ΟΙ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ
|
|
- Άργος Ελπιδιος Κουρμούλης
- 7 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 ΟΙ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ Ο ναός του αγίου Βλασίου, ιερομάρτυρος και επισκόπου Σεβαστείας, βρίσκεται σε απόσταση μισής ώρας νοτίως της μεγίστης Λαύρας. Πρόκειται για μονόχωρο καμαροσκεπή ναό, μικρών διαστάσεων (6,90x4,80 μ.), με ημικυκλική αψίδα και τέσσερα αψιδώματα, που ανοίγονται ανά δύο στο πάχος της εξωτερικής πλευράς του βορείου και νοτίου τοίχου. Ο ναός, που είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες, δέχτηκε σε δεύτερη φάση (1529) μικρής εκτάσεως επεμβάσεις στο αρχιτεκτονικό κέλυφος1, που επέφεραν και μερική καταστροφή των τοιχογραφιών στον βόρειο και νότιο τοίχο από τη διάνοιξη των παραθύρων. Οι επισκευές αυτές και η τοπική καταστροφή των τοιχογραφιών, σύμφωνα με νεότερη επιγραφή, που έχει τοποθετηθεί στο εντοιχισμένο ανατολικό αψίδωμα του βορείου τοίχου, συνδέονται με την ανακαίνιση του ναού που έγινε στα 1529 από τον μοναχό Ιωακείμ2. Οι τοιχογραφίες που σώζονται στον ναό και είναι, όπως θα δούμε, προγενέστερες της ανακαινίσεώς του κατά το έτος 15293, διατηρούνται σε καλή 1. Οι νεότερες επεμβάσεις περιορίζονται κυρίως στην εντοίχιση του ανατολικού τυφλού αψιδώματος στον βόρειο και νότιο τοίχο και στη διάνοιξη των παραθύρων στον βόρειο και νότιο τοίχο. Οι εργασίες αυτές προκάλεσαν τη μερική καταστροφή της παραστάσεως της Συνάξεως των αρχαγγέλων (εικ. 7) και ενός αδιαγνώστου αγίου στον νότιο τοίχο καθώς και του αγίου Δημητρίου (εικ. 14) και ενός αδιαγνώστου αγίου στον βόρειο. Οι επεμβάσεις αυτές χρονολογούνται στα 1529, όπως συνάγεται από επιγραφή σε μάρμαρο που ενσωματώθηκε στην τοιχοποιία, με την οποία εντοιχίστηκε το αρχικό ανατολικό αψίδωμα του βορείου τοίχου. Συνεπώς, όπως προκύπτει από την έρευνα, η επιγραφή δεν αναφέρεται, όπως υπέθεσε ο Παπαζώτος (Αθαν. Παπαζώτος, «Ο Ιγνάτιος Καλόθετος, ιδρυτής του Αγίου Βλασίου στη Μεγίστη Λαύρα (σημερινός ναός του 1529)», Μακεδονικά 19 (1979) ), στον χρόνο ανεγέρσεως του ναού πολύ περισσότερο στον χρόνο διακοσμήσεώς του αλλά σε εργασίες επισκευών και τοπικών επεμβάσεων. 2. Η επιγραφή έχει ως ακολούθως: ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΘΗ Ο / ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ Α/ΓΙΟΥ ΙΕΡΟ- ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΒΛΑΣΙ/ΟΥ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ ΔΙΑ ΣΥΝ/ΔΡΟΜΗΣ Κ(ΑΙ) ΕΞΟΔΟΥ ΕΜΟΥ / ΤΟΥ ΕΝ ΜΟΝΑ- ΧΟΙΣ ΙΩ/ΚΕΙΜ ΚΑΘΑ ΕΤΟΣ Ζ'ΛΖ (= 1529). Η έκφραση «ανακαινίσθη εκ βάθρων», όπως είναι γνωστό, είναι τυπική σε επισκευές ναών. Με βάση σημείωση του 1790, που σώζεται σε χρυσόβουλο του 1314 του Ανδρονίκου Β' Παλαιολόγου στο αρχείο της μονής Μεγίστης Λαύρας, ο ναός του αγίου Βλασίου, σύμφωνα με τον Παπαζώτο, είναι πιθανότατα κτίσμα του ιερομονάχου Ιγνατίου Καλοθέτου, «ανάμεσα στα χρόνια 1315 και 1330, όταν εκείνος (ο Καλόθετος) κατά διαστήματα έμενε στο Άγιον Όρος», Παπαζώτος, ό.π., σσ Κατά την γνώμη μας ο χρόνος, τουλάχιστον, διακοσμήσεώς του ναού δεν συνδέεται με τον Ιγνάτιο Καλόθετο, όπως θα αποδειχθεί παρακάτω, βλ. και σημ Ότι πρόκειται για ανακαίνιση του ναού προκύπτει από τα ακόλουθα στοιχεία: α. Το
2 94 E. N. Τσιγαρίδας σχετικά κατάσταση και συνθέτουν ένα ολοκληρωμένο, με χρονική ενότητα, εικονογραφικό πρόγραμμα, ιδιαίτερα ενδιαφέρον για τις καλλιτεχνικές τάσεις στη ζωγραφική του 15ου αιώνα (εικ. 1,8). Οι τοιχογραφίες διατάσσονται στον χώρο του ιερού σε τρεις ζώνες, ενώ στον κυρίως ναό σε δύο (σχέδ. 1). Ειδικότερα, στην άνω ζώνη της κόγχης του ιερού εικονίζεται η Παναγία δεομένη σε προτομή με τον Χριστό προ του στήθους (εικ. 2), ενώ εκατέρωθεν της κόγχης εικονίζονται ολόσωμα Χερουβίμ. Στην κάτω ζώνη της κόγχης τέσσερις ιεράρχες, με κορυφαίους τον άγιο Βλάσιο και τον άγιο Ιωάννη Χρυσόστομο, διατάσσονται ανά δύο εκατέρωθεν του παραθύρου. Στο μέτωπο του ανατολικού τοίχου, πάνω από την αψίδα αναπτύσσονται εκατέρωθεν ενός παραθύρου η Ανάληψη (εικ. 6) και η Πεντηκοστή. Πάνω από το παράθυρο εικονίζεται το άγιο Μανδήλιο (εικ. 1), το οποίο, όπως είναι γνωστό, αποτελεί εικονιστική απόδοση του δόγματος της θείας ενανθρωπήσεως4. Γι αυτό τον λόγο σε μονόχωρους ναούς τοποθετείται από τον 12ο αιώνα στον ανατολικό τοίχο του ιερού, σε άμεση μάλιστα συνάφεια με τη σκηνή του Ευαγγελισμού5. Στην κόγχη της προθέσεως εικονίζεται στην άνω ζώνη ο Χριστός σε προτομή στον τύπο της Άκρας Ταπείνωσης, ενώ στην κάτω ζώνη δύο αδιάγνωστοι συλλειτουργούντες ιεράρχες. Σε κόγχη του ανατολικού τοίχου, δεξιά της αψίδος, σώζεται η μορφή του αγίου Λαυρέντιου (εικ. 20). Στον βόρειο τοίχο ομοίωμα του ναού που κρατάει ο κτήτωρ-μοναχός οτην κτητορική παράσταση (εικ. 8, 10) έχει τη μορφή που είχε ο ναός πριν από την ανακαίνιση του 1529 γι αυτό τον λόγο το ανατολικό αψίδωμα του βόρειου τοίχου δεν απεικονίζεται εντοιχισμένο, β. Οι τοιχογραφίες προϋπήρχαν της ανακαινίσεως του 1529, γιατί την περίοδο αυτή καταστρέφονται τοπικά με τη διάνοιξη των παραθύρων στον βόρειο και νότιο τοίχο, γ. Η επιγραφή του 1529 δεν σχετίζεται με την ανέγερση της διακόσμησης του ναού, αλλά με την ανακαίνισή του. Τούτο προκύπτει από το γεγονός ότι η επιγραφή είναι τοποθετημένη σε νεότερη τοιχοποιία, με την οποία εντοιχίζεται το ανατολικό αψίδωμα του βόρειου τοίχου. Η άποψη ότι οι τοιχογραφίες του ναού είναι προγενέστερες του 1529 θα επιβεβαιωθεί παρακάτω και με άλλα στοιχεία, εικονογραφικά και τεχνοτροπικά. 4. Για τον συμβολισμό και τον ρόλο του αγίου Μανδηλίου ως εικονιστικής έκφρασης του δόγματος της ενσάρκωσης του Χριστού βλ. D. Pallas, Die Passion und Bestattung Christi in Byzanz, Der Ritus Das Bild, München 1965, σ. 134 κ.εξ. A. Grabar, La Sainte face de Laon. Le Mandylion dans I art orthodoxe, Ζωγραφικά Γ ' (seminarium Kondakovianum), Prague 1931, σ. 24 κ.εξ. Ν. Thierry, «Deux notes apropos du Mandylion», Zografì 1 (1980) Βλ. Αγιο Νικόλαο Κασνίτζη και Αγιο Στυλιανό Καστοριάς, Στ. Πελεκανίδης - Μαν. Χατζηδάκης, Καστοριά, Αθήνα 1984, σ. 52- Ε. Tsigaridas, «La peinture à Kastoria et en Macédoine Greque occidentale vers l année Fresques et icônes», Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου Studenica et l art byzantin autour de l année 1200, Beograd 1988, σ. 310, εικ. 3. Στην ίδια θέση απαντά το άγιο Μανδήλιο σε μονόχωρους ναούς της Μακεδονίας του δεύτερου μισού του Μου και του 15ου αιώνα, όπως στο Mali Grad της Μεγάλης Πρέσπας ( ), στον Ταξιάρχη της Μητροπύλεως Καστοριάς ( ), στον Άγιο Νικόλαο Τζώτζα (τρίτο τέταρτο Μου αι.), στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο της Πλατείας Ομονοίας ( 14ος- 15ος αι.) κ.ά. Βλ. σχετικά Ε. Τσιγαρίδας, Τοιχογραφίες της περιόδου των Παλαιολόγων σε ναούς της Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη 1998, σσ. 209 και 247.
3 Οι τοιχογραφίες του Αγ. Βλασίου της μονής Μεγίστης Λαύρας 95 του ιερού ανοίγεται μικρή κόγχη, στην οποία εικονίζονται δύο αδιάγνωστοι διάκονοι, ενώ στην κόγχη που ανοίγεται στον νότιο τοίχο παριστάνονται σε προτομή ο άγιος Στέφανος και αδιάγνωστος ιεράρχης (εικ. 17). Στην κατώτατη ζώνη των πλάγιων τοίχων του ιερού απεικονίζονται ο άγιος Νικόλαος στον βόρειο τοίχο και αδιάγνωστος ιεράρχης στον νότιο. Στην οροφή του ναού (εικ. 1), εκατέρωθεν της διακοσμητικής ταινίας που εκτείνεται στο κλειδί της καμάρας, και στον δυτικό τοίχο αναπτύσσονται οι σκηνές του Δωδεκαόρτου. Στο νότιο τμήμα της καμάρας απεικονίζεται ο Ευαγγελισμός (εικ. 3) κάτωθεν του οποίου απεικονίζεται ο Ασπασμός της Παναγίας και της Ελισσάβετ, η Γέννηση (εικ. 4), η Υπαπαντή και η Βάπτιση (εικ. 5). Στο βόρειο τμήμα της καμάρας εκτείνεται η Ανάσταση του Λαζάρου, η Βαϊοφόρος, η Σταύρωση, η Ανάσταση του Χριστού και κάτωθεν της Αναστάσεως, η σκηνή του Λίθου. Η Κοίμηση της Θεοτόκου εικονίζεται στον δυτικό τοίχο του ναού δίπλα στη Μεταμόρφωση (εικ. 8). Στους κάθετους τοίχους του ναού εικονογραφούνται ολόσωμοι άγιοι ως ακολούθως: στον νότιο τοίχο εικονίζονται από αριστερά προς τα δεξιά αδιάγνωστος άγιος κατεστραμμένος (ίσως ο άγιος Ιγνάτιος), η Σύναξη των αρχαγγέλων (εικ. 7) μερικώς κατεστραμμένη από τη διάνοιξη του παραθύρου στον συνοπτικό τύπο, ο άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης (εικ. 16, 18), και ο άγιος Ονούφριος (εικ. 19), ενώ μέσα σε τετράγωνη κόγχη, με την τεχνική της μονοχρωμίας, αποδίδεται αδιάγνωστος άγιος ερημίτης, έχοντας στα πλάγια τοιχώματα της κόγχης φυλλοφόρο σταυρό Αναστάσεως. Στον δυτικό και βόρειο τοίχο του ναού εικονίζονται από αριστερά προς τα δεξιά στρατιωτικοί κυρίως άγιοι ως ακολούθως: ο άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης (εικ. 13, 15), ο άγιος Θεόδωρος ο Τήρων, ο άγιος Γεώργιος (εικ. 14), ο άγιος Δημήτριος κατεστραμμένος μερικώς από τη διάνοιξη του παραθύρου (εικ. 14) καθώς και αδιάγνωστος άγιος κατεστραμμένος. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η κτητορική παράσταση, που απεικονίζεται στην κατώτατη ζώνη του δυτικού τοίχου (εικ. 8-10). Στην παράσταση αυτή από δεξιά προς τα αριστερά αδιάγνωστος μοναχός, κτήτωρ του ναού6, κρατά στο δεξί χέρι γραπτό, πιστό ομοίωμα του ναού και κινείται, οδηγούμενος από τον προστάτη άγιο του ναού, επίσκοπο Λαοδικείας και ιερομάρτυρα, άγιο Βλάσιο, προς την Παναγία βρεφοκρατούσα, που αποδίδεται στον τύπο 6. Στη σημείωση του χρυσοβούλου του 1314 του Ανδρονίκου Β ' Παλαιολόγου, που γράφτηκε από τον χαρτουλάριο Κύριλλο Λαυριώτη το 1790, σημειώνεται ότι ο ίδιος ο Καλόθετος είναι «ζωγραφισμένος». Εάν η πληροφορία αυτή είναι σωστή και αναφέρεται στον ναό του αγίου Βλασίου της μονής Μεγίστης Λαύρας και όχι στον Αγιο Βλάσιο Βέροιας, θα πρέπει να δεχτούμε, με βάση τον πιθανό χρόνο διακοσμήσεως του ναού που προτείνουμε (πρώτο μισό 15ου αιώνα), ότι η απεικόνιση του Ιγνατίου Καλοθέτου έγινε σε χρόνο πολύ μεταγενέστερο της ανεγέρσεως του ναΐσκου, προκειμένου να τιμηθεί η μνήμη του ως κτήτορος. Πρβλ. Παπαζώτος, ό.π., σσ
4 96 E. N. Τσιγαρίδας Σχ. 1. Άνοψη του ναού του Αγίου Βλασίου.
5 Οι τοιχογραφίες του Αγ. Βλασίου της μονής Μεγίστης Λαύρας Το άγιον Μανδήλιον. 2. Η Ανάληψη. 3. Η Πεντηκοστή. 4. Η Παναγία δεόμενη σε προτομή με τον Χριστό προ του στήθους. 5. Συλλειτουργών αδιάγνωστος ιεράρχης σε προτομή. 6. Συλλειτουργών αδιάγνωστος ιεράρχης σε προτομή. 7. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. 8. Ο άγιος Βασίλειος. 9. Η Ακρα Ταπείνωση. 10. Συλλειτουργών αδιάγνωστος ιεράρχης σε προτομή. 11. Συλλειτουργών αδιάγνωστος ιεράρχης σε προτομή. 12. Ο άγιος Λαυρέντιος (;). 13. Χερουβίμ. 14. Χερουβίμ. 15. Ποδέαδιακοσμητική. 16. Ο Ασπασμός της Παναγίας. 17. Αδιάγνωστος άγιος κατεστραμμένος. 18. Η Σύναξη των αρχαγγέλων. 19. Ο άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης. 20. Ο άγιος Ονούφριος άγιος Στέφανος σε προτομή. 22. Αδιάγνωστος άγιος σε προτομή. 23. Αδιάγνωστος ιεράρχης σε προτομή. 24. Αγιος ερημίτης αδιάγνωστος. 25α-β. Φυλλοφόροι σταυροί Αναστάσεως. 26. Η Μεταμόρφωση του Χριστού. 27. Η Κοίμηση της Θεοτόκου. 28. Ο άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης. 29. Ο κτήτωρ του ναού οδηγούμενος από τον άγιο Βλάσιο. 30. Ο άγιος Βλάσιος. 31. Η Παναγία Οδηγήτρια σε προτομή. 32. Αδιάγνωστος ερημίτης ολόσωμος. 33. Αδιάγνωστος μοναχός ολόσωμος. 34. Ο άγιος Θεόδωρος ο Τήρων (;). 35. Αδιάγνωστος μοναχός. 36. Ο άγιος Γεώργιος. 37. Ο άγιος Δημήτριος. 38. Αδιάγνωστος άγιος κατεστραμμένος. 39. Ο Λίθος. 40. Ο άγιος Νικόλαος. 41. Αδιάγνωστος διάκονος σε προτομή. 42. Επιγραφή. 43. Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. 44. Η Γέννηση του Χριστού. 45. H Υπαπαντή. 46. Η Βάπτιση του Χριστού. 47. Η Έγερση του Λαζάρου. 48. Η Βαϊοφόρος. 49. II Σταύρωση του Χριστού. 50. Η Ανάσταση. 51. Διάκοσμος.
6 98 E. N. Τσιγαρίδας της Οδηγήτριας. Κάτω από την Παναγία μέσα σε κόγχη εικονίζεται δεόμενος αδιάγνωστος άγιος μοναχός. Αριστερά της κόγχης σώζεται το άνω τμήμα ολόσωμου αδιάγνωστου ερημίτη αγίου (εικ. 8). Στην ανατολική παραστάδα της εισόδου προς τον ναό εικονίζεται το πορτρέτο ενός γέροντος μοναχού που κρατάει κομποσχοίνι. Το πορτρέτο αυτό, στο οποίο ο καλλιτέχνης αποδίδει ατομικά χαρακτηριστικά, εντυπωσιάζει για τον προσωπογραφικό ρεαλισμό, που αποδίδεται με λιτά ζωγραφικά μέσα και σχεδιαστική άνεση. Η κατάσταση διατηρήσεως των τοιχογραφιών, εάν εξαιρέσουμε τις καταστροφές από τη διάνοιξη των παραθύρων, είναι σχετικά καλή. Σε πολύ καλή κατάσταση σώζονται οι τοιχογραφίες του ανατολικού, του δυτικού τοίχου και του νότιου τμήματος της καμάρας. Αντίθετα οι τοιχογραφίες του βόρειου τμήματος της καμάρας (Έγερση Λαζάρου, Βαϊοφόρος, Σταύρωση, Ανάσταση) παρουσιάζουν φθορές και απώλειες της ζωγραφικής από την εισροή όμβριων υδάτων, όπως και επικάλυψη της ζωγραφικής επιφάνειας με άλατα. Το εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού, όπως προκύπτει από τα παραπάνω, είναι λιτό και περιορίζεται σε δεκατέσσερις σκηνές από τον κύκλο του Δωδεκαόρτου (Ασπασμός Παναγίας και Ελισσάβετ, Ευαγγελισμός, Γέννηση, Υπαπαντή, Βάπτιση, Μεταμόρφωση, Ανάσταση Λαζάρου, Βαϊοφόρος, Σταύρωση, Λίθος, Ανάσταση, Ανάληψη, Πεντηκοστή, Κοίμηση Θεοτόκου), χωρίς έμφαση στην απεικόνιση σκηνών από τα Πάθη του Χριστού. Η τάση αυτή περιορισμού των σκηνών του Δωδεκαόρτου στις απολύτως απαραίτητες και η απάλειψη του κύκλου των Παθών του Χριστού, που παρατηρείται στο εικονογραφικό πρόγραμμα ενός μονόχωρου ναού, του Αγίου Βλασίου, δεν είναι φαινόμενο μεμονωμένο. Η τάση αυτή στη Μακεδονία σημειώνεται σε μονόχωρους ναούς ξυλόστεγους ή καμαροσκεπείς της Καστοριάς και της ευρύτερης περιοχής, όπως είναι ο Άγιος Αθανάσιος του Μουζάκη ( ), ο Αγιος Γεώργιος του Βουνού (γύρω στα 1385), η Παναγία Φανερωμένη (γύρω στα 1400), ο Άγιος Ανδρέας του Ρουσούλη (γύρω στα 1430), η Παναγία Ελεούσα Πρέσπας ( )7, ο Αγιος Κωνσταντίνος και Ελένη στην Αχρίδα (γύρω στα 1400) κ.ά. Η τάση περιορισμού του εικονογραφικού προγράμματος σε βασικές μόνο σκηνές του Δωδεκαόρτου, χωρίς έμφαση στις σκηνές των Παθών που παρατηρείται κυρίως σε ναούς της πρώτης περιόδου των Παλαιολόγων αποτελεί συνειδητή επιλογή του καλλιτέχνη και φανερώνει επιστροφή σε εικονογραφικά προγράμματα μεσοβυζαντινών ναών, όπως αυτό του Αγίου Νικολάου Κασνίτζη στην Καστοριά8. 7. Βλ. σχετικά Τσιγαρίδας, Τοιχογραφίες Μακεδονίας, σσ. 213, 297, Πελεκανίδης - Χατζηδάκης, ό.π., α. 52, όπου σε προοπτικό σχέδιο το εικονογραφικό πρό-
7 Οι τοιχογραφίες του Αγ. Βλασίου της μονής Μεγίστης Λαύρας 99 Από εικονογραφική άποψη η εικονογραφία των σκηνών, με τα λιτά και ολιγοπρόσωπα συνθετικά σχήματα, καθώς και οι επί μέρους εικονογραφικοί τύποι απορρέουν από την εικονογραφική παράδοση της τέχνης των Παλαιολόγων στο πέρασμα από τον 14ο στον 15ο αιώνα ή της Κρητικής σχολής του 15ου αιώνα. Στη σκηνή του Ευαγγελισμού (εικ. 3) ο αρχάγγελος Γαβριήλ εικονίζεται με έντονο βηματισμό προς την Παναγία, που είναι όρθια και όχι καθιστή μπροστά σε έδρανο χωρίς πλάτη, με το δεξί της χέρι να βγαίνει από το μαφόριο σε χειρονομία αποδοχής του θελήματος του Θεού. Τα δύο πρόσωπα προβάλλονται μπροστά σε δύο υψηλά κτήρια, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με τοίχο, στον οποίο ανοίγονται, μόλις διακρινόμενες από τη φθορά, ορθογώνιες κόγχες. Η στάση και η χειρονομία του αρχαγγέλου Γαβριήλ και της Παναγίας καθώς και η μορφή των κτηρίων συνδέουν τον Ευαγγελισμό του Αγίου Βλασίου με την εικονογραφική παράδοση έργων της κρητικής σχολής του 15ου αιώνα9. Ο εικονογραφικός αυτός τύπος του Ευαγγελισμού, που διαμορφώθηκε ασφαλώς στην Κρήτη με βάση παλαιολόγεια πρότυπα, επικρατεί με παραλλαγές σ όλο τον 16ο και 17ο αιώνα10. Στη Γέννηση του Χριστού (εικ. 4) η εικονογραφία της σκηνής απορρέει στο γενικό της σχήμα και στον τύπο των επί μέρους θεμάτων που τη συγκροτούν από την εικονογραφική παράδοση της πρώτης περιόδου των Παλαιολόγων. Ειδικότερα, το σύμπλεγμα του Ιωσήφ με τον βοσκό συνδέεται με την εικονογραφία της σκηνής στην Παναγία Κουμπελίδικη Καστοριάς ( ) και στους Αγίους Αποστόλους Θεσσαλονίκης ( )11. Επίσης η μαία που κρατάει στα χέρια της τον Χριστό μετέωρο, έτοιμη να τον βυθίσει στην κολυμπήθρα, έχει την προέλευσή της στη Γέννηση των Αγίων Αποστόλων γραμμα του ναού. 9. Βλ. κυρίως τον Ευαγγελισμό του σιναϊτικού κώδικα 1234 του Πλουσιαδινού, που χρονολογείται στο 1469, την εικόνα του Ευαγγελισμού του Μουσείου Recklinghausen, την εικόνα του Μουσείου Μπενάκη με τον Ευαγγελισμό στο περιθώριο, τον Ευαγγελισμό από το φύλλο τριπτύχου της Temple Gallery, τον Ευαγγελισμό στο περιθώριο της εικόνας του Νικολάου Ρίτζου στο Σεράγεβο, την εικόνα του Ευαγγελισμού άλλοτε σε ιδιωτική συλλογή της Πράγας, τον Ευαγγελισμό στα δύο φύλλα από το κιβώριο-αλτάρι της συλλογής Ρ. Ανδρεάδη κ.ά. Βλ. τη σχετική βιβλιογραφία στον Χρ. Μπαλτογιάννη, «Παράσταση Ευαγγελισμού κάτω από νεότερη επιζωγράφηση στο βημόθυρο Τ. 737 του Βυζαντινού Μουσείου», AAA XVII (1984) σσ , εικ Βλ. σχετικά G. Millet, Recherches sur l iconographie de l Évangile, Paris 1916, σ. 67 κ.εξ., εικ. 145 G. Millet, Monument de l Athos, Paris 1927, πίν , 182, 1-2 M. Chatzidakis, Icônes de Saint-Georges des Grecs et de la Collection de l Institut, Venise 1962, αρ. 38, πίν. 28 M. Chatzidakis, «Recherches sur le peintre Théophane le Crétois», DOP ( ) εικ. 34- Μ. Χατζηδάκης, Εικόνες της Πάτμου, Αθήνα 1977, αρ. 124, πίν. 62 Μπαλτογιάννη, ό.π., σσ Χρ. Μαυροπούλου-Τσιούμη, Οί τοιχογραφίες του 13ου αιώνα στην Κουμπελίδικη Καστοριάς, Θεσσαλονίκη 1973, σσ , πίν. 7 Α. Ξυγγόπουλος, Η ψηφιδωτή διακύσμησις του ναού των Αγίων Αποστόλων Θεσσαλονίκης, Θεπσαλονίκη 1953, πίν
8 100 E. N. Τσιγαρίδας Θεσσαλονίκης, στη Γέννηση του παρεκκλησίου του αγίου Δημητρίου της μονής Ξενοφώντος (τρίτο τέταρτο Μου αι.), στίί Γέννηση της Παντάνασσας του Μυστρά (γύρω στα Μ28) κ.ά.12 Στην παράσταση της Υπαπαντής (εικ. 5), που εικονογραφεί το σχετικό εδάφιο του ευαγγελιστού Λουκά ( ), ο δίκαιος Συμεών κρατάει με τα δύο του χέρια σκεπασμένα το βρέφος και σκύβει για να το παραδώσει στην Παναγία, που εικονίζεται με τα χέρια απλωμένα για να το παραλάβει. Πίσω της εικονίζεται η προφήτισσα Αννα, που στρέφει το κεφάλι προς τον Ιωσήφ που ακολουθεί, κρατώντας με σκεπασμένα χέρια ζεύγος τρυγόνων ή δύο νεοσσούς περίστερων, κατά τό είρημένον εν τφ νόμω Κυρίου. Ανάμεσα στον Συμεών και την Παναγία διακρίνονται τα βημόθυρα και πίσω η αγία Τράπεζα που καλύπτεται με θολωτό κιβώριο. Πίσω από τον Συμεών υψώνεται στενό κτήριο που απολήγει σε στήλη με σχηματοποιημένο κιονόκρανο πάνω στο οποίο είναι τοποθετημένο ένα αγγείο. Ο εικονογραφικός τύπος της παράστασης με τον Ιησού στα χέρια του Συμεών είναι, όπως είναι γνωστό, ο επικρατέστερος από τον 14ο αιώνα13. Στο γενικό εικονογραφικό σχήμα, παρά τις διαφορές στη μορφή του κουβουκλίου, η τοιχογραφία της Υπαπαντής του Αγίου Βλασίου απηχεί την εικονογραφία έργων του 15ου αιώνα, όπως είναι η εικόνα της Υπαπαντής στην Πάτμο (τέλος 15ου αι.), η ομώνυμη παράσταση στο περιθώριο της εικόνας του Νικ. Ρίτζου στο Σεράγεβο14 και, κυρίως, αδημοσίευτη εικόνα της Υπαπαντής του 15ου αιώνα στο Πρωτάτο. Είναι χαρακτηριστικό της εικονογραφικής συνάφειας των δύο έργων ότι το εικονογραφικό σχήμα, η στάση και η χειρονομία των προσώπων, η μορφή του κουβουκλίου και των κτηρίων της Υπαπαντής του Αγίου Βλασίου επαναλαμβάνονται πανομοιότυπα στην εικόνα του Πρωτάτου. Στη Βάπτιση (εικ. 5) το λιτό εικονογραφικό σχήμα, οι στάσεις και η διάταξη των προσώπων που την απαρτίζουν εντάσσεται σε τάσεις της εικονογραφίας που απαντά σε ναούς της Μακεδονίας των αρχών του 15ου αιώνα, όπως είναι η Παναγία Φανερωμένη Καστοριάς (γύρω στα 1400) και η Παναγία Ελεούσα στην Πρέσπα ( ). Ανάλογες τάσεις διατυπώνονται και σε πρώιμα έργα της κρητικής σχολής με διαφοροποιήσεις στη στάση του Χριστού, όπως είναι η Βάπτιση στον ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου στο Σκλα- 12. Ξυγγόπουλος, ό.π., πίν Ε. Τσιγαρίδας,Τοιχογραφίες Μακεδονίας, σ.81, εικ Μ. Αχειμάστου-Ποταμιάνου, Ελληνική Τέχνη. Βυζαντινές τοιχογραφίες, Αθήνα 1994, εικ Βλ. σχετικά Α. Ξυγγόπουλος, «Η Υπαπαντή», Ε.Ε.Β.Σ. 6 (1929) D. C. Shorr, «The Iconographie Developement of the Presentation in the Temple», ArtBul. 28 (1946) 17 κ.εξ. Kl. Wessel, «Darstellung Christi in Temple», Rbk 1, στ κ.ε. 14. Χατζηδάκης, Εικόνες, αρ. 26, πίν. 24 και 202.
9 Οι τοιχογραφίες του Αγ. Βλασίου της μονής Μεγίστης Λαύρας 101 βεροχώρι (τέλος Μου αι.) και στον ναό της Παναγίας στα Καπετανιανά ( )15. Στη Μεταμόρφωση (εικ. 8) οι έντονα κινημένες στάσεις και χειρονομίες των Αποστόλων απηχούν την εικονογραφία της Μεταμορφώσεως του χειρογράφου του Καντακουζηνού στην Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων ( ) και της σκηνής της Μεταμορφώσεως στον ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου στο Σκλαβεροχώρι (τέλος του Μου αι.) και στον ναό της Παναγίας στα Καπετανιανά (M01-M02)16. Στην Ανάσταση του Λαζάρου ο ομώνυμος άγιος εικονίζεται ελαφρά ανακεκλιμένος μέσα σε ανοικτή σαρκοφάγο και όχι όρθιος μπροστά σε είσοδο τάφου σκαμμένου στον βράχο, στο πνεύμα της εικονογραφίας που εισάγεται στις αρχές του Μου αιώνα στο καθολικό της μονής Βατοπεδίου (1312)17 και συνεχίζεται σε περιορισμένο αριθμό μνημείων της Μακεδονίας στον 14ο και 15ο αιώνα18. Στην Κοίμηση επίσης της Θεοτόκου (εικ. 8) το ιδιαίτερα λιτό εικονογραφικό σχήμα, η στάση του Χριστού και η κατανομή των προσώπων μέσα στην παράσταση συνδέεται με έργα του μακεδονικού χώρου του τέλους του Μου και των αρχών του 15ου αιώνα, όπως είναι οι τοιχογραφίες του ναού των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στην Αχρίδα (γύρω στα 1400) και το επιστύλιο Δωδεκαόρτου από τον ναό των Αγίων Τριών Καστοριάς (γύρω στα 1400)19. Από τυπολογική άποψη οι μεμονωμένες μορφές των ολόσωμων αγίων, όπως των αγίων Θεοδώρων (εικ. 8, 13), του αγίου Δημητρίου και του αγίου Γεωργίου (εικ. Μ) είναι πανύψηλες με σωματικό εύρος, αλλά στατικές. Η ακινησία αυτή των μορφών, που συνδυάζεται ωστόσο με τη μεγαλοπρέπεια και επιβολή της στάσης, συνδέει τους στρατιωτικούς αγίους του αγίου Βλα 15. Μαν. Μπορμπουδάκης, «Παρατηρήσεις στη ζωγραφική του Σκλαβεροχωρίου», «Ευφρόσυνον», αφιέρωμα στον Μαν. Χατζηδάκη, τ. 1, Αθήνα 1991, πίν. 195α-β. 16. Γ. Γαλάβαρης, Ελληνική Τέχνη. Ζωγραφική βυζαντινών χειρογράφων, Αθήνα 1995, εικ. 224 Μπορμπουδάκης, ό.π., πίν. 196 α-β. 17. Ε. Τσιγαρίδας, Τα ψηφιδωτά και οι βυζαντινές τοιχογραφίες, Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίον, τ. A ', Άγιον Όρος 1996, εικ Βλ. Άγιο Νικόλαο Ορφανό Θεσσαλονίκης ( ), Grecanica ( ), Άγιο Αθανάσιο του Μουζάκη ( ), Αγία Φωτεινή Βέροιας (τέλος 14ου-αρχές 15ου αι.), Επιστύλιο Δωδεκαόρτου από τη Βέροια (15ο αι.), Παναγία Ελεούσα Πρέσπας ( ) κ.ά. Βλ. σχετικά Α. Τσιτουρίδου, Ο ζωγραφικός διάκοσμος του Αγίου Νικολάου Ορφανού Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1988, σ. 93, εικ. 23- Millet, Recherches, εικ Πελεκανίδης - Χατζηδάκης, ό.π., σ Τσιγαρίδας, Τοιχογραφίες Μακεδονίας, εικ. 86- Holy Image. Holy Space. Icons and Frescoes from Greece, Athens 1988, αρ. 37 G. Subotic, Ohrìdska slikarska skola XV veka, Beograd 1980, σ. 39, σχ Cv. Grosdanov, Ohridsko zidno slikarstvo XIV veka, Beograd 1980, εικ. 203 και Holy Image. Holy Space, αρ. 36.
10 102 E. N. Τσιγαρίδας σίου με έργα του τελευταίου τέταρτου του Μου αιώνα και του πρώτου τέταρτου του Μου, που καλλιτεχνικά εξαρτώνται από εργαστήρια της Θεσσαλονίκης, όπως είναι οι τοιχογραφίες της Παλαιός Μητροπόλεως Εδέσσης ( ή 1389), οι τοιχογραφίες της Ravanica ( ) και του Kalenic (γύρω στα 1420)20 της μεσαιωνικής Σερβίας κ.ά. Ειδικότερα ο άγιος Γεώργιος στη στάση, στη χειρονομία, στην ενδυμασία και στον οπλισμό επαναλαμβάνει τον εικονογραφικό τύπο του αγίου Γεωργίου από το Kalenic21. Ακόμη η Παναγία Οδηγήτρια (εικ. 9, 11) της κτητορικής παράστασης με το αυστηρό, επιβλητικό στήσιμο και το σωματικό εύρος συνδέεται άμεσα με την τοιχογραφία της Παναγίας Οδηγήτριας του παρεκκλησίου των αγίων Αναργύρων της μονής Βατοπεδίου (1371 )22. Από τεχνοτροπική άποψη οι μεμονωμένες μορφές αποδίδονται κατά κανόνα με εντυπωσιακό για την εποχή σωματικό εύρος, χωρίς όγκο. Η τάση αυτή διαπιστώνεται σε ιεράρχες (εικ. 17), στην Παναγία Οδηγήτρια της κτητορικής παράστασης (εικ. 9), σε στρατιωτικούς αγίους, όπως οι άγιοι εόδωροι (εικ. 13) κ.α. Η απεικόνιση μορφών με σωματικό εύρος χωρίς όγκο στη ζωγραφική του Αγίου Βλασίου συνδέεται με τάσεις της ζωγραφικής κατά το δεύτερο μισό του Μου αιώνα, που σημειώνεται στους Αγίους Αναργύρους της μονής Βατοπεδίου (1371;), στην Αγία Φωτεινή Βέροιας (τέλος Μου αι. - αρχές Μου αι.), στην Psaca ( ), και στο Kalenic (γύρω στα 1420) της μεσαιωνικής Σερβίας, στο Zemen της Βουλγαρίας κ.α.23 Ωστόσο, παρατηρείται οι μορφές μέσα στις συνθέσεις να είναι λεπτές και ραδινές, με διακριτική υποδήλωση του όγκου, ή σχεδόν άσαρκες (εικ. 3-5, 8). Η τάση αυτή στην απόδοση του σωματικού όγκου σημειώνεται στην παλαιολόγεια ζωγραφική στο πέρασμα από τον 14ο αιώνα στον 15ο αι., σε μνημεία, όπως στην Αγία Φωτεινή Βέροιας, στους Αγίους Τρεις ( ) και στον Άγιο Ανδρέα του Ρουσούλη (γύρω στα 1430) στην Καστοριά, στο παρεκκλήσιο του Αγίου Προκοπίου (πρώτο τέταρτο Μου αι.) στο Άγιο Όρος κ.α.24 Στην απόδοση του προσώπου (εικ. 12, 17, 18), η γραμμή με ευκαμψία 20. Τσιγαρίδας, Τοιχογραφίες της Μακεδονίας, εικ. 71 Djuric, «La peinture murale de Resava», L école de Iti Morava et son temps, Beograd 1972, εικ. 18 Dr. Simic-Lazar, Kalenic et la dernière période de la peinture byzantine, Paris 1995, εικ. XXVI1-XX1X. 21. Simic-Lazar, ό.π., εικ. XXVII. 22. Τσιγαρίδας, Μονή Βατοπαιδίου, αα , εικ. 243, όπου εκτίθεται το πρόβλημα της χρονολόγησης των τοιχογραφιών. 23. Τσιγαρίδας, Μονή Βατοπαιδίου, εικ του ίδιου. Τοιχογραφίες Μακεδονίας, σ. 162, εικ G. Millet - T. Velmans, La peinture du Moyen âge en Yougoslavie, τ. IV, Paris 1969, εικ. 114, 115, 117, 132- Simic-Lazar, ό.π., εικ. XVI, XXV, XXVI- A. Grabar, La peinture religieuse en Bulgarie, Paris 1928, πίν. XXIV, XXVIII, XXXI, XXXII. 24. Τσιγαρίδας, Τοιχογραφίες Μακεδονίας, no. 162,296, 102, εικ. 90, 93, 147, 148, 50, 52, 54,55.
11 Οι τοιχογραφίες του Αγ. Βλασίου της μονής Μεγίστης Λαύρας 103 σχεδιάζει τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά, ενώ η σάρκα με τους επί μέρους όγκους αποδίδεται με ζωγραφικό τρόπο στην τεχνική του faire vite. Με την ίδια επίσης τεχνική, που απαντά σε μνημεία του τρίτου τέταρτου του Μου αιώνα25, αποδίδονται με αξιοσημείωτη μαλακότητα ζωγραφικού χαρακτήρα τα μαλλιά και τα γένεια. Η τυπολογία ορισμένων μορφών και ο τρόπος αποδόσεως του προσώπου ανταποκρίνεται σε φυσιογνωμικούς τύπους και καλλιτεχνικούς τρόπους της ζωγραφικής του δεύτερου μισού του Μου αιώνα, που συνεχίζονται στο πρώτο μισό του 15ου αιώνα. Έτσι, ο άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης (εικ. 18), ο άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης (εικ. 15) και ο άγιος Ονούφριος (εικ. 19) απηχούν φυσιογνωμικούς τύπους και καλλιτεχνικούς τρόπους που απαντούν αντίστοιχα στο Lesnovo ( ), στη Ravanica ( ) της μεσαιωνικής Σερβίας, στο Kovalevo (γύρω στα 1380) της Ρωσίας κ.α.26. Στην απόδοση της πτυχολογίας του αγγέλου του Ευαγγελισμού (εικ. 3) και των αγγέλων της Αναλήψεως (εικ. 6) με τις πλατιές φωτισμένες επιφάνειες του ιματίου, που αντανακλούν το φως και διαγράφουν τον σωματικό όγκο, ο ανώνυμος καλλιτέχνης υιοθετεί τρόπους οικείους στη ζωγραφική της Παντάνασσας του Μυστρά (1428)27. Ιδιαίτερο, ωστόσο, χαρακτηριστικό της τεχνικής του καλλιτέχνη στην απόδοση των φωτοσκιάσεων του ρούχου είναι να χρησιμοποιεί παραπληρωματικά χρώματα σε πλατιές επιφάνειες, όπως ανοιχτογάλαζο πάνω σε ροδοκόκκινες επιφάνειες, ή έντονο πράσινο πάνω σε λαδόχρωμο βάθος (εικ. 9, 12, 16 κ.ά.), τεχνική που απαντά σε μνημεία του πρώτου τέταρτου του 15ου αιώνα28. Οι συνθέσεις, όπως μπορούμε να το δούμε στην Υπαπαντή, στη Βάπτιση, στη Βαϊοφόρο, στην Ανάσταση του Ααζάρου κ.α., είναι λιτές και σφικτές και οργανώνουν με ισορροπία και συμμετρία τα επί μέρους στοιχεία που τις συνθέτουν, στα πλαίσια τάσεων της τέχνης του 15ου αιώνα, που εκδηλώνονται σε ναούς της Μακεδονίας την περίοδο αυτή ή, κυρίως, σε έργα της κρητικής σχολής Η τεχνική αυτή απαντά σε μνημεία του δεύτερου μισού του Μου αι., όπως στο νότιο παρεκκλήσιο του Αφεντικού στον Μυστρά (μετά το 1366), στο Volotovo (γύρω στα 1363) και στο Kovalevo (γύρω στα 1380) της περιοχής του Novgorod της Ρωσίας, βλ. Μ. Chatzidakis, «Classicisme et tendances populaires au XlVe siècle», Actes du XlVe Congrès International des études byzantines (Bucarest 1971), τ. I, Bucarest 1974, σ. 173, εικ. 10. Πρόσθεσε τις τοιχογραφίες της Ravanica στη μεσαιωνική Σερβία, Sv. Radojcic, Staro srpsko slikarstvo, Beograd 1966, πίν V. Petkovic, La peinture Serbe du Moyen âge, τ. II, Beograd 1934, πίν. CLVP Radojcic, ό.π., πίν. 94, 97- V. Lasarev, Drevnerkie mosaiki I freski, Moskva 1973, εικ. 375, G. Millet, Monuments byzantins de Mistra, Paris 1910, πίν Μ. Αχειμάστου- Ποταμιάνου, Βυζαντινές Τοιχογραφίες, Αθήνα 1994, εικ Βλ. τις τοιχογραφίες της Παντάνασσας του Μυστρά και του Kalenic στη μεσαιωνική Σερβία, Αχειμάστου-Ποταμιάνου, ό.π., εικ. 155 Simic-Lazar, ό.π., εικ. XXVI, XXXIX, Xl.II. 29. Βλ. Παναγία Φανερωμένη Καστοριάς (γύρω στο 1400), Παναγία Ελεούσα Πρέσπας
12 104 E. N. Ταιγαρίδας Χαρακτηριστικό των συνθέσεων είναι ότι το τοπίο, όπως μπορούμε να το δούμε στη Γέννηση, στη Βάπτιση, στην Ανάσταση του Λαζάρου κ.α., αποτελεί εξέχον και κυριαρχικό στοιχείο τόσο στην πλαισίωση των μορφών, όσο και στην οργάνωση συνθέσεων με συμμετρία και ισορροπία. Μάλιστα στη Γέννηση (εικ. 4) το τοπίο οργανώνεται σε διαφορετικά επίπεδα και αποδίδεται με όγκο, συμβάλλοντας στην εντύπωση της οργάνωσης της παράστασης σε βάθος. Στις τοιχογραφίες του ναού του αγίου Βλασίου εντυπωσιάζει επίσης η λεπταίσθητη χρωματική κλίμακα της ζωγραφικής. Από τα χρώματα που χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης επιλέγει απαλούς τόνους του αχνοκίτρινου (Γέννηση, Ανάσταση Λαζάρου), του ρόδινου (Βάπτιση), του μελιτζανί (Ανάσταση Λαζάρου, Βαϊοφόρος). Η χρωματική αυτή ευαισθησία των απαλών χρωματικών τόνων, που παρατηρείται στον Άγιο Βλάσιο, έχουμε τη γνώμη ότι αποτελεί απόηχο στο Αγιον Όρος της ζωγραφικής, αριστοκρατικού ύφους, του πρώτου τέταρτου του 15ου αιώνα, όπως είναι οι τοιχογραφίες της Παντάνασσας του Μυστρά (γύρω στα 1428) και του Kalenic (γύρω στα 1420)30. Συνοψίζοντας, επισημαίνουμε τη λιτότητα του εικονογραφικού προγράμματος του ναού του αγίου Βλασίου, που περιορίζεται σε δεκατέσσερις σκηνές του Δωδεκαόρτου, και την απουσία βασικών σκηνών του χριστολογικού κύκλου, όπως της Αποκαθήλωσης και του Επιταφίου Θρήνου. Η τάση περιορισμού του εικονογραφικού προγράμματος σε βασικές σκηνές του Δωδεκαόρτου, χωρίς έμφαση στον κύκλο των Παθών, σημειώνεται, όπως είδαμε, σε μονόχωρους ναούς της Μακεδονίας από το τελευταίο τέταρτο του Μου αιώνα και εντάσσεται σε τάσεις της εικονογραφίας την περίοδο αυτή που θα επικρατήσουν τον 15ο αιώνα. Από εικονογραφική άποψη οι σκηνές με τα λιτά εικονογραφικά σχήματα καθώς και οι επιμέρους εικονογραφικοί τύποι απορρέουν στη ζωγραφική του Αγίου Βλασίου από την εικονογραφική παράδοση της τέχνης των Παλαιολόγων σε μνημεία της Μακεδονίας, στο πέρασμα από τον 14ο στον 15ο αιώνα, ή παρουσιάζουν στοιχεία επαφής με έργα της κρητικής σχολής του 15ου αιώνα. Από καλλιτεχνική άποψη οι τοιχογραφίες του Αγίου Βλασίου συνεχίζουν στο Αγιον Όρος του 15ου αιώνα τρόπους ζωγραφικής του τελευταίου τέταρτου του Μου και του πρώτου τέταρτου του 15ου αιώνα, που εντοπίζονται, κυ- ( ), καθώς και τις τοιχογραφίες στο Βαλσαμόνερο (αρχές 15ου αι.), στην Έμπαρο ( ), στην Επάνω Σύμη (1453) της Κρήτης κ.ά. Τσιγαρίδας, Τοιχογραφίες Μακεδονίας, σσ Chatzidakis, Recherches, σσ Μαν. Μπορμπουδάκης, «Η τέχνη κατά την Βενετοκρατία», Κρήτη. Ιστορία και Πολιτισμός, τ. Β', Κρήτη 1988, σσ Αχειμάστου-Ποταμιάνου, ό.π., εικ Simic-Lazar, ó.jt., πίν. XXXV, XXXVI, χχχχνιι,χχχνιιι.
13 Οι τοιχογραφίες του Αγ. Βλασίου της μονής Μεγίστης Λαύρας 105 ρίως, σε ναούς της Μακεδονίας. Ιδιαίτερα η στενή εικονογραφική σχέση των τοιχογραφιών του Αγίου Βλασίου με έργα της «μακεδονικής» και της κρητικής σχολής του 15ου αιώνα και η σύνδεσή τους, παρά τη διαφορά ποιότητος, με τη ζωγραφική του Kalenic στην τυπολογία των μορφών, στην τεχνική απόδοσης του προσώπου, της πτυχολογίας, του τοπίου, καθώς και στη χρωματική κλίμακα συνηγορούν στη χρονολόγησή τους στον 15ο αιώνα, και μάλιστα στο πρώτο μισό. Ε. Ν. ΤΣΙ ΓΑΡΙΔΑΣ
14 SUMMARY E. N. Tsigaridas, The Frescoes in Ayos Vlassios near the Monastery of the Great Lavra on Mount Athos. This study publishes the frescoes in the Church of Ayos Vlassios near the Great Lavra on Mount Athos. The church is a small aisleless barrel-vaulted structure (6.90x4.80 m) with a semicircular apse and lavishly decorated with frescoes. Around 1529, minor interventions on the architecture of the shell partially destroyed the frescoes on the north and south walls. The surviving frescoes predate the renovation of 1529 and are in a comparatively good state of preservation. They compose an integrated, chronologically unified iconographical programme that is of particular interest with regard to artistic trends in fifteenth-century painting. The main feature of the decoration is the simplicity of the iconographical programme, which is limited to fourteen scenes from the Twelve Feasts, and the absence of some fundamental scenes from the Christological cycle, such as the Deposition from the Cross and the Threnos. The tendency to limit the iconographical programme to basic scenes from the Twelve Feasts, with no emphasis on the Passion cycle, is observed, as we have seen, in aisleless churches in Macedonia from the last quarter of the fourteenth century onwards, and was one of the trends of the iconography of this period that prevailed in the fifteenth century. From an iconographical point of view, the scenes with their simple iconographical format and the individual iconographical types in the Ayos Vlassios paintings derive from the iconographical tradition of Palaeologan art at the turn of the fifteenth century in monuments in Macedonia, or else they show some connection with works of the Cretan school in the fifteenth century. From an artistic point of view, the Ayos Vlassios frescoes continued on Mount Athos in the fifteenth century modes of painting from the last quarter of the fourteenth and the first quarter of the fifteenth century that are seen chiefly in churches in Macedonia. The close iconographical connections between the Ayos Vlassios frescoes and works of the «Macedonian» and the Cretan school in the fifteenth century, together with their affiliation, despite a difference in quality, with the paintings at Kalenic in terms of the typology of the forms, the technique of rendering the faces, drapery, and landscape, and the palette, suggest that they may be dated to the first half of the fifteenth century.
15 Οι τοιχογραφίες του Αγ. Βλασίου της μονής Μεγίστης Λαύρας 107 Εικ. Ί. Γενική άποψη τον ναού από δυτικά. Εικ. 2. Η Παναγία δεομένη με τον Χριστό στην αψίδα του ιερού.
16 108 E. N. Τσιγαρίδας Εικ. 4. Η Γέννηση.
17 Οι τοιχογραφίες του Αγ. Βλασίου της μονής Μεγίστης Λαύρας 109 Εικ. 5. Η Υπαπαντή και η Βάπτιση. Εικ. 6. Η Ανάληψη.
18 110 E. N. Τσιγαρίδας Εικ. 7. Η Σύναξη των Αρχαγγέλων. Εικ. 8. Γενική άποψη τον ναού από ανατολικά.
19 Οι τοιχογραφίες του Αγ. Βλασίου της μονής Μεγίστης Λαύρας 111 Εικ. 9. Η Παναγία Οδηγήτρια.
20 112 E. N. Τσιγαρίδας Εικ. 10. Ο άγιος Βλάσιος και ο κτήτωρ μοναχός. Εικ. 11. Η Παναγία Οδηγήτρια (λεπτομέρεια).
21 Οι τοιχογραφίες του Αγ. Βλασίου της μονής Μεγίστης Λαύρας 113 Εικ. 12. Ο άγιος Βλάσιος (λεπτομέρεια).
22 114 E. N. Τσιγαρίδας Em. 13. Ο άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης. Em. 14. Ο άγιος Γεώργιος και ο άγιος Δημήτριος.
23 Οι τοιχογραφίες του Αγ. Βλασίου της μονής Μεγίστης Λαύρας 115 Εικ. 15. Ο άγιος Θεόδωρος ο στρατηλάτης (λεπτομέρεια).
24 116 E. N. Τσιγαρίδας
25 Οι τοιχογραφίες του Αγ. Βλασίου της μονής Μεγίστης Λαύρας 117 Εικ. 18. Ο άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης (λεπτομέρεια).
26 118 E. N. Τσιγαρίδας Εικ. 19. Ο άγιος Ονούφρίος (λεπτομέρεια).
27 Οι τοιχογραφίες του Αγ. Βλασίου της μονής Μεγίστης Λαύρας 119 Εικ. 20. Ο άγιος Λαυρέντιος.
Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά
1 Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΟ ΠΕΛΕΝΤΡΙ Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι φαίνεται να χτίστηκε λίγο μετά τα μέσα του 12 ου αιώνα
Διαβάστε περισσότεραΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ
E. N. Τσιγαρίδας, 'Ερευνες στους ναούς της Καστοριάς 379 ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Στη διάρκεια των υπηρεσιακών μεταβάσεών μου στην Καστοριά, την περίοδο κυρίως 1970-1975 και συμπληρωματικά την
Διαβάστε περισσότεραΟΙ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΗΝΑ ΒΕΛΒΕΝΤΟΥ
ΟΙ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΗΝΑ ΒΕΛΒΕΝΤΟΥ Ο ναός του αγίου Μηνά Βελβεντού, που βρίσκεται στην είσοδο της πόλεως, στη σημερινή μορφή είναι μονόχωρος, ξυλόστεγος ναός μικρών διαστάσεων, με ημικυκλική
Διαβάστε περισσότεραΚείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης. Ελληνικά
1 Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης Ελληνικά 2 Ο Άγιος Νικόλαος της Στέγης Πήρε το όνομα του μετά την προσθήκη της δεύτερης Στέγης του ναού τον 13ον αιώνα, για την προστασία του από τα χιόνα και τη βροχή.
Διαβάστε περισσότεραΠαναγία της Ασίνου Ελληνικά
Παναγία της Ασίνου Ελληνικά 1 ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΟΥ Ή ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΦΟΡΒΙΩΤΙΣΣΑΣ Η καμαροσκέπαστη, με δεύτερη ξύλινη στέγη εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Νικητάρι,
Διαβάστε περισσότεραΤο ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου
Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού 12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Καβάλα 2 0 1 0 Ο ορεινός οικισμός Θεολόγος είναι κτισμένος στο βάθος μιας ρεματιάς στο
Διαβάστε περισσότεραΚείμενο Εκκλησίας Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Παλαιχώρι. Ελληνικά
1 Κείμενο Εκκλησίας Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Παλαιχώρι Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ- ΠΑΛΑΙΧΩΡΙ Η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος είναι ένα μικρό παρεκκλήσι που χτίστηκε στις αρχές
Διαβάστε περισσότερα«Έκθεση εικόνων Κρητικής Σχολής στην Ηπειρο» 2014
Άγιος Νικόλαος με τρεις σκηνές θαυμάτων του Συλλογή Μητροπολιτικού Μεγάρου Ιωαννίνων Προέλευση: Μονή Ελεούσας Νήσου Ιωαννίνων Διαστάσεις 0,92 Χ 0,62μ 1500 Εικόνα με πλαίσιο, που διατηρείται σε καλή κατάσταση
Διαβάστε περισσότεραΚείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά. Ελληνικά
1 Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΕΔΟΥΛΑ Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ που χτίστηκε πριν το 1474 είναι μονόκλιτη, ξυλόστεγη με νάρθηκα
Διαβάστε περισσότεραΟι τοιχογραφίες του παρεκκλησίου του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στο κελλί του Αγίου Προκοπίου
Οι τοιχογραφίες του παρεκκλησίου του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στο κελλί του Αγίου Προκοπίου Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Δελτίον XAE 20 (1998), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Δημητρίου Ι. Πάλλα (1907-1995) Σελ. 177-184
Διαβάστε περισσότεραΑσκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας
4 Νοεμβρίου 2011 Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας Αφιερώματα / Μοναστήρια της Μακεδονίας Της Χρυσάνθης Σταυροπούλου-Τσιούμη Καθηγήτριας στο ΑΠΘ Να αναζητήσει κανείς τους ιδιαίτερους λόγους για τους οποίους
Διαβάστε περισσότεραΧριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία
Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Ενότητα Δ: Υστεροβυζαντινή Τέχνη (1204-1453) Αρχιτεκτονική-Ζωγραφική. Στουφή - Πουλημένου Ιωάννα Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν Τμῆμα Θεολογίας - Θεολογικὴ
Διαβάστε περισσότερααπό το 1985. Φορβίων, από προέρχεται Η εκκλησία αποτελεί το αιώνα
Η εκκλησία της Παναγίας της Φορβιώτισσας, περισσότερο γνωστή ως η Παναγία της Ασίνου, βρίσκεται στις βόρειες υπώρειες της οροσειράς ο του Τροόδους. Είναι κτισμένη στην ανατολική όχθη ενός μικρού χείμαρρου,
Διαβάστε περισσότερα- 1 - Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα) Ελληνικά
- 1 - Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα) Ελληνικά - 2 - Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα) Ο ναός κάποτε ήταν μέρος του μοναστηριού, αφιερωμένος στον Τίμιο Σταυρό,
Διαβάστε περισσότερα1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας.
1 η Θεματική ενότητα- Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν το Θεό; 1. Δώστε τον ορισμό της εικόνας. 2. Ποια η έννοια της λέξεως είδωλο στο θρησκευτικό τομέα; 3. Ποιο από τα παρακάτω αποτελούν μορφές σύγχρονης
Διαβάστε περισσότεραΟ Ναός της Παναγίας Ποδύθου στη Γαλάτα. Ελληνικά
1 Ο Ναός της Παναγίας Ποδύθου στη Γαλάτα Ελληνικά 2 Ο Ναός της Παναγίας Ποδύθου στη Γαλάτα Ο Ναός της Παναγίας Ελεούσας Ποδύθου, ανήκει στη μεταβυζαντινή περίοδο και κτίστηκε στις αρχές του 16 ου αιώνα,
Διαβάστε περισσότεραΠερίληψη : Χρονολόγηση. Γεωγραφικός εντοπισμός IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Περίληψη : Στο κάτω δυτικό παρεκκλήσιο του συγκροτήματος του Αγίου Σάββα στην Τραπεζούντα σώζονταν δύο στρώματα τοιχογραφιών που αντιστοιχούσαν σε δύο περιόδους διακόσμησης. Το πρώτο στρώμα κάλυπτε τους
Διαβάστε περισσότεραΜονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή. Ελληνικά
Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή Ελληνικά 1 Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή Δεν έχουμε πληροφορίες για το πότε κτίστηκε η Μονή, πιθανότατα όμως να τοποθετείται στα μέσα του 16 ου αιώνα. Η εκκλησία είναι το παλαιότερο
Διαβάστε περισσότεραΑρσανάδες, Πύργοι, Κιόσκια, Καμπάνες, Σήμαντρα, Φιάλες, Κρήνες
Αρσανάδες, Πύργοι, Κιόσκια, Καμπάνες, Σήμαντρα, Φιάλες, Κρήνες Αρσανάς Ζωγράφου Πύργος Χελανδαρίου Πύργος Καρακάλλου Πύργος Σταυρονικήτα Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, Κιόσκι Κιόσκι Αγίου Παύλου Ι.Μ. Διονυσίου,
Διαβάστε περισσότεραΟ Ναός της Παναγίας του Μουτουλλά Ελληνικά
1 Ο Ναός της Παναγίας του Μουτουλλά Ελληνικά 2 Ο Ναός της Παναγίας του Μουτουλλά Σύμφωνα με επιγραφή του βόρειου τοίχου του ναού, ο ναός κτίστηκε το 1280 από τον Ιωάννη Μουτουλλά και τη σύζυγο του Ειρήνη.
Διαβάστε περισσότεραΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ
ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ Στον 11 ο αιώνα χρονολογείται η αγία Αικατερίνη στην Πλάκα, κοντά στο μνημείο του Λυσικράτους. Έχει χτιστεί πάνω σε ερείπια αρχαίου ναού της Αρτέμιδος. Η στέγαση του κεντρικού τμήματος,
Διαβάστε περισσότεραΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας. Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας»
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας» ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ Αγία Θέκλα Βρίσκεται 7χλμ νότια από το κέντρο της Σωτήρας.
Διαβάστε περισσότεραΆγνωστες εικόνες και τοιχογραφίες του Θεοφάνη του Κρητός στη Μονή Παντοκράτορος και στη Μονή Γρηγορίου στο Άγιον Όρος
Άγνωστες εικόνες και τοιχογραφίες του Θεοφάνη του Κρητός στη Μονή Παντοκράτορος και στη Μονή Γρηγορίου στο Άγιον Όρος Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Δελτίον XAE 19 (1996-1997), Περίοδος Δ' Σελ. 97-116 ΑΘΗΝΑ 1997
Διαβάστε περισσότεραΆγνωστο έργο του Θεοφάνη του Κρητός στα Μετέωρα
Άγνωστο έργο του Θεοφάνη του Κρητός στα Μετέωρα Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Τόμος ΚΒ' (2001) Σελ. 357-364 ΑΘΗΝΑ 2001 Ε.Ν. Τσιγαρίδας ΑΓΝΩΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΘΕΟΦΑΝΗ ΤΟΥ ΚΡΗΤΟΣ ΣΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ ο σκευοφυλάκειο της μονής Βαρλαάμ
Διαβάστε περισσότερα>.. - i V. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΠΝ ;ΐ \ i- ψ,. V.. ' ν' . V . > ' > : ' >7' . ίέ ι;κ ί ν.
. ίέ ι;κ ί ν. f >.. - i V. ;ΐ \ i i ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΠΝ 026000265336 i- ψ,. Ϊ 1». ί 1 ι ] Iτ I V.. ' ν' ;. V! 1 ] * /.. > ' > : ' >7' ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ ΚΑΤΣΕΛΑΚΗ JJ Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟ Υ Μ ΙΧΑΗΛ
Διαβάστε περισσότερα01 Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ
Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Το περίτεχνο τέμπλο του Αγίου Γεωργίου με τα πλευρικά τμήματά του Α Ν Α Δ Ε Ι Ξ Η Τ Ω Ν Μ Ε Τ Α Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ω Ν Μ Ν Η Μ Ε
Διαβάστε περισσότεραΕπίκουρος Καθηγήτρια Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και. Η παράσταση της Σταύρωσης στη Μονή Αγίου Νικολάου Μετσόβου
Εύη Σαμπανίκου Επίκουρος Καθηγήτρια Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Η παράσταση της Σταύρωσης στη Μονή Αγίου Νικολάου Μετσόβου Η καταγωγή και εξέλιξη του εικονογραφικού
Διαβάστε περισσότεραΠολιτιστικό Πρόγραμμα Υπεύθυνες καθηγήτριες Καραμπελιά Καλλιόπη Παπαγεωργίου Μαρία
Πολιτιστικό Πρόγραμμα Υπεύθυνες καθηγήτριες Καραμπελιά Καλλιόπη Παπαγεωργίου Μαρία Τα Μετέωρα είναι ένα σύμπλεγμα από τεράστιους σκοτεινόχρωμους βράχους από ψαμμίτη οι οποίοι υψώνονται έξω από την Καλαμπάκα,
Διαβάστε περισσότεραΒΥΖΑΝΤΙΑΚΑ. Στο πρώτο κεφάλαιο (Οι «φανερές» αρμοδιότητες του μυστικού την
396 Βιβλιοκρισίες μάλλον τον επικεφαλής ΕΛΛΗΝΙΚΗ μιας υπηρεσίας ΙΣΤΟΡΙΚΗ (σεκρέτου), ΕΤΑΙΡΕΙΑ στην οποία εργάζονταν «μυστικοί», οι υφιστάμενοι δηλαδή του μυστικού. Για τον μυστογράφο, στο τρίτο κεφάλαιο
Διαβάστε περισσότεραΗ τέχνη του ψηφιδωτού (με αφορμή επίσκεψη στον Όσιο Λουκά)
28/01/2019 Η τέχνη του ψηφιδωτού (με αφορμή επίσκεψη στον Όσιο Λουκά) / Επικαιρότητα Tα ψηφιδωτά αποτελούν είδος της εικονιστικής τέχνης που καλλιεργείται στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους, αλλά
Διαβάστε περισσότερα5 Δευτέρα Ακολουθία των Μ. Ωρών, Θεία Λειτουργία & Αγιασμός. 7 Τετάρτη Θεία Λειτουργία «Σύναξις Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου»
Ιανουάριος 1 Πέμπτη Θεία Λειτουργία «Περιτομή Του Κυρίου» 4 Κυριακή Θεία Λειτουργία 5 Δευτέρα Ακολουθία των Μ. Ωρών, Θεία Λειτουργία & Αγιασμός 6 Τρίτη Θεία Λειτουργία & Αγιασμός «Άγια Θεοφάνεια» 7 Τετάρτη
Διαβάστε περισσότεραΦορητές εικόνες στη Μακεδονία και το Άγιον Όρος κατά το 13ο αιώνα
Φορητές εικόνες στη Μακεδονία και το Άγιον Όρος κατά το 13ο αιώνα Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Περίοδος Δ', Τόμος ΚΑ' (2000) Σελ. 123-156 ΑΘΗΝΑ 2000 Ε. Ν. Τσιγαρίδας ΦΟΡΗΤΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΠΟΝ ΟΡΟΣ
Διαβάστε περισσότεραΔελτίον XAE 4 ( ), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Γεωργίου Α. Σωτηρίου ( ) Σελ Ανδρέας ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΑΘΗΝΑ 1966
Μία τοιχογραφία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του ΙΑ αιώνος, εις τον ναόν του Αγίου Νικολάου της Στέγης (Κακοπετριά, Κύπρος).(Σημείωμα εις μνήμην του αειμνήστου Καθηγητού Γεωργίου Α. Σωτηρίου) (πίν. 75-76)
Διαβάστε περισσότεραΣχολείο: Λύκειο Αυλωναρίου. Τμήμα: Β 2. Θέμα: ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΑΥΛΩΝΑΡΙΟΥ
Σχολείο: Λύκειο Αυλωναρίου Τμήμα: Β 2 Θέμα: ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΑΥΛΩΝΑΡΙΟΥ ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: Γιάννης Περιβολάρης Χριστίνα Μπενάκη Γιώργος Ρέτσας Στέλλα Φάσο Μαρία Τάλο Παναγιώτης Παναγιώτου Μαρία Σταμέλου
Διαβάστε περισσότεραΟ ζωγραφικός διάκοσμος του Αγίου Αθανασίου Κουστοχωρίου Ημαθίας και η σχέση του με το καστοριανό εργαστήρι
Ο ζωγραφικός διάκοσμος του Αγίου Αθανασίου Κουστοχωρίου Ημαθίας και η σχέση του με το καστοριανό εργαστήρι Φλώρα ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ Τόμος ΚΔ' (2003) Σελ. 257-266 ΑΘΗΝΑ 2003 Φλώρα Καραγιάννη Ο ΖΩΓΡΑΦΙΚΟΣ ΔΙΑΚΟΣΜΟΙ
Διαβάστε περισσότεραΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ ΣΤΗ ΜΕΓΙΣΤΗ ΛΑΥΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ
ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ ΣΤΗ ΜΕΓΙΣΤΗ ΛΑΥΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ Το εξωμοναστικό παρεκκλήσι της Μεγίστης Λαύρας Αγίου Όρους που τιμάται στη μνήμη του αγίου Βλασίου (ιερομάρτυρος και επισκόπου
Διαβάστε περισσότεραΠαναγία του Άρακα Ελληνικά
1 Παναγία του Άρακα Ελληνικά 2 ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥ ΑΡΑΚΑ Ο ναός της Παναγίας του Άρακα που φαίνεται να κτίστηκε γύρω στο 1191, πιθανότατα πήρε το όνομά του από το «αρακάς», όπως και πολλά άλλα φυτονυμικά επώνυμα
Διαβάστε περισσότεραΔύο εικόνες της πρώιμης κρητικής σχολής στην μονή Βατοπαιδίου
Δύο εικόνες της πρώιμης κρητικής σχολής στην μονή Βατοπαιδίου Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Τόμος ΚΖ (2006) Σελ. 297-304 ΑΘΗΝΑ 2006 Ε. Ν. Τσιγαρίδας ΔΥΟ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΠΡΩΙΜΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΣΤΗΝ ΜΟΝΗ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΟΥ
Διαβάστε περισσότεραΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΤΗΣ ΕΔΕΣΣΑΣ
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΤΗΣ ΕΔΕΣΣΑΣ Στην πόλη της Έδεσσας, δίπλα στο μητροπολιτικό μέγαρο, σώζεται, με πολλές μεταγενέστερες επεμβάσεις, που αλλοίωσαν την αρχική του μορφή, ο παλιός
Διαβάστε περισσότεραΕικόνα Παναγίας Ελεούσας από την Καστοριά (πίν. 75-76)
Εικόνα Παναγίας Ελεούσας από την Καστοριά (πίν. 75-76) Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Δελτίον XAE 10 (1980-1981), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Ανδρέα Γρηγ. Ξυγγόπουλου (1891-1979) Σελ. 273-288 ΑΘΗΝΑ 1981 ΕΙΚΟΝΑ ΠΑΝΑΠΑΣ
Διαβάστε περισσότεραΑφορμή για τη συγγραφή αυτού του άρθρου υπήρξε η ανακρίβεια
Ηγούμενος Χρυσορρογατίσσης Διονύσιος Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΗΜΑΤΟΥ Διόρθωση ανακρίβειας που προήλθε από παρεξήγηση Αφορμή για τη συγγραφή αυτού του άρθρου υπήρξε η ανακρίβεια που αναφέρεται στο βιβλίο της Μαρίνας
Διαβάστε περισσότεραΠρώιμη κρητική εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην μονή Ιβήρων
Πρώιμη κρητική εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην μονή Ιβήρων Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Περίοδος Δ', Τόμος ΚΗ' (2007) Σελ. 193-202 ΑΘΗΝΑ 2007 Ε. Ν. Τσιγαρίδας ΠΡΩΙΜΗ ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
Διαβάστε περισσότεραγυναίκας που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, η οποία είχε ασπασθεί το χριστιανισμό. Το 1430, με την κατάληψη
Αγία Αικατερίνη Η Αγία Aικατερίνη βρίσκεται σε ενα απο τα καλυτερα μερη της θεσσαλονικης, στην Βορειοδυτική πλευρά της Άνω Πολης.Κτισμένη το 1320 μχ,η ατμόσφαιρα ειναι πολύ ωραία και προπάντον ειναι ήσυχα
Διαβάστε περισσότερα6.2 Υπόστρωμα Συνεκτικότητα και πρόσφυση, αποσπάσεις Εικ.41, 42
διαφόρων κατευθύνσεων και ανοιγμάτων στις ενώσεις των τοίχων αλλά και περιμετρικά στην τοιχοποιία. Μία άλλη αιτία της αποδιοργάνωσης της τοιχοποιίας, είναι η εξασθένιση του υλικού της ξυλοδεσιάς που είχε
Διαβάστε περισσότεραΆγνωστο επιστύλιο του Θεοφάνη του Κρητός στη μονή Ιβήρων στο Άγιον Όρος
Άγνωστο επιστύλιο του Θεοφάνη του Κρητός στη μονή Ιβήρων στο Άγιον Όρος Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Δελτίον XAE 16 (1991-1992), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του André Grabar (1896-1990) Σελ. 185-208 ΑΘΗΝΑ 1992 Ε. Ν.
Διαβάστε περισσότεραΧριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία
Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Ενότητα A: Παλαιοχριστιανική Τέχνη (2 ος αι. αρχές 7 ου αι.) - Παλαιοχριστιανική και Προεικονομαχική Εικονογραφία. Στουφή - Πουλημένου Ιωάννα Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ
Διαβάστε περισσότεραΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ*
ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ* Ή Μονή Παντοκράτορος1, έβδομη στην ίεραρχική τάξη των Άγιορείτικων μονών, βρίσκεται στη ΒΑ πλευρά τής χερσονήσου τοϋ Άθω (πίν. 1 α). Κτισμένη
Διαβάστε περισσότεραΒυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης
Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης 1ης Διαδρομής Μονή Βαλτάδων Ναός Οσίου Δαυίδ Βυζαντινό Λουτρό Ναός Αγίου Νικολάου (Ορφανού) Ναός Αγίου Παντελεήμονα Ναός Σωτήρως Χριστός Ροτόντα Παλιά Πόλη,Κάστρα 2ης
Διαβάστε περισσότεραΟΙ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΓΟΡΓΟΕΠΗΚΟΟΥ ΒΕΡΟΙΑΣ
ΟΙ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΓΟΡΓΟΕΠΗΚΟΟΥ ΒΕΡΟΙΑΣ Ο ναός της Παναγίας Γοργοεπηκόου1 βρίσκεται στη συνοικία της Κυριώτισσας, αμέσως ανατολικά του ναού του Αγίου Σάββα (Πίν. 1). Στη μορφή που σώζεται
Διαβάστε περισσότεραΗ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΕΙΑ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ*
Η ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΕΙΑ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ* Πριν από τη διαπραγμάτευση του θέματος αυτού θεωρούμε χρήσιμη την παράθεση, σε συντομία,
Διαβάστε περισσότεραΈκθεση καθαρισμού της αμφιπρόσωπης εικόνας του Βυζαντινού Μουσείου
Έκθεση καθαρισμού της αμφιπρόσωπης εικόνας του Βυζαντινού Μουσείου Τάσος ΜΑΡΓΑΡΙΤΩΦ Δελτίον XAE 1 (1959), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Νίκου Βέη (1883-1958) Σελ. 144-148 ΑΘΗΝΑ 1960 ΕΚΘΕΣΗ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ
Διαβάστε περισσότεραΔύο μαρμάρινες διακοσμητικές πλάκες στον Μυστρά
Δύο μαρμάρινες διακοσμητικές πλάκες στον Μυστρά Αγγελική ΜΕΞΙΑ Τόμος ΚΖ (2006) Σελ. 115-124 ΑΘΗΝΑ 2006 Αγγελική Μέξια ΔΥΟ ΜΑΡΜΆΡΙΝΕΣ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΈΣ ΠΑΑΚΕΣ ΣΤΟΝ ΜΥΣΤΡΑ* ^τη συλλογή γλυπτών του Μουσείου Μυστρά
Διαβάστε περισσότεραΟ Ιερός Ναός του Αγ. Παντελεήμονος στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου
28/07/2019 Ο Ιερός Ναός του Αγ. Παντελεήμονος στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου / Ορθόδοξες Προβολές Στη βορειοανατολική ακμή των τειχών της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου και σε απόσταση μόλις Παντελεήμονος.
Διαβάστε περισσότεραΟ ναός του Αγίου Στεφάνου
Ο ναός του Αγίου Στεφάνου Ο ναός του Αγίου Στεφάνου βρίσκεται σε ένα ύψωμα στη βορειοανατολική πλευρά της Καστοριάς. Η χρονολόγησή του μνημείου είναι προβληματική καθώς δεν υπάρχουν πληροφορίες από επιγραφές
Διαβάστε περισσότεραΕξαιρετικά αντίγραφα βυζαντινών εικόνων
Εξαιρετικά αντίγραφα βυζαντινών εικόνων από την H ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΣΙΝΑ «Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΣΙΝΑ είναι ένα Ελληνορθόδοξον Χριστιανικόν μοναστικόν κέντρον με αδιάκοπον πνευματική ζωήν δεκαεπτά αιώνων. Η ασκητική
Διαβάστε περισσότεραΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ
ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ Σύντομο ιστορικό Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Παραλιμνίου Ο Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου διαδέχθηκε το 19 ο αιώνα ένα παλαιότερο βυζαντινό ναό. Βρίσκεται στο κέντρο του
Διαβάστε περισσότεραΑνεμόσπηλια Αρχανών : τα ευρήματα και η ερμηνεία τους
Ανεμόσπηλια Αρχανών : τα ευρήματα και η ερμηνεία τους Βογιατζόπουλος Σταμάτης Ιστορικό - Αρχαιολογικό Ιωαννίνων Ζ' Εξάμηνο Υπ.Καθ : Αν. Βλαχόπουλος, Μάθημα: Κρητομυκηναϊκή Θρησκεία Δεκέμβριος 2013 Εικόνα
Διαβάστε περισσότεραΈνα από τα σημαντικότερα οικονομικά και καλλιτεχνικά
ΔΧΑΕ 33 (2012) 369-378 Ευθύμιος Ν. Τσιγαρίδας ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ «ΣΧΟΛΗΣ» ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ* Στην μελέτη αυτή δημοσιεύονται οκτώ εικόνες οι οποίες προέρχονται από ναούς της Καστοριάς και της περιοχής (Ομορφοκκλησιά,
Διαβάστε περισσότεραΚρητική εικόνα της Εις Άδου Καθόδου σε ιδιωτική συλλογή
Κρητική εικόνα της Εις Άδου Καθόδου σε ιδιωτική συλλογή Καλλιόπη-Φαίδρα ΚΑΛΑΦΑΤΗ Τόμος ΚΒ' (2001) Σελ. 173-180 ΑΘΗΝΑ 2001 Καλλιόπη-Φαίδρα Καλαφάτη ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΕΙΣ ΑΔΟΥ ΚΑΘΟΔΟΥ ΣΕ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ*
Διαβάστε περισσότεραΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Από την εποχή του εσποτάτου της Ηπείρου στα Βυζαντινά χρόνια στο νησί των Ιωαννίνων δημιουργήθηκαν Μονές και Ησυχαστήρια, που με την πάροδο του χρόνου η φήμη, αλλά
Διαβάστε περισσότεραΜακεδονικά. Τομ. 31, 1998
Μακεδονικά Τομ. 31, 1998 Οι παλαιότερες φάσεις τοιχογράφησης της Παναγίας συνοικίας Μουζεβίκη στην Καστοριά και η εξέλιξη της τοπικής εικονογραφικής παράδοσης Παϊσίδου Μελίνα 11η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων
Διαβάστε περισσότεραΕΙΣΑΓΩΓΗ. 1 Για την ιστορία της μονής βλ. κυρίως ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΗΜΕ 1928, σ. 301 κ.ε., ΟΡΛΑΝΔΟΣ, ΑΒΜΕ. 2 Βλ. παρακάτω σ. 44 47.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ H Μονή της Μυρτιάς (εικ. 24), στο 23 ο περίπου χιλιόμετρο του δρόμου που οδηγεί από το Αγρίνιο στο Θέρμο, κοντά στη λίμνη Τριχωνίδα, είναι η παλαιότερη σε λειτουργία μονή στην Αιτωλία 1. Παράλληλα,
Διαβάστε περισσότεραΑκολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά
Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Μυστράς Η καστροπολιτεία απλώνεται στις πλαγιές του φυσικά οχυρού λόφου του βυζαντινού Μυζηθρά, που έδωσε
Διαβάστε περισσότεραΕικόνα Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς
Εικόνα Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Περίοδος Δ', Τόμος Λ' (2009) Σελ. 241-248 ΑΘΗΝΑ 2009 Ε. Ν. Τσιγαρίδας ΕΙΚΟΝΑ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Διαβάστε περισσότερα«Εικόνα: Θέση και Λειτουργικότητα. Αποθησαύριση και ηλεκτρονική οργάνωση όρων και στοιχείων», διδακτορική διατριβή, 2 τόμοι, Αθήνα 2009.
English abstract The Phd thesis, entitled Icon: its placement and functionality, focused on the functionality of the icons in the middle byzantine period. In this framework unpublished icons from the Sinai
Διαβάστε περισσότεραΑ. Πα π α γ ε ω ρ γ ι ου, Η μονή του Αγίου Ιωάννου του Λαμπαδιστού στον
Α. Πα π α γ ε ω ρ γ ι ου, Η μονή του Αγίου Ιωάννου του Λαμπαδιστού στον Καλοπαναγιώτη [Οδηγοί Βυζαντινών Μνημείων της Κύπρου], Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου Ιερά Μητρόπολις Μόρφου, Λευ κωσία 2007,
Διαβάστε περισσότεραΦορητή εικόνα της Σταυρώσεως στη μονή Μεγίστης Λαύρας Αγίου Όρους
Φορητή εικόνα της Σταυρώσεως στη μονή Μεγίστης Λαύρας Αγίου Όρους Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Περίοδος Δ', Τόμος ΚΘ' (2008) Σελ. 151-158 ΑΘΗΝΑ 2008 Ε. Ν. Τσιγαρίδας ΦΟΡΗΤΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΩΣΕΩΣ ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΜΕΓΙΣΤΗΣ
Διαβάστε περισσότεραΙανουαριος Κυριακη ευτερα Τριτη Τεταρτη Πεµπτη Παρασκευη Σαββατο. Μαρτιος Φεβρουαριος Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος
Ιανουαριος 2016 Αντωνιου του Μεγαλου Θεοδοσιου Αθανασιου και Κυριλλου Ευθυµιου Ιωαννου του Προδροµου Γρηγοριου Θεολογου Τατιανης Ξενοφωντος Τα Αγια Θεοφανεια Ανακοµιδη Λειψανων Ιωαννου Χρυσοστοµου Περιτοµη
Διαβάστε περισσότεραΙανουαριος Κυριακη ευτερα Τριτη Τεταρτη Πεµπτη Παρασκευη Σαββατο Μαρτιος Φεβρουαριος 2017.
Ιανουαριος 2017 5 6 7 Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος 8 9 10 11 12 13 14 Ευστρατιου Θεοδοσιου Τατιανης Τα Αγια Θεοφανεια Ιωαννου του Προδροµου 15 16 17 18 19 20 21 Αντωνιου του Μεγαλου Αθανασιου
Διαβάστε περισσότεραΙανουαριος Κυριακη ευτερα Τριτη Τεταρτη Πεµπτη Παρασκευη Σαββατο. Φεβρουαριος Μαρτιος Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος
Ιανουαριος 2020 Φεβρουαριος 2020 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 Μαρτιος 2020 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 5 6 7
Διαβάστε περισσότεραΙανουαριος Κυριακη ευτερα Τριτη Τεταρτη Πεµπτη Παρασκευη Σαββατο. Φεβρουαριος Μαρτιος Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος
Ιανουαριος 2019 Φεβρουαριος 2019 24 25 26 27 28 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Τα Αγια Θεοφανεια Μαρτιος 2019 24 25 26 27 28 29 30 31 Ιωαννου του Προδροµου Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος Ευστρατιου
Διαβάστε περισσότεραΙανουαριος Κυριακη ευτερα Τριτη Τεταρτη Πεµπτη Παρασκευη Σαββατο. Φεβρουαριος Μαρτιος Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος
Ιανουαριος 2018 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Ιωαννου του Προδροµου Περιτοµη Χριστου Μεγαλου Βασιλειου Νεο Ετος Ευστρατιου Θεοδοσιου Τατιανης Τα Αγια Θεοφανεια 14 15 16 17 18 19 20 Αντωνιου του Μεγαλου Αθανασιου
Διαβάστε περισσότεραΙερός Ναός Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου ΚΕΡΚΥΡΑ
Ιερός Ναός Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου ΚΕΡΚΥΡΑ Μάριος Χειμαριός Μάριος Χειμαριός, Κέρκυρα, Ιερός Ναός Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου (Αρχιτεκτονική/ Ιστορία ) www.24grammata.com1 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην περιοχή
Διαβάστε περισσότεραΚάτοψη της Παλαιάς Μονής Ταξιαρχών Αιγιαλείας.
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ KΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ 6 η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ
Διαβάστε περισσότεραΟι Άγιοι της Θεσσαλονίκης.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Οι Άγιοι της. Ενότητα 5: Άγιοι Αρχιεπίσκοποι της Συµεών Πασχαλίδης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης
Διαβάστε περισσότεραΕυγενία Δρακοπούλου. Διευθύντρια Ερευνών Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών
Ευγενία Δρακοπούλου Διευθύντρια Ερευνών Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών Τηλ. +302107273570 Fax: +302107246212 E-mail: egidrak@eie.gr Website: http://eie.academia.edu/eugeniadrakopoulou http://www.eie.gr/nhrf/institutes/inr/cvs/cv-drakopoulou-gr.html
Διαβάστε περισσότεραΑκολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά
Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Μυστράς Η καστροπολιτεία απλώνεται στις πλαγιές του φυσικά οχυρού λόφου του βυζαντινού Μυζηθρά, που έδωσε
Διαβάστε περισσότεραΜΝΗΜΕΙΑ ΚΑΘΙΔΡΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΦΙΛΟΘΕΗΣ
Ναυσικά Πανσελήνου Ομότ. Καθηγήτρια της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΑΘΙΔΡΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΦΙΛΟΘΕΗΣ Η κατά κόσμον Ρεγούλα Μπενιζέλου, αφού περιβλήθηκε το μοναχικό σχήμα με το όνομα Φιλοθέη γύρω
Διαβάστε περισσότεραΑΠΟΦΑΣΗ. Έχοντας υπόψη:
ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ EΞ. ΕΠΕΙΓΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 5. 11. 2010 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ Δ/ΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ, ΕΚΘΕΣΕΩΝ & ΕΚΠ/ΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ
Διαβάστε περισσότεραΗ θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής
ΑΝΑΓΝΩΣΗ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΟΥ Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής δομής
Διαβάστε περισσότεραΙερός Ναός Αγίων Θεοδώρων, Κάμπος Αβίας
ΕΘΝΙΚΌ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΊΟ ΑΘΗΝΏΝ ΓΕΩΔΥΝΑΜΙΚΌ ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟ Π3.2.2 Μνημείο Καλαμάτας Ιερός Ναός Αγίων Θεοδώρων, Κάμπος Αβίας Σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός μετά τρούλου, του οποίου η κατασκευή τοποθετείται μέσα
Διαβάστε περισσότεραΜΕΛΕΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΤΕΜΠΛΟΥ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΘΗΝΩΝ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ»
ΜΕΛΕΤΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΤΕΜΠΛΟΥ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΘΗΝΩΝ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ» ΑΘΗΝΑ 2012 ΕΡΓΟ: ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΙΚΟΝΩΝ ΤΕΜΠΛΟΥ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΘΗΝΩΝ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ» ΕΚΠΟΝΗΣΗ
Διαβάστε περισσότεραΙερά Μονή Γόλας: Το μοναστήρι των δύσκολων καιρών
17/05/2019 Ιερά Μονή Γόλας: Το μοναστήρι των δύσκολων καιρών / Ιερές Μονές Το Μοναστήρι είναι κτισμένο στη Βορινή πλευρά ενός αντερείσματος που ενώνει τον Ταΰγετο με τα τελευταία προς Ανατολή προ βουνά
Διαβάστε περισσότεραΕικόνα Παναγίας Γλυκοφιλούσας του 18ου αιώνα στη Βέροια. Μετάπλαση του θέματος μιας βυζαντινής εικόνας του 14ου αιώνα
Εικόνα Παναγίας Γλυκοφιλούσας του 18ου αιώνα στη Βέροια. Μετάπλαση του θέματος μιας βυζαντινής εικόνας του 14ου αιώνα Χρυσάνθη ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΤΣΙΟΥΜΗ Τόμος ΚΣΤ' (2005) Σελ. 381-388 ΑΘΗΝΑ 2005 Χρυσάνθη Μαυροπούλου-Τσιούμη
Διαβάστε περισσότεραΧριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία
Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Ενότητα Ε: Μεταβυζαντινή Τέχνη (1453 αρχές 19ου αι.) Αρχιτεκτονική - Ζωγραφική. Στουφή - Πουλημένου Ιωάννα Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν Τμῆμα Θεολογίας
Διαβάστε περισσότεραΟ ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ. Γιώργος Ε 1
Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ Γιώργος Ε 1 ΣΩΤΗΡΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η Σωτήρα έχει Αγιολογική ονομασία: φέρει το όνομα του Σωτήρος Χριστού. Εξάλλου στις 6 Αυγούστου τελείται μεγάλο πανηγύρι κατά τη γιορτή της Μεταμορφώσεως
Διαβάστε περισσότεραΔελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας
Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Τομ. 19, 1997 Άγνωστες εικόνες και τοιχογραφίες του Θεοφάνη του Κρητός στη Μονή Παντοκράτορος και στη Μονή Γρηγορίου στο Άγιον Όρος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Ευθύμιος
Διαβάστε περισσότεραΚρητικό τρίπτυχο με σκηνές Δωδεκαόρτου
Κρητικό τρίπτυχο με σκηνές Δωδεκαόρτου Γιώργος ΚΑΚΑΒΑΣ Τόμος ΚΒ' (2001) Σελ. 153-166 ΑΘΗΝΑ 2001 Γιώργος Κακαβάς ΚΡΗΤΙΚΟ ΤΡΙΠΤΥΧΟ ΜΕ ΣΚΗΝΕΣ ΔΩΔΕΚΑΟΡΤΟΥ 2-ι ί ιδιωτική συλλογή της Αθήνας ανήκει ένα τρίπτυχο
Διαβάστε περισσότεραΕKΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΤΕΤΡΑΔΙΟ. Η Κυρά της Λευκωσίας Η Φανερωμένη και τα κειμήλιά της Εικόνες και θαύματα στη Λευκωσία
ΕKΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΤΕΤΡΑΔΙΟ Η Κυρά της Λευκωσίας Η Φανερωμένη και τα κειμήλιά της Εικόνες και θαύματα στη Λευκωσία ΕKΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΤΕΤΡΑΔΙΟ Η Κυρά της Λευκωσίας Η Φανερωμένη και τα κειμήλιά της Εικόνες και θαύματα
Διαβάστε περισσότεραΠΡΩΤΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΑΟ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΛΟΧΜΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ
ΠΡΩΤΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΑΟ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΛΟΧΜΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ Ο ναός του Αγιου Νικολάου βρίσκεται στο νεκροταφείο του οικισμού Λόχμη (παλαιά ονομασία Βίτσι) του Δήμου Γρεβενών 1.
Διαβάστε περισσότεραΔύο εικόνες του 18ου αιώνα στη συλλογή Αιανής Κοζάνης. Συμβολή στο έργο του ζωγράφου Πάνου ή Παναγιώτη «εξ Ιωαννίνων»
Δύο εικόνες του 18ου αιώνα στη συλλογή Αιανής Κοζάνης. Συμβολή στο έργο του ζωγράφου Πάνου ή Παναγιώτη «εξ Ιωαννίνων» Αγαθονίκη ΤΣΙΛΙΠΑΚΟΥ Τόμος ΚΒ' (2001) Σελ. 365-384 ΑΘΗΝΑ 2001 Αγαθονίκη Δ. Τσιλιπάκου
Διαβάστε περισσότεραΓέννηση Παναγίας - Γέννηση Προδρόμου, παραλλαγές και αποκρυστάλλωση ενός θέματος στην κρητική εικονογραφία του 15ου-16ου αιώνα
Γέννηση Παναγίας - Γέννηση Προδρόμου, παραλλαγές και αποκρυστάλλωση ενός θέματος στην κρητική εικονογραφία του 5ου-6ου αιώνα Νανώ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ Δελτίον XAE (982-983), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Αναστασίου
Διαβάστε περισσότεραΠεριεχόµενα. Θρησκευτικός προορισµός Μυστρά Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιερά Μονή Παντανάσσης Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου
Περιεχόµενα Page of 4 Περιεχόµενα Θρησκευτικός προορισµός Μυστρά Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων Ιερά Μονή Παντανάσσης Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου 2 4 Σε μια όμορφη, καταπράσινη τοποθεσία,
Διαβάστε περισσότεραΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ
3 o ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ Σ.Χ. ΕΤΟΣ 2011-2012 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΜΑΣ» ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ Εργασία του μαθητή: Μαγγιώρου
Διαβάστε περισσότεραΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ. Ναός Άι Στράτηγου. παρά την Καστάνια
Copyright Θέματα Αρχαιολογίας ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ Αναστήλωση ΜΝΗΜΕΙΩΝ& Συντήρηση www.themata-archaiologias.gr Μνημείων www.themes-in-archaeology.gr ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ Ναός Άι Στράτηγου παρά την Καστάνια
Διαβάστε περισσότεραΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ. Ναός Άι Στράτηγου. παρά την Καστάνια
Copyright Θέματα Αρχαιολογίας ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ Αναστήλωση ΜΝΗΜΕΙΩΝ& Συντήρηση www.themata-archaiologias.gr Μνημείων www.themes-in-archaeology.gr ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ Ναός Άι Στράτηγου παρά την Καστάνια
Διαβάστε περισσότεραΗ ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΤΣΑΡΙΤΣΑΝΗ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΔΙΑΚΟΣΜΟΥ
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩN ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. (ΤΡΙΚΑΛΑ) Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Αρχιτεκτονική και Δομοστατική Αποκατάσταση Ιστορικών Κτιρίων
Διαβάστε περισσότεραΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ «ΑΓ. ΣΟΦΙΑ» Η ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ
Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ «ΑΓ. ΣΟΦΙΑ» Η ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ «ΑΓ. ΣΟΦΙΑ» Η ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ Η σημερινή βασιλική «Αγ. Σοφία» βρίσκεται στο κέντρο της κύριας νεκρόπολης της αρχαίας πόλης Σέρντικα. Σ αυτή την περιοχή έχουν ανακαλυφθεί
Διαβάστε περισσότεραΕγκαίνια έκθεσης 23.10.2013, 13.00 Διάρκεια Έκθεσης 19.10.2013 19.1.2014
Εγκαίνια έκθεσης 23.10.2013, 13.00 Διάρκεια Έκθεσης 19.10.2013 19.1.2014 Επιμέλεια έκθεσης Αγαθονίκη Τσιλιπάκου, Νίκος Μπονόβας Mε την περιοδική έκθεση «Η τιμή του αγίου Μάμαντος στη Μεσόγειο: Ένας ακρίτας
Διαβάστε περισσότεραΟι νηστείες και οι καταλύσεις της Εκκλησίας μας
Οι νηστείες και οι καταλύσεις της Εκκλησίας μας Νηστεία είναι η λήψη «ξηράς τροφής» (ξηροφαγία), χωρίς λάδι ή κρασί, μια φορά την ημέρα, και μάλιστα την ενάτη ώρα (γύρω στις 3 μ. μ.). Λήψη τροφής, έστω
Διαβάστε περισσότερα