«Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης, το διαμάντι της Ορθοδοξίας»

Transcript

1 «Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης, το διαμάντι της Ορθοδοξίας» 1 Γελπασίδου Τριάδα, μαθήτρια Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 2 Δάτσης Βασίλειος, μαθητής Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 3 Δροσάκη Ευδοξία, μαθήτρια Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 4 Θεοδωρίδης Κωνσταντίνος, μαθητής Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 5 Καδίογλου Πολύδωρος, μαθητής Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 6 Καρδάσης Μιχάλης, μαθητής Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 7 Καρτσώνης Νικόλαος, μαθητής Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 8 Κριτόπουλος Νικόλαος, μαθητής Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 9 Μεϊμάρογλου Ευαγγελία, μαθήτρια Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 10 Μερτζάνη Όλγα, μαθήτρια Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 11 Μερτζάνη Σοφία, μαθήτρια Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 12 Παπαρέγκας Στυλιανός, μαθητής Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 13 Πελτέκη Ευγενία, μαθήτρια Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 14 Πολυχρονιάδης Κωνσταντίνος, μαθητής Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 15 Σαραμάντος Αλέξιος, μαθητής Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 16 Στεφανίδης Μάριος, μαθητής Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 17 Τσιαρδακλής Ευριπίδης, μαθητής Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 18 Τσιτινίδης Χρήστος, μαθητής Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 19 Τσομπανίδης Ανέστης, μαθητής Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου 20 Χαλκιάς Ευάγγελος, μαθητής Ε τάξης 22 ο Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου Γεώργιος Τζελέπης ΠΕ70 jelepis@gmail.com Περίληψη Με αφορμή κεφάλαιο του μαθήματος των Θρησκευτικών της Ε τάξης με τίτλο «Αγία Σοφία: Ένα θαύμα τέχνης», και μετά από παρότρυνση του δασκάλου οι μαθητές αποφάσισαν να ασχοληθούν διεξοδικότερα με το μνημείο της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης. Σκοπός να αναδείξουν τη θρησκευτική, ιστορική, καλλιτεχνική και πολιτιστική του αξία, διαχρονικά, από την κατασκευή του έως σήμερα. Εργάστηκαν σε ενότητες των μαθημάτων των Θρησκευτικών, της Ιστορίας, της Γεωγραφίας, των Μαθηματικών και της Αισθητικής Αγωγής. Εργάστηκαν ομαδοσυγκεντρωτικά χωρισμένοι σε τέσσερις ομάδες χρησιμοποιώντας τα αντίστοιχα Φύλλα Εργασίας που ετοίμασε ο δάσκαλος. Χρησιμοποίησαν νέες τεχνολογίες, αξιοποιώντας κατάλληλο λογισμικό, το διαδίκτυο καθώς και ηλεκτρονικά πολυμέσα. Λέξεις κλειδιά: Αγία Σοφία, μνημείο

2 Διαθεματικότητα Το ζήτημα προσεγγίστηκε διαθεματικά σε ενότητες των μαθημάτων των Θρησκευτικών, της Ιστορίας, της Γεωγραφίας, των Μαθηματικών και της Αισθητικής Αγωγής. Στόχος Να κατανοήσουν οι μαθητές τη θρησκευτική, πολιτισμική, αρχιτεκτονική, ιστορική και καλλιτεχνική αξία που έχει ο ναός της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, τόσο για τους Έλληνες όσο και για ολόκληρο τον Ορθόδοξο Χριστιανικό κόσμο. Επιμέρους στόχοι ανά μάθημα Στα θρησκευτικά: Στην Ιστορία: Να εκτιμήσουν τη σημασία της Αγίας Σοφίας ως κέντρο της θρησκευτικής ζωής στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Να γνωρίσουν οι μαθητές το χρονικό και τους συντελεστές κατασκευής της Αγίας Σοφίας. Να γνωρίσουν τη σημασία του μνημείου της Αγίας Σοφίας στη ζωή των Βυζαντινών αλλά και το ότι αποτέλεσε σημείο αναφοράς σε κάθε σπουδαίο ιστορικό γεγονός (χαρούμενο ή τραγικό) της μακραίωνης ιστορίας του Βυζαντίου. Στα Μαθηματικά: Να μπορούν οι μαθητές να προσεγγίζουν και να κατανοούν έννοιες της Γεωμετρίας. Να αντιληφθούν ότι η αρχιτεκτονική προϋποθέτει άριστη γνώση Άλγεβρας και Γεωμετρίας. Να δουν ότι ο κόσμος των μαθηματικών εννοιών δεν είναι ξεκομμένος από τον πραγματικό κόσμο. Στη Γεωγραφία: Να γνωρίσουν τα παιδιά περιοχές της γης όπου βρίσκονται σπουδαία μνημεία τα οποία αποτελούν πολιτιστική κληρονομιά του ελληνικού έθνους. Στην Αισθητική Αγωγή Ζωγραφίζοντας στον υπολογιστή να παίξουν με τα πινέλα και τα χρώματα δοκιμάζοντας ποικίλους τρόπους χρωματισμού, δημιουργώντας με φαντασία και συναίσθημα. Χρήση νέων τεχνολογιών - Λογισμικό Οι μαθητές και μαθήτριες κάνοντας χρήση των Τ.Π.Ε αξιοποίησαν το διαδίκτυο, κάθε διαθέσιμη μορφή ηλεκτρονικού πολυμέσου (ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες, θεματικούς τίτλους CD Rom, video, ψηφιακούς δίσκους μουσικής και τραγουδιών), καθώς και ψηφιοποιημένα με τη χρήση scanner κειμένου και εικόνων από διαθέσιμα έντυπα. Ανάλογα με την εργασία τους κάθε φορά χρησιμοποίησαν λογισμικό φυλλομετρητών περιήγησης και μηχανών αναζήτησης για το διαδίκτυο (Internet Explorer, Mozilla Firefox, Google Search Machine), λογισμικό ιστορικού άτλαντα (Centennia), λογισμικό σχεδίασης και ζωγραφικής (Revelation Natural Art), λογισμικό Άλγεβρας και Γεωμετρίας (Geogebra), λογισμικό γραφικής απεικόνισης της Γης (Google Earth), λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης (Inspiration), λογισμικό κειμενογράφου (MS Word) και λογισμικό δημιουργίας παρουσιάσεων (MS Power Point). Φάσεις προγράμματος: Επιλογή θέματος - στοχοθεσία. Οργάνωση των ομάδων εργασίας και έρευνας. Σχεδιασμός δραστηριοτήτων για κάθε μάθημα. Συμπλήρωση Φύλλων Εργασίας. Συναντήσεις μελών των ομάδων εργασίας, αξιολόγηση και ταξινόμηση υλικού. Δημιουργία παρουσίασης σε κείμενο MS Word και παρουσίασης MS Power Point. Αξιολόγηση - εξαγωγή συμπερασμάτων. Μεθοδολογία Χρησιμοποιήθηκαν αρχές παιδαγωγικής διαδικασίας της μεθόδου Project. Επιχειρήθηκε ομαδική διδασκαλία με ισότιμη συμμετοχή δασκάλου και μαθητών. Ο ρόλος του δασκάλου περιορίστηκε κατά το

3 δυνατό, σε καθοδηγητικό συμβουλευτικό, με παρεμβάσεις όπου κρίθηκε αναγκαίο. Η εργασία ήταν συλλογική. Οι μαθητές και μαθήτριες εργάστηκαν ομαδοσυγκεντρωτικά. Χωρίστηκαν σε τέσσερις ομάδες και όρισαν συντονιστή για κάθε ομάδα. Δραστηριότητες ανά μάθημα Καταρχάς πρέπει να πούμε ότι οι δραστηριότητες με τις οποίες ασχολήθηκαν οι μαθητές στα πλαίσια της παρούσης εργασίας έγιναν είτε στο σχολείο στη διάρκεια του μαθήματος της Ευέλικτης Ζώνης (δύο ώρες κάθε βδομάδα) με τη χρήση τεσσάρων υπολογιστών (τριών φορητών και ενός σταθερού), είτε εκτός σχολείου, σε σπίτια μαθητών μελών κάθε ομάδας, σε καθορισμένες συγκεντρώσεις. Για κάθε ενότητα μοιράστηκαν στις τέσσερις ομάδες (συνολικά είκοσι μαθητές) Φύλλα Εργασίας. Σε αυτά υπήρχαν οδηγίες για τον τρόπο που θα εργαστούν. Θρησκευτικά: Ενότητα 4.3 «Αγία Σοφία: Ένα θαύμα τέχνης» Αναζητώντας στο διαδίκτυο, σε ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες αλλά και σε έντυπα, οι μαθητές συγκέντρωσαν υλικό για την ιστορία, την αρχιτεκτονική, τη διακόσμηση, τους θρύλους, τις παραδόσεις ακόμη και τα θαύματα που σχετίζονται με το ναό της Αγίας Σοφίας και αποδεικνύουν ότι ο ναός αποτέλεσε αλλά και αποτελεί ακόμα και σήμερα ένα από τα σημαντικότερα σύμβολα της ορθοδοξίας. Τα στοιχεία με μορφή κειμένων (MS Word ή Adobe pdf), παρουσιάσεων (Power Point), εικόνων, βίντεο και μουσικής, ταξινομήθηκαν και αξιολογήθηκαν κατά την πρώτη κοινή συγκέντρωση των ομάδων. Επέλεξαν το υλικό για τη δημιουργία μιας ενιαίας παρουσίασης σε μορφή Power Point. Προτάθηκε επίσης από το δάσκαλο όλο το υλικό που θα συγκεντρωθεί και από τις επόμενες δραστηριότητες να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή ενός πολυμεσικού CD Rom και για την κατασκευή ιστοσελίδας. Ιστορία: Ενότητα 15 «Η Αγία Σοφία: Ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής» Όπως και στο μάθημα των Θρησκευτικών οι μαθητές συγκέντρωσαν πληροφορίες κυρίως από το διαδίκτυο για τα ιστορικά στοιχεία που αφορούν την Αγία Σοφία. Πιο συγκεκριμένα για το πότε και το γιατί χτίστηκε, ποιος την έχτισε, πότε καταστράφηκε, πότε και από ποιον ξαναχτίστηκε και ποια σπουδαία ιστορικά γεγονότα (χρονολόγιο) σχετίζονται με το ναό. Οι μαθητές εργάστηκαν και με το λογισμικό ιστορικού άτλαντα (Centennia), (εικόνα 1) αξιοποιώντας τα στοιχεία που μας δίνει για πρόσωπα, γεγονότα και ημερομηνίες που σχετίζονται με την Αγία Σοφία. Το πρόβλημα με την χρήση του συγκεκριμένου λογισμικού εντοπίστηκε στο ότι η χρονολόγηση ξεκινάει από την ημερομηνία 1.000μ.Χ και αργότερα. Με τη χρήση του λογισμικού εννοιολογικής χαρτογράφησης Inspiration (δοκιμαστική έκδοση 30 ημερών), οι μαθητές απεικόνισαν συσχετισμούς ανάμεσα σε τόπο, χρόνο και πρόσωπα συσχετιζόμενα με το ναό. Εικόνα 1. Στιγμιότυπο από τον ιστορικό χάρτη Centennia Γεωγραφία: Ενότητα Δ - Ελληνισμός εκτός συνόρων Με αφορμή τις φωτογραφίες στη σελίδα του Βιβλίου Μαθητή της Γεωγραφίας που αναφέρονται σε περιοχές της γης που βρίσκονται μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς του ελληνικού έθνους οι μαθητές προβληματίστηκαν για την αναζήτηση περισσότερων στοιχείων σχετικών με τη γεωγραφία των περιοχών που αυτά βρίσκονται. Γι αυτό το σκοπό χρησιμοποίησαν το λογισμικό γραφικής απεικόνισης της Γης Google Earth. Αναζήτησαν και εντόπισαν αυτές τις περιοχές κάνοντας χρήση των δυνατοτήτων του λογισμικού. Ενθουσιάστηκαν με την ακρίβεια απεικόνισης και τις δυνατότητες περιήγησης που παρέχει το λογισμικό. Άρεσε στους μαθητές το ότι για τις συγκεκριμένες περιοχές υπάρχουν φωτογραφίες «καρφιτσωμένες» από χρήστες του λογισμικού που τις επισκέφτηκαν και τις φωτογράφισαν. Ειδικά για το μνημείο της Αγίας Σοφίας οι φωτογραφίες αυτές ανέρχονται σε μερικές εκατοντάδες. Οι μαθητές αποθήκευσαν στους υπολογιστές που εργάστηκαν στιγμιότυπα των περιοχών που περιηγήθηκαν (εικόνα 2) καθώς και πλήθος φωτογραφιών αυτών των περιοχών.

4 Εικόνα 2. Στιγμιότυπο από το Google Earth της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Μαθηματικά: Ενότητα 53 Ο κύκλος Μια εικόνα που βρήκαν οι μαθητές αναζητώντας στοιχεία σε προηγούμενη εργασία και η οποία δείχνει σε αρχιτεκτονικό σχέδιο την κάτοψη του ναού της Αγίας Σοφίας (εικόνα 3), στάθηκε αφορμή να συνδέσουμε τα Μαθηματικά με τα υπόλοιπα μαθήματα στην έρευνά μας. Συγκεκριμένα η εικόνα δείχνει εγγεγραμμένους κύκλους στο ορθογώνιο σχήμα του ναού. Οι μαθητές της ομάδας που βρήκε αυτό το σχέδιο παρουσίασαν στην τάξη στοιχεία για του δύο αρχιτέκτονες της Αγίας Σοφίας, τον Ανθέμιο και τον Ισίδωρο. Τονίστηκε ιδιαίτερα ότι και οι δύο ήταν άριστοι Μαθηματικοί και ότι το επίτευγμά τους, να στηρίξουν πάνω σε τετράγωνη βάση τον κυκλικό τρούλο, ήταν πρωτοποριακό για την εποχή τους. Αφού εξηγήθηκαν επαρκώς από το δάσκαλο οι έννοιες του κύκλου, κυκλικού δίσκου, τεμνόμενων κύκλων, τόξου και χορδής μοιράστηκαν στους μαθητές φύλλα εργασίας. Σε αυτά ζητήθηκε από τους μαθητές χρησιμοποιώντας το λογισμικό Geogebra να σχεδιάσουν σε ήδη επεξεργασμένο αρχείο με τεμνόμενες και παράλληλες ευθείες, τρεις μεγάλους και πέντε μικρούς κύκλους, τεμνόμενους μεταξύ τους με συγκεκριμένη διάταξη. Σκοπός της εργασίας ήταν οι μαθητές να προσεγγίσουν και να κατανοήσουν τις έννοιες των ίσων κύκλων, των τεμνόμενων κύκλων, της κοινής χορδής, του εμβαδού κύκλου κ.λ.π. Εικόνα 3. Σχέδιο κάτοψης της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη Αισθητική Αγωγή Κι αυτή τη φορά μια εικόνα σχέδιο της Αγίας Σοφίας του 1877) που βρήκαν οι μαθητές στο διαδίκτυο έγινε αφορμή να εντάξουμε και την Αισθητική Αγωγή στην εργασία μας κάτι που άρεσε πολύ στους μαθητές. Το φύλλο εργασίας (ίδιο για όλες τις ομάδες) που μοιράστηκε στους μαθητές ζητούσε να χρωματίσουν την συγκεκριμένη εικόνα. Δόθηκε ενδεικτικά τυπωμένη αλλά και σε αρχείο στους υπολογιστές φωτογραφία από ίδια περίπου γωνία λήψης της Αγίας Σοφίας όπως είναι σήμερα. Εργάστηκαν με το λογισμικό ζωγραφικής σχεδιασμού Revelation Natural Art, αξιοποιώντας την πληθώρα επιλογών πινέλων και χρωμάτων που διαθέτει. Οι μαθητές έπαιξαν με τα πινέλα και τα χρώματα, δοκίμασαν ποικίλους τρόπους χρωματισμούς, δημιουργώντας με φαντασία και συναίσθημα. Επιτρέψτε μου να χαρακτηρίσω τις δημιουργίες τους ως έργα τέχνης. (Εικόνα 4)

5 Εικόνα 4. Ζωγραφική πάνω σε έτοιμο σχέδιο με το Revelation Natural Art Τελειώνοντας με τις δραστηριότητες στις ενότητες των παραπάνω μαθημάτων, χρειάστηκαν επιπλέον ώρες για την ταξινόμηση και αξιολόγηση του υλικού αλλά κυρίως για τη δημιουργία (με μικρή βοήθεια από το δάσκαλο) φύλλων παρουσίασης Power Point τα οποία και αποτέλεσαν το υλικό για την παρουσίαση στο σχολείο αλλά και μιας πιο μικρής σε αριθμό φύλλων παρουσίασης για το 4 ο Μαθητικό Συνέδριο Πληροφορικής. Αξιολόγηση Συμπέρασμα Οι μαθητές εργάστηκαν με διαφορετικό από τον συνηθισμένο τρόπο. Μελέτησαν διαθεματικά αντικείμενα που στην αρχή ίσως φαινόταν άσχετα μεταξύ τους. Συνδυάζοντας επιμέρους γνωστικά αντικείμενα, μάθαιναν πληροφορίες όχι μόνο για το παρελθόν και την ιστορία αλλά και για τη σημερινή πραγματικότητα. Είδαν «με άλλο μάτι» μαθήματα που ως τώρα τα θεωρούσαν βαρετά, διαμορφώνοντας παράλληλα άλλη στάση και άλλη άποψη για το σχολικό περιβάλλον και για τη γνώση που παρέχει το δημόσιο σχολείο. Μέσα από τις δραστηριότητες με τις οποίες ασχολήθηκαν, ανακάλυψαν τις δυνατότητες και τα οφέλη της ομαδικής εργασίας. Ο τελικός στόχος για ενεργή συμμετοχή των μαθητών σε μια διαδικασία συλλογικής έρευνας, επιτεύχθηκε απόλυτα.