1. Η Ακμή της Ευρωπαϊκής Αποικιοκρατίας

Transcript

1 1 1. Η Ακμή της Ευρωπαϊκής Αποικιοκρατίας Αποικιοκρατία: (ιμπεριαλισμός) το ιστορικό φαινόμενο κατά το οποίο οι χώρες της Αφρικής και της Ασίας -με πλούσιες πλουτοπαραγωγικές πηγές- μεταβλήθηκαν σε αποικίες των βιομηχανικών χωρών της δυτικής Ευρώπης για την εξυπηρέτηση οικονομικών και στρατηγικών, καθώς και εθνικών συμφερόντων. Αίτια 1. Αναζήτηση πηγών και πρώτων υλών. 2. Ακλόνητη πίστη στην ανωτερότητα του δυτικού πολιτισμού. 3. Χρέος εξαγωγής των αξιών και των θεσμών του πολιτισμού αυτού. 4. Η φιλανθρωπία. 5. Η υποανάπτυξη στην Αφρική και την Ασία - πολιτιστική ενσωμάτωσή τους. Αποικιοκρατία 16 ου αιώνα: μορφή μετανάστευσης και εγκατάστασης στις νέες χώρες σε κοινότητες (Ισπανία, Πορτογαλλία, Αγγλία, Γαλλία, Ολλανδία). Νέα αποικιοκρατία-ιμπεριαλισμός- Διαφορές: 1. Οι νέες αποικίες δεν δημιουργήθηκαν από δημογραφικό πλεόνασμα ή ανεπιθύμητες θρησκευτικές κ.ά. ομάδες. 2. Δεν ανέπτυξαν τους θεσμούς των μητροπόλεων της Ευρώπης. 3. Αποκτήθηκαν από βιομηχανικές χώρες της Ευρώπης και τις ΗΠΑ με εξαναγκασμό ή βία για την εξυπηρέτηση οικονομικών ή/και στρατηγικών συμφερότων Αποικιοκρατία και εθνικισμός: άρρηκτα συνδεδεμένα (οι αποικιοκράτες θεώρησαν απόδειξη της ισχύος τους την απόκτηση αποικιών και την θεώρησαν εθνική αποστολή, ενώ τους εαυτούς τους σωτήρες-μεσσιανιστές). Συνέπειες 1. Επιβολή των δυτικών θεσμών (περισσότερο των Άγγλων) 2. Πρώην αποικίες Αφρικής (20 ος αι.) -προβληματικά κράτη, χωρίς συνοχή -εμφύλιοι 3. Εξάθρωση παραδοσιακών κοινωνικών δομών χωρίς βιώσιμους δυτ. θεσμούς.

2 2 4. Προσπάθεια ενσωμάτωσης στο δυτικό πολιτισμό. 5. Εξάλειψη θανατηφόρων επιδημιών, δουλείας και ενδημικών μαστίγων. 6. Πρώτες ύλες και πλουτοπαραγωγικές πηγές- διάθεση για την εξυπηρέτηση των αναγκών των μητροπολιτικών χωρών. Οικονομική και πολιτική εκμετάλλευση, πολιτιστική επιβολή. Αποικιοκράτες-μητροπόλεις Βρετανία Γαλλία Ολλανδία Βέλγιο Γερμανία Ιταλία Πορτογαλλία Ρωσία ΗΠΑ Δανία Ιαπωνία Αποικίες Αίγυπτος, Σουδάν, Νιγηρία, Χρυσή Ακτή, Σιέρα Λεόνε, Ροδεσία, Ν. Αφρική, Κύπρος, Ινδίες, Πακιστάν, Νέα Ζηλανδία, Αυστραλία, Καναδάς κ.ά. Αλγερία, ΒΔ Αφρική, Μαγαδασκάρη, Ινδοκίνα, κ.ά. Ανατ. Ινδίες (Ινδονησία) Κόγκο Καμερούν, Αν. Αφρική κ.ά. Σομαλία, Ερυθραία Ανκόλα, Τιμορ κ.ά. Καύκασος, Κεντρ. Ασία, Σιβηρία Φιλιππίνες κ.ά. νησιά Ειρηνικού Γροιλανδία Φορμόζα κ.ά. 2. Η Άπω Ανατολή - Διείσδυση Δύσης στην Ασία - αντίσταση (Ασία: λίκνον πολιτισμών). Ινδία - Μακραίωνη συμβίωση ινδουιστών και μουσουλμάνων. - Κατάκτηση από τουρκικά φύλα. - Δυναστεία των Μογγόλων (Ακμπάρ). - Εμπορική διείσδυση, αρχικά των Πορτογάλλων (Βάσκο ντε Γκάμα) και αργότερα και άλλων Ευρωπαίων. - Επικράτηση των Βρετανών με την Εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών.

3 3 - Αρχές 19 ου αι.: η Ινδία γίνεται αποικία της Βρετανίας. Κίνα - Ηγετική κοινωνική ομάδα οι Μανδαρίνοι - διαδοχή δυναστειών. - Ισχυρή θέση θρησκειών (ταοϊσμός, κομφουκιανισμός, βουδισμός κ.ά.) - 13 ος αι. κατάκτηση από Μογγόλους - επίσκεψη μάρκο Πόλο στο Πεκίνο. - Σταδιακή διείσδυση δυτικών στην Κίνα. -Τελευταία δυναστεία: των Μαντσού : ανακήρυξη της Δημοκρατίας της Κίνας. Ιαπωνία - Αντίπαλος της Κίνας - υιοθέτηση πολιτιστικών στοιχείων και θεσμών από Κίνα. -Θρησκεία: Βουδισμός. - Στρατιωτική φεουδαρχία των Σογκούν. - Προσπάθεια διείσδυσης δυτικών (πρώτοι οι Πορτογάλλοι)- μη εκπορθισμός Ιαπωνίας. - Τέλη 19 ου αι: υιοθέτηση δυτικών θεσμών και εκβιομηχάνιση με γοργούς ρυθμούς. - Αρχές 20 ου αι.: Ιαπωνία ως μεγάλη διεθνής δύναμη. 3. Προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας Η κατάσταση στο ελληνικό κράτος τα πρώτα 50 χρόνια - Εθνικά ζητήματα: αλύτρωτα εδάφη η Ήπειρος, η Μακεδονία, η Θράκη, η Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου (παραχώρηση Επτανήσου από Αγγλία το 1863 και Θεσσαλίας από Πύλη το 1881). - Πολιτική:εισαγωγή συνταγμάτων το 1844 και το όμως συνέχιση παλαιάς διακυβέρνησης με αιρετούς άρχοντες. - Οικονομία: αγροτική κυρίως (αργοί ρυθμοί μεταποίησης), ανάπτυξη εμπορίου κυρίως από τους Έλληνες της Διασποράς. Παράγοντες επιβράδυνσης εκσυγχρονισμού: 1. Τεταμένες σχέσεις Ελλάδας και μεγάλων δυνάμεων ή/και γειτονικών χωρών. 2. Πολιτική αστάθεια.

4 4 3. Ανασφάλεια στην ύπαιθρο. 4. Χαμηλή πίστη της χώρας διεθνώς. Προϋποθέσεις για τον εκσυγχρονισμό - Εκσυγχρονισμός ήτοι: 1. Ισχυρός στρατός και πολεμικό ναυτικό. 2. Ανάπτυξη συγκοινωνιών και τηλεπικοινωνιών-ταχυδρομείου. 3. Εισαγωγή νέων μεθόδων στη γεωργία. 4. Ασφάλεια στις μεταφορές και μετακινήσεις. 5.Ανάπτυξη πιστωτικού συστήματος και πίση διεθνώς της χώρας. Προϋποθέσεις: 1. Ύπαρξη οικονομικών πόρων και ιεράρχηση της διάθεσής τους. 2. Προσήλωση στις εθνικές προτεραιότητες (αλύτρωτοι) και προσδιορισμός των εθνικών συμφερόντων. Υποστηρικτές απελευθέρωσης αλύτρωτων: η μεγαλύτερη πολιτική μερίδα. θεωρούσαν την ενσωμάτωση των εδαφών στο ελληνικό κράτος προϋπόθεση για τον εκσυγχρονισμό του. Υποστηρικτές εκσυγχρονισμού: θεωρούσαν τον αλυτρωτισμό αδιέξοδη και πολυέξοδη κρατική πολιτκή. Χαρίλαος Τρικούπης και εκσυγχρονισμός- δεκαετία Ευρύ πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και δημοσίων έργων. Ε Διεύρυνση εκλογικής περιφέρειας σε νομαρχιακή. Δ Μείωση αριθμού των βουλευτών. Μ Αυστηρά κριτήρια επιλογής δημόσιων υπαλλήλων. Α Εκκαθάριση δικαστικού κλάδου από κόμματα. Ε Γενναίες αλλαγές στα σώματα ασφαλείας για τη δημόσια τάξη. Γ Αναδιοργάνωση στρατού και στόλου. Α Εκσυγχρονισμός δημόσιας εκπαίδευσης (αύξηση σχολείων, αλλαγή προγράμματος και βιβλίων). κ Επέκταση σιδηροδρομικού και οδικού δικτύου - βιομηχανική ανάπτυξη.

5 5 Χρηματοδότηση από το παροικιακό κεφάλαιο, δάνεια από εξωτερικό και αύξηση φορολογίας. Η ελληνική κοινωνία δεν άντεξε τα χρέη και η χώρα το 1893 κήρυξε πτώχευση. Στρατιωτικός Σύνδεσμος - Κίνημα στο Γουδί (1909) - Αίτια: εσωτερικά προβλήματα της χώρας (οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά) αλλά και εξωτερικά (εθνικός αποντροπιασμός από την ήττα από τους Τούρκους το 1897) - Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος απαιτεία από το βασιλιά Γεώργιο Α δραστικά μέτρα και καλεί τον Ελευθέριο Βενιζέλο από την Κρήτη ως, εκπρόσωπό του στην πολιτεία και την πολιτική ε με εντολή να προβεί σε ευρείες συνταγματικές και διοικητικές μεταρρυθμίσεις: 1. Μεταρρύθμιση του συντάγματος του 1864 τόσο, ώστε αυτό του 1911 να θεωρείται νεο σύνταγμα (βουλή: αναθεωρητική και όχι συντακτική- ισχύει η ίδια πολιτεία: βασιλευόμενη δημοκρατία). 2. Μείωση της πλειοψηφίας των βουλευτών στο ένα τρίτο για την επίσπευση του τομοθετικού του έργου. 3. Αποκλεισμός των εν ενεργεία αξιωματικών στο βουλευτικό αξίωμα. 4. Κρατικές απαλλοτριώσεις για το δημόσιο συμφέρον. (όμως δεν απαλλοτρίωσε τα τσιφλίκια της Θεσσαλίας) 5. Μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων. 6. Στρατιωτικές αποστολές από Γαλλία και Αγγλία για τον εκσυγχρονισμό του στρατού και του στόλου. Ο Ελ. Βενιζέλός συνέχισε το έργο του Χ. Τρικούπη και έθεσε στη χώρα γερά θεμέλια, ώστε να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις των επόμενων χρόνων (πόλεμοι). 4. Εθνικά Κινήματα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη Βαλκανική χερσόνησος: Γεωγραφικός χώρος που εκτείνεται στη Χερσόνησο του Αίμου. έφτασε να σημαίνει περιοχή αστάθειας (στερεότυπα)

6 6 1. Εθνικό κίνημα των Ελλήνων πρότυπο για τους άλλους βαλκανικούς λαούς, που αναζήτησαν ανάλογες καταβολές, οράματα, την ταυτότητά τους και τις σχέσεις τους με τους άλλους. 2. Σέρβοι: αρχικά δεσμούς με τους Αψβούργους -συμβολή στο φωτισμό τους. Εθνικό κίνημα ενάντια σε Οθωμανούς (κυρίαρχοι της Σερβίας) κυρίως από το 1804 ως το 1878 (Συνθήκη του Βερολίνου-ανεξαρτησία) Αψβούργους για την απελευθέρωση των Νοτιοσλάβων της αυτοκρατορίας κυρίως στις αρχές του 20 ου αι. και στον Α Π.Π. (1914) 3. Βούλγαροι: 1870:υποστήριξη των Πανσλαβιστών της Ρωσίας ιδρύουν την Εξαρχία (χωριστή εθνική Εκκλησία από το Οικουμενικό Πατριαρχείο) ρήξη με τους Έλληνες. Λόγος: διεκδίκηση μητροπόλεων Μακεδονίας και Θράκης (ανήκαν στο Οικ. Πατρ.) 1878: Συνθήκη Αγίου Στεφάνου: ίδρυση της Μεγάλης Βουλγαρίας (σημερινή Βουλγαρία, ΠΓΔΜ, Μακεδονία, Θράκη) αντίδραση Ελλήνων Σέρβων και Ρουμάνων, καθώς και Μεγάλων δυνάμεων από τη δημιουργία ισχυρού ερείσματος της Ρωσίας στη νοτιοανατολική Ευρώπη. 1878: Συνέδριο του Βερολίνου: περιορισμός των συνόρων της Βουλγαρίας. Ανταγωνισμός Βουλγάρων με Σέρβους για τις μεταξύ τους οθωμανικές επαρχίες Έλληνες για τη Μακεδονία. «Μακεδονικός Αγώνας» ( ) Αρχικά εκδηλώθηκε με την προσπάθεια των Βουλγάρων να ελέγξουν την Εκκλησία και την Εκπαίδευση στη Μακεδονία και εν συνεχεία με ένοπλες συγκρούσεις των γηγενών πληθυσμών, που εξοπλίζονταν από τη Βουλγαρία και την Ελλάδα αντίστοιχα. Συγκρούονταν επίσης και με τουρκικά στρατεύματα όπου δεν μπορούσαν να τα αποφύγουν. - Παύλος Μελάς. Ο Μακεδονικός αγώνας διεκόπηκε το 1908 με τις εξαγγελίες των Νεοτούρκων για ισονομία και ισοπολιτεία σε όλους τους λαούς της Οθ. Αυτ., καθώς και κατά τη συμμαχία Ελλήνων και Βουλγάρων στον Α Βαλκανικό πόλεμο (ξανά με το Β Β.Π. και τον Α Π.Π.). 4. Μολδαβοί και Βλάχοι (Ρουμάνοι):

7 7 Εθνικό κίνημα ενάντια στους Οθωμανούς κυριάρχους στους Έλληνες Παρίστριους ηγεμόνες (εκπρόσωποι της Πύλης) 1878: εξασφάλιση της Ανεξαρτησίας τους (συνθήκη Αγ. Στεφάνου). 5. Αλβανοί: εξισλαμισμένοι χριστιανοί 1913: Ανεξαρτησία (υποστήριξη της Ιταλίας ως αντίβαρο στη Σερβία και την Ελλάδα) με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας το Τούρκοι: 1908:Κίνημα των Νεοτούρκων Αίτια: 1. Οι επεμβάσεις των ευρωπαϊκών δυνάμεων 2. Οι προσπάθειες τερματισμού της οθωμανικής κυριαρχίας στην Ευρώπη. 3. Η αδυναμία της σουλτανικής κυβέρνησης να αντιμετωπίσει τους εχθρούς. Αρχικά υποσχέθηκε ισονομία και ισοπολιτεία σε όλους τους λαούς της Οθ. Αυτ., καθώς και ευρείες μεταρρυθμίσεις όμως στη συνέχεια με στόχο τον εκτουρκισμό της αυτοκρατορίας προέβηκε σε εθνοκαθάρσεις και διωγμούς των χριστιανών (κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων και του Α Παγκοσμίου). Η περιοχή των Βαλκανίων για πολλά χρόνια αποτελούσε μέρος των ευρωπαϊκών εδαφών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας κυρίως αλλά και της Αυστροουγγαρίας. Η περιοχή κατακερματίστηκε σε διάφορα ανεξάρτητα κράτη από τα εθνικά κινήματα των λαών της περιοχής. Ο κάθε λαός προσπαθούσε να εντάξει όσο το δυνατό μεγαλύτερο μέρος στο κράτος του, ενώ οι πληθυσμοί δεν είχαν σαφή σύνορα. Αποτέλεσμα αυτού οι μακροχρόνιες συγκρούσεις μεταξύ τους τόσο στα τέλη του 19 ου όσο και στις αρχές του 20 ου. Σε κάποιες περιπτώσεις συνεχίστηκαν και πολύ αργότερα με θύματα πάντα τους γηγενείς πληθυσμούς. 5. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι ( )

8 8 Βαλκανικοί πόλεμοι: ονομάζονται οι ένοπλες συγκρούσεις που διεξήχθησαν στα Βαλκάνια κατά τα έτη ανάμεσα στους λαούς με εδαφικές διεκδικήσεις στο γεωγραφικό αυτό χώρο. Ο 1 ος πόλεμος ήταν η σύμπραξη των βαλκανικών λαών εναντίον της Οθ.Αυτ. ενώ ο 2 ος ήταν κατά της Βουλγαρίας. Αίτια: 1. Η εξασθένηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τον ιταλοτουρκικό πόλεμο. 2. Η καταπάτηση των δικαιωμάτων των εθνοτήτων που ζούσαν στα εδάφη της. (υποσχέσεις κινήματος Νεοτούρκων και διάψευση) 3. Η έξαρση του εθνικού συναισθήματος στα Βαλκάνια για την απελευθέρωση των αλύτρωτων αδελφών. 4. Ο ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων στην περιοχή για την προάσπιση των οικονομικών τους συμφερόντων. (Η Γερμανία διεισδύει στην Ο.Α. υποστηρίζοντας την εκδίωξη των Ελλήνων. Η Ρωσία, ανησυχώντας για τη γερμανική δράση, πείθει Σέρβους και Βούλγαρους να συμμαχήσουν ενάντια στην Ο.Α. Η Αγγλία ενοχλημένη από τη ρωσική επέμβαση ωθεί την Ελλάδα να εμπλακεί.) Οκτώβριος 1912: διμερείς συμμαχίες μεταξύ Ελλάδας, Σερβίας, Μαυροβουνίου και Βουλγαρίας ενάντια στην Ο.Α. Σοκπός: η απελυθέρωση των αλυτρώτων αδελφών στα ευρωπαϊκά εδάφη της Ο.Α. Αφορμή: Η αξίωση του Μαυροβουνίου για ευνοϊκή συνοριακή ρύθμιση από την Ο.Α. και κυρίως το μετέπειτα τελεσίγραφο των συμμάχων στην Ο.Α. που απαιτούσε μεταρρυθμίσεις στις ευρωπαϊκές της κτήσεις και η μη αποδοχή του από την Ο.Α. Α Βαλκανικός πόλεμος Μεγάλες Δυνάμεις: δεν ενεπλάκησαν στους πολέμους- οι στρατιωτικές νίκες των συμμάχων καθόρισαν τις εξελίξεις (απελευθέρωση των πλείστων ευπρωπαϊκών εδαφών). Μάης 1913: Συνθήκη ειρήνης του Λονδίνου Η Ο.Α. εκχωρεί στους συμμάχους τα ευρωπαϊκά εδάφη δυτικά της γραμμής Αίνου-Μηδείας πλην της Αλβανίας. Ο Σουλτάνος παραιτείται από τα κυριαρχικά δικαιώματά του στην Κρήτη. Οι Μεγάλες Δυνάμεις αναλάμβαναν να καθορίσουν τα σύνορα της Αλβανίας και το μέλλον των νησιών του Αιγαίου.

9 9 Αδυναμίες της συνθήκης: Σιωπή για την κατανομή των εδαφών μεταξύ των συμμάχων, καθώς και για τα Δωδεκάνησα που τελούσαν κάτω από ιταλική κατοχή (ιταλοτουρκικός πόλεμος ). Διαφωνίες μεταξύ των συμμάχων: αποτότοκο των στρατιωτικών γεγονότων: Σέρβοι και Βούλγαροι περιφρονώντας τον ελληνικός τρατό έκαναν μυστική συμφωνία διαμοιρασμού των εδαφών, όμως η ταχεία προέλαση του ελληνικού στρατού στην Ήπειρο και τη Μακεδονία, καθώς και η κατάληψη της Θεσσαλονίκης από το βασιλιά Κωνσταντίνο κατόπιν βενιζελικής προτροπής πριν τους Βούλγαρους. αλλά και της εμπλοκής των Μεγάλων δυνάμεων Βουλγαρία: προκλήσεις σε βάρος Σέρβων και Ελλήνων διεκδικώντας εδάφη. Ελλάδα και Σερβία: Ελληνοσερβική συμμαχία: συνθήκη φιλίας και αμυντικής συμμαχίας (ενάντια στη Βουλγαρία). Προέβλεπε τα συμβαλλόμενα μέρη να εγγυηθούν για τις κτήσεις τους και σε περίπτωση επίθεσης από τρίτη χώρα να παράσχουν αμοιβαία βοήθεια καινα συνάψουν κοινή συνθήκη ειρήνης. Η συμφωνία ήταν δεκαετής και μυστική. Επεισόδια μεταξύ Βουλγάρων και Ελληνων και Σέρβων από την άλλη οδηγούν σε νέες εχθροπραξίες Β Βαλκανικός πόλεμος Ευκαιρία από Ρουμανία και Τουρκία για επίθεση στη Βουλγαρία από τα βόρεια και ανατολικά αντίστοιχα. Αποτέλεσμα: ήττα Βουλγάρων στα πεδία των μαχών και ταχεία προέλαση της Ρουμανίας προς τη Σόφια Ιούλιος 1913: Συνθηκολόγηση Βουλγαρίας Συνθήκη του Βουκουκρεστίου (συμβαλλόμενα μέρη: Ελλάδα, Σερβία, Μαυροβούνιο, Ρουμανία και Βουλγαρία-υποστήριξη Αυστρίας και Ρωσίας) Η Α.Μακεδονία με τη Θεσαλλονίκη και την Καβάλα εκχωρείται στην Ελλάδα, καθώς και η Ν.Ήπειρος Η Σερβία (πήρε τη Β.Μακεδονία) και η Ρουμανία παίρνουν τα εδάφη που είχαν κατακτήσει. Η Τουρκία την Α.Θράκη με την Ανδριανούπολη

10 10 Στην Αλβανία η Β.Ήπειρος (Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας) - Παράμετρος θρησκευτικά και εκπαιδευτικά προνόμια στους Βλάχους της Ηπείρου και της Μακεδονίας από Ελλάδα: αυτονομία στα σχολεία και τις εκκλησίες των βλάχων της Ηπείρου και της Μακεδονίας, σύσταση βλάχικης επισκοπής και επιχορήγηση από Ρουμανία με αντάλλαγμα την υποστήριξη της Ρουμανίας στο ζήτημα της Καβάλας. Συνέπειες των βαλκανικών πολέμων για την Ελλάδα - Αξιολόγηση: 1. Διπλασιασμός του ελληνικού εδάφους και του πληθυσμού. 2. Τα νέα κέντρα είναι οικονομικά και πνευματικά εύρωστα. 2. Τα νέα εδάφη είναι πλούσια. 3. Μεγαλώνει η εσωτερική αγορά με αποτέλεσμα την ανάπτυξη της παραγωγής και της βιομηχανίας(ενδυναμώνεται η αστική τάξη) 4. Πρόβλημα αφομοίωσης νέων χωρών. Συμπέρασμα: η εμπλοκή της Ελλάδας στους Βαλκανικούς πολέμους απέδοσε σημαντικά οφέλη στη χώρα. Παρά ταύτα, προβλήματα και διεκδικήσεις εθνικές συνέχισαν να υπάρχουν! Ο χάρτης παρουσιάζει το διακανονισμό των συνόρων με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου. Η Ελλάδα διπλασίασε με το τέλος των βαλκανικών πολέμων τα εδάφη της. Βέβαια η Ανατολική Μακεδονία παραχωρείται στους Βούλγαρους, ενώ η βόρεια Ήπειρος στο νεοσύστατο κράτος της Αλβανίας. Οι διεκδικήσεις των βαλκανικών λαών που δεν έπαυσαν με το τέλος των Βαλκανικών πολέμων, καθώς και η έξαρση του εθνικισμού θα αποτελέσουν έναν από τους βασικούς παράγοντες του Α Παγκοσμίου πολέμου.