ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Ε.Γ.Ε. Ι.Γ.Ε.

Transcript

1

2 ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Ε.Γ.Ε. Ι.Γ.Ε. Α Βιβλιογραφικός Κατάλογος ΕΚΔΟΣΗ Α Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών Φίλοι του Δάσους Συγγρού ΑΘΗΝΑ 2015

3 Εκδόσεις Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών Λ. Κηφισίας 182, T.K , Κηφισιά Α Έκδοση Ιανουάριος 2015 Συγγραφείς: Δρ. Γεώργιος Ν. Μπαλωτής Χρυσάνθη Δ. Θεοδωρακοπούλου Βασιλική Ν. Πατρινού Άννα Μαρία Α. Κάλφα Φωτό 5: Ανδρέας Θεολογίτης ISBN: Copyright Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved. Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανομή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή τμήματος αυτής, για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή για σκοπό μη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν μήνυμα. Ερωτήματα που αφορούν τη χρήση της εργασίας για κερδοσκοπικό σκοπό πρέπει να απευθύνονται προς το Ι.Γ.Ε.

4 Περιεχόμενα Πρόλογος Το Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών και η ιστορία του μέσα από τη Βιβλιοθήκη και το αρχείο του Εισαγωγικό σημείωμα του Διευθυντή του Ινστιτούτου Γεωπονικών Επιστημών (Ι.Γ.Ε.) Εισαγωγικό σημείωμα της Προέδρου του συλλόγου «Φίλοι του Δάσους Συγγρού» Α Μέρος 1. Εισαγωγή Ίδρυση και σκοπός της Ελληνικής Γεωργικής Εταιρίας (Ε.Γ.Ε.) και η 10 μετονομασία της σε Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών 1.2. Ιστορική ανασκόπηση της Γεωργικής Βιβλιοθήκης της Ε.Γ.Ε. Ι.Γ.Ε Ο μη κερδοσκοπικός σύλλογος «Φίλοι του Δάσους Συγγρού» Η συνεργασία που οδήγησε στην Α έκδοση της βιβλιογραφίας της 17 Γεωργικής Βιβλιοθήκης 1.5. Οργάνωση Ταξινόμηση του υλικού της Γεωργικής Βιβλιοθήκης Κανονισμός λειτουργίας της Γεωργικής Βιβλιοθήκης Ε.Γ.Ε. Ι.Γ.Ε Πόροι - Ανθρώπινο Δυναμικό Μέσα Ταξινόμηση υλικού Αρχείο Ε.Γ.Ε. Ι.Γ.Ε Η Γεωργική Βιβλιοθήκη της Ε.Γ.Ε. Ι.Γ.Ε. σε αριθμούς Καταλογογράφηση υλικού Ψηφιοποίηση υλικού 33 Β Μέρος 2. Έντυπη συλλογή της Γεωργικής Βιβλιοθήκης Μονογραφίες και δοκίμια εργασίας από την έντυπη συλλογή της 37 Γεωργικής Βιβλιοθήκης του 19 ου αιώνα 2.2. Μονογραφίες και δοκίμια εργασίας από την έντυπη συλλογή της 53 Γεωργικής Βιβλιοθήκης του 20 ου αιώνα 2.3. Εκδόσεις Ε.Γ.Ε. Ι.Γ.Ε Χάρτες 19 ου και 20 ου αιώνα

5

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα έκδοση αποτελεί πόνημα από κοινού του Ινστιτούτου Γεωπονικών Επιστημών (Ι.Γ.Ε.) και του μη κερδοσκοπικού συλλόγου «Φίλοι του Δάσους Συγγρού» και αποσκοπεί στην αποτύπωση της μέχρι σήμερα προσπάθειας ανασύστασης της Γεωργικής Βιβλιοθήκης του Ι.Γ.Ε. η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη στον Πύργο του κτήματος Συγγρού. Η Γεωργική Βιβλιοθήκη ξεκίνησε την πορεία της παράλληλα με την ίδρυση της Ελληνικής Γεωργικής Εταιρείας (Ε.Γ.Ε.). Σκοπός της βιβλιοθήκης αυτής ήταν η απόκτηση νέων βιβλίων, χαρτών και λοιπού υλικού γεωργικού ενδιαφέροντος για τη βοήθεια τόσο των εκπαιδευομένων του όσο και των επιστημόνων γεωπονικών σχολών. Στο υλικό της βιβλιοθήκης αυτής στηρίχθηκαν οι εκδόσεις της Ε.Γ.Ε. που πάνω από 40 χρόνια διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας. Για μικρό χρονικό διάστημα υπήρξε δανειστική, ενώ τις τελευταίες δύο δεκαετίες ήταν σε αδράνεια. Η κοινή προσπάθεια ανασύστασης της Γεωργικής Βιβλιοθήκης ξεκίνησε εδώ και τρία χρόνια. Αρχικά με τη συγκέντρωση όλου του υλικού στον Πύργο Συγγρού σε δύο αίθουσες ειδικά διαμορφωμένες για τον σκοπό αυτό. Μετά συνεχίστηκε με μια οργανωμένη προσπάθεια από ειδικούς, σε εθελοντική βάση, με σκοπό την ταξινόμηση, καταλογογράφηση και ψηφιοποίηση του υλικού της. Μέχρι σήμερα, έχουν βρεθεί εκατοντάδες σπάνια έως και μοναδικά βιβλία, που αποτελούν μέρος της Γεωργικής Βιβλιοθήκης. Η παρούσα έκδοση αποτελεί τον πρώτο Βιβλιογραφικό κατάλογο της Γεωργική Βιβλιοθήκης Ε.Γ.Ε. Ι.Γ.Ε., η οποία παρουσιάζει την ιστορική εξέλιξη της βιβλιοθήκης, το όραμα της ανασύστασής της, τη συνεργασία του Ι.Γ.Ε. και των «Φίλων του Δάσους Συγγρού», το υλικό που βρέθηκε, τις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν και τη σημερινή εικόνα της. Τέλος, στο δεύτερο μέρος, περιλαμβάνει βιβλιογραφικές αναφορές με μονογραφίες και δοκίμια εργασίας, καθώς και χάρτες από την έντυπη συλλογή της Γεωργικής Βιβλιοθήκης, του 19 ου και 20 ου αιώνα, των μέχρι σήμερα καταλογογραφημένων βιβλίων και χαρτών. 1

7

8 Το Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών και η ιστορία του μέσα από τη βιβλιοθήκη και το αρχείο του Όταν μερικά χρόνια πριν, το 2010 νομίζω, βρέθηκα μετά από πρόσκληση του Διευθυντή του ΙΓΕ Δρ. Γιώργου Μπαλωτή και του τότε Προέδρου του Δ.Σ. Καθηγητή Λεωνίδα Καζακόπουλου στο μικρό ακατάστατο αποθηκάκι στο οποίο φυλασσόταν το αρχείο και η βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου, ένιωσα αμέσως την ευχάριστη έκπληξη της ανακάλυψης ενός «κρυμμένου θησαυρού». Επρόκειτο πράγματι για μια σημαντική αποκάλυψη η οποία πιστοποιούσε και προσέδιδε περιεχόμενο και ιστορικό βάθος στην αξιόλογη και αδιάλειπτη παρουσία και προσφορά του Ινστιτούτου Γεωπονικών Επιστημών στην ελληνική γεωργία, την αγροτική εκπαίδευση και την ελληνική κοινωνία συνολικά. Αποτελεί κοινό τόπο στην ιστορική και ευρύτερα την επιστημονική έρευνα η σημασία και η αξία του πρωτογενούς βιβλιογραφικού και αρχειακού υλικού, ως βασική πηγή άντλησης πληροφοριών για τη μελέτη του παρελθόντος. Το υλικό του αρχείου και της βιβλιοθήκης του ΙΓΕ, το οποίο ευτυχήσαμε να ανασύρουμε σχεδόν από την αφάνεια και ενδεχομένως την οριστική απώλεια και καταστροφή, αποτελεί μια πρώτης τάξης πηγή πληροφόρησης για την ανασύσταση της πορείας και της ενδιαφέρουσας, όπως αποκαλύφθηκε από την πρώτη στιγμή, ιστορικής διαδρομής του Ινστιτούτου στη διαχρονία. Το ενδιαφέρον και η φροντίδα για την τύχη και την αξιοποίηση της βιβλιοθήκης και του αρχείου δεν έπεσαν στο κενό, αλλά συνέχισε να απασχολεί το Διευθυντή του ΙΓΕ και να αποδίδει καρπούς. Προείχε, φυσικά, ο καθαρισμός και η μεταφορά σε κατάλληλο και ασφαλέστερο χώρο, πράγμα που έγινε. Απέμενε να δρομολογηθεί το έργο της καταγραφής, ταξινόμησης και καταλογογράφησης του υλικού, απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου να καταστεί προσβάσιμο και αξιοποιήσιμο από την έρευνα και τους μελετητές. Στην προσπάθεια αυτή, είναι εξαιρετικά σημαντική η πρωτοβουλία που ανέλαβαν από κοινού ο Διευθυντής του Ινστιτούτου και η Πρόεδρος του συλλόγου των φίλων του Δάσους Συγγρού κα Χρυσάνθη Θεοδωρακοπούλου να προχωρήσουν στο επόμενο στάδιο της καταλογογράφησης, αλλά και της ψηφιοποίησης του υλικού, προκειμένου να αποδοθεί στην έρευνα και στο ευρύτερο κενό. Πρώτο δείγμα αυτής της πραγματικά αξιέπαινης και υποδειγματικής πρωτοβουλίας αποτελεί ο Βιβλιογραφικός Κατάλογος που κυκλοφορεί με την φροντίδα και επιμέλεια των 3

9 δύο φορέων. Πιστεύω ότι επισφραγίζει την αξιέπαινη αυτή συνεργασία και αποτελεί προανάκρουσμα όσων πρόκειται να ακολουθήσουν. Δημήτρης Παναγιωτόπουλος, Ιστορικός, Υπεύθυνος του Κέντρου Τεκμηρίωσης της Ιστορίας της Ελληνικής Γεωργίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών 4

10 Εισαγωγικό σημείωμα του Διευθυντή του Ινστιτούτου Γεωπονικών Επιστημών Εκατόν δεκατρία χρόνια έχουν περάσει από την ίδρυση της Ελληνικής Γεωργικής Εταιρείας, ενός γεωργοεκπαιδευτικού θεσμού με μεγάλη και διαχρονική αξία. Η ίδρυσή της ήρθε να καλύψει το σημαντικό κενό στη γεωργική εκπαίδευση με την εκλαϊκευση των γεωπονικών γνώσεων. Αποτέλεσε το επιστέγασμα της πρωτοβουλίας κάποιων φωτισμένων αστών και διανοούμενων για μια αγροτική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, όπως και αναφέρει στο άρθρο που έγραψε στο επετειακό φυλλάδιο για τα 110 χρόνια του Ινστιτούτου Γεωπονικών Επιστημών, ο ιστορικός κ. Δημήτριος Παναγιωτόπουλος. Ο θεσμός αυτός συμπληρώθηκε με τη διαθήκη της Ιφιγένειας Ανδρέα Συγγρού, μιας διακεκριμένης προσωπικότητας με κοινωφελή δράση εθνικής εμβέλειας, η οποία παραχώρησε το Κτήμα Συγγρού στην Ε.Γ.Ε. Η πρωτοβουλία αυτή έδωσε σημαντική ώθηση στη νεοσύστατη Γεωργική Εταιρεία μετατρέποντάς την σε κοινωφελές ίδρυμα του Δημοσίου με σκοπό τη γεωργική εκπαίδευση. Παρά τη μετονομασία της σε Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών (Ι.Γ.Ε.) ο σκοπός του Κληροδοτήματος δεν άλλαξε και παρέμεινε άρρηκτα συνδεδεμένος με την ιστορία τόσο της χώρας όσο και της ελληνικής γεωργίας. Για την επιστημονική υποστήριξη του έργου της - κατά την ίδρυση της Γεωργικής Εταιρείας -δημιουργήθηκε μια αξιόλογη Βιβλιοθήκη που υποστήριζε τους εκπαιδευόμενους αλλά και τους επιστήμονες δασκάλους του Ιδρύματος. Μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο έφτασε να αριθμεί πάνω από 5000 ελληνικά και ξενόγλωσσα βιβλία. Στις δύο τελευταίες ωστόσο δεκαετίες του 20 ου αιώνα η λειτουργία της Βιβλιοθήκης ατόνησε. Τα βιβλία της (που χρονολογούνται από τις αρχές του 19 ου αιώνα) κατέληξαν απλώς να «φυλλάσσονται» στα ξύλινα ράφια μιας αίθουσας. Η έλλειψη κονδυλίων και εξειδικευμένου προσωπικού οδήγησε στην παρακμή της. Η ανοδική τάση τόσο ως προς τους εκπαιδευόμενους όσο και ως προς την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης από το Ινστιτούτο την πρώτη δεκαετία του 21 ου αιώνα, σε συνδυασμό με την ολοκλήρωση της Αναδιαρρύθμισης του Πύργου Συγγρού, οδήγησε στην ανάγκη για μια πρότυπη Γεωργική Βιβλιοθήκη. 5

11 Σε αυτές όμως τις μέρες που διανύουμε και με την οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα, η Βιβλιοθήκη δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη. Για το λόγο αυτό το Ι.Γ.Ε. μετά την επιτυχημένη συνεργασία σε διάφορα περιβαλλοντικά θέματα με εθελοντικούς συλλόγους, επεδίωξε να συνεργαστεί με έναν από αυτούς και στο θέμα της Βιβλιοθήκης. Η πρόεδρος του συλλόγου «Φίλοι του Δάσους Συγγρού» κα Χρυσάνθη Θεοδωρακοπούλου, απ την πρώτη στιγμή διέκρινε την αναγκαιότητα και τη μεγάλη σημασία της ανασύστασης της Γεωργικής Βιβλιοθήκης και έτσι η προσφορά του συλλόγου ξεπέρασε τα σύνορα των μέχρι πρότινος δραστηριοτήτων του, αναδεικνύοντας ένα κομβικό κομμάτι του Κληροδοτήματος. Σήμερα, σχεδόν τρία χρόνια από τη μεταφορά των βιβλίων στις ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες του Πύργου Συγγρού, μεγάλο μέρος των βιβλίων έχει καθαριστεί ταξινομηθεί θέτοντας τις βάσεις για μια σύγχρονη Βιβλιοθήκη. Ελπίζουμε αυτή η σπουδαία συνεργασία του δημοσίου με έναν εθελοντικό σύλλογο να συνεχίσει με τον ίδιο ζήλο και στο μέλλον αφού παρόμοιες πρωτοβουλίες και συμπράξεις μόνο θετικά αποτελέσματα μπορούν να έχουν για το Ινστιτούτο και τον τόπο μας. Ο Προϊστάμενος Διεύθυνσης Δρ. Γεώργιος Μπαλωτής 6

12 Εισαγωγικό σημείωμα της Προέδρου του συλλόγου «Φίλοι του Δάσους Συγγρού» Έφτασε η στιγμή που ένα μεγάλο όνειρο του συλλόγου μας παίρνει σάρκα και οστά! Η ανασύσταση της ιστορικής Γεωργικής Βιβλιοθήκης της Ελληνικής Γεωργικής Εταιρείας και μετέπειτα Ινστιτούτου Γεωπονικών Επιστημών. Η Βιβλιοθήκη αυτή προσμετρά πάνω από έναν αιώνα ζωής, φιλοξενώντας στα ράφια της υλικό από όλες τις περιόδους της αγροτικής ιστορίας του τόπου μας. Ήμασταν πεπεισμένοι ότι ήταν υποχρέωση και του Ι.Γ.Ε. και δική μας να τιμηθεί η επιθυμία της Ιφιγένειας Συγγρού, όπως έχει αποτυπωθεί στη διαθήκη της, σχετικά με την εκπαίδευση καλών γεωργών και κηπουρών. Η ανασύσταση της Βιβλιοθήκης θα ήταν κομβικής σημασίας δεδομένου ότι όλα αυτά τα χρόνια ήταν πλήρως εγκαταλελειμμένη και οι άθλιες συνθήκες στις οποίες βρισκόταν υπήρχε φόβος να καταστρέψουν το πολύτιμο υλικό της. Από το 2003 ήδη, οι «Φίλοι του Δάσους Συγγρού» είχαν προτείνει την εγκατάσταση της Γεωργικής Βιβλιοθήκης στον Πύργο Συγγρού και τη λειτουργία της κατά τα πρότυπα της Γενναδείου Βιβλιοθήκης στην Αθήνα. Η πρόταση από μέρους μας είχε βασισθεί αφενός στη βούληση της Ιφιγένειας Συγγρού και αφετέρου στην ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αξία του κτιρίου, και βεβαίως, στις ήδη υπάρχουσες εκπαιδευτικές δράσεις του Ι.Γ.Ε., στις οποίες μία βιβλιοθήκη θα λειτουργούσε συμπληρωματικά και ενισχυτικά. Για τον σκοπό αυτό και προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο Πύργος Συγγρού δεν θα συνεχίσει να υφίσταται βάναυσες και ανορθόδοξες παρεμβάσεις, προβάλλαμε επιτακτικά το αίτημα να χαρακτηρισθεί διατηρητέο μνημείο, καθώς ήταν σχεδιασμένος από τον διάσημο αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ. Το αίτημά μας αυτό ικανοποιήθηκε με το υπ αρ. 781 ΦΕΚ/ Ως γνωστόν, η αποκατάσταση του Πύργου Συγγρού είχε ενταχθεί, από τον Νοέμβριο του 2004, στο Γ ΚΠΣ με το οποίο εξασφαλίζοντο τα χρήματα για τη δημιουργία κέντρου επιμόρφωσης, ενημέρωσης, πληροφόρησης με χρήση σύγχρονης έντυπης και ηλεκτρονικής πληροφόρησης και δημιουργία πρότυπης βιβλιοθήκης σε θέματα γεωργικού ενδιαφέροντος. 7

13 Το 2011 και με την ολοκλήρωση της αποκατάστασης και αναδιαρρύθμισης του Πύργου Συγγρού, ο σύλλογός μας αξιολογώντας τις καταστάσεις, διαπίστωσε ότι οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές να ξεκινήσει η ανασύσταση της Γεωργικής Βιβλιοθήκης. Το Διοικητικό μας Συμβούλιο αποφάσισε να στηρίξει με όλες του τις δυνάμεις ένα τέτοιο έργο. 'Έτσι ξεκίνησε η γόνιμη συνεργασία με το Ι.Γ.Ε. η οποία και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Από την αρχή πιστέψαμε ότι θα μπορούσαμε να βρούμε τους εθελοντές αυτούς που διαθέτουν την τεχνογνωσία που απαιτεί ένα τέτοιο έργο. Η πρόσκληση-πρόκληση προς τα μέλη μας βρήκε ενθουσιώδη ανταπόκριση. Έτσι δημιουργήσαμε μια «ομάδα εργασίας» που καθημερινά γεμίζει από χαρά καθώς έρχεται σε επαφή με τον πλούτο της Βιβλιοθήκης και με τους θησαυρούς που ανακαλύπτει. Τελικά, πιστεύουμε ότι η ανασύσταση της Γεωργικής Βιβλιοθήκης θα ωφελήσει πολλαπλά. Τόσο τους σπουδαστές της γεωργίας προκειμένου να αντιληφθούν καλύτερα την ποικιλομορφία της ελληνικής γης, όσο και τους επιστήμονες στο ερευνητικό τους έργο και τους ιστορικούς στην καταγραφή της γεωργικής ιστορίας της Ελλάδος. Και βέβαια, θα ολοκληρώσει τη γεωργική αποστολή του Πύργου Α. Συγγρού και θα προσδώσει στο Ι.Γ.Ε. και το Κληροδότημα το κύρος που του αρμόζει. Η πρόεδρος Χρυσάνθη Θεοδωρακοπούλου 8

14 Α Μέρος 1. Εισαγωγή Η Ελλάδα ανέκαθεν στηριζόταν στη γη, το φυσικό της πλούτο. Η γεωργία αποτελούσε και αποτελεί μεγάλο κομμάτι της οικονομίας της. Σε όλες τις κρίσιμες περιόδους ήταν πηγή ανάπτυξης και ευημερίας. Όταν ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος, Ι. Καποδίστριας ανέλαβε στις αρχές του 19 ου αιώνα τα ηνία του κράτους μετά την Εθνική Παλιγγενεσία, διέγνωσε ευθύς αμέσως, ως οξύνους και πεπειραμένος πολιτικός, ότι το νεότευκτον Ελληνικό Κράτος, θα μπορούσε να ορθοποδήσει κοινωνικά και να επιτύχει την εκπλήρωση των πεπρωμένων της Φυλής, όταν κατόρθωνε να σταθεί οικονομικά. Η δημιουργία δε της ευημερίας του, έπρεπε να στηριχθεί πρωτίστως στις ίδιες του τις δυνάμεις και ειδικότερα στην εντατική εργασία του λαού του, διά της εκμετάλλευσης των μεγάλων σε σχέση με τον τότε πληθυσμό εκτάσεων γαιών του, δεδομένου, ότι οι άλλοι πλουτοπαραγωγικοί πόροι ήταν ανέφικτοι κατά την εποχή εκείνη λόγω έλλειψης κεφαλαίων και γενικής αλλά και ειδικής μόρφωσης του λαού. Εξαιτίας αυτού, εντονότατες υπήρξαν οι προσπάθειες του Καποδίστρια για να εξυψώσει μεν τη στοιχειώδη μόρφωση του ελληνικού λαού, να επιτύχει δε τη διδασκαλία αυτού ως προς την καλλιέργεια της γης του και να βιομηχανοποιεί έστω και στοιχειωδώς τα προϊόντα του, μιμούμενος κατά το δυνατόν τους πιο προοδευμένους «συναδέλφους» του της Δύσης. Δυστυχώς οι ενέργειες του πρώτου Κυβερνήτη δεν καρποφόρησαν δεόντως. Μετά το θάνατό του, το 1831, όχι μόνο παραμελήθηκαν αυτά, αλλά και λησμονήθηκε σχεδόν η βασική αλήθεια περί της μεγάλης σημασίας που έχει για την Ελλάδα η πρόοδος της εγχώριας παραγωγής και η επείγουσα ανάγκη της εκλαϊκεύσεως των γεωπονικών γνώσεων για το εθνικό και κοινωνικό συμφέρον, μια αλήθεια στην οποία πίστευε ορθότατα ο Καποδίστριας. Οι μετέπειτα σχετικές προσπάθειες των ολίγων αλλά εκλεκτών επιστημόνων γεωπόνων και φιλογεωργών πολιτών δεν κατόρθωσαν να ασκήσουν τη δέουσα επίδραση επί των Κυβερνητών και πολιτευόμενων της εποχής εκείνης και απέβησαν άκαρπες επί πέντε περίπου συναπτές δεκαετίες. Ευτυχώς από το 1885 και μετά άρχισε να πνέει πάλι άνεμος προόδου στον τόπο μας. Τότε αυξήθηκε οπωσδήποτε ο αριθμός των επιστημόνων γεωπόνων, κάποιοι μάλιστα εξ αυτών κατέλαβαν τάχιστα εξέχουσες θέσεις στην πολιτεία και την κοινωνία λόγω της εξαιρετικής επιστημονικής μόρφωσης και του ζήλου τους για το έργο αυτό. 9

15 Α Μέρος Εκείνοι ήταν που με τις ενέργειες και τα δημοσιεύματά τους καθοδήγησαν και έπεισαν τον πολιτικό κόσμο της εποχής εκείνης και την κοινή εν γένει γνώμη, ότι έπρεπε να επανέλθουμε στην ορθή αντίληψη του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδος. Δηλαδή ότι είναι βασικοί και ζωτικοί παράγοντες για το μέλλον της Ελληνικής φυλής και για την ευημερία του Ελληνικού λαού, η γεωπονική καθοδήγηση εκπαίδευση του αγροτικού κόσμου, η επέκταση των καλλιεργειών του, η βελτίωση των αγροτικών προϊόντων, η βελτίωση και ο πολλαπλασιασμός του ζωικού κεφαλαίου της χώρας, η επεξεργασία και συσκευασία των προϊόντων της γης, η εξασφάλιση της εσωτερικής κατανάλωσής τους, όπως και η εξασφάλιση αγορών γι αυτά στο εξωτερικό. Αποτέλεσμα των συντονισμένων και μακροχρόνιων αυτών ενεργειών, υπήρξε η ίδρυση τριών γεωργικών σχολείων, του πρώτου στην Αθήνα, του δεύτερου στον Αλμυρό (Αϊδίνι) και της μέσης Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής Λαρίσης, καθώς και η ίδρυση λίγων γεωργικών σταθμών και αγροκηπίων Ίδρυση και σκοπός της Ελληνικής Γεωργικής Εταιρίας (Ε.Γ.Ε.) και η μετονομασία της σε Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών (Ι.Γ.Ε.) Κατά την έναρξη του ιστορικού Α Πανελληνίου Γεωργικού Συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε στο Ναύπλιο (24 η Απριλίου 1901), ο Βασιλιάς Γεώργιος Α ανήγγειλε ότι θα ηγηθεί προσωπικά της Γεωπονικής Αναγεννήσεως. Για το λόγο αυτό ιδρύει την Ελληνική Γεωργική Εταιρεία (Ε.Γ.Ε.)0F1 στο πρότυπο των Γεωργικών Εταιρειών (Agricultural Societies) που άρχισαν να αναπτύσσονται στις χώρες της Ευρώπης και ΗΠΑ ήδη από τον 18 ο αιώνα. Η ίδρυση της Ε.Γ.Ε. έρχεται να καλύψει το κενό στη γεωργική εκπαίδευση, καθώς και τη μεταφορά βασικής γεωπονικής τεχνογνωσίας στους αγρότες1f2. Η Ελληνική Γεωργική Εταιρεία, ιδρύθηκε ως ένα κοινωφελές ίδρυμα δημοσίου δικαίου υπό την προεδρία του Βασιλιά, αρχικά, και υπαγόμενο αργότερα στην εποπτεία και τον έλεγχο του Υπουργείου Γεωργίας (1929). Η ιστορία της Ελληνικής Γεωργικής Εταιρείας 1 Δεκάζος Π.,1937. Ελληνική Γεωργική Εταιρεία Η ιστορία της και η δράση της. Εκδόσεις Ε.Γ.Ε. 2 Παναγιωτόπουλος Δ., 2012.Ελληνική Γεωργική Εταιρεία η διαχρονική αξία ενός γεωργοεκπαιδευτικού θεσμού. Εκδόσεις Ι.Γ.Ε. 10

16 Α Μέρος συνδέεται άρρηκτα με το Κτήμα Συγγρού. Η Ιφιγένεια Α. Συγγρού, μια δημόσια προσωπικότητα με κοινωφελή ακτινοβολία εθνικής εμβέλειας, κληροδότησε το 1921 με τη διαθήκη της το κτήμα Συγγρού στην Ε.Γ.Ε., κάτι που συνιστά την κορωνίδα της συνολικής προσφοράς της για τους νέους. Με βάση τα οριζόμενα στη διαθήκη, το Κτήμα κληροδοτήθηκε στην τότε Ελληνική Γεωργική Εταιρεία, προκειμένου να ιδρυθεί σχολή κηπουρικής, πτηνοτροφίας, μελισσοκομίας, σηροτροφίας και κτηνοτροφίας με αποστολή την εκπαίδευση «καλών γεωργών και κηπουρών». Στο έργο της Ελληνικής Γεωργικής Εταιρίας καταγράφεται η έκδοση του Γεωργικού Δελτίου της Ε.Γ.Ε. με εκλαϊκευμένα άρθρα και «γεωπονικάς οδηγίας δια τους κτηματίες», ενώ από το 1916 θα ξεκινήσει και η έκδοση ενημερωτικών «βιβλιαρίων» της Εταιρείας ως «βιβλιοθήκης του γεωργού». Τέλος, το 1928 ξεκινάει η λειτουργία του Πρακτικού Γεωργικού Σχολείου Ιφιγένειας και Ανδρέα Συγγρού. Για το έργο της η Ε.Γ.Ε. έχει βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών. Η Ε.Γ.Ε. με Βασιλικό Διάταγμα το 1948 μετονομάζεται σε Βασιλική Γεωργική Ακαδημία ενώ ένα χρόνο μετά (1949) μετονομάζεται σε Βασιλικό Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών και τελικά το 1970 σε Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών (Ι.Γ.Ε.) το οποίο λειτουργεί ως Ν.Π.Δ.Δ. και μέχρι σήμερα αδιαλείπτως υπηρετεί το σκοπό της εκπαίδευσης καλών γεωργών. Το Ι.Γ.Ε. με γνώμονα τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα μας και η ύπαιθρός της, συνεχίζει αποτελεσματικά τη συμβολή του για την ανάπτυξη του αγροτικού μας χώρου, αξιοποιώντας με σεβασμό τη σπουδαία κληρονομιά της Ιφιγένειας Συγγρού. Ειδικότερα, συνεχίζει να παρέχει γεωργική κατάρτιση με τη μορφή 3μηνων σεμιναριακών μαθημάτων διάρκειας 120 ωρών καλύπτοντας τους βασικούς τομείς της ελληνικής γεωργίας όπως, Αμπελουργία, Δενδροκομία, Ελαιοκομία, Κηποτεχνία, Ανθοκομία, Λαχανομοκία, Μελισσοκομία κλπ, ενώ στα παραδοσιακά σεμινάρια των 120 ωρών προστέθηκαν και τα νέο-εισαχθέντα ταχύρρυθμα των 60 και 80 ωρών με καινοτόμα θεματολογία π.χ. η εκτροφή σαλιγκαριών, καλλιέργεια μανιταριών, διαχείριση μικρών αγροκτημάτων κ.λ.π. Η πορεία του Ινστιτούτου κατά τα πρώτα βήματα της νέας χιλιετίας σημειώνει σταθερά μια ανοδική τάση τόσο ως προς τους αριθμούς των εκπαιδευομένων, όσο και ως προς την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Το 2013 ο αριθμός των μαθητών έφτασε τους 2700, ενώ στο πρώτο εξάμηνο του 2014 δημιουργήθηκαν 47 τμήματα με 38 διαφορετικά θεματικά αντικείμενα και τα παρακολούθησαν σχεδόν 2600 καταρτιζόμενοι. 11

17 Α Μέρος Στα πλαίσια της συνεχιζόμενης κατάρτισης και ενημέρωσης των εκπαιδευόμενών του το Ινστιτούτο διοργανώνει συχνά ημερίδες - συνέδρια σε σχετικά θέματα με τα αντικείμενα της αγροτικής εκπαίδευσης. Στη Μελισσοκομία, πραγματοποιήθηκαν το 2007 και 2008 στο ξενοδοχείο Hilton 2 ημερίδες με θέμα Σύγχρονη Μελισσοκομία: θεωρία και πράξη, ενώ το 2014 στην Άνδρο πραγματοποιήθηκε ειδικό σεμινάριο μόνο για επαγγελματίες. Υπό την αιγίδα του Ι.Γ.Ε. διοργανώθηκαν στο Κτήμα Συγγρού το συνέδριο Μελίαμα (2005, 2006, 2009), ενώ άλλοι τίτλοι Ημερίδων ήταν α) Επιζήμια έντομα ακάρεα αστικού πρασίνου (2005), β) Η Βιολογική Γεωργία και Κτηνοτροφία στην Ελλάδα: Παρόν & Μέλλον (2006) και γ) Η χρήση των αγροχημικών στο αστικό περιβάλλον (2008). Επίσης, το 2011 το Ινστιτούτο σε συνεργασία με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α., OECD:Co-operative Research Programme), το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Γ.Π.Α.) και το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.) διοργάνωσε στον Πύργο Συγγρού το πρώτο Διεθνές Συνέδριο MEDICROPS 11 με τίτλο «Φαρμακευτικές Καλλιέργειες (Φυτά και Μανιτάρια): Προκλήσεις και Προοπτικές για Αειφόρο Ανάπτυξη στη Γεωργία Μικρής Κλίμακας» (10-12 Νοέμβριου 2011). Η παροχή αγροτικής εκπαίδευσης του Ινστιτούτου διευρύνεται και σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Το Ι.Γ.Ε., σε συνεργασία με το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθηνών υλοποίησε προγράμματα γεωργίας, βιολογικής μελισσοκομίας, αρωματικών φυτών και παρείχε πρακτική άσκηση στους χώρους του σε άτομα με ψυχική νόσο καθώς και σε πρώην χρήστες ουσιών συμβάλλοντας έτσι στην κοινωνική επανένταξή τους. Τέλος, εδώ και δύο χρόνια η εκπαίδευση που παρέχεται, δεν περιορίζεται μόνο σε ενήλικες καταρτιζόμενους αλλά, το ΙΓΕ ξεκίνησε την υλοποίηση 5 προγραμμάτων περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης σε νεαρούς μαθητές της Α/βάθμιας και Β/βάθμιας εκπαίδευσης με θέματα: α) Εξερεύνηση του αττικού δάσους του 19 ου αιώνα μέσα στο Δάσος Συγγρού, β) Η κοινωνία της μέλισσας. Μια τέλεια οργανωμένη κοινωνία, γ) Αρωματικά φυτά: μοσχοβολούν και θεραπεύουν, δ) Ελιά το δώρο της Θεάς Αθηνάς και ε) Η άμπελος Ιστορική ανασκόπηση της Γεωργικής Βιβλιοθήκης της Ε.Γ.Ε. Ι.Γ.Ε. Για την επίτευξη των σκοπών της Ε.Γ.Ε. συστάθηκε ταυτόχρονα και η Γεωργική Βιβλιοθήκη, η οποία λειτούργησε για μικρό χρονικό διάστημα και ως δανειστική. Όταν η 12

18 Α Μέρος Ε.Γ.Ε. μετατράπηκε σε Ι.Γ.Ε. (Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών) οι επιδιώξεις παρέμειναν οι ίδιες2f3. Σήμερα η Γεωργική Βιβλιοθήκη στεγάζεται σε δυο αίθουσες του πρόσφατα ανακαινισμένου Πύργου Συγγρού εντός του Κτήματος Συγγρού που έχει χαρακτηριστεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (ΦΕΚ 968/1991) και ανευρέσεως αρχαιολογικών ευρημάτων. Οι δύο αίθουσες έχουν συστήματα πυρανίχνευσης και οι κοινόχρηστοι χώροι του Πύργου ελέγχονται από κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης. Τόσο η κύρια αίθουσα όσο και η δευτερεύουσα (Αίθουσα Α + Β) έχουν σύστημα πυρόσβεσης με αέριο για την αποφυγή καταστροφής των βιβλίων. Και στις δύο βρίσκονται οι απαιτούμενοι πυροσβεστήρες χειρός (βάσει της εγκεκριμένης μελέτης πυρόσβεσης και τον τελικό έλεγχο από την Πυροσβεστική Υπηρεσία). Η συνολική έκταση που καταλαμβάνει η Γεωργική Βιβλιοθήκη είναι περίπου 125 τμ. Πιο συγκεκριμένα: Αίθουσα Α 52,5 τμ., Προθάλαμος 10,5 τμ., Αίθουσα Β 51,8 τμ, και Προθάλαμος 9 τμ. Σήμερα, η βιβλιοθήκη αριθμεί πάνω από 5000 τίτλους και παρά το γεγονός ότι δεν λειτουργεί ως δανειστική, προσφέρεται δωρεάν σε όλους τους ενδιαφερόμενους μαθητές, σπουδαστές και ερευνητές. Λειτουργεί υπό την εποπτεία του Προϊσταμένου Διεύθυνσης του Ι.Γ.Ε. (άρθ. 6 του Π.Δ. 590/88). Η επίσημη ονομασία της είναι: Γεωργική Βιβλιοθήκη της Ε.Γ.Ε. Ι.Γ.Ε. και Agricultural Library (IAS). Κωδικός Βιβλιοθήκης : GR-KiIAS (MARC Org Code) Βασικός στόχος της βιβλιοθήκης είναι να υποστηρίζει και να εξυπηρετεί τα εκπαιδευτικά και επιστημονικά προγράμματα του Ι.Γ.Ε. Σήμερα στη βιβλιοθήκη βρίσκονται: Α) Μια πλήρης σειρά των εκδόσεων της Ε.Γ.Ε. που από την ιστορική πλευρά της γεωργικής εκπαίδευσης είναι πολύτιμη. Β) Ένας σημαντικός αριθμός βιβλίων, σχετικών με τη γεωργία, σε ελληνική και ξενόγλωση βιβλιογραφία Γ) Ένας σημαντικός αριθμός χαρτών γεωργικού ενδιαφέροντος του 19ου και 20ου αιώνα Δ) Φωτογραφικό αρχείο και διάφορες συλλογές Γίνονται προσπάθειες επικαιροποίησής της. Για το λόγο αυτό η Διεύθυνση απευθύνθηκε στους περισσότερους εκδότες γεωπονικών βιβλίων για τη δωρεά στη 3 Προεδρικό Διάταγμα 590/88 περί του «Οργανισμός του Ι.Γ.Ε.» 13

19 Α Μέρος βιβλιοθήκη των νέων βιβλίων που έχουν, μιας και προς το παρόν δεν υπάρχει εγγεγραμένος κωδικός για αγορά βιβλίων στον Προϋπολογισμό του Ινστιτούτου. Οι εκδόσεις Σταμούλης έκαναν την αρχή στις δωρεές και ακολούθησαν οι εκδόσεις Παπαζήση. Πολλοί ιδιώτες επίσης, έχουν προσφέρει μέρος της βιβλιοθήκης τους, όπως ο πρώην Πρόεδρος του Ι.Γ.Ε. κ. Καζακόπουλος, η κα Ευνουχίδου, η κα Τζεϊράνη, ο κος Λατίφης κ.ά Ο μη κερδοσκοπικός σύλλογος «Φίλοι του Δάσους Συγγρού» Παρά την αδιαμφισβήτητη και αποκλειστική δικαιοδοσία του Ι.Γ.Ε. επί του Κτήματος Συγγρού, πολλές υπήρξαν οι κατά καιρούς «κακόβουλες» προσπάθειες ανάμιξης τρίτων3f4. Μια έκταση φυσικού πλούτου περίπου στρεμμάτων φαίνεται θελκτική για πολλούς επίδοξους επενδυτές! Με το σκεπτικό να αποφευχθούν τέτοιες κινήσεις ιδρύθηκε το 2003 ο μη 5 κερδοσκοπικός σύλλογος «Φίλοι του Δάσους Συγγρού». Βασικός σκοπός του συλλόγου4f (όπως προαναφέρθηκε και στο σημείωμα της Προέδρου), η προστασία του Δασοκτήματος Συγγρού, αλλά και η πιστή τήρηση των όρων του Κληροδοτήματος της ευεργέτιδος Ιφιγένειας Συγγρού. Το όραμα του συλλόγου συνοψίζεται στα εξής: Ένα Δάσος όαση οξυγόνου, γαλήνης και φυσικής απόλαυσης για τον ταλαιπωρημένο κάτοικο του λεκανοπεδίου και τη βιωματική εξοικείωσή του με τη φύση. Ένα Δάσος κόσμημα με μόνες εντός του εγκαταστάσεις το Ι.Γ.Ε., τα σχολεία και μία πρότυπη Γεωργική Βιβλιοθήκη για όλη την Ελλάδα. Ένα Δάσος πολύτιμο δείγμα αυθεντικού αττικού τοπίου με μόνη εντός του χρήση την γεωργική εκπαίδευση που όρισε η Ιφιγένεια Συγγρού. 4 ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 27/3/13 (Αρ.Φύλλου 10983/38) Κινδυνεύει να γίνει τσιμέντο το Κτήμα Συγγρού σελ , ΤΟ ΒΗΜΑ 19/5/2001 Η αξιοποίηση πολιορκεί το Δάσος Συγγρού σελ Αρ.Πρωτ /

20 Α Μέρος Τα μέλη του συλλόγου εθελοντές διαφόρων ειδικοτήτων - στη 12ετή δραστηριοποίησή τους, επιδιώκουν να προαγάγουν και να διαδώσουν την αγάπη και το σεβασμό για το περιβάλλον. Όπως πρεσβεύουν, «το Δάσος Συγγρού από αγαθή συγκυρία είναι το τελευταίο εναπομείναν κομμάτι φυσικού Αττικού δάσους του λεκανοπεδίου. Η πόλη μας είναι γεμάτη κτίρια, χώρους εστίασης, θέατρα, πολιτιστικά κέντρα. Μας λείπει το πράσινο και το καθαρό οξυγόνο. Είμαστε πολύ τυχεροί για την ύπαρξη του Δάσους Συγγρού και είναι στο χέρι μας να συνεχίσουμε να απολαμβάνουμε τα πολύτιμα αγαθά που μας προσφέρει.» Η δράση του συλλόγου πέρα από το έργο της Γεωργικής Βιβλιοθήκης - αποτυπώνεται παρακάτω: Προστασία του Κληροδοτήματος της Ιφιγένειας Συγγρού. Επαγρύπνηση σχετικά με την ψήφιση νέων νόμων που δύνανται να μεταβάλλουν τον σκοπό λειτουργίας του Ινστιτούτου, αλλά και με τις αντίστοιχα επικίνδυνες συγχωνεύσεις που προτείνονται για το Ινστιτούτο (όπως η πρόσφατη ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ). Καλοκαιρινή Πυροφύλαξη. Ενεργή συμμετοχή τις μέρες υψηλού κινδύνου με περιπολίες, είτε πεζοί είτε με την ειδική υδροφόρα, που διαθέτει ο σύλλογος ενημερώνοντας την πύλη και την Πυροσβεστική όποτε χρειαστεί. Δενδροφυτεύσεις Περιποίηση Βοτανικού Κήπου του Ι.Γ.Ε. Οι δενδροφυτεύσεις δεν θα μπορούσαν να λείπουν από το πρόγραμμα των εργασιών του συλλόγου, καθόσον με το πέρασμα του καιρού δένδρα ξεραίνονται και πρέπει να αντικαθίστανται για να συντηρείται η ομορφιά του τοπίου. Ως προς τον Βοτανικό Κήπο Αρωματικών Φυτών, εξαρχής ανέλαβαν να τον φυτέψουν και να τον διαμορφώσουν. Τον εμπλουτίζουν συνεχώς με νέα είδη βοτάνων, τα οποία συμβάλλουν και στα εκπαιδευτικά προγράμματα του Ι.Γ.Ε., που αφορούν στους μικρούς φίλους του Δάσους. Συμμετοχή στα Εκπαιδευτικά Προγράμματα Ι.Γ.Ε. Πρόκειται για παρουσιάσεις Μελισσοκομίας, Αρωματικών Φυτών, Ελαιοκομίας και του Δάσους γενικότερα, σε μαθητές Δημοτικών Σχολείων και Γυμνασίων. Μέλη εκπαιδευμένα πραγματοποιούν τα προγράμματα σε συνεργασία με επιστήμονες του Ινστιτούτου, συμβάλλοντας στην ευαισθητοποίηση των μικρών παιδιών ως προς το περιβάλλον. Εκδηλώσεις Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης. Η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινού είναι βασικό μέλημα του συλλόγου, καθώς συμβάλλει 15

21 Α Μέρος στην αρμονική συνύπαρξη όλων στο Δάσος. Εκδηλώσεις όπως Περισσότερο Δάσος Λιγότερα Μονοπάτια με μαθητές Γυμνασίων της περιοχής και Βαρελάκια Τετράποδων Φίλων με το δήμο Κηφισιάς, για να περιοριστεί η ανεξέλεγκτη διάνοιξη μονοπατιών απ τους ποδηλάτες αλλά και η απροσεξία των ιδιοκτητών σκύλων. Δραστηριοποίηση στα Κέντρα Κοινωνικής Δικτύωσης (Social Media). Όπως η εποχή προστάζει, κινητοποιούνται στο διαδίκτυο, ενημερώνοντας το κοινό για όλα τα θέματα που σχετίζονται με το Δάσος και το Κληροδότημα γενικότερα. Η Τράπεζα Σπόρων. Ένα θέμα ιδιαίτερα επίκαιρο. Με την απειλή να πλανάται έντονη για την Τράπεζα Γενετικού Υλικού και ο θησαυρός σπόρων της ελληνικής υπαίθρου να κινδυνεύει με εξαφάνιση, κρίθηκε απαραίτητη η παραγγελία ειδικού επίπλου (ως δωρεά του συλλόγου στο Ι.Γ.Ε.), το οποίο μπορεί να φιλοξενήσει πάνω από σπόρους. Το Ινστιτούτο άλλωστε εδώ και χρόνια συλλέγει έναν αξιοσημείωτο αριθμό σπόρων. Το μεγάλο όμως όνειρο του συλλόγου υπήρξε εξ αρχής η ανασύσταση της Γεωργικής Βιβλιοθήκης στον Πύργο Συγγρού κατά τα πρότυπα της Γενναδείου Βιβλιοθήκης στην Αθήνα. 16

22 Α Μέρος 1.4. Η συνεργασία που οδήγησε στην Α έκδοση της βιβλιογραφίας της Γεωργικής Βιβλιοθήκης Με την ολοκλήρωση των εργασιών για την αποκατάσταση του Πύργου Συγγρού, ο Προϊστάμενος Δ/νσης του Ι.Γ.Ε. απηύθυνε πρόσκληση στα σωματεία και τους εθελοντικούς συλλόγους να βοηθήσουν στη μεταφορά των βιβλίων της Βιβλιοθήκης (η οποία στεγαζόταν στο κτίριο Δημακόπουλου) σε ειδική αίθουσα του Πύργου. Η άριστη συνεργασία του Ι.Γ.Ε. και των «Φίλων του Δάσους Συγγρού» ήταν η αφορμή για την πρόταση που ακολούθησε. Ο Διευθυντής του Ινστιτούτου γνωρίζοντας την επιθυμία του συλλόγου για τη Γεωργική Βιβλιοθήκη, τους πρότεινε συνεργασία στην προσπάθεια ανασύστασής της. Η θετική απάντηση αποτέλεσε την αφετηρία αυτού του μεγαλόπνοου έργου. Στις αρχές Ιουνίου 2013 πραγματοποιήθηκε συνάντηση, στο Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών στο Κτήμα Συγγρού, με αντικείμενο τη Βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου. Έλαβαν μέρος ο κ. Λεωνίδας Καζακόπουλος, καθηγητής του Γ.Π.Α και Πρόεδρος του Ι.Γ.Ε., ο κ. Γεώργιος Μπαλωτής, Γεωπόνος, Διευθυντής του Ι.Γ.Ε., η κα Χρυσάνθη Θεοδωρακοπούλου, Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλοι του Δάσους Συγγρού, ο κ. Πάνος Ραυτόπουλος, αντιπρόεδρος του συλλόγου, η κα Πόπη Μητρογώγου, γραμματέας του συλλόγου, ο κ. Μιχάλης Τζεκάκης, πρ. Διευθυντής της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κρήτης και η κα Αλεξάνδρα Καρπέτα, Υπεύθυνη της Βιβλιοθήκης της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής. Καταρχήν έγινε ενημέρωση από τον Πρόεδρο και τον Διευθυντή του Ι.Γ.Ε. για το ιστορικό και τη σημερινή κατάσταση της Βιβλιοθήκης. Μετά τη συνάντηση έγινε ξενάγηση στις δύο αίθουσες (Α και Β) που βρίσκονται τα βιβλία της Βιβλιοθήκης. Η συμβολή του κ. Τζεκάκη και της κ. Καρπέτα ήταν πολύτιμη. Εξ αρχής δήλωσαν πρόθυμοι να υποστηρίξουν το έργο. Από τη συνάντηση και την επιτόπια έρευνα προέκυψαν οι πρώτες συμβουλές που το ίδρυμα θα έπρεπε να υιοθετήσει για το χειρισμό του μέγαλου αυτού όγκου βιβλίων και δεσμεύτηκαν ότι άμεσα θα ετοιμάσουν μια αρχική μελέτη οργάνωσης της Βιβλιοθήκης του Ι.Γ.Ε. Για τη σύνταξη της έκθεσης έλαβαν υπ όψιν τους : Α) ότι βασικός στόχος της Βιβλιοθήκης είναι να υποστηρίζει και να εξυπηρετεί τα εκπαιδευτικά και επιστημονικά προγράμματα του Ι.Γ.Ε. Β) ότι ο πυρήνας της σημερινής Βιβλιοθήκης αποτελείται από τις εκδόσεις της Ελληνικής Γεωργικής Εταιρείας. 17

23 Α Μέρος Γ) ότι τα γεωργικά βιβλία έχουν χωριστεί από τον Διευθυντή του Ι.Γ.Ε. με τη βοήθεια σπουδαστών σε βασικές κατηγορίες σύμφωνα με τα επί μέρους θέματα. Τα βιβλία αυτά βρίσκονται στην Αίθουσα Α και είναι τοποθετημένα σε ξύλινα ράφια. Δ) ότι τα βιβλία της Αίθουσας Β προέρχονται από διάφορες δωρεές και περιλαμβάνουν και ελληνόγλωσσα και ξενόγλωσσα βιβλία. Ορισμένα από αυτά βρίσκονται σε ξύλινα ράφια, ενώ τα υπόλοιπα βρίσκονται σε σωρούς στο δάπεδο της αίθουσας. Ε) ότι ο προϋπολογισμός του Ι.Γ.Ε. αδυνατεί σήμερα να καλύψει οποιοδήποτε πρόγραμμα που θα στόχευε στην αναδιοργάνωση και λειτουργία της Βιβλιοθήκης, επομένως η οποιαδήποτε δράση για τη βιβλιοθήκη θα πρέπει να υποστηριχθεί είτε από έξωθεν χρηματοδότηση είτε από εθελοντική εργασία. ΣΤ) ότι εξ αιτίας της απουσίας ενημέρωσης και προσωπικού, η Βιβλιοθήκη σήμερα φαίνεται ότι είναι αδρανοποιημένη και ότι στην ουσία δεν μπορεί να υποστηρίξει τα σεμινάρια και τα λοιπά προγράμματα που προσφέρει το Ι.Γ.Ε. Ζ) ότι διερευνήθηκε η περίπτωση να αντληθούν πιστώσεις από ένα πρόγραμμα του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης που χρηματοδοτεί την ψηφιοποίηση σημαντικού ελληνόγλωσσου υλικού. Η) και ότι τέλος διερευνήθηκε, επίσης, η περίπτωση να υποστηριχθεί το έργο αναδιοργάνωσης της Βιβλιοθήκης από το Σύλλογο «Φίλοι του Δάσους Συγγρού» με τη συλλογή ενός ποσού που θα διατεθεί για το σκοπό αυτό. Έχοντας ως δεδομένα όλα τα παραπάνω κατέληξαν να προτείνουν τα εξής: 1. Η παντελής απουσία πιστώσεων για τη Βιβλιοθήκη αποτελεί ένα βασικό και ουσιαστικό πρόβλημα, το οποίο δε φαίνεται ότι μπορεί να καλυφθεί από ευρωπαϊκά προγράμματα - όπως είναι αυτό της Ψηφιοποίησης που διαχειρίζεται το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ). Αυτό δεν αποκλείει μια διερευνητική επαφή με το ΕΚΤ. 2. Κρίνεται ιδιαιτέρως θετικό στοιχείο το ενδιαφέρον για τη Βιβλιοθήκη του Συλλόγου «Φίλοι του Δάσους Συγγρού». Πιστεύουν ότι το ζωντάνεμα και η αναγέννηση της βιβλιοθήκης θα μπορούσε να αποτελέσει έναν από τους βασικούς στόχους του Συλλόγου. Από την άποψη αυτή θεωρούν ότι η Διοίκηση του Ι.Γ.Ε. θα πρέπει να ενθαρρύνει και να υποστηρίξει θερμά το ενδιαφέρον αυτό του Συλλόγου. Με την οικονομική και δημοσιονομική κρίση που περνά η χώρα μόνο σε ενεργοποίηση τέτοιων κινήσεων μπορεί να ελπίζει κανείς. 18

24 Α Μέρος 3. Ως πρώτο ξεκίνημα και αφετηρία της όλης προσπάθειας προτείνεται η - μέσω του Συλλόγου - συγκέντρωση ενός μικρού ποσού. Το ποσό αυτό θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την αμοιβή ενός βιβλιοθηκονόμου για κάποιους μήνες. 4. Ο βιβλιοθηκονόμος με τη βοήθεια εθελοντών του Συλλόγου, του προσωπικού του Ι.Γ.Ε., καθώς και από ομάδα σπουδαστών που συμμετέχουν στα σεμινάρια του Ινστιτούτου, θα κληθεί να αναλάβει τις ακόλουθες δραστηριότητες: - Να προχωρήσει άμεσα στην επεξεργασία της συλλογής των γεωργικών βιβλίων που βρίσκονται στην αίθουσα Α. Για το σκοπό αυτό (α) θα αξιοποιηθούν οι θεματικές κατηγορίες που έχουν δημιουργηθεί, (β) θα τοποθετηθούν αυτοκόλλητα επισήματα στις ράχες των βιβλίων με βάση τις ανωτέρω κατηγορίες, (γ) θα αρχίσει η εισαγωγή των βιβλίων που έχουν επισήματα, σε υπολογιστή, χρησιμοποιώντας ως βασικό κριτήριο τις ανωτέρω κατηγορίες, (δ) θα προχωρήσει στη διαλογή των βιβλίων της αίθουσας Β κρατώντας αυτά που θα θεωρηθούν χρήσιμα για τη βιβλιοθήκη και τοποθετώντας σε κιβώτια αυτά που στη φάση αυτή θα κριθούν ως μη απαραίτητα για τη Βιβλιοθήκη, (ε) θα θέσει ως κύριο στόχο του τον εντοπισμό πηγών ή προγραμμάτων χρηματοδότησης για τη Βιβλιοθήκη. 5. Στο εξής η Βιβλιοθήκη θα πρέπει να δέχεται αποκλειστικά δωρεές βιβλίων που έχουν άμεση σχέση με τα προγράμματα εκπαίδευσης του Ι.Γ.Ε. Κλείνοντας την έκθεσή τους οι υπογράφοντες ο κ. Τζεκάκης και η κ. Καρπέτα, δήλωσαν ότι είναι πρόθυμοι να συνδράμουν σε οτιδήποτε άλλο χρειαστεί, για την υλοποίηση του ευγενικού στόχου της Διοίκησης του Ινστιτούτου και των «Φίλων του Δάσους Συγγρού». Με βάση τη μελέτη αυτή το Ι.Γ.Ε. και ο Σύλλογος άρχισαν να οργανώνουν τις εργασίες που πρέπει να γίνουν για τη Βιβλιοθήκη. 19

25

26 Α Μέρος 1.5. Οργάνωση Ταξινόμηση Υλικού Κανονισμός λειτουργίας της βιβλιοθήκης ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ Η οργάνωση του πάσης φύσεως αρχειακού υλικού, η ταξινόμησή του, καθώς και των εκδόσεων της Ελληνικής Γεωργικής Εταιρίας που αναφέρονται στη Γεωργία, προκειμένου να υποστηρίζει την επιστημονική έρευνα για την ελληνική γεωργία από την επανίδρυση του κράτους. ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ Η Βιβλιοθήκη υποστηρίζει την επιστημονική έρευνα των επιστημονικών συνεργατών της Γεωργικής Εταιρείας. Διευκολύνει τους ερευνητές προκειμένου να εντοπίσουν από τις πηγές πληροφόρησης το κατάλληλο για την έρευνά τους βιβλιογραφικό υλικό. Διαφυλάσσει και συντηρεί το υλικό της Βιβλιοθήκης, ώστε αυτό να καταστεί κτήμα ες αεί για τις επόμενες γενιές. Οι στόχοι αυτοί υποβοηθούνται από τον κατάλληλο εξοπλισμό, τον οποίο το Ι.Γ.Ε. προσπαθεί να αναβαθμίζει, προκειμένου να καθίσταται αποδοτικότερη η λειτουργία της Βιβλιοθήκης και να εξασφαλίζεται η υψηλή ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών προς το αναγνωστικό κοινό. Το προσωπικό της Βιβλιοθήκης διευκολύνει το αναγνωστικό κοινό στη χρήση του καταλόγου της συλλογής της αλλά και των ηλεκτρονικών υπηρεσιών που πρόκειται να δημιουργήσει. ΜΟΡΦΕΣ ΥΛΙΚΟΥ Βιβλία: πληροφοριακά (λεξικά, εγκυκλοπαίδειες) και μονογραφίες (επιστημονικές). Περιοδικές εκδόσεις: η βιβλιοθήκη διαθέτει τη μεγαλύτερη συλλογή Γεωργικού Δελτίου εκδόσεως Ε.Γ.Ε. καθώς και ελληνικά και ξενόγλωσσα επιστημονικά γεωργικού ενδιαφέροντος. Ηλεκτρονικά Βιβλία: υπό ψηφιοποίηση. CD-ROMs: 21

27 Α Μέρος DVD: Εφημερίδες και κυβερνητικές εκδόσεις: η βιβλιοθήκη διαθέτει ελληνικές οικονομικές και κυβερνητικές εφημερίδες σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή ( «ΦΕΚ»). Πτυχιακές εργασίες: η βιβλιοθήκη συλλέγει σε ψηφιακή μορφή (CD-ROM) τις πτυχιακές εργασίες των φοιτητών (γκρίζα βιβλιογραφία), οι οποίες είναι πλήρως προσβάσιμες μέσω της Βάσης "Biblioteca" Φυλλάδια: η βιβλιοθήκη συλλέγει πληροφοριακά φυλλάδια και παρέχει στους χρήστες οδηγούς χρήσης των υπηρεσιών της σε μορφή φυλλαδίων. Πρακτικά συνεδρίων: η βιβλιοθήκη συλλέγει ετησίως ολοκληρωμένες σειρές πρακτικών συνεδρίων. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ Η πάνω από 5 δεκαετίες εκδοτική δραστηριότητα της Ε.Γ.Ε. και μετέπειτα του Ι.Γ.Ε., βασισμένη στη διαρκή ενημέρωση τόσο των επιστημόνων όσο και του αγροτικού πληθυσμού της χώρας με την έκδοση περιοδικών εκδόσεων (Γεωργικά Δελτία) και βιβλίων, καθιστά τη βιβλιοθήκη μοναδική. Είθισται η Βιβλιοθήκη να αγοράζει πρόσφατες εκδόσεις, που η θεματική τους σχετίζεται με τη γεωργία ή να δέχεται δωρεές συγγραφέων, σωματείων και λοιπών εκδοτικών οργανισμών, οι οποίες εμπλουτίζουν σημαντικά και διευρύνουν τη θεματική του υλικού της. Ανταλλαγές δύναται να πραγματοποιεί η Βιβλιοθήκη, είτε από πολλαπλά αντίτυπα είτε από τις εκδόσεις της, προκειμένου να αποκτήσει εκδόσεις που δεν υπάρχουν στις συλλογές της και θεωρούνται σημαντικές. ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ Στη Βιβλιοθήκη μπορούν να έχουν πρόσβαση όλοι οι αναγνώστες, ανεξαρτήτως ηλικίας, επαγγέλματος και ιδιότητας. ΩΡΑΡΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Η Βιβλιοθήκη παραμένει ανοικτή για τους αναγνώστες από Δευτέρα έως Παρασκευή 9:00-14:00 και όλη τη διάρκεια του έτους πλην των ημερών των επίσημων αργιών και εθνικών εορτών καθώς και τον μήνα Αύγουστο. Κατά την περίοδο των εορτών (Χριστούγεννα, Πάσχα), οποιαδήποτε αλλαγή στη λειτουργία της κοινοποιείται με ανάρτηση σχετικής ανακοίνωσης στον ιστοχώρο του Ι.Γ.Ε. και στην ιστοσελίδα της στο διαδίκτυο. 22

28 Α Μέρος ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟ Το αναγνωστήριο έχει τη δυνατότητα να φιλοξενεί 4 άτομα και η χρήση του υπόκειται στους κάτωθι περιορισμούς : Δεν επιτρέπεται η χρήση των βιβλιοστασίων από τους αναγνώστες χωρίς τη διαμεσολάβηση των βιβλιοθηκονόμων. Απαγορεύεται η τοποθέτηση βιβλίων στα ράφια από μη εξειδικευμένο προσωπικό. Τα βιβλία μετά τη χρήση τους πρέπει να τοποθετούνται από τους αναγνώστες σε ειδικό χώρο της βιβλιοθήκης. Δεν επιτρέπεται η κατανάλωση τροφίμων και ροφημάτων στο χώρο του αναγνωστηρίου, τα δε κινητά τηλέφωνα απενεργοποιούνται ή τίθενται στην αθόρυβη λειτουργία. ΧΡΗΣΗ ΥΛΙΚΟΥ Η Βιβλιοθήκη δεν είναι δανειστική. Απαγορεύεται η φωτοτύπιση βιβλίων, περιοδικών και πληροφοριακού υλικού που τυπώθηκαν πριν το Η αναπαραγωγή γίνεται με τις προϋποθέσεις και περιορισμούς, όπως αυτές καθορίζονται από την υφιστάμενη νομοθεσία και ειδικότερα από τις διατάξεις του Ν. 2121/1993 «περί πνευματικής ιδιοκτησίας». Δεν υπάρχουν περιορισμοί στη χρήση φωτογραφικών μηχανών, προκειμένου να αναπαραχθεί ψηφιακά υλικό της Βιβλιοθήκης. Η χρήση των βιβλίων πρέπει να είναι η κατά την κοινή λογική ενδεδειγμένη. Τα σπάνια τεκμήρια αναπαράγονται μόνο από την Γεωργική Βιβλιοθήκη, εφ άπαξ, με μεθόδους που αποκλείουν τη φθορά τους. Η χρήση του φωτοτυπικού μηχανήματος γίνεται με χρέωση των αναγνωστών, και η αναπαραγωγή του υλικού υπόκειται στις διατάξεις της ισχύουσας νομοθεσίας περί προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων. Ο χειρισμός των μηχανημάτων γίνεται από τους αναγνώστες και όχι από το προσωπικό της βιβλιοθήκης. Οι ερευνητές υποχρεούνται να αναφέρουν ως πηγή της έρευνάς τους το υλικό της Γεωργικής Βιβλιοθήκης της Ε.Γ.Ε. Ι.Γ.Ε. Κατά τα άλλα ισχύει ο «Κανονισμός Λειτουργίας Δημοσίων Βιβλιοθηκών» Υ.Α /ΙΖ ΦΕΚ 1173Β/

29 Α Μέρος Πόροι Ανθρώπινο Δυναμικό Μέσα Για την υλοποίηση του μεγαλόπνοου σχεδίου της ανασύστασης της Γεωργικής Βιβλιοθήκης, ξεκίνησε να καταστρώνεται το όλο εγχείρημα βασισμένο πρώτα στην οργάνωση των εργασιών και έπειτα στην ταξινόμηση του υλικού. Έτσι, τα επόμενα βήματα ήταν τα εξής: 1) να φτιαχτεί ο οικονομικός προϋπολογισμός (ο οποίος βασίστηκε πάνω στο πλάνο σύγχρονων βιβλιοθηκών) 2) να βρεθεί το κατάλληλο εξειδικευμένο στη βιβλιοθηκονομία εθελοντικό προσωπικό 3) να εξοπλιστεί η Βιβλιοθήκη με τα απαραίτητα τεχνικά μέσα προκειμένου να ξεκινήσει η καταλογογράφηση και η ψηφιοποίηση 4) να εκπαιδευτούν κατάλληλα οι συνεργάτες που θα εργάζονταν σε καθημερινή βάση 5) να γίνει η προμήθεια κάποιων πρώτων υλικών, απαραίτητων για τη συντήρηση των εγγράφων, των βιβλίων και των χαρτών Οι «Φίλοι του Δάσους Συγγρού» προθυμοποιήθηκαν να υποστηρίξουν το έργο αυτό τόσο με ώρες εθελοντικής εργασίας στον τομέα της οργάνωσης, ταξινόμησης και καταλογογράφησης, όσο και με οικονομική ενίσχυση και προσπάθεια ανεύρεσης πόρων από χορηγούς Ταξινόμηση Υλικού Το υλικό της βιβλιοθήκης (βιβλία και αρχειακό υλικό) είχε μεταφερθεί στις δύο αίθουσες του Πύργου Συγγρού από εθελοντές και προσωπικό του Ι.Γ.Ε. και τοποθετήθηκε ατάκτως μέσα στις αίθουσες (Εικ. 1.). Ταυτόχρονα κατά τη μεταφορά έγινε και η πρώτη εκκαθάριση των βιβλίων με πινέλα και κατάλληλα υφάσματα, ώστε να αφαιρεθεί η επικαθήμενη σκόνη. Μετά τον πρώτο καθαρισμό και δεδομένου ότι όλο αυτό το υλικό ήταν ανακατεμένο, έπρεπε αρχικά να ταξινομηθεί για να προχωρήσουν οι εργασίες. Έτσι το υλικό διαχωρίστηκε με τον παρακάτω τρόπο (Σχήμα 1.): 24

30 Α Μέρος Αμέσως μετά τα βιβλία γεωργικού ενδιαφέροντος τοποθετήθηκαν κατά αλφαβητική σειρά θεμάτων στα ξύλινα ράφια. Τα θέματα στα οποία χωρίστηκαν ήταν : Αμπελουργία Οινολογία, Ανθοκομία, Αρωματικά φυτά, Βοτανική, Γεωργία, Δάση, Δενδροκομία, Ζωοτεχνία, Λαχανοκομία, Μελισσοκομία, Σηροτροφία κτλ. Εικ. 1. Τα βιβλία στη Β αίθουσα του Π. Συγγρού ατάκτως τοποθετημένα Σχήμα 1. Σχηματική απεικόνιση της ταξινόμησης του υλικού της Γεωργικής βιβλιοθήκης Ε.Γ.Ε. Ι.Γ.Ε. 25

31 Α Μέρος Αρχείο Ε.Γ.Ε. Ι.Γ.Ε. Το αρχείο του Ι.Γ.Ε. χωρίζεται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: α) το μαθητολόγιο των εκπαιδεύσεων που διοργανώνει το Ινστιτούτο από το 1908 ως σήμερα β) το αρχείο πρακτικών Διοικητικών Συμβουλίων από το 1901 έως σήμερα γ) το γενικό αρχείο Το πρώτο και το δεύτερο αρχείο βρίσκονται καταγεγραμμένα σε βιβλία, είναι σε καλή κατάσταση και ήδη φυλάσσονται σε κλειστό ερμάριο. Το τρίτο, που αποτελείται από το αρχείο της Ε.Γ.Ε., βρίσκεται καταλογογραφημένο (βάσει του βιβλίου που βρέθηκε) σε 24 Θυρίδες - 79 φακέλων Υποφακέλων, ενώ πιθανολογείται πως δημιουργήθηκε περίπου κατά τη δεκαετία Το υλικό αυτό είναι σκονισμένο, μέσα σε φακέλους που δεν κλείνουν και η περίδεσή τους δημιουργεί πολλά προβλήματα στο χαρτί που βρίσκεται εντός (Εικ. 2). Γι αυτό γίνεται προσπάθεια για την άμεση συντήρησή τους. Οι θυρίδες ανοίγουν, τα έγγραφα καθαρίζονται με πινέλα και ειδικά υφάσματα και μετά τοποθετούνται σε κλειστά κουτιά - μη όξινα (τύπου ICN 4/10) Ολλανδικής κατασκευής (Εικ. 3.). Πρόκειται για τα καλύτερα που υπάρχουν στην παγκόσμια αγορά για τη φύλαξη μεγάλου όγκου αρχειακού υλικού. Τα περισσότερα Αρχεία και Βιβλιοθήκες στην Ελλάδα χρησιμοποιούν τα κουτιά αυτά εδώ και πολλά χρόνια, χωρίς πρόβλημα. Η ποιότητα των ινών, τα χημικά χαρακτηριστικά του υλικού και ο προσδιορισμός του τύπου της λιγνίνης στη χαρτόμαζα, συμφωνούν με το κανονισμό ASTM D1030, X5. Τα κουτιά έχουν τις εξής προδιαγραφές: Το εξωτερικό (σύμφωνα με το ΝΕΝ 2151) : Ph 7.1 Το κυψελοειδές χαρτόνι (σύμφωνα με το ΝΕΝ 2151) : Ph 8.7 Το εσωτερικό (σύμφωνα με το ΝΕΝ 2151) : Ph 9.3 Το αλκαλικό απόθεμα στο εσωτερικό του κουτιού συμφωνεί με το κανονισμό ISO Το χαρτόνι έχει Ph 7.1 στο εξωτερικό και Ph 9.3 στο εσωτερικό που σημαίνει ότι το κουτί δεν επηρεάζεται από τις εξωτερικές συνθήκες στους αποθηκευτικούς χώρους. Μετά την τοποθέτηση εντός των ειδικών κουτιών γίνεται αντίστοιχη επισήμανση όπως ήταν στον αρχικό φάκελο. 26

32 Α Μέρος Εικ. 2. Αρχείο του Ι.Γ.Ε. από το 1950 και μετά. Εικ. 3. Τοποθέτηση των αρχείων, μετά το καθαρισμό τους, εντός των επόξινων κουτιών 27

33 Α Μέρος Η Γεωργική Βιβλιοθήκη Ε.Γ.Ε. Ι.Γ.Ε. σε αριθμούς Σύμφωνα με το αρχείο του Ινστιτούτου, η πρώτη αναφορά στον αριθμό των βιβλίων και περιοδικών που είχε στην κατοχή της η Βιβλιοθήκης της Ε.Γ.Ε. το 1950, εμφανίζεται στην υπ αριθμ 1206/ επιστολή του τότε Γενικού Γραμματέα της Ε.Γ.Ε. και Καθηγητή της Ανωτάτης Γεωπονικής Σχολής Αθηνών, Βάσου Κριμπά προς το Υπουργείο Θρησκευμάτων και Εθνικής Παιδείας (Εικ. 4.). Στο έγγραφο αυτό φαίνεται ότι απαριθμεί τίτλους (συν 220 μη ταξινομημένα βιβλία) και γίνεται αναλυτική αναφορά όλων των βιβλίων και περιοδικών, καθώς και ο διαχωρισμός τους σε ελληνικά και ξενόγλωσσα γεωπονικά ή μη (Πίνακας 1). Επίσης, υπάρχει μια αναλυτική παρουσίαση της βιβλιοθήκης σχετικά με τη συλλογή των βιβλίων από δωρεές ή από αγορές, ενώ γίνεται μνεία ότι δεν υπάρχει ειδικό προσωπικό, αλλά επιμελητής της είναι ο Γεωπόνος, υποβοηθούμενος από τη δακτυλογράφο και τον αποθηκάριο. Για τους ελληνικούς τίτλους υπάρχει το βιβλίο μητρώου και ένα βιβλίο όπου εγγράφονται τα βιβλία κατά κατηγορίες για την εύκολη ανεύρεσή τους. Στους ξενόγλωσους τίτλους υπάρχει μόνο το βιβλίο μητρώου. Τα βιβλία αυτά ανευρέθησαν και αποτελούν ένα πρώτο μητρώο των βιβλίων της Γεωργικής Βιβλιοθήκης. Η πρώτη ταξινόμηση βασίστηκε στο διαχωρισμό των ελληνικών και ξενόγλωσων τίτλων μονογραφιών του 19 ου αιώνα. Το αποτέλεσμα ήταν η ανεύρεση α) 97 Ελληνικών Τίτλων και β) 47 Ξένων Τίτλων. Αφού καταγράφησαν οι ελληνικές μονογραφίες, τοποθετήθηκαν μαζί με τους ξενόγλωσσους τίτλους σε ξύλινο ερμάριο κατά χρονολογική σειρά, με επισήμανση. Εικ. 4α και β : Έγγραφο του Ι.Γ.Ε. σχετικά με τον αριθμό των βιβλίων της Βιβλιοθήκης (1950). 28

34 Α Μέρος Πίνακας 1. Ταξινόμηση των βιβλίων της Γεωργικής Βιβλιοθήκης Ε.Γ.Ε. ΙΓΕ κατά το έτος 1950 Ελληνική Βιβλιογραφία Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία Γεωργικά Μη Γεωργικά Μη Γεωργικά Μη Μη Βιβλία Γεωργικά Περιοδικά Γεωργικά Βιβλία Γεωργικά Γεωργικά Βιβλία Περιοδικά Βιβλία Περιοδικά Σύνολο Η πρώτη αξιολόγηση του υλικού βάσει της σπουδαιότητας Το παλαιότερο βιβλίο της Ελληνικής Βιβλιογραφίας είναι η Βοτανική Πρακτική (προσαρμοσμένη εις την Ιατρικήν και Οικονομίαν) και χρονολογείται το Το παλαιότερο βιβλίο της Ξένης Βιβλιογραφίας είναι το Traite de l education des animaux domestiques και χρονολογείται το Μετά τη δημιουργία του καταλόγου των ελληνικών μονογραφιών του 19 ου αιώνα στάλθηκε στο Βιβλιολογικό Εργαστήρι «Φίλιππος Ηλιού» του Μουσείου Μπενάκη για ενημέρωση του καταλόγου τους. Η υπεύθυνη του Εργαστηρίου, κα Πόπη Πολέμη ενημέρωσε ότι 4 από τα 97 βιβλία είναι μοναδικά και ανήκουν αποκλειστικά στη Γεωργική Βιβλιοθήκη Ε.Γ.Ε. - Ι.Γ.Ε. 1) Πρακτική Θεραπευτική των κυνών, υπό Π. Κωνσταντινίδου ) Η υδατοκομία εν Ελλάδι, υπό Frank Chauvassaigne ) Η Πρακτικόν Εγχειρίδιον Οινοποιίας υπό Ν.Α. Σπετσιέρη ) Η οπλή του Ίππου, υπό Γ.Ν. Πιλάβιου 1899 Μόλις οι άνθρωποι του Ι.Γ.Ε. και του Συλλόγου, ενημερώθηκαν για τη σπουδαιότητα των βιβλίων αυτών, θεώρησαν υπόχρέωσή τους τη διαφύλαξη και προστασία τους, ενώ η ψηφιοποίηση τους έγινε κατά σειρά προτεραιότητας. Μαζί με τα βιβλία αυτά ψηφιοποιήθηκε και η Βοτανική Πρακτική, υπό του Αρχιμανδρίτου και Ιατροδιδασκάλου Διονυσίου Πύρρου, του Θεταλλού και Ιππότου του Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος, χρονολογίας Η Βοτανική Πρακτική, πέραν του ότι είναι το πιο παλιό Ελληνικό Βιβλίο που διαθέτουν, 29

35 Α Μέρος θεωρείται κειμήλιο και κόσμημα για τη Γεωργική Βιβλιοθήκη. Το θέμα που πραγματεύεται είναι υψίστης σημασίας, όπως επίσης και το γεγονός ότι κάθε εικόνα του φυτού που διαπραγματεύεται είναι μια χειροποίητη υδατογραφία. Ο βασικός πυρήνας της Γεωργικής Βιβλιοθήκης είναι οι εκδόσεις της Ελληνικής Γεωργικής Εταιρείας (Εικ. 5.) και έχουν ταξινομηθεί και καταγραφεί α) 25 Γεωργικά Δελτία ( ), β) 185 Εκδόσεις Ε.Γ.Ε. ( ). Από τα 210 βιβλία των εκδόσεων της Ε.Γ.Ε. έχουν ήδη ψηφιοποιηθεί τα 105. Εικ. 5. Εκδόσεις Ε.Γ.Ε. (φωτό: Ανδρ. Θεολογίτης) Το αρχείο της Ε.Γ.Ε. ήταν μέσα σε φακέλους και βάση του καταλόγου που χωρίζεται σε 24 Θυρίδες, οι οποίες αριθμούν 79 Φακέλους και 299 Υποφακέλους. Τρεις τέτοιες θυρίδες ήδη έχουν καθαριστεί, σκαναριστεί και τα έγγραφα που περιείχαν έχουν μπει σε ειδικούς φακέλους. Οι 53 χάρτες χωρίστηκαν σε κατηγορίες με σκοπό να είναι πιο εύκολη η ταξινόμησή τους και μετά την επισήμανσή τους πραγματοποιήθηκε ψηφιοποίησή τους. Κατηγορία 1 η : Εδαφολογικοί Χάρτες Κατηγορία 2 η : Τοπογραφικοί Χάρτες Κατηγορία 3 η : Εντομολογία Κατηγορία 4 η : Ζωολογία Κατηγορία 5 η : Λαχανοκομία Κατηγορία 6 η : Σιτηρά Κατηγορία 7 η : Ανθοκομία Κατηγορία 8 η : Μύκητες Κατηγορία 9 η : Βαμβάκι 30

36 Α Μέρος 1.6. Καταλογογράφηση Υλικού Το σημαντικότερο θέμα για μια Βιβλιοθήκη είναι ο κατάλογος των βιβλίων της. Η Ε.Γ.Ε. είχε τρία ξεχωριστά βιβλία με καταγεγραμμένο το υλικό της, όπως α) το μητρώο των ελληνικών μονογραφιών, β) το μητρώο των ξενόγλωσσων μονογραφιών και γ) βιβλίο χωρισμένο σε κατηγορίες των ελληνικών μονογραφιών. Επειδή αυτός ο τρόπος αποτελεί μια δύσχρηστη, λειτουργικά, επιλογή σύμφωνα με τις σημερινές ανάγκες και τα δεδομένα μιας σύγχρονης βιβλιοθήκης, κρίθηκε απαραίτητη η καταλογογράφηση των βιβλίων να γίνει μέσω ενός ηλεκτρονικού συστήματος καταλογογράφησης, που θα έδινε στο χρήστη τη δυνατότητα άμεσης αναζήτησης βάσει τίτλου ή συγγραφέα μέσω Η/Υ. Έτσι, για την καταλογογράφηση των βιβλίων επιλέχθηκε το Πρόγραμμα KOHA. Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο σύστημα βιβλιοθηκών ανοιχτού κώδικα. Αυτό σημαίνει ότι όλοι έχουν πρόσβαση στον κώδικά του για να κάνουν τις τροποποιήσεις που θέλουν και το σημαντικότερο είναι ότι προσφέρεται δωρεάν μέσω του διαδικτύου. Θεωρείται το πρώτο ελεύθερο σύστημα ανοιχτού λογισμικού για βιβλιοθήκες και χρησιμοποιείται παγκοσμίως. Η ανάπτυξή του γίνεται από μια αυξανόμενη κοινότητα βιβλιοθηκών που συνεργάζονται για να επιτύχουν τους τεχνολογικούς τους στόχους. Υπάρχει η δυνατότητα αντιγράφων ασφαλείας όλων των δεδομένων που καταγράφονται στους καταλόγους τους. Κάτι τέτοιο καθιστά αδύνατη την απώλεια πληροφοριών που μπορεί να προκύψει από λάθος ενέργεια των χρηστών. Συνολικά μέχρι στιγμής έχουν καταλογογραφηθεί: α) 250 Βιβλία β) 2 Γεωργικά Δελτία και γ) 165 Άρθρα του Γεωργικού δελτίου. Για την πληρέστερη οργάνωση του υλικού της Βιβλιοθήκης (που περιλαμβάνει βιβλία, περιοδικά, χάρτες, φωτογραφίες και βιβλία σε ηλεκτρονική μορφή) χρησιμοποιείται το Δεκαδικό Σύστημα Ταξινόμησης DEWEY, ένα από τα επικρατέστερα συστήματα ταξινόμησης που χρησιμοποιούν οι Βιβλιοθήκες διεθνώς. Οι κατηγορίες που έχουν συμπεριληφθεί είναι οι εξής: Αμπελουργία (Ταξινόμηση Dewey ), Οινολογία (663.2 \ ), Σηροτροφία (638.2), Κηποτεχνία (635.9), Λίπανση (631.8), Ελαιοκομία (634.63), Δάσος (634.9), Δενδροκομία (634), Λαχανοκομία (635), Ανθοκομία (635.9), Βοτανική (580), Μελισσοκομία (638.1), Εντομολογία (632.7), Φυτοπροστασία (632), Ζωοτεχνία (636), Φυτά μεγάλης καλλιέργειας (633), Γεωργία (630), Καπνός (633.7), Σιτηρά 31