ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΣΤΑ ΕΡΓΟΤΑΞΙΑ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ» SAFETY AND HEALTH IN CONSTRUCTION SITES - WAYS OF PROTECTION - THE IMPORTANCE OF PREVENTION AGAINST ACCIDENTS AT WORK PLACE ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΑΕΜ:3459 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΠΟΤΟΛΙΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΒΑΛΑ 2013

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 3 ABSTRACT... 3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο : ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο : ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο : ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο : ΑΙΤΙΑ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο : ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο : Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ ΩΦΕΛΕΙΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΟΣΤΟΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΙΑΤΡΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ( Μ.Α.Π.) ΣΗΜΑΝΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΜΕΛΕΤΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ Ο ΦΑΚΕΛΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ (Π.Δ. 305/96 ΦΕΚ 212/Α/96 ΆΡΘΡΟ 3) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ο : ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ & ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΟ ΣΤΑΘΜΟ ΕΠΙ ΓΗΠΕΔΟΥ, ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΙΣΧΥΟΣ 500 Kwp ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Ο : ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ «Σ.Α.Υ» ΤΟΥ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 2

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η πτυχιακή αυτή εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια του Προγράμματος Σπουδών του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Καβάλας της Σχολής Τεχνολογικών Εφαρμογών, του τμήματος Ηλεκτρολογίας. Αντικείμενο της αποτελεί ο σημαντικός ρόλος της πρόληψης των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων στα εργοτάξια τεχνικών έργων. Η εργασία διαρθρώνεται σε οκτώ κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια γενική αναφορά για την ασφάλεια εργασίας και υγειάς. Στο δεύτερο κεφάλαιο εξετάζεται το ιστορικό εργατικών ατυχημάτων και το επόμενο αναφέρεται στην βασική νομοθεσία. Τα αίτια των εργατικών ατυχημάτων αναλύονται στο τέταρτο κεφάλαιο ενώ, οι συνέπειες των εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών στο πέμπτο. Στην συνέχεια, στο έκτο κεφάλαιο εξετάζουμε την πρόληψη του εργατικού ατυχήματος, αναλύοντας τα απαραίτητα μέτρα αλλά και τις ωφέλειες που αποκομίζουμε από αυτή. Στο ίδιο κεφάλαιο αναπτύσσεται ο θεσμός του Τεχνικού Ασφαλείας και του Γιατρού εργασίας, τα βασικά Μέσα Ατομικής Προστασίας, η Σήμανση Ασφαλείας, η Μελέτη Επαγγελματικού κινδύνου, το Σχέδιο Ασφάλειας και Υγείας καθώς και ο Φάκελος Ασφάλειας και Υγείας για τα τεχνικά έργα. Στο έβδομο κεφάλαιο συντάσσεται το Σχέδιο Ασφάλειας και Υγείας για το έργο «Κατασκευή Φωτοβολταϊκού Σταθμού συνολικής ισχύος 500 KW». Τέλος στο τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας ακολουθούν συμπεράσματα και παρατηρήσεις από την εφαρμογή του Σχεδίου Ασφάλειας και Υγείας για το συγκεκριμένο έργο. ABSTRACT The thesis was elaborated in the context of the degree program of the Technological Educational Institute of Kavala School of Applied Technology, Department of Electrical Engineering. The main object is the significant role of prevention of the occupational accidents and diseases for the safety and health of workers on construction sites. The thesis is organized into eight chapters. The first chapter is a general reference for work safety and health. The second chapter examines the history of accidents and the next refers to the basic legislation. The causes of accidents are analyzed in the fourth chapter and the consequences ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 3

4 of accidents at work and occupational diseases in the fifth. In the sixth chapter we examine the prevention of accidents by analyzing the necessary measures and benefits that we earn from it. In the same chapter it is described the institution of the Technical Safety and Labor Doctor, the basic personal protective equipments, safety signs, study of occupational hazards, safety and health plan and the Health and Safety File for technical projects. In the seventh chapter it is composed the safety and health plan for the project "Construction of photovoltaic station of total power 500 KW». Finally, in the last chapter, there are conclusions and observations from the implementation of safety and health plan for the project. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 4

5 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Στην Εταιρεία Κατασκευών Π.ΚΟΤΣΑΠΑΣΗΣ & ΣΙΑ Ο.Ε με τον διακριτικό τίτλο AGP DYNAMICS που μου επέτρεψαν να χρησιμοποιήσω το φωτογραφικό υλικό του έργου και για την πολύτιμη συλλογή πληροφοριακού υλικού. Τον κύριο Παναγιωτίδη Αλέξανδρο, για την καθοδήγηση του στα θέματα Ασφάλειας & Υγείας που με την πολυετή εμπειρία του ως Τεχνικός Ασφαλείας, βοήθησε να προχωρήσω στην σύνταξη του Σ.Α.Υ. Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω τον καθηγητή μου κύριο Ποτόλια Κωνσταντίνο για την καθοδήγηση του στην διάρθρωση της πτυχιακής εργασίας και για την ευκαιρία που μου έδωσε να αναλάβω αυτήν την θεματική ενότητα. Σας ευχαριστώ από καρδιάς, Δασκάλογλου Γρηγόριος. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 5

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ανθρώπινο δυναμικό αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα εκτέλεσης ενός τεχνικού έργου. Όσο σπουδαίος είναι ο ρόλος του στην παραγωγή έργων, τόσο καθοριστική είναι η συμμετοχή του στα αίτια των εργατικών ατυχημάτων. Η Ευρώπη στον αγώνα της ενάντια στα εργατικά ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες, με στόχο της την μείωση τους κατά 25% μέχρι το 2020, επενδύει στο ανθρώπινο κεφάλαιο. Συγκεκριμένα καλλιεργεί κουλτούρα πρόληψης ήδη από την προσχολική αγωγή. Η καλλιέργεια και ανάπτυξη κουλτούρας πρόληψης αποτελεί και για τη χώρα μας, μια μεγάλη αναγκαιότητα. Η ασφάλεια εργασίας και υγείας στις κατασκευές των τεχνικών έργων είναι μία βασική επέκταση της έκθεσης των εργαζομένων σε κινδύνους κατά τη διάρκεια της εργασίας τους. Οι κίνδυνοι αυτοί, μπορεί να είναι είτε εργατικά ατυχήματα είτε εμφάνιση ασθενειών που προέρχονται από την εργασία τους στον επαγγελματικό χώρο είτε ακόμη και τη φθορά της υγείας τους, ψυχική ή σωματική. Η προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων και η επιδίωξη της συνεχούς και σταθερής βελτίωσης των συνθηκών και του περιβάλλοντος εργασίας αποτελούν βασική προϋπόθεση για μια υγιή κοινωνία. Η πιο πάνω βασική επιδίωξη υλοποιείται κυρίως με την υιοθέτηση κατάλληλης εθνικής νομοθεσίας, την εφαρμογή της μέσω ενός αποτελεσματικού συστήματος επιθεώρησης εργασίας και με την προώθηση της πρόληψης των εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών μέσω, μεταξύ άλλων, και της ένταξης των θεμάτων ασφάλειας και υγείας σε άλλους τομείς πολιτικής. Τέλος, κάθε κατασκευαστικό έργο περιέχει ιδιαίτερους έμφυτους κινδύνους και πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν μοναδικό. Οι συνθήκες του εργοταξίου αλλάζουν συχνά, διαφορετικού είδους εργασίες εκτελούνται ταυτόχρονα στον ίδιο χώρο ή σε χώρους που γειτονεύουν ή σε διαφορετικά επίπεδα. Για τον λόγο αυτό πρέπει να γίνεται ο ανάλογος σχεδιασμός και προγραμματισμός για την πρόληψη και την αντιμετώπιση εργατικών ατυχημάτων, ώστε να διαμορφώνεται ένα ασφαλές εργασιακό περιβάλλον. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 6

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο : ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ Οι πρώτες ασφαλίσεις για τα εργατικά ατυχήματα στην Ευρώπη παρουσιάζονται στα τέλη του 19 ου αιώνα και μετά το 1929 στον Καναδά και στις ΗΠΑ. Για τα εργατικά ατυχήματα ειδικότερα, ο παθών αποζημιωνόταν μόνο στην περίπτωση που έφταιγε αποδεδειγμένα ο εργοδότης, σύμφωνα με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο της εποχής (π.χ. Αγγλία, 1846). Πενήντα ένα (51) χρόνια αργότερα στην Αγγλία, η αποζημίωση καταβαλλόταν πλέον σε κάθε άνθρωπο που είχε πληγεί από ατύχημα. Στην Γαλλία, οι πρώτοι νόμοι για τα εργατικά ατυχήματα ψηφίστηκαν το 1898, στη Γερμανία το 1884, στη Σουηδία το 1901 κλπ. Στην Ελλάδα υπήρχαν από το 1860 (Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο, Μεταλλευτών) ορισμένοι νόμοι που όμως αναφέρονταν στην υπαιτιότητα του εργοδότη. Αρκετά χρόνια αργότερα ο εργοδότης υποχρεώνεται στην καταβολή αποζημίωσης στους πληγέντες βάσει νόμου (Ν551/1915). Με τον νόμο Ν.6928/1934 Περί κοινωνικών ασφαλίσεων ιδρύεται το ΙΚΑ και τίθενται οι βάσεις της κοινωνικής ασφάλισης. Ο συγκεκριμένος νόμος ασφάλιζε τα εργατικά ατυχήματα και άρχισε να εφαρμόζεται από το έτος Τα πρώτα κλαδικά ασφαλιστικά ταμεία άρχισαν να παρουσιάζονται μετά το Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η έννοια που αρχικά δόθηκε στα εργατικά ατυχήματα ήταν να θεωρούνται ατυχήματα όσα αποδεδειγμένα συνέβαιναν με ευθύνη της εργοδοσίας. Στις αρχές του 20 ου αιώνα, εργατικό ατύχημα θεωρείται το ατύχημα, το οποίο γίνεται εν ώρα εργασίας. Σήμερα ατύχημα θεωρείται και αυτό που γίνεται κατά τη μετακίνηση του εργαζομένου προς και από τον τόπο της εργασίας του, στο διάλειμμα κλπ. Οι πρώτες επαγγελματικές νόσοι αναφέρονται στην αρχαία Ελλάδα από τον Ιπποκράτη και τον αρχαίο συγγραφέα Νίκανδρο. Ήταν απλές (δηλητηριάσεις ) και η διάγνωση τους ήταν εύκολη. Στη σύγχρονη εποχή, οι βασικότερες επαγγελματικές νόσοι, που αντιμετωπίζουν οι απασχολούμενοι στα εργοτάξια, είναι επαγγελματικές δερματοπάθειες και καρκίνοι, μυοσκελετικές παθήσεις πνευμονοπάθειες κ.ά. Επίσης έχουν κάνει την εμφάνιση τους σύνθετες επαγγελματικές ασθένειες, όπως η διαταραχή της νευροψυχικής ισορροπίας του εργαζομένου, εξαιτίας της έκθεσης του σε υψηλή ηχοστάθμη (χειριστές κομπρεσέρ), άγχος ή καταθλίψεις λόγω του αρνητικού εργασιακού κλίματος στην επιχείρηση κ.ά. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 7

8 Το ΙΚΑ αναγνωρίζει πενήντα δύο(52) επαγγελματικές ασθένειες ( Φ.Ε.Κ. 132Β/ ) για τους ασφαλισμένους τους, τη στιγμή που άλλες ευρωπαϊκές χώρες δεν αναγνωρίζουν περισσότερες. Αυτές οι νόσοι υπάγονται στις κατηγορίες των δερματολογικών παθήσεων, των μολύνσεων, των δηλητηριάσεων, των καρκίνων κλπ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο : ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία κάθε πέντε δευτερόλεπτα, ένας εργαζόμενος στην ΕΕ υφίσταται εργατικό ατύχημα. Κάθε δύο ώρες ένας από αυτούς χάνει τη ζωή του, ενώ κάθε χρόνο περίπου 5 εκατομμύρια πολίτες πέφτουν θύματα ατυχημάτων στο χώρο εργασίας τους. Αυτό συνεπάγεται μεγάλο οικονομικό κόστος τόσο για τους ίδιους τους εργαζομένους και τις επιχειρήσεις, όσο και για τα ασφαλιστικά ταμεία και κατ επέκταση το κοινωνικό σύνολο. Πέρα από το οικονομικό κόστος, πολύ σημαντικό είναι και το προσωπικό, τόσο του ατόμου που υπέστη το ατύχημα, όσο και του περιβάλλοντος του. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάτι περίεργο συμβαίνει σχετικά με τα εργατικά ατυχήματα. Ενώ οι στατιστικές της Κοινότητας είναι συνήθως αναλυτικές όχι μόνο για τα γεγονότα, αλλά ακόμη και για τις απόψεις των πολιτών, για τα εργατικά ατυχήματα δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία. Η ειδική υπηρεσία για την Υγιεινή και Ασφάλεια στην Εργασία ( index2.stm) διαθέτει στοιχεία μόνο για το 1996, ενώ αντίστοιχη ενημέρωση διαθέτει και το ειδικό Ινστιτούτο για την Υγιεινή και Ασφάλεια στην Εργασία ( Ανάλογη είναι και η κατάσταση στην Ελλάδα. Τα στοιχεία που δίνουν το Υπουργείο Εργασίας και το ΙΚΑ παρουσιάζουν σημαντική απόκλιση, όχι μόνο για τα απλά ατυχήματα αλλά και για τα θανατηφόρα. Στην Ελλάδα, κατά το έτος 2000 καταγράφηκαν, από το ΙΚΑ, εργατικά ατυχήματα. Από την καταγραφή των Δελτίων Εργατικού Ατυχήματος συγκεντρώθηκε δείγμα εργατικών ατυχημάτων εκ των οποίων 80 ήταν θανατηφόρα (6 ). ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 8

9 Ο αριθμός των εργατικών ατυχημάτων κατά το 2000 παρουσιάζει, σε σύγκριση με το 1999, μείωση κατά 4,7%, ενώ ο αριθμός των άμεσα ασφαλισμένων αυξήθηκε κατά 0,3% από το προηγούμενο έτος. Κατά τη δεκαετία παρατηρήθηκε ετησίως πτώση στον αριθμό των ατυχημάτων με μέσο ρυθμό μείωσης για τη δεκαετία 4,4%. Συγκεκριμένα, το 1994 το ΙΚΑ κατέγραψε ατυχήματα, ενώ το Υπουργείο Εργασίας Από αυτά το ΙΚΑ καταγράφει 83 θανατηφόρα, ενώ το Υπουργείο 104. Από το 1995 μέχρι την 1/7/99, όπου οι Επιθεωρήσεις Εργασίας πέρασαν στις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, απλά δε συγκεντρώνονται στοιχεία για τα ατυχήματα, παρά μόνο από το ΙΚΑ. Βεβαίως αυτό, εκτός από κοινωνικά απαράδεκτο, είναι και παράνομο, σύμφωνα με την 81 η Διεθνή Σύμβαση Εργασίας και τις υποχρεώσεις της χώρας απέναντι σε διεθνείς οργανισμούς. Από εκεί και πέρα υπάρχουν καταγεγραμμένα, μόνο στοιχεία του ΙΚΑ κατά τα οποία: το 1995, καταγράφονται εργατικά ατυχήματα, με 91 θανατηφόρα. Το 1996, σημειώθηκαν ατυχήματα εκ των οποίων 77 θανατηφόρα. Το 1997, , από τα οποία 80 θανατηφόρα και το 1998, με 78 θανατηφόρα. Για το 1999 δεν υπάρχουν στοιχεία του ΙΚΑ, υπάρχουν μόνο του Υπουργείου Εργασίας, στα οποία είναι καταγεγραμμένα 59 θανατηφόρα ατυχήματα, για το α εξάμηνο και για το δεύτερο εξάμηνο, επί συνόλου ατυχημάτων, 57 θανατηφόρα, συν 32 από το σεισμό της 7ης Σεπτεμβρίου. Εκτιμώντας την ετήσια μεταβολή στον αριθμό των ατυχημάτων από το έτος 1988 έως το 2000, υπολογίσθηκε ότι, για τη χρονική αυτή περίοδο, ο μέσος ρυθμός μείωσης στον αριθμό των ατυχημάτων ήταν 5,7%. Λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο των ατυχημάτων καθώς και το σύνολο των άμεσα ασφαλισμένων εκτιμάται ότι κατά το 2000 συνέβαιναν 9 περίπου εργατικά ατυχήματα ανά 1000 ασφαλισμένους. Συγκρίνοντας τον παραπάνω αριθμό εργατικών ατυχημάτων με αυτόν του 1988, παρατηρείται ότι κατά το 2000 ο αριθμός αυτός μειώθηκε κατά 50%, σε σύγκριση με το Εκτιμώντας την ανά έτος ποσοστιαία μεταβολή στον αριθμό των ατυχημάτων ανά 1000 ασφαλισμένους από το έτος 1988 έως το 2000, υπολογίστηκε ότι, για τη χρονική αυτή περίοδο, ο μέσος ρυθμός μείωσης των ατυχημάτων ανά 1000 ασφαλισμένους ήταν 6,5%. Τα περισσότερα εργατικά ατυχήματα συνέβησαν στις διοικητικές περιφέρειες Αττικής (44,5%) και Κεντρικής Μακεδονίας (19,5%). ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 9

10 Το 86,5% των ατυχημάτων συνέβησαν σε άνδρες και το 13,5% σε γυναίκες. Οι εργαζόμενοι με ηλικία από 25 έως 34 ετών κατέχουν το 32,3% του συνόλου των ατυχημάτων. Στις ηλικίες αυτές αντιστοιχεί το 33% περίπου των ατυχημάτων των ανδρών και το 30% περίπου των ατυχημάτων των γυναικών. Τα περισσότερα ατυχήματα εντοπίζονται στα άνω και κάτω άκρα με ποσοστά 48,7% και 32,0%, αντίστοιχα. Ειδικότερα ως προς το συγκεκριμένο μέλος σώματος υπερισχύουν οι δάκτυλοι του χεριού με 24,5% και η κνήμη- γόνατο με 10,7% Τα είδη τραύματος που κυριαρχούν είναι τα θλαστικά τραύματα και τα κατάγματα με αντίστοιχα ποσοστά 31,2% και 25,8%. Τα περισσότερα ατυχήματα εντοπίζονται στις κατασκευές με ποσοστό 25,4%. Ο μεγαλύτερος αριθμός ατυχημάτων εμφανίζεται στην κατηγορία των Μεταλλωρύχων- Λατόμων και ασκούντων συναφή επαγγέλματα Τεχνίτες ανέγερσης και αποπεράτωσης κτιρίων και άλλων δομικών έργων με ποσοστό 23,9%. Οι μήνες με τα περισσότερα ατυχήματα είναι ο Ιανουάριος και ο Ιούνιος με ποσοστό από 9,8% ενώ τα λιγότερα εντοπίζονται στο Δεκέμβρη με 5,1% και στον Αύγουστο με 7,0%. Περίπου ένα στα τρία ατυχήματα (32,6%) συνέβησαν μεταξύ 9:31 το πρωί και 12:30 το μεσημέρι και το 37,4% των ατυχημάτων συνέβησαν Δευτέρα και Πέμπτη. Στο 76,2% του συνόλου ατυχημάτων, οι πρώτες βοήθειες αμέσως μετά το ατύχημα δόθηκαν σε νοσοκομείο. Ειδικότερα στην Αττική το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 91,1%. Το 20,7% νοσηλεύτηκε σε νοσοκομείο μετά την παροχή πρώτων βοηθειών. Κατά μέσο όρο αντιστοιχούν 15 περίπου ατυχήματα ανά 1000 άνδρες και 4 περίπου ατυχήματα ανά 1000 γυναίκες, ενώ η μέση συχνότητα, ανεξαρτήτως φύλου, είναι 11 περίπου ατυχήματα ανά 1000 εργαζόμενους. Είκοσι πέντε περίπου ατυχήματα συμβαίνουν ανά 1000 άνδρες ηλικίας 20 έως 24 ετών, 9 περίπου ατυχήματα συμβαίνουν ανά 1000 γυναίκες ηλικίας 15 έως 19 ετών και για το σύνολο των εργαζομένων 15 περίπου ατυχήματα ανά 1000 εργαζόμενους ηλικίας 20 έως 24 ετών. Στις διοικητικές περιφέρειες Στερεάς Ελλάδας και Βορείου Αιγαίου αντιστοιχούν 21 και 19 περίπου ατυχήματα ανά 1000 εργαζόμενους. Οι κλάδοι Αλιείας, Παροχή Ηλεκτρικού Ρεύματος-Φυσικού Αερίου-Νερού και Κατασκευών έχουν αυξημένο αριθμό ατυχημάτων και συγκεκριμένα 20, 22 και 21 ατυχήματα ανά 1000 εργαζόμενους. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 10

11 Οι Χειριστές Σταθερών Βιομηχανικών Εγκαταστάσεων, Χειριστές Μηχανημάτων Συναρμολογητές και οι Ανειδίκευτοι Εργάτες Ορυχείων Κατασκευών Μεταποίησης - Μεταφορών υπερέχουν με αντίστοιχες συχνότητες 50, 41 και 23 ατυχήματα ανά 1000 εργαζόμενους. Σύμφωνα με στοιχεία του 2000 από το ΙΚΑ παραθέτονται (παρακάτω) πίνακες σχετικά με στοιχεία εργατικών ατυχημάτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιθεώρησης Εργασίας (Ε.Π.Ε.) για το 2003 δηλώθηκαν εργατικά ατυχήματα εκ των οποίων τα 153 ήταν θανατηφόρα. Στο ΙΚΑ την ίδια χρονιά δηλώθηκαν ατυχήματα και 107 αντίστοιχα. Το 2005 στην Επιθεώρηση Εργασίας δηλώθηκαν ατυχήματα εκ των οποίων τα 111 ήταν θανατηφόρα. Από το 1977 μέχρι σήμερα ο αριθμός των εργατικών ατυχημάτων παρουσιάζει μια σταθερή μείωση. Σχετικά με τα δηλωθέντα (ανά περιφέρεια) στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.) εργατικά ατυχήματα, αυτά παρουσιάζουν μια αύξηση κατά την χρονική περίοδο (Πίνακας 1). Μερίδιο ευθύνης για την αύξηση των εργατικών ατυχημάτων κατά την συγκεκριμένη χρονική περίοδο (ιδιαίτερα από το ) αποδίδεται και στην προσπάθεια ολοκλήρωσης των Ολυμπιακών Έργων, που επέβαλε μια εντατικοποίηση των εργασιακών ρυθμών. Η αύξηση των δηλωθέντων ατυχημάτων δεν σημαίνει απαραίτητα και μια γενικότερη αύξηση των εργατικών ατυχημάτων, δεδομένου ότι παλαιότερα συχνά δηλωνόντουσαν μόνο τα θανατηφόρα και τα πολύ σοβαρά εργατικά ατυχήματα. Όσον αφορά στα θανατηφόρα ατυχήματα που έχουν δηλωθεί στο Σ.ΕΠ.Ε., αυτά παρουσιάζουν μια γενικά πτωτική πορεία κατά την χρονική περίοδο , αν και παρατηρείται μια άνοδος κυρίως το 2004, καθώς και το (Διάγραμμα 1 & 2) Ως κύρια αιτία των θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων στις οικοδομές για το 2005 καταγράφεται η πτώση από ύψος, ενώ ακολουθούν οι καταπλακώσεις και οι ηλεκτροπληξίες. ΤΑΣΗ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΜΗΝΟ ΜΗΝΟ 2005 ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΑ ΟΙΚΟΔΟΜΕΣ 43 57(53,75%) ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 37 49(46,25%0 Πίνακας 1: Τάση θανατηφόρων ατυχημάτων ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 11

12 Ποσοστό Ατυχημάτων (%) 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 38,71% 22,63% 10,78% 22,86% 5,03% Διάγραμμα 1: Ανάλυση Εργατικών Ατυχημάτων που συνέβηκαν σε εργοδοτούμενα πρόσωπα κατά τη διάρκεια της εργασίας και γνωστοποιήθηκαν κατά το έτος (Ταξινόμηση κατά αιτία) Αριθμός Θανατηφόρων Ατυχημάτων / Έτος Διάγραμμα 2: Θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα που γνωστοποιήθηκαν κατά τα έτη (Εργοδοτούμενα πρόσωπα κατά τη διάρκεια της εργασίας) ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 12

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο : ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Η νομοθεσία για την προστασία της ζωής και της ακεραιότητας των απασχολούμενων στα εργοτάξια, στοχεύει στην πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών. Οι σημαντικότεροι ελληνικοί νόμοι για την υγεία και ασφάλεια της εργασίας αναφέρονται, κατά χρονολογική σειρά, στη συνέχεια: Π.Δ. 778/1980 (ΦΕΚ 193Α/1980) «Περί των μέτρων ασφαλείας κατά την εκτέλεση οικοδομικών εργασιών». Π.Δ. 1073/1981 (ΦΕΚ 260Α/1981) «Περί μέτρων ασφαλείας κατά την εκτέλεση εργασιών εις εργοτάξια έργων οικοδομών και πάσης φύσεως έργων αρμοδιότητας Πολιτικού Μηχανικού». Π.Δ. 1396/1983 (ΦΕΚ 126Α/1983) «Υποχρεώσεις λήψης και τήρησης των μέτρων ασφαλείας στις οικοδομές και λοιπά ιδιωτικά τεχνικά έργα». Ν.1418/1984 (ΦΕΚ 23Α /1984) «Δημόσια έργα και ρυθμίσεις συναφών θεμάτων». Υ.Α /1984(ΦΕΚ 154 Β/1984) «Ημερολόγιο μέτρων ασφαλείας». Ν.1430/1984 (ΦΕΚ49Α/1984) «Κύρωση 62 Δ.Σ. που αφορά τις διατάξεις της ασφάλειας στην οικοδομική βιομηχανία». Ν.1568/1985 (ΦΕΚ 177Α/1985) «Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων». Υ.Α /1613/1986 (ΦΕΚ 570Β/1986) «Προσδιορισμός της ηχητικής εκπομπής των μηχανημάτων και συσκευών εργοταξίου σε συμμόρφωση προς τις οδηγίες 79/113/ΕΟΚ, 81/1051/ΕΟΚ ΚΑΙ 85/405/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 19ης Δεκεμβρίου 1978, της 7ης Δεκεμβρίου 1981 και της 11ης Ιουλίου 1985». Π.Δ. 294/1988 (ΦΕΚ 138Α/1988) «Ελάχιστος χρόνος απασχόλησης τεχνικού ασφαλείας και γιατρού εργασίας, επίπεδο γνώσεων και ειδικότητα τεχνικού ασφαλείας για τις επιχειρήσεις εκμεταλλεύσεις και εργασίες του άρθρου 1 παρ.1 του ν. 1568/1985 «Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων». Π.Δ. 225/1989 (ΦΕΚ 106Α /1989) «Υγιεινή και ασφάλεια στα υπόγεια τεχνικά έργα». Π.Δ. 31/1990 (ΦΕΚ 11Α/1990) «Επίβλεψη της λειτουργίας, χειρισμός και συντήρηση μηχανημάτων εκτέλεσης Τεχνικών έργων». Π.Δ. 157/1992 (ΦΕΚ 74Α/1992) «Επέκταση των διατάξεων των Προεδρικών Διαταγμάτων και Υπουργικών Αποφάσεων που εκδόθηκαν με τις εξουσιοδοτήσεις του Ν.1568/85 «Υγιεινή και Ασφάλεια των εργαζομένων». (177/Α) στο Δημόσιο, Ν.Π.Δ.Δ. και Ο.Τ.Α.». ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 13

14 Υ.Α. Β4373/1205/1993 (ΦΕΚ 187Β/1993) «Συμμόρφωση της Ελληνικής Νομοθεσίας με την 89/686/ΕΟΚ Οδηγία του Συμβουλίου της 21ης Δεκεμβρίου 1989 για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών, σχετικά με τα μέσα ατομικής προστασίας». Υ.Α 16440/Φ.10.4/445/1993 (ΦΕΚ 756Β/1993) «Κανονισμός παραγωγής και διάθεσης στην αγορά συναρμολογούμενων μεταλλικών στοιχείων για την ασφαλή κατασκευή και χρήση μεταλλικών σκαλωσιών». Π.Δ. 395/1994 (ΦΕΚ 220Α/1994) «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για τη χρησιμοποίηση εξοπλισμού εργασίας από τους εργαζόμενους κατά την εργασία τους σε συμμόρφωση με την οδηγία 89/655/ΕΟΚ». Π.Δ. 396/1994 (ΦΕΚ 220Α/1994) «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για τη χρήση από τους εργαζόμενους εξοπλισμών ατομικής προστασίας κατά την εργασία σε συμμόρφωση προς την οδηγία του συμβουλίου 89/656/ΕΟΚ». Π.Δ. 397/1994(ΦΕΚ 221Α/1994) «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας κατά την χειρονακτική διακίνηση φορτίων που συνεπάγεται κίνδυνο ιδίως για τη ράχη και την οσφυϊκή χώρα εργαζομένων σε συμμόρφωση με την οδηγία του Συμβουλίου 90/269/ΕΟΚ». Π.Δ. 16/1996 (ΦΕΚ 10Α/1996) «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας σε συμμόρφωση με την οδηγία 89/654/ΕΟΚ». Π.Δ. 17/1996 (ΦΕΚ 11Α/1996) «Μέτρα για τη βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες 89/391/ΕΟΚ». Π.Δ. 305/1996 (ΦΕΚ 212Α/1996) «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλεια ς και υγείας που πρέπει να εφαρμόζονται στα προσωρινά ή κινητά εργοτάξια σε συμμόρφωση προς την οδηγία 92/57/ΕΟΚ» ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο : ΑΙΤΙΑ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ Χαρακτηριστικά γνωρίσματα εργοταξίων: Τα εργοτάξια τεχνικών έργων χαρακτηρίζονται συγκριτικά με τη βιομηχανία από τα παρακάτω ιδιαίτερα γνωρίσματα: 1) Μεταβαλλόμενες συνθήκες εργασίας με την πρόοδο των εργασιών, σε αντίθεση με την βιομηχανία, που διέπεται από σταθερές εργασιακές συνθήκες και προβλέψιμους κινδύνους. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 14

15 2) Εκτέλεση εργασιών από διάφορα συνεργεία, δηλαδή μεταβολή στο είδος και πλήθος του ανθρώπινου δυναμικού, που εμπλέκεται στην παραγωγή έργου. Για παράδειγμα, σε ένα οικοδομικό έργο κατά τη διάρκεια εργασίας των μαρμαράδων πρέπει να ληφθούν μέτρα προστασίας των εργαζομένων λόγω χρήσης μηχανών, αλλά και γενικά μέτρα προστασίας (π.χ. από ηλεκτροπληξία, έναντι πτώσης σε φρεάτια), τα οποία αφορούν σε όλους τους εργαζόμενους και τρίτους. Δηλαδή τα γενικά αυτά μέτρα πρέπει να τηρούνται ανεξάρτητα από το είδος και τον αριθμό των συνεργείων που απασχολούνται στον τόπο του έργου. Επίσης, κατά την εκτέλεση εργασιών σε ένα εργοτάξιο, παρατηρείται συνήθως έλλειψη συντονισμού μεταξύ των διάφορων συνεργείων, που εργάζονται ταυτόχρονα. 3) Απασχόληση ομογενών και αλλοδαπών στα εργοτάξια σε υψηλό ποσοστό. Αυτό δημιουργεί σημαντικά προβλήματα επικοινωνίας, διότι η συγκεκριμένη ομάδα εργαζομένων δεν γνωρίζει καλά την ελληνική γλώσσα. Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι οι πιθανότητες πρόκλησης ενός εργατικού ατυχήματος για τους εργαζομένους σε ένα εργοτάξιο είναι διπλάσιες από αυτές των απασχολούμενων σε άλλους τομείς οικονομικών δραστηριοτήτων. Οι ομάδες που πλήττονται περισσότερο από ατυχήματα είναι οι αλλοδαποί, οι νέοι και οι νεοπροσλαμβανόμενοι, οι εργαζόμενοι ηλικίας > 45 ετών, οι έκτακτοι, οι ανεξάρτητοι ελεύθεροι επαγγελματίες καθώς και οι μισθωτοί εταιριών που απασχολούνται σε εργοτάξια μικρής χρονικής διάρκειας.. Εργατικά ατυχήματα: Η εξέλιξη των εργατικών ατυχημάτων χαρακτηρίζεται από τις ακόλουθες ιδιότητες: Συστηματική εποχικότητα ανά έτος ( ο μέγιστος αριθμός εμφανίζεται τους θερινούς μήνες, ενώ ο μικρότερος προς το τέλος του έτους). Τοπικό μέγιστο (παρουσιάζεται στην αρχή της νέας χρονιάς). Σύμφωνα με στοιχεία της Ε.Ε. τα ατυχήματα, που λαμβάνουν χώρα στα εργοτάξια διαφόρων ευρωπαϊκών χωρών οφείλονται κατά 35% στη μελέτη σχεδιασμό του τεχνικού έργου (αρχιτεκτονική, υλικά, εξοπλισμός, θέσεις απασχόλησης), κατά 28% στην οργάνωση (π.χ. παράλληλη υλοποίηση ασυμβίβαστων μεταξύ τους εργασιών) και τέλος κατά 37% σε εργοταξιακούς παράγοντες (π.χ. εργασιακές συνθήκες, παράβαση οδηγιών κανόνων, ελλιπής εκπαίδευση κατάρτιση). Τα εργατικά ατυχήματα προκαλούνται συνήθως από συνδυασμό διαφόρων αιτίων. Οι συνηθέστερες αιτίες ατυχημάτων, τα οποία γίνονται σε εργοτάξια σύμφωνα με στοιχεία της Ε.Ε, δίνονται στον Πίνακα 2 : ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 15

16 ΑΙΤΙΕΣ % ΠΤΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩN ΑΠΌ ΥΨΟΣ Ή ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ 38 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΔΟΜΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ 19 ΚΑΤΟΛΙΣΘΗΣΕΙΣ 14 ΠΤΩΣΕΙΣ ΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ Κ.Α. 10 ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ 8 ΑΣΦΥΞΙΑ 4 ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ 3 ΆΛΛΕΣ ΑΙΤΙΕΣ 4 Πίνακας 2. Συνηθέστερες αιτίες ατυχημάτων Σύμφωνα με τον Πίνακα 3, η κατανομή ατυχημάτων στα εργοτάξια της Εγνατίας Οδού, ανά αιτία, το έτος 2006 ήταν η εξής: ΑΙΤΙΕΣ % ΠΤΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΑΠΌ ΥΨΟΣ Ή ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ 35 ΜΑΧΑΝΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 15 ΠΤΩΣΕΙΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ 8,5 ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΜΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ 20 ΣΥΝΘΛΙΨΗ 8,5 ΆΛΛΕΣ ΑΙΤΙΕΣ 13 Πίνακας 3. Κατανομή ατυχημάτων στα εργοτάξια της Εγνατίας Οδού Στον Πίνακα 4 παρουσιάζεται η εξέλιξη εργατικών ατυχημάτων κατά ασκούμενη ενέργεια και τύπο, για το χρονικό διάστημα Οι πτώσεις των εργαζομένων στο ίδιο επίπεδο ή από ύψος (π.χ. από σκαλωσιά) κατέχουν την θλιβερή πρωτιά στην πρόκληση εργατικών ατυχημάτων. Συγκεκριμένα τα ποσοστά ανέρχονται σε: ΕΤΟΣ % ΕΤΟΣ ,26 ΕΤΟΣ ,7 ΕΤΟΣ ,83 ΕΤΟΣ ,41 ΕΤΟΣ ,83 ΕΤΟΣ ,3 Πίνακας 4. Εξέλιξη εργατικών ατυχημάτων ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 16

17 Το Σεπτέμβριο του 2005, το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.) δημοσιοποίησε στατιστικά στοιχεία για τα εργατικά ατυχήματα που συνέβησαν στη χώρα μας, κατά το χρονικό διάστημα Από τα στοιχεία αυτά (Πίνακες 5, 6 ) προκύπτει ότι κατά το ανωτέρω διάστημα, τα ατυχήματα σημείωσαν αύξηση, η οποία εν μέρει οφείλεται στην εντατικοποίηση των εργασιών για την ολοκλήρωση των Ολυμπιακών Έργων. Εξάλλου παλαιότερα καταγράφονταν μόνο τα σοβαρά και τα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα, ενώ σήμερα καταγράφονται περισσότερα. Επομένως, η ανωτέρω αύξηση των δηλωμένων ατυχημάτων δεν συνεπάγεται απαραίτητα και μια γενικότερη άνοδο των εργατικών ατυχημάτων στη χώρα μας. Όπως φαίνεται στον Πίνακα 5 που ακολουθεί, τα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα, παρουσιάζουν γενικά μείωση κατά το διάστημα , ενώ κατά το έτος 2001, αλλά και το έτος 2002 σημειώνεται άνοδος. ΔΗΛΩΘΕΝΤΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΣΤΟ Σ.ΕΠ.Ε. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΘΗΝΩΝ- ΚΡΗΤΗΣ ΠΕΙΡΑΙΑ- Ν. ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΝ. ΑΤΤΙΚΗ- Β. ΑΙΓΑΙΟΥ Δ. ΕΛΛΑΔΟΣ- ΗΠΕΙΡΟΥ Δ. ΑΤΤΙΚΗΣ- ΠΕΛΛΟΠΟΝΗΣΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - ΘΡΑΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΥΝΟΛΟ Πίνακας 5: Δηλωθέντα εργατικά ατυχήματα, ανά περιφέρεια, στο Σ.ΕΠ.Ε. ΔΗΛΩΘΕΝΤΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΣΤΟ Σ.ΕΠ.Ε. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΘΗΝΩΝ - ΚΡΗΤΗΣ ΠΕΙΡΑΙΑ - Ν. ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΝ. ΑΤΤΙΚΗ - Β. ΑΙΓΑΙΟΥ Δ. ΕΛΛΑΔΟΣ - ΗΠΕΙΡΟΥ Δ. ΑΤΤΙΚΗΣ - ΠΕΛΛΟΠΟΝΗΣΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - ΘΡΑΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΥΝΟΛΟ * * Αναφέρεται σε τάση θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων. Πίνακας 6: Δηλωθέντα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα, ανά περιφέρεια, στο Σ.ΕΠ.Ε. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 17

18 Στον Πίνακα 7 που ακολουθεί, εμφαίνονται τα βασικότερα αίτια των θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων, που συνέβησαν σε οικοδομές το έτος Στην πρώτη θέση βρίσκονται οι πτώσεις, ενώ στην δεύτερη και τρίτη οι καταπλακώσεις και οι ηλεκτροπληξίες αντίστοιχα. ΑΙΤΙΑ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΣΕ ΟΙΚΟΔΟΜΕΣ ΜΗΝΟ ΜΗΝΟ 2005 ΠΟΣΟΣΤΑ % ΠΤΩΣΕΙΣ ,16 ΚΑΤΑΠΛΑΚΩΣΕΙΣ ,93 ΗΛΕΚΤΡΟΠΛΗΞΙΕΣ ,6 ΔΙΑΦΟΡΑ 4 5 9,31 ΣΥΝΟΛΟ Πίνακας 7: Αίτια θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων σε οικοδομές, το 2005 Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας τα εργατικά ατυχήματα μειώθηκαν κατά 58,38%, για την χρονική περίοδο , ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία του Ι.Κ.Α., για την περίοδο , μειώθηκαν κατά 62,10%. Το μεγάλο αυτό ποσοστό μείωσης των εργατικών ατυχημάτων, για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, που αναφέρεται παραπάνω, οφείλεται στους εξής λόγους: Ενίσχυση πρόληψης. Αύξηση εφαρμογής νομοθεσίας. Ανάπτυξη τεχνολογίας. Αποβιομηχάνιση. Αύξηση απασχόλησης στον τομέα των υπηρεσιών. Αδυναμίες συστήματος καταγραφής, που ενδεχομένως οδήγησαν σε υποεκτίμηση των πραγματικών περιστατικών. Ειδικότερα με την αποβιομηχάνιση, δηλαδή το κλείσιμο πολλών βιομηχανικών και βιοτεχνικών μονάδων, ή τη μεταφορά τους εκτός συνόρων, σημειώνεται συρρίκνωση επικίνδυνων επαγγελμάτων ή εργασιών που ενέχουν κινδύνους Με τον τρόπο αυτό, εξηγείται ως ένα ποσοστό η μείωση των ατυχημάτων. Από την άλλη όμως πλευρά, τα θανατηφόρα ατυχήματα σημείωσαν αύξηση τομέα των κατασκευών κατά 9,29% από το (στοιχεία Υπουργείου Εργασίας), ενώ με βάση τα στοιχεία του Ι.Κ.Α., σημείωσαν αύξηση κατά 44,44%, από το 1977 έως το Από τα ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 18

19 στατιστικά αυτά στοιχεία, προκύπτει μεγάλη απόκλιση μεταξύ Ι.Κ.Α. και Υπουργείου Εργασίας, η οποία δια- μορφώνει πρόβλημα αντικειμενικής καταγραφής των εργατικών ατυχημάτων στη χώρα μας. Η παραπάνω αναφερόμενη αύξηση στον αριθμό των θανατηφόρων ατυχημάτων οφείλεται στις εξής αιτίες: Μη τήρηση κανόνων ασφαλείας Εντατικοποίηση εργασιών Έλλειψη παιδείας εργοδοτών Έλλειψη εκπαίδευσης εργαζομένων Η μη τήρηση των κανόνων ασφαλείας από τους απασχολούμενους στα εργοτάξια τεχνικών έργων, οφείλεται αρκετές φορές στην αύξηση του βαθμού ευκολίας και άνεσης στην εργασία τους, με την αφαίρεση των εξαρτημάτων προστασίας ή των μέσων ατομικής προστασίας (Μ.Α.Π.), που επιβάλλεται να χρησιμοποιηθούν. Πολλές φορές επίσης, ο παράγοντας της κόπωσης συντελεί στην μείωση της προσοχής, «ρίχνει» τα αντανακλαστικά του εργαζομένου και τον καθιστά λιγότερο προσεκτικό στην εκτέλεση της εργασίας του. Ωστόσο η συσχέτιση μεταξύ κούρασης και ατυχημάτων είναι πολύπλοκη και η εξαγωγή συμπερασμάτων παρακινδυνευμένη. Τα αποτελέσματα της συνήθους κούρασης στο τέλος μιας ημέρας εργασίας δεν μπορούν να εκφραστούν αναλογικά στο ποσοστό των ατυχημάτων, τα οποία έλαβαν χώρα κατά την διάρκεια της συγκεκριμένης ημέρας. Η εντατικοποίηση των εργασιών συμβάλλει στην αύξηση του αριθμού των θανατηφόρων ατυχημάτων, διότι στις περισσότερες περιπτώσεις εντατικοποίησης θυσιάζεται η ασφάλεια στο βωμό της αύξησης της παραγωγικότητας. Επαγγελματικές ασθένειες: Οι επαγγελματικές ασθένειες που δημιουργούνται κατά την διάρκεια των τεχνικών έργων, οφείλονται κυρίως σε απουσία εργονομίας κατά την εκτέλεση των εργασιών (π.χ. κατά την μεταφορά ή ανύψωση φορτίων, κατά την εργασία σε Η/Υ ), στην μη συστηματική χρήση κατάλληλων μέσων ατομικής προστασίας (Μ.Α.Π.) και σε ψυχολογικούς παράγοντες (π.χ. στρες, άγχος). Σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την απασχόληση, οι Ευρωπαίοι χάνουν περίπου ένα (1) δισ. ευρώ ετησίως από τα εισοδήματα τους εξαιτίας των απουσιών από την εργασία τους. Οι απασχολούμενοι στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα υποφέρουν σε ποσοστό 28% περίπου από προβλήματα υγείας, που προκαλούνται ή επιδεινώνονται από το επάγγελμα που ασκούν, ενώ το 35% των εργαζομένων αισθάνεται ότι η εργασία τους «ωθεί» ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 19

20 σε ασθένειες ή ατυχήματα. Σταθερή αύξηση παρουσιάζουν ορισμένες κατηγορίες νοσημάτων π.χ. λουμπάγκο διαφόρων μορφών, ασθένειες οφειλόμενες σε μικρόβια ή ψυχολογικό στρες. Στις ψυχοσυναισθηματικές διαταραχές αποδίδεται το 30% - 40% του συνολικού αριθμού απουσιών από την εργασία (Cartwright & Cooper ) με αποτέλεσμα σαράντα (40) επιπλέον εκατομμύρια χαμένες ημέρες εργασίας. Ο όρος στρες («stress») είναι διεθνής και διατηρείται και στην ελληνική γλώσσα, διαφοροποιούμενος από τον συγγενή όρο άγχος («αnxiety»). To στρες αποτελεί «το σύνδρομο του να νιώθεις απλά άσχημα» («the syndrom of just being sick») και συνήθως προκύπτει ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ των απαιτήσεων της εργασίας και των ικανοτήτων του εργαζόμενου για διαχείριση αυτών των απαιτήσεων. Το άγχος, σε αντιδιαστολή με το στρες, αναφέρεται σε δυσάρεστες συναισθηματικές καταστάσεις, που περιλαμβάνουν αισθήματα ανησυχίας, αναστάτωσης, φόβου ή και τρόμου, ως αντίδραση σε ακαθόριστες, μη αναγνωρίσιμες κατά το πλείστον απειλές Το εργασιακό στρες συντελεί στην εμφάνιση και επιδείνωση προβλημάτων υγείας (καρδιαγγειακά νοσήματα, ψυχικές ασθένειες κ.ά.). Ειδικότερα οι εργαζόμενες γυναίκες, λόγω φύλου και κοινωνικής θέσης, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο στρες στην εργασία. Παρουσιάζουν δε, υψηλά επίπεδα συμπεριφοράς τύπου Α, η οποία χαρακτηρίζεται από χαμηλή αυτοεκτίμηση, χαμηλή ικανοποίηση από την εργασία (στρες εκνευρισμός), συγκριτικά με τους εργαζόμενους με συμπεριφορά τύπου Β. Όμως το στρες δεν βλάπτει σοβαρά μόνο τον εργαζόμενο αλλά και την επιχείρηση, στην οποία αυτός απασχολείται. Οι ικανοποιημένοι εργαζόμενοι, δηλαδή όσοι λαμβάνουν γενικά λογικό ημερομίσθιο και εργάζονται σε καλό κλίμα (π.χ. συνεννόηση με τη διοίκηση και τους συναδέλφους τους, καλές υποδομές κλπ.), συμπεριφέρονται με τέτοιο τρόπο, που άμεσα ή έμμεσα προάγει την ασφάλεια. Ο σεβασμός προς τον εργαζόμενο, αυξάνει την ψυχική γαλήνη και ηρεμία του και δημιουργεί συνθήκες για βελτίωση της ασφάλειας και υγείας, καθώς και αύξηση της απόδοσης του. Αντιθέτως, οι εργαζόμενοι σε αρνητικό και κακό εργασιακό κλίμα είναι δυνατό να συμπεριφερθούν με τρόπους, οι οποίοι να θέτουν σε κίνδυνο όχι μόνο τη δική τους ασφάλεια και υγεία, αλλά και των συνεργατών τους. Το κόστος του στρες για τις εταιρίες σχετίζεται με τους παρακάτω παράγοντες: Άνοδος τάσεων απόσυρσης (π.χ. απουσίες από την εργασία, παραιτήσεις, πρόωρη συνταξιοδότηση). Αύξηση απεργιών. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 20

21 Μείωση βαθμού ενσωμάτωσης καινοτομιών. Πτώση δημιουργικότητας. Mείωση αποδοτικότητας εργαζομένων. Πτώση πωλήσεων κερδών. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο : ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ Ένα εργασιακό περιβάλλον χαμηλών προδιαγραφών επιδρά στην κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας αλλά και στον τομέα ασφάλειας και υγείας των εργαζομένων, διότι συνήθως γεννά επαγγελματικές ασθένειες και ατυχήματα. Ένα εργατικό ατύχημα ανατρέπει τους κανονικούς ρυθμούς ζωής μέσα σε ένα εργοτάξιο. Είναι δυνατόν οι εργασίες να σταματήσουν για ημέρες, μέχρι να ξεκαθαριστούν τα αίτια του ατυχήματος και να αρθεί η ζημιά, με αποτέλεσμα την απώλεια παραγωγικού χρόνου. Οι συνέπειες από ένα εργατικό ατύχημα έχουν ανθρώπινο, οικονομικό, κοινωνικό κόστος και κόστος κοινωνικής προστασίας. Το ανθρώπινο κόστος περιλαμβάνει φαινόμενα κοινωνικής ανισότητας μετάβασης στην ανεργία κ.ά. Το οικονομικό κόστος περιλαμβάνει δαπάνες που σχετίζονται με τα ακόλουθα στοιχεία: πτώση παραγωγικότητας, αποζημίωση θυμάτων, κόστος για τις επιχειρήσεις και κόστος για την εθνική οικονομία. Το οικονομικό κόστος για τις επιχειρήσεις είναι τεράστιο και περιλαμβάνει τις χαμένες ώρες εργασίας, το κόστος απουσίας από την εργασία (αντικατάσταση του θύματος από άλλο εργαζόμενο, καθυστέρηση έργου), τις οικονομικές επιπτώσεις από την αμαύρωση της εικόνας της επιχείρησης, δικαστικά έξοδα, πρόστιμα κ.λπ. Το κόστος κοινωνικής προστασίας αποτελείται από το κόστος αντιμετώπισης του ατυχήματος ή της νόσου (νοσοκομειακή, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη κλπ.), ενδεχομένως το κόστος πρόωρης συνταξιοδότησης και την επιδότηση του παθόντα για το χρονικό διάστημα απουσίας από την εργασία. Το κοινωνικό κόστος ενός εργατικού ατυχήματος αφορά σε φαινόμενα κοινωνικού αποκλεισμού του παθόντα, εμφάνιση οικονομικών και ψυχολογικών προβλημάτων, όχι μόνο για τον ατυχηματία αλλά και για την οικογένεια του. Οι παραπάνω αναφερόμενες συνέπειες από ένα εργατικό ατύχημα είναι άμεσες ή έμμεσες. Η πρώτη κατηγορία, δηλαδή οι άμεσες συνέπειες αφορούν στα προβλήματα υγείας και στις επιπτώσεις του ατυχήματος στους παθόντες σε κοινωνικό επίπεδο. Η δεύτερη ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 21

22 κατηγορία, των έμμεσων συνεπειών σχετίζεται με το κόστος του ατυχήματος ή ασθένειας (συμπεριλαμβανομένης και της επιδότησης της απουσίας από την εργασία), με το οποίο επιβαρύνεται το σύστημα. Στην Ελλάδα, το έμμεσο κόστος των ατυχημάτων για τον ιδιωτικό τομέα (π.χ. εταιρίες), καθώς και για τον δημόσιο τομέα (π.χ. Σύστημα Κοινωνικής Προστασίας) είναι υπερτετραπλάσιο του άμεσου κόστους. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο : Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ 6.1 ΩΦΕΛΕΙΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Οι ωφέλειες από την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών ταξινομούνται στις παρακάτω κατηγορίες: Ανθρωπιστικές. Κοινωνικές. Οικονομικές. Η ανθρωπιστική και κοινωνική διάσταση της πρόληψης είναι προφανής, μια και η έγκαιρη αντιμετώπιση των κινδύνων προφυλάσσει την υγεία και την σωματική ακεραιότητα των εργαζομένων, αποτρέποντας την εμφάνιση εργατικών ατυχημάτων. Οι οικονομικές ωφέλειες της πρόληψης χωρίζονται στις εξής κατηγορίες: Αποφυγή κόστους εργατικών ατυχημάτων. Βελτίωση απόδοσης απασχολούμενων. Αναβάθμιση εικόνας επιχείρησης. Το κόστος των εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών σύμφωνα με διεθνείς μελέτες (OSHA, HSH) κυμαίνεται από 3% έως 5% του ΑΕΠ. Διακρίνεται σε άμεσο - έμμεσο κόστος και σε εσωτερικό - εξωτερικό κόστος. Το άμεσο κόστος ενός εργατικού ατυχήματος ή μιας επαγγελματικής ασθένειας περιλαμβάνει γενικά τα ακόλουθα επιμέρους κόστη: Δαπάνες Α βοηθειών. Νοσοκομειακή- ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Επιδοτήσεις- αποζημιώσεις. Συντάξεις. Αποκατάσταση- Επανένταξη. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 22

23 Το έμμεσο κόστος σχετίζεται κυρίως με το κόστος που δημιουργεί στο εργασιακό, κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον η αντιμετώπιση του εργατικού ή της επαγγελματικής ασθένειας του απασχολούμενου. Ειδικότερα το έμμεσο κόστος αφορά σε χαμένες ώρες εργασίας άλλων εργαζομένων ή/και συγγενών που θα φροντίσουν τον ατυχηματία, χρόνο διενέργειας έρευνας για τα αίτια που προκάλεσαν το ατύχημα, κόστος αντικατάστασης του παθόντα από άλλο εργαζόμενο, αρνητικό ψυχολογικό κλίμα στο χώρο εργασίας, καταστροφές σε εξοπλισμό και υλικά, υποβαθμισμένη εικόνα της επιχείρησης κλπ. Όπως έχει ήδη αναφερθεί το κόστος εργατικών ατυχημάτων διακρίνεται και σε εσωτερικό - εξωτερικό, με κριτήριο ταξινόμησης τον φορέα ανάληψης του. Σύμφωνα με την ταξινόμηση αυτή το κόστος, το οποίο αναλαμβάνει η τεχνική εταιρία είναι εσωτερικό, ενώ εξωτερικό κόστος αυτό, το οποίο αναλαμβάνεται από το κράτος. Τα οικονομικά οφέλη που σχετίζονται με την βελτίωση της απόδοσης των εργαζομένων οφείλονται στην καλυτέρευση και αναβάθμιση του εργασιακού περιβάλλοντος. Αυτό είναι αποτέλεσμα της βελτίωσης των συνθηκών εργασίας μέσω της λήψης μέτρων υγείας και ασφάλειας, της δημιουργίας αισθήματος ασφάλειας για τους εργαζόμενους και της γρηγορότερης εκτέλεσης ορισμένων δραστηριοτήτων, με την άρση των σχετικών κινδύνων. Τέλος η αναβάθμιση της «εικόνας» της επιχείρησης λόγω χαμηλού βαθμού εμφάνισης ατυχημάτων ενισχύει το καλό όνομα της εταιρίας, βελτιώνει την εικόνα των υποδομών της στους συνεργάτες, πελάτες, προμηθευτές και αυξάνει τις πιθανότητες ανάληψης έργων και αύξησης της κερδοφορίας της ΚΟΣΤΟΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Το κόστος της πρόληψης διακρίνεται σε εσωτερικό και εξωτερικό. Στην πρώτη περίπτωση τις δαπάνες επωμίζεται η επιχείρηση, ενώ στη δεύτερη περίπτωση τις δαπάνες αναλαμβάνει το κράτος. Επίσης το κόστος πρόληψης χωρίζεται σε δύο κατηγορίες με βάση όσα ήδη έχουν αναφερθεί παραπάνω: στο άμεσο και στο έμμεσο κόστος. Το άμεσο κόστος σχετίζεται με δαπάνες, οι οποίες αφορούν μόνο στην υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας. Το έμμεσο κόστος περιλαμβάνει δαπάνες που επηρεάζουν και άλλες λειτουργικές δραστηριότητες της εταιρίας ( π.χ. καθαριότητα, ευταξία, συντήρηση κ.ά.). ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 23

24 Ο ρόλος του κράτους είναι ιδιαίτερα σημαντικός σε θέματα πρόληψης. Η Πολιτεία μέσω της πολιτικής που ασκεί, οφείλει να διαμορφώσει ένα ορθολογικό και βιώσιμο μοντέλο πρόληψης για την υγιεινή και ασφάλεια των απασχολούμενων στην Ελλάδα. Στο μοντέλο αυτό, η συνεισφορά της Πολιτείας αλλά και των επιχειρήσεων πρέπει να είναι αναλογική. Ιδιαίτερο πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες αποτελούν την σπονδυλική στήλη του επιχειρηματικού κόσμου. Η κρατική συνεισφορά στη βελτίωση της πολιτικής για υγιεινή και ασφάλεια των μικρομεσαίων εταιριών έγκειται στα παρακάτω: Υποστήριξη των φορέων πληροφόρησης, έρευνας, κατάρτισης (π.χ. ΕΛΙΝΥΑΕ). Χρηματοδότηση κατάρτισης π.χ. μέσω ΛΑΕΚ. Συγχρηματοδότηση επενδύσεων από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, μέσω κατάλληλων προγραμμάτων ενίσχυσης ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΓΕΝΙΚΑ Τα μέτρα που λαμβάνονται από μία εταιρία στην κατεύθυνση της πρόληψης για την υγιεινή και ασφάλεια διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες: - Εκπαίδευση Προσωπικού. - Σύστημα Διαχείρισης. - Τεχνικός Ασφαλείας και Γιατρός Εργασίας. - Μελέτη Εκτίμησης Επαγγελματικού Κινδύνου. - Επεμβάσεις στην Υποδομή. - Εργονομία. - Μέσα Ατομικής Προστασίας (Μ.Α.Π.). ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Εκπαίδευση Προσωπικού Στον τομέα της προστασίας της υγείας και ασφάλειας των απασχολούμενων σε τεχνικά έργα, η κρίσιμη λέξη είναι η λέξη «εκπαίδευση». Όπως θα φανεί και στη συνέχεια, η εκπαίδευση των εργαζομένων αποτελεί το κυριότερο προληπτικό μέτρο στην παραπάνω αναφερόμενη κατεύθυνση. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 24

25 Η ουσιαστικότερη ωφέλεια που απορρέει από την εκπαίδευση είναι η διαμόρφωση και ανάπτυξη μιας κουλτούρας ασφαλείας (safety culture), η οποία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της πρόληψης. Η αλλαγή νοοτροπίας των απασχολούμενων κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική διότι ανοίγει την πόρτα της υγείας και ασφάλειας στα εργοτάξια τεχνικών έργων. Η αλλαγή συμπεριφοράς του εργαζόμενου, ο οποίος έχει εκπαιδευτεί, μέσα στο εργοτάξιο δεν υπαγορεύεται πάντοτε από την λογική, ούτε εκφράζεται με τρόπο που είναι πάντοτε προφανής. Οι αντιδράσεις μπορεί να είναι σε αυτόν εσωτερικές και μη ορατές και να οφείλονται στους παρακάτω λόγους: Ανησυχία για την αλλαγή τρόπου εργασίας ή απόκτησης καινούργιων δεξιοτήτων. Φόβος αποτυχίας. Άγνοια. Εγωιστικοί - συναισθηματικοί λόγοι. Κάθε απασχολούμενος σε εργοτάξιο, ο οποίος προσέρχεται σε ένα μαθησιακό πρόγραμμα σχετικό με την ασφάλεια και υγεία της εργασίας, «κουβαλά» ένα σύνολο εμπειριών και αξιών, σχετικών με το θέμα. Φέρνει δηλαδή προκαταλήψεις, στάσεις και παγιωμένες αξίες, οι οποίες βασίζονται στις μέχρι τούδε εμπειρίες του. Οι συμμετέχοντες όμως προσέρχονται και με μια ποικιλία προσδοκιών αλλά και στάσεων απέναντι στην εκπαίδευση. Διαθέτουν επομένως τα ακόλουθα χαρακτηριστικά γνωρίσματα: Φέρνουν μαζί τους ένα σύνολο αξιών, αντιλήψεων και εμπειριών. Διακατέχονται από συγκεκριμένες προθέσεις και προσδοκίες. Έχουν διαμορφώσει δικούς τους τρόπους μάθησης. Έχουν ανταγωνιστικά, της εκπαίδευσης, ενδιαφέροντα. Βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης και εξέλιξης. Οι εκπαιδευόμενοι παρουσιάζουν δυσκολίες μάθησης: έλλειψη χρόνου, υποχρεώσεις, μειωμένη ικανότητα απομνημόνευσης και μειωμένη διάθεση μάθησης. Υπόκεινται επίσης στη δράση πολλών ψυχολογικών παραγόντων, όπως φόβο αποτυχίας, άγχος, φόβο αξιολόγησης, τραύματα σχολικής περιόδου, έλλειψη αυτοπεποίθησης, μειωμένη αυτοεκτίμηση, που δυσχεραίνουν την διεργασία της μάθησης. Το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων δεν είναι πάντα δεδομένο. Για το λόγο αυτό, ο εκπαιδευτής πρέπει να οργανώνει τη διδασκαλία του με τέτοιο τρόπο, ώστε να ξυπνά το ενδιαφέρον των εκπαιδευομένων, να τους «προκαλεί» με τις μεθόδους που χρησιμοποιεί και ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 25

26 να τους παρέχει κίνητρα για μάθηση. «Απέναντι σε έναν ομιλητή ένας ενήλικος, αν δεν συμμετέχει, μπορεί να παραμείνει συγκεντρωμένος το πολύ 20 λεπτά, έστω και αν η προσοχή του κεντρίζεται από οπτικοακουστικά βοηθήματα (μηχάνημα προβολής, σλάιντς κ.ά.). Όταν ένας ενήλικος ακούει, συγκρατεί, αν έχει συγκεντρωμένη την προσοχή του, 20% με 30% των πληροφοριών που μεταδίδονται. Πέραν των είκοσι λεπτών το ποσοστό αυτό πέφτει στο 5%». Για την επιτυχημένη διδασκαλία της ενότητας και επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων, δεν αρκεί ο εκπαιδευτής να γνωρίζει σε βάθος το αντικείμενο του, αλλά επιπλέον να είναι καλός γνώστης όλων των εκπαιδευτικών τεχνικών και μεθόδων. Αυτές τις τεχνικές καλείται να εφαρμόσει με επιτυχία ο εκπαιδευτής, για μια δημιουργική και βιωματική μάθηση, που θα ξεδιπλώσει τις ικανότητες των εκπαιδευομένων. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να γίνεται η κατάλληλη επιλογή και συνδυασμός των εκπαιδευτικών μεθόδων και τεχνικών καθώς και η σωστή εφαρμογή τους. Και για το συγκεκριμένο θέμα, επιζητείται η ενεργητική παρά η παθητική συμμετοχή των εκπαιδευομένων, οι οποίοι πρέπει να έχουν ένα δυναμικό και όχι στατικό ρόλο, έναν ενεργητικό και όχι αδρανή ρόλο. Για το σκοπό αυτό, απαιτούνται εκπαιδευτικές τεχνικές που ενισχύουν την ενεργητική συμμετοχή και αναπτύσσουν την αλληλεπίδραση μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευομένων. Οι σημαντικότερες ενεργητικές εκπαιδευτικές τεχνικές είναι οι ακόλουθες: ερωτήσεις/ απαντήσεις, συζήτηση, ομάδες εργασίας, μελέτη περίπτωσης (case study), παιχνίδι ρόλων, καταιγισμός ιδεών, ασκήσεις, μελέτη, πείραμα, εκπαιδευτική επίσκεψη. Δεν είναι τόσο εύκολο για έναν παραδοσιακό εκπαιδευτή να αλλάξει τρόπο διδασκαλίας και από «δασκαλοκεντρικό» στυλ να περάσει σε «σπουδαστοκεντρικό». Χρειάζεται σιγουριά για αυτά που ξέρει, θάρρος να ομολογήσει ότι δεν γνωρίζει και προσωπικό ρίσκο να συναντήσει τον εκπαιδευόμενο. Όμως αξίζει τον κόπο. Το όφελος είναι διπλό, μια και η σχέση εκπαιδευτή- εκπαιδευόμενου λειτουργεί αμφίδρομα. Αξίζει να αναφερθεί εδώ ένα απόσπασμα από τη Λευκή Βίβλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (European Commission White Book, 1995): «Η εκπαίδευση και κατάρτιση, περισσότερο από ότι στο παρελθόν θα αποτελέσουν τις κύριες συνιστώσες της ταυτότητας καθενός, της κοινωνικής προόδου και της προσωπικής ανάπτυξης. Το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ακτινοβολία της, θα προκύψουν σε πολύ μεγάλο βαθμό από την ικανότητα της να παρακολουθήσει την κίνηση προς την κοινωνία της γνώσης». ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 26

27 Σύμφωνα με τα παραπάνω αναφερόμενα, πρέπει να δίνεται μεγάλη προσοχή στην κατάλληλη επιλογή των διδασκόντων, στις κατάλληλες εκπαιδευτικές τεχνικές (σπουδαστοκεντρικές και όχι δασκαλοκεντρικές), στα εκπαιδευτικά μέσα καθώς και στην προσαρμογή των νέων γνώσεων ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα, στην οποία απευθύνεται η παρεχόμενη εκπαίδευση. Στην εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού, είναι σημαντική η εύρεση νέων τρόπων προσέγγισης των ενήλικων εκπαιδευομένων. Πολλές φορές αυτοί αντιμετωπίζονται ως εντελώς αδαείς ή ανίκανοι, ενώ συνήθως ισχύει το αντίθετο. Οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι γνωρίζουν πολλά πράγματα για το αντικείμενο της εκπαίδευσης τους, συνήθως περισσότερα από όσα νομίζουν οι ίδιοι ότι γνωρίζουν. Σκοπός της εκπαίδευσης, είναι η εμπλοκή των εκπαιδευομένων σε ουσιαστικές και συναφείς δραστηριότητες με το θέμα της ασφάλειας και υγείας της εργασίας. Μόνο τότε θα μάθουν και θα αλλάξουν. Έτσι θα επέλθει αλλαγή και στα επίπεδα των δεξιοτήτων και στάσεων δηλαδή οι εκπαιδευόμενοι θα κατακτήσουν νέες δεξιότητες και θα σχηματίσουν νέες αντιλήψεις. Άλλωστε αυτός είναι και ο βασικότερος στόχος της παρεχόμενης (στους εμπλεκόμενους στην παραγωγή τεχνικών έργων) εκπαίδευσης σε θέματα υγείας και ασφάλειας, η επίτευξη δηλαδή της αλλαγής της ανθρώπινης συμπεριφοράς στα εργοτάξια. Τα εμπόδια, τα οποία συναντούν συνήθως οι εκπαιδευόμενοι στον δρόμο προς τη μάθηση, είναι τα ακόλουθα: Εμπόδια από την κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Εμπόδια εσωτερικά. Εμπόδια από τα ίδια τα Προγράμματα Εκπαίδευσης. Τα εσωτερικά εμπόδια προκύπτουν από την στάση, που έχουν οι εργαζόμενοι απέναντι στον εαυτό τους (παράγοντες προσωπικότητας). Το γεγονός ότι έχουν επενδύσει συναισθηματικά για την κατάκτηση αυτών των βιωμάτων και γνώσεων δημιουργεί μια μορφή εμποδίου. Το εμπόδιο αυτό, είναι η συναισθηματική επένδυση που έκαναν στη γνώση και η αντίδραση τους στην αλλαγή. Στη συνέχεια παρατίθενται οι εφαρμογές του κύκλου μάθησης στην εκπαίδευση ενηλίκων: Επαφή με το μαθησιακό αντικείμενο μέσω της εμπειρίας (των εμπειριών που ήδη υπάρχουν ή νέων εμπειριών ) Κριτική σκέψη επάνω σε αυτή την εμπειρία: σχετικές ερωτήσεις και κρίσεις, πως θα μπορούσε να ήταν διαφορετική ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 27

28 Συλλογή άλλων εμπειριών που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη εμπειρία - συμμετοχική μάθηση Καθορισμός του εύρους των πιθανών απαντήσεων, ανάπτυξη δομών και γενικών αρχών μάθησης Επιλογή της κατάλληλης απάντησης στα ερωτήματα που τέθηκαν Δοκιμή της απάντησης στην πράξη, εφαρμογή της «θεωρίας» σε καινούργιες περιπτώσεις- αξιολογική μάθηση Περαιτέρω κριτική σκέψη, διατύπωση ερωτημάτων, αναζήτηση καινούριων απαντήσεων, εξέταση πιθανών λύσεων κλπ. Καλές Πρακτικές στην Ευρώπη Η εκπαίδευση των εργαζομένων στα τεχνικά έργα θα προσεγγιστεί στην συνέχεια μέσα από οδηγίες, διακηρύξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) καθώς και από παραδείγματα καλών πρακτικών (good practices), που ήδη εφαρμόστηκαν με επιτυχία σε διάφορες χώρες της Ευρώπης. Η αναγκαιότητα εισαγωγής της επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας στην εκπαίδευση επισημάνθηκε το 1981, από την παγκόσμια κοινότητα, ως εξόχως σημαντική. Στο κείμενο της 155ης Διεθνούς Σύμβασης Εργασίας, της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), καταγράφεται η ακόλουθη απαίτηση: «Θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα ώστε να ενθαρρύνεται με τρόπο σύμφωνο με τις εθνικές συνθήκες και την εθνική πρακτική, η ένταξη θεμάτων ασφαλείας, υγιεινής και περιβάλλοντος της εργασίας, στα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης σε όλα τα επίπεδα καθώς και στην ανώτατη τεχνική ιατρική και επαγγελματική εκπαίδευση με τρόπο που να ανταποκρίνεται στις εκπαιδευτικές ανάγκες όλων των εργαζομένων». Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει χαράξει μια πορεία, η οποία βασίζεται στην επένδυση επάνω στο ανθρώπινο κεφάλαιο, μέσω της γνώσης. Σημαντικά γεγονότα είναι τα ακόλουθα: Οδηγία - Πλαίσιο 89/391/ΕΟΚ. Στρατηγική της Λισσαβόνας (2000). Ευρωπαϊκή Στρατηγική για ασφάλεια και υγεία στην εργασία ( ). Σεμινάριο «Learning about OSH» (2002.) Δημιουργία Ομάδας Εργασίας για ασφάλεια και υγεία στην εργασία (2003). ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 28

29 Διακήρυξη Ρώμης (2003). Ενσωματώνοντας την ΕΑΥ στην εκπαίδευση - Καλές Πρακτικές στο σχολείο και την επαγγελματική κατάρτιση» ( 2004). Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Νεολαία (2005). Ευρωπαϊκή Εβδομάδα για τη ασφάλεια και υγεία στην εργασία «Από την αρχή με ασφάλεια» (2006). Στη συνέχεια θα εξεταστεί αναλυτικότερα κάθε ένα από τα παραπάνω γεγονότα σταθμοί όσον αφορά στην συμβολή του στην αποτελεσματικότερη ένταξη της πρόληψης των εργατικών ατυχημάτων στην εκπαίδευση των διαφόρων Ευρωπαϊκών χωρών. Σύμφωνα με το άρθρο 12 της Οδηγίας Πλαίσιο 89/391/ΕΟΚ, η παροχή εκπαίδευσης στους εργαζόμενους αποτελεί υποχρέωση του εργοδότη. Αξίζει να αναφερθεί η επιτυχής οργάνωση σχετικών ενημερωτικών προγραμμάτων και σεμιναρίων, όπως το σεμινάριο «European Conference on Health and Safety at School», που διεξήχθη τον Φεβρουάριο του 1993, με συνδιοργάνωση της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και του Ολλανδικού Κέντρου, για την προαγωγή και εκπαίδευση της υγείας. Σύμφωνα με την Στρατηγική της Λισσαβόνας τέθηκε ένας νέος στρατηγικός στόχος για τη δεκαετία : «να γίνει η Ε.Ε. η ανταγωνιστικότερη και δυναμικότερη οικονομία της γνώσης ανά την υφήλιο ικανή για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη με περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας και με μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή». Οι προτεινόμενοι τρόποι υλοποίησης αυτού του στόχου ήταν οι εξής: Δημιουργία ανταγωνιστικής οικονομίας βασισμένη στη γνώση. Εκσυγχρονισμός κοινωνικού μοντέλου. Ο εκσυγχρονισμός του κοινωνικού μοντέλου θα επιτευχθεί με την επένδυση επάνω στον άνθρωπο και τη δημιουργία κράτους πρόνοιας. Αυτό πρακτικά συνεπάγεται αλλαγές στον τομέα της εκπαίδευσης κατάρτισης καθώς και την αύξηση των κονδυλίων που θα επενδύονται στον άνθρωπο μέσω της παιδείας. Η «δια βίου μάθηση» στοχεύει στην παροχή ευκαιριών στους εργαζόμενους σε όλη την διάρκεια της επαγγελματικής τους ζωής, δηλαδή στην βελτίωση και ανάπτυξη τους σε τρία επίπεδα στόχων: Επίπεδο γνώσεων Επίπεδο ικανοτήτων Επίπεδο στάσεων ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 29

30 Τα προς διάθεση κονδύλια σκοπό έχουν να συνδέσουν την τεχνολογική πρόοδο, τις ανάγκες των επιχειρήσεων, την αξιολόγηση των φορέων παροχής εκπαίδευσης και κατάρτισης, των αντιστοίχων προγραμμάτων σπουδών τους, καθώς και την πιστοποίηση των γνώσεων/ειδικεύσεων. Η «Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ασφάλεια και Υγεία στην Εργασία» κινήθηκε με κέντρο την «κουλτούρα πρόληψης» αναγκαίας για την επίτευξη ποιότητας στην εργασία. Στο ψήφισμα του Συμβουλίου αναφέρονται χαρακτηριστικά τα εξής: «χρειάζεται προώθηση από τα πρώτα εκπαιδευτικά στάδια, μιας πολιτικής με άξονα την πρόληψη και εξασφάλιση συνεχούς επαγγελματικής κατάρτισης, η οποία να διεξάγεται τακτικά και να είναι προσαρμοσμένη στην καθημερινή εργασία». Τον Μάρτιο του 2002 στην Ισπανία οργανώθηκε το Σεμινάριο «Learning about OSH» από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία με την Ισπανική προεδρία και την βοήθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι διαπιστώσεις του σεμιναρίου για την υφιστάμενη κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν οι εξής: Στα προγράμματα σπουδών των πιο πολλών χωρών, στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης, έχουν ενσωματωθεί στοιχεία για τη υγεία και ασφάλεια της εργασίας. Υλοποιήθηκαν σχετικές πρωτοπόρες δράσεις στα σχολεία (π.χ. καθορισμός αντιπροσώπων στα σχολεία, με ανάλογη εκπαίδευση και υπευθυνότητες). Διενεργήθηκαν εκστρατείες πληροφόρησης ενημέρωσης. Υπήρξε νομική κατοχύρωση για την ενσωμάτωση σχετικών θεμάτων στην εκπαίδευση. Τα τελικά συμπεράσματα τα οποία προέκυψαν από το συγκεκριμένο σεμινάριο ήταν τα ακόλουθα: 1) Η εκπαίδευση των παιδιών στις βαθμίδες αυτές συνιστάται να επικεντρώνεται στην επισήμανση, αξιολόγηση και διαχείριση των κινδύνων και όχι μόνο στην αποφυγή τους. 2) Η ένταξη των στοιχείων για την ασφάλεια και υγεία στην εργασία μπορεί να γίνει μέσα από ήδη διδασκόμενα μαθήματα, είτε μέσω ειδικών μαθημάτων. 3) Η άντληση παραδειγμάτων κινδύνων μπορεί να πραγματοποιηθεί και από το περιβάλλον ενεργοποίησης των παιδιών. 4) Τα προγράμματα με στοιχεία υγείας και ασφάλειας της εργασίας, τα οποία διαμορφώνονται για μικρά παιδιά, πρέπει να αξιοποιούν το παιχνίδι και την δημιουργική τους φαντασία. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 30

31 Στην Τεχνολογική Εκπαίδευση και Επαγγελματική Κατάρτιση, ο χαρακτήρας της παρεχόμενης εκπαίδευσης πρέπει να είναι πρωταρχικά πρακτικός, με εστίαση στην καλλιέργεια δεξιοτήτων και στην απόκτηση εμπειρίας, ενώ η θεωρητική κατάρτιση πρέπει να αφορά στη εκτίμηση - διαχείριση κινδύνων. Αναγκαία κρίνεται επίσης η διαρκής αξιολόγηση των σπουδαστών. Στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, επισημάνθηκαν γενικά δυσκολίες στη διδασκαλία αυτόνομων ειδικών μαθημάτων για τη ασφάλεια και υγεία της εργασίας, λόγω έλλειψης εξειδικευμένων διδασκόντων. Σε κάθε περίπτωση οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, οι οποίοι επιθυμούν να βοηθήσουν χωρίς να διαθέτουν απαραίτητα εξειδίκευση στο συγκεκριμένο αντικείμενο, θα συμβάλλουν σημαντικά στην επιτυχία του όλου εγχειρήματος. Οι βασικές προτάσεις, που διατυπώθηκαν στο σεμινάριο «Learning about OSH» για την ένταξη της ασφάλειας και υγείας της εργασίας, στην εκπαίδευση, είναι οι παρακάτω: Ένταξη με κανονιστική πρωτοβουλία. Ένταξη με εθνικό πρόγραμμα εκπαίδευσης. Στην πρώτη πρόταση η οποία προερχόταν από την Δανική συμμετοχή υπήρχε νομοθετική κατοχύρωση του δικαιώματος των σπουδαστών για ένα αξιοπρεπές περιβάλλον εργασίας στο σχολείο τους. Οι μαθητές αντιμετωπίζονταν ως εργαζόμενοι με συγκεκριμένους αντιπροσώπους σε θέματα «υγείας και ασφάλειας» και ασφαλίζονταν σε περίπτωση ατυχήματος. Η δεύτερη εναλλακτική πρόταση η οποία διατυπώθηκε από τη Πορτογαλική συμμετοχή αφορούσε στην δημιουργία Εθνικού Προγράμματος Εκπαίδευσης σε θέματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα επικεντρώθηκε στην δημιουργία σχετικών θεματικών ενοτήτων σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, σε ενέργειες ευαισθητοποίησης στα σχολεία, καθώς και στην κατάλληλη εκπαίδευση των «εκπαιδευτών» δηλαδή των καθηγητών, των δασκάλων κλπ. Αξίζει να σημειωθούν εδώ οι κυριότεροι παράγοντες επιτυχίας: Η διδασκαλία των θεμάτων για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία πρέπει να ξεκινά από τα πρώτα εκπαιδευτικά βήματα, δηλαδή από το νηπιαγωγείο. Η συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων (υπουργεία παιδείας και απασχόλησης, επιθεώρηση εργασίας, σχετικά ινστιτούτα ή οργανισμοί) κρίνεται απαραίτητη. Η υλοποίηση της εφαρμογής πρέπει να γίνει από ποικιλία διδασκόντων π.χ. δάσκαλοι, εργοδότες, εργαζόμενοι, αντιπρόσωποι εργαζομένων και γονείς. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 31

32 Το περιεχόμενο της διδασκαλίας πρέπει να είναι ισορροπημένο, περιλαμβάνοντας θεωρητικό και πρακτικό μέρος. Ο χαρακτήρας της παρεχόμενης εκπαίδευσης σε θέματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία, πρέπει να είναι μόνιμος δηλαδή να μην έχει την μορφή διαλέξεων ή μαθημάτων σεμιναριακού τύπου. Η άρτια εκπαίδευση των διδασκόντων καθώς και η κατάλληλη χρησιμοποίηση εκπαιδευτικών εποπτικών μέσων διδασκαλίας κρίνεται απαραίτητη για την την διέγερση του ενδιαφέροντος των σπουδαστών, την ενεργοποίηση τους και την αύξηση της συμμετοχικότητας τους. Η Ομάδα Εργασίας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και Υγεία της Εργασίας συνεδρίασε τον Μάιο του 2003, καθορίζοντας δύο βασικούς άξονες: - Παρουσίαση παραδειγμάτων καλών πρακτικών «good practices». - Παρουσίαση προτάσεων «best case scenarios». Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ήδη ξεκίνησαν εργασίες στην κατεύθυνση αυτή, συνιστούν τα εξής: 1) O διδάσκων κρίνεται κρίσιμος παράγοντας επιτυχίας στην όλη διαδικασία. Πρέπει να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος σε θέματα υγείας και ασφάλειας. 2) Ο τρόπος, δηλαδή οι χρησιμοποιούμενες εκπαιδευτικές μέθοδοι και τεχνικές πρέπει να έχουν μεγαλύτερη έμφαση συγκριτικά με το κυρίως περιεχόμενο της διδασκαλίας. Οι τεχνικές διδασκαλίες πρέπει να προσαρμόζονται ανάλογα την ηλικία των εκπαιδευόμενων. 3) Η υγεία και ασφάλεια στην εργασία συνιστάται να προσεγγίζονται μέσα από ένα ευρύτερο πλαίσιο και να συμπεριλαμβάνουν και την ψυχολογική υγεία και ευεξία. 4) Για την επιτυχία της διδασκαλίας απαιτείται η πρότερη ευαισθητοποίηση του κοινού. 5) Ιδιαίτερα σημαντική κρίνεται η ανάπτυξη κουλτούρας σεβασμού, από τα πρώτα εκπαιδευτικά βήματα των σπουδαστών. Ο διδάσκων με την συμπεριφορά του αποτελεί ένα ουσιαστικό πρότυπο παράδειγμα προς μίμηση. Ο σεβασμός που δείχνει προς τους μαθητές του, θα τους εμπνεύσει να ακολουθήσουν και αυτοί παρόμοια συμπεριφορά δηλαδή να σεβαστούν και αυτοί τους συμμαθητές και αυριανούς συνεργάτες τους. Η δεύτερη συνεδρίαση της Ομάδας έγινε ένα χρόνο αργότερα (2004), εστιάζοντας στους εξής τρείς (3) κλάδους εργασιών: στις οικοδομές - τεχνικά έργα, στις μεταφορές και στον ξενοδοχειακό τομέα. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 32

33 Την ίδια χρονιά και συγκεκριμένα τον Οκτώβριο του 2003 διεξήχθη ένα σεμινάριο στην Ρώμη το οποίο έκλεισε με την διατύπωση ενός κειμένου (Διακήρυξη της Ρώμης) για την ένταξη της ασφάλειας και υγείας της εργασίας, στην εκπαίδευση κατάρτιση. Τα συμπεράσματα του σεμιναρίου ήταν τα ακόλουθα: - O ορισμός των γνώσεων και δεξιοτήτων των διδασκόντων σε θέματα ασφάλειας και υγείας στην εργασία, κρίνεται απαραίτητος σε ευρωπαϊκό επίπεδο. - Η διαμόρφωση της ευρωπαϊκής στρατηγικής πρέπει να υλοποιείται με ποσοτικούς ποιοτικούς στόχους. Η έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού «Ενσωματώνοντας την ΕΑΥ στην εκπαίδευση - Καλές πρακτικές στο σχολείο και την επαγγελματική κατάρτιση» συντάχθηκε το Περιέχει αρκετές και ενδιαφέρουσες καλές πρακτικές διαφόρων χωρών, που κατατάσσονται στα παρακάτω τρία ( 3) μοντέλα: Οργανωτική (ολιστική) προσέγγιση. Προσέγγιση μέσω προγράμματος εκπαίδευσης. Προσέγγιση με εστίαση στο χώρο εργασίας. α) Το πρώτο μοντέλο αφορά σε μία ολιστική προσέγγιση ( holistic approach), κατά την οποία εντάσσεται η ΕΑΥ στο εργασιακό περιβάλλον, στα σχολεία, σε ινστιτούτα εκπαίδευσης ή / και κατάρτισης και άλλους χώρους εκπαίδευσης. Το μοντέλο εφαρμόζεται στη Σουηδία, στην Βρετανία, στην Ολλανδία και μερικά στην Ελλάδα. Το ολλανδικό πρόγραμμα «The Safe School» επικεντρώνεται στην καλλιέργεια μεθόδων επικοινωνίας για την ανάπτυξη της ασφάλειας και αποφυγή της βίας, μέσα και έξω από το χώρο του σχολείου. Το πρόγραμμα «National Health School Standard» της Μ. Βρετανίας αποτελεί μέθοδο διαπίστευσης για συνεργασία φορέων υγείας και εκπαίδευσης. Τα σχολεία που πληρούν τις προδιαγραφές χαρακτηρίζονται ως «υγιή». β) Σύμφωνα με το δεύτερο μοντέλο προσέγγισης μέσω εκπαιδευτικού προγράμματος, η ασφάλεια και υγιεινή της εργασίας (ΕΑΥ) συμπεριλαμβάνεται ως θεματική ενότητα σε διάφορα μαθήματα (π.χ. τεχνολογικά, φιλολογικά κ.ά.) ή ως ανεξάρτητο μάθημα σε όλες τις βαθμίδες, αρχής γενομένης από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Περιπτώσεις εφαρμογής αυτού του μοντέλου αποτελούν: Τα προγράμματα «Αt the safety school», «Αr and Mi at school/ New Kids on the job» της γειτονικής Ιταλίας. Το πρώτο πρόγραμμα περιλαμβάνει οδηγό διδασκαλίας ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 33

34 της ασφάλειας και υγείας στην εργασία καθώς και παραδείγματα καλής πρακτικής στο Δημοτικό, με σκοπό την ανάπτυξη κουλτούρας πρόληψης. Στο δεύτερο πρόγραμμα, που αναφέρεται επίσης στην πρώτη βαθμίδα περιέχονται συμμετοχικές μέθοδοι διδασκαλίας. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των μεθόδων αυτών αποτελεί η ενεργοποίηση των συμμετεχόντων και η συνδιαμόρφωση του μαθήματος από τον διδάσκοντα και τους μαθητές. Το ενδιαφέρον βρετανικό πρόγραμμα SPLAAT («Safe play at all times»), όπου μία τεχνική κατασκευαστική εταιρία προσφέρει οικονομικούς πόρους, προτάσεις και λύσεις για την πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση των παιδιών σχετικά με τους κινδύνους που παρουσιάζονται σε ένα τεχνικό έργο. Η εκπαιδευτική τεχνική των επισκέψεων των μαθητών στο εργοτάξιο (in situ), κατάλληλα παιχνίδια κατασκευών στο σχολείο κλπ. συντελούν στην μάθηση και διαχείριση των κινδύνων. γ) Στο τρίτο μοντέλο προσέγγισης με εστίαση στον εργασιακό χώρο, η πραγματική εργασιακή ζωή με τα προβλήματα και τις αναφυόμενες δυσκολίες της τίθεται στο κέντρο της διδασκαλίας της ασφάλειας και υγείας στην εργασία (ΕΑΥ). Η συγκεκριμένη προσέγγιση υλοποιείται όσο το δυνατό σε πρωιμότερο εκπαιδευτικό στάδιο. Περιπτώσεις εφαρμογής αυτού του μοντέλου αποτελούν: To γερμανικό πρόγραμμα «Young people want to live safely» εντάσσει την ΕΑΥ σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης με πρωτοποριακό τρόπο. Από το 1972 και κάθε χρόνο διεξάγεται ένας διαγωνισμός με ποικιλία θεμάτων από διάφορους τομείς της ΕΑΥ (π.χ. θόρυβος, ηλεκτρισμός, εργασία σε Η/Υ κ.ά.). Αξίζει να αναφερθεί ότι το ενδιαφέρον για τον διαγωνισμό είναι μεγάλο ( χορηγούνται σημαντικά βραβεία) και έχουν καταγραφεί πάνω από 6 εκατομμύρια συμμετοχές μαθητών στο συγκεκριμένο πρόγραμμα. Στο γαλλικό πρόγραμμα «Synergie» σπουδαστές διαχειρίζονται κινδύνους σε πραγματικό περιβάλλον εργασίας σε τεχνικά έργα, σε βιομηχανίες επεξεργασίας ξύλου και μετάλλων. Για την διαμόρφωση του προγράμματος συνεργάστηκαν κρατικοί και ιδιωτικοί φορείς. Οι κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας (critical success factors) είναι οι εξής: - Σύνδεση θεωρίας με πράξη δηλαδή διασύνδεση του περιεχομένου της διδασκαλίας με την καθημερινή ζωή των παιδιών- εργασιακή ζωή των νέων. - Καλλιέργεια κουλτούρας πρόληψης. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 34

35 - Συμμετοχικές εκπαιδευτικές τεχνικές. - Κατάλληλα εκπαιδευτικά μέσα. - Αξιολόγηση εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων. Το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Νεολαία εγκρίθηκε στη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το Σε αυτό επισημάνθηκε η αναγκαιότητα εκπαίδευσης των σπουδαστών επάνω σε θέματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία, πριν την είσοδο τους στην αγορά εργασίας. Σωστή προετοιμασία των νέων σημαίνει κατάρτιση σε θέματα ΕΑΥ. Στην δια «βίου μάθηση» εξάλλου, πρέπει σε κάθε περίπτωση να συμπεριλαμβάνεται η ασφάλεια και υγιεινή στην εργασία. Η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία «Από την αρχή με ασφάλεια» αποτελεί δράση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στην εργασία, που διεξήχθη τον Οκτώβριο Η συγκεκριμένη δράση εστίασε στην ασφάλεια και υγεία των νέων ηλικίας από 18 έως 22 ετών, που παρουσιάζουν μεγάλο ποσοστό ατυχημάτων. Έλαβαν χώρα διάφορες εκδηλώσεις, διαγωνισμοί και απονομή βραβείων, ενώ οι συμμετοχές των κρατών μελών ήταν τόσο από τον εργασιακό όσο και από τον εκπαιδευτικό τομέα. Το ενδιαφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την σύνδεση της ασφάλειας και υγείας στην εργασία (ΕΑΥ) με την εκπαίδευση είναι μεγάλο. Εκτός από την ψήφιση σχετικών νομοθετημάτων, οδηγιών κ.ά. προώθησε το θέμα με κατάλληλα προγράμματα στον εκπαιδευτικό τομέα (σχολεία, πανεπιστήμια, ινστιτούτα ή κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης κλπ.). Επίσης βοηθά και οικονομικά τα κράτη μέλη να εναρμονιστούν με τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την ΕΑΥ. Περίπτωση εφαρμογής αποτελεί το πρόγραμμα «European Network Education and Training in Occupational Safety and Health (ΕNETOSH) που συντονίζεται από το γερμανικό Ινστιτούτο BG Institute Work and Health. Στόχος αυτού του προγράμματος είναι η διαμόρφωση ευρωπαϊκού δικτύου που θα φέρει σε επαφή τους ειδικούς σε θέματα ασφάλειας και υγείας, με τους ειδικούς της εκπαίδευσης. Υφιστάμενη Κατάσταση στην Ελλάδα Από όσα έχουν αναφερθεί παραπάνω, γίνεται φανερό ότι στις ευρωπαϊκές χώρες, η ανθρώπινη συμπεριφορά έχει αναχθεί σε βασική παράμετρο για την καλυτέρευση των συνθηκών εργασίας. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 35

36 Πριν αναλυθεί η υφιστάμενη κατάσταση στη χώρα μας, θα αναφερθούν τα βασικά στοιχεία του Ελληνικού Εκπαιδευτικού Συστήματος: η εκπαίδευση μας περιλαμβάνει, ως γνωστό, το Δημοτικό (Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση) και το Γυμνάσιο (Κατώτερη Δευτεροβάθμια), όπου η φοίτηση είναι υποχρεωτική. Οι επιλογές για τους μαθητές που επιθυμούσαν να συνεχίσουν ήταν μέχρι πριν λίγους μήνες τα Ενιαία Λύκεια ( τριετής φοίτηση ) και τα ΤΕΕ (Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια). Στα ΤΕΕ η φοίτηση ήταν διετής για τον α κύκλο σπουδών ή τριετής για τον β κύκλο σπουδών. Τον Ιούνιο του 2006 ψηφίστηκε νέος νόμος για την Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, ο οποίος ήδη τέθηκε σε ισχύ. Σύμφωνα με αυτόν, καταργούνται τα ΤΕΕ και δημιουργούνται τα Τεχνικά Λύκεια και οι Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑΣ). Η Α τάξη του Επαγγελματικού Λυκείου (Α ΕΠΑΛ) είναι κοινή για το Τεχνικό Λύκειο και την ΕΠΑΣ. Ο σπουδαστής έχει μετά τη δυνατότητα να συνεχίσει στο Επαγγελματικό Λύκειο ή στην Επαγγελματική Σχολή (ΕΠΑΣ). Τα Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ) ανήκουν στο χώρο της μεταλυκειακής εκπαίδευσης, η οποία είναι αδιαβάθμιτη. Διακρίνονται σε Δημόσια και Ιδιωτικά ΙΕΚ, τα οποία είναι αναγνωρισμένα από το κράτος. Η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση παρέχεται από τα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Με βάση επίσημα στοιχεία, κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα περιλαμβάνει θεματικές ενότητες ή ανεξάρτητα μαθήματα με θέμα την υγεία και ασφάλεια στην εργασία: Δημοτικό: Ανάμεσα στα διδασκόμενα μαθήματα συγκαταλέγεται και αυτό της «Μελέτης Περιβάλλοντος», το οποίο έχει σκοπό την ευαισθητοποίηση των μαθητών στην Περιβαλλοντική Προστασία. Σε κάθε Δ/νση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ορίζεται υπεύθυνος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που βοηθά τους δασκάλους στην εφαρμογή σχετικών προγραμμάτων. Λειτουργούν επίσης 17 Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, τα οποία παρέχουν φιλοξενία σε μαθητές για την εκτέλεση εργασιών περιβαλλοντικού χαρακτήρα. Η αγωγή υγείας συμπεριλαμβάνει θέματα υγιεινής διατροφής, προληπτικής ιατρικής, αγωγής καταναλωτή κλπ. Σχετικά σεμινάρια οργανώνονται από τα σχολεία σε συνεργασία με διάφορους φορείς και απευθύνονται σε μαθητές και δασκάλους. Εξάλλου, σε κάθε Δ/νση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης υπάρχει κάποιος δάσκαλος - υπεύθυνος Αγωγής Υγείας, που οργανώνει σχετικά προγράμματα κλπ. Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: Περίπου εθελοντικά σχολικά προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης γίνονται κάθε χρόνο. Κατά τη διάρκεια διεξήχθηκαν σχολικά προγράμματα, όπου συμμετείχαν γύρω στους καθηγητές ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 36

37 και μαθητές. Τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στηρίζουν την όλη προσπάθεια και οργανώνουν προγράμματα και σεμινάρια για μαθητές και καθηγητές. Η διεξαγωγή εξάλλου προγραμμάτων Αγωγής Υγείας στα σχολεία έχει ως στόχο την υιοθέτηση, από τους συμμετέχοντες, θετικών στάσεων στη ζωή. Χρησιμοποιούνται διάφορες εκπαιδευτικές τεχνικές και μέθοδοι, όπως η εισήγηση, το θεατρικό παιχνίδι, η έρευνα, οι συνεντεύξεις κλπ. Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένα θέματα από τα παραπάνω προγράμματα: Πρόληψη & αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων πχ. σεισμών, πλημμυρών, πυρκαγιών κ.ά. Ψυχική υγεία. Αντιμετώπιση επαγγελματικού & σχολικού άγχους. Περιβάλλον & υγεία. Η ΕΑΥ με αποσπασματικό τρόπο διδάχτηκε παλαιότερα στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, με το Safety Pack (Έκδοση Οργανισμού Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων), με την συνεργασία της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Η θεματολογία του Safety Pack περιελάμβανε μεταξύ άλλων: - Βασικές έννοιες ασφάλειας & υγείας. - Αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών. - Ατυχήματα μεγάλης έκτασης. - Σήματα ασφαλείας. - Είδη και εντοπισμός κινδύνου. - Α βοήθειες. Στα Τεχνικά Λύκεια και τις Επαγγελματικές Σχολές γίνονται προσπάθειες να συνδυαστεί η γενική παιδεία με την τεχνική και επαγγελματική γνώση. Σκοπός η επαγγελματική ένταξη των αποφοίτων στην αγορά εργασίας. Αναφέρονται ορισμένοι τομείς, κυρίως τεχνικής κατεύθυνσης: Μηχανολογικός. Ηλεκτρονικός. Ηλεκτρολογικός. Κατασκευών. Πληροφορικής Δικτύων Η/Υ. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 37

38 Τριτοβάθμια Εκπαίδευση (Α.Ε.Ι.- Τ.Ε.Ι.): Στο Τμήμα Πολιτικών Ε/Υ της Σ.Τ.ΕΦ. (Σχολή Τεχνολογικών Εφαρμογών) του Α.Τ.Ε.Ι.Θ., στο Ζ Εξάμηνο Σπουδών διδάσκεται το υποχρεωτικό μάθημα «Ασφάλεια Εργασίας», ενώ στο Προπτυχιακό Επίπεδο Σπουδών στην Πολυτεχνική Σχολή του Α.Π.Θ., δεν υπάρχει αντίστοιχο Μάθημα, στα διάφορα Τμήματα. Αντιθέτως, σε ορισμένα Μεταπτυχιακά Προγράμματα του Πολυτεχνείου έχει ενταχθεί η «Υγεία και Ασφάλεια της Εργασίας» στο αντίστοιχο Πρόγραμμα Σπουδών π.χ. στο Μεταπτυχιακό «Διοίκηση και Διαχείριση Τεχνικών Έργων» διδάσκεται στο Χειμερινό Εξάμηνο Σπουδών, το Μάθημα Επιλογής «Ασφάλεια και Υγεία στα Τεχνικά Έργα», με ανάθεση 3 ωρών ανά εβδομάδα. Ι.Ε.Κ.: Στα Ι.Ε.Κ., δεν προσφέρονται σε όλες τις ειδικότητες αυτόνομα μαθήματα, ή θεματικές ενότητες σχετικά με το θέμα της ασφάλειας και υγείας στην εργασία. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον Τομέα Εφαρμοσμένων Τεχνών, στην Ειδικότητα «Τεχνικός Διακόσμησης» (Κωδ. Ειδ.: ), διδάσκεται στο 4ο Εξάμηνο Σπουδών το Μάθημα: «Οργάνωση Εργασιών Κατασκευής», με ανάθεση 2 ώρες/εβδομάδα, 28 ώρες/εξάμηνο. Το μάθημα αυτό είναι το μοναδικό συναφές, με το αντικείμενο της ασφάλειας και υγείας στην εργασία και οι θεματικές του ενότητες έχουν διαρθρωθεί ως ακολούθως: Στοιχεία οργάνωσης των εργοληπτικών επιχειρήσεων. Συνεργεία κατασκευών. Οργανογράμματα. Διάγραμμα GANTT (προγραμματισμός). Εκτίμηση κόστους εργασιών (δαπάνες προμήθειας, δαπάνες φθοράς, αμοιβών, εγκατάστασης, γενικές δαπάνες). Κανονισμοί λειτουργίας. Κανονισμοί ασφάλειας εργασίας. Κατηγορίες έργων. Διαδικασίες εκτέλεσης έργου. Πρόγραμμα έργου. Προϋπολογισμός, προμελέτη, οριστική μελέτη. Τεχνική περιγραφή. Συγγραφή τεχνική και υποχρεώσεων. Ανάλυση ωρών. Διάφορες χρησιμοποιούμενες αναλύσεις ωρών. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 38

39 Προμετρήσεις. Τελική κοστολόγηση. Παράδοση- Παραλαβή έργου. Στο επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών της συγκεκριμένης ειδικότητας ο εκπαιδευτικός στόχος του μαθήματος ορίζεται ως ακολούθως: Να γνωρίζει ο καταρτιζόμενος τον καταμερισμό εργασίας, τον τρόπο οργάνωσης και παρακολούθησης των εργασιών και των συνεργείων. Να γνωρίζει προγραμματισμό, να επιμετρά και να κοστολογεί. Όπως φαίνεται από την κατάρτιση των θεματικών ενοτήτων αλλά και από τον αναφερόμενο στόχο του μαθήματος, η αντιμετώπιση είναι ιδιαίτερα αποσπασματική και μεμονωμένη, όσον αφορά στην ασφάλεια και υγιεινή της εργασίας. Η μοναδική, από τις δεκαοκτώ (18) συνολικά, σχετική θεματική ενότητα είναι αυτή των κανονισμών ασφάλειας εργασίας, ενώ στον καθορισμό του στόχου δεν γίνεται απολύτως καμία αναφορά στο σημαντικό θέμα της υγείας- ασφάλειας στην εργασία. Επομένως, επαφίεται στην καλή κατάρτιση και ευαισθησία του διδάσκοντα η ανάπτυξη του θέματος και η προσπάθεια για καλλιέργεια κουλτούρας πρόληψης στους σπουδαστές. Ε.Σ.Δ.Υ.: Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας έχει σκοπό την μεταπτυχιακή εκπαίδευση πτυχιούχων Α.Ε.Ι. - Τ.Ε.Ι., την επιστημονική έρευνα και την παροχή υπηρεσιών για την δημόσια υγεία, την διοίκηση υπηρεσιών υγείας κ.ά. Ο τομέας ΕΒΥ, ο οποίος συστάθηκε στα μέσα της δεκαετίας 1970, συμμετέχει στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Δημόσιας Υγείας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (Ε.Σ.Δ.Υ.), με το μάθημα «Επαγγελματική Υγιεινή» καθώς και την παροχή εκπαίδευσης στην «Ιατρική της Εργασίας». Στη χώρα μας η ενσωμάτωση στοιχείων ασφάλειας και υγείας στην εργασία, στον εκπαιδευτικό τομέα χαρακτηρίζεται από τις παρακάτω ιδιότητες: - Είναι αποσπασματική και όχι ενιαία. - Είναι απαραίτητο να ξεκινά από το νηπιαγωγείο και να επικεντρώνεται στη συνέχεια, στον κύκλο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. - Η προσπάθεια πρέπει να συνεχίζεται στα Τεχνικά Λύκεια, ΕΠΑΛ, ΙΕΚ κ.ά., τα οποία ανεξάρτητα από ειδικότητα πρέπει να προσφέρουν τις απαραίτητες γνώσεις. - Τα περισσότερα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και αγωγής υγείας είναι εθελοντικά. Αυτό εμποδίζει τη διάδοση της ενημέρωσης. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 39

40 - Υπάρχει έλλειψη κατάλληλων συγγραμμάτων και εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού. Κ.Ε.Κ.: Στα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης υλοποιούνται πολλά Προγράμματα κατάρτισης, που απευθύνονται σε εργαζόμενους ή ανέργους διαφόρων ειδικοτήτων όπως μηχανικούς, εργοδηγούς, υδραυλικούς, ψυκτικούς, ηλεκτρολόγους κλπ. διαφορετικού επομένως μορφωτικού επιπέδου ή ηλικιακής ομάδας. Τα προγράμματα αυτά αποτελούνται από θεωρητικό μέρος, το οποίο διεξάγεται στις εγκαταστάσεις των Κ.Ε.Κ. και πρακτικό μέρος, το οποίο υλοποιείται σε επιχειρήσεις ή φορείς σχετικούς με το αντικείμενο της κατάρτισης. Στο θεωρητικό μέρος του προγράμματος κατάρτισης, εντάσσεται τις περισσότερες φορές η θεματική ενότητα «Υγιεινή και Ασφάλεια στο Χώρο Εργασίας», διάρκειας περίπου 40 ωρών σε συνολική χρονική διάρκεια προγράμματος 600 ωρών. Οι εκπαιδευτικοί στόχοι της ενότητας είναι η αναγνώριση της τήρησης των κανόνων υγιεινής και ασφάλειας σε ένα χώρο εργασίας, ώστε οι καταρτισθέντες να είναι παραγωγικοί, αλλά και ενήμεροι για τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα εργαζομένου και εργοδότη, καθώς και η γνώση της βασικής νομοθεσίας και του τρόπου εφαρμογής της από τις επιχειρήσεις. Οργανώσεις: Στη χώρα μας δραστηριοποιούνται οργανώσεις όπως η ελληνική εθελοντική οργάνωση ΦΑΟΣ (Φροντίδα, Αγωγή, Οργάνωση, Συμμετοχή), η οποία ασχολείται με την προώθηση της ασφάλειας με συνεργασία κρατικών και ιδιωτικών φορέων, επικεντρώνοντας στην κατάλληλη εκπαίδευση των διδασκόντων. Εκστρατείες Ενημέρωσης Οι εκστρατείες πρόληψης οργανώνονται συνήθως κατά την διάρκεια της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας για την «Ασφάλεια και Υγεία στην Εργασία», το δεύτερο δεκαήμερο του Οκτωβρίου. Σε αυτές, γίνεται μετάδοση σχετικών μηνυμάτων στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, προβολές ταινιών μικρού μήκους σχετικών με το θέμα, μετάδοση συνεντεύξεων, ενημερωτικών εκπομπών από ραδιόφωνο και τηλεόραση, καθώς και δημοσίευση άρθρων για την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών σε περιοδικά συλλόγων και συνδικάτων. Ακόμη γίνεται απονομή ετήσιων βραβείων (π.χ. «Ασπίδες» Ασφαλείας) σε εταιρίες τομέων της Βιομηχανίας όπως στην Οικοδομική Βιομηχανία, στη Λατομική Βιομηχανία, στην Ξυλουργική Βιομηχανία και στην Χημική Βιομηχανία- Βιομηχανία Παραγώγων Πετρελαίου. Επίσης λαμβάνει χώρα η ετήσια ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 40

41 επιβράβευση εργαζομένων, που επέδειξαν πρότυπη συμπεριφορά κατά την εργασία τους, από τις Διοικήσεις ορισμένων ιδιωτικών επιχειρήσεων. Εξάλλου Επιθεωρητές Εργασίας επισκέπτονται χώρους εργασίας, συζητούν με τους εργαζόμενους και διανέμουν ενημερωτικό υλικό. Κατά την διάρκεια αυτών των εκστρατειών, πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η αφίσα ως διαφημιστικό υλικό, στο αγώνα ενάντια στα εργατικά ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες. Η αφίσα, εργαλείο πρόληψης: Η αφίσα γεννήθηκε τον 19ο αιώνα και στα πρώτα της βήματα αποτέλεσε μια πολύχρωμη διαφήμιση για το θέατρο, τον κινηματογράφο ή το τσίρκο. Οι πρώτες έγχρωμες αφίσες χρησιμοποιήθηκαν αρχικά στην Αγγλία, Σουηδία, Γερμανία και Γαλλία. Από το 1968, λειτουργεί μέχρι σήμερα με μεγάλη επιτυχία το πρώτο παγκόσμιο Μουσείο Αφίσας στην πολωνική πόλη Wilanόw, στα περίχωρα της Βαρσοβίας. Οι αφίσες για την ασφάλεια της εργασίας αποτελούν μια ειδική κατηγορία αφισών στην ιστορία αυτής της μορφής τέχνης. Τα κριτήρια αξιολόγησης μιας αφίσας για την ασφάλεια και υγεία στην εργασία είναι τα παρακάτω: «Δύναμη» με την οποία αιχμαλωτίζει την προσοχή του εργαζομένου. Πιστή απόδοση της πραγματικής κατάστασης. Κατανόηση της πεμπτουσίας του εργατικού μόχθου. Διείσδυση στο πνεύμα της δουλειάς των εργαζομένων. Οι διάφοροι ευρωπαϊκοί φορείς για την ασφάλεια και υγεία στην εργασία (π.χ. OSH) αναζητούν τρόπους για την βελτίωση αυτού του σπουδαίου μέσου έκφρασης και αποστολής μηνύματος. Το Κεντρικό Ινστιτούτο για την προστασία της υγείας στην Πολωνία οργάνωσε διαγωνισμό αφίσας για τον OSH με θέμα «Στρες στην Εργασία» Στον διαγωνισμό συμμετείχαν καλλιτέχνες και σπουδαστές καθώς και απόφοιτοι Ακαδημιών Καλών Τεχνών της Πολωνίας και άλλων χωρών. Υποβλήθηκαν συνολικά 200 έργα, πολλά από τα οποία κατέπληξαν με την ακρίβεια των μηνυμάτων τους, όπως π.χ. το σλόγκαν μιας συμμετοχής: «Στρες στην Εργασία: αβεβαιότητα, κίνδυνος, πίεση». Από τον πρώτο διαγωνισμό η αφίσα έγινε ένα σπουδαίο και σταθερό μέσο προώθησης της ασφάλειας και υγείας στην εργασία. Οι ετήσιοι διαγωνισμοί είχαν ως θέμα τους το θόρυβο, τους χημικούς κινδύνους, την εργονομία, τους βιολογικούς κινδύνους, τον ηλεκτρισμό, τις κατασκευές κλπ. Η αξία αυτών των διαγωνισμών αφίσας καθώς και της δημοσιοποίησης των βραβευμένων ή διακριθέντων συμμετοχών είναι πολύ μεγάλη. Οι αφίσες αυξάνουν την επίδραση και άλλων μορφών επικοινωνίας και πρόληψης (π.χ. φιλμς, σεμινάρια, ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 41

42 εκπαίδευση). Όταν βλέπει κανείς μια επιτυχημένη αφίσα για την ασφάλεια και υγεία της εργασίας, αντιλαμβάνεται το μήνυμα, το οποίο είναι πολύ πιο ισχυρό από μια λίστα προειδοποιήσεων. Η ποικιλία των μέσων έκφρασης έχει αυξηθεί πολύ στη σύγχρονη εποχή. Μια αφίσα για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων μπορεί σήμερα να στηθεί με τη βοήθεια σχεδίων, γραφιστικών, ζωγραφικής ή κολάζ από διαφορετικές τεχνικές και να περιλαμβάνει ένα σλόγκαν. Πολύ συχνά αναφέρεται σε ένα λεπτό αλλά περιεκτικό συμβολισμό συνήθως με χρήση σατιρικού σχεδίου, χιουμοριστικού ή αιφνιδιαστικού μηνύματος ή σύνθεσης αντικειμένων. Η αφίσα με θέμα την υγεία και ασφάλεια στην εργασία οπτικοποιεί ένα μήνυμα επιδρώντας πολύ ισχυρά στη συνείδηση των εργαζομένων, συγκριτικά με το λόγο (προφορικό ή γραπτό). Προκαλεί την προσοχή του κοινού, κερδίζει το ενδιαφέρον των απασχολούμενων στα τεχνικά έργα, πληροφορεί- ενημερώνει, προβληματίζει. Προσφέρει επίσης μια ευρύτερη οπτική των επαγγελματικών οργανώσεων ή συνδικάτων και τολμά έξω από τη στερεότυπη εικόνα του εργασιακού χώρου. Παρέχει ακόμη μια νέα εικόνα των εργαζομένων, οι οποίοι δεν απεικονίζονται ως «σοκαρισμένοι» εργάτες ή ως άνθρωποι που συχνά παραβαίνουν τους κανόνες. Οι διαγωνισμοί, εκθέσεις κλπ. αφίσας, με θέμα την υγεία και ασφάλεια στην εργασία, δεν βοηθούν μόνο στον αγώνα ενάντια στους εργασιακούς κινδύνους, αλλά και στην εξέλιξη της μοντέρνας αφίσας, της ενδιαφέρουσας αυτής μορφής τέχνης. Αξίζει να αναφερθεί εδώ, η επιτυχημένη οργάνωση μιας έκθεσης αφίσας (300 συμμετοχές) του OSH, στο Διεθνές Μουσείο Αφίσας (Wilanόw), το Σύστημα Διαχείρισης Το Σύστημα διαχείρισης της υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας αποσκοπεί στον διαρκή και ολοκληρωμένο έλεγχο όλων των διαδικασιών της εταιρίας. Το κόστος του συστήματος διαχείρισης αφορά στην μελέτη, σχεδιασμό, πιστοποίηση, καθώς και την εφαρμογή και ενδεχομένως αναθεώρηση του στο λειτουργικό περιβάλλον της εταιρίας. Η πιστοποίηση του συστήματος αυτού από οργανωμένο- αναγνωρισμένο φορέα πιστοποίησης αποτελεί βασική προϋπόθεση για διεύρυνση του πελατολογίου της (π.χ. με πελάτες αναπτυγμένων χωρών). Μία επιχείρηση, η οποία χαρακτηρίζεται από επισφαλείς εργασιακές συνθήκες δεν μπορεί να θεωρηθεί ποιοτική. Στη χώρα μας ο ελληνικός οργανισμός για την τυποποίηση ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 42

43 είναι ο ΕΛ.Ο.Τ., ενώ στην Ευρώπη υπάρχουν τρεις (3) φορείς τυποποίησης: CEN, CENELEC, ETSI. Σύμφωνα με τα πρότυπα ISO 9001 και ISO 9002 οι συνθήκες εργασίας πρέπει να είναι ελεγχόμενες, δηλαδή να χρησιμοποιείται κατάλληλος εξοπλισμός για την παραγωγή και την εγκατάσταση, σε κατάλληλο εργασιακό περιβάλλον. Τα ζητήματα για την υγεία και ασφάλεια είναι πιο σαφή στο καινούργιο πρότυπο ISO 9001: Επίσης, στο ISO η σχέση του εργασιακού με το ευρύτερο περιβάλλον είναι σαφέστατη. Μια εταιρία δεν μπορεί να εφαρμόζει διαδικασίες για την πρόληψη ή τον περιορισμό των κινδύνων για το περιβάλλον, χωρίς να έχει μελετήσει την αλληλεπίδραση του με το περιβάλλον εργασίας ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Το πρώτο Προεδρικό Διάταγμα σχετικά με την Υγιεινή & Ασφάλεια των Εργαζομένων, το Π.Δ. της 14/03/1934 "Περί υγιεινής και ασφάλειας των εργατών και υπαλλήλων των πάσης φύσεως βιομηχανικών και βιοτεχνικών εργοστασίων, εργαστηρίων κλπ", ψηφίστηκε στο διάστημα της περιόδου του μεσοπολέμου, 1934, και αρκετές από τις διατάξεις του παραμένουν ενεργές μέχρι τις ημέρες μας. Το επόμενο σημαντικό βήμα προόδου σε θέματα σχετικά με την «Υγιεινή & Ασφάλεια των Εργαζομένων» σημειώθηκε πολλά χρόνια αργότερα, μόλις το 1985, και αφορούσε την ψήφιση ενός Νόμου, του Ν. 1568/1985, ο οποίος καθιέρωνε το θεσμό του Τεχνικού Ασφάλειας. Ο Τεχνικός Ασφάλειας οφείλει να αναφέρεται στον Εργοδότη της επιχείρησης και να παρέχει υποδείξεις και συμβουλές, γραπτά ή προφορικά, σε θέματα σχετικά με την Ασφάλεια της Εργασίας και την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων. Τις γραπτές υποδείξεις πρέπει να τις καταχωρεί σε ειδικό βιβλίο της επιχείρησης το οποίο καλείται: «Βιβλίο Γραπτών Υποδείξεων Τεχνικού Ασφάλειας». Επίσης, ο εργοδότης έχει υποχρέωση να λαμβάνει γνώση ενυπογράφως των υποδείξεων που καταχωρούνται στο βιβλίο αυτό. Πιο αναλυτικά, ο Τεχνικός Ασφάλειας: Είναι ο σύμβουλος της επιχείρησης στα θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. Η πρόληψη των ατυχημάτων, η οργάνωση αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών και η ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 43

44 πρόταση ασφαλών μεθόδων κατά την εκτέλεση της εργασίας είναι αναγκαία στοιχεία για την βελτίωση της ασφάλεια των εργαζομένων της επιχείρησης. Έχει υποχρέωση να ελέγχει και να επιβλέπει την ασφάλεια των εγκαταστάσεων. Είναι υποχρεωμένος να προτείνει μέτρα προληπτικής συντήρησης των μηχανημάτων. Έχει υποχρέωση να υποδεικνύει ασφαλείς μεθόδους εκτέλεσης παραγωγικών διαδικασιών. Έχει καθήκον να προτείνει τα απαιτούμενα μέσα ατομικής προστασίας για την ασφάλεια των εργαζομένων. Είναι υποχρεωμένος να διερευνά, να καταγράφει και να παρακολουθεί τα εργατικά ατυχήματα. Έχει ευθύνη στο να εκπονεί τα σχέδια αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών (όπως σε περίπτωση φωτιάς, σεισμού, τρομοκρατικής ενέργειας) και να εκπαιδεύει ανάλογα τους εργαζόμενους. Έχει υποχρέωση να πραγματοποιεί μετρήσεις φυσικών, χημικών και βιολογικών παραγόντων στο εργασιακό περιβάλλον. Οφείλει να προτείνει την σωστή σήμανση του χώρου εργασίας. Είναι υποχρεωμένος να καταστρώνει το πλάνο διαφυγής σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης. Οφείλει να προτείνει εργονομικές βελτιώσεις και γενικότερα βελτιώσεις του εργασιακού περιβάλλοντος. Έχει υποχρέωση να υποστηρίζει την επιχείρηση σε περίπτωση ατυχήματος και να συνεργάζεται με τους νομικούς της συμβούλους. Έχει καθήκον να συνεργάζεται με τον Ιατρό Εργασίας. Είναι υποχρεωμένος να τηρεί πάντοτε το επιχειρησιακό απόρρητο. Έπειτα, πέρασαν σχεδόν δέκα χρόνια μέχρι την ψήφιση του Π.Δ. 17/1996, σύμφωνα με το οποίο ο κάθε εργοδότης που απασχολεί στην επιχείρησή του έστω και έναν (1) εργαζόμενο, οφείλει να απασχολεί Τεχνικό Ασφάλειας. Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με την Εγκύκλιο / του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας, η οποία είναι επεξηγηματική του Π.Δ. 17/1996: Αντίστοιχα, υποχρέωση για απασχόληση Γιατρού Εργασίας έχουν όλες οι επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από 50 εργαζόμενους ή όσες απασχολούν έστω και έναν εργαζόμενο, ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 44

45 εφόσον οι εργασίες τους είναι σχετικές με μόλυβδο (Π.Δ. 94/87), αμίαντο (Π.Δ. 70α/88), καρκινογόνες ουσίες (Π.Δ. 399/94) ή βιολογικούς παράγοντες (Π.Δ. 186/95). "Ο εργοδότης είναι υπεύθυνος για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων στην επιχείρησή του και δεν απαλλάσσεται από αυτή την ευθύνη του, ούτε όταν οι εργαζόμενοι δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους, ούτε όταν αναθέτει τα καθήκοντα προστασίας και πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου στον Τεχνικό ασφάλειας ή / και στον Ιατρό Εργασίας ή / και σε αρμόδιες Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης (ΕΞ.Υ.Π.Π.)". Επιπλέον, κάθε επιχείρηση, κατά την θεώρηση των προγραμμάτων ωρών εργασίας που πραγματοποιείται στην οικεία Κοινωνική Επιθεώρηση Εργασίας μία φορά ανά έτος, ή σε περίπτωση νέων προσλήψεων, οφείλει, σύμφωνα με τον Ν. 2874/2000, να αναγράφει και το όνομα του Τεχνικού Ασφάλειας που απασχολεί, η δε σύμβαση εργασίας - πλήρους ή μερικής απασχόλησης -, ή έργου, ή παροχής υπηρεσιών, κοινοποιείται υποχρεωτικά στην αντίστοιχη - οικεία Τεχνική - Υγειονομική Επιθεώρηση Εργασίας. Βέβαια, είναι χρήσιμο να τονισθεί, ότι σε μερικές επιχειρήσεις της B' Κατηγορίας Επικινδυνότητας, σύμφωνα με το Νόμο 3144/2003, και στο σύνολο των επιχειρήσεων της Γ' Κατηγορίας Επικινδυνότητας, υπηρεσίες Τεχνικού Ασφάλειας δύναται να παρέχει και ο εργοδότης ή ένας εργαζόμενος μετά από σύντομη εκπαίδευση, όπως αυτή με σαφήνεια ορίζεται στις Υ.Α & / 2005, με την προϋπόθεση, φυσικά, ότι θα εφαρμόζει την Μελέτη Εκτίμησης Επαγγελματικού Κινδύνου, την οποία έχει συντάξει ένας Τεχνικός Ασφάλειας Μηχανικός -, ή ΕΞ.Υ.Π.Π., σύμφωνα με το Π.Δ. 17/1996. Στο σημείο αυτό είναι αναγκαίο να επισημάνω ότι η Εκτίμηση του Επαγγελματικού Κινδύνου, σαν μία δυναμική ολοκληρωμένη ανάλυση των συνθηκών εργασίας, αποτελεί ένα απολύτως απαραίτητο πληροφοριακό μέσο, στο σχεδιασμό και στην οργάνωση της ουσιαστικής επέμβασης στο εργασιακό περιβάλλον, με στόχο τη διαφύλαξη και προαγωγή της Υγείας και της Ασφάλειας των εργαζομένων. Η εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου, είναι το προϊόν μιας συνεχούς διαδικασίας, που εμπεριέχει το σύνολο των ενεργειών πληροφόρησης, τεκμηρίωσης και καταγραφής των συνθηκών εργασίας, από τη φάση της απλής περιγραφής της παραγωγικής διαδικασίας μέχρι και τις τελικές φάσεις προσδιορισμού των βλαπτικών και επικίνδυνων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων και των πληροφοριών σχετικά με την επίδραση του εργασιακού περιβάλλοντος στην ανθρώπινη υγεία. Ο δυναμικός χαρακτήρας αυτής της διαδικασίας, ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 45

46 εκφράζεται μέσω της αξιολόγησης των επεμβάσεων για την προστασία και πρόληψη της υγείας των εργαζομένων, καθώς και με την παρακολούθηση της εξέλιξης των κινδύνων, σε σχέση με την προσαρμογή της τεχνολογίας στις παραγωγικές απαιτήσεις. ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Σύμφωνα με τα εδάφια α, β, γ και δ του άρθρου 5 του Ν. 1568/85, τα καθήκοντα του Τεχνικού Ασφαλείας, μπορούν να ασκούν κάτοχοι: - Πτυχίου Πανεπιστημίου, Πολυτεχνείου ή Πολυτεχνικής Σχολής Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος του εσωτερικού ή ισότιμων σχολών του εξωτερικού και άδεια άσκησης επαγγέλματος με τουλάχιστον διετή προϋπηρεσία η οποία υπολογίζεται από κτήσης πτυχίου. - Πτυχίου Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος ή ισότιμων σχολών του εξωτερικού ή πτυχίου των πρώην σχολών υπομηχανικών και των Κ.Α.Τ.Ε.Ε., με τουλάχιστον πενταετή προϋπηρεσία η οποία υπολογίζεται από κτήσης πτυχίου. - Απολυτηρίου Τεχνικού Λυκείου ή Μέσης Τεχνικής Σχολής ή άλλης αναγνωρισμένης Τεχνικής Επαγγελματικής Σχολής του εσωτερικού ή ισότιμων σχολών του εξωτερικού ή άδειας άσκησης επαγγέλματος εμπειροτέχνη με τουλάχιστον οκταετή προϋπηρεσία. - Τίτλου ή πιστοποιητικού της αλλοδαπής από το οποίο προκύπτει ότι είναι τεχνικός ασφαλείας. Για Τεχνικούς Ασφαλείας που έχουν παρακολουθήσει προγράμματα επιμόρφωσης σε θέματα ασφάλειας και υγείας των εργαζομένων, διάρκειας τουλάχιστον 100 ωρών, που εκτελούνται από την αρμόδια Υπηρεσία, εκπαιδευτικούς ή άλλους δημόσιους οργανισμούς ή από εξειδικευμένα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.) πιστοποιημένα στην υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας, η προϋπηρεσία που προβλέπεται στην παρ. 2 του άρθρου 5 του Ν. 1568/85 μειώνεται για τους πτυχιούχους ΑΕΙ κατά ένα έτος ενώ για τους υπολοίπους κατά τρία έτη ΙΑΤΡΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Για την επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων ο Ν. 1568/85, καθιερώνει τον θεσμό του Γιατρού Εργασίας σε κάθε επιχείρηση. Ο Γιατρός Εργασίας, σύμφωνα με το Ν. 1568/85, ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 46

47 πρέπει να έχει την ειδικότητα της ιατρικής της εργασίας, αλλά ώσπου να καθιερωθεί η ειδικότητα αυτή μπορεί να προσλαμβάνεται γιατρός οποιαδήποτε ειδικότητας. Καθήκοντα γιατρού εργασίας: Να επιθεωρεί τις θέσεις εργασίας Να ερευνά τις αιτίες ασθενειών που οφείλονται στην εργασία Να συμβουλεύει τον εργοδότη σε θέματα σχεδιασμού και προγραμματισμού της παραγωγικής διαδικασίας, οργανώσεως πρώτων βοηθειών Να παρέχει επείγουσα θεραπεία σε περίπτωση ατυχήματος ή ασθένειας κ.α. Δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιείται ο γιατρός εργασίας για την επαλήθευση ασθένειας μισθωτού. Γιατρό Εργασίας υποχρεούνται να έχουν όσες επιχειρήσεις αριθμούν προσωπικό άνω των 50 εργαζομένων. ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΙΑΤΡΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Τα καθήκοντα του γιατρού εργασίας, σύμφωνα με το άρθρο 9 του Ν. 3144/03, (111/Α): «κοινωνικός διάλογος για την προώθηση της απασχόλησης και την κοινωνική προστασία και άλλες διατάξεις» με τον οποίο τροποποιείται το αρθρ. 8 του Ν. 1568/85, μπορούν να ασκούν οι γιατροί που κατέχουν και ασκούν την ειδικότητα της ιατρικής της εργασίας, όπως πιστοποιείται από τον οικείο ιατρικό σύλλογο. Κατ εξαίρεση, τα καθήκοντα του γιατρού εργασίας, όπως αυτά προβλέπονται από τον Ν. 1568/85 έχουν δικαίωμα να ασκούν: - Οι γιατροί χωρίς ειδικότητα, οι οποίοι κατά την δημοσίευση του Ν. 3144/03 έχουν συνάψει συμβάσεις παροχής υπηρεσιών γιατρού εργασίας με επιχειρήσεις και αποδεικνύουν την άσκηση των καθηκόντων αυτών συνεχώς επί επτά τουλάχιστον έτη. - Οι γιατροί οι οποίοι κατά την δημοσίευση του Ν. 3144/03 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 29 του Ν. 3227/04, εκτελούν καθήκοντα γιατρού εργασίας χωρίς να κατέχουν ή να ασκούν τον τίτλο της ειδικότητας της ιατρικής της εργασίας, αλλά τίτλο άλλης ειδικότητας, καθώς και γιατροί άλλων ειδικοτήτων οι οποίοι αναλαμβάνουν και εκτελούν καθήκοντα γιατρού εργασίας μέχρι τη λήξη της προθεσμίας για την κατάθεση της αίτησης για την απόκτηση της ειδικότητας της ιατρικής της εργασίας. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 47

48 Οι γιατροί των παραπάνω περιπτώσεων θα πρέπει μέσα σε πέντε έτη από τη δημοσίευση του Ν. 3144/03 να αποκτήσουν τον τίτλο της ειδικότητας της ιατρικής της εργασίας αφού ολοκληρώσουν τον κύκλο της εκπαίδευσης τους με βάση τις διατάξεις του Π.Δ. 415/94 (263/Α) και του Π.Δ. 213/86 (87/Α). Η κατάθεση της αίτησης για εκπαίδευση προς απόκτηση της ειδικότητας της ιατρικής της εργασίας από τους γιατρούς των παραπάνω περιπτώσεων πρέπει να γίνει εντός έξι μηνών από τη δημοσίευση του Ν. 3144/03. Με το άρθρο 29 του Ν. 3227/04, (31/Α) η προθεσμία κατάθεσης της αίτησης για εκπαίδευση των γιατρών εργασίας παρατείνεται σε 18 μήνες από τη δημοσίευση του. Μετά την πάροδο της πενταετίας δεν επιτρέπεται σε ιατρό που δεν κατέχει τον τίτλο της ειδικότητας της ιατρικής της εργασίας και δεν την ασκεί να εργάζεται και να προσφέρει υπηρεσίες ως ιατρός εργασίας. Ο χρόνος απασχόλησης του Τεχνικού Ασφαλείας και του Ιατρού Εργασίας καθορίζεται με βάση το άρθρο 4 του Π.Δ. 17/96 και του Π.Δ. 294/88 συναρτήσει του αριθμού των εργαζομένων και της κατηγορίας στην οποία ανήκει η επιχείρηση ΜΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ( Μ.Α.Π.) Ως Μέσα (ή εξοπλισμός) Ατομικής Προστασίας νοείται κάθε εξοπλισμός τον οποίο ο εργαζόμενος πρέπει να φορά ή να φέρει κατά την εργασία για να προστατεύεται από έναν η περισσότερους κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία του, καθώς και κάθε συμπλήρωμα ή εξάρτημα του εξοπλισμού που εξυπηρετεί αυτό το σκοπό. Η χρήση των ΜΑΠ πρέπει να θεωρείται ως η τελευταία λύση για την προστασία των εργαζομένων και να χρησιμοποιείται μόνον εφόσον οι κίνδυνοι δεν μπορούν να αποφευχθούν ούτε να περιοριστούν επαρκώς με τεχνικά μέτρα ή μέσα συλλογικής προστασίας ή με μέτρα μεθόδους ή διαδικασίες οργάνωσης της εργασίας. Κάθε ΜΑΠ πρέπει να είναι κατάλληλο για τους σχετικούς κινδύνους, χωρίς το ίδιο να οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο. Πρέπει να ανταποκρίνεται στις συνθήκες που επικρατούν στο χώρο εργασίας και να ταιριάζει σωστά στο χρήστη. O εργοδότης πρέπει να παρέχει τα ΜΑΠ και να πληρώνει κάθε δαπάνη σχετικά με αυτά, καθώς επίσης και να διασφαλίζει την καλή κατάσταση τους από άποψη λειτουργίας και υγιεινής. Η κατάρτιση και η επίδειξη για τη χρησιμοποίηση των ΜΑΠ είναι επίσης υποχρέωση του εργοδότη. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 48

49 Τα Μέσα Ατομικής Προστασίας πρέπει : - Να είναι σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις σχετικά με το σχεδιασμό και την κατασκευή τους από πλευράς ασφάλειας και υγείας. - Να είναι κατάλληλα κατασκευασμένα για τους εκάστοτε κινδύνους για τους οποίους γίνεται η πρόληψη και η χρήση τους να μη συνεπάγει νέους κινδύνους. - Να επιλέγονται με βάση τις συγκεκριμένες κάθε φορά συνθήκες και ανάγκες. - Να προσαρμόζονται στο χρήστη. - Να χρησιμοποιούνται μόνο για τις προβλεπόμενες χρήσεις και σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή. - Να συνοδεύονται με σαφείς οδηγίες χρήσης στην ελληνική γλώσσα. - Να συντηρούνται, να επισκευάζονται και να καθαρίζονται τακτικά. - Να αντικαθίστανται όταν παρουσιάζουν προχωρημένη φθορά ή έχει λήξει ο επιτρεπόμενος χρόνος χρήσης τους. - Να φυλάσσονται σε ειδικές θέσεις ή χώρους με καλές συνθήκες καθαριότητας και υγιεινής. - Σε περίπτωση πολλαπλών κινδύνων αν χρησιμοποιούνται περισσότερα του ενός, πρέπει να είναι συμβατά μεταξύ τους και αποτελεσματικά. - Σε περίπτωση που τα ΜΑΠ διαθέτουν σύστημα με το οποίο μπορούν να συνδέονται με συμπληρωματικό σύστημα, το εξάρτημα σύνδεσης πρέπει να έχει μελετηθεί και κατασκευαστεί έτσι ώστε να μπορεί να προσαρμοστεί μόνο σε σύστημα κατάλληλου τύπου. - Τα ΜΑΠ που προορίζονται για χρήση σε εκρηκτική ατμόσφαιρα πρέπει να σχεδιάζονται και να κατασκευάζονται έτσι ώστε να μην είναι δυνατό να παραχθεί σ αυτά τόξο ή σπινθήρας ηλεκτρικής ή ηλεκτροστατικής προέλευσης, ή να δημιουργηθεί σπινθήρας λόγω κρούσης, ο οποίος μπορεί να προκαλέσει ανάφλεξη εκρηκτικού μίγματος. - Να προορίζονται για προσωπική χρήση. - Τα ΜΑΠ επιτρέπεται να διατίθενται στην αγορά και να τίθενται σε χρήση εφόσον είναι κατάλληλα κατασκευασμένα ώστε να προφυλάσσουν την υγεία και να εξασφαλίζουν την ασφάλεια των χρηστών (χωρίς να θίγεται η υγεία και η ασφάλεια ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 49

50 άλλων προσώπων) και εφόσον συντηρούνται κατάλληλα και χρησιμοποιούνται για τον κατάλληλο σκοπό - Τα ΜΑΠ που διατίθενται στην αγορά απαιτείται να φέρουν τη σήμανση CE επ αυτών και στη συσκευασία τους με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι ορατή και ευανάγνωστη και να παραμείνει ανεξίτηλη κατά την αναμενόμενη διάρκεια ζωής των μέσων ατομικής προστασίας. - Για κάθε μέσο ατομικής προστασίας που διατίθεται στην αγορά, ο κατασκευαστής υποχρεωτικά συντάσσει και παραδίνει ενημερωτικό σημείωμα στην ελληνική γλώσσα που περιέχει χρήσιμα στοιχεία για τα μέσα ατομικής προστασίας, όπως: Τα στοιχεία του κατασκευαστή του μέσου ατομικής προστασίας Τις οδηγίες χρήσης, αποθήκευσης, συντήρησης, καθαρισμού, επιθεώρησης, απολύμανσης. Τις επιδόσεις που επιτεύχθηκαν από τις τεχνικές δοκιμές για τον προσδιορισμό, το επίπεδο ή την κατηγορία προστασίας των μέσων ατομικής προστασίας Τα πρόσθετα εξαρτήματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν Τις διάφορες κατηγορίες προστασίας συναρτήσει του επιπέδου κινδύνων και τα όρια εκτός των οποίων αντενδείκνυται η χρησιμοποίηση των μέσων ατομικής προστασίας Την ημερομηνία ή χρονική διάρκεια απόσυρσης των μέσων ατομικής προστασίας Τη συσκευασία της ασφαλούς μεταφοράς Κατά τη χορήγηση των ΜΑΠ και μετά: - Ενημέρωση των εργαζομένων για τους κινδύνους που απειλούν την ασφάλεια και την υγεία τους, τα προληπτικά μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί, τα μέτρα και τις προφυλάξεις που πρέπει να τηρούν, καθώς και για τους κινδύνους που παραμένουν σε ορισμένες εργασίες ή θέσεις εργασίας και κάνουν αναγκαία τη χρήση των μέσων ατομικής προστασίας - Παροχή οδηγιών για την αποτελεσματική χρήση των ΜΑΠ, με σχετική εκπαίδευση ή και εξάσκηση των εργαζομένων όποτε χρειάζεται. - Περιοδικός έλεγχος της σωστής χρήσης τους. - Φροντίδα για τη φύλαξή τους σε θέσεις με καλές συνθήκες καθαριότητας και υγιεινής. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 50

51 - Διάθεση κατάλληλων διευκολύνσεων και μέσων για τις αναγκαίες συντηρήσεις, επισκευές και καθαρισμούς των σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή. - Αντικατάστασή τους σε περίπτωση φθοράς ή όταν έχει λήξει ο επιτρεπόμενος χρόνος χρήσης τους. Οι εργαζόμενοι πρέπει: - Να φορούν τα ΜΑΠ όπου απαιτείται για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας τους. - Να χρησιμοποιούν σωστά τα ΜΑΠ που τίθεται στη διάθεσή τους και μετά τη χρήση να τα τακτοποιούν στη θέση του. - Να ακολουθούν πιστά τις οδηγίες χρήσης. - Να αναφέρουν αμέσως στους επικεφαλής κάθε παρατηρούμενη ανωμαλία κατά τη χρήση των ΜΑΠ ή άλλη αιτία που δικαιολογεί τη συντήρηση, την επισκευή ή την αντικατάστασή τους. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΕΦΑΛΙΟΥ Στις περιπτώσεις που οι εργαζόμενοι εκτίθενται σε κίνδυνο τραυματισμού του κεφαλιού κατά τη διάρκεια της εργασίας πρέπει να εφοδιάζονται με κατάλληλο κράνος ασφαλείας. Ο κίνδυνος αυτός μπορεί να προέλθει κύρια από: Πτώση των ιδίων των εργαζομένων Πτώση ή εκτίναξη αντικειμένων Πρόσκρουση σε αντικείμενο, μηχάνημα ή στοιχείο κατασκευής Ηλεκτρισμό Τα προστατευτικά κράνη πρέπει να επιλέγονται ανάλογα με το είδος και τη σοβαρότητα του κινδύνου, τις ιδιαιτερότητες των προς εκτέλεση εργασιών. Π.χ. στις περιπτώσεις κινδύνου ατυχήματος από ηλεκτροπληξία οι εργαζόμενοι πρέπει να εφοδιάζονται με προστατευτικά κράνη από μονωτικό υλικό. Οι εργαζόμενοι που κατά τη διάρκεια της εργασίας τους εκτίθενται στον ήλιο για μεγάλα διαστήματα κατά τη θερινή περίοδο, πρέπει να εφοδιάζονται με κατάλληλο κάλυμμα κεφαλιού, εφόσον δεν είναι δυνατόν να προστατευθούν από τον ήλιο με άλλο τρόπο. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 51

52 Εικόνα 1. Κράνη ασφαλείας με ενιαίο εξωτερικό κέλυφος από πολυαιθυλένιο, με γείσο, με εσωτερικό ρυθμιζόμενο κεφαλόδεμα, με διηλεκτρική αντοχή 440 Vac, κατάλληλα για χρήση και σε χαμηλές θερμοκρασίες ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΟΡΜΟΥ Όταν κατά τη διάρκεια της εργασίας υπάρχει κίνδυνος να λερωθούν ή να καταστραφούν τα κανονικά ρούχα των εργαζομένων πρέπει αυτοί να εφοδιάζονται με τα κατάλληλα για το είδος της εργασίας ενδύματα εργασίας όπως : Ενδύματα προστασίας από τις κακοκαιρίες όπως σε εργασίες στο ύπαιθρο με βροχή ή κρύο. Προστατευτικά ενδύματα που αναφλέγονται δύσκολα για εργασίες συγκόλλησης. Προστατευτικά ενδύματα για εκτέλεση εργασιών σε θέσεις με πιθανότητα ύπαρξης εκρηκτικού περιβάλλοντος. Δερμάτινες ποδιές για εργασίες συγκόλλησης. Γιλέκα, σακάκια και ποδιές προστασίας από τις μηχανικές και χημικές προσβολές. Ζώνες συγκράτησης κορμού. Τα παραπάνω πρέπει να καθαρίζονται ή να απολυμαίνονται αν απαιτείται, να στεγνώνονται μετά τη χρήση τους και να φυλάσσονται σε καλά αεριζόμενο χώρο μακριά από πηγές θερμότητας. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 52

53 Εικόνα 2. Ολόσωμη Φόρμα ψύχους Εικόνα 3. Βραδυφλεγής ολόσωμη φόρμα ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΜΑΤΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΟΥ Οι εργαζόμενοι πρέπει να εφοδιάζονται με κατάλληλη προσωπίδα, οθόνη, κατάλληλα γυαλιά (με άχρωμα ή έγχρωμα κρύσταλλα) ή άλλο κατάλληλο ανάλογα με τη φύση της εργασίας, ατομικό μέσο προστασίας όταν υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού του προσώπου και των ματιών τους ή βλάβη της όρασής τους από: Εκτινασσόμενα σωματίδια. Επικίνδυνες ουσίες (καυστικά, ερεθιστικά υγρά, ατμούς κ.λπ.). Επικίνδυνες ακτινοβολίες. Εικόνα 4. Ενδεικτικά μέσα προστασίας όρασης και προσώπου ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΚΟΗΣ Οι εργαζόμενοι πρέπει να προστατεύονται από τους κινδύνους που προέρχονται ή μπορεί να προέλθουν κατά την εργασία όταν εκτίθενται σε θόρυβο. Η έκθεση σε υψηλή στάθμη ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 53

54 θορύβου μπορεί να προκαλέσει πτώση της ακουστικής ικανότητας του εργαζομένου. Επίσης προκαλεί φυσική και ψυχολογική καταπόνηση. Οι κίνδυνοι που δημιουργούνται από την ηχοέκθεση πρέπει να μειώνονται στο κατώτατο εφικτό επίπεδο λαμβάνοντας υπόψη την τεχνική πρόοδο και τα διαθέσιμα μέτρα ελέγχου του θορύβου κυρίως στην πηγή (επιλογή μηχανών με χαμηλές εκπομπές θορύβου, εγκλεισμός των πηγών θορύβων, ηχοαπορροφητικά υλικά στο κτίριο ή ηχοπετάσματα). Ο θόρυβος κατά την εργασία εκτιμάται και εφόσον υπάρχει ανάγκη, μετράται προκειμένου να επισημανθούν οι εργαζόμενοι και οι τόποι εργασίας τους που πιθανόν δημιουργείται πρόβλημα. Τα τρία βασικά είδη Μέσων Ατομικής Προστασίας της ακοής είναι: ωτοασπίδες ωτοβύσματα ωτοπώματα Εικόνα 5. Ωτοπώματα και ωτοασπίδες για την προστασία της ακοής. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΩΝ ΟΔΩΝ Όταν η προστασία της υγείας των εργαζομένων από την εισπνοή επικίνδυνης σκόνης, καπνών, τοξικών αερίων ή την έλλειψη επαρκούς ποσότητας οξυγόνου δεν μπορεί να εξασφαλισθεί αποτελεσματικά με κλειστά συστήματα, εγκαταστάσεις επαρκούς τοπικού εξαερισμού ή άλλα τεχνικής φύσης μέτρα, πρέπει αυτοί να εφοδιάζονται με ΜΑΠ των αναπνευστικών οδών (κατάλληλος προστατευτικός εξοπλισμός). Ο εξοπλισμός αυτός πρέπει ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 54

55 απαραίτητα να εφοδιάζει τον χρήστη με αέρα κατάλληλο για την αναπνοή όταν αυτός εκτίθεται σε ατμόσφαιρα μολυσμένη ή με ανεπαρκή συγκέντρωση οξυγόνου. Τα Μέσα Ατομικής Προστασίας της αναπνοής διακρίνονται σε τρεις βασικές κατηγορίες: 1. Αναπνευστήρες με φίλτρο για τον καθαρισμό του εισπνεόμενου αέρα του άμεσου περιβάλλοντος από τα αιωρούμενα τοξικά αέρια ή τη σκόνη. Π.χ. τις μάσκες που καλύπτουν το μισό ή ολόκληρο το πρόσωπο και είναι εφοδιασμένες με μηχανικό ή χημικό φίλτρο. Μπορεί να είναι μιας ή και πολλών χρήσεων με δυνατότητα καθαρισμού ή αντικατάστασης του φίλτρου, όταν καταστραφεί ή λήξει ο χρόνος ισχύος του (προκειμένου για χημικό φίλτρο). Η εισρόφηση του αέρα μέσω φίλτρου, γίνεται συνήθως με φυσικό τρόπο κατά την εισπνοή του χρήστη. Όμως σε ειδικούς τύπους τέτοιων αναπνευστήρων μπορεί να γίνεται με τη βοήθεια κατάλληλων ενσωματωμένων ανεμιστήρων. Οι ανεμιστήρες αυτοί κινούνται με μικρές φορητές μπαταρίες και εξασφαλίζουν έτσι θετική πίεση μέσα στον αναπνευστήρα η οποία εμποδίζει την είσοδο μολυσμένου αέρα από το περιβάλλον. Οι αναπνευστήρες αυτού του τύπου δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε χώρους με ανεπάρκεια οξυγόνου. Σε τέτοιες περιπτώσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι παρακάτω τύποι αναπνευστήρων. 2. Αυτοδύναμες αναπνευστικές συσκευές. Η ίδια η συσκευή παρέχει με κατάλληλο εσωτερικό κύκλωμα τον αέρα ή το οξυγόνο που χρειάζεται για την αναπνοή. Είναι κατάλληλη ειδικά για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης και δίνει μεγάλη ελευθερία κινήσεων. 3. Αναπνευστικές συσκευές με συνεχή παροχή καθαρού αέρα, μέσω σωλήνα από το εξωτερικό περιβάλλον εκτός του μολυσμένου χώρου εργασίας. Ο αέρας διοχετεύεται με τη φυσική εισπνοή του χρήστη ή συνήθως υπό πίεση με τη βοήθεια φυσητήρα, φιάλης υπό πίεση ή αεροσυμπιεστή. Η συσκευή αυτή δίνει τη δυνατότητα μακροχρόνιας παραμονής σε μολυσμένα περιβάλλοντα, αλλά περιορίζει σημαντικά την ελευθερία της κίνησης. Για τις παραπάνω συσκευές επισημαίνονται τα εξής: - Ο παρεχόμενος μέσω του σωλήνα αέρας πρέπει να είναι πάντα καθαρός και απαλλαγμένος από σκόνες, επικίνδυνα αέρια ή καπνούς, λάδια, νερό και δυσάρεστες οσμές. Η θερμοκρασία του πρέπει κατά το δυνατό να κυμαίνεται από C και η σχετική υγρασία του να μην ξεπερνά το 85%. - Όταν χρησιμοποιείται αεροσυμπιεστής ή φιάλη υπό πίεση για την παραγωγή του διοχετευόμενου αέρα πρέπει να είναι εφοδιασμένη με κατάλληλα φίλτρα καθαρισμού και βαλβίδες μείωσης και ρύθμισης της παροχής. Η ποσότητα του αέρα δεν πρέπει να ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 55

56 είναι μικρότερη από 120 lit/min για κάθε χρήστη και η πίεση του στο σωλήνα προσαγωγής μικρότερη από 0,35 Kg/cm 2. - Πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για την άμεση ειδοποίηση του που φορά την αναπνευστική συσκευή στις περιπτώσεις κινδύνου διακοπής της παροχής του αέρα. Γενικά για τον αναπνευστικό προστατευτικό εξοπλισμό πρέπει να ισχύουν τα εξής: - Τα συστατικά υλικά και τα λοιπά μέρη πρέπει να επιλέγονται, ή να σχεδιάζονται και να συνδυάζονται έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η λειτουργία και η υγιεινή της αναπνοής του χρήστη κατά τη διάρκεια της κάτω από τις προβλεπόμενες συνθήκες χρήσης τους. - Ο βαθμός στεγανότητας της μάσκας, η υπό πίεση κατά την εισπνοή, η ικανότητα καθαρισμού των διηθητικών συσκευών, πρέπει να είναι τέτοιες ώστε στην περίπτωση μολυσμένης ατμόσφαιρας, η διείσδυση μολυσματικών ουσιών να είναι επαρκώς χαμηλή ώστε να μη δημιουργεί κινδύνους για την υγεία του χρήστη. - Για τις διηθητικές συσκευές ο κατασκευαστής πρέπει στο ενημερωτικό του σημείωμα να αναγράφει το χρονικό όριο αποθήκευσης του φίλτρου στην αρχική συσκευασία. - Να είναι κατά το δυνατόν προσωπικός, δηλαδή να χρησιμοποιείται κάθε φορά από τον ίδιο εργαζόμενο. - Να καθαρίζεται τουλάχιστον πριν δοθεί για χρήση σε άλλο εργαζόμενο. - Να ελέγχεται και να συντηρείται συχνά και να αντικαθίσταται άμεσα όταν διαπιστώνεται ότι δεν καλύπτει τις προϋποθέσεις ασφαλούς και αποτελεσματικής λειτουργίας. - Να φυλάσσεται, όταν δεν χρησιμοποιείται, σε καθαρούς κλειστούς χώρους ή κλειστά δοχεία που πληρούν τους όρους υγιεινής. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 56

57 Εικόνα 6. Μάσκες αναπνοής διαφόρων τύπων. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΧΕΡΙΩΝ ΚΑΙ ΒΡΑΧΙΟΝΩΝ Οι εργαζόμενοι πρέπει να εφοδιάζονται με κατάλληλα γάντια και όταν χρειάζεται με καλύμματα των βραχιόνων τους ή να τους χορηγούνται ειδικές προστατευτικές κρέμες ανάλογα με τη φύση της εργασίας τους από: Ουσίες θερμές, τοξικές, ερεθιστικές ή διαβρωτικές. Εκτινάξεις διάπυρων ή αιχμηρών σωματιδίων. Κίνδυνο ηλεκτροπληξίας. Αντικείμενα, εργαλεία ή μηχανήματα υψηλής θερμοκρασίας ή με επιφάνειες και ακμές αιχμηρές ή κοφτερές. Μηχανήματα ή εργαλεία που είναι δυνατόν μα άλλο τρόπο να τραυματίσουν τα χέρια (π.χ. με συνεχή τριβή, πρόσκρουση ή δονήσεις όπως κατά των διατρητικών αεροσφυρών) Οδηγίες για τη χρήση και συντήρηση των γαντιών: 1. Δεν προσφέρουν όλα τα γάντια την ίδια προστασία. Ανάλογα με την εργασία που εκτελείται υπάρχουν και τα κατάλληλα γάντια. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 57

58 2. Να γίνεται έλεγχος στα γάντια πριν από κάθε χρήση ώστε να μην υπάρχουν τρύπες στα άκρα και ανάμεσα στα δάκτυλα. 3. Πριν βγουν τα γάντια, πρέπει πρώτα να ξεπλυθούν με σαπούνι και νερό για να απομακρυνθούν τα χημικά, τα ξένα σώματα κ.λπ., να στεγνώνονται καλά και να αερίζονται. 4. Να μην στεγνώνονται πάνω σε καλοριφέρ, σόμπα κ.λπ. η διαρκής επίδραση της θερμότητας αλλοιώνει τα γάντια και αυξάνει τη διαπερατότητα. Να μην αφήνονται τα γάντια για χημικά γυρισμένα το μέσα έξω. Αυτό μπορεί να παγιδεύσει χημικά ή ατμούς μέσα στα γάντια να σαπίσει το υλικό τους. 6. Να μην αποθηκεύονται τα γάντια με τα μανικέτια διπλωμένα. Η πτυχή εξασθενίζει το υλικό και μπορεί να σκιστούν εύκολα. 7. Να ελέγχονται τα γάντια που παραμένουν στις αποθήκες και να γίνεται αντικατάσταση των παλιών και χαλασμένων γαντιών. 8. Τα γάντια του ηλεκτροτεχνίτη πρέπει κάθε 6 μήνες να ελέγχονται για διηλεκτρική αντοχή αν χρησιμοποιούνται συχνά και κάθε 12 αν χρησιμοποιούνται ευκαιριακά. 9. Εκτός του οπτικού ελέγχου τα γάντια του ηλεκτροτεχνίτη πρέπει κάθε πρωί να ελέγχονται με πίεση αέρα. 10. Τα γάντια πρέπει να φυλάσσονται σε μέρος ξηρό και σκοτεινό, όπου η θερμοκρασία θα κυμαίνεται μεταξύ 10 και 21 βαθμών C. ΓΑΝΤΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΗΛΕΚΤΡΟΤΕΧΝΙΤΗ Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στα γάντια προστασίας του ηλεκτροτεχνίτη. Οι ευρωπαϊκές προδιαγραφές τα έχουν κατατάξει στις παρακάτω κλάσεις ανάλογα με τη τάση έναντι της οποίας παρέχουν προστασία: ΚΛΑΣΗ ΤΑΣΗ ΕΝΑΛΛΑΣΣΟΜΕΝΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΥΝ V 0 1 KV 1 7,5 KV 2 17 KV 3 36,5 KV 4 36 KV Πίνακας 8. Κατάταξη γαντιών ηλεκτροτεχνίτη βάση προστασίας έναντι της τάσης του ρεύματος ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 58

59 Τα γάντια κατατάσσονται σε κατηγορίες ανάλογα με τις ειδικές ιδιότητες που έχουν: ΚΩΔΙΚΟΣ ΑΝΤΟΧΗ ΣΕ: Α ΟΞΕΑ Η ΕΛΑΙΑ Ζ ΟΖΟΝ Μ ΥΨΗΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΤΑΠΟΝΙΣΗ R ΣΥΝΟΛΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ C ΧΑΜΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ Πίνακας 9. Κατάταξη γαντιών βάση ειδικών ιδιοτήτων Σε κάθε γάντι πρέπει να υπάρχουν τα παρακάτω: Το CE (σήμα πιστότητας της ΕΟΚ) Ο αριθμός του εργαστηρίου που το ενέκρινε Το έτος παραγωγής του Το όνομα του κατασκευαστή Οι ιδιαίτερες ιδιότητές του π.χ. Α,Η, ή RC Το σύμβολο προστασίας από ηλεκτρικούς κινδύνους που είναι το διπλό τρίγωνο Διαφορετικός χρωματισμός ανά κλάση ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 59

60 Εικόνα 7. Γάντια εργασίας διαφόρων τύπων Εικόνα 8. Γάντια προστασίας ηλεκτροτεχνίτη ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΟΔΙΩΝ Οι εργαζόμενοι που λόγω της φύσης της εργασίας τους ή των χώρων στους οποίους απασχολούνται κινδυνεύουν να τραυματίσουν τα κάτω άκρα τους, πρέπει να εφοδιάζονται με κατάλληλα προστατευτικά υποδήματα ή μπότες και όποτε κρίνεται απαραίτητο με περικνημίδες. Υπάρχουν υποδήματα που είναι χαμηλά και υποδήματα που είναι ψηλά και φτάνουν μέχρι την κνήμη. Τα υποδήματα που είναι ψηλά προσφέρουν μεγαλύτερη άνεση, προστατεύουν μεγαλύτερο μέρος του ποδιού, εξασφαλίζουν καλύτερη στήριξη και αντιστέκονται στην κάμψη με αποτέλεσμα να μειώνουν τους κινδύνους τραυματισμού του χρήστη. Ο κίνδυνος τραυματισμού των ποδιών μπορεί να προέλθει από: Πτώση αντικειμένων, πρόσκρουση ή σύνθλιψη Ουσίες θερμές, τοξικές, ερεθιστικές ή διαβρωτικές Καρφιά ή άλλα αιχμηρά υλικά ή επιφάνειες Εργαλεία με κοφτερές ακμές (όπως π.χ. τσεκούρια) Ολισθηρές επιφάνειες Ανάλογα με το είδος των προς εκτέλεσης εργασιών επιλέγονται και τα κατάλληλα προστατευτικά υποδήματα ή μπότες για τους εργαζόμενους όπως: Υποδήματα, μπότες ασφαλείας Υποδήματα, μπότες με συμπληρωματική προστασία του άκρου του ποδιού Υποδήματα, μπότες για προστασία από το κρύο ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 60

61 Υποδήματα, μπότες για προστασία από τα ηλεκτροστατικά φορτία Υποδήματα, μπότες με ηλεκτρική μόνωση Εικόνα 9. Υποδήματα ασφαλείας ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΠΤΩΣΕΙΣ Σχοινιά και ζώνες ασφαλείας. Οι εργαζόμενοι σε θέσεις εργασίας με σημαντική υψομετρική διαφορά από τον περιβάλλοντα χώρο, που δεν είναι δυνατό να προστατευθούν από τον κίνδυνο πτώσης με τεχνικά ή με άλλα μέτρα συλλογικής προστασίας, πρέπει να εφοδιάζονται με ατομικές ζώνες και σχοινιά ασφαλείας. Ισχύουν οι παρακάτω βασικές αρχές: Όλα τα μεταλλικά μέρη των ζωνών και των σχοινιών ασφαλείας πρέπει να είναι κατασκευασμένα από σφυρήλατο χάλυβα, ή από άλλο ισοδύναμο υλικό από πλευράς αντοχής. Τα σχοινιά ασφαλείας πρέπει να είναι κατασκευασμένα από συνθετικά νήματα υψηλής αντοχής ή από ειδικό εύκαμπτο συρματόσχοινο, αν υπάρχει κίνδυνος να κοπούν από εξωτερική αιτία. ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 61

62 Οι γάντζοι που χρησιμοποιούνται για την αγκύρωση των ζωνών ασφαλείας πρέπει να είναι ειδικοί για το σκοπό αυτό. Οι ζώνες ασφαλείας, τα συρματόσχοινα και όλα τα εξαρτήματα σύνδεσης και αγκύρωσης πρέπει,είτε χωριστά το καθένα είτε συναρμολογημένα, να έχουν όριο θραύσης τουλάχιστον Kg και να μπορούν να σηκώνουν με ασφάλεια αιωρούμενο φορτίο βάρους Οι ζώνες και τα σχοινιά ασφαλείας πρέπει να ελέγχονται πριν από κάθε χρήση και να εξετάζεται με δέουσα προσοχή να μην είναι κομμένα ή μόνιμα παραμορφωμένα. Κατά τη χρήση των σχοινιών ασφαλείας πρέπει να αποφεύγεται η επαφή τους με κοφτερές γωνίες, πηγές θερμότητας, οξέα ακόμη και καυστικές ουσίες. Οι ζώνες ασφαλείας πρέπει να προσαρμόζονται μόνες τους ή με σχοινιά ασφαλείας, σε ένα σταθερό και ασφαλές σημείο αγκύρωσης. Απαγορεύεται να στερεώνεται παραπάνω από ένα σχοινί ασφαλείας στο ίδιο σημείο αγκύρωσης. Επίσης απαγορεύεται να συνδέονται με το ίδιο σχοινί ασφαλείας περισσότερα από ένα και μόνο άτομα. Οι ζώνες και τα σχοινιά ασφαλείας πρέπει να χρησιμοποιούνται και να στερεώνονται κατάλληλα, ώστε να περιορίζουν το ύψος ελεύθερης πτώσης του εργαζομένου στο 1,5 m. Όταν η ζωή και η ασφάλεια ενός εργαζομένου ο οποίος εργάζεται σε απομονωμένη θέση, εξαρτάται μόνο από τη ζώνη ή το σχοινί ασφαλείας πρέπει να εργάζεται τότε πάντοτε υπό παρακολούθηση. Εικόνα 10. Ζώνες ασφαλείας έναντι πτώσης ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 62

63 Εικόνα 11. Ιμάντες που προσαρμόζονται σε αντιπτωτικά συστήματα ζωνών ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΟΧΗΜΑΤΑ Οι εργαζόμενοι που εκτίθενται συχνά σε κίνδυνο ατυχήματος από κινούμενα οχήματα πρέπει να εφοδιάζονται με: Ειδικά ευδιάκριτα ενδύματα, ακόμη και σε συνθήκες μειωμένης ορατότητας. χρώματος ζωηρού κίτρινου ή πορτοκαλί (π.χ. γιλέκα οπτικής σήμανσης). Μέσα ή εξαρτήματα που ανακλούν το φως (ανακλαστικά). Εικόνα 12. Ενδεικτικά ενδύματα οπτικής σήμανσης ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 63

64 6.7. ΣΗΜΑΝΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Η σήμανση ασφάλειας και υγείας του εργασιακού περιβάλλοντος χωρίζεται στη μόνιμη και την περιστασιακή σήμανση. Η μόνιμη σήμανση περιλαμβάνει σήματα απαγόρευσης, προειδοποίησης, υποχρέωσης, μέσων διάσωσης ή βοήθειας, εξοπλισμού καταπολέμησης πυρκαγιάς και σήμανση εμποδίων, επικίνδυνων σημείων και οδών κυκλοφορίας. Η περιστασιακή σήμανση περιλαμβάνει φωτεινά σήματα, ηχητικά σήματα, προφορική ανακοίνωση και σήματα με χειρονομίες. Απαγορευτικό σήμα Kάθε σήμα που απαγορεύει κάποια συγκεκριμένη συμπεριφορά που μπορεί να προκαλέσει κίνδυνο. Απαγορεύεται το Απαγορεύεται η χρήση Απαγορεύεται η Απαγορεύεται η κάπνισμα γυμνής φλόγας και το διέλευση πεζών κατάσβεση με νερό κάπνισμα Mη πόσιμο νερό Aπαγορεύεται η είσοδος Aπαγορεύεται η Mην αγγίζετε στους μη έχοντες ειδική διέλευση στα οχήματα άδεια διακίνησης φορτίων ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 64

65 Προειδοποιητικό σήμα Kάθε σήμα που προειδοποιεί για έναν υπαρκτό ή πιθανό κίνδυνο. Eύφλεκτες ύλες ή/ και υψηλή θερμοκρασία Eκρηκτικές ύλες Tοξικές ύλες Διαβρωτικές ύλες Pαδιενεργά υλικά Aιωρούμενα φορτία Oχήματα διακίνησης φορτίων Kίνδυνος ηλεκτροπληξίας Γενικός κίνδυνος Aκτινοβολία λέιζερ Aναφλέξιμες ύλες Mη ιοντίζουσες ακτινοβολίες Iσχυρό μαγνητικό πεδίο Kίνδυνος Kίνδυνος πτώσης Bιολογικός κίνδυνος παραπατήματος Xαμηλή θερμοκρασία Bλαβερές ή ερεθιστικές ύλες ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 65

66 Σήμα υποχρέωσης Kάθε σήμα που ορίζει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Yποχρεωτική προστασία των ματιών Yποχρεωτική προστασία του κεφαλιού Yποχρεωτική προστασία των αυτιών Yποχρεωτική προστασία των αναπνευστικών οδών Yποχρεωτική προστασία των ποδιών Yποχρεωτική προστασία των χεριών Yποχρεωτική προστασία του σώματος Yποχρεωτική προστασία του προσώπου Yποχρεωτική ατομική Yποχρεωτική διάβαση Γενική υποχρέωση προστασία έναντι για πεζούς (συνοδευόμενη ενδεχομένως πτώσεων από πρόσθετη πινακίδα) ΔΑΣΚΑΛΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Σελίδα 66