ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ

Transcript

1 ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΘΕΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: <<ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ. ΟΡΓΑΝΩΣΗ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΔΙΟΙΚΗΣΗ,ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΑΙ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ.>> Σπουδάστρια: ΔΙΜΠΙΝΟΥΔΗ ΣΤΕΛΛΑ ΜΑΙΟΣ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ 2012

2 ANΩTATO ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΘΕΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: <<ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ. ΟΡΓΑΝΩΣΗ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΔΙΟΙΚΗΣΗ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΑΙ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ.>> Επιβλέπων Καθηγητής: Κος ΛΕΜΟΝΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Σπουδάστρια: ΔΙΜΠΙΝΟΥΔΗ ΣΤΕΛΛΑ ΜΑΪΟΣ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ

3 Πίνακας περιεχομένων ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ... 7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ. ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΑΝΤΙΣΗΨΙΑ ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ ΑΣΗΨΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ ΣΚΟΠΟΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΕΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΣΕ ΕΝΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΧΩΡΟΙ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΠΟΥ ΕΡΓΑΖΕΤΑΙ ΣΕ ΕΝΑ ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΕΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΜΕ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΖΕΤΑΙ ΕΝΑ ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΟΡΓΑΝΩΣΗ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΠΡΟΙΠΟΘΕΣΕΙΣ ΣΩΣΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΩΣΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ-ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ- ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΣΗ- ΑΠΟΛΥΠΑΝΣΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ-ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ ΠΡΩΤΗ ΖΩΝΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΖΩΝΗ ΤΡΙΤΗ ΖΩΝΗ ΧΩΡΟΣ ΠΑΡΑΛΑΒΗΣ ΚΑΙ ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑΣ- ΠΡΩΤΗ ΖΩΝΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΚΑΙ ΠΛΥΣΙΜΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΣΤΟ ΠΛΥΝΤΗΡΙΟ ΠΛΥΣΙΜΟ ΜΕ ΥΠΕΡΗΧΟΥΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΕΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΚΛΙΒΑΝΟΣ ΠΑΣΜΑΤΟΣ ΆΛΛΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΕΙΔΗ ΑΠΟΛΥΜΑΝΤΙΚΩΝ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ ΕΝΟΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΘΑΡΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΑΡΧΕΙΟΘΕΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΚΑΘΑΡΤΗ ΖΩΝΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΖΩΝΗ ( ΚΑΘΑΡΗ ΖΩΝΗ ) ΧΩΡΟΣ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΙΜΑΤΙΣΜΟΥ( Β ΖΩΝΗ ) ΤΡΙΤΗ ΖΩΝΗ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ-ΔΕΙΚΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΑΡΧΕΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΕΝΔΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ-ΠΡΟΛΗΨΗ-ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΕ ΕΝΑ ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΥΓΡΑΣΙΑ

5 4.3 ΕΞΑΕΡΙΣΜΟΣ-ΑΠΑΓΩΓΗ ΠΑΡΑΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΣΕ ΧΗΜΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΕ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ-ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ-ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους εκείνους που με βοήθησαν για την πραγματοποίηση αυτής της εργασίας. Χωρίς την δική τους υποστήριξη, συνεργασία και την διάθεση του πολύτιμου χρόνου τους η εργασία αυτή δεν θα είχε ολοκληρωθεί. Καταρχάς, τον κο Λεμονάκη Νικόλαο, Νοσηλευτή Επιτήρησης Νοσοκομειακών Λοιμώξεων του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου της Αλεξανδρουπόλεως, Νοσηλευτή ΤΕ, Επιστημονικό Συνεργάτη του Τμήματος Νοσηλευτικής, Παραρτήματος Διδυμοτείχου του ΤΕΙ Καβάλας. Επίσης, την Προϊσταμένη της Κεντρικής Αποστείρωσης του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου της Αλεξανδρουπόλεως, κα. Γιαλαμίδου Αναστασία για την πολύτιμη βοήθεια της τόσο σε υλικό όσο και σε υποστηρικτικό επίπεδο καθ όλη την διάρκεια της ενασχόλησης μου με την εργασία αυτή. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς τους δικούς μου ανθρώπους για την υπομονή και την κατανόηση που δείξανε όλο αυτόν τον καιρό. 6

7 ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ << Το φάσμα όσων σκεφτόμαστε και όσων πράττουμε οριοθετείται από όσα δεν παρατηρούμε. Και επειδή δεν παρατηρούμε το ότι δεν παρατηρούμε, δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα για να αλλάξουμε, μέχρι να παρατηρήσουμε πως το ότι δεν παρατηρούμε >> δίνει μορφή μας σκέψεις και μας πράξεις μας. R. D. Laing 7

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ολοένα αυξανόμενη διακίνηση αγαθών και ανθρώπων σε συνδυασμό με την εμφάνιση νέων λοιμώξεων και ασθενειών, κάνουν επιτακτική την ανάγκη για διασφάλιση της Δημόσιας Υγείας αναδεικνύοντας τη σημασία της αποστείρωσης και την τήρηση των επιβαλλόμενων όρων για την επίτευξη της υγιεινής. H χρήση μεθόδων αποστείρωσης και απολύμανσης του ιατρικού εξοπλισμού και φροντίδας είναι απαραίτητη στις Υπηρεσίες Υγείας. Σε κάθε αντίθετη περίπτωση μπορεί να προκύψουν λοιμώξεις που θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στον ασθενή, με παράταση της νοσηλείας του, πρόσθετο κόστος και πολλές φορές με δυσμενή αποτελέσματα.. Οι πρόσθετες δαπάνες που συνδέονται με τις μετεγχειρητικές λοιμώξεις σε συνδυασμό και με νομικές ευθύνες (όσον αφορά την φροντίδα υγείας), καθιστούν την εφαρμογή ενός προγράμματος αποστείρωσης σε κρίσιμο θέμα, στο σχεδιασμό και τη λειτουργία των Υπηρεσιών Υγείας. Το τμήμα της Κεντρικής Αποστείρωσης είναι το τμήμα εκείνο που είναι υπεύθυνο για την σωστή προετοιμασία της αποστείρωσης και της αποθήκευσης των υλικών, τόσο του χειρουργείου, όσο και των υπολοίπων νοσηλευτικών μονάδων ενός Νοσοκομείου. Αποτελεί μονάδα ζωτικής σημασίας για κάθε Νοσοκομείο διότι η σωστή λειτουργία του, η κατάλληλη οργάνωσή του και σε συνδυασμό με την στελέχωσή του από άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό, έχει άμεση έκβαση με την πορεία των χειρουργικών επεμβάσεων και την αποφυγή μεταδοτικών νοσημάτων. Η επιλογή της κατάλληλης διαδικασίας κάθε φορά καθορίζεται από την αναμενόμενη χρήση του αντικειμένου, το κόστος, το είδος του εργαλείου ή του οργάνου αλλά και γενικότερα του υλικού καθώς και την χρονική διάρκεια που απαιτεί η μέθοδος. Σκοπός της ορθής επιλογής των διαφόρων μέσων ή των μεθόδων αποστείρωσης είναι η διασφάλιση της ακίνδυνης χρήσης των διαφόρων εργαλείων σε επεμβατικές και μη επεμβατικές ιατρικές πράξεις ενώ ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας της αποστείρωσης βασίζεται στην χρήση διαφόρων δεικτών. 8

9 Σκοπός της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι η παρουσίαση των νεότερων δεδομένων που αφορούν τη λειτουργία ενός τμήματος Κεντρικής Αποστείρωσης, την ανάδειξη του ρόλου της αποστείρωσης στο Νοσοκομειακό περιβάλλον και τη Δημόσια Υγεία, αλλά και τη μελέτη στα πλαίσια της διοίκησης, οργάνωσης, την τήρηση Πρωτόκολλων Ασφάλειας και Υγιεινής αλλά και την συνεχιζόμενη εκπαίδευση των εργαζομένων σε νέα δεδομένα που αφορούν την απολύμανση και αποστείρωση με στόχο τη ποιότητα των Υπηρεσιών Υγείας και την πρόληψη των Νοσοκομειακών Λοιμώξεων. 9

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ. 1.1 ΟΡΙΣΜΟΙ ΑΝΤΙΣΗΨΙΑ Αντισηψία είναι η μερική καταστροφή ή αναστολή του πολλαπλασιασμού των μικροβίων που αναφέρεται σε ζωντανούς ιστούς όπως αντισηψία δέρματος και βλεννογόνων ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ Απολύμανση είναι η μερική καταστροφή του πολλαπλασιασμού των μικροβίων και αναφέρεται σε αντικείμενα και επιφάνειες χώρων όπως έπιπλα, εργαλεία, δάπεδα κ.α ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Αποστείρωση είναι η διεργασία με την οποία πραγματοποιείται η τελεία καταστροφή των ζωικών οργανισμών σε όλες τις μορφές τους δηλαδή και των σπόρων. Ο ορισμός αυτός είναι απόλυτος. Μέση κατάσταση δεν υπάρχει. Ένα αντικείμενο είναι ή δεν είναι αποστειρωμένο. Και ένας μικροοργανισμός ζωντανός αν υπάρχει σε οποιαδήποτε μορφή ζωής του το αντικείμενο πρέπει να απορρίπτεται ως μη αποστειρωμένο ΑΣΗΨΙΑ Η ασηψία είναι το αποτέλεσμα της αποστείρωσης. Είναι μια πλήρης απουσία μικροβίων από ένα αντικείμενο και πετυχαίνεται με την αποστείρωση. Οι έννοιες αποστειρωμένο και άσηπτο είναι ταυτόσημες ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Κεντρική αποστείρωση ( Κ.Α.) είναι το ιδιαίτερο τμήμα του νοσοκομείου όπου γίνεται η προετοιμασία, η αποστείρωση και η αποθήκευση πολλών εφοδίων του χειρουργείου και των νοσηλευτικών μονάδων. 1 10

11 1.2 ΣΚΟΠΟΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΕΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ ΣΕ ΕΝΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ. Στην Κ.Α., γίνεται η διαχείριση χειρουργικών εργαλείων, ιατροτεχνικού και αναλώσιμου υλικού και ιματισμού. Το σύστημα επεξεργασίας των εργαλείων πρέπει όχι μόνο να διασφαλίζει την παράδοση των σωστών εργαλείων σε κάθε επέμβαση, αλλά να εξασφαλίζει το αποτελεσματικό καθαρισμό, την απολύμανση και την αποστείρωση όλων των εργαλείων μετά από κάθε χρήση ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε επόμενη επέμβαση. Τα εργαλεία που έχουν υποστεί βλάβη ή έχουν καταστραφεί πρέπει να εντοπίζονται προκειμένου να επισκευάζονται ή να αντικατασταθούν από νέα. Η αποστολή της λειτουργικής αυτής μονάδας είναι να εξασφαλίζει και να διατηρεί ικανά αποθέματα αποστειρωμένων εργαλείων και την αποφυγή της μετάδοσης λοιμώξεων εντός του νοσοκομείου ΧΩΡΟΙ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ Μια σωστή Κ.Α. πρέπει να διαθέτει τους εξής χώρους: 1. Χώρο παραλαβής και καθαριότητας 2. Χώρο προετοιμασίας και πακεταρίσματος χειρουργικών εργαλείων 3. Χώρο προετοιμασίας και πακεταρίσματος ιματισμού 4. Χώρο αποστείρωσης κλιβάνων 5. Χώρο αποθήκευσης αποστειρωμένου υλικού 6. Χώρο αποθήκευσης αναλώσιμου ιατροτεχνικού υλικού 7. Γραφείο προϊσταμένης /νου ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΠΟΥ ΕΡΓΑΖΕΤΑΙ ΣΕ ΕΝΑ ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ. Το τμήμα της Κ.Α. στελεχώνεται από επιστημονικό, τεχνικό και βοηθητικό προσωπικό, που εκπαιδεύεται, καθοδηγείται και επιστατείται από τον προϊστάμενο/νη Νοσηλευτή/τρια. Η Κ.Α. ενός νοσοκομείου στελεχώνεται κανονικά από: Προϊστάμενο/νη νοσηλευτή/τρια με προϋπηρεσία στο χώρο του χειρουργείου Υπεύθυνο/νη νοσηλευτή/τρια ΤΕ Βοηθούς νοσηλευτές/τριες ΔΕ Τεχνικούς ΔΕ Αποστειρωτές-Κλιβανιστές, με πτυχίο της σχολής Απολυμαντών του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης 1 11

12 1.5 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΕΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ Η ύπαρξη Κ.Α. προσφέρει τα εξής πλεονεκτήματα: Ασφάλεια κατά την προπαρασκευή των υλικών Καλή καθαριότητα και απολύμανση των υλικών Ασφάλεια κατά την αποστείρωση Ομοιομορφία και πληρότητα των set χειρουργικών εργαλείων Οικονομία και ύπαρξη αποθεμάτων ΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΜΕ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΖΕΤΑΙ ΕΝΑ ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ. Απαιτείται η συνεργασία με την Τεχνική Υπηρεσία του νοσοκομείου για την επίλυση των προβλημάτων που εμφανίζουν οι κλίβανοι και τα πλυντήρια της αποστείρωσης ή η συνεργασία με εξωτερικό συντηρητή κλιβάνων με σύμβαση που συνάπτει η Τεχνική Υπηρεσία του νοσοκομείου. Επίσης είναι φανερό πως θα πρέπει να υπάρχει και άρτια οργάνωση συνεργασίας μεταξύ χειρουργείου και Κ.Α.., καθώς και συνεχής επικοινωνία και συντονισμός από σοβαρά και υπεύθυνα άτομα. Ο εφοδιασμός γενικά του χειρουργείου αποφασίζεται και σχεδιάζεται από την εποχή της ανέργεσής του. Η ροή του εφοδιασμού συχνά είναι κάθετη, τα υλικά έρχονται και επιστρέφουν από άλλο όροφο προς τις χειρουργικές αίθουσες ή οριζόντια έρχονται από παρακείμενο χώρο του ίδιου με το χειρουργείο ορόφου. Ο εφοδιασμός είναι συνεχής κατά την ώρα διεξαγωγής των εγχειρήσεων όσον αφορά κυρίως τους δίσκους των εργαλείων. Τις πρώτες ώρες γίνεται ο μεγαλύτερος ημερήσιος εφοδιασμός των πακέτων αποστειρωμένου ιματισμού και των άλλων ιατροτεχνικών υλικών έτσι ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες των προγραμματισμένων χειρουργείων αλλά και των έκτακτων όλο το 24ωρο. 1 12

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΟΡΓΑΝΩΣΗ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ. 2.1 ΠΡΟΙΠΟΘΕΣΕΙΣ ΣΩΣΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ. Η λειτουργία της Κ.Α. προϋποθέτει την ακόλουθη σειρά εργασιών: 1. Παραλαβή ακάθαρτου υλικού 2. Πλύσιμο υλικού 3. Απολύμανση υλικού 4. Δεματοποίηση Συσκευασία του προς αποστείρωση υλικού 5. Κλιβανισμός Αποστείρωση 6. Αποθήκευση 7. Παράδοση αποστειρωμένου υλικού στο χειρουργείο ή στα νοσηλευτικά τμήματα Επίσης απαιτείται: Σωστή αρχιτεκτονική του χώρου με ύπαρξη ανάλογων χωρισμάτων Αερισμός- κλιματισμός του χώρου Επιλογή και σωστή εφαρμογή μεθόδων αποστείρωσης Έλεγχος της αποστείρωσης και τεκμηρίωση αποτελεσμάτων Επιλογή και εκπαίδευση του προσωπικού Η εξέλιξη της τεχνολογίας, η εξέλιξη των σύγχρονων νοσοκομείων και η δημιουργία μεγάλων τομέων χειρουργείων, οδήγησε στην ανάγκη οργάνωσης τμήματος Κ.Α. και εφοδιασμού με αποστειρωμένα υλικά, για τα χειρουργεία, τα νοσηλευτικά τμήματα, εργαστήρια και ιατρεία, όπου γίνονται επεμβατικές ή θεραπευτικές πράξεις ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΩΣΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ. Τα αποτελέσματα της σωστής λειτουργίας ενός τμήματος Κ.Α. είναι τα εξής: Διεκπεραίωση μεγαλύτερου αριθμού εγχειρήσεων με μικρότερο αριθμό εργαλείων Καλύτερος καθαρισμός και συσκευασία του υλικού από εκπαιδευμένο μόνιμο προσωπικό. Αποσυμφόρηση του άμεσου περιβάλλοντος των χειρουργείων από το προσωπικό, την κυκλοφορία και το θόρυβο που δημιουργεί η εργασία αυτή. 2 13

14 2.3 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ. Η ποιότητα αποτελεί παροχή διαγνωστικών και θεραπευτικών πράξεων, ικανών να διασφαλίσουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα με τον ελάχιστο ιατρογενή κίνδυνο, καθώς και στη μέγιστη δυνατή ικανοποίηση του ασθενή από πλευράς διαδικασιών, αποτελεσμάτων και ανθρώπινης επαφής. Η πρόληψη των νοσοκομειακών λοιμώξεων αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της αναβάθμισης της ποιότητας των Yπηρεσιών Yγείας. Ο ορισμός της ποιότητας και τα σχετικά πρότυπα μπορούν να τύχουν εφαρμογής στον τομέα της διοίκησης στο τμήμα της Κ.Α. με σκοπό την βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ. Ο προϊστάμενος ενός τμήματος Κ.Α. θα πρέπει να: Είναι υπεύθυνος για την εφαρμογή των θεσπισμένων κανονισμών Είναι ενήμερος για τις εξελίξεις στο χώρο της Αποστείρωσης Διασφαλίζει ότι όλο το προσωπικό είναι εκπαιδευμένο και ικανό να διεκπεραιώνει τα καθήκοντά του Διασφαλίζει την επικοινωνία μέσα και μεταξύ των τμημάτων Έχει εναλλακτικό σχέδιο σε περίπτωση καταστροφών, επιδημιών και απρόβλεπτων γεγονότων ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Η οργάνωση του τμήματος της Κ.Α. πρέπει να εξασφαλίζει λογική ροή εργασίας. Ο όγκος δουλειάς: Πρέπει να διαιρείται σε τμήματα οργανωμένα και επιβλεπόμενα. Διαχωρισμός εργασιών σε καθαρές και ακάθαρτες Θα πρέπει να υπάρχουν χωριστοί χώροι για παραλαβή διαχωρισμό και απολύμανση υλικών. Επιθεώρηση και έλεγχος λειτουργίας των καθαρών υλικών Ετοιμασία χειρουργικών set Παραμονή πακέτων προς αποστείρωση Αποστείρωση Αποθήκευση αποστειρωμένων υλικών Διανομή αποστειρωμένων υλικών Προετοιμασία και αποθήκευση Ά υλών Κάθε τμήμα θα πρέπει να ελέγχεται από υπεύθυνο άτομο. Συχνές συναντήσεις μεταξύ των υπευθύνων αποβλέπουν στην καλύτερη λειτουργία του τμήματος. 2 14

15 2.6 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ Η οικονομική διαχείριση πρέπει να διασφαλίζει την βιώσιμη λειτουργία του τμήματος σύμφωνα με τις απαιτήσεις ποιότητας των αποδεκτών και μέσα στον προβλεπόμενο προϋπολογισμό. Πρέπει να γίνεται κοστολόγηση των διαφόρων εργαλείων Λεπτομέρειες της κοστολόγησης ηλεκτρονικά καταγεγραμμένες ώστε να είναι εφικτές οι τροποποιήσεις ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΕΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ Τα πρότυπα που αφορούν στην διασφάλιση ποιότητας στο τμήμα της Κ.Α. είναι: Πρότυπο 1 Τεκμηριωμένο σύστημα ποιότητας Η εφαρμογή ενός αναγνωρισμένου συστήματος διαχείρισης ποιότητας εξασφαλίζει ότι όλες οι διαδικασίες της Κ.Α. ακολουθούν ταυτόχρονα πρότυπα. Η οδηγία 93/42/EEC της Ευρωπαϊκής Κοινότητας απαιτεί όπως οι κατασκευαστές που τοποθετούν ιατρικά υλικά στην αγορά να συμμορφώνονται με αποδεκτά πρότυπα ποιότητας. 10 Πρότυπο 2 Εργαλεία και εξοπλισμός Τα εργαλεία και ο εξοπλισμός που χρησιμοποιούνται για την επικύρωση των διαδικασιών ή για την αρχειοθέτηση πρέπει να είναι ακριβή και ρυθμισμένα. Η βαθμονόμηση των οργάνων μέτρησης θερμοκρασίας και πίεσης καθώς και των οργάνων καταγραφής τους γίνεται σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό πρότυπο EN 285 KAIHZN Ο εξοπλισμός που δεν εμπίπτει στο πρότυπο ρυθμίζεται σύμφωνα με τις οδηγίες από τον κατασκευαστή. Για τα πλυντήρια υπάρχουν τα πρότυπα BS 2745 και HZM Όλος ο εξοπλισμός πρέπει να περνά από πρόγραμμα προληπτικής συντήρησης. Τηρούνται αρχεία συντήρησης του εξοπλισμού. Τηρείται πρωτόκολλο των δοκιμών τους στους κλιβάνους. 10 Πρότυπο 3 Διαδικασίες Οι διαδικασίες πρέπει να είναι σαφής και κατανοητές από το προσωπικό που θα τις πραγματοποιήσει. 15

16 Το σύστημα ποιότητας δεν πρέπει να έρχεται σε αντίθεση με τις οδηγίες του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ή με τις οδηγίες των επισκευαστών. Οι διαδικασίες πρέπει να καθορίζουν τα άτομα που απαιτούνται για να τις φέρουν εις πέρας. Όλες οι διαδικασίες ελέγχονται ημερομηνιακά και είναι καταγεγραμμένες. Τηρείται το πρωτότυπο αρχείο των διαδικασιών. Σε βιβλίο τηρούνται οι αλλαγές των διαδικασιών που γίνονται από τον υπεύθυνο διασφάλισης ποιότητας. Οι διαδικασίες πρέπει να είναι και προσβάσιμες από το προσωπικό. Η συμμόρφωση με το σύστημα ποιότητας είναι υποχρεωτική. Στις διαδικασίες πρέπει να γίνεται ετήσια ανασκόπηση για να ελέγχεται η καταλληλότητά τους. 10 Η ποιότητα των Υπηρεσιών Υγείας είναι μετρήσιμη με πληθώρα δεικτών μέτρησης και, επομένως, επιδέχεται βελτίωσης. Βεβαίως, η εθνική κουλτούρα και το τοπικό περιβάλλον επηρεάζουν σημαντικά τις προσπάθειες μέτρησης της Ποιότητας Υγείας, σε παγκόσμιο επίπεδο. 16

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ-ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ - ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΣΗ-ΑΠΟΛΥΠΑΝΣΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ 3.1 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ-ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Η Κ.Α. είναι ένα σύνθετο τμήμα αποτελούμενο από τρεις ζώνες. Σε κάθε μια από αυτές εφαρμόζονται διαδικασίες τέτοιες ώστε να μπορεί να διασφαλίζεται το αποτέλεσμα αυτής ΠΡΩΤΗ ΖΩΝΗ Πρώτη ζώνη: Ακάθαρτων, συλλογές χρησιμοποιηθέντων υλικών που χρησιμοποιήθηκαν κατά την διάρκεια των χειρουργικών επεμβάσεων ΔΕΥΤΕΡΗ ΖΩΝΗ Δεύτερη ζώνη: Καθαρών, παραλαβή καθαρού υλικού και προετοιμασία για αποστείρωση. Στην ζώνη αυτή τα καθαρά υλικά προετοιμάζονται για να οδηγηθούν στην διαδικασία αποστείρωσης ΤΡΙΤΗ ΖΩΝΗ Τρίτη ζώνη: Αποστειρωμένου υλικού, αποθήκευση και διακίνηση στο σημείο χρήσεως. Στην ζώνη αυτή τα αποστειρωμένα αντικείμενα οδηγούνται στο χώρο αποθήκευσης για να ακολουθήσει η διανομή τους. Οι διαδικασίες που εφαρμόζονται στο τμήμα Κ.Α. είναι: 1. Καθαρισμός και απολύμανση χειρουργικών εργαλείων 2. Έλεγχος και πακετάρισμα χειρουργικών εργαλείων 3. Αποστείρωση χειρουργικών εργαλείων 3 17

18 3.2 ΧΩΡΟΣ ΠΑΡΑΛΑΒΗΣ ΚΑΙ ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑΣ- ΠΡΩΤΗ ΖΩΝΗ Ο καθαρισμός και η απολύμανση των εργαλείων αμέσως μετά από την χρήση αν αυτό είναι εφικτό, βοηθάει στην καλή συντήρηση των εργαλείων αμέσως μετά από την χρήση, στην καλή συντήρηση των εργαλείων, την αποφυγή διάβρωσης, αλλά παράλληλα προστατεύει το προσωπικό που είναι υπεύθυνο για την μεταφορά τους. Οποιοσδήποτε ρύπος μένει πάνω στα εργαλεία κάνει τον καθαρισμό τους πιο δύσκολο με μεγαλύτερη έτσι πιθανότητα φθοράς του στην διαδικασία του καθαρισμού. 3 Πρέπει να απομακρύνονται μετά την λήξη του χειρουργείου με μια βρεγμένη γάζα τα αίματα, οι ιστοί και τα οστά όσο είναι δυνατόν από τα χρησιμοποιημένα εργαλεία και να ελέγχονται βάσει εντύπου. Εν συνεχεία, μεταφέρονται στην πρώτη ζώνη της Κ.Α. συνοδευόμενα από το ειδικό έντυπο καταμέτρησης και καταγραφής εργαλείων. Αμέσως γίνεται καταμέτρηση αυτών, βάση του εντύπου από την νοσηλεύτρια της πρώτης ζώνης. Οποιαδήποτε έλλειψη κατά την παραλαβή καταγράφεται και ενημερώνεται το προσωπικό του χειρουργείου. Το ίδιο συμβαίνει και με τα άλλα τμήματα των μικροεπεμβάσεων ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ Εργαλεία που σύμφωνα με τον κατασκευαστή τους δεν πλένονται στα πλυντήρια όπως ευαίσθητα, επιχρωμιωμένα, εργαλεία μικροχειρουργικής απομονώνονται και ακολουθούν καθαρισμό σε πλυντήρια υπερήχων ή καθαριότητα με το χέρι. Φρέζες, πριονάκια, λάμες και άλλα μικρά κοπτικά αντικείμενα, βυθίζονται για λίγα λεπτά μόνο στο απολυμαντικό υγρό γιατί σκουραίνουν εύκολα λόγω της ειδικής ποιότητας χάλυβα που έχουν για να είναι κοφτερά και ξεπλένονται αμέσως. Οι χειρολαβές τρυπανιών, πριονιών και λοιπών εξαρτημάτων δεν βυθίζονται σε απολυμαντικό υγρό ή στο νερό. Η όλη διαδικασία της προετοιμασίας γίνεται με βρεγμένο ύφασμα ή γάζα σε όλες τις φάσεις απολύμανσης- πλυσίματος. Τα εργαλεία με κανάλια, αυλούς ή κλειστές κοιλότητες πρώτα καθαρίζονται με ειδικές βούρτσες και νερό με πίεση και στη συνέχεια μπαίνουν στο πλυντήριο υπερήχων και μετά κανονικό πλυντήριο. Σύνθετα εργαλεία που δεν αποσυναρμολογούνται απομονώνονται και ακολουθούν καθαρισμό σε πλυντήριο υπερήχων και στην συνέχεια καθαρίζονται σε κανονικό κύκλο πλυντηρίου. Ειδικά καλώδια, ευαίσθητα στην χρήση που αποτελούνται από οπτικές ίνες καθώς και εργαλεία ενδοσκοπήσεων καθαρίζονται με απορρυπαντικό και απολυμαντικό χρησιμοποιώντας μαλακό πανί, ξεπλένονται με πιστολάκι νερού και με βοήθεια βούρτσας που εισχωρεί στα κανάλια των ενδοσκοπίων. Μπορούν να βυθιστούν σε απολυμαντικό υγρό, που έχει τις 18

19 προδιαγραφές που συνιστά το εργοστάσιο, μένουν λίγα λεπτά και εν συνεχεία πλένονται με άφθονο νερό- στεγνώνονται καλά πριν αποστειρωθούν. Εργαλεία μικροχειρουργικής, λεπτά, νευροχειρουργικά πλένονται χωριστά, για να αποφεύγονται οι μηχανικές κακώσεις και παραμένουν ελάχιστα στο απολυμαντικό. Όσα έχουν λεπτότατες κρύπτες στις λαβές τους πρέπει να καθαρίζονται με μεγαλύτερη προσοχή γιατί τα υπολείμματα των ουσιών στις κρύπτες δημιουργούν σκουριές. Ο συνδυασμός σαπωνούχου διαλύματος και απολυμαντικού είναι προτιμότερος για το καλό πλύσιμο. Εάν τα εργαλεία δεν καθαρίζουν με μαλακό πανί ή σφουγγάρι χρησιμοποιείται τρίχινη βούρτσα και πιστόλι νερού ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΚΑΙ ΠΛΥΣΙΜΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΣΤΟ ΠΛΥΝΤΗΡΙΟ Για να έχουμε ικανοποιητικό αποτέλεσμα των ακάθαρτων εργαλείων χρησιμοποιώντας το πλυντήριο απαιτείται κάποια προετοιμασία. Όπως και στο χέρι η προετοιμασία αρχίζει μέσα στο χειρουργείο κατά την διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης. Στο πέρας της χειρουργικής επέμβασης όλα τα εργαλεία πρέπει να έχουν σκουπιστεί με βρεγμένη γάζα και αποστειρωμένο νερό, ώστε να έχουν απομακρυνθεί έγκαιρα οι λιπαρές ουσίες και τι αίμα που συγκροτείται, στα δοντάκια κυρίως των εργαλείων. Μετά την επέμβαση όλα τα εργαλεία είτε χρησιμοποιήθηκαν είτε όχι τοποθετούνται σε μεγάλο ή μικρό διάτρητο καλάθι με ανοιχτά τα κλείστρα και ξεπλένονται σε μεγάλη λεκάνη, κάτω από την βρύση με τρεχούμενο νερό. Εάν έχει προηγηθεί απολυμαντικό υγρό πριν από την χρήση του πλυντηρίου τα εργαλεία πρέπει να ξεπλυθούν πολύ καλά πριν εισαχθούν στην συσκευή ακόμα και αν το πλυντήριο έχει πρόπλυση. Τα πλυντήρια εργαλείων είναι θάλαμος μορφή σήραγγας δηλαδή έχει δυο πόρτες ασφάλειας. Τα εργαλεία πλένονται με νερό ζεστό το οποίο βγαίνει από περιστρεφόμενους έλικες με ταχύτητα. Πριν μπει σε λειτουργία το πλυντήριο πρέπει να προσέχουμε να μην μετακινούνται τα εργαλεία να μην κτυπιούνται μεταξύ τους αλλά ούτε πάνω στους έλικες. Οι σκάρες είναι συρόμενες. Τα νεφροειδή, οι λεκάνες, τα κιβώτια δεν μπαίνουν ποτέ πάνω στα εργαλεία παρά μόνο δίπλα ή σε άλλο θάλαμο πλυντηρίου. Κάθε εβδομάδα γίνεται γενικός καθαρισμός των πλυντηρίων αλλά και των ελίκων. Οι δοσολογίες των απορρυπαντικών, απολυμαντικών, διαβρωτικών τηρούνται αυστηρά βάσει των οδηγιών της κατασκευάστριας εταιρείας ενώ οι θερμοκρασίες πρόπλυσης και κυρίως πλύσης είναι ο C διότι εάν είναι μεγαλύτερη καταστρέφεται η δράση του απορρυπαντικού. Το τελικό ξέβγαλμα των εργαλείων και μ την βοήθεια των διαβρωτικών λιπαντικών δεν μένουν στίγματα στα εργαλεία ενώ συγχρόνως βοηθούν στην σωστή λειτουργία των κλείστρων. 19

20 Τα εργαλεία μπαίνουν στο πλυντήριο από την ακάθαρτη ζώνη όταν τελειώσει το πρόγραμμα βγαίνουν στην καθαρή ζώνη καθαρά απολυμασμένα. 3 Τελευταία επίσκεψη στις ) ( Αποστείρωση ΠΛΥΣΙΜΟ ΜΕ ΥΠΕΡΗΧΟΥΣ Τα εργαλεία πριν τοποθετηθούν στο πλυντήριο υπερήχων πλένονται με άφθονο νερό. Έχει το πλεονέκτημα ότι ο καθαρισμός μπορεί να γίνει σε οποιοδήποτε σημείο φτάνει το νερό. Έχει πολύ καλή εφαρμογή σε εργαλεία μικροχειρουργικής, οδοντιατρικά, αυλακωτά, κοίλα με μικρές οπές. Τα στοιχεία της συσκευής είναι: Η πηγή υπερήχων Ο μετατροπέας ( των ηλεκτρικών σε υπερήχους ) Το δοχείο που περιέχει το καθαριστικό υγρό. Για καλύτερο αποτέλεσμα το νερό πρέπει να είναι αποσταγμένο, οι καθαριστικές ουσίες που χρησιμοποιούνται είναι σύμφωνα με τις προδιαγραφές που συνιστά το εργοστάσιο.η θερμοκρασία του καθαριστικού υγρού πρέπει να είναι 25 ο C έως 40 ο C για σωστό καθαρισμό των εργαλείων. Τα εργαλεία μικροχειρουργικής πρέπει να πλένονται σε ειδικές θήκες για να μην φθείρονται οι άκρες. - Στο πλυντήριο υπερήχων τα εργαλεία και τα όργανα πρέπει να καλύπτονται εντελώς από το διάλυμα. Ότι εξέχει δεν θα καθαριστεί. - Τα συναρμολογούμενα όργανα πρέπει να αποσυναρμολογούνται. - Το διάλυμα πρέπει να αλλάξει σε τακτά χρονικά διαστήματα. - Το χρονικό διάστημα που απαιτείται συνήθως είναι λίγα λεπτά περίπου 5. Στην συνέχεια τα εργαλεία ξεπλένονται προσεκτικά με το χέρι και στεγνώνονται για να αποστειρωθούν. Μια φορά το μήνα όλα τα χειρουργικά εργαλεία καθαρίζονται με ειδικό αντισκωρικό υγρό σε πλυντήριο υπερήχων, ή οπότε χρειαστεί για απομάκρυνση αποξηραμένων ακαθαρσιών επιφανειακού αποχρωματισμού και σκουριάς. 3 20

21 Όλες οι παραπάνω εργασίες καθαρισμού και απολύμανσης στην ακάθαρτη περιοχή γίνονται από ένα ή δύο χειριστές οι οποίοι εργάζονται αποκλειστικά σε αυτή τη ζώνη χωρίς να μετακινείται από και προς την καθαρή περιοχή. Τα μέτρα προστασίας του προσωπικού που εργάζεται στην ακάθαρτη ζώνη είναι: Γάντια Μάσκα Γυαλιά Πλαστική ποδιά Ο έλεγχος της ποιότητας του καθαρισμού γίνεται: Οπτική εντόπιση Η δοκιμασία TOSI Ανάλυση παραμέτρων όπως ο χρόνος, η θερμοκρασία κ.α ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΕΣ Οι ακτινοβολίες δρουν βλαπτικός στα μικρόβια. Η βλαπτική δράση των ακτινοβολιών εκδηλώνεται με δύο τρόπους: 1) Προκαλούν χημικές μεταβολές στο πρωτόπλασμα του μικροβίου, οι οποίες είναι θανατηφόρες, και 2) δημιουργούν θανατηφόρες μεταλλάξεις. Υπάρχουν οι υπεριώδες ακτινοβολίες που έχουν μήκος κύματος από 2000 Α μέχρι 4000 Α, και η ιονίζουσα ακτινοβολία που έχει μήκος κύματος από 2000 Α και κάτω. Οι υπεριώδεις ακτινοβολίες δεν προσφέρονται για την αποστείρωση αντικειμένων που έχουν σχετικό πάχος, γιατί η διεισδυτική τους ικανότητα είναι μικρή. Σήμερα χρησιμοποιούνται και μικρές ειδικές συσκευές, με υπεριώδεις ακτίνες μήκους κύματος περίπου 2000 Α (οι συσκευές αυτές έχουν πλάτος 50 εκ., ύψος 20 εκ. και βάθος 20 εκ.), οι οποίες προσφέρουν γρήγορη (5 10 λεπτά) αποστείρωση. Εκτός από την αποστειρωτική τους ικανότητα, οι συσκευές αυτές μπορούν να εκπέμψουν ατμούς όζοντος, που καθαρίζουν τον αέρα. Οι συσκευές αυτές μπορούν επίσης να διατηρήσουν για πολύ καιρό την αποστείρωση υλικού, που έχει αποστειρωθεί με άλλο τρόπο. Όταν κάνουμε αποστείρωση πρέπει να τονισθεί ότι δεν φορτώνουμε τις συσκευές αυτές με πολλά αντικείμενα, ούτε αποστειρώνουμε αντικείμενα με πάχος. Η χρήση των συσκευών αυτών είναι απλή. Έχουν καταστρεπτική δράση για τα μικρόβια. Δεν καταστρέφουν όμως τους σπόρους τους. Όπως είναι γνωστό το ηλιακό φως περιέχει υπεριώδεις ακτίνες. Για να έχουμε όμως στην πράξη ισχυρή υπεριώδη ακτινοβολία, χρησιμοποιούμε λαμπτήρες από ατμό υδραργύρου. Οι λαμπτήρες αυτοί χρησιμοποιούνται για την αποστείρωση επιφανειών, δωματίων, χώρων, όπως π.χ. στα χειρουργεία ή σε ειδικούς θαλάμους μικροβιολογικών εργαστηρίων. Η UV ακτινοβολία δεν είναι ούτε μια πρακτική ούτε αποτελεσματική μέθοδος στις περισσότερες καταστάσεις. Η ιονίζουσα ακτινοβολία έχει μεγαλύτερη διεισδυτικότητα και πιο αποτελεσματική δράση επί των μικροβίων, από ότι έχουν οι υπεριώδεις ακτίνες. Φονεύει ταχύτατα τους σπόρους των μικροβίων. 21

22 Η ανθεκτικότητα των ιών στην ιονίζουσα ακτινοβολία είναι αντίστροφη του μεγέθους τους. Η δράση της είναι είτε άμεση και προκαλεί ιονισμό του δεσοξυριβονουκλεϊνικού οξέος του μικροβίου, είτε έμμεση και προκαλεί ιονισμό του νερού, ο οποίος στη συνέχεια επιδρά επί του δεσοξυριβονουκλεϊνικού οξέος. εφαρμογή της περιορίζεται στο εργαστήριο και αυτό γιατί αφ ενός είναι γενικά πολύ επικίνδυνη για τον άνθρωπο και αφ ετέρου γιατί για την καταστροφή απλών μικροβίων χρειάζεται ασύγκριτα μεγαλύτερες δόσεις από εκείνες που αρχίζουν να είναι επικίνδυνες για τον ανθρώπινο οργανισμό. Οι σχετικές εγκαταστάσεις στοιχίζουν επίσης πανάκριβα, γι αυτό και χρησιμοποιούνται μόνο σε βιομηχανική κλίμακα. Σε αυτές ανήκουν οι ακτίνες Χ, οι καθοδικές ακτίνες και οι ακτίνες ραδίου. Σήμερα χρησιμοποιούνται ακτίνες γ, από κοβάλτιο 60, για την αποστείρωση διαφόρων ιατρικών ειδών, όπως σύριγγες, βελόνες, καθετήρες, χειρουργικά ράμματα, χειρουργικά γάντια και άλλα είδη που κατασκευάζονται από πλαστική ύλη και σελοφάν. Είναι κατάλληλη για θερμοευαίσθητα υλικά, καθώς τα αποστειρώνει χωρίς ανύψωση της θερμοκρασίας τους., αλλά δεν αποτελεί και την ιδανική λύση, διότι καταστρέφει ορισμένα υλικά. Επιπλέον σοβαρά προβλήματα συμβαίνουν με τους πλαστικούς καθετήρες της καρδιάς, διότι γίνονται εύθραυστοι με την ακτινοβολία και υπάρχει κίνδυνος να σπάσουν στην καρδιά του αρρώστου ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ Η διαδικασία της αποστείρωσης πρέπει να εξασφαλίζει την απομάκρυνση ή την καταστροφή όλων των ζώντων μικροοργανισμών, ακόμη και των πιο ανθεκτικών μορφών τους, όπως είναι οι σπόροι τους. Αυτό είναι απαραίτητο, διότι σε ορισμένα μέρη του σώματος του ανθρώπου δεν επιτρέπεται η ύπαρξη ούτε ενός μικροοργανισμού. Τα χειρουργικά εργαλεία και ο ιματισμός πρέπει να είναι αποστειρωμένα. Οι μικροοργανισμοί καταστρέφονται δυσκολότερα με την υγρή θερμότητα παρά με την ξηρή. Το βράσιμο του νερού δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για αποστείρωση διότι δεν καταστρέφει τους σπόρους των μικροοργανισμών για τους οποίους πρέπει να χρησιμοποιηθεί θερμοκρασία άνω των C, που είναι το σημείο βρασμού του νερού. Στα αυτόκαυστα, με υγρή θερμότητα επιτυγχάνεται η αποστείρωση σε θερμοκρασία C για 15, ή σε C για 10.Στους κλίβανους με ξηρή θερμότητα χρειάζεται θερμοκρασία C για 60 ή C για 30. Η θερμότητα είναι ο σπουδαιότερος φυσικός παράγοντας που χρησιμοποιείται για την καταστροφή των μικροβίων. Καταστρέφει κυρίως το κυτταρόπλασμα των μικροβίων και προκαλεί πήξη, μετουσίωση και βραδεία οξείδωση των πρωτεϊνών. Η θερμότητα εφαρμόζεται στην αποστείρωση με δυο τρόπους: 1) Ως υγρή και 2) ως ξηρή Η υγρή αποστείρωση θερμότητας είναι πιο δραστική από την ξηρή, διότι με την παρουσία νερού ή υδρατμών οι φυτικές μορφές των μικροβίων φονεύονται σε πιο χαμηλή θερμοκρασία και σε λιγότερο χρόνο. Προκαλεί πήξη και μετουσίωση των πρωτεϊνών, όπως ο βρασμός μετουσιώνει το λεύκωμα του αυγού. Τα περισσότερα μη σπορογόνα μικρόβια, οι μύκητες και οι περισσότεροι ιοί των ζώων φονεύονται εντός 10, σε θερμοκρασία από 50 0 C 22

23 έως 65 0 C. Οι σπόροι των μικροβίων και ορισμένοι ιοί πιο ανθεκτικοί φονεύονται εντός 10 12, σε θερμοκρασία C C. Επίσης η υγρή θερμότητα παρατείνεται, όταν το σώμα που πρόκειται να αποστειρωθεί είναι μεγάλο, ώστε να μπορεί η απαιτούμενη θερμότητα να φτάσει στο κέντρο του. Εφαρμόζεται για την αποστείρωση: α) ιατρικών εργαλείων, β) συριγγών βελονών, γ) μικροβιολογικών θρεπτικών υλικών, δ) χειρουργικών ειδών και ε) φαρμάκων και διαλυμάτων. Δεν εφαρμόζεται για την αποστείρωση: α) οπτικών οργάνων, β) ειδών από πολυαιθυλένιο, γ) αντιτοξινών και δ) ορισμένων ορμονών και φαρμάκων, όπως η ινσουλίνη και η ατροπίνη. Η υγρή θερμότητα μπορεί να εφαρμοσθεί: α) ως βρασμός στους C, β) ως υδρατμοί σε C, χωρίς πίεση και γ) ως υδρατμοί υπό πίεση (αυτοκαυστό). Τα κύρια πλεονεκτήματα της αποστείρωσης ατμού είναι η απλότητα, οι σχετικά σύντομοι χρόνοι επεξεργασίας, και η έλλειψη τοξικών υπολειμμάτων του. Το κύριο μειονέκτημά του είναι η σχετικά υψηλή θερμοκρασία (γενικά χαμηλότερη από την ξηρά θερμότητα, εντούτοις) και δεν εφαρμόζεται για τα προϊόντα που είναι ευαίσθητα στην υγρασία. Η ξηρά αποστείρωση θερμότητας είναι μια σχετικά απλή διαδικασία που περιλαμβάνει την έκθεση του προϊόντος στον καυτό αέρα σε μια κατάλληλη μεγέθους αίθουσα. Για να βεβαιωθεί η ομοιομορφία της θερμοκρασίας στο θάλαμο, ο αέρας κυκλοφορεί μέσο ενός συστήματος ανεμιστήρων/ εξαεριστήρων. Τα χαρακτηριστικά προϊόντα που αποστειρώνονται από την ξηρά θερμότητα, εκτός από τα φιαλίδια, περιλαμβάνουν τα σταθερά ξηρά φαρμακευτικά είδη, τα πετρέλαια, και τα προϊόντα σκόνης θερμότητας που είναι στο χώρο θερμότητας και αλλά είτε ευαίσθητα στην υγρασία είτε μη διαπερασμένα από την υγρή θερμότητα προϊόντα - υλικά. Τα κύρια πλεονεκτήματα της ξηράς αποστείρωσης θερμότητας είναι η απλότητα, η δύναμη διείσδυσης, και η έλλειψη τοξικών υπολειμμάτων. Τα μειονεκτήματά της είναι ο σχετικά μακροχρόνιος χρόνος επεξεργασίας και η υψηλή θερμοκρασία, η οποία περιορίζει τους τύπους προϊόντων και υλικών συσκευασίας συμβατών με αυτήν την διαδικασία. Οι αποστειρωτές ξηρής - θερμότητας (φούρνοι) είναι καλοί στα υγρά κλίματα αλλά χρειάζονται το συνεχή ανεφοδιασμό ηλεκτρικής ενέργειας, που έτσι τους καθιστά μη πρακτικούς σε πολλές μακρινές (αγροτικές) περιοχές. Επιπλέον, η αποστείρωση με ξηρή - θερμότητα, απαιτεί τη χρήση υψηλότατων θερμοκρασιών, και γι αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο με αντικείμενα γυαλιού ή μετάλλων. Όταν είναι διαθέσιμη η ξηρά θερμότητα τότε είναι ένας πρακτικός τρόπος να αποστειρωθούν οι βελόνες και διάφορα άλλα όργανα. Συστήνεται ένας φούρνος μεταφοράς με μια μονωμένη αίθουσα από ανοξείδωτο χάλυβα και ένα διατρυπημένο ράφι για να επιτρέπει την κυκλοφορία του καυτού αέρα, αλλά η αποστείρωση ξηρής -θερμότητας μπορεί να επιτευχθεί και με έναν απλό φούρνο εφ' όσον όμως το θερμόμετρο χρησιμοποιείται για να ελέγχει τη θερμοκρασία μέσα στο φούρνο. Η αποτελεσματικότητα της αποστείρωσης με ξηρή - θερμότητα ολοκληρώνεται από τη θερμική διεξαγωγή (θερμότητα). Αρχικά, η θερμότητα απορροφάται από την εξωτερική επιφάνεια ενός στοιχείου και περνά έπειτα στο επόμενο στρώμα. Τελικά, ολόκληρο το αντικείμενο φθάνει στη θερμοκρασία που απαιτείται για αποστείρωση. Ο θάνατος των μικροοργανισμών εμφανίζεται με τηνξηρά θερμότητα λόγω της διαδικασίας αργής καταστροφή των πρωτεϊνών τους. Η αποστείρωση με ξηρή θερμότητα παίρνει περισσότερο χρόνο από 23

24 αυτήν με τον ατμό, επειδή η υγρασία στη διαδικασία αποστείρωσης ατμού επιταχύνει σημαντικά τη διείσδυση της θερμότητας και το χρόνο που απαιτείται για να σκοτωθούν οι μικροοργανισμοί. Ακριβώς όπως με την αποστείρωση ατμού, είναι κρίσιμος ο λεπτομερής καθαρισμός του αντικειμένου πριν από την ξηρή αποστείρωση θερμότητας. Εάν ένα όργανο δεν είναι κατάλληλα καθαρισμένο, η αποστείρωση δεν μπορεί να είναι εξασφαλισμένη, ανεξάρτητα από το πόσο πολύ το όργανο θερμαίνεται. Αποβάλλει τα προβλήματα "υγρών πακέτων" στα υγρά κλίματα. Τα πλαστικά και λαστιχένια στοιχεία είναι ένα μειονέκτημα της ξηρής - θερμότητας γιατί δεν μπορούν να αποστειρωθούν επειδή οι θερμοκρασίες που χρησιμοποιούνται είναι ( C 0 ) και είναι πάρα πολύ υψηλές για αυτά τα υλικά. Η ξηρά θερμότητα διαπερνά τα υλικά αργά και άνισα. Απαιτεί φούρνο και συνεχή πηγή ηλεκτρικής ενέργειας. Είναι συχνά η καλύτερη επιλογή για να αποστειρώσουμε στοιχεία που θα ανεχτούν υψηλές θερμοκρασίες. Οι ξηρές διαδικασίες αποστείρωσης θερμότητας είναι γενικά λιγότερο περίπλοκες από τις διαδικασίες με ατμό, αν και υψηλότερη θερμοκρασία ή και πιο μακροχρόνιοι χρόνοι έκθεσης απαιτούνται επειδή η μικροβιακή φονικότητα με την ξηρά θερμότητα είναι πολύ χαμηλότερη από αυτήν με διαποτισμένο ατμό στην ίδια θερμοκρασία. Η αποστείρωση με ξηρή θερμότητα σε ηλεκτρικό κλίβανο ή κλίβανο γκαζιού είναι η κατάλληλη μέθοδος για εργαλεία που αντέχουν σε θερμοκρασία C (340 0 F). Αυτή η μέθοδος, επομένως, δεν είναι κατάλληλη για την αποστείρωση πλαστικών συριγγών πολλαπλής χρήσης. Είναι λιγότερο δραστική από την υγρή θερμότητα. Προκαλεί βραδεία οξείδωση των πρωτεϊνών των μικροβίων όπως προαναφέραμε. Εφαρμόζεται για την αποστείρωση: α) γυάλινων σκευών του εργαστηρίου, β) συριγγών και βελονών, γ) λιπών, ελαίων και κηρών, δ) μεταλλικών εργαλείων που δεν καταστρέφονται από αυτήν, ε) ειδών πορσελάνης, στ) διηθητικού χάρτου και ζ) βάμβακος. Ένδειξη άλλωστε της σωστής θερμάνσεως είναι ότι το βαμβάκι και το χαρτί παίρνουν από τη μερική απανθράκωση υποκίτρινη χροιά. Δεν εφαρμόζεται για την αποστείρωση: α) διαλυμάτων, β) ρούχων, γ) αντικειμένων από ελαστική ή πλαστική ύλη και δ) εργαλείων που καταστρέφονται από αυτή. Η ξηρή θερμότητα μπορεί να εφαρμοσθεί: α) με γυμνή φλόγα και β) σε ξηροκλίβανο ΚΛΙΒΑΝΟΣ ΠΑΣΜΑΤΟΣ Ως αποστειρωτικό μέσο, χρησιμοποιούν μια μικρή, πατενταρισμένη συσκευασία που περιέχει υπεροξείδιο του υδρογόνου (Η2Ο2) σε συγκεκριμένη ποσότητα και πυκνότητα, η οποία εισάγεται στο θάλαμο της αποστείρωσης και διαχέεται ομοιόμορφα σε όλο το χώρο, στις εξωτερικές αλλά και στις εσωτερικές επιφάνειες κάθε αντικειμένου. Ακολουθεί η διάσπαση του Η2Ο2 σε ιονισμένα σωματίδια υψηλής αποστειρωτικής ικανότητας, τα οποία, ενεργά πλέον, επιδρούν μεταξύ τους, σχηματίζοντας ενώσεις που διασπούν και καταστρέφουν την κυτταρική μεμβράνη, τα νουκλεϊκά οξέα και τα ένζυμα σε όλο 24

25 το φάσμα των μικροοργανισμών. Η μορφή αυτή της ύλης των ιονισμένων σωματιδίων ονομάζεται πλάσμα και αποτελεί την τέταρτη κατάσταση της ύλης. Μετά τη διάσπαση των μικροοργανισμών, τα σωματίδια αυτά διασπώνται σε οξυγόνο και υδρατμούς, τα πιο προσφιλή στοιχεία προς τη φύση, το περιβάλλον, το προσωπικό και τους ασθενείς. Γι' αυτό το λόγο έχει αποδειχθεί μέσω κλινικών μελετών ότι η αποστείρωση πλάσματος υπεροξειδίου του υδρογόνου είναι η μόνη διαδικασία θερμοευαίσθητων υλικών, η οποία δε φέρει καμία υποψία πρόκλησης καρκίνου. Η διάρκεια του κύκλου αποστείρωσης, ανάλογα με το μέγεθος του κλιβάνου, διαρκεί λιγότερο από μία ώρα, πράγμα που αποδίδει μεγάλα οικονομικά οφέλη, εξοικονομώντας χρήματα και μειώνοντας το σύνηθες κόστος λειτουργίας των χειρουργείων. Τα συστήματα αποστείρωσης είναι συμβατά με πλαστικά και μεταλλικά υλικά, καθώς και με το σύνολο των ευαίσθητων και μη σε θερμοκρασία και υγρασία χειρουργικών εργαλείων και οργάνων. Πλαστικά διαφορετικής πυκνότητας και σύστασης, καλώδια, ειδικά μέταλλα, λεπτά χειρουργικά εργαλεία, εργαλεία που έχουν δύσκολες επιφάνειες ή αρθρώσεις, αυλοί μικρής και μεγάλης διαμέτρου και ενδοσκόπια είναι μερικές από τις κατηγορίες νοσοκομειακού εξοπλισμού που μπορούν ν' αποστειρωθούν σ' αυτά. Και όλα αυτά χωρίς καμία απολύτως φθορά στον πολύτιμο νοσοκομειακό εξοπλισμό. Πλήθος μελετών συμβατότητας έχουν αποδείξει ότι η αποστειρωτική διαδικασία μέσω των κλιβάνων αποτελεί πλέον μια απλή, καθημερινή διαδικασία, ακόμη και για τα εργαλεία του χειρουργείου, που αποτελούν τις πιο συνήθεις περιπτώσεις όπου απαιτείται η όσο το δυνατόν πιο άμεση επιστροφή τους στους χρήστες. Μετά το πέρας του κύκλου αποστείρωσης, τα αποστειρωμένα εργαλεία μπορούν να δοθούν κατευθείαν για χρήση, καθώς δε σημειώνεται καμία καθυστέρηση λόγω απαέρωσης ή άλλης ειδικής επεξεργασίας των εργαλείων. Πλεονεκτήματα του κλιβάνου πλάσματος: Ευκολία στη χρήση Σύντομος κύκλος, γρήγορη επιστροφή εργαλείων στο χρήστη Ασφάλεια προς το περιβάλλον και το χρήστη Διπλή δράση αποστειρωτικής διαδικασίας Εγγύηση ποιότητας Εξοικονόμηση χρημάτων λόγω της φιλικότητάς του προς τα εργαλεία - έλλειψη πρόκλησης φθοράς Εκπαίδευση του χρήστη Πιστοποίηση χρήσης των δεικτών και αναλωσίμων του κατασκευαστικού οίκου Άμεση ανταπόκριση τεχνικής υποστήριξης-έμπειρο, εξουσιοδοτημένο τεχνικό προσωπικό Κάλυψη όλων των σχετικών διεθνών οδηγιών και οργανισμών τυποποίησης (ISO, FDA, σήμανση CE) Πλήθος κλινικών μελετών τοξικότητας υλικών Πλήθος μελετών συμβατότητας υλικών, δυνατότητα διενέργειας μελέτης συμβατότητας κατά παραγγελία του χρήστη Αποτελεσματικότητα κατά των λοιμώξεων 12 25

26 3.2.6 ΆΛΛΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗΣ Αποστείρωση αερίου Η αποστείρωση αερίου χρησιμοποιεί ένα μικροβιοκτόνο αέριο σε μια χαμηλή θερμοκρασία σε ένα αεροστεγές σύστημα και πρέπει μόνο να χρησιμοποιηθεί για να απολυμάνει τον ευαίσθητο εξοπλισμό θερμότητας. Όταν αγοράζοντας ή αντικαθιστώντας τον εξοπλισμό, είναι πάντα προτιμητέο να αποκτηθούν τα όργανα ή οι συσκευές που μπορούν να αποστειρωθούν χρησιμοποιώντας τον ατμό. Επιπλέον, οποιοσδήποτε εξοπλισμός που αποστειρώνεται συνήθως χρησιμοποιώντας το αέριο πρέπει να αξιολογηθεί για την καταλληλότητά του για να υποβληθεί στην αποστείρωση ατμού. Όλοι οι απαραίτητοι όροι για την αποστείρωση, δηλ. θερμοκρασία, υγρασία, συγκέντρωση αερίου και διάρκεια της έκθεσης πρέπει να επιτευχθούν σε όλες τις εσωτερικές και εξωτερικές επιφάνειες του αντικειμένου που αποστειρώνεται. Όποτε η αποστείρωση αερίου θεωρείται ως εναλλακτική λύση της αποστείρωσης ατμού, μια πλήρης αξιολόγηση των σχετικών κινδύνων συμπεριλαμβανομένων των τοξικολογικών κινδύνων για το προσωπικό και τους ασθενείς, και των οφελών όπως η παρατεταμένη χρήση - ζωής του εξοπλισμού, απαιτείται. Η επιλογή των διαδικασιών αποστείρωσης αερίου και η ταξινόμηση των αγαθών που υποβάλλονται στην αποστείρωση αερίου πρέπει να πραγματοποιηθούν κατόπιν διαβουλεύσεων με τον επιδημιολόγο νοσοκομείων. Η περιφερειακή συγκέντρωση της αποστείρωσης αερίου είναι ενδεδειγμένη Γλουταραλδεύδη Η γλουταραλδεϋδη είναι συνήθως διαθέσιμη σε υδατικό διάλυμα 2%, το οποίο χρειάζεται να ενεργοποιηθεί πριν από τη χρήση του. Η ενεργοποίηση περιλαμβάνει προσθήκη σκόνης ή υγρού ρυθμιστικού διαλύματος που προσφέρεται μαζί, αυτό κάνει το διάλυμα αλκαλικό. Ολική εμβάπτιση στο ενεργοποιημένο διάλυμα καταστρέφει τις βλαστικές μορφές των βακτηριδίων, τους μύκητες και τους ιούς, γενικά, σε 30 λεπτά. Για την καταστροφή των σπόρων απαιτείται εμβάπτιση 10 ωρών (αποστείρωση). Μετά την εμβάπτιση, όλα τα εργαλεία πρέπει να πλένονται προσεκτικά με απεσταγμένο νερό, ώστε να απομακρυνθούν όλα τα υπολείμματα της γλουταραλδεϋδης. Μετά την εμβάπτιση και το πλύσιμο, τα εργαλεία πρέπει να μεταχειρίζονται με αποστειρωμένες λαβίδες και γάντια και να στεγνώνονται μόνο με αποστειρωμένες πετσέτες, για να προλαμβάνεται η επαναμόλυνσή τους. Τα ενεργοποιημένα διαλύματα πρέπει να μη φυλάσσονται περισσότερο από δύο εβδομάδες, αν και μερικά εμπορικά διαλύματα μπορεί να διατηρούνται σταθερά για μακρύτερο διάστημα. Το διάλυμα πρέπει να πετιέται, όταν θολώνει. Πρόσφατα, έχουν παραχθεί σταθερά διαλύματα γλουταραλδεϋδης που δεν απαιτούν ενεργοποίηση. Τα δεδομένα, όμως, που υπάρχουν από τη χρήση τους, είναι ανεπαρκή, ώστε να συστηθούν σήμερα. Τα διαλύματα γλουταραλδεϋδης είναι δαπανηρά. Παράγουν τοξικό ερεθιστικό ατμό, που πρέπει να αποφεύγεται από αυτούς που το χρησιμοποιούν. Επαφή του υγρού με το δέρμα πρέπει, επίσης να αποφεύγεται. Αντισηπτική Επεξεργασία Διήθηση 26

27 Η μέθοδος αυτής της αποστείρωσης διαφέρει από τις άλλες, γιατί ενώ όλοι οι τρόποι αποστείρωσης φονεύουν τα μικρόβια, ή αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό τους, η διήθηση τα κατακρατεί. Χρησιμοποιείται για την αποστείρωση υγρών, τα οποία αλλοιώνονται στην ελάχιστη θέρμανση. Έτσι πολλά εμβόλια, θεραπευτικοί οροί, θρεπτικά υλικά, που χρησιμεύουν στην καλλιέργεια μικροβίων, και πολλά φάρμακα που καταστρέφονται από τη θέρμανση ή τα αντισηπτικά, αποστειρώνονται με τη μέθοδο αυτή. Επίσης μπορεί να αποστειρωθεί και το πόσιμο νερό. Για να πετύχουμε τη διήθηση, αναγκάζουμε τα υγρά να διέλθουν μέσα από ηθμούς μικροβιοκρατών. Οι ηθμοί αυτοί είναι κατασκευασμένοι από πορσελάνη, αμίαντο, πυριτική γη, κυτταρίνη κλπ. Έχουν πόρους οι οποίοι είναι μικρότατοι και έτσι συγκρατούν τα μικρόβια. Οι ηθμοί της διηθήσεως πρέπει πριν από τη χρήση τους να ελέγχονται μήπως έχουν μικρές ρωγμές, γιατί τότε είναι άχρηστοι. Επίσης πρέπει να καθαρίζονται πριν από τη χρήση τους με ζεστό νερό και σκόνη χλωριούχου ασβεστίου 1-2% και να αποστειρώνονται σε ατμοκλίβανο επί 20 λεπτά στους C, αφού πρώτα τοποθετηθούν μέσα σε γυάλινους κυλίνδρους. Η διήθηση γίνεται είτε με πίεση, είτε με δημιουργία κενού με απορρόφηση. Η διήθηση με πίεση επειδή είναι πολύπλοκη, χρησιμοποιείται μόνο για τα γλοιώδη υγρά, ενώ η διήθηση με αναρρόφηση, σαν πιο απλή, είναι αυτή που κυρίως χρησιμοποιείται. Για τη διήθηση, εκτός από τους ηθμούς, απαιτείται ειδική φιάλη, η οποία αποστειρώνεται σε αυτόκαυστο, στους C και αεραντλία. Πολλά υγρά φαρμακευτικά και βιολογικά προϊόντα δεν μπορούν να αντισταθούν σε οποιαδήποτε μορφή θερμικής αποστείρωσης και έτσι τα περισσότερα από αυτά στέλνονται για διήθηση ώστε να αποστειρωθούν και τοποθετούνται έπειτα στα ήδη προαποστειρωμένα εμπορευματοκιβώτια και σε ένα περιβάλλον αποστειρωμένων δωματίων. Όπως αναφέρεται παραπάνω, μερικά θερμοασταθή υγρά προϊόντα έχουν καταδειχθεί για να είναι συμβατά με την αποστείρωση ακτινοβολίας. Η αποστείρωση με διήθηση περιλαμβάνει τη διάβαση της λύσης μέσο ενός αποστειρωμένου μικροβιολογικού φίλτρου 0,1 έως 0,22 χιλ. και τη σύλληψη του διηθήματος σε ένα προαποστειρωμένο μαζικό εμπορευματοκιβώτιο. Το υγρό από το μαζικά εμπορευματοκιβώτια πρέπει έπειτα να διανέμεται για αντισηπτική προστασία στα προαποστειρωμένα εμπορευματοκιβώτια όπως τα μπουκάλια, τα φιαλίδια ή τις σύριγγες. Σε μερικές περιπτώσεις, το υλικό το γεμίζουν με αποστειρωμένη ξηρά σκόνη ή πρέπει να λυοφιλοποιηθεί προτού να πάει το εμπορευματοκιβώτιο, για να βεβαιωθεί η σταθερότητα ζωής του προϊόντος στο ράφι. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Όπως υποδεικνύεται προς το παρόν, ο υγρός ατμός, ο θερμός ατμός και τα μη υγροποιημένα αέρια, οι ακτινοβολίες, όλα έχουν τη δυνατότητα να έχουν επιπτώσεις στον κύκλο αποστείρωσης και επομένως στη στειρότητα των πορωδών φορτίων. Ο βαθμός στον οποίο η διαδικασία θα επηρεαστεί θα εξαρτηθεί από την έκταση του προβλήματος και τον τύπο του φορτίου. Η ορθή πρακτική δείχνει ότι πρέπει να γνωρίζουμε τον όρο του ατμού που χρησιμοποιείται για την αποστείρωση του εξοπλισμού ή των πορωδών φορτίων. Η περιοδική δοκιμή της ποιότητας του ατμού απαιτείται για να ανιχνεύσει οποιαδήποτε παροδικά ή εποχιακά προβλήματα που μπορούν να υπάρξουν. Τα κατάλληλα σχεδιασμένα, κατασκευασμένα και διατηρημένα συστήματα διανομής ατμού είναι κρίσιμα για να ικανοποιήσουν την απαίτηση για την κατάλληλη αποστείρωση

28 3.2.7 ΕΙΔΗ ΑΠΟΛΥΜΑΝΤΙΚΩΝ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ ΕΝΟΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ Απορρυπαντικά και απολυμαντικά για χρήση στο χέρι, με βυθισμό ή σε λουτρό υπερήχων χειρουργικών εργαλείων, εξαρτημάτων και υλικών - Απορρυπαντικά και απολυμαντικά για χρήση στο χέρι, με βυθισμό ή σε λουτρό υπερήχων εύκαμπτων και άκαμπτων ενδοσκοπίων - Αλκαλικά και ενζυματικά απορρυπαντικά για χημικοθερμική απολύμανση σε αυτόματα πλυντήρια εργαλείων, υλικών μονάδος, αναισθησιολογικού υλικού, ενδοσκοπίων, θερμοευαίσθητων υλικών και σκοραμίδων - Απολυμαντικά για χημικοθερμική απολύμανση σε αυτόματα πλυντήρια ενδοσκοπίων και θερμοευαίσθητων υλικών - Καθαριστικά και απολυμαντικά επιφανειών και δαπέδων - Απολυμαντικά-αντισηπτικά χεριών. ΠΙΟ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ: ΑΛΔΕΥΔΕΣ ΑΛΚΟΟΛΕΣ ΑΛΟΓΟΝΑ ΙΩΔΔΙΟ ΦΑΙΝΟΛΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΤΕΤΑΡΟΤΑΓΟΥΣ ΑΜΜΩΝΙΟΥ ΑΜΦΟΥΛΥΤΕΣ ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΥΔΡΑΡΓΥΡΟΥ ΑΠΟΛΥΜΑΝΤΙΚΑ ΑΕΡΙΑ ΔΙΓΟΥΑΝΙΝΕΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΟΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΘΑΡΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ Τα εργαλεία πρέπει να πλένονται και καθαρίζονται το ταχύτερο δυνατό μετά την χρήση τους. Τα καινούρια εργαλεία πρέπει πριν από την πρώτη τους αποστείρωση και χρήση να καθαρίζονται καλά. Πρέπει να ακολουθούνται οι οδηγίες της κατασκευάστριας εταιρείας. Στον καθαρισμό με το χέρι οι μεταλλικές βούρτσες χρησιμοποιούνται ελάχιστα σε ανθεκτικά μόνο εργαλεία. 28

29 Συνιστάται η χρήση αποσταγμένου νερού. Διαβρωμένα, φθαρμένα και πορώδη εργαλεία αποθηκεύονται χωριστά ή απομακρύνονται. Πρέπει να ακολουθούνται πιστά όλες οι παράμετροι που αφορούν αυτήν την διαδικασία όπως ο χρόνος ή η θερμοκρασία κ.α. Τα αρθρωτά και περιστρεφόμενα εργαλεία πρέπει να λύνονται πριν την διαδικασία ΑΡΧΕΙΟΘΕΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΚΑΘΑΡΤΗ ΖΩΝΗ Οι χειριστές έχουν την ευθύνη για τις εργασίες που πραγματοποιούνται οι οποίες περιγράφονται ως εξής: Καταμέτρηση χειρουργικών εργαλείων Διαχωρισμός χειρουργικών εργαλείων σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή Πλύσιμο χειρουργικών εργαλείων σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή Φόρτωμα δίσκων πλυντηρίου Οι χειριστές γνωρίζουν : α) την λειτουργία των πλυντηρίων τα οποία ελέγχουν καθημερινά και β) τη δράση των απορρυπαντικών, ώστε να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Με την ευθύνη της προϊσταμένης/νου της Κ.Α. τηρούνται τα ακόλουθα έντυπα: Οδηγίες χρήσης και συντήρησης πλυντηρίου πληροφοριακά φυλλάδια και δελτία δεδομένων ασφάλειας απορρυπαντικών φυλλάδιο << φροντίδα και συντήρηση χειρουργικών εργαλείων>>. 7 Τελευταία επίσκεψη στις ) ( Αποστείρωση. 3.3 ΔΕΥΤΕΡΗ ΖΩΝΗ ( ΚΑΘΑΡΗ ΖΩΝΗ ) Για να συμμορφωθεί η Κ.Α. νε την Ευρωπαϊκή οδηγία MDD93/4 EEC πρέπει ο έλεγχος ή συλλογή και η συσκευασία των υλικών να γίνεται σε ελεγχόμενο, καθαρό περιβάλλον. 29

30 Το περιβάλλον στο οποίο συντελούνται ο έλεγχος, η συλλογή και η συσκευασία των προς αποστείρωση ειδών, πρέπει να έχει σχεδιασθεί και να ελέγχεται ώστε να αριστοποιεί το αποτέλεσμα της αποστείρωσης, να ελαχιστοποιεί την δυνατότητα μόλυνσης των υλικών και να παρέχει ασφαλές εργασιακό περιβάλλον. Ο καθαρός χώρος πρέπει να χωρίζεται με τοίχους από τα υπόλοιπα Η περιοχή πρέπει να αερίζεται μηχανικά ώστε να εξασφαλίζεται φιλτραρισμένος αέρας όπως καθορίζεται στο πρότυπο BS5295-ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΕ ΚΛΕΙΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ-ΚΛΑΣΗ 1 Το σύστημα εξαερισμού πρέπει να είναι κατάλληλο ώστε να παρέχει άνετο εργασιακό περιβάλλον Η θερμοκρασία πρέπει να ρυθμίζεται μεταξύ ο C Η υγρασία μεταξύ 35-60% Το φινίρισμα των τοίχων πρέπει να είναι ομαλό για συχνό καθαρισμό Οι ενώσεις μεταξύ τοίχων, πατωμάτων και ορόφων πρέπει να είναι καλυμμένες και επίπεδες Οι υποδοχές στους τοίχους πρέπει να είναι ισοεπίπεδες με τις επιφάνειες των τοίχων Ο φωτισμός πρέπει να είναι επαρκής, ώστε να επιτρέπει τον έλεγχο των εργαλείων. Τα φωτιστικά σώματα πρέπει να έχουν λείες, καθαριζόμενες ανθεκτικές σε φορτία επιφάνειες, να επιτρέπουν την ετοιμασία των σετ με άνεση και επάρκεια χώρου. Για τον έλεγχο λεπτών εργαλείων απαιτείται μεγεθυντική λυχνία. Επικυρωμένα μηχανήματα θερμοσυγκόλλησης πρέπει να χρησιμοποιούνται για την συσκευασία σε ρόλους ή θήκες. Τα υλικά συσκευασίας πρέπει να αγοράζονται με βάση επικυρωμένων προτύπων και προδιαγραφών - Να επιτρέπουν τη διέλευση του αποστειρωμένου μέσου. Δίπλα ή επάνω στους πάγκους εργασίας φυλάσσονται μόνο τα υλικά συσκευασίας που θα επεξεργαστούν κατά την διάρκεια μιας περίπου ημέρας. _ Όλο το προσωπικό που εισέρχεται ή εξέρχεται του καθαρού χώρου πρέπει να χρησιμοποιεί τη σωστή δίοδο και να φορά κατάλληλα ρούχα. _ Το προσωπικό που μπαίνει στον καθαρό χώρο περνά από τα αποδυτήρια. _ Φορά καπέλα και ειδικά παπούτσια _ Πλένει και απολυμαίνει τα χέρια με αντισηπτικό _ Όταν φεύγει στα αποδυτήρια, βγάζει τα ρούχα του καθαρού χώρου ( πράσινη στολή ). _ Τα χειρουργικά εργαλεία αφού έχουν καθαριστεί, μεταφέρονται στον καθαρό χώρο της αποστείρωσης μέσα από το πλυντήριο ή μέσα από άνοιγμα του τοίχου και τοποθετούνται σε πάγκο εργασίας. _ Γίνεται καταμέτρηση των εργαλείων, σύμφωνα με το έντυπο καταγραφής του χειρουργικού σετ. _ Ακολουθεί μικροσκοπικός έλεγχος των εργαλείων με την βοήθεια μεγεθυντικού φακού για τυχόν διαβρώσεις, αποχρωματισμούς ή ίχνη ακαθαρσιών. _ Το νοσηλευτικό προσωπικό αφού τοποθετήσει τα εργαλεία με ανοιχτές αρθρώσεις κατά ομάδες ομοιότητας πάνω σε πάγκο εργασίας, προχωρά στην λίπανση των 30