«Ένας πρωτότυπος τρόπος τιτλοδότησης διαλύματος βάσης (ή οξέος) με τη βοήθεια του Συστήματος Συγχρονικής Λήψης και Απεικόνισης MultiLog»

Transcript

1 «Ένας πρωτότυπος τρόπος τιτλοδότησης διαλύματος βάσης (ή οξέος) με τη βοήθεια του Συστήματος Συγχρονικής Λήψης και Απεικόνισης MultiLog» Αναστάσιος Π. Βαφειάδης 1, Μαρία Σ. Φλώρου 2 1 Εκπαιδευτικός, Δρ. Χημείας, ΓΕ.Λ. Καμπάνη Κιλκίς vafiadis@sch.gr 2 Εκπαιδευτικός, ΜSc Διδακτικής της Χημείας, 1 o ΕΠΑ.Λ. Αμπελοκήπων Θεσσαλονίκης maflorou@sch.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εισαγωγή των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (Τ.Π.Ε.) αποτελεί ένα διαρκές στοίχημα για την Ελληνική εκπαίδευση. Τα Συστήματα Συγχρονικής Λήψης και Απεικόνισης (Σ.Σ.Λ.Α.) αποτελούν μέρος των Τ.Π.Ε. με τα οποία έχουμε τη δυνατότητα να συνδυάσουμε το παραδοσιακό (και πάντα χρήσιμο) εργαστήριο με τις νέες τεχνολογίες. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται η εκπαιδευτική αξιοποίηση ενός Σ.Σ.Λ.Α. σ ένα πρόβλημα Θερμοχημείας. Συγκεκριμένα, υπολογίζεται με έναν πρωτότυπο τρόπο η συγκέντρωση ενός άγνωστου διαλύματος ισχυρής βάσης (NaOH), μέσω της θερμότητας που εκλύεται κατά την εξουδετέρωση της με πρότυπο διάλυμα ενός ισχυρού μονοπρωτικού οξέος (HCl). Για την καταγραφή των δεδομένων χρησιμοποιείται το Σ.Σ.Λ.Α. που έχει προμηθεύσει το Υπουργείο Παιδείας σχεδόν σε όλα τα εργαστήρια Φυσικών Επιστημών των Γενικών Λυκείων και το οποίο αποτελείται από τον καταγραφέα δεδομένων MultiLog και το λογισμικό DbLab που επιτρέπει την επεξεργασία των δεδομένων. Το πείραμα που περιγράφεται μπορεί να ενταχθεί με ευκολία στο μάθημα γιατί ο υπολογισμός της θερμότητας που εκλύεται σε μια αντίδραση εξουδετέρωσης αποτελεί μια από τις υποχρεωτικές εργαστηριακές ασκήσεις στη Χημεία Θετικής Κατεύθυνσης της Β Λυκείου. Το συγκεκριμένο εργαστήριο είναι ιδιαίτερα εύκολο στην υλοποίηση του, εκτελείται σε μια διδακτική ώρα και απαιτεί απλό εργαστηριακό εξοπλισμό. Κατά την εφαρμογή της άσκησης, για τρία συναπτά έτη, οι μαθητές συνεργάστηκαν με ενθουσιασμό και ευχαρίστηση, αφομοίωσαν τις διδασκόμενες έννοιες της Θερμοχημείας και αντιλήφθηκαν τα πλεονεκτήματα του Σ.Σ.Λ.A.. Μάλιστα, επέδειξαν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και συμμετοχή όταν η άσκηση τους παρουσιάστηκε με τη μορφή αναζήτησης λύσης σε ένα υπαρκτό πρόβλημα: Τον υπολογισμό της συγκέντρωσης ενός αγνώστου διαλύματος NaOH που βρέθηκε χωρίς ετικέτα στο ντουλάπι αντιδραστηρίων [1057]

2 «Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση» του σχολικού εργαστηρίου. Η επίλυση ενός υπαρκτού προβλήματος γέμισε τους μαθητές με πολύ μεγάλη ικανοποίηση κατά τη λήξη του πειράματος. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Τιτλοδότηση, Θερμιδομετρία, Ενθαλπία εξουδετέρωσης, MultiLog, DbLab, Σ.Σ.Λ.A. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες οι Τ.Π.Ε. έχουν διεισδύσει σε όλους τους τομείς της ζωής μας αποτελώντας πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Είναι φυσικό οι Τ.Π.Ε. να έχουν εισέλθει και στο Ελληνικό σχολείο (Παζούλης, 2008) και να έχουν επιφέρει σημαντικές αλλαγές στη δομή και τους προσανατολισμούς της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Οι Τ.Π.Ε. έχουν αλλάξει ριζικά τη φύση της γνώσης και αυτό γίνεται για δυο κυρίως λόγους. Γιατί αλλάζουν: 1. τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση, συγκεντρώνουν, αναπαριστάνουν, αναλύουν, μεταφέρουν και αξιοποιούν την πληροφορία και 2. τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι προσεγγίζουν και επιλύουν τα προβλήματα. Μπροστά σ αυτές τις αλλαγές, γίνεται πρόδηλο, ότι οι Τ.Π.Ε. παρέχουν νέες μεθοδολογίες επίλυσης προβλημάτων που απαιτούν την ανάπτυξη νέου τύπου δεξιοτήτων από τους μαθητές (Τζιμογιάννης, 2007). Αποτελεί λοιπόν χρέος του εκπαιδευτικού, όχι μόνο να φέρει τους μαθητές του σε επαφή με τις Τ.Π.Ε., αλλά και να τους εκπαιδεύσει στη σωστή χρήση τους. Στα πλαίσια της προσπάθειας εισαγωγής των Τ.Π.Ε. στο Ελληνικό Σχολείο, το Υπουργείο Παιδείας δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων προμήθευσε τα εργαστήρια Φυσικών Επιστημών των Γενικών Λυκείων της χώρας με το Σύστημα Συγχρονικής Λήψης και Απεικόνισης (Σ.Σ.Λ.Α.) Multilog DbLab. Το Multilog αποτελεί έναν καταγραφέα δεδομένων, που επιτρέπει τη λήψη μετρήσεων με τη χρήση αισθητήρων και τη συλλογή των πειραματικών δεδομένων, τα οποία στη συνέχεια μπορούμε να επεξεργαστούμε με το λογισμικό διαχείρισης δεδομένων DbLab (Πιερράτος και Κολτσάκης, 2008). Στην εν λόγω εργασία παρουσιάζεται μια εφαρμογή του συστήματος Multilog DbLab σε ένα διαφορετικό τρόπο τιτλοδότησης (εύρεση συγκέντρωσης) ενός αγνώστου διαλύματος ισχυρής μονόξινης βάσης. Η τιτλοδότηση δε γίνεται μέσω ογκομέτρησης, ως συνηθίζεται, αλλά επωφελείται τον εξώθερμο χαρακτήρα μιας αντίδρασης εξουδετέρωσης. Το Multilog χρησιμοποιείται για την καταγραφή της μεταβολής της θερμοκρασίας ώστε να επιτευχθεί μεγαλύτερη ακρίβεια και ευκρίνεια από αυτή που παρέχει η χρήση ενός απλού εργαστηριακού θερμομέτρου. Πράγματι, το Multilog έχει τη δυνατότητα λήψης ενός μεγάλου αριθμού μετρήσεων σε ελάχιστο χρόνο (η ταχύτητα του μπορεί να φτάσει τα δείγματα ανά δευτερόλεπτο) και ταυτόχρονη απεικόνισης τους με τη μορφή γραφικών παραστάσεων (Εγχειρίδιο Xρήσης Multilog, 1999). [1058]

3 Ο σκοπός της εργασίας είναι διττός. Αφενός να παρουσιάσει στον εκπαιδευτικό μια απλή εφαρμογή του Μultilog, χωρίς περίπλοκες συνδέσεις και «δύσκολη» χημεία και αφετέρου, να προβάλει ένα διαφορετικό μη συμβατικό τρόπο τιτλοδότησης ενός αγνώστου διαλύματος βάσης (ή οξέος). Ο συνήθης τρόπος τιτλοδότησης κάποιου άγνωστου διαλύματος είναι μέσω της ογκομέτρησης. «Ογκομέτρηση είναι η διαδικασία προσδιορισμού της ποσότητας μιας ουσίας Α, κατά την ποία προσθέτουμε έναν επιμελώς μετρούμενο όγκο διαλύματος γνωστής συγκέντρωσης ουσίας Β, μέχρις ότου η αντίδραση των Α και Β συμπληρωθεί πλήρως» (Ebbing και Gammon, 2002). Εργαστηριακή άσκηση τιτλοδότησης ξιδιού μέσω ογκομέτρησης περιλαμβάνεται στις υποχρεωτικές εργαστηριακές ασκήσεις της Γ τάξης των Γενικών Λυκείων. Μάλιστα το υπουργείο προτείνει την υλοποίηση της ογκομέτρησης με χρήση του Multilog και έχει αποστείλει σχετικές αναλυτικές οδηγίες (Παπαευσταθίου κ.α., 2006). Η προτεινόμενη διαδικασία τιτλοδότησης συνδέεται με τη διδασκαλία της θερμιδομετρίας και της ενθαλπίας εξουδετέρωσης και απευθύνεται σε μαθητές της Θετικής Κατεύθυνσης της Β Λυκείου. Σχετίζεται με τον υπολογισμό της θερμότητας αντίδρασης που αποτελεί μια από τις υποχρεωτικές εργαστηριακές ασκήσεις (Λιοδάκης και Γάκης, 2004) για τη Β Λυκείου και πραγματοποιείται σε μια διδακτική ώρα. Επίσης, όσον αφορά την ενθαλπία εξουδετέρωσης το υπουργείο έχει στείλει στα Γενικά Λύκεια αναλυτικές οδηγίες για τον υπολογισμό της με χρήση του Multilog (Παπαευσταθίου κ.α., 2006). Πριν την υλοποίηση της προτεινόμενης εργαστηριακής άσκησης και εφόσον οι μαθητές δεν έχουν χρησιμοποιήσει τα Multilog/DbLab σε παλαιότερο πείραμα, είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να αφιερωθεί λίγος χρόνος για γνωριμία και εξοικείωση με τον καταγραφέα Multilog και το λογισμικό DbLab. Η εργαστηριακή άσκηση συνοδεύεται από φύλλο εργασίας στο οποίο περιλαμβάνονται σαφείς οδηγίες υλοποίησης της καθώς και ερωτήσεις ανοικτού και κλειστού τύπου (Βαφειάδης, 2006). ΣΚΟΠΟΣ Η ευαισθητοποίηση των μαθητών στην εύρεση λύσεων σε πρακτικά προβλήματα (όπως η τιτλοδότηση ενός αγνώστου διαλύματος που υπάρχει στο σχολικό τους εργαστήριο) που μπορεί να συναντήσουν στην καθημερινή τους ζωή, εφαρμόζοντας τις χημικές τους γνώσεις. Παράλληλα, η συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν τα Σ.Σ.Λ.Α. για τη μελέτη φαινομένων που εξελίσσονται σχετικά γρήγορα. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Οι μαθητές να: μετρούν με ακρίβεια τη μεταβολή της θερμοκρασίας από την παρατήρηση του διαγράμματος. [1059]

4 «Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση» υπολογίζουν τη θερμότητα της αντίδρασης με τη βοήθεια της εξίσωσης της θερμιδομετρίας. χρησιμοποιούν την πρότυπη ενθαλπία εξουδετέρωσης ΔH o n για τον υπολογισμό των mole που αντέδρασαν. υπολογίζουν τη συγκέντρωση του άγνωστου υδατικού διαλύματος NaOH. ΟΡΓΑΝΑ ΣΥΣΚΕΥΕΣ Ηλεκτρονικός Υπολογιστής Κονσόλα MultiLog Αισθητήρας θερμοκρασίας Εργαστηριακό θερμόμετρο υδραργύρου (σε περίπτωση που υπάρχει το Multilog) Δύο ογκομετρικοί κύλινδροι των 100 ml Αυτοσχέδιο θερμιδόμετρο από φελιζόλ Ηλεκτρονικός ζυγός Χωνί διήθησης ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ DbLab ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΙΑ Διάλυμα NaOH άγνωστης συγκέντρωσης Διάλυμα HCl 2 Μ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ Πρότυπη ενθαλπία εξουδετέρωσης, ΔΗ ο n (neutralization) είναι η μεταβολή της ενθαλπίας κατά την πλήρη εξουδετέρωση 1 mol Η + ενός οξέος με μια βάση, σε πρότυπη κατάσταση ή αντίστροφα η μεταβολή της ενθαλπίας κατά την πλήρη εξουδετέρωση 1 mol ΟΗ μιας βάσης με ένα οξύ, σε πρότυπη κατάσταση. Κατά την εξουδετέρωση ισχυρού οξέος με ισχυρή βάση η πρότυπη ενθαλπία εξουδετέρωσης έχει σταθερή τιμή, ΔΗ ο n = 57,1 kj/mol. Θεμελιώδης Εξίσωση της Θερμιδομετρίας: q = m c ΔΤ (1) q : η θερμότητα που εκλύεται (σε J ή cal). m : η μάζα της ουσίας, συνήθως νερού, που περιέχεται στο θερμιδόμετρο (σε g). m c : η θερμοχωρητικότητα της ουσίας (σε J grad -1 ή σε cal grad -1 ). c : η ειδική θερμοχωρητικότητα της ουσίας (σε J g -1 grad-1 ή cal g -1 grad-1 ). ΔΤ : η μεταβολή της θερμοκρασίας (σε Κ ή o C). (Λιοδάκης κ.α., 2002) [1060]

5 ΘΕΡΜΙΔΟΜΕΤΡΙΚΗ ΤΙΤΛΟΔΟΤΗΣΗ ΑΓΝΩΣΤΟΥ ΔΙΑΛΥΜΑΤΟΣ ΒΑΣΗΣ Στην αρχή ζυγίζουμε το άδειο αυτοσχέδιο θερμιδόμετρο μας και σημειώνουμε τη μέτρηση. Αναμιγνύουμε μέσα στο θερμιδόμετρο 30 ml ΗCl συγκέντρωσης 2 Μ με 30 ml NaOH συγκέντρωσης C (nnaoh = C 0,03 L). Με τη βοήθεια του MultiLog και του λογισμικού DbLab σχηματίζεται στον υπολογιστή μας, σε πραγματικό χρόνο, η γραφική παράσταση μεταβολής της θερμοκρασίας του διαλύματος των 60 ml. Στην πειραματική μας διάταξη περιλαμβάνουμε και το εργαστηριακό θερμόμετρο υδραργύρου, προκειμένου να δουν οι μαθητές και σε αυτό την αύξηση της θερμοκρασίας, αλλά και να εκτελέσουμε το πείραμα σε περίπτωση που δεν υπάρχει MultiLog στο εργαστήριο που βρισκόμαστε. Από το διάγραμμα που προκύπτει βρίσκουμε τη ΔΤ. Μετά από δυο λεπτά ζυγίζουμε το αυτοσχέδιο θερμιδόμετρο μαζί με το διάλυμα. Αφαιρώντας τη μάζα του θερμιδόμετρου από την τιμή που μας δίνει ο ζυγός, βρίσκουμε τη μάζα (m) των 60 ml του διαλύματος. Θεωρούμε προσεγγιστικά cδιαλύματος = cνερού = 4,18 J/g oc, οπότε σύμφωνα με την εξίσωση (1) βρίσκουμε το πόσο της θερμότητας (q) που εκλύεται προς το περιβάλλον από την εξουδετέρωση. Με μια απλή μέθοδο των τριών υπολογίζουμε τα n mol της βάσης: Κατά την πλήρη εξουδετέρωση 1 mol ΝaOH (από 1 mol HCl) εκλύονται 57,1 kj Κατά την πλήρη εξουδετέρωση n mol ΝaOH (από n mol HCl) εκλύονται q kj Τέλος, από την εξίσωση nnaoh = C 0,03 L, βρίσκουμε τη συγκέντρωση του αγνώστου διαλύματος NaOH. Είναι προφανές ότι με την ίδια διαδικασία μπορούμε να υπολογίσουμε τη συγκέντρωση ενός άγνωστου διαλύματος ΗCl (ισχυρού μονοπρωτικού οξέος) αν γνωρίζουμε τη συγκέντρωση της NaOH (ισχυρή μονόξινη βάση). ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1. Κατασκευάστε ένα αυτοσχέδιο θερμιδόμετρο από ένα ποτήρι από διογκωμένη πολυστερίνη (φελιζόλ), κάνοντας τρεις τρύπες στο καπάκι του. Στη μια θα τοποθετήσετε τον αισθητήρα της θερμοκρασίας του MultiLog, στην άλλη ένα εργαστηριακό θερμόμετρο και στην άλλη ένα γυάλινο χωνί διήθησης για να ρίξετε τα αντιδραστήρια. 2. Σε ηλεκτρονικό ζυγό ζυγίζετε άδειο το θερμιδόμετρο (χωρίς τον αισθητήρα και το χωνί διήθησης). [1061]

6 «Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση» 3. Μετρήστε σε ογκομετρικό σωλήνα 30 ml υδατικού διαλύματος HCl 2 Μ και τοποθετήστε τα στο θερμιδόμετρο. 4. Μετρήστε σ έναν άλλο ογκομετρικό κύλινδρο 30 ml του υδατικού διαλύματος ΝaΟΗ άγνωστης συγκέντρωσης. 5. Συνδέστε το ΜultiLog στον υπολογιστή, ανοίξτε το και μετά συνδέστε τον αισθητήρα της θερμοκρασίας. Ακολούθως, τοποθετήστε τον αισθητήρα στο θερμιδόμετρο από την τρύπα που φτιάξατε, έτσι ώστε το άκρο του να είναι βουτηγμένο στο διάλυμα του HCl που βρίσκεται στο θερμιδόμετρο. 6. Ανοίξτε το πρόγραμμα DBLab που υπάρχει εγκατεστημένο στον Η/Υ και πατήστε το εικονίδιο (Πίνακας Ελέγχου) που βρίσκεται στην μπάρα αριστερά. Στις επιλογές Είσοδος 1, Σημεία και Ρυθμός τοποθετήστε τις ρυθμίσεις που φαίνονται στο Σχήμα 1. Σχήμα 1: Πίνακας Ελέγχου Ρυθμίζοντας το ρυθμό δειγματοληψίας στα 10 / sec και τα σημεία τον αριθμό σημείο σε 1000, η μέτρηση θα διαρκέσει 100 sec. 7. Πατήστε το κουμπί και μετά από 5 sec αρχίστε να ρίχνετε μέσα στο θερμιδόμετρο τα 30 ml του NaOH. Μετά από 100 sec θα λάβετε μια καμπύλη όπως αυτή στο Σχήμα 2: [1062]

7 Σχήμα 2: Καμπύλη μεταβολής θερμοκρασίας με το χρόνο. Η εμφάνιση του πλέγματος γίνεται από το μενού επιλογών: Προβολή Οθόνη. Με διπλό κλικ στο σημείο της γραφικής παράστασης για t = 0 s και t = 100 s, μπορείτε να δείτε με ακρίβεια την αρχική και τελική θερμοκρασία, αντίστοιχα. 8. Πατήστε το εικονίδιο (Πίνακας τιμών) που βρίσκεται στην μπάρα αριστερά για να επαληθεύεστε την αρχική και τελική θερμοκρασία (Πίνακας 1) που παρατηρήσατε στο διάγραμμα. Πίνακας 1: Πίνακες τιμών θερμοκρασίας. Ελέγξτε αν η τελική θερμοκρασία ταυτίζεται με αυτή που δείχνει το εργαστηριακό θερμόμετρο. [1063]

8 «Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση» 9. Τέλος, βγάλτε τον αισθητήρα της θερμοκρασίας και το χωνί από το θερμιδόμετρο και ζυγίστε εκ νέου το (γεμάτο) θερμιδόμετρο. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Στη επόμενη ερώτηση κυκλώστε τη σωστή επιλογή. 1 Η ενέργεια που μεταφέρεται από ένα σύστημα σε ένα άλλο, λόγω διαφοράς θερμοκρασίας μεταξύ τους, ονομάζεται: α. Εσωτερική ενέργεια. β. Ενθαλπία. γ. Θερμότητα. δ. Θερμοκρασία. 2. Ποια είναι η χημική εξίσωση που περιγράφει το φαινόμενο της εξουδετέρωσης που έλαβε χώρα; 3. Πόση είναι η μάζα της ουσίας που περιέχεται στο θερμιδόμετρο; 4. Ποια είναι η μεταβολή της θερμοκρασίας κατά τη εξουδετέρωση του υδατικού διαλύματος NaOH από το HCl; 5. Η αντίδραση εξουδετέρωσης είναι εξώθερμη ή ενδόθερμη; [1064]

9 6. Ποια είναι η θερμότητα που εκλύεται κατά την εξουδετέρωση αν η ειδική θερμοχωρητικότητα του νερού ισούται με 4,18 J/g oc; 7. Ποια είναι η συγκέντρωση του NaOH αν η πρότυπη ενθαλπίας εξουδετέρωσης ισούται 57,1 kj/mol. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Επειδή μετρήσατε μεταβολή θερμοκρασίας (όχι συγκεκριμένη τιμή) και η θερμοκρασία που έγινε η μέτρηση είναι κοντά στους 25 o C, θεωρείστε ότι ΔΗn = ΔΗ ο n = 57,1 kj/mol. Σε περίπτωση που τελικά υπολογίσετε CNaOH = 2 M (δηλαδή ίδια τιμή με τη CHCl) αραιώνετε μικρό μέρος του αρχικού διαλύματος NaOH με νερό για να μειωθεί η συγκέντρωσή του. Στη συνέχεια, επαναλάβετε την ίδια ακριβώς διαδικασία, μέχρι η τιμή της C NaOH που θα υπολογίσετε να είναι μικρότερη από τη CHCl. Τέλος, με το νόμο της αραίωσης θα βρείτε τη συγκέντρωση του αρχικού διαλύματος NaOH που έχετε. Μπορείτε εναλλακτικά αντί να αραιώσετε το διάλυμα NaOH να χρησιμοποιήσετε διάλυμα HCl μεγαλύτερης συγκέντρωσης. Αν δε θέλετε να αναφερθείτε στις πρότυπες συνθήκες και θεωρείτε πως σας φτάνει ο χρόνος, μπορείτε να εκτελέστε ένα προκαταρκτικό πείραμα αναφοράς. Χρησιμοποιώντας πρότυπα διαλύματα HCl 2 Μ και NaOH 2 Μ βρίσκετε την ενθαλπία εξουδετέρωσης 1 mol Η + στις συνθήκες του εργαστηρίου σας. Κατόπιν, αντί για την έννοια «πρότυπη ενθαλπία εξουδετέρωσης» χρησιμοποιείτε την έννοια «πρότυπη ενθαλπία εξουδετέρωσης στις συνθήκες του εργαστηρίου μας». ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Το συγκεκριμένο πείραμα εκτελέστηκε τρεις συνεχής σχολικές χρονιές από το 2007 έως το [1065]

10 «Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση» Η συσκευή Multilog συνδέθηκε με Η/Υ και με τη βοήθεια ηλεκτρονικού προβολέα δημιουργήθηκε μια πολύ καλή διάταξη για το πείραμα. Η χρησιμοποίηση του Multilog μας δίνει το πλεονέκτημα σχηματισμού γραφικής παράστασης και προβολή της σε πραγματικό χρόνο, γεγονός που βοηθά στην ανάπτυξη και της αναλυτικής δεξιότητας των μαθητών. Στους μαθητές τέθηκε ως αρχικό πρόβλημα η εύρεση της συγκέντρωσης ενός αγνώστου διαλύματος NaOΗ που υπήρχε στο ντουλάπι αντιδραστηρίων του εργαστήριου των Φυσικών Επιστημών. Και τα τρία χρόνια οι μαθητές έδειξαν ιδιαίτερο ζήλο και ενδιαφέρον για ενεργή συμμετοχή παρόλο που το πείραμα εκτελέστηκε κυρίως από το διδάσκοντα. Η πιο σημαντική παρατήρηση είναι η πολύ μεγάλη ικανοποίηση που είχαν οι μαθητές μετά τη λήξη του πειράματος για την απάντηση που δόθηκε σ ένα υπαρκτό πρόβλημα. Υπήρχε ενθουσιασμός με το γεγονός ότι το πείραμα είχε ένα απώτερο σκοπό οποίος επετεύχθη και πραγματοποιήθηκε μια μέτρηση με ουσία και νόημα, όχι απλά για να εκτελεστεί διαδικαστικά ένα ακόμα πείραμα. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Ebbing D., Gammon S. (2002), «Γενική Χημεία», Αθήνα: Εκδοτικός οίκος Τραυλός, σελ Βαφειάδης Α. Π. (2006), «Προχωρημένες Ερωτήσεις Πολλαπλών Επιλογών Χημείας», Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ζήτη, σελ. 1 και 177 Διαθέσιμο στο 3/3/2010 Διαθέσιμο στο 3/3/2010 Διαθέσιμο στο 3/3/ Εγχειρίδιο Xρήσης Multilog (1999), «Οδηγίες χρήσεις και πειράματα Multilog Συστήματα Συγχρονικής Λήψης και Απεικόνισης», α-lαβ Αμαξοτεχνική ΑΕΒΕ, Θεσσαλονίκη, σελ Λιοδάκης Σ., Γάκης Δ. (2004), «Εργαστηριακός Οδηγός Χημείας Β Λυκείου Θετικής και Τεχνολογικής Κατεύθυνσης», Αθήνα: ΟΕΔΒ, σελ Λιοδάκης Σ., Γάκης Δ., Θεοδωρόπουλος Δ, Θεοδωρόπουλος Π., Κάλλης Α. (2002), «Χημεία Β Λυκείου Θετικής Κατεύθυνσης», Αθήνα: ΟΕΔΒ, σελ Παζούλης Π. (2008), «Η προσωπική σελίδα του Εκπαιδευτικού ως Εκπαιδευτικό Εργαλείο» Πρακτικά 1 ου Πανελλήνιου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου Ημαθίας, Διαθέσιμο στο 3/3/ Παπαευσταθίου Ε., Βαλλιάνος Δ., Βαμβακούσης Χ., Μακρυωνίτης Τ., Ρούμελης Ν. (2006), «Ογκομέτρηση του ξυδιού με χρήση του Συστήματος Σύγχρονης Λήψης και Απεικόνισης (Σ.Σ.Λ.Α.) DB Lab Fourier/Multilog», Εργαστηριακές ασκήσεις Β -Γ Λυκείου με έγκριση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, [1066]

11 8. Παπαευσταθίου Ε., Βαλλιάνος Δ., Βαμβακούσης Χ., Μακρυωνίτης Τ., Ρούμελης Ν. (2006), «Υπολογισμός της Ενθαλπίας Εξουδετέρωσης με χρήση του Συστήματος Σύγχρονης Λήψης και Απεικόνισης (Σ.Σ.Λ.Α.) DB Lab Fourier/Multilog», Εργαστηριακές ασκήσεις Β -Γ Λυκείου με έγκριση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, 9. Πιερράτος Θ., Κολτσάκης Ε. (2008), «Διαχείριση του Συστήματος Συγχρονικής Λήψης και Απεικόνισης DbLab και επεξεργασίας πειραματικών Δεδομένων στο Σχολικό Εργαστήριο Φυσικών Επιστημών», Πρακτικά 1 ου Πανελλήνιου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου Ημαθίας, 10. Τζιμογιάννης Α. (2007), «Σύγχρονες Διδακτικές προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής Δημιουργικής Σκέψης», Αθήνα: Ο.ΕΠ.ΕΚ, σελ [1067]