ΣΠΟΥ ΑΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΧΩΡΙΚΩΝ ΟΜΩΝ & ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ «ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ» ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ : ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΣΠΟΥ ΑΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΧΩΡΙΚΩΝ ΟΜΩΝ & ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΣΠΟΥ ΑΣΤΡΙΑ : Σοφία Γιακοπούλου ΘΕΜΑ : Χωροταξικός Σχεδιασµός σε Τοπικό Επίπεδο, Ειδικές Χωροταξικές Μελέτες (ΕΧΜ)/ Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) : Μελέτη Περίπτωσης ΖΟΕ Μυκόνου. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ : Μ.Αγγελίδης Ι ΑΣΚΟΝΤΕΣ : Α.Αραβαντινός Κ.Σερράος ΑΚΑ ΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Η εργασία αναφέρεται σε γενικές γραµµές στην εξέλιξη του χωροταξικού σχεδιασµού στην Ελλάδα από το Σύνταγµα του 1975,όπου για πρώτη φορά περιλαµβάνονται διατάξεις που αφορούν το σχεδιασµό του χώρου και συνιστούν το πλαίσιο µέσα στο οποίο πρέπει να κινηθούν η νοµοθετική και εκτελεστική εξουσία για την διαµόρφωση και την εφαρµογή της χωροταξικής πολιτικής. Την εξειδίκευση του Συντάγµατος του 1975, αναλαµβάνει ο νόµος 360/76 «περί Χωροταξίας και περιβάλλοντος» ο οποίος εισάγει καταρχήν τις έννοιες των χωροταξικών σχεδίων και προγραµµάτων. Την δεκαετία του 1980,πραγµατοποιούνται σηµαντικές εξελίξεις στην χωροταξική πολιτική και τον σχεδιασµό στην χώρα, που προέκυψαν από την κατάρτιση και έγκριση των πενταετών προγραµµάτων οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης και κυρίως της περιόδου που αναφαίρετο στο χωροταξικό σχεδιασµό και προγραµµατισµό «σε Εθνικό επίπεδο, εξασφαλίζεται ο διατοµεακός συντονισµός µέτρων και προγραµµάτων των διαφόρων φορέων και διαµορφώνεται Το θεσµικό πλαίσιο για το χωροταξικό σχεδιασµό και τις χρήσεις γης,το περιβάλλον και την πολεοδοµία, σε επίπεδο νοµού, διαµορφώνεται το νοµαρχιακό πρόγραµµα και το σχέδιο πρόγραµµα χωρικής δοµής του νοµού» Το 1980 ιδρύεται το ΥΧΟΠ και εκπονεί τις Προτάσεις Χωροταξικής Οργάνωσης των Νοµών,µε την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. νται αναφέρονται στο Χωροταξικό σχεδιασµό της Χώρας. Με την κατάρτιση των προγραµµάτων ανάπτυξης για τις περιφέρειες (ΜΟΠ, ΠΕΠ) Χρηµατοδοτούνται από την Ε,Ε., 17 ειδικές Χωροταξικές Μελέτες µε σκοπό την εξασφάλιση της ισόρροπης ανάπτυξης περιοχών του εξωαστικού χώρου. Οι µελέτες αυτές αποτέλεσαν τον Χωροταξικό Σχεδιασµό µικρής κλίµακας µε συστηµατικό τρόπο και µε εργαλεία θεσµοθέτησης τους χρησιµοποιήθηκαν οι Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου που προβλέπονται από τον νόµο 1337/83 περί «επέκτασης των πολεοδοµικών σχεδίων,οικιστική ανάπτυξη και άλλων σχετικών ρυθµίσεων». Η Ελλάδα,εναρµονίζουσα µε την διεθνή αναγκαιότητα προώθησης της αειφορικής χωρικής ανάπτυξης και µε τους στόχους του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Χωρικής Ανάπτυξης (ΣΑΚΧ) και την βελτίωση του στις Ελληνικές συνθήκες,θεσµοθέτησε τον νόµο 2742/99 «Χωροταξικός Σχεδιασµός και Αειφόρος Ανάπτυξης και άλλες διατάξεις». Ο χωροταξικός σχεδιασµός σε Εθνικό επίπεδο υλοποιείται µέσα από το Γενικό πλαίσιο και τα Ειδικά πλαίσια Αειφόρου Ανάπτυξης. Ο χωροταξικός σχεδιασµός σε περιφερειακό επίπεδο υλοποιείται Περιφερειακά Πλαίσια Αειφόρου Ανάπτυξης,έχουν καταρτισθεί για τις 12 περιφέρειες της Χώρας,εκτός της Αττικής. Ο Χωροταξικός σχεδιασµός σε τοπικό επίπεδο είναι ο σχεδιασµός σε τµήµα του εξωαστικού χώρου.έχει χαρακτήρα κανονιστικό και συµπληρώνει και εξειδικεύει τις κατευθύνσεις που απορρέουν από τον στρατηγικό σχεδιασµό. Εργαλέια σχεδιασµού είναι: Περιοχές Οργανωµένης Ανάπτυξης Παραγωγικών ραστηριοτήτων Π.Ο.Α.Π.., αναφέρονται σε θαλάσσιες εκτάσεις και χερσαίες περιοχές Περιοχές Ειδικών Χωρικών Παρεµβάσεων Π.Ε.Χ.Π., που επιτρέπουν λεπτοµερή σχεδιασµό περιοχών εκτός και εντός σχεδίου µε ειδικές ανάγκες Σχέδια Ολοκληρωµένων Αστικών Παρεµβάσεων Σ.Ο.Α.Π., τα οποία επιτρέ-πουν την προώθηση ολοκληρωµένων στρατηγικών αστικού σχεδιασµού σε πόλεις ή τµήµατα τους, 2

3 Οι Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου,προέκυψαν από την ανάγκη αντιµετώπισης του φαινοµένου της έντονης δόµησης στην εκτός σχεδίου περιοχή Οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες Ε.Π.Μ. που προβλέπονται από τον Ν.1650/83 περί «Προστασίας Περιβάλλοντος». Τα Σχέδια Ανάπτυξης Περιοχών δεύτερης κατοικίας ΣΧ.Α.Π που προήλθαν λόγω των έντονων πιέσεων για παραθεριστική κατοικία. Οι Περιοχές Ειδικά Ρυθµιζόµενης Πολεοδόµησης Π.Ε.Ρ.Π.Ο., που προήλθαν λόγω των έντονων οικιστικών πιέσεων για πρώτη και δεύτερη κατοικία Γενικά Πολεοδοµικά Σχέδια Γ.Π.Σ και Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π Σχέδια Χωρικής οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης, που αφορούν τον ολοκληρωµένο σχεδιασµό σε επίπεδο Καποδιστριακού δήµου σύµφωνα µε τον Ν.2508/97 και την τροποποίηση µέσω του Ν.2539/97 Οι Ειδικές Χωροταξικές Μελέτες (Ε.Χ.Μ.) προέκυψαν από την ανάγκη καθορισµού χρήσεων γης υπαίθρου και προεµφανίστηκαν ως προϊόν πίεσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση,χωρίς όµως να προβλέπεται από κανένα νοµοθετικό κείµενο. Για το σκοπό αυτό κρίθηκε απαραίτητη η εκπόνηση των Ειδικών Χωροταξικών Μελετών (ΕΧΜ), εκπονήθηκε µεγάλος αριθµός ΕΧΜ (για την ανάπτυξη και προστασία ευαίσθητων περιοχών στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης),αλλά, παρά το γεγονός της µοναδικότητας τους για την εφαρµογή του χωροταξικού σχεδιασµού µικρής κλίµακας, οι περισσότερες από αυτές δε θεσµοθετήθηκαν,αλλά και όσες θεσµοθετήθηκαν κατέληξαν στον περιορισµό κανονιστικών ζωνών χρήσεων γης και όρων δόµησης Ζ.Ο.Ε, µε συνέπεια να µην εφαρµοσθούν. Η θεσµοθέτηση των,έγινε µέσω των Ζωνών Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) του Ν.1337/83 άρθρο 29, ως εργαλείου θεσµοθέτησης τους, ελλείψει άλλου θεσµικού πλαισίου και πλαισίου υλοποίησης τους, που κατέληξε στον περιορισµό. Ως περιοχή παρέµβαση επιλέχθηκε η Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου της νήσου της Μυκόνου,λόγω του ότι θεσµοθετήθηκε πρόσφατα το 2005.Το περιεχόµενο, οι φάσεις και διαδικασίες, τα προβλήµατα καθώς και οι λόγοι που δεν ευνόησαν στο να προωθηθούν ΕΧΜ αναλύονται στην µελέτη. Η µόνη ενεργή µορφή χωροταξικού σχεδιασµού στην Ελλάδα, µέχρι σήµερα, ήταν σε τοπικό επίπεδο Η αναγκαιότητα του σχεδιασµού στην Ελλάδα έγινε αντιληπτή λόγω των εξελίξεων σε διεθνή, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο 3

4 Χωροταξικός σχεδιασµός σε τοπικό επίπεδο, Ειδικές Χωροταξικές Μελέτες(EXM) /Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου(ZOE):Μελέτη περίπτωσης Ζ.Ο.Ε. Μυκόνου ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 1. Στρατηγικός Χωροταξικός Σχεδιασµός-το Σύνταγµα Ο Νόµος 360/76 περί «Χωροταξίας και Περιβάλλοντος» Χωροταξικός Σχεδιασµός Προγράµµατα οικονοµικής & κοινωνικής ανάπτυξης( στη δεκαετία του 80 και αρχές του 90 ) Ίδρυση του Υ.Χ.Ο.Π Κατάρτιση Προγραµµάτων Ανάπτυξης Μ.Ο.Π. & Σ.Π.Α Αποκέντρωση αρµοδιοτήτων Η περίοδος 1994 µέχρι σήµερα Σχέδια Περιφερειακής Ανάπτυξης Χωροταξικά Σχέδια Περιφερειών 1.2 Χωροταξικός Σχεδιασµός & Αειφόρος Ανάπτυξη -Ν. 2742/ Όργανα Χωροταξικού Σχεδιασµού Μέσα Χωροταξικού Σχεδιασµού Γενικό Πλαίσιο,Ειδικά Πλαίσια, Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασµού& Αειφόρου Ανάπτυξη ΟΙ ΕΙ ΙΚΕΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΖΩΝΕΣ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΩΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΣΚΗΣΗΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΣΕ ΤΟΠΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 2. Ο Χωροταξικός Σχεδιασµός σε Τοπικό Επίπεδο 2.1. Εργαλεία ρύθµισης του εξωαστικού χώρου 2.2.Ειδικές Χωροταξικές Μελέτες 2.3.Περιεχόµενο, διαδικασία και φάσεις 2.4. Ζώνες Οικιστικού Ελέγχουως εργαλεία θεσµοθέτησης των ΕΧΜ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ ΖΟΕ ΜΥΚΟΝΟΥ 3. Το παράδειγµα της ΖΟΕ Μυκόνου 3.1.Αντικείµενο στόχος της Ε.Χ.Μ Μυκόνου 3.2. Ιστορικό πορεία 3.3. Οι προτεινόµενες ζώνες Οικιστικού Ελέγχου της Μυκόνου Περιγραφή Ζωνών-καθορισµός επιτρεποµένων χρήσεων,όροι και περιορισµοί δόµησης Γενικές ιατάξεις 4. Συµπεράσµατα Αξιολόγηση 5.Βιβλιογραφία Χάρτες 4

5 Θέµα εργασίας :Χωροταξικός σχεδιασµός σε τοπικό επίπεδο,ειδικές Χωροταξικές Μελέτες /Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου:Μελέτη περίπτωσης Ζ.Ο.Ε. Μυκόνου. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εργασία αναφέρεται σε γενικές γραµµές στην εξέλιξη του χωροταξικού σχεδιασµού στην Ελλάδα από το Σύνταγµα του 1975,όπου για πρώτη φορά περιλαµβάνονται διατάξεις που αναφέρονται στο Χωροταξικό σχεδιασµοό της Χώρας..από και ειδικότερα σε τοπικό επίπεδο. Η αναγκαιότητα του σχεδιασµού στην Ελλάδα έγινε αντιληπτή λόγω των εξελίξεων σε διεθνή, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Η µόνη ενεργή µορφή χωροταξικού σχεδιασµού στην Ελλάδα, µέχρι σήµερα, ήταν σε τοπικό επίπεδο. Για το σκοπό αυτό κρίθηκε απαραίτητη η εκπόνηση των Ειδικών Χωροταξικών Μελετών (ΕΧΜ), εκπονήθηκε µεγάλος αριθµός ΕΧΜ (για την ανάπτυξη και προστασία ευαίσθητων περιοχών στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης),αλλά, παρά το γεγονός της µοναδικότητας τους για την εφαρµογή του χωροταξικού σχεδιασµού µικρής κλίµακας, οι περισσότερες από αυτές δε θεσµοθετήθηκαν,αλλά και όσες θεσµοθετήθηκαν κατέληξαν στον περιορισµό κανονιστικών ζωνών χρήσεων γης και όρων δόµησης Ζ.Ο.Ε, µε συνέπεια να µην εφαρµοσθούν. Η θεσµοθέτηση των,έγινε µέσω των Ζωνών Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) του Ν.1337/83 άρθρο 29, ως εργαλείου θεσµοθέτησης τους, ελλείψει άλλου θεσµικού πλαισίου και πλαισίου υλοποίησης τους, που κατέληξε στον περιορισµό. Το περιεχόµενο, η περιοχή παρέµβασης, οι φάσεις και διαδικασίες, τα προβλήµατα καθώς και οι λόγοι που δεν ευνόησαν στο να προωθηθούν αυτές οι µελέτες θα αναλύονται στην µελέτης. 5

6 1.ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Η έννοια του χωροταξικού σχεδιασµού στην Ελλάδα τίθεται για πρώτη φορά, στο Σύνταγµα του 1975, στο οποίο περιλαµβάνονται διατάξεις που αφορούν στο σχεδιασµό του χώρου και συνιστούν το πλαίσιο µέσα στο οποίο πρέπει να κινηθούν η νοµοθετική και εκτελεστική εξουσία για τη διαµόρφωση και την εφαρµογή της Χωροταξικής Πολιτικής. Το άρθρο 24 του Συντάγµατος αποτελεί την κύρια διάταξη η οποία θέτει τις βασικές αρχές και κατευθύνσεις της πολιτικής και της νοµοθεσίας που πρέπει να ακολουθηθούν σχετικά µε το Περιβάλλον, τη Χωροταξία και την Πολεοδοµία. Συγκεκριµένα, στην παράγραφο 2 του άρθρου αυτού ορίζεται ότι: «η χωροταξική αναδιάρθρωση της χώρας, η διαµόρφωση, η ανάπτυξη και η επέκταση των πόλεων και των οικιστικών, γενικά, περιοχών υπάγεται στη ρυθµιστική αρµοδιότητα και τον έλεγχο του κράτους, µε σκοπό να εξυπηρετείται η λειτουργικότητα και η ανάπτυξη των οικισµών και να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης» (Το Σύνταγµα της Ελλάδας 1975). Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι το κράτος έχει την αποκλειστική αρµοδιότητα για το σχεδιασµό του χώρου και ειδικότερα για την κατανοµή όλων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων (οικονοµικών, κοινωνικών, κ.α.) στο χώρο, και για τη διάρθρωση και την οργάνωση του οικιστικού δικτύου της χώρας. ηλαδή το κράτος έχει την υποχρέωση για χωροταξική και πολεοδοµική οργάνωση των διαφόρων περιοχών της χώρας ώστε να διαµορφωθεί ένα περιβάλλον που να εξασφαλίζει την άνετη και δηµιουργική διαβίωση των ανθρώπων δηλαδή την καλύτερη ποιότητα ζωής µε τη δηµιουργία νέου ή τη βελτίωση του υπάρχοντος περιβάλλοντος. Αρχίζει, έτσι, να γίνεται κατανοητό και αποδεκτό ότι πρωταρχικής σηµασίας είναι ο άνθρωπος ως ενεργός παράγοντας του περιβάλλοντος και όχι ο δοµηµένος χώρος και εποµένως ο σχεδιασµός πρέπει να εξετάζει όχι µόνο τα φυσικά αλλά και τα οικονοµικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά και προβλήµατα προκειµένου να ικανοποιήσει τις ανάγκες και τις επιθυµίες του ανθρώπων και κατ επέκταση της κοινωνίας.(«αστικός και Χωροταξικός Σχεδιασµός, Σχεδιασµός Προγραµµατισµός», ηµ. Γ. Χριστοφιλοπούλου, Αθήνα 1990). Στη βάση του Συντάγµατος του 75 έγινε, µια πρώτη, προσπάθεια, για αποκέντρωση αρµοδιοτήτων στο επίπεδο της κεντρικής διοίκησης, δηλαδή, µεταφορά αρµοδιοτήτων από τα κεντρικά όργανα διοίκησης στα περιφερειακά της όργανα, στις περιφερειακές, νοµαρχιακές και τοπικές δηµόσιες υπηρεσίες, που ήταν, όµως, περιορισµένη. Στην πραγµατικότητα, η κεντρική εξουσία διατήρησε τον έλεγχο επί της τοπικής αυτοδιοίκησης µε µια σειρά οικονοµικών και διοικητικών αποκεντρωτικών ρυθµίσεων, που αφορούσαν στην παραχώρηση του 1 1,5% του κρατικού προϋπολογισµού στην τοπική αυτοδιοίκηση και τον προληπτικό έλεγχο των αποφάσεων της από τους Νοµάρχες («Χωροταξικός Σχεδιασµός και Βιώσιµη Ανάπτυξη», Μ. Αγγελίδης, Αθήνα 2000). 1.1 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ Ο ΝΟΜΟΣ 360/76 περί «ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ» Η πρώτη νοµοθετική ρύθµιση, που αναλαµβάνει να εξειδικεύσει το Σύνταγµα του 1975, αποτελεί ο Ν. 360/1976 «περί Χωροταξίας και Περιβάλλοντος» (ΦΕΚ 151/Α/76), ο οποίος εισάγει, καταρχήν, τις έννοιες των Χωροταξικών Σχεδίων και Προγραµµάτων. Κατά το άρθρο 1, του εν λόγω νόµου, ως Χωροταξικό Σχέδιο νοείται το σύνολο των κειµένων και σχεδίων µέσω των οποίων εκφράζονται οι γενικές αρχές και κατευθύνσεις της εφαρµοζόµενης Χωροταξικής Πολιτικής στα πλαίσια των προγραµµάτων οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης και καθορίζονται, κυρίως, τα ακόλουθα: 6

7 η κατανοµή και διάρθρωση του πληθυσµού η κατανοµή και διάρθρωση των χρήσεων χώρου τα εθνικά συγκοινωνιακά δίκτυα και τα λοιπά δίκτυα κοινωνικής, οικονοµικής και διοικητικής υποδοµής οι εθνικοί δρυµοί, οι ζώνες πρασίνου και οι σηµαντικοί προς προστασία χώροι τα γενικά πλαίσια, οι όροι και περιορισµοί για την προστασία του περιβάλλοντος Επίσης, ως Χωροταξικό Πρόγραµµα ορίζεται το σύνολο των κειµένων και σχεδίων µέσω των οποίων καθορίζονται τα απαιτούµενα για την εφαρµογή των Χωροταξικών Σχεδίων, τη χρηµατοδότηση τους και τα θεσµικά, οικονοµικά και διοικητικά µέτρα που πρέπει να ληφθούν. Επιπλέον, ο Ν. 360/76, εισάγει τρεις βαθµίδες Χωροταξικών Σχεδίων και Προγραµµάτων, τα Εθνικά που αναφέρονται στο σύνολο της χώρας, τα Περιφερειακά για συγκεκριµένα τµήµατα αυτής δηλαδή της περιφέρειες της και τα Ειδικά, που αναφέρονται σε συγκεκρι- µένο τοµέα παραγωγής, λειτουργία, δραστηριότητα ή δίκτυο υποδοµής, τα οποία είναι ιεραρχηµένα έτσι ώστε το κατώτερο γεωγραφικά ή το ειδικότερο να αναφέρεται και να εξαρτάται από το ανώτερο γεωγραφικά ή το γενικότερο. Την έγκριση των Χωροταξικών Σχεδίων και Προγραµµάτων καθώς και τη διαµόρφωση της χωροταξικής πολιτικής αναλαµβάνει, σύµφωνα µε τον ίδιο νόµο, το Εθνικό Συµβούλιο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ), όργανο διυπουργικό, µε συντονιστικό και επιτελικό χαρακτήρα στο οποίο µπορούν να συµµετέχουν, χωρίς δικαίωµα ψήφου, εκπρόσωποι κοινωνικών φορέων και οικονοµικών οργανώσεων. Άλλες αρµοδιότητες του ΕΣΧΠ είναι η εποπτεία εφαρµογής των Χωροταξικών Σχεδίων και Προγραµµάτων και των Σχεδίων και Προγραµµάτων Προστασίας του Περιβάλλοντος, ο συντονισµός και η εφαρµογή τους και η λήψη αποφάσεων επί θεµάτων απτόµενων την αρµοδιότητα πλειόνων υπηρεσιών σε ότι αφορά τη Χωροταξία και την Πολεοδοµία («ίκαιο Περιβάλλοντος», Γενικό Μέρος Ι. ηµόσιο ίκαιο και Περιβάλλον, Γλυκερία Π. Σιούτη, Αθήνα Κοµοτηνή 1993). Ο Ν. 360/76 εφαρµόζεται από το µε την έκδοση 19 Αποφάσεων του ΕΣΧΠ, από τις οποίες σηµαντικότερες µπορούν να θεωρηθούν: η Απόφαση 9610/79 για την οικιστική αποκέντρωση (ΚΕΠΑ: Κέντρα Εντατικής Περιφερειακής Ανάπτυξης, ΑΣΤ.Ο.Κ.: Αστικά Οικιστικά Κέντρα, ΑΓΡ.Ο.Κ: Αγροτικά Οικιστικά Κέντρα) και η Απόφαση 7/1981 για την οργάνωση του Ελληνικού Χώρου σε προγραµµατικά διαµερίσµατα (Ι. Γιανακούρου, από το συλλογικό τόµο της Οµάδας Εργασίας του ΤΕΕ µε τίτλο «Μελέτη συγκέντρωσης, αξιολόγησης και σχολιασµός του θεσµικού πλαισίου της χωροταξίας στην Ελλάδα», Αθήνα, εκέµβριος 1993). Tο ΕΣΧΠ, στο διάστηµα 78-81, αν και παρουσίασε σχετικά έντονη δραστηριότητα οι Αποφάσεις που θεσµοθετήθηκαν, δεν αποτέλεσαν ούτε εφαρµόσιµο αλλά ούτε και δεσµευτικού χαρακτήρα σχεδιασµό, η δε τροποποίηση των οποίων δεν ήταν δυνατή µέχρι την έκδοση του Ν. 2742/99 περί «Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης», που καταργεί έµµεσα τα όργανα του Ν.360/76 ενώ, δεν εγκρίνεται κανένα χωροταξικό σχέδιο και πρόγραµµα. ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (στη δεκαετία του 80 και αρχών 90). Στη δεκαετία του 80 πραγµατοποιούνται αρκετά σηµαντικές εξελίξεις στη χωροταξική πολιτική και σχεδιασµό της Ελλάδας, που προέκυψαν από την κατάρτιση και έγκριση των πενταετών προγραµµάτων οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης και κυρίως αυτού της περιόδου 83-87, το οποίο αναφερόταν ειδικότερα στο χωροταξικό σχεδιασµό και προγραµµατισµό ως εξής: «Σε εθνικό επίπεδο, εξασφαλίζεται ο διατοµεακός συντονισµός 7

8 µέτρων και προγραµµάτων των διαφόρων φορέων και διαµορφώνεται το θεσµικό πλαίσιο για το χωροταξικό σχεδιασµό και τις χρήσεις γης, το περιβάλλον και την πολεοδοµία. Σε επίπεδο νοµού, διαµορφώνεται το νοµαρχιακό πρόγραµµα και το Σχέδιο Πρόγραµµα Χωρικής οµής του Νοµού..» («Χωροταξικός Σχεδιασµός και Βιώσιµη Ανάπτυξη», Μ. Αγγελίδης, Αθήνα 2000). Ι ΡΥΣΗ Υ.Χ.Ο.Π. Το 1980 ιδρύεται το Υπουργείο Χωροταξίας Οικισµού και Περιβάλλοντος, στο οποίο µεταφέρονται οι αρµοδιότητες του περιφερειακού και τοµεακού χωροταξικού σχεδιασµού που µέχρι τότε αποτελούσαν αντικείµενο του Υπουργείου Συντονισµού. Η µόνη προσπάθεια χωροταξικού σχεδιασµού που πραγµατοποιήθηκε από το ΥΧΟΠ ήταν η εκπόνηση των. Βασικός στόχος τους ήταν «ο περιορισµός των µεταξύ των ανεπτυγµένων κεντρικών και των υποανάπτυκτων περιφερειακών περιοχών της χώρας µε την εξασφάλιση, στον αγροτικό επαρχιακό χώρο, υπηρεσιών ίσης ποιότητας µε εκείνες των αστικών κέντρων και περιοχών» («Προτάσεις Χωροταξικής Οργάνωσης», Υ.Χ.Ο.Π, Αθήνα 1984) Οι µελέτες αυτές δε θεσµοθετήθηκαν ποτέ και χρησιµοποιήθηκαν µόνο ως υπηρεσιακά συµβουλευτικά κείµενα για την εκτός σχεδίου χωροθέτηση δραστηριοτήτων και την εκπόνηση µελετών κατώτερου επιπέδου σχεδιασµού και κυρίως Ειδικών Χωροταξικών Μελετών. ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (Μ.Ο.Π, Σ.Π.Α.) Μετά την ένταξη της Ελλάδας το 1981 στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε., πρώην Ε.Ο.Κ.), αρχίζει µια περίοδος παρεµβάσεων από τους αρµόδιους φορείς της Ε.Ε στον αναπτυξιακό και χωροταξικό σχεδιασµό της χώρας µέσω της κατάρτισης προγραµµάτων ανάπτυξης για τις περιφέρειες και διάφορους οικονοµικούς τοµείς, που είναι τα Μεσογειακά Ολοκληρωµένα Προγράµµατα (Μ.Ο.Π.) και τα Σχέδια Περιφερειακής Ανάπτυξης (Σ.Π.Α.), τα οποία συγχρηµατοδοτούνται από την Ε.Ε. Τα Μ.Ο.Π στόχο είχαν την ανάπτυξη, την προσαρµογή και τη στήριξη της απασχόλησης και του εισοδήµατος των µεσογειακών χωρών στις οποίες εφαρµόστηκαν. Στα πλαίσια αυτών των προγραµµάτων χρηµατοδοτήθηκαν για την Ελλάδα 17 Ειδικές Χωροταξικές Μελέτες (Ε.Χ.Μ.),στο διάστηµα , µε σκοπό την εξασφάλιση της ισόρροπης ανάπτυξης περιοχών του εξωαστικού χώρου. Οι µελέτες αυτές αποτέλεσαν χωροταξικό σχεδιασµό µικρής κλίµακας µε συστηµατικό τρόπο και ως εργαλεία θεσµοθέτησης τους χρησιµοποιήθηκαν οι Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου που προβλεπόταν από το Ν.1337/83 περί «επέκτασης των πολεοδοµικών σχεδίων, οικιστική ανάπτυξη και άλλων σχετικών ρυθµίσεων» (Ερευνητικό Πρόγραµµα «Κατευθύνσεις και Πλαίσιο Προδιαγραφών Ειδικών Χωροταξικών Μελετών Παράκτιες Περιοχές», Πάντειο Πανεπιστήµιο Τµήµα Αστικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Αθήνα, Φεβρουάριος 1995). Από την αξιολόγηση των Μ.Ο.Π της περιόδου αυτής προέκυψε ότι πέτυχαν ως ένα βαθµό το σκοπό τους και η ολοκλήρωση τους θα ήταν εφικτή µε την ένταξη τους σε ένα συγκροτηµένο πλαίσιο παρεµβάσεων το οποίο ήταν το Α Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (Κ.Π.Σ.) που είναι γνωστό ως Α Πακέτο Delors ( ), που είχε ως στόχο την ανάπτυξη και διαρθρωτική προσαρµογή του συνόλου κάθε εντασσόµενης, σε αυτό, χώρας. Για την καλύτερη δυνατή επίτευξη των ειδικότερων στόχων του Α ΚΠΣ, µεταξύ των οποίων ήταν η µείωση των περιφερειακών ανισοτήτων, και την αποτελεσµατική εφαρµογή του κρίθηκε απαραίτητη η ένταξη των προβλεπόµενων παρεµβάσεων σε αναλυτικά πλαίσια περιφερειακής πολιτικής, τα ονοµαζόµενα Σχέδια Περιφερειακής Ανάπτυξης (Σ.Π.Α.). 8

9 Το Σ.Π.Α. της Ελλάδας για την περίοδο κατατέθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Σε γενικές γραµµές, κατά την περίοδο υλοποίησης του Α ΚΠΣ, έγιναν κάποια βήµατα προς την αναδιάρθρωση των περιφερειακών δοµών της Ελλάδας στους τοµείς των βασικών υποδοµών (οδικά δίκτυα, ύδρευση, αποχέτευση, επεξεργασία αποβλήτων) των περιφερειών και υποδοµών εθνικής εµβέλειας, της έρευνας και τεχνολογίας, της ενίσχυσης Μικροµεσαίων Επιχειρήσεων µε την παροχή κινήτρων, της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας στον βιοµηχανικό κλάδο και της επαγγελµατικής κατάρτισης. Παρόλο που, οι χρηµατοδοτήσεις από το Α ΚΠΣ ήταν σηµαντικές και η απορρόφηση των πιστώσεων ήταν ικανοποιητική, η αντιµετώπιση των περιφερειακών ανισοτήτων δεν ήταν επιτυχής διότι ενώ, προσδιορίστηκαν τα προβλήµατα και οι δυνατότητες των περιφερειών δεν αναλύθηκαν σε βάθος ώστε να διαµορφωθεί κατάλληλα η ακολουθούµενη στρατηγική και να καταρτιστεί το ΣΠΑ. Το γεγονός αυτό οφείλεται αφ ενός στις αδυναµίες που παρουσίαζε η ελληνική χωροταξική πολιτική και ο σχεδιασµός σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο λόγω της µέχρι τότε υποτυπώδους άσκησης της και της ανυπαρξίας ουσιαστικού σχεδιασµού και αφετέρου στο ότι δεν υπήρξε η απαιτούµενη πίεση από την πλευρά της Ε.Ε. για ενσωµάτωση της χωρικής διάστασης στην κατάρτιση και αξιολόγηση του ΣΠΑ («Χωροταξικός Σχεδιασµός και Βιώσιµη Ανάπτυξη», Μ. Αγγελίδης, Αθήνα 2000). ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΩΝ Κατά τη δεκαετία του 80 και των αρχών 90 πραγµατοποιήθηκαν πιο ουσιαστικές προσπάθειες αποκέντρωσης αρµοδιοτήτων στους τοµείς ανάπτυξης και σχεδιασµού από ότι αυτές της περιόδου Έτσι, µεταβιβάστηκαν αρµοδιότητες από τις κεντρικές υπηρεσίες στις αντίστοιχες νοµαρχιακές, περιφερειακές και τοπικές αρχές για θέµατα τεχνικών υποδοµών και κοινωνικού εξοπλισµού, παραχωρήθηκε µεγαλύτερο ποσοστό του κρατικού προϋπολογισµού στους ΟΤΑ, θεσµοθετήθηκαν τα Νοµαρχιακά Συµβούλια που είχαν ως αρµοδιότητα την κατανοµή των πόρων που αντιστοιχούσε στο νοµό από το περιφερειακό σκέλος του προγράµµατος δηµοσίων επενδύσεων, συστάθηκαν Περιφερειακά Συµβούλια σύµφωνα µε το Ν.1622/1986 περί «Τοπικής αυτοδιοίκησης - περιφερειακής ανάπτυξης και δηµοκρατικού προγραµµατισµού» µε τη συµµετοχή των ΟΤΑ για τον έλεγχο των προϋποθέσεων ένταξης στο νόµο για τα κίνητρα και θεσµοθετήθηκαν οι Αναπτυξιακοί Σύνδεσµοι ήµων και Κοινοτήτων σύµφωνα µε τον ίδιο νόµο, οι οποίοι πρότειναν έργα και µέτρα πολιτικής σε επίπεδο δήµων, που µαζί µε τα προτεινόµενα από τα Περιφερειακά Συµβούλια συνέβαλαν στην τοπική ανάπτυξη είτε σε επίπεδο νοµού είτε περιφέρειας µε τη συµµετοχή τους στην κατάρτιση των αντίστοιχων αναπτυξιακών προγραµµάτων («Χωροταξικό και πολεοδοµικό δίκαιο», Β. Σκουρής, Θεσσαλονίκη 1991). Η ΠΕΡΙΟ ΟΣ 1994 ΣΗΜΕΡΑ Κατά την περίοδο αυτή προωθείται ουσιαστικά, η αποκέντρωση αρµοδιοτήτων εφαρµογής αναπτυξιακού και χωροταξικού σχεδιασµού από την κεντρική στην πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια διοίκηση. Η δυνατότητα αυτή δόθηκε, καταρχήν, λόγω της διοικητικής αναδιάρθρωσης που συντελέστηκε στην Ελλάδα µε την εφαρµογή του Ν. 2218/94 µε τον οποίο συγκροτήθηκε η Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση µε αρµοδιότητα τη διοίκηση υποθέσεων σε επίπεδο νοµού, καθιερώθηκαν τα Συµβούλια Περιοχής µέσω των οποίων προέκυψε η συνεργασία µεταξύ κοινοτήτων για θέµατα κοινού ενδιαφέροντος 1 και καθορίστηκαν οι αρµοδιότητες της Πρωτοβάθµιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Επιπλέον, µε την ψήφιση του Ν. 2539/97 περί «Συγκρότησης της Πρωτοβάθµιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης» γνωστού ως πρόγραµµα 1 Τα Συµβούλια Περιοχής δεν είχαν την αναµενόµενη δράση και για αυτό καταργήθηκαν από το Ν.2539/97 9

10 «Ι. Καποδίστριας» πραγµατοποιήθηκε η υποχρεωτική συνένωση δήµων και κοινοτήτων σε 1000 νέους ισχυρότερους δήµους που απέκτησαν τη δυνατότητα να ασκήσουν τις αρµοδιότητες που τους είχαν παραχωρηθεί και αφορούσαν στη διαχείριση όλων των υποθέσεων της εδαφικής περιφέρειας του δήµου («Χωροταξικός Σχεδιασµός και Βιώσιµη Ανάπτυξη», Μ. Αγγελίδης, Αθήνα N.2218/94 περί «Συγκρότησης της ευτεροβάθµιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης» - Ν.2539/97 περί «Συγκρότησης της Πρωτοβάθµιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης»). Κατ αυτό τον τρόπο δηµιουργούνται τέσσερα επίπεδα φορέων αναπτυξιακού και χωροταξικού σχεδιασµού: Κεντρική ιοίκηση Περιφερειακή ιοίκηση Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Πρωτοβάθµια Αυτοδιοίκηση που έχουν την αρµοδιότητα και διαθέτουν τα µέσα, ως ένα βαθµό, ώστε να διαµορφώσουν την αναπτυξιακή και χωροταξική πολιτική και να την εφαρµόσουν µέσω του σχεδιασµού στην περιοχή της εµβέλειας τους. Συνεπώς, αρχίζει σιγά - σιγά να εφαρµόζεται στην Ελλάδα η αρχή της «επικουρικότητας», η οποία γενικεύει την αρχή της αποκέντρωσης µε την ανάθεση της ευθύνης διαµόρφωσης πολιτικής και εφαρµογής σχεδιασµού στο φορέα που αντιστοιχεί σε κάθε χωρικό επίπεδο. ΣΧΕ ΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (ΣΠΑ) Οι συνθήκες για την εφαρµογή αναπτυξιακών-χωροταξικών προγραµµάτων και σχεδίων στην Ελλάδα βελτιώνονται όχι µόνο εξαιτίας των διαρθρωτικών διοικητικών αλλαγών και της αποκέντρωσης αρµοδιοτήτων αλλά και λόγω της ανάγκης αξιοποίησης των πόρων του Β ΚΠΣ (γνωστού ως Β πακέτο Delors) και του Γ ΚΠΣ (γνωστού ως πακέτο Santer). Το Β ΚΠΣ ( ) είχε ως στόχο την οικονοµική αναδιάρθρωση των λιγότερο αναπτυγµένων χωρών και περιφερειών της Ε.Ε. (Στόχος 1). Για το σκοπό αυτό συντάχθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση και υποβλήθηκε στην Ε.Ε. το Β Σχέδιο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΣΠΑ) για την περίοδο Το ΣΠΑ αποτελείτο από τέσσερις βασικούς αναπτυξιακούς άξονες προτεραιότητας που αναφερόταν: στον εκσυγχρονισµό των βασικών υποδοµών στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναµικού στην ανταγωνιστικότητα του οικονοµικού ιστού στη µείωση των περιφερειακών ανισοτήτων µέσω εφαρµογής Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραµµάτων (ΠΕΠ) για κάθε µία από τις 13 Περιφέρειες της χώρας και είχε ως στόχο την εξασφάλιση της οικονοµικής και κοινωνικής συνοχής της Ελλάδας στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Σχέδιο Περιφερειακής Ανάπτυξης , Γενικό Μέρος, Υπουργείο Εθνικής Οικονοµίας, Αθήνα,1993). Το Β ΣΠΑ κατατέθηκε στην Ε.Ε. το 1993 και παρουσίαζε βασικές αλλαγές, σε σχέση µε το Α ΣΠΑ, που αφορούσαν: 10

11 σηµαντική συγκέντρωση πόρων στις υποδοµές µεταφορών αποτελεσµατικότερη βιοµηχανική πολιτική µεγαλύτερη έµφαση στο περιβάλλον καινοτοµίες στον τοµέα της ενέργειας και στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας ιδιαίτερη προσπάθεια για την αρχική εκπαίδευση και επαγγελµατική κατάρτιση του ανθρώπινου δυναµικού. Οι αλλαγές αυτές γίνονται αντιληπτές και από την µεταβολή κατανοµής των πόρων, ανά τοµέα, του Β ΚΠΣ σε σύγκριση µε το Α ΚΠΣ, όπως προκύπτει από τον παρακάτω πίνακα: Πίνακας 1: Βασικοί Τοµείς ηµοσίων απανών που εντάσσονται για χρηµατοδότηση στο Α, Β και Γ ΚΠΣ Α ΚΠΣ ( ) Β ΚΠΣ ( ) Γ ΚΠΣ ( ) Τοµείς Ποσό Εκ. Εcu 2 % Ποσό Εκ. Εcu 3 % Ποσό Εκ. Εcu 4 % Α. Βασικές Υποδοµές , , ,3 1. Μεταφορές ,1 30, ,6 2. Επικοινωνίες ,3 452,2 2, ,4 3.Περιβάλλον 915 6, , ,4 4. Υγεία & Κοινωνική Πρόνοια 185 1,3 928,6 4, ,2 5. Ενέργεια 735 5, , ,7 Β. Ανθρώπινο υναµικό , , ,3 1. Αρχική εκπαίδευση & κατάρτιση 2507,3 11, Επαγγελµατική Κατάρτιση ,7 1650,3 11, ,9 Απασχόληση - Καταπολέµηση του Αποκλεισµού 3. ηµόσια ιοίκηση 305,3 1, ,4 Γ. Παραγωγικό Περιβάλλον , Γεωργία & Αγροτική Ανάπτυξη ,5 3063,1 14, ,8 2. Βιοµηχανία & Υπηρεσίες ,3 7, ,4 3. Έρευνα & Τεχνολογία ,7 2, ,3 4. Τουρισµός & Πολιτισµός ,7 4, ,5. Τεχνική Βοήθεια 43 0,3 88,9 0, ,3 Ε. ιάφορα 877 6,2 Γενικό Σύνολο Πηγή: «Χωροταξικός Σχεδιασµός και Βιώσιµη Ανάπτυξη», Μ. Αγγελίδης, Αθήνα 2000 Εν όψη της Οικονοµικής Νοµισµατικής Ένωσης (ΟΝΕ) για της χώρες της Ε.Ε, προέκυψε το Γ ΚΠΣ ( ) για τη βελτίωση και ενίσχυση των κοινωνικών και οικονοµικών δοµών των λιγότερο αναπτυγµένων χωρών της Ε.Ε προκειµένου να ανταποκριθούν στην νέα πραγµατικότητα. 2 Σε τιµές Σε τιµές Σε τιµές

12 Για το σκοπό αυτό συντάχθηκε από το Υπουργείο Εθνικής Οικονοµίας και υποβλήθηκε στην Ε.Ε. το 1999, το Γ Σχέδιο Ανάπτυξης (ΣΠΑ) για την περίοδο Το ΣΠΑ αποτελείται από έξι βασικούς αναπτυξιακούς άξονες προτεραιότητας που αφορούν τα παρακάτω: 1. Ανάπτυξη Ανθρώπινου υναµικού 2. Ενίσχυση των Βασικών Υποδοµών 3. Βελτίωση της Ανταγωνιστικότητας των Παραγωγικών Τοµέων 4. Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής και Περιβάλλοντος 5. Ανάπτυξη της Κοινωνίας της Πληροφορίας 6. Περιφερειακή Ανάπτυξη Στόχοι του Σχεδίου Ανάπτυξης αποτελούν: Η «σταθερή επιδίωξη της ονοµαστικής σύγκλισης και της ένταξης της χώρας στην ΟΝΕ, τόσο γιατί αυτό ουσιαστικά υπαγορεύεται από την ιδιότητα της χώρας ως µέλους της Ε.Ε., όσο και γιατί η ονοµαστική σύγκλιση κρίνεται ως αποτελεσµατικό εργαλείο για την προώθηση της πραγµατικής σύγκλισης και της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονοµίας στο προσεχές µέλλον, Η τόνωση της απασχόλησης, αύξηση της απασχολησιµότητας του εργατικού δυναµικού και καταπολέµηση της ανεργίας, Η συνεχής βελτίωση της οικονοµικής και κοινωνικής υποδοµής µε στόχο την αύξηση των εξωτερικών οικονοµιών και την τόνωση της ελκυστικότητας της χώρας ως τόπου άσκησης οικονοµικών δραστηριοτήτων, σε συνάρτηση µε τις εξελίξεις στην Ε.Ε. και την παγκόσµια οικονοµία, καθώς και σε συσχετισµό µε τις προοπτικές στην ευρύτερη περιοχή της, Η αύξηση του ανταγωνισµού και συνεχής αύξηση της αποτελεσµατικότητας στη λειτουργία των αγορών αγαθών, εργασίας και χρήµατος, έτσι ώστε η Ελλάδα να µπορεί να προσαρµόζεται δηµιουργικά στις διεθνείς εξελίξεις, Η προστασία των οικονοµικά και κοινωνικά ασθενέστερων, καθώς και εκείνων που πλήττονται από τις αναπόφευκτές διαρθρωτικές µεταβολές και την προσαρµογή της ελληνικής οικονοµίας στις διεθνείς εξελίξεις και προώθηση της µείωσης των ανισοτήτων στις ευκαιρίες και τις αµοιβές µεταξύ φύλων και οµάδων πληθυσµού, Η συνέχιση της προσπάθειας µείωσης των περιφερειακών ανισοτήτων και στήριξης της ανάπτυξης στις λιγότερο αναπτυγµένες περιοχές της χώρας, Η αύξηση της αποτελεσµατικότητας στη λειτουργία του δηµόσιου τοµέα µέσα από µια οργανωτική και λειτουργική µεταρρύθµιση, µέσα από τη συγκέντρωση των πόρων και της προσπάθειας στα θέµατα που κρίνονται ζωτικής σηµασίας και σε σχέση µε τα οποία ο ρόλος του κράτους είναι πρωταρχικός, Η συνεχής βελτίωση της ποιότητας και αύξηση της ποσότητας των υπηρεσιών που προσφέρει το εκπαιδευτικό σύστηµα και οι λοιποί φορείς εκπαίδευσης και κατάρτισης αφού το ανθρώπινο δυναµικό της χώρας αποτελεί το πολυτιµότερο πόρο, Η εµµονή στις αρχές της Αειφόρου Ανάπτυξης και προστασία των φυσικών πόρων και του περιβάλλοντος τόσο γιατί αποτελεί αξία καθεαυτού και προϋπόθεση ανάπτυξης αλλά γιατί αποτελεί ζωτικής σηµασίας πόρο στην παραγωγή τουριστικών υπηρεσιών, που είναι ο βασικός πόλος ανάπτυξης για την ελληνική οικονοµία, Η προώθηση νέων τεχνολογιών και της πληροφόρησης ως στρατηγικών εργαλείων ανταγωνισµού στην παγκόσµια αγορά, Η συνέχεια της προσπάθειας αντιµετώπισης του ανοίγµατος στον ανταγωνισµό του αγροτικού τοµέα µέσα από διαρθρωτικές αλλαγές, 12

13 Η ανάδειξη των µητροπολιτικών αστικών κέντρων σε αιχµή δόρατος της ανταγωνιστικότητας της εθνικής οικονοµίας στη νέα παγκόσµια οικονοµία, Η επανένταξη των ορεινών περιοχών και του νησιωτικού χώρου στο εθνικό παραγωγικό σύστηµα, ώστε να αποφευχθεί η περιθωριοποίηση τους.» (Σχέδιο Ανάπτυξης , Γενικό Μέρος, Υπουργείο Εθνικής Οικονοµίας, Αθήνα, 1999). 13 ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΑ ΣΧΕ ΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Μετά την προσπάθεια που είχε πραγµατοποιηθεί από το ΥΧΟΠ το 1984 µε τη σύνταξη των Προτάσεων Χωροταξικής Οργάνωσης των Νοµών, υπήρξε στασιµότητα στον τοµέα του χωροταξικού σχεδιασµού, πλην των περιπτώσεων των ΕΧΜ που αποτελούν χωροταξικό σχεδιασµό µικρής κλίµακας. Η εξέλιξη ήρθε το 1997 στα πλαίσια του Β ΚΠΣ όπου ανατέθηκαν 12 µελέτες, για τις ελληνικές περιφέρειες πλην της Αττικής, τα Χωροταξικά Σχέδια Περιφερειών, τα οποία χρηµατοδοτήθηκαν από το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Περιβάλλον» (Ε.Π.ΠΕΡ), Μέτρο «Χωροταξικός Σχεδιασµός» του ΚΠΣ , µε φορέα προγραµµατισµού και υλοποίησης τη /νση Χωροταξίας του ΥΠΕΧΩ Ε. Οι βασικοί στόχοι των µελετών αυτών, οι οποίοι καθορίστηκαν από κείµενο προδιαγραφών που συντάχθηκε από την υπεύθυνη υπηρεσία είναι: 1. Η προώθηση της βιώσιµης ανάπτυξης του ελληνικού χώρου και η προστασία του περιβάλλοντος, του φυσικού αποθέµατος, του τοπίου και της πολιτιστικής κληρονοµιάς 2. Η διαµόρφωση και υποστήριξη του ρόλου των ελληνικών περιφερειών στο ευρωπαϊκό και διεθνές χωρικό σύστηµα 3. Η αντιµετώπιση των διαπεριφερειακών και ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων 4. Η υποστήριξη των αναπτυξιακών επιλογών και ο συντονισµός των δηµοσίων επενδύσεων 5. Η διαµόρφωση ενός πλαισίου για τον προσανατολισµό των ιδιωτικών επενδύσεων 6. Η διατύπωση κατευθύνσεων για της µικρότερης κλίµακας σχεδιασµού («Χωροταξικό Σχέδιο Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης», Α Φάση, Μυρτώ Κορώνη & Συνεργάτες, Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 1998) Τα Χωροταξικά Σχέδια των Περιφερειών, στα οποία διατυπώθηκαν οι βασικές προτάσεις χωρικής οργάνωσης και ανάπτυξης των 12 περιφερειών της χώρας, η σύνταξη τους συνοδεύτηκε από δράσεις ευαισθητοποίησης,τόσο των εµπλεκόµενων υπηρεσιών (σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο) όσο και των επαγγελµατικών και κοινωνικών φορέων της κάθε περιφέρειας. Τα πορίσµατα τους παρουσιάστηκαν στα οικεία περιφερειακά και νοµαρχιακά συµβούλια. Η εκπόνηση των υποστηρίχθηκε από τα πορίσµατα 12 Μελετών «Χωρικών Επιπτώσεων των Κοινοτικών Προγραµµάτων και Πολιτικών» για το σύνολο των περιφερειών της χώρας εκτός της περιφέρειας Αττικής. Οι µελέτες αυτές αποκάλυψαν ένα νέο χάρτη της Ελλάδας, όπως διαµορφώθηκε µε τα έργα, τις παρεµβάσεις και τα προγράµµατα του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης και των Κοινοτικών Πρωτοβουλιών συµβάλλοντας έτσι, στην καλύτερη κατανόηση των επιπτώσεων τους στη διάρθρωση του ελληνικού χώρου και ανέδειξαν τις βασικές προτεραιότητες για την κατανοµή των κοινοτικών πόρων του Γ Σχεδίου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΥΠΕΧΩ Ε, /νση Χωροταξίας,2001). Τα Χωροταξικά Σχέδια των Περιφερειών αποτέλεσαν το κύριο εργαλείο για το χωροταξικό σχεδιασµό, για µια ιεραρχηµένη στρατηγική χωρικής ανάπτυξης της χώρας και την επιστηµονική βάση για τη σύνταξη των Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης σύµφωνα µε τις διατάξεις του Ν. 2742/99 ).

14 Αναπτυξιακός προγραµµατισµός Χωροταξικός και πολεοδοµικός σχεδιασµός ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο ΠΕΡΙΦΕ- ΡΕΙΑ ΝΟΜΟΣ (Υπονοµα ρ-χιακή ζώνη) Εθνικό ΣΠ Α Περι- φερει-- ακό ΣΠ Α ΚΠΣ ΠΕΠ Ειδικό Πρόγραµµα Ανάπτυξης Εθν ικό Πρόγραµµα Αν άπτυξης Περιφερειακό Πρόγραµµα Αν άπτυξης Νοµαρχιακό Πρόγραµµα Αν άπτυξης ΖΟΕ?? ΕΧΜ Γεν ικό Χωροταξικ ό Πλαίσιο Περιφερειακό Χωροταξικ ό Πλαίσιο ΕΠΜ Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο ΥΠΑΙ- ΘΡΟΣ ΠΟΛΗ Τοπ ικό Πρόγραµµα Αν άπτυξης ΠΟΑΠ ΠΕΧΠ ΣΟΑΠ ΡΣ ΓΠΣ ΣΧΟΟΑ Π Κατευθ. ΠΕΡΠΟ ΣΧΑΠ ΠΜ Οριοθ. οικισµού Πράξη Εφαρµογής Σχέδιο Σχέδιο Σχέδιο Σχ έδιο π ου π ροβλέπεται απ ό το θεσµικό π λαίσιο και εκπ ον είται/εφαρµόζεται Σχ έδιο π ου δεν π ροβλέπ εται απ ό το θεσµικό π λαίσιο αλλά εκπ ον είται/εφαρµόζεται Σχ έδιο π ου π ροβλέπεται απ ό το θεσµικό π λαίσιο αλλά δεν εκπ ον είται εσµευτική σχέση σχεδίων Πηγή:.Οικονόµου (ΣΥΣΤΗΜΑ ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΙΕΘΝΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑ) 14

15 1.2. ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ - Ν.2742/99 Το διάστηµα χαρακτηρίζεται από την απουσία κατάλληλων θεσµικών εργαλείων χωροταξικού σχεδιασµού όλων των επιπέδων. Το θεσµικό πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασµού περιορίζεται στο Ν.360/76 ο οποίος υπήρξε ανεπαρκής και εφαρµόστηκε µόνο κατά την περίοδο µέσω των αποφάσεων του ΕΣΧΠ, από εκεί και πέρα έµεινε ανενεργός γεγονός που δηλώνει ότι κανένα χωροταξικό σχέδιο ή πρόγραµµα δε θεσµοθετήθηκε σύµφωνα µε τις διατάξεις του. Η αδράνεια που παρατηρήθηκε στην Ελλάδα κατά το διάστηµα αυτό, η µη ύπαρξη δυνατότητας για την αντιµετώπιση των προβληµάτων του ελληνικού χώρου και η αδυναµία προσαρµογής στις εξελίξεις που πραγµατοποιούνται στην Ε.Ε. σχετικά µε τη χάραξη πολιτικών ανάπτυξης και σχεδιασµού του χώρου οδήγησαν στη διαπίστωση της αναγκαιότητας στρατηγικού χωροταξικού σχεδιασµού σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και της θεσµοθέτησης του αντίστοιχου πλαισίου. Στόχοι Αρχές: Η Ελλάδα προκειµένου να εναρµονιστεί, µε την διεθνή αναγκαιότητα προώθησης της αειφορικής χωρικής ανάπτυξης και µε τους στόχους του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Χωρικής Ανάπτυξης (Σ.Α.Κ.Χ.) και τη βέλτιστη προσαρµογή του στις ελληνικές συνθήκες, και λόγω αναγκαιότητας: 1. υλοποίησης των συνταγµατικών διατάξεων µε ένα νόµο για τη χωροταξία στρατηγικού και ευέλικτου χαρακτήρα, 2. σχεδιασµένης αντιµετώπισης των σύγχρονων προβληµάτων του ελληνικού χώρου, 3. µελέτης του εθνικού χώρου σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο, σε συνάρτηση µε τις διεθνείς ροές και τους άξονες και πόλους ανάπτυξης του ελληνικού χώρου, 4. σύνδεσης του κοινωνικού και οικονοµικού προγραµµατισµού-προγραµµάτων µε το σχεδιασµό της χωρικής ανάπτυξης (Εθνικό Πρόγραµµα ηµοσίων Επενδύσεων και Αναπτυξιακά Προγράµµατα Εθνικής κλίµακας, Σ.Π.Α., Κ.Π.Σ., Π.Ε.Π.), θεσµοθέτησε το Ν.2742/99 Χωροταξικός Σχεδιασµός και Αειφόρος Ανάπτυξη και άλλες διατάξεις (ΦΕΚ 207/Α/99). Με το Ν.2742/99 προσδιορίζονται οι σκοποί, στόχοι και κατευθυντήριες αρχές του χωροταξικού σχεδιασµού καθώς και τα όργανα άσκησης της χωροταξικής πολιτικής. Επίσης, προσδιορίζονται τα µέσα σχεδιασµού, το περιεχόµενο τους, καθώς και ο τρόπος και οι διαδικασίες έγκρισης των σχεδίων, όργανα, µέσα και µηχανισµοί εφαρµογής. Σκοπός του Ν. 2742/99 είναι η θέσπιση θεµελιωδών αρχών και η θεσµοθέτηση σύγχρονων οργάνων, διαδικασιών και µέσων άσκησης χωροταξικού σχεδιασµού που προωθούν την αειφόρο και ισόρροπη ανάπτυξη, κατοχυρώνουν την παραγωγική και κοινωνική συνοχή, διασφαλίζουν την προστασία του περιβάλλοντος στο σύνολο του εθνικού χώρου και στις επί µέρους ενότητες και ενισχύουν τη θέση της χώρας στο διεθνές και ευρωπαϊκό πλαίσιο. Σύµφωνα µε το νόµο ο χωροταξικός σχεδιασµός έχει ως στόχο να συµβάλλει: 15

16 Στην προστασία και αποκατάσταση του περιβάλλοντος, στην διατήρηση των οικολογικών και πολιτισµικών αποθεµάτων και την προβολή και ανάδειξη των συγκριτικών γεωγραφικών,φυσικών,παραγωγικών και πολιτιστικών πλεονεκτηµάτων της χώρας. Στην ενίσχυση της και ισόρροπης οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης της χώρας και της ανταγωνιστικής παρουσίας της στον ευρύτερο ευρωπαϊκό, µεσογειακό και βαλκανικό της περίγυρο. Στη στήριξη της οικονοµικής και κοινωνικής συνοχής στο σύνολο του εθνικού χώρου και ιδίως στις περιοχές που παρουσιάζουν προβλήµατα αναπτυξιακής υστέρησης, έντονων κοινωνικών διαφοροποιήσεων και περιβαλλοντικής υποβάθµισης, καθώς και στις περιφερειακές και αποµονωµένες περιοχές ή σε άλλες περιοχές που παρουσιάζουν µειονεκτικά χαρακτηριστικά λόγω της γεωγραφικής τους θέσης (άρθρο 2 παρ. 1 του Ν. 2742/99) Για την εκπλήρωση των στόχων αυτών, πρέπει κατά την κατάρτιση των χωροταξικών πλαισίων και των λοιπών σχεδίων που προβλέπονται από τις διατάξεις του νόµου αυτού, να ακολουθούνται οι εξής αρχές: Η εξασφάλιση ισάξιων όρων διαβίωσης και ευκαιριών παραγωγικής απασχόλησης των πολιτών σε όλες τις περιφέρειες της χώρας, σε συνάρτηση µε την ισόρροπη πληθυσµιακή διάταξη και τη δηµογραφική ανανέωση τους Η αναβάθµιση της ποιότητας ζωής των πολιτών και η βελτίωση των υποδοµών στο σύνολο του εθνικού χώρου και ιδιαίτερα στις περιοχές που παρουσιάζουν προβλήµατα αναπτυξιακής υστέρησης και περιβαλλοντικής υποβάθµισης Η διατήρηση, ενίσχυση και ανάδειξη της οικιστικής και παραγωγικής πολυµορφίας, καθώς και της φυσικής ποικιλότητας στις αστικές και περιαστικές περιοχές αλλά και στην ύπαιθρο και ιδιαίτερα στις παράκτιες, νησιωτικές και ορεινές περιοχές, καθώς και στις περιοχές που παρουσιάζουν αυξηµένη βιοµηχανική και τουριστική ανάπτυξη Η εξασφάλιση ισόρροπης σχέσης µεταξύ του αστικού, περιαστικού και αγροτικού χώρου και η ενίσχυση της εταιρικής σχέσης µεταξύ των µητροπολιτικών περιοχών, των αστικών κέντρων και των δήµων και οικισµών της υπαίθρου. Η κοινωνική, οικονοµική, περιβαλλοντική και πολιτισµική αναζωογόνηση των µητροπολιτικών κέντρων, των πόλεων και των ευρύτερων περιαστικών περιοχών τους και ιδίως αυτών που παρουσιάζουν προβλήµατα κοινωνικής συνοχής, παραγωγικής ή δηµογραφικής εγκατάλειψης, περιβαλλοντικής υποβάθµισης και ποιότητα ζωής Η ολοκληρωµένη ανάπτυξη, ανάδειξη και προστασία των νησιών, των ορεινών και των παραµεθόριων περιοχών της χώρας και ιδιαίτερα η ενίσχυση του δηµογραφικού και πληθυσµιακού ισοζυγίου, η διατήρηση και ενθάρρυνση των παραδοσιακών παραγωγικών κλάδων τους και της παραγωγικής πολυµορφίας τους, η βελτίωση πρόσβασης τους σε βασικές, τεχνικές και κοινωνικές υποδοµές, καθώς και η προστασία των φυσικών και των πολιτιστικών τους πόρων Η συστηµατική προστασία, αποκατάσταση, διατήρηση και ανάδειξη των περιοχών, οικισµών, τοπίων που διαθέτουν στοιχεία φυσικής, πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς Η συντήρηση, αποκατάσταση και ολοκληρωµένη διαχείριση των δασών, των αναδασωτέων περιοχών και των αγροτικών εκτάσεων Η ορθολογική αξιοποίηση και η ολοκληρωµένη διαχείριση των υδάτινων πόρων Ο συντονισµός των δηµοσίων προγραµµάτων και έργων που έχουν χωροταξικές επιπτώσεις Η συστηµατική πληροφόρηση, ο αποτελεσµατικός διάλογος και η προώθηση στρατηγικών συµµαχιών µεταξύ όλων των πολιτικών, παραγωγικών και κοινωνικών συντελεστών που επηρεάζουν άµεσα ή έµµεσα τη διαµόρφωση των επιλογών χωρικής ανάπτυξης (άρθρο 2 παρ. 2 του Ν.2742/99) 16

17 ΟΡΓΑΝΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ Στα πλαίσια του Ν.2742/99 καθορίζονται τα όργανα του χωροταξικού σχεδιασµού: 1. Η Επιτροπή Συντονισµού της Κυβερνητικής Πολιτικής στον τοµέα του Χωροταξικού Σχεδιασµού και της Αειφόρου Ανάπτυξης, η οποία αποφασίζει για θέµατα χωροταξίας γενικότερης σηµασίας και παίρνει τα αναγκαία µέτρα για την εφαρµογή της πολιτικής αειφόρου ανάπτυξης του εθνικού χώρου. Παρακολουθεί, εποπτεύει και συντονίζει την εφαρµογή της πολιτικής αυτής και των λοιπών αποφάσεων της και συγκροτείται από τους υπουργούς ΠΕΧΩ Ε (ως πρόεδρο), Εθνικής Οικονοµίας, Οικονοµικών, Ανάπτυξης, Γεωργίας, Πολιτισµού, Εµπορικής Ναυτιλίας, Μεταφορών και Επικοινωνιών. (άρθρο 3 του Ν. 2742/99) 2. Το Εθνικό Συµβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης το οποίο αποτελεί όργανο κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για θέµατα ιδιαίτερης σηµασίας που αφορούν την άσκηση της εθνικής χωροταξικής πολιτικής και πολιτικής αειφόρου ανάπτυξης. Έργο του Συµβουλίου είναι η υποβολή γνωµοδοτήσεων ή εγγράφων παρατηρήσεων και η διατύπωση προτάσεων σχετικά µε την εθνική χωροταξική πολιτική και πολιτική αειφόρου ανάπτυξης και τα αναγκαία µέτρα και ενέργειες για την εφαρµογή τους. Ειδικά, το Συµβούλιο γνωµοδοτεί για το περιεχόµενο του Γενικού και των Ειδικών Πλαισίων και συµµετέχει περιοδικώς µε γνώµες και παρατηρήσεις στη διαδικασία παρακολούθησης, αξιολόγησης και αναθεώρησης τους. 17 ΜΕΣΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ Σύµφωνα µε τις διατάξεις του Ν.2742/99, ο Χωροταξικός Σχεδιασµός σε Εθνικό Επίπεδο υλοποιείται µέσα από το Γενικό και τα Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης (άρθρα 6 και 7 του Ν.2742/99). Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΓΠΧΣΑΑ) Το Γενικό Πλαίσιο (ΓΠΧΣΑΑ) αποτελεί σύνολο κειµένων ή και διαγραµµάτων µε τα οποία: α) καταγράφονται και αξιολογούνται οι παράγοντες εκείνοι που επηρεάζουν τη µακροπρόθεσµη χωρική ανάπτυξη και διάρθρωση του εθνικού χώρου β) αποτιµώνται οι χωρικές επιπτώσεις των διεθνών, ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών γ) προσδιορίζονται,µε προοπτική δεκαπέντε ετών, οι βασικές προτεραιότητες και οι στρατηγικές κατευθύνσεις για την ολοκληρωµένη χωρική και αειφόρο οργάνωση του εθνικού χώρου. Ειδικότερα, υποδεικνύει τις βασικές επιλογές πολιτικής για τη βελτίωση της πρόσβασης στις υποδοµές στο σύνολο του εθνικού χώρου, καθώς και τις βασικές κατευθύνσεις για τη διοικητική και οικονοµική ανασυγκρότηση του εθνικού χώρου και ιδίως αυτές που αφορούν στη δηµιουργία βιώσιµών διοικητικών και αναπτυξιακών ενοτήτων σε διαπεριφερειακό επίπεδο, καθορίζει τις γενικές κατευθύνσεις για την ισόρροπη και αειφόρο ανάπτυξη των αστικών κέντρων της χώρας και της ενδοχώρας τους και τη διατήρηση και ανάδειξη της ποικιλοµορφίας της υπαίθρου, καθώς και τις γενικές κατευθύνσεις για τη συνετή διαχείριση των φυσικών πόρων και τη διατήρηση, ανάδειξη και προστασία της εθνικής φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς και αποτελεί τη βάση αναφοράς για το συντονισµό και την εναρµόνιση των επιµέρους πολιτικών, προγραµµάτων και επενδυτικών σχεδίων του κράτους, των δηµοσίων προσώπων και των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθµού, που έχουν σηµαντικές επιπτώσεις στη συνοχή και ανάπτυξη του εθνικού χώρου. Καταρτίζεται από το Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. σε συνεργασία µε άλλα αρµόδια υπουργεία και οργανισµούς του ευρύτερου δηµοσίου τοµέα. Για την κατάρτιση του λαµβάνονται υπόψη

18 οι διεθνείς,ευρωπαϊκές, διακρατικές και διασυνοριακές ή διαπεριφερειακές δράσεις, συνεργασίες και υποχρεώσεις της χώρας, καθώς και οι ιδιαιτερότητες και οι ανάγκες κάθε περιοχής του εθνικού χώρου. Εναρµονίζεται µε το εθνικό πρόγραµµα δηµοσίων επενδύσεων, τον προγραµµατισµό για την οικονοµική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας και άλλα γενικά ή αναπτυξιακά προγράµµατα εθνικής κλίµακας που έχουν σηµαντικές επιπτώσεις στη διάρθρωση και ανάπτυξη του εθνικού χώρου. Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Τα Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης(ΕΠΧΣΑΑ) αποτελούν σύνολα κειµένων ή και διαγραµµάτων µε τα οποία εξειδικεύονται ή και συµπληρώνονται οι κατευθύνσεις του Γενικού Πλαισίου που αφορούν στην ανάπτυξη και οργάνωση του εθνικού χώρου στις οποίες συµπεριλαµβάνονται και αυτές που αφορούν την ανάπτυξη και οργάνωση του εθνικού χώρου και ιδίως: τη χωρική διάρθρωση ορισµένων τοµέων ή κλάδων δραστηριοτήτων εθνικής σηµασίας τη χωρική διάρθρωση των δικτύων και υπηρεσιών τεχνικής, κοινωνικής και διοικητικής υποδοµής εθνικού ενδιαφέροντος, µε εξαίρεση τα δίκτυα και υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών καθώς και τη χωρική κατανοµή των υποδοµών γνώσης και καινοτοµίας ορισµένες ειδικές περιοχές του εθνικού χώρου και ιδίως τις παράκτιες και νησιωτικές περιοχές, τις ορεινές και προβληµατικές ζώνες, τις περιοχές που υπάγονται σε διεθνείς και ευρωπαϊκές συµβάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και ενότητες του εθνικού χώρου που παρουσιάζουν κρίσιµα περιβαλλοντικά, αναπτυξιακά και κοινωνικά προβλήµατα (άρθρο 7 του Ν.2742/99). Τα Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΠΧΣΑΑ) καταρτίζονται από το Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. σε συνεργασία µε τα κατά περίπτωση αρµόδια υπουργεία και φορείς, συνοδεύονται από πρόγραµµα δράσης και εγκρίνονται µε απόφαση της Επιτροπής Συντονισµού της Κυβερνητικής Πολιτικής στον τοµέα του Χωροταξικού Σχεδιασµού και της Αειφόρου Ανάπτυξης (άρθρο 3 του Ν. 2742/99). Η απόφαση αυτή δηµοσιεύεται στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως. Τα πορίσµατα των παραπάνω µελετών - ερευνών αποτελούν την επιστηµονική βάση για τη διατύπωση ενός αριθµού Ειδικών Πλαισίων. Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Ο χωροταξικός σχεδιασµός σε περιφερειακό επίπεδο υλοποιείται µέσα από τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης (άρθρο 8 του Ν. 2742/99). Τα Περιφερειακά Πλαίσια έχουν καταρτισθεί για τις 12 Περιφέρειες της χώρας και αποτελούν σύνολα κειµένων και διαγραµµάτων µε τα οποία: α) καταγράφεται και αξιολογείται η θέση της περιφέρειας στο διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο, ο ρόλος της σε εθνικό επίπεδο και σε σύγκριση µε άλλες περιφέρειες και οι λειτουργίες διαπεριφερειακού χαρακτήρα που έχει ήδη ή µπορεί να αναπτύξει, β) καταγράφονται και αξιολογούνται οι παράγοντες εκείνοι που επηρεάζουν την µακροπρόθεσµη ανάπτυξη και διάρθρωση του χώρου στο επίπεδο της περιφέρειας, γ) αποτιµώνται οι χωρικές επιπτώσεις των ευρωπαϊκών, εθνικών και περιφερειακών πολιτικών και προγραµµάτων στο επίπεδο της περιφέρειας και δ) προσδιορίζονται, µε προοπτική δεκαπέντε ετών, οι βασικές προτεραιότητες και οι στρατηγικές επιλογές για την ολοκληρωµένη και αειφόρο ανάπτυξη του χώρου στο 18

19 επίπεδο της περιφέρειας, οι οποίες θα προωθούν την ισότιµη ένταξη της στον ευρύτερο διεθνή, ευρωπαϊκό και εθνικό χώρο. Αποτελούν τη βάση αναφοράς για το συντονισµό και την εναρµόνιση των επιµέρους πολιτικών, προγραµµάτων και επενδυτικών σχεδίων του κράτους, των δηµόσιων οργανισµών και επιχειρήσεων και των οργανισµών τοπική αυτοδιοίκησης πρώτης και δεύτερης βαθµίδας που έχουν σηµαντικές επιπτώσεις στη συνοχή και ανάπτυξη του περιφερειακού χώρου. Τα Περιφερειακά Πλαίσια εναρµονίζονται µε τις κατευθύνσεις του Γενικού και των Ειδικών Πλαισίων και εξειδικεύουν και συµπληρώνουν τις βασικές προτεραιότητες και επιλογές τους µε στόχο το καλύτερο συντονισµό των διαδικασιών χωροταξικού σχεδιασµού και επιλογών χωρικής ανάπτυξης σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Επιδιώκουν παράλληλα την προώθηση της Αειφόρου Ανάπτυξης της Περιφέρειας. Τα Περιφερειακά Πλαίσια εγκρίνονται µε αποφάσεις του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ..Ε. που δηµοσιεύονται στην εφηµερίδα της Κυβερνήσεως και έχουν τη δυνατότητα να αναθεωρούνται ανά πενταετία εφόσον τεκµηριωθεί η ανάγκη αναθεώρησης τους µέσω εκθέσεων που συντάσσονται ανά διετία. Έχουν θεσµοθετηθεί τα Π.Π.Χ.Σ.Α.Α για 12 Περιφέρειες της Χώρας (εκτός Αττικής). Περιφέρεια 1 Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Αρ. απόφασης Υπ. ΠΕ.ΧΩ..Ε. Στοιχεία ηµοσίευσης αριθµός / τεύχος / ηµεροµη νία / / Β / Βορείου Αιγαίου / / Β / υτικής Ελλάδος 2529 / / Β / υτικής Μακεδονίας / / Β / Ηπείρου / / Β / Θεσσαλίας / / Β / Ιονίων Νήσων / / Β / Κεντρικής Μακεδονίας 674 / / Β / Κρήτης / / Β / Νοτίου Αιγαίου / / Β / Πελοποννήσου / / Β / Στερεάς Ελλάδας / / Β / Πηγή: Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. /νση Χωροταξίας Ειδικότερα, στα πλαίσια των διατάξεων του άρθρου 8 του Ν.2742/99, τα Π.Π.Χ.Σ.Α.Α. των Περιφερειών υποδεικνύουν: 19

20 1. τις κατευθύνσεις για τη διοικητική και οικονοµική ανασυγκρότηση του περιφερειακού χώρου, 2. τις κατευθύνσεις για τη χωρική διάρθρωση των βασικών δικτύων και υπηρεσιών διοικητικής, κοινωνικής και τεχνικής υποδοµής περιφερειακού και διανοµαρχιακού ενδιαφέροντος, 3. τις κατευθύνσεις και τα προγραµµατικά πλαίσια για τη χωροθέτηση των βασικών παραγωγικών δραστηριοτήτων του Πρωτογενούς, ευτερογενούς και Τριτογενούς τοµέα, 4. τις κατευθύνσεις για την ισόρροπη και αειφόρο διάρθρωση του περιφερειακού οικιστικού δικτύου, 5. τις βασικές προτεραιότητες για την προστασία, διατήρηση και ανάδειξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς της περιφέρειας, 6. τις κατευθύνσεις για τον καθορισµό Περιοχών Ειδικών Χωρικών Παρεµβάσεων (ΠΕΧΠ), Περιοχών Οργανωµένης Ανάπτυξης Παραγωγικών ραστηριοτήτων (ΠΟΑΠ ) και Σχεδίων Ολοκληρωµένων Αστικών Παρεµβάσεων (ΣΟΑΠ). 7. τις κατευθύνσεις για να εξασφαλίζουν την ικανότητα τους να λειτουργούν ως κατευθυντήρια πλαίσια στα κατώτερα επίπεδα χωρικού σχεδιασµού (Γ.Π.Σ., Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π., Π.Ε.Ρ.ΠΟ. Ε.Χ.Μ. και Ζ.Ο.Ε.), 8. τις κατευθύνσεις για τα µεγάλα αστικά συγκροτήµατα για τα οποία απαιτούνται Ρυθµιστικά Σχέδια και προκειµένου να εξασφαλιστεί η οικιστική τους οργάνωση, 9. τις κατευθύνσεις και τις χωροταξικές επιλογές βάσει των οποίων θα επιλέγονται περιοχές, στις οποίες θα ενεργοποιούνται τα εργαλεία και οι µηχανισµοί του Ν. 2742/1999, 10. τις κατευθύνσεις για τον καθορισµό προγράµµατος δράσης στο οποίο εξειδικεύονται οι απαιτούµενες ενέργειες, και προγράµµατα, το κόστος και οι πηγές χρηµατοδότησης των προτεινόµενων παρεµβάσεων, καθώς και οι φορείς και το χρονοδιάγραµµα εφαρµογής των προτεινόµενων µέτρων και δράσεων. Επίσης ο Νόµος Ν.2742/99 εισήγαγε τρία νέα εργαλεία: Περιοχές Οργανωµένης Ανάπτυξης Παραγωγικών ραστηριοτήτων Π.Ο.Α.Π.., αναφέρονται σε θαλάσσιες εκτάσεις και χερσαίες περιοχές,που είναι πρόσφορες,σύµφωνα µε τις κατευθύνσεις του στρατηγικού σχεδιασµού,για την ανάπτυξη παραγωγικών και επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων του πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς τοµέων και δραστηριοτήτων ή επιχειρηµατικών πρωτοβουλιών πειραµατικού χαρακτήρα.(ν.2742/99). Περιοχές Ειδικών Χωρικών Παρεµβάσεων Π.Ε.Χ.Π., που επιτρέπουν λεπτοµερή σχεδιασµό περιοχών εκτός και εντός σχεδίου µε ειδικές ανάγκες που έχουν προσδιορισθεί από τα ανώτερης κλίµακας χωροταξικά σχέδια. Αφορά την χωρική οργάνωση όσο και την χρήση οικονοµικών εργαλείων. Ο χαρακτηρισµός µιας περιοχής ΠΕΧΠ γίνεται βάσει Ειδικής Χωροταξικής Μελέτης ( πρώτη φορά η ΕΧΜ αναφέρονται σε νοµοθετικό κείµενο,ν.2742/99.) Σχέδια Ολοκληρωµένων Αστικών Παρεµβάσεων Σ.Ο.Α.Π., τα οποία επιτρέπουν την προώθηση ολοκληρωµένων στρατηγικών αστικού σχεδιασµού σε πόλεις ή τµήµατα τους,καθώς και σε ευρύτερες αστικές περιοχές που παρουσιάζουν κρίσιµα και σύνθετα προβλήµατα αναπτυξιακής υστέρησης,κοινωνικής και οικονο- µικής συνοχής, περιβαλλοντικής υποβάθµισης και ποιότητας ζωής. Τα Σ.Ο.Α.Π παρέχουν δυνατότητες παρέµβασης όχι µόνο στο επίπεδο του φυσικού σχεδιασµού αλλά περιλαµβάνουν και µέτρα αντιµετώπισης οικονοµικών και κοινωνικών προβληµάτων (Άρθρο»Σύστηµα Χωρικού Σχεδιασµού.Η Ελληνική Πραγµατικότητα και η ιεθνής Εµπειρία»,.Οικονόµου,Αθήνα,2000 καιν.2742/99). 20