη για ανακύκλωση των απορηµάτων του γεύµατος. 8. Πρέπει να διαχωρίζονται τα απορήµατα των γευµάτων από τις συσκευασίες και τα υπόλοιπα απόβλητα. 9. Πρέπει να γίνει εργονοµική µελέτη για τη µείωση των αποβλήτων σε όλη τη διαδικασία παράγωγης και κατανάλωσης του γεύµατος. ε) Περιορισµοί 1. Πρέπει να πληροί τις οικονοµικές προδιαγραφές της εταιρείας Τέλος, η συσκευασία και το γεύµα θα πρέπει να αλληλεπιδρούν και να αλληλοσυµπληρώνονται. Είναι αναγκαίο οι σχεδιαστές και οι διαπλεκόµενοι στην δηµιουργία του γεύµατος και της συσκευασίας να λειτουργούν ολιστικά και να µην αποµονώνουν το ένα στοιχείο από το άλλο. Κεφάλαιο 8 Ιδεασµός Εισαγωγή Το συγκεκριµένο κεφάλαιο αναφέρεται στο στάδιο του ιδεασµού. Στόχος του σταδίου αυτού είναι να γίνει µία εστιασµένη επεξεργασία και οπτικοποίηση των δυνατοτήτων του σχεδιασµού συσκευασίας και γεύµατος. Ο ιδεασµός αποτελεί το πρώτο βήµα του σχεδιασµού. Αντίστοιχα µε την υπόλοιπη εργασία έτσι και το κεφάλαιο του ιδεασµού θα χωριστεί σε δύο τµήµατα το πρώτο θα αναφέρεται στη συσκευασία και το δεύτερο στο φαγητό. Ο ιδεασµός θα επιτευχθεί µε τη βοήθεια mood boards δηλαδή πινάκων ιδεών τα οποία έχουν ως στόχο την γρήγορη και άµεση παρουσίαση φωτογραφιών, ιδεών και concepts. Ιδεασµός

124 Στο τµήµα αυτό του κεφαλαίου θα γίνει µία οπτικοποίηση της µορφής που µπορεί να αποκτήσει η συσκευασία µέσα από τα υλικά και την φόρµα που θα χρησιµοποιηθεί. Τα υλικά, η φόρµα, τα χρώµατα της συσκευασίας παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αίσθηση που θα προκαλέσουν στον καταναλωτή. Στη συγκεκριµένη περίπτωση η συσκευασία πρέπει να είναι προσεγµένη και τα υλικά και η φόρµα της να παραπέµπουν στην φύση και σε γνωστές και φυσικές πρώτες ύλες. Επίσης, η συσκευασία πρέπει να εκφράζει κάποιες αξίες της εταιρείας αλλά και της δραστηριότητας. Οι αξίες αυτές είναι η αειφορία, ο επαγγελµατισµός, η περιπέτεια και τέλος το φαγητό και η κοινωνικότητα. Οι αξίες αυτές θα δώσουν ζωή στην συσκευασία και θα την µετατρέψουν σε ένα ιδιαίτερο και ξεχωριστό αντικείµενο. Η χρήση των moodboards µαζί µε τις προδιαγραφές προσφέρουν ένα πλαίσιο σχεδίασης αρκετά καθορισµένο αλλά και µε δυνατότητες καινοτοµίας από µέρους των σχεδιαστών. α) Υλικά και

125 β) Αξίες Αειφορία

126 Περιπέτεια Φαγητό και

127 Ιδεασµός γεύµατος Η αεροπορική εταιρεία σε συνδυασµό µε την εταιρεία catering οφείλουν να τηρούν τις προδιαγραφές σχετικά µε το γεύµα που αναφέρθηκαν στο προηγούµενο κεφάλαιο. Μία αρχική ιδέα που µπορεί να ακολουθηθεί από την αεροπορική εταιρεία είναι η δηµιουργία γευµάτων βασισµένα σε έναν τοπικό προορισµό. Θα χρησιµοποιούνται µόνο τοπικά προϊόντα µε ονοµασία προέλευσης. Για παράδειγµα: Πρωινό Πρωινό εµπνευσµένο από το Πήλιο και τα τοπικά προϊόντα του. Το γεύµα µπορεί να απαρτίζεται από γιαούρτι µε γλυκό του κουταλιού συνοδευµένο µε τσάι του βουνού µε µέλι. Σνακ Σνακ εµπνευσµένο από την Τήνο και τα τοπικά προϊόντα της. Το γεύµα µπορεί να απαρτίζεται από µία ποικιλία αλλαντικών (λουκάνικο µε σκόρδο, σύγλινο, λούζα) και τυριών (γραβιέρα, κοπανιστή, µυζήθρα, τηνιακό τυράκι, πέτρωµα) και από γλυκό το οποίο να είναι τα

128 Μεσηµεριανό Μεσηµεριανό εµπνευσµένο από την Λευκάδα και τα τοπικά προϊόντα της. Το γεύµα µπορεί να απαρτίζεται από φακοσαλάτα µε φάκες Εγκλουβής, φέτες από σαλά, ένα ποτήρι κρασί και µαντολάτο για

129 Βραδινό Βραδινό εµπνευσµένο από την Ρόδο και τα τοπικά προϊόντα της. Το γεύµα µπορεί να απαρτίζεται από ένα πιάτο µοσχάρι κόντρα µε σος ντοµάτας (λοκάνη), από ντοµατοκεφτέδες µε κρεµµύδι (πιταρούδια) συνοδευµένα από ένα πότη κρασί και τέλος µελεκούνι για γλυκό. Επίσης, µαζί µε το ειδικό µενού το οποίο θα είναι αντιπροσωπευτικό ενός προορισµού θα προσφέρεται µαζί φυλλάδιο µε την ιστορία του τόπου και των προµηθευτών. Ουσιαστικά θα αποτελεί µία ταξιδιωτική εµπειρία µέσα στη ταξιδιωτική εµπειρία. Ανακεφαλαίωση Το κεφάλαιο του ιδεασµού περιέχει µία αρχική οπτικοποίηση των δυνατοτήτων του σχεδιασµού. Όπως είναι δοµηµένη η διπλωµατική έτσι και αυτό το κεφάλαιο χωρίζει την αεροπορική συσκευασία από το αεροπορικό γεύµα. Κατά τον ιδεασµό της αεροπορικής συσκευασίας κύριο ρόλο παίζουν τα υλικά, η φόρµα και οι αξίες που πρέπει να προβληθούν µέσα από τη συσκευασία. Οι αξίες αυτές είναι η αειφορία, ο επαγγελµατισµός, η περιπέτεια, το φαγητό και η κοινωνικότητα. Κατά τον ιδεασµό

11o ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Α ΤΑΞΗ

11o ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Α ΤΑΞΗ 11o ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Α ΤΑΞΗ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Το αεροπλάνο αποτελείται βασικά από 3 μέρη που διαφέρουν στη μορφή και στον προορισμό τους. Αυτά είναι: το κύριο σώμα του αεροπλάνου που λέγεται

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΑ ΑΕΡΟΠΛΑΝΩΝ

ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΑ ΑΕΡΟΠΛΑΝΩΝ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΑ ΑΕΡΟΠΛΑΝΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟΥ Το 19ο αιώνα κατασκευάστηκε το πρώτο αεροπλάνο από το Ρώσο εφευρέτη Α.Φ. Μοζάισκη. Η συσκευή έκανε μικρή πτήση. Αργότερα, στο τέλος του αιώνα, ο Χ. Μαξίμ στην

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτήριο TO ΠΑΓΚΡΗΤΙΟΝ Σχολικό Έτος 2008-2009 Συνθετικές εργασίες στο μάθημα Πληροφορική Τεχνολογία της Β Γυμνασίου: Όψεις της Τεχνολογίας

Εκπαιδευτήριο TO ΠΑΓΚΡΗΤΙΟΝ Σχολικό Έτος 2008-2009 Συνθετικές εργασίες στο μάθημα Πληροφορική Τεχνολογία της Β Γυμνασίου: Όψεις της Τεχνολογίας Εκπαιδευτήριο TO ΠΑΓΚΡΗΤΙΟΝ Σχολικό Έτος 2008-2009 Συνθετικές εργασίες στο μάθημα Πληροφορική Τεχνολογία της Β Γυμνασίου: Όψεις της Τεχνολογίας Θέμα: Αεροπλάνα Τμήμα: ΗΥ: Ομάδα: Β1 pc22 Μπράχου Έλενα Τζουανάκη

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα: Α2 έτος 2014-15 Ομάδα Β. Ενότητα: Μεταφορές-Επικοινωνίες Θέμα: Αεροπλάνα! Εργασία της μαθήτριας: Κύρκου Μυρτώ

Τμήμα: Α2 έτος 2014-15 Ομάδα Β. Ενότητα: Μεταφορές-Επικοινωνίες Θέμα: Αεροπλάνα! Εργασία της μαθήτριας: Κύρκου Μυρτώ Τμήμα: Α2 έτος 2014-15 Ομάδα Β Ενότητα: Μεταφορές-Επικοινωνίες Θέμα: Αεροπλάνα! Εργασία της μαθήτριας: Κύρκου Μυρτώ Αεροπλάνα! Ενότητα 1 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Τεχνολογία είναι η επιστήμη και η τέχνη της

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥΣ. Ειρήνη Πετράκη Δασκάλα Σύμβουλος ΣΧ.Τ.

ΤΑ ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥΣ. Ειρήνη Πετράκη Δασκάλα Σύμβουλος ΣΧ.Τ. ΤΑ ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥΣ Ειρήνη Πετράκη Δασκάλα Σύμβουλος ΣΧ.Τ. Από την αρχαιότητα, ο άνθρωπος ονειρεύτηκε να γίνει ο άρχοντας των αιθέρων. Ο Δαίδαλος και ο Ίκαρος, ο Βελλεροφόντης πάνω στο φτερωτό

Διαβάστε περισσότερα

Του Χ. Κακαρούγκα (Ma) www.touristikiekpaideysi.gr ΜΕΛΗ ΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΤΗΣΗΣ

Του Χ. Κακαρούγκα (Ma) www.touristikiekpaideysi.gr ΜΕΛΗ ΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΤΗΣΗΣ www.touristikiekpaideysi.gr ΜΕΛΗ ΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΤΗΣΗΣ ΜΕΛΟΣ ΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΤΗΣΗΣ «Μέλος πληρώματος πτήσεως είναι ο κάτοχος αεροπορικού πτυχίου ιπτάμενου ο οποίος εκτελεί ουσιώδη καθήκοντα σχετικά με την πτήση

Διαβάστε περισσότερα

Το Αεροπλάνο. Δασκαλιάδου Ευγενία. Μαθήτρια Β2 Γυμνασίου, Ελληνικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης. Επιβλέπων Καθηγητής: Κωνσταντίνος Παρασκευόπουλος

Το Αεροπλάνο. Δασκαλιάδου Ευγενία. Μαθήτρια Β2 Γυμνασίου, Ελληνικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης. Επιβλέπων Καθηγητής: Κωνσταντίνος Παρασκευόπουλος Το Αεροπλάνο Δασκαλιάδου Ευγενία Μαθήτρια Β2 Γυμνασίου, Ελληνικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης Επιβλέπων Καθηγητής: Κωνσταντίνος Παρασκευόπουλος Καθηγητής Πληροφορικής Ελληνικού Κολλεγίου Θεσσαλονίκης Αεροπλάνο,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η στην έκθεσή της με θέμα περιγράφει πώς με την πρόοδο της ανάπτυξης, υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία για: Κοινωνικο κεντρικούς λόγους (ικανοποίηση ανθρώπινων προσδοκιών και φιλοδοξιών).

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Αποβλήτων Πλαστικών στην Κύπρο

Διαχείριση Αποβλήτων Πλαστικών στην Κύπρο Διαχείριση Αποβλήτων Πλαστικών στην Κύπρο ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Το νομικό πλαίσιο της διαχείρισης αποβλήτων πλαστικών στην Κύπρο 2. Στρατηγική Διαχείρισης Αποβλήτων 2015 2021 Στόχοι Στρατηγικής Διαχείρισης Αποβλήτων

Διαβάστε περισσότερα

* ΑΕΙΦΟΡΑ * Ξανά στην μόδα

* ΑΕΙΦΟΡΑ * Ξανά στην μόδα Ηλεκτρονικό περιοδικό www.foodstandard.gr Τεύχος 18 -Αύγουστος 2011 * Πιστοποίηση * ΑΕΙΦΟΡΑ * Ξανά στην μόδα διαχειριστικής τα logos που θυμίζουν τον πα- επάρκειας για τη ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ foodstandard λιό καλό

Διαβάστε περισσότερα

Αειφορικός σχεδιασµός & κατασκευή κτιρίων

Αειφορικός σχεδιασµός & κατασκευή κτιρίων 2η Ηµερίδα για την Ελληνική Πλατφόρµα για την Έρευνα και Τεχνολογία στην Κατασκευή Αειφορικός σχεδιασµός & κατασκευή κτιρίων στο πλαίσιο των στόχων της Πλατφόρµας για την Έρευνα και Τεχνολογία στην Κατασκευή

Διαβάστε περισσότερα

Το παρόν αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης εργασίας, η οποία εξελίσσεται σε έξι μέρη που δημοσιεύονται σε αντίστοιχα τεύχη. Τεύχος 1, 2013.

Το παρόν αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης εργασίας, η οποία εξελίσσεται σε έξι μέρη που δημοσιεύονται σε αντίστοιχα τεύχη. Τεύχος 1, 2013. Είναι Πράγματι οι Γερμανοί Φτωχότεροι από τους Έλληνες, in DEEP ANALYSIS Ενέργεια Παγκόσμιες Ενεργειακές Ανάγκες της Περιόδου 2010-2040 του Ιωάννη Γατσίδα και της Θεοδώρας Νικολετοπούλου in DEEP ANALYSIS

Διαβάστε περισσότερα

Ενθάρρυνση για την έναρξη των Πράσινων ηµόσιων Συµβάσεων

Ενθάρρυνση για την έναρξη των Πράσινων ηµόσιων Συµβάσεων Ενθάρρυνση για την έναρξη των Πράσινων ηµόσιων Συµβάσεων ηµήτρης Γιάκος Περιβαλλοντολόγος, MSc Τι είναι οι Πράσινες ηµόσιες Συµβάσεις Ο όρος πράσινες ή οικολογικές δηµόσιες συµβάσεις αναφέρεται στη διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

2.2 Οργάνωση και ιοίκηση (Μάνατζµεντ -Management) 2.2.1. Βασικές έννοιες 2.2.2 Ιστορική εξέλιξη τον µάνατζµεντ.

2.2 Οργάνωση και ιοίκηση (Μάνατζµεντ -Management) 2.2.1. Βασικές έννοιες 2.2.2 Ιστορική εξέλιξη τον µάνατζµεντ. 2.2 Οργάνωση και ιοίκηση (Μάνατζµεντ -Management) 2.2.1. Βασικές έννοιες Έχει παρατηρηθεί ότι δεν υπάρχει σαφής αντίληψη της σηµασίας του όρου "διοίκηση ή management επιχειρήσεων", ακόµη κι από άτοµα που

Διαβάστε περισσότερα

4 ο ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ:

4 ο ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ: 4 ο ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ: Με ποιους τρόπους συμβάλει ο βιοκλιματικός σχεδιασμός των κτιρίων, στην βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ανθρώπων. Ομάδα Εργασίας : Αλεξόπουλος Πέτρος, Δημαρά Κατερίνα, Καλεμάκη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΧΑΡΤΙΟΥ ;

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΧΑΡΤΙΟΥ ; ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Ορισμός: Είναι η διαδικασία με την οποία επαναχρησιμοποιείται εν μέρει ή ολικά οτιδήποτε αποτελεί έμμεσα ή άμεσα αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας και το οποίο στην μορφή που είναι δεν

Διαβάστε περισσότερα

Τα πρότυπα στην υπηρεσία της βιώσιμης ανάπτυξης. Νέες απαιτήσεις για τις επιχειρήσεις και ευκαιρίες που αναδεικνύονται.

Τα πρότυπα στην υπηρεσία της βιώσιμης ανάπτυξης. Νέες απαιτήσεις για τις επιχειρήσεις και ευκαιρίες που αναδεικνύονται. Τα πρότυπα στην υπηρεσία της βιώσιμης ανάπτυξης. Νέες απαιτήσεις για τις επιχειρήσεις και ευκαιρίες που αναδεικνύονται. Μαρία Νομικού, Υπεύθυνη Συστημάτων Διαχείρισης Μία παρουσίαση για τον ANTIPOLLUTION

Διαβάστε περισσότερα

Δείκτες Ενεργειακής Έντασης

Δείκτες Ενεργειακής Έντασης ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΑΠΕ) Σειρά Πληροφοριακού και Εκπαιδευτικού Υλικού Δείκτες Ενεργειακής Έντασης ΠΑΤΡΑ, 2016 ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΗΛΙΟΣ ΗΛΙΟΣ - Τοπικό σχέδιο για την απασχόληση ανέργων στην κατασκευή

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτηµατολόγιο για το Οικολογικό Αποτύπωµα

Ερωτηµατολόγιο για το Οικολογικό Αποτύπωµα Ερωτηµατολόγιο για το Οικολογικό Αποτύπωµα Αυτό το ερωτηµατολόγιο σας επιτρέπει να υπολογίσετε την περιβαλλοντική επίδραση σας στη Γη δίνοντας τις απαραίτητες πληροφορίες που θα καθορίσουν το οικολογικό

Διαβάστε περισσότερα

Κατανοώντας την επιχειρηματική ευκαιρία

Κατανοώντας την επιχειρηματική ευκαιρία Η Επιχειρηματική Ευκαιρία Κατανοώντας την επιχειρηματική ευκαιρία Υπάρχουν έρευνες οι οποίες δείχνουν ότι στους περισσότερους επιχειρηματίες που ξεκινούν για πρώτη φορά μια επιχείρηση, τελειώνουν τα χρήματα

Διαβάστε περισσότερα

Φυσικό και Αστικό Περιβάλλον. Αειφορική Διαχείριση & Βιώσιμη Ανάπτυξη

Φυσικό και Αστικό Περιβάλλον. Αειφορική Διαχείριση & Βιώσιμη Ανάπτυξη Φυσικό και Αστικό Περιβάλλον Αειφορική Διαχείριση & Βιώσιμη Ανάπτυξη Δημήτρης Μπότσης 1 Περιβάλλον Το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων και στοιχείων που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και επηρεάζουν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΧΑΡΤΙΟΥ. Μαρία Δημητρίου Δ τάξη

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΧΑΡΤΙΟΥ. Μαρία Δημητρίου Δ τάξη ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΧΑΡΤΙΟΥ Μαρία Δημητρίου Δ τάξη Τι είναι η ανακύκλωση; Τι είναι ανακύκλωση Τι είναι ανακύκλωση Ανακύκλωση; Είναι η διαδικασία μέσα από την οποία επιτυγχάνεται η εκ νέου χρήση των υλικών συσκευασίας

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 12 - Η ωρίμανση της βιομηχανικής επανάστασης

Ενότητα 12 - Η ωρίμανση της βιομηχανικής επανάστασης Ενότητα 12 - Η ωρίμανση της βιομηχανικής επανάστασης Ιστορία Γ Γυμνασίου Αίθουσα με μηχανές στο εργοστάσιο Chemnitz του Richard Hartmann (1868) Η ωρίμανση της βιομηχανικής επανάστασης Εκβιομηχάνιση οικονομίας

Διαβάστε περισσότερα

Απόβλητα - «Ένας φυσικός πόρος στο σχολείο μας;»

Απόβλητα - «Ένας φυσικός πόρος στο σχολείο μας;» Απόβλητα - «Ένας φυσικός πόρος στο σχολείο μας;» Λέξεις κλειδιά: Απορρίμματα, ανακύκλωση, ρύπανση, υγεία, προστασία περιβάλλοντος, ΧΥΤΥ, ΧΑΔΑ Εισαγωγή Απόβλητα ένα επίκαιρο ζήτημα, που αποτελεί διαχρονικά

Διαβάστε περισσότερα

Αποσκευές, βρεφικά καρότσια και παιδικά καθίσματα αυτοκινήτου

Αποσκευές, βρεφικά καρότσια και παιδικά καθίσματα αυτοκινήτου Τελευταία ενημέρωση: 28.03.2019 Αποσκευές, βρεφικά καρότσια και παιδικά καθίσματα αυτοκινήτου Όρια αποσκευών για βρέφη και παιδιά Παιδιά έως 2 ετών που ταξιδεύουν στην αγκαλιά ενήλικα και πληρώνουν το

Διαβάστε περισσότερα

Μηχανολόγος Μηχανικός στο Α.Π.Θ.

Μηχανολόγος Μηχανικός στο Α.Π.Θ. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Μηχανολόγος Μηχανικός στο Α.Π.Θ. Παναγιώτης Σεφερλής Αναπληρωτής Καθηγητής Έχεις το «μικρόβιο» του Μηχανικού; Dilbert 2 Επιστήμη του Μηχανολόγου

Διαβάστε περισσότερα

Έτοιμο Φαγητό σε Πακέτο

Έτοιμο Φαγητό σε Πακέτο Πρακτική Εξάσκηση Μάρκετινγκ Έτοιμο Φαγητό σε Πακέτο Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ Έτοιμο Φαγητό σε Πακέτο Συγγραφείς: Δρ. Andrea Grimm, Δρ. Astin Malschinger Παραπομπή

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδιαστικά Προγράμματα Επίπλου

Σχεδιαστικά Προγράμματα Επίπλου Σχεδιαστικά Προγράμματα Επίπλου Καθηγήτρια ΦΕΡΦΥΡΗ ΣΩΤΗΡΙΑ Τμήμα ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΞΥΛΟΥ - ΕΠΙΠΛΟΥ Σχεδιαστικά Προγράμματα Επίπλου Η σχεδίαση με τον παραδοσιακό τρόπο απαιτεί αυξημένο χρόνο, ενώ

Διαβάστε περισσότερα

ες πράσινο ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού Εργαστήριο C www.c3.teiwm.gr 14/12/20112011

ες πράσινο ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού Εργαστήριο C www.c3.teiwm.gr 14/12/20112011 Εργαλεία και μεθοδολογίυ σχεδιασμού συσκευασιών ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού Εργαστήριο C 3 www.c3.teiwm.gr 1 Αειφορία Περιεχόμενα Εργαλεία πράσινου σχεδιασμού Αξιολόγηση κύκλου

Διαβάστε περισσότερα

Τα «μικρά» της Renault που αγαπήθηκαν σε κάθε εποχή

Τα «μικρά» της Renault που αγαπήθηκαν σε κάθε εποχή Τα «μικρά» της Renault που αγαπήθηκαν σε κάθε εποχή Καθώς πλησιάζει το λανσάρισμα του νέου Twingo, ας θυμηθούμε τα μικρά αυτοκίνητα της Renault, που όλα ανταποκρίθηκαν με επιτυχία στις ξεχωριστές ανάγκες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΧΩΡΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΑΘΗΝΑ ΠΡΟΣ ΤΟΡΟΝΤΟ ΚΑΙ ΜΟΝΤΡΕΑΛ 17 Μαΐου 11 Οκτωβρίου 2015 20 Μαΐου 17 Ιουνίου 2015

ΑΝΑΧΩΡΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΑΘΗΝΑ ΠΡΟΣ ΤΟΡΟΝΤΟ ΚΑΙ ΜΟΝΤΡΕΑΛ 17 Μαΐου 11 Οκτωβρίου 2015 20 Μαΐου 17 Ιουνίου 2015 Αγαπητοί Συνεργάτες, Είμαστε στην ευχάριστη θέση να σας ενημερώσουμε σχετικά με την έναρξη δραστηριοτήτων της νέας ελληνικής αεροπορικής εταιρείας, της SkyGreece Airlines S.A. Η SkyGreece Airlines είναι

Διαβάστε περισσότερα

[Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΈΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ»]

[Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΈΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ»] 2012 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Δέσποινα Παπαδοπούλου dpsd07038 [Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΈΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΟ 33 ΤΟΜΟΣ Α «ΜΚΤ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ» ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΔΕΟ 33 ΤΟΜΟΣ Α «ΜΚΤ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ» ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΔΕΟ 33 ΤΟΜΟΣ Α «ΜΚΤ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ» ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ 2013-2014 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΤΟΥΣ. ΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Ορισμοί Υπηρεσιών. Κάθε δραστηριότητα ή ωφέλεια που κάποιος μπορεί να δώσει

Διαβάστε περισσότερα

Η έννοια της Αειφορικής Ανάπτυξης. Ν.Σ.Ευσταθιάδης

Η έννοια της Αειφορικής Ανάπτυξης. Ν.Σ.Ευσταθιάδης Η έννοια της Αειφορικής Ανάπτυξης Ν.Σ.Ευσταθιάδης Ο όρος αειφορία διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1713 από τον H.C. von Carlowitz στο έργο του Sylvicultura Oeconomica ο οποίος συνιστούσε να γίνεται αποταµίευση

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΝΑ ΜΑΣ ΕΠΙΒΡΑΒΕΥΕΙ... ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΟΥΜΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΝΕΡΟ ΜΗ ΧΑΝΕΙΣ ΑΛΛΟ ΧΡΟΝΟ!

ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΝΑ ΜΑΣ ΕΠΙΒΡΑΒΕΥΕΙ... ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΟΥΜΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΝΕΡΟ ΜΗ ΧΑΝΕΙΣ ΑΛΛΟ ΧΡΟΝΟ! ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΝΑ ΜΑΣ ΕΠΙΒΡΑΒΕΥΕΙ... ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΟΥΜΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΝΕΡΟ ΜΗ ΧΑΝΕΙΣ ΑΛΛΟ ΧΡΟΝΟ! ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ: Η ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΑΞΙΑ ΠΟΥ ΜΟΙΡΑΖΕΤΑΙ - Μια εταιρία δεν μπορεί να θεωρείται «πράσινη» αν δεν

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΩΣΙΜΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ. Ν. ΜΟΥΣΙΟΠΟΥΛΟΣ Κοσµήτορας Πολυτεχνικής Σχολής Α.Π.Θ.

ΒΙΩΣΙΜΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ. Ν. ΜΟΥΣΙΟΠΟΥΛΟΣ Κοσµήτορας Πολυτεχνικής Σχολής Α.Π.Θ. Ν. ΜΟΥΣΙΟΠΟΥΛΟΣ Κοσµήτορας Πολυτεχνικής Σχολής Α.Π.Θ. ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Η ΟΠΠ αποτελεί Ευρωπαϊκή προσέγγιση µε στόχοτην: Εγκαθίδρυση µοντέλου ανάπτυξης µε γνώµονα τη βιωσιµότητα Εξασφάλιση

Διαβάστε περισσότερα

5.1. Χωροταξικός Σχεδιασμός Κριτήρια αξιολόγησης Χωροταξικού Σχεδιασμού Δραστηριότητες Χωροταξικού Σχεδιασμού...

5.1. Χωροταξικός Σχεδιασμός Κριτήρια αξιολόγησης Χωροταξικού Σχεδιασμού Δραστηριότητες Χωροταξικού Σχεδιασμού... ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Περιεχόμενα 5.1. Χωροταξικός Σχεδιασμός... 2 5.2. Κριτήρια αξιολόγησης Χωροταξικού Σχεδιασμού... 4 5.3. Δραστηριότητες Χωροταξικού Σχεδιασμού... 5 5.4. Τύποι Χωροταξίας...

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ. Είναι από τη φύση του ανθρωποκεντρικό Οι λειτουργίες του ταυτίζονται µε αυτές του γενικού

ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ. Είναι από τη φύση του ανθρωποκεντρικό Οι λειτουργίες του ταυτίζονται µε αυτές του γενικού ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ Είναι από τη φύση του ανθρωποκεντρικό Οι λειτουργίες του ταυτίζονται µε αυτές του γενικού µάνατζµεντ Άϋλες Ετερογενείς ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Ταυτίζεται η παραγωγή και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΥΣ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΥΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΥΣ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΥΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΥΣ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΥΣ Ενότητα 1.1 Σκοπός Σκοπός του Κεφαλαίου είναι να εισάγει τους μαθητές στον Αυτοματισμό, δηλαδή στο πεδίο της επιστήμης και της τεχνολογίας που ασχολείται με την

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΜΟΝΤΕΛΑ SCOR ΕΝΝΟΙΑ SCOR Ορισμός των μοντέλων SCOR Το μοντέλο SCOR είναι ένα μοντέλο αναφοράς διαδικασιών για την εφοδιαστική αλυσίδα (η ονομασία του προέρχεται από τα αρχικά γράμματα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ. Ευαγγελινίδη ήµητρα ΤΜΗΜΑ Α1. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Ξενιτέλλης ηµοσθένης

ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ. Ευαγγελινίδη ήµητρα ΤΜΗΜΑ Α1. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Ξενιτέλλης ηµοσθένης ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Ευαγγελινίδη ήµητρα ΤΜΗΜΑ Α1 ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Ξενιτέλλης ηµοσθένης ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Οι µεταφορές εξυπηρετούν τον άνθρωπο έτσι ώστε να µπορούν να τον µεταφέρουν από έναν τόπο σε έναν άλλον. Οι επιβάτες για

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΤΝΕΙΔΗΗ ΣΗ ΚΑΜΑΡΙΔΗ GLOBAL WIRE ΑΒΕΕ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΤΝΕΙΔΗΗ ΣΗ ΚΑΜΑΡΙΔΗ GLOBAL WIRE ΑΒΕΕ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΤΝΕΙΔΗΗ ΣΗ ΚΑΜΑΡΙΔΗ GLOBAL WIRE ΑΒΕΕ Νοιαζόμαστε για το περιβάλλον. Φροντίζουμε την περιοχή μας. Παίρνουμε συνεχώς πρωτοβουλίες που αλλάζουν τον τρόπο που δουλεύουμε και αναβαθμίζουν τη

Διαβάστε περισσότερα

για τη βιομηχανία της πέτρας

για τη βιομηχανία της πέτρας Αδαμαντοφόρα εργαλεία για τη βιομηχανία της πέτρας 1 Πλεονεκτήματα της δέσμευσής μας προς τους πελάτες Από το 1937, η Diamant Boart είναι δεσμευμένη προς τους πελάτες της. Η δέσμευση αυτή σημαίνει ότι

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή Ιστορική Αναδρομή Μεθοδολογικό Πλαίσιο Προϋποθέσεις εφαρμογής Στόχοι Πρότυπα Αξιολόγησης Κύκλου Ζωής Στάδια

Εισαγωγή Ιστορική Αναδρομή Μεθοδολογικό Πλαίσιο Προϋποθέσεις εφαρμογής Στόχοι Πρότυπα Αξιολόγησης Κύκλου Ζωής Στάδια Εισαγωγή Ιστορική Αναδρομή Μεθοδολογικό Πλαίσιο Προϋποθέσεις εφαρμογής Στόχοι Πρότυπα Αξιολόγησης Κύκλου Ζωής Στάδια Εισαγωγή Ιστορική Αναδρομή Σημασία στην ανάλυση ολόκληρου του κύκλου ζωής ενός προϊόντος

Διαβάστε περισσότερα

Οικονοµία. Βασικές έννοιες και ορισµοί. Η οικονοµική επιστήµη εξετάζει τη συµπεριφορά

Οικονοµία. Βασικές έννοιες και ορισµοί. Η οικονοµική επιστήµη εξετάζει τη συµπεριφορά Οικονοµία Βασικές έννοιες και ορισµοί Οικονοµική Η οικονοµική επιστήµη εξετάζει τη συµπεριφορά των ανθρώπινων όντων αναφορικά µε την παραγωγή, κατανοµή και κατανάλωση υλικών αγαθών και υπηρεσιών σε έναν

Διαβάστε περισσότερα

Ο δευτερογενής τομέας παραγωγής, η βιομηχανία, παράγει την ηλεκτρική ενέργεια και τα καύσιμα που χρησιμοποιούμε. Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ διακρίνεται σε

Ο δευτερογενής τομέας παραγωγής, η βιομηχανία, παράγει την ηλεκτρική ενέργεια και τα καύσιμα που χρησιμοποιούμε. Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ διακρίνεται σε στον κόσμο Οι κινήσεις της Ευρώπης για «πράσινη» ενέργεια Χρειαζόμαστε ενέργεια για όλους τους τομείς παραγωγής, για να μαγειρέψουμε το φαγητό μας, να φωταγωγήσουμε τα σπίτια, τις επιχειρήσεις και τα σχολεία,

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΑ. Πληροφορίες Προς Τους Υποψήφιους Επισκέπτες Εθελοντές Της Ιεραποστολής ΤΟΜ International

ΓΕΝΙΚΑ. Πληροφορίες Προς Τους Υποψήφιους Επισκέπτες Εθελοντές Της Ιεραποστολής ΤΟΜ International Πληροφορίες Προς Τους Υποψήφιους Επισκέπτες Εθελοντές Της Ιεραποστολής ΤΟΜ International ΓΕΝΙΚΑ Επειδή το ταξίδι στην Αφρικανική ήπειρο είναι γεμάτο περιπέτεια, απρόβλεπτα και ταλαιπωρίες (π.χ. αρκετές

Διαβάστε περισσότερα

Τ Α ΣΤ Σ Ι Τ Κ Ι Ο Π ΕΡ Ε Ι Ρ Β Ι ΑΛΛ Λ Ο Λ Ν

Τ Α ΣΤ Σ Ι Τ Κ Ι Ο Π ΕΡ Ε Ι Ρ Β Ι ΑΛΛ Λ Ο Λ Ν ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ο χώρος µπορεί να διακριθεί σε 2 κατηγορίες το δοµηµένοαστικόχώρο και το µη αστικό, µη δοµηµένο ύπαιθρο αγροτικό ή δασικό χώρο. Αστικός χώρος = ήλιος, αέρας, το νερό, η πανίδα, η χλωρίδα,

Διαβάστε περισσότερα

Ασφάλεια ως ευκαιρία για καινοτομία στην βιομηχανία τροφίμων

Ασφάλεια ως ευκαιρία για καινοτομία στην βιομηχανία τροφίμων Ασφάλεια ως ευκαιρία για καινοτομία στην βιομηχανία τροφίμων Ιωάννης Σμαρνάκης *Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Τεχνολόγων Επιστημόνων Τροφίμων (Π.Ε.Τ.Ε.Τ.) *Διευθυντής Εργοστασίου και Έρευνας & ανάπτυξης

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 3: Αειφορική γεωργία και ανάπτυξη Αφροδίτη Παπαδάκη-Κλαυδιανού Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ. Ι ΑΣΚΟΥΣΑ : ρ. Μαρία Π. Θεοδωροπούλου

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ. Ι ΑΣΚΟΥΣΑ : ρ. Μαρία Π. Θεοδωροπούλου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Ι ΑΣΚΟΥΣΑ : ρ. Μαρία Π. Θεοδωροπούλου ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ξέφρενη ανάπτυξη της τεχνολογίας την τελευταία πεντηκονταετία είχε και έχει σαν επακόλουθο εκτεταµένες οικολογικές καταστροφές που προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού

Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού ΜΑΖΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 19ος αιώνας: Κλειδί: Ανάπτυξη σιδηροδρόμου, Ατμόπλοιο Οργανωμένος τουρισμός Αύξηση μεσαίας τάξης και εισοδημάτων Συρρίκνωση αγροτικού τομέα Μετακίνηση πληθυσμού

Διαβάστε περισσότερα

10 Healthy Lifestyle Tips for Adults

10 Healthy Lifestyle Tips for Adults 10 Healthy Lifestyle Tips for Adults 07 June 2017 1. Καταναλώνετε ποικιλία τροφίμων 2. Βασίστε τη δίαιτά σας σε άφθονα τρόφιμα που είναι πλούσια σε υδατάνθρακες 3. Αντικαταστήστε τα κορεσμένα με τα ακόρεστα

Διαβάστε περισσότερα

Βιομηχανία μπισκότων. Εργασία στο μάθημα της τεχνολογίας Διαμαντοπούλου Μαρία Ιωάννου Βασιλική- Νεκταρία Ιωάννου Μαρία-Φανουρία σχολικό έτος

Βιομηχανία μπισκότων. Εργασία στο μάθημα της τεχνολογίας Διαμαντοπούλου Μαρία Ιωάννου Βασιλική- Νεκταρία Ιωάννου Μαρία-Φανουρία σχολικό έτος Βιομηχανία μπισκότων Εργασία στο μάθημα της τεχνολογίας Διαμαντοπούλου Μαρία Ιωάννου Βασιλική- Νεκταρία Ιωάννου Μαρία-Φανουρία σχολικό έτος 2017-18 Μπισκότο Το μπισκότο είναι γλύκισμα από ζύμη διαμορφωμένη

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόµενα. Πληροφοριακά Συστήµατα: Κατηγορίες και Κύκλος Ζωής. Π.Σ. ιαχείρισης Πράξεων. Π.Σ. ιοίκησης. Κατηγορίες Π.Σ. Ο κύκλος ζωής Π.Σ.

Περιεχόµενα. Πληροφοριακά Συστήµατα: Κατηγορίες και Κύκλος Ζωής. Π.Σ. ιαχείρισης Πράξεων. Π.Σ. ιοίκησης. Κατηγορίες Π.Σ. Ο κύκλος ζωής Π.Σ. Πληροφοριακά Συστήµατα: Κατηγορίες και Κύκλος Ζωής Περιεχόµενα Κατηγορίες Π.Σ. ιαχείρισης Πράξεων ιοίκησης Υποστήριξης Αποφάσεων Έµπειρα Συστήµατα Ατόµων και Οµάδων Ο κύκλος ζωής Π.Σ. Ορισµός Φάσεις Χρήστες

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΚΕΙΟ ΒΕΡΓΙΝΑΣ-ΛΑΡΝΑΚΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ : 2013-2014

ΛΥΚΕΙΟ ΒΕΡΓΙΝΑΣ-ΛΑΡΝΑΚΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ : 2013-2014 ΛΥΚΕΙΟ ΒΕΡΓΙΝΑΣ-ΛΑΡΝΑΚΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ : 2013-2014 Σε ποιο βαθμό η διατροφή, οι ασχολίες/κινητικές δραστηριότητες και ο γενικότερος τρόπος ζωής του σύγχρονου ανθρώπου επηρεάζουν τη σωματική του ανάπτυξη,

Διαβάστε περισσότερα

Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Επιστήμης Διατροφής-Διαιτολογίας

Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Επιστήμης Διατροφής-Διαιτολογίας Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Επιστήμης Διατροφής-Διαιτολογίας Πρακτική Άσκηση στη Βιομηχανία-Αναλυτική Έκθεση Πεπραγμένων «Sunday s Gastronomy Catering»-Αφοί Στενιώτη Ο.Ε Έδρα:Μαγνησίας 51 και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΤΜΗΜΑ : Α3 ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ : Σωτηρόπουλος Σάββας. Τσόγκας Βασίλης

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΤΜΗΜΑ : Α3 ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ : Σωτηρόπουλος Σάββας. Τσόγκας Βασίλης ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΤΜΗΜΑ : Α3 ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ : Σωτηρόπουλος Σάββας Τσόγκας Βασίλης ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ Η συγκέντρωση του πληθυσμού στα μεγάλα αστικά κέντρα, η κοινωνική και τεχνολογική

Διαβάστε περισσότερα

Δεοντολογία Επιστημόνων ΤΠΕ

Δεοντολογία Επιστημόνων ΤΠΕ Πράσινες Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών Δεοντολογία Επιστημόνων ΤΠΕ Κωνσταντίνος Οικονόμου Λέκτορας Τμήματος Πληροφορικής Ιονίου Πανεπιστημίου Μέλος eτεε Email: url: okon@ionio.gr http://www.ionio.gr/~okon

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ:6 ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ ΦΑΓΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΤΩΝ ΜΕΡΟΣ Ε ΣΤΟΧΟΙ:

ΕΝΟΤΗΤΑ:6 ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ ΦΑΓΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΤΩΝ ΜΕΡΟΣ Ε ΣΤΟΧΟΙ: ΕΝΟΤΗΤΑ:6 ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ ΦΑΓΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΤΩΝ ΜΕΡΟΣ Ε ΣΤΟΧΟΙ: Με τη συµπλήρωση αυτού του µαθήµατος ο µαθητής/τρια θα πρέπει να µπορεί να: 1. Περιγράφει τη µέθοδο παράθεσης µε το γαλλικό και µε τον οικογενειακό

Διαβάστε περισσότερα

«ΠΡΑΣΙΝΗ» ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Ελληνικές Ιδέες, Καινοτομίες, Προϊόντα και Τεχνογνωσία Στην Παγκόσμια Μάχη για το Περιβάλλον

«ΠΡΑΣΙΝΗ» ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Ελληνικές Ιδέες, Καινοτομίες, Προϊόντα και Τεχνογνωσία Στην Παγκόσμια Μάχη για το Περιβάλλον «ΠΡΑΣΙΝΗ» ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Ελληνικές Ιδέες, Καινοτομίες, Προϊόντα και Τεχνογνωσία Στην Παγκόσμια Μάχη για το Περιβάλλον Καθηγ. Πέτρος Π. Γρουμπός Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος Ε.Π.Π. Τρίτη, 8 Ιουλίου

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ

Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ Πολύ συχνά, τα άτομα, παρατηρώντας τους άλλους, εντοπίζουν υπερβολές και ακρότητες στις συμπεριφορές τους. Παρατηρούν υπερβολές στους χώρους της εργασίας.

Διαβάστε περισσότερα

«καθορισμός μακροχρόνιων στόχων και σκοπών μιας επιχείρησης και ο. «διαμόρφωση αποστολής, στόχων, σκοπών και πολιτικών»

«καθορισμός μακροχρόνιων στόχων και σκοπών μιας επιχείρησης και ο. «διαμόρφωση αποστολής, στόχων, σκοπών και πολιτικών» ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ Ε.ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ - 1 ΤΟΜΟΣ A ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ Τι είναι η στρατηγική; «καθορισμός μακροχρόνιων στόχων και σκοπών μιας επιχείρησης και ο προσδιορισμός των μέσων για την επίτευξη τους»

Διαβάστε περισσότερα

Αειφόρα σχολεία και προαγωγή της Υγείας

Αειφόρα σχολεία και προαγωγή της Υγείας Αειφόρα σχολεία και προαγωγή της Υγείας Μαρία Δημοπούλου Υπεύθυνη Π.Ε Α Δ/νσης Π.Ε Αθηνών Συντονίστρια Τοπικού Δικτύου «Αειφόρα σχολεία Α Δ/νσης Π.Ε Αθηνών» ΤΟΠΙΚΟΥΔΙΚΤΥΟ ςχολειων AEΙΦΟΡΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΤΗΝ

Διαβάστε περισσότερα

6. Διαχείριση Έργου. Έκδοση των φοιτητών

6. Διαχείριση Έργου. Έκδοση των φοιτητών 6. Διαχείριση Έργου Έκδοση των φοιτητών Εισαγωγή 1. Η διαδικασία της Διαχείρισης Έργου 2. Διαχείριση κινδύνων Επανεξέταση Ερωτήσεις Αυτοαξιολόγησης Διαχείριση του έργου είναι να βάζεις σαφείς στόχους,

Διαβάστε περισσότερα

Η Ενέργεια στο ΑΕΙΦΟΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ. Γιώργος Παυλικάκης Δρ Περιβαλλοντικών Επιστημών Σχολικός Σύμβουλος Φυσικών

Η Ενέργεια στο ΑΕΙΦΟΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ. Γιώργος Παυλικάκης Δρ Περιβαλλοντικών Επιστημών Σχολικός Σύμβουλος Φυσικών Η Ενέργεια στο ΑΕΙΦΟΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Γιώργος Παυλικάκης Δρ Περιβαλλοντικών Επιστημών Σχολικός Σύμβουλος Φυσικών Αειφόρο Ελληνικό Σχολείο Όλοι νοιαζόμαστε, όλοι συμμετέχουμε Ένα σχολείο κοινότητα Οι

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Κύκλος Ζωής Εφαρμογών ΕΝΟΤΗΤΑ 2. Εφαρμογές Πληροφορικής. Διδακτικές ενότητες 5.1 Πρόβλημα και υπολογιστής 5.2 Ανάπτυξη εφαρμογών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Κύκλος Ζωής Εφαρμογών ΕΝΟΤΗΤΑ 2. Εφαρμογές Πληροφορικής. Διδακτικές ενότητες 5.1 Πρόβλημα και υπολογιστής 5.2 Ανάπτυξη εφαρμογών 44 Διδακτικές ενότητες 5.1 Πρόβλημα και υπολογιστής 5.2 Ανάπτυξη εφαρμογών Διδακτικοί στόχοι Σκοπός του κεφαλαίου είναι οι μαθητές να κατανοήσουν τα βήματα που ακολουθούνται κατά την ανάπτυξη μιας εφαρμογής.

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνική Περιβαλλοντική ευθύνη και απασχόληση. ρ Χριστίνα Θεοχάρη

Κοινωνική Περιβαλλοντική ευθύνη και απασχόληση. ρ Χριστίνα Θεοχάρη Κοινωνική Περιβαλλοντική ευθύνη και απασχόληση Συνάντηση Εργασίας ρ Χριστίνα Θεοχάρη Περιβαλλοντολόγος Μηχανικός Γραµµατέας Οικολογίας και Περιβάλλοντος ΓΣΕΕ 7 Ιουνίου 2006 1 1. Η Κοινωνική εταιρική ευθύνη

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ Ομιλία της Υπουργού Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας κας Φάνης Πάλλη-Πετραλιά στο Διεθνές Συνέδριο «Η κλιματική αλλαγή ως πρόκληση για τις

Διαβάστε περισσότερα

Αγαπητοί Σύνεδροι, Αγαπητοί Φίλοι,

Αγαπητοί Σύνεδροι, Αγαπητοί Φίλοι, Αγαπητοί Σύνεδροι, Αγαπητοί Φίλοι, Ο ίδιος ο όρος του αγροτουρισμού παραπέμπει στα συνθετικά της αγροτικής δραστηριότητας και του τουρισμού. Αυτό συχνά δημιουργεί σύγχυση ως προς το τι είναι τελικά ο αγροτουρισμός,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ 100% ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΦΩΤΙΣΜΟΥ ΜΕ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ LED ΚΑΙ ΑΠΟΠΛΗΡΩΜΗ ΤΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 1 Περιεχόμενα 1. ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Τι τρώμε ; Τα τρελά κολοκυθάκια. Βουκάι Αντελίνα Δοβλιατίδου Άννα Λαδοπούλου Σοφία Ξανθοπούλου Άννα Παπαδοπούλου Αναστασία

Τι τρώμε ; Τα τρελά κολοκυθάκια. Βουκάι Αντελίνα Δοβλιατίδου Άννα Λαδοπούλου Σοφία Ξανθοπούλου Άννα Παπαδοπούλου Αναστασία Τι τρώμε ; Ομάδα 1 : Τα τρελά κολοκυθάκια Βουκάι Αντελίνα Δοβλιατίδου Άννα Λαδοπούλου Σοφία Ξανθοπούλου Άννα Παπαδοπούλου Αναστασία Ιστορική αναδρομή εξέλιξης τροφίμων Παράλληλα με την εξέλιξη του ανθρώπινου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΑΡΙΣΤΕΑ ΓΚΑΓΚΑ, Ι ΑΚΤΩΡ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ

ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΑΡΙΣΤΕΑ ΓΚΑΓΚΑ, Ι ΑΚΤΩΡ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΑΡΙΣΤΕΑ ΓΚΑΓΚΑ, Ι ΑΚΤΩΡ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2017-2018 ΛΕΥΚΑΔΑ Ενότητα 1: ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΙΑΦΗΜΙΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Το Φαινόμενο του θερμοκηπίου Η τρύπα του όζοντος Η μόλυνση της ατμόσφαιρας Η μόλυνση του νερού Η μόλυνση του εδάφους Όξινη βροχή Ρύπανση του περιβάλλοντος Ραδιενεργός ρύπανση

Διαβάστε περισσότερα

Καθορισµός κριτηρίων αξιολόγησης Περιγραφή και βαθµονόµηση κριτηρίων. 1. Εισαγωγή

Καθορισµός κριτηρίων αξιολόγησης Περιγραφή και βαθµονόµηση κριτηρίων. 1. Εισαγωγή Καθορισµός κριτηρίων αξιολόγησης Περιγραφή και βαθµονόµηση κριτηρίων 1. Εισαγωγή Για την επιτυχή εφαρµογή της πολυκριτηριακής ανάλυσης, είναι απαραίτητο αφενός µεν να εξετασθεί ένας ικανός και αναγκαίος

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις

Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Περιβαλλοντικά Προβλήματα Παγκόσμιας κλίμακας Περιφερειακής κλίμακας Τοπικής κλίμακας Αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος ( Θ κατά 2 ⁰C έως 2050) Εξάντληση όζοντος (αλλαγές συγκέντρωσης

Διαβάστε περισσότερα

Οι περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις από τον οικιακό χώρο

Οι περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις από τον οικιακό χώρο Οι περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις από τον οικιακό χώρο Κ. Αμπελιώτης, Λέκτορας Τμ. Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Οι επιβαρύνσεις συνοπτικά Κατανάλωση φυσικών πόρων Ρύπανση Στην

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΜΥΡΙΝΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΤΑΞΗ Α ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ:

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΜΥΡΙΝΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΤΑΞΗ Α ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ: ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΜΥΡΙΝΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2013-2014 Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΤΑΞΗ Α ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: ΕΝΕΡΓΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ: ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΙΜΑ ΥΛΙΚΑ ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΑΜΕΑ Μέλη της ομάδας: ΕΛΕΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΟ

ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΟ 2 ο Γ/σιο Μεταμόρφωσης ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ- ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΟΥΧΑΣΙΡΗΣ Α2 ΜΑΙΟΣ 2017 1. Ανάλυση της γενικής τεχνολογικής ενότητας στην οποία ανήκει το έργο. Τα μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδος : έρευνα και πειραματισμός

Μέθοδος : έρευνα και πειραματισμός 1 Ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΕΥΚΩΝ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ : ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ : Τρασανίδης Γεώργιος, διπλ. Ηλεκ/γος Μηχανικός Μsc ΠΕ12 05 Μέθοδος : έρευνα και πειραματισμός Στόχος της Τεχνολογίας στην Γ Γυμνασίου

Διαβάστε περισσότερα

Οι ευρωπαϊκοί λαµπτήρες γίνονται ενεργητικά αποδοτικότεροι

Οι ευρωπαϊκοί λαµπτήρες γίνονται ενεργητικά αποδοτικότεροι Οι ευρωπαϊκοί λαµπτήρες γίνονται ενεργητικά αποδοτικότεροι Η ΕΕ όρισε νέες απαιτήσεις για τη ενεργειακή απόδοση τις οποίες θα πρέπει να ικανοποιούν οι λαµπτήρες που παράγονται για την αγορά της ΕΕ από

Διαβάστε περισσότερα

http://www.economics.edu.gr 7

http://www.economics.edu.gr 7 6 ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 1.3 Λειτουργίες της Επιχείρησης 1.3.1 Η αλυσίδα των Επιχειρησιακών Λειτουργιών Όπως κάθε οργανισµός, έτσι και η επιχείρηση, προκειµένου να ζήσει, ν ανταποκριθεί

Διαβάστε περισσότερα

2015 Η ενέργεια είναι δανεική απ τα παιδιά μας

2015 Η ενέργεια είναι δανεική απ τα παιδιά μας Εκπαιδευτικά θεματικά πακέτα (ΚΙΤ) για ευρωπαϊκά θέματα Τ4Ε 2015 Η ενέργεια είναι δανεική απ τα παιδιά μας Teachers4Europe Οδηγιεσ χρησησ Το αρχείο που χρησιμοποιείτε είναι μια διαδραστική ηλεκτρονική

Διαβάστε περισσότερα

Σηµείωνε - καθώς προχωράς! ΝΑ ΠΕΤΑΞΩ. Ιστορία - βήµα προς βήµα ΙΕΘΝΗΣ ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΑΣ ΛΑΡΝΑΚΑΣ

Σηµείωνε - καθώς προχωράς! ΝΑ ΠΕΤΑΞΩ. Ιστορία - βήµα προς βήµα ΙΕΘΝΗΣ ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΑΣ ΛΑΡΝΑΚΑΣ Σηµείωνε - καθώς προχωράς! ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΠΕΤΑΞΩ Ιστορία - βήµα προς βήµα ΙΕΘΝΗΣ ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΑΣ ΛΑΡΝΑΚΑΣ Αυτή η ιστορία ανήκει στον/στην: ΟΝΟΜΑ ΕΠΙΘΕΤΟ 2 Το να πηγαίνεις ταξίδι µπορεί να είναι πολύ διασκεδαστικό!

Διαβάστε περισσότερα

H ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Γεωργία είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε την καλλιέργεια του εδάφους της γης µε σκοπό την παραγωγή φυτ

H ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Γεωργία είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε την καλλιέργεια του εδάφους της γης µε σκοπό την παραγωγή φυτ ΗΓΕΩΡΓΙΚΗΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΚΑΡΑΣΑΒΒΑ Α 2 H ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Γεωργία είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε την καλλιέργεια του εδάφους της γης µε σκοπό την παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΑΝΑΓΚΩΝ ΣΕ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ. Διεύθυνση Έρευνας και Προγραμματισμού

ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΑΝΑΓΚΩΝ ΣΕ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ. Διεύθυνση Έρευνας και Προγραμματισμού ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΑΝΑΓΚΩΝ ΣΕ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Διεύθυνση Έρευνας και Προγραμματισμού 1 H ΑνΑΔ Ημικρατικός Οργανισμός ο οποίος αναφέρεται στην κυβέρνηση μέσω του Υπουργού Εργασίας και

Διαβάστε περισσότερα

Fit System, σύστημα αυτοεξυπηρέτησης

Fit System, σύστημα αυτοεξυπηρέτησης Fit System, σύστημα αυτοεξυπηρέτησης electrolux fit system 3 Νέο Fit System: Μια προσαρμόσιμη και λειτουργική λύση για τις δικές σας εγκαταστάσεις Καφετέριες και εστιατόρια: Ιδανικό για μικρούς χώρους

Διαβάστε περισσότερα

Environmental approach to driving facility performance improvement Δρ. Στέλλα Πιτσαρή

Environmental approach to driving facility performance improvement Δρ. Στέλλα Πιτσαρή Environmental approach to driving facility performance improvement Δρ. Στέλλα Πιτσαρή Environmental Specialist, MSc Διαχείριση εγκαταστάσεων ψ (IFMA, 2012) International Facility Management Association

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΛΑΡΙΣΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑ : ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΙΙ

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΛΑΡΙΣΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑ : ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΙΙ ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΛΑΡΙΣΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑ : ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΙΙ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ : «ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ» ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ : Κα ΚΥΠΑΡΙΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Περίληψη Διδακτορικής Διατριβής ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Τμήμα Περιβάλλοντος. Ευστράτιος Γιαννούλης

Περίληψη Διδακτορικής Διατριβής ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Τμήμα Περιβάλλοντος. Ευστράτιος Γιαννούλης Μοντελοποίηση και βελτιστοποίηση του ενεργειακού συστήματος με την χρήση κατανεμημένης παραγωγής και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. H τεχνολογική διάσταση Περίληψη Διδακτορικής Διατριβής ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΩΣΗ & ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ

ΟΡΓΑΝΩΣΗ & ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων ΟΡΓΑΝΩΣΗ & ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ Ενότητα 5: ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΜΑΖΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΦΑΓΗΤΩΝ Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ (BUSINESS PLAN)

ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ (BUSINESS PLAN) Το παρακάτω κείμενο προέρχεται από το βιβλίο του Καθηγητή Θάνου Κριεμάδη με τίτλο: Επιχειρηματικότητα και Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις Παροχής Υπηρεσιών, το οποίο εκδόθηκε το 2011 από την Νομική Βιβλιοθήκη.

Διαβάστε περισσότερα

To Μάκρο- και Μίκρο- περιβάλλον του Μάρκετινγκ

To Μάκρο- και Μίκρο- περιβάλλον του Μάρκετινγκ www.arns.gr κλικ στη γνώση inf@arns.c.gr ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 T Μάκρο- και Μίκρο- περιβάλλον του Μάρκετινγκ Μάκρο- περιβάλλον και οι μη ελεγχόμενες μεταβλητές αυτού Το μάκρο-περιβάλλον αποτελεί τον ευρύτερο χώρο

Διαβάστε περισσότερα

Ηµερίδα του ΚΕΠΕΑ της ΓΣΕΕ µε θέµα: «Πολιτικές ενίσχυσης της Απασχόλησης»

Ηµερίδα του ΚΕΠΕΑ της ΓΣΕΕ µε θέµα: «Πολιτικές ενίσχυσης της Απασχόλησης» Ηµερίδα του ΚΕΠΕΑ της ΓΣΕΕ µε θέµα: «Πολιτικές ενίσχυσης της Απασχόλησης» Ν. ΑΝΑΛΥΤΗΣ 27/3/2003 Κατά την έναρξη του 21 ου αιώνα, από τις κυριότερες προκλήσεις που απασχολούν την Ευρώπη και φυσικά και τη

Διαβάστε περισσότερα

Δελτίο Τύπου. Μύλοι Λούλη: 4 η Έκθεση Εταιρικής Υπευθυνότητας Φροντίζουμε για το Μέλλον

Δελτίο Τύπου. Μύλοι Λούλη: 4 η Έκθεση Εταιρικής Υπευθυνότητας Φροντίζουμε για το Μέλλον Αθήνα, 30 Οκτωβρίου 2018 Δελτίο Τύπου Μύλοι Λούλη: 4 η Έκθεση Εταιρικής Υπευθυνότητας Φροντίζουμε για το Μέλλον Η εταιρεία Μύλοι Λούλη, με βαθιά ιστορία και παράδοση 7 γενιών, για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΣΤΟΧΟI: ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΘΗΤΩΝ ΜΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛ.ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΗΛΙΚΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛ.ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛ.ΣΥΣΚΕΥΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

«Ολοήµερη εκπαίδευση. Η ευρωπαϊκή εµπειρία»

«Ολοήµερη εκπαίδευση. Η ευρωπαϊκή εµπειρία» «Ολοήµερη εκπαίδευση. Η ευρωπαϊκή εµπειρία» H έρευνα του Ο.Ο.Σ.Α. «PISA» (Programme for International Student Assesment, Πρόγραµµα ιεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών) αναζωπύρωσε τη συζήτηση για τα προγράµµατα

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγίες προς τους καταναλωτές

Οδηγίες προς τους καταναλωτές Οδηγίες προς τους καταναλωτές σχετικά με την αγορά και χρήση προϊόντων Υλικών και Αντικειμένων που πρόκειται να έλθουν σε Επαφή με Τρόφιμα (Υ.Α.Ε.Τ.) 1. Ποιά προϊόντα ανήκουν στην κατηγορία των υλικών

Διαβάστε περισσότερα

1 ο Λύκειο Ναυπάκτου Έτος: Τμήμα: Α 5 Ομάδα 3 : Σίνης Γιάννης, Τσιλιγιάννη Δήμητρα, Τύπα Ιωάννα, Χριστοφορίδη Αλεξάνδρα, Φράγκος Γιώργος

1 ο Λύκειο Ναυπάκτου Έτος: Τμήμα: Α 5 Ομάδα 3 : Σίνης Γιάννης, Τσιλιγιάννη Δήμητρα, Τύπα Ιωάννα, Χριστοφορίδη Αλεξάνδρα, Φράγκος Γιώργος 1 ο Λύκειο Ναυπάκτου Έτος: 2017-2018 Τμήμα: Α 5 Ομάδα 3 : Σίνης Γιάννης, Τσιλιγιάννη Δήμητρα, Τύπα Ιωάννα, Χριστοφορίδη Αλεξάνδρα, Φράγκος Γιώργος Θέμα : Εξοικονόμηση ενέργειας σε διάφορους τομείς της

Διαβάστε περισσότερα