Δeκα Νησιωτικοi Δhμοι του Αιγαiου συμμεteχουν στο Ευρωπαϊκo Σyμφωνο των Δημaρχων για μεiωση 20% των ενεργειακων εκπομπων.

Transcript

1 Ίος Κυκλάδων: τηλ-fax: , / Γραφείο Αθήνας: τηλ ε ν η μ ε ρ ω τ ι κ ο δ ε λ τ ι ο - ι ο υ ν ι ο σ ε ν η μ ε ρ ω τ ι κ ο δ ε λ τ ι ο Δeκα Νησιωτικοi Δhμοι του Αιγαiου συμμεteχουν στο Ευρωπαϊκo Σyμφωνο των Δημaρχων για μεiωση 20% των ενεργειακων εκπομπων Οι Δήμοι Κορθίου, Ίητών, Οίας, Μούδρου, Σκύρου, Λειψών, Νισύρου, Ποσειδωνίας, Κέας και Μήλου μετέβησαν στις Βρυξέλλες στις 13 Φεβρουαρίου 2009 για την επικύρωση της συμμετοχής τους στο Σύμφωνο των Δημάρχων. Το Σύμφωνο των Δημάρχων είναι μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία συγκεντρώνει δημάρχους από τις πιο πρωτοποριακές πόλεις της Ευρώπης σε ένα διαρκές δίκτυο μέσω του οποίου μπορούν να προκύψουν συνεργασίες και ανταλλαγή εμπειριών με στόχο τη μείωση των εκπομπών CO2 ακόμη και πέραν του Ευρωπαϊκού στόχου του 20% το Ήδη, 4000 Ευρωπαϊκές πόλεις εκ των οποίων πολλές πρωτεύουσες έχουν υπογράψει το Σύμφωνο, ενώ αρκετές άλλες έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να συμμετάσχουν σ αυτό Με απόφαση της ΕΕ, το δίκτυο ΔΑΦΝΗ και το Ενεργειακό Γραφείο έχουν ορισθεί ως Δομές Υποστήριξης των δήμων που συμμετέχουν στο Σύμφωνο ώστε να βοηθηθούν να εκπληρώσουν τους στόχους τους. Η υποστήριξη αφορά στο σχεδιασμό των δράσεων, στην εκτέλεση έργων και στην παρακολούθηση των εκπομπών. Το πλήρες κείμενο του Συμφώνου στο Οι δήμαρχοι Ίου, Ποσειδωνίας, Σκύρου και Κέας υπογράφοντες το Σύμφωνο των Δημάρχων Γίνετε μέλη του Δικτύου Αειφόρων Νήσων του Αιγαίου, επισκεφθείτε το δικτυακό τόπο

2 υβριδικά συστήματα λυση στο ενεργειακο προβλημα των νησιων Σύμφωνα με το νόμο 3468 Υβριδικά Συστήματα ΑΠΕ είναι αυτά που χρησιμοποιούν τουλάχιστον μια πηγή ΑΠΕ και διαθέτουν σύστημα αποθήκευσης της ενέργειας. Αυτή η δυνατότητα (αποθήκευση) δίνει τη δυνατότητα της διαθεσιμότητας ισχύος ανεξάρτητα από την παροχή της πηγής (ήλιος, άνεμος κτλ.) και ανεξάρτητα από το χρόνο στον οποίο αυτή είναι διαθέσιμη στη φύση. Η αποθηκευμένη ενέργεια μπορεί να αποδίδεται στο δίκτυο, ή στην κατανάλωση γενικότερα, όταν αυτό κρίνεται σκόπιμο από το διαχειριστή του δικτύου. Τα υβριδικά συστήματα αυξάνουν έτσι τη δυνατότητα διείσδυσης των ΑΠΕ στα αυτόνομα νησιωτικά δίκτυα (πέραν του ορίου του 30%) και αποτελούν μια σοβαρή εναλλακτική πρόταση στην ανάγκη για εγκατάσταση νέων σταθμών πα;ραγωγής ενέργειας από συμβατικά καύσιμα. Υβριδικά συστήματα με ΑΠΕ μπορούν να εγκατασταθούν σε μεγάλο αριθμό νησιών του βορείου και νοτίου Αιγαίου, συνδυάζοντας κυρίως ανεμογεννήτριες και αναστρέψιμο υδροηλεκτρικό έργο. Ήδη από το 2006 ο νόμος 3468, προδιαγράφει τα βασικά χαρακτηριστικά τέτοιων συστημάτων και δίνει τις βασικές κατευθύνσεις για την εφαρμογή τέτοιων συστημάτων. Δύο χρόνια αργότερα, η ΡΑΕ στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της σχετικά με τη διαμόρφωση των διατάξεων του Κώδικα Διαχείρισης Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών, την αξιολόγηση αιτήσεων για τη χορήγηση άδειας παραγωγής υβριδικών σταθμών και την διαμόρφωση των σχετικών όρων στις άδειες αυτές, έδωσε στη δημοσιότητα κείμενο σχετικά με την γενικές αρχές λειτουργίας των Υβριδικών σταθμών. Το κείμενο αυτό περιγράφει τις γενικές αρχές προγραμματισμού της έγχυσης και απορρόφησης ενέργειας από ΥΒΣ, τις γενικές αρχές τιμολόγησης των ΥΒΣ, καθώς επίσης και λεπτομέρειες που αφορούν διαδικασίες και κανόνες για τον ημερήσιο ενεργειακό προγραμματισμό, την κατανομή και εν γένει τον τρόπο λειτουργίας των ΥΒΣ σε σχέση και με το σύνολο του συστήματος. Το κείμενο αυτό τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση. Σήμερα, το ενδιαφέρον των ΟΤΑ και των επενδυτών έχει εκφραστεί με αιτήσεις για κατασκευή υβριδικών συστημάτων στις Κυκλάδες (Ίος, Σίκινος), στη Μυτιλήνη (δήμος Ερεσού & Αντίσης) και στην Κρήτη. Παράλληλα, η ΔΕΗ προχωράει στην κατασκευή του πρώτου υβριδικού συστήματος αιολικής ενέργειας με αντλησιοταμίευση στην Ικαρία. περιγραφή Ένας τυπικός υβριδικός σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση αιολικής ενέργειας και αντλησιοταμίευσης περιλαμβάνει τα ακόλουθα υποσυστήματα: το Αιολικό Πάρκο (Α/Π), που αποτελεί τη μη ελεγχόμενη μονάδα παραγωγής ΗΕ (ηλεκτρικής ενέργειας) από ΑΠΕ. το σύστημα αποθήκευσης ενέργειας, δηλαδή το αντλιοστάσιο, οι δύο αγωγοί αναρρόφησης και προσαγωγής, και οι ταμιευτήρες με την κατάλληλη υψομετρική διαφορά μεταξύ τους. το σύστημα των υδροστροβίλων που θα αποτελεί την ελεγχόμενη μονάδα παραγωγής ΗΕ του συστήματος. τα συστήματα ελέγχου. τα συστήματα μεταφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας. To παραπάνω σύστημα εμπίπτει στον ορισμό του Υβριδικού Σταθμού παραγωγής ΗΕ από ΑΠΕ σύμφωνα με το ν.3468/2006 «Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης και λοιπές διατάξεις», όπως αναφέρεται στο άρθρο 2 παράγραφος 25. Tα Υβριδικά Συστήματα μπορούν να εκμεταλλευτούν το πλούσιο αιολικό δυναμικό των νησιών. Επίσης σε αρκετές περιπτώσεις νησιών -όταν το επιτρέπει η τοπογραφία- μπορεί να χρησιμοποιηθούν οι υπάρχουσες λιμνοδεξαμενές, που έχουν κατασκευαστεί για αρδευτικούς-υδρευτικούς σκοπούς. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι σε μικρή απόσταση και με ικανή υψομετρική διαφορά να μπορεί να κατασκευαστεί η δεύτερη (συνήθως άνω) δεξαμενή. Σχήμα. Σχηματική αναπαράσταση ένταξης υβριδικού συστήματος Αιολικής Ενέργειας με Αντλησιοταμίευση σε μη διασυνδεδεμένο νησί.

3 Σύμφωνα με τον 3468/2006, ως υβριδικά συστήματα ορίζονται τα συστήματα που χρησιμοποιούν τουλάχιστον μία μορφή ΑΠΕ (πχ αιολικό ή φωτοβολταϊκό πάρκο) και διαθέτουν ένα σύστημα αποθήκευσης της παραγόμενης ενέργειας (μπαταρίες, υδρογόνο, αντλησιοταμίευση). Ο πλέον κατάλληλος και οικονομικός τρόπος αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας για τα ελληνικά νησιά είναι η αντλησιοταμίευση που έχει τη μορφή αναστρέψιμου υδροηλεκτρικού έργου. Αποτελείται από το αιολικό πάρκο, τον υδροστρόβιλο, το αντλιοστάσιο, δύο δεξαμενές για την ανακύκλωση του νερού και σωληνώσεις. Οι δύο δεξαμενές πρέπει να βρίσκονται σε κοντινή απόσταση και με ικανή υψομετρική διαφορά. Το αιολικό πάρκο παράγει ηλεκτρική ενέργεια, η οποία στο βαθμό που δεν μπορεί να απορροφηθεί απευθείας από το μη διασυνδεδεμένο ηλεκτρικό δίκτυο, αξιοποιείται για άντληση νερού από την κάτω στην άνω δεξαμενή. Έτσι η ηλεκτρική ενέργεια μετατρέπεται σε δυναμική ενέργεια του νερού και αποθηκεύεται στην άνω δεξαμενή. Κατά τις ώρες αιχμής της ζήτησης, ή όταν δεν φυσάει άνεμος, και υπάρχει ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, το νερό της άνω δεξαμενής χρησιμοποιείται για τη λειτουργία του υδροστροβίλου. Η συνδυασμένη χρήση αιολικής ενέργειας με αντλησιοταμίευση είναι μια λύση η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ουσιαστική αύξηση της κάλυψης των αναγκών από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε ένα αυτόνομο νησί μεσαίου ή μεγάλου μεγέθους. Παράλληλα, τα περισσότερα ελληνικά νησιά υποφέρουν από έλλειψη νερού. Το παραπάνω σύστημα μπορεί να συνδυαστεί με μονάδες αφαλάτωσης που θα χρησιμοποιούν μέρος της αιολικής ενέργειας για την παραγωγή πόσιμου νερού. Έτσι εξασφαλίζεται η διαθεσιμότητα του νερού, όχι μόνο για ενεργειακή χρήση, αλλά και για ύδρευση-άρδευση. Η φιλοσοφία της λειτουργίας του Υβριδικού Σταθμού συνοψίζεται στην αποθήκευση της μη δυνάμενης να εγχυθεί στο ηλεκτρικό δίκτυο αιολικής ισχύος μέσω του υποσυστήματος άντλησης και αποταμίευσης στον άνω Ταμιευτήρα και κατόπιν η μετατροπή της αποθηκευμένης υδροδυναμικής ενέργειας σε ηλεκτρική μέσω των υδροστροβίλων και η πώληση αυτής στο σύστημα του Μη Διασυνδεδεμένου νησιού. Τα επιμέρους υποσυστήματα του Υβριδικού Σταθμού (αντλίες, στρόβιλος, ανεμογεννήτριες) συνδέονται απευθείας με το ηλεκτρικό σύστημα. Έτσι, η αιολική ενέργεια διαχέεται στο δίκτυο και συμψηφίζεται με την ενέργεια που χρησιμοποιείται για άντληση. Παράλληλα, επιτρέπεται η χρήση συμβατικής ενέργειας για άντληση υπό προϋποθέσεις. Η ενέργεια που παράγεται από το Α/Π, μπορεί να διοχετεύεται απ ευθείας στο δίκτυο με βάση την τιμή που παρέχει ο νόμος ή να χρησιμοποιείται κατά προτεραιότητα για άντληση. Ποια από τις δύο επιλογές είναι η προτιμότερη εξαρτάται από την τιμολόγηση της εγγυημένης ενέργειας του στροβίλου. Σε κάθε περίπτωση η περίσσεια αιολική ενέργεια αποθηκεύεται μέσω άντλησης στην άνω δεξαμενή. Το νερό ανακυκλώνεται, ώστε να μην υπάρχει πρόβλημα διαθεσιμότητας του για τη λειτουργία του υβριδικού. αποτελέσματα - οφέλη Ο σχεδιασμός και η λειτουργία ενός τέτοιου υβριδικού συστήματος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο (Ν.3468/2006 και 3734/2009), την τιμολόγηση της παραγόμενης ενέργειας και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νησιού. Μια τέτοια εφαρμογή συμβάλει στην αξιοποίηση του αιολικού δυναμικού και στη μείωση της λειτουργίας των συμβατικών πετρελαϊκών μονάδων. Οι έντονες περικοπές της αιολικής ενέργειας περιορίζονται με την ύπαρξη του αποθηκευτικού συστήματος και ως εκ τούτου επιτυγχάνεται καλύτερη διαχείριση και διείσδυση της αιολικής ενέργειας στο ενεργειακό σύστημα. Παράλληλα, η αξιοπιστία του ηλεκτρικού συστήματος αυξάνεται με την ένταξη του υδροστροβίλου, που αποτελεί μία ελεγχόμενη μονάδα παραγωγής ενέργειας με δυνατότητα άμεσης απόκρισης. Υπό προϋποθέσεις, τα υβριδικά συστήματα αιολικής ενέργειας με αντλησιοταμίευση μπορεί να συμβάλουν στη μείωση του κόστους της παραγόμενης ενέργειας. Σε κάθε περίπτωση, το κόστος παραγόμενης ενέργειας ενός τέτοιου συστήματος είναι γνωστό κατά την υλοποίηση του και δεν επιφυλάσσει κινδύνους ανατιμήσεων κατά τη διάρκεια της ζωής της επένδυσης, όπως αντιθέτως συμβαίνει με τα ορυκτά καύσιμα. Παράλληλα, υπάρχουν σημαντικά κοινωνικά οφέλη, αφού το έργο συμβάλει στην περιφερειακή ανάπτυξη και στη δημιουργία απασχόλησης. Συνεπώς, η υιοθέτηση ενός στρατηγικού στόχου για την προώθηση τέτοιων λύσεων στα αυτόνομα ελληνικά νησιά, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική απεξάρτηση των νησιών από τα ορυκτά καύσιμα, στην εξοικονόμηση ακριβού καυσίμου και στη μείωση των ρύπων.

4 πρόγραμμα εξοικονομώ ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΧΩΡΩΝ Οι επιδοτήσεις σε πρώτη φάση αφορούν δήμους άνω των κατοίκων και δήμους που είναι πρωτεύουσες νομών. Οι επιδοτήσεις κυμαίνονται από έως ανάλογα με τον πληθυσμό. Καλύπτεται το 70% του κόστους των παρεμβάσεων, ενώ είναι επιλέξιμη και η αμοιβή συμβούλου για την υποστήριξη των δράσεων. Σε δεύτερη φάση, και μετά από εισήγηση του Ενεργειακού Γραφείου Ίου Αιγαίου, το ΥΠΑΝ θα προχωρήσει και σε προκήρυξη για δήμους κάτω των κατοίκων. Η πρόταση του ΕΓ για το νησιωτικό χώρο του Αιγαίου, είναι να ομαδοποιηθούν οι δήμοι και οι κοινότητες που ενδιαφέρονται και να συνεργαστούν με ένα νησιωτικό δήμο που διαθέτει διαχειριστική επάρκεια. Έτσι, θα υπάρξουν οικονομίες κλίμακας και υποστήριξη του προγράμματος από ένα ενιαίο σύστημα. Το Ενεργειακό Γραφείο Ίου Αιγαίου (ΕΓΙΑ) μπορεί να αναλάβει τη στήριξη νησιωτικών δήμων που επιθυμούν να ενταχθούν στο ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ, με βάση τα όσα προβλέπονται στο σχέδιο διακήρυξης. Το ΕΓΙΑ δημιουργήθηκε με πρόγραμμα της ΕΕ και σκοπός του είναι να υποστηρίζει τους νησιωτικούς ΟΤΑ σε θέματα ενεργειακού σχεδιασμού. Η εξοικονόμηση ενέργειας, και γενικότερα οι περιβαλλοντικές επιδόσεις των κτιρίων, είναι σήμερα ένας εφικτός και αναγκαίος στόχος. Για λόγους οικονομικούς, ενεργειακούς και περιβαλλοντικούς. Τα περιθώρια στην Ελλάδα είναι τεράστια. Λόγω των πλημμελών μέχρι σήμερα κατασκευών και λόγω των καλών κλιματικών συνθηκών της χώρας. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί να παίξει πρωτεύοντα ρόλο με την κατασκευή νέων ή την ανακατασκευή υφισταμένων δημοτικών ή άλλων κτιρίων των νησιών με τις αρχές της οικολογικής δόμησης. Το πρόγραμμα του ΥΠΑΝ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ δίνει τη δυνατότητα χρηματοδότησης σημαντικού ποσοστού του κόστους. Επί πλέον, με την υποστήριξη του Ενεργειακού Γραφείου Ίου- Αιγαίου, οι παρεμβάσεις μπορούν να έχουν πρότυπο χαρακτήρα και ταυτόχρονα να είναι κέντρα επίδειξης των νέων τεχνολογιών. αναλυτικά... Στόχος του προγράμματος «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» είναι η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε τοπικό επίπεδο, η προώθηση δράσεων επίδειξης με άμεσα εφαρμόσιμα αποτελέσματα και η ευαισθητοποίηση των πολιτών και των στελεχών της διοίκησης και της αυτοδιοίκησης σε ζητήματα εξοικονόμησης ενέργειας, προστασίας και βιώσιμης διαχείρισης του αστικού περιβάλλοντος. Οι δράσεις του προγράμματος περιλαμβάνουν: Παρεμβάσεις σε υφιστάμενα δημοτικά κτίρια Παρεμβάσεις σε κοινόχρηστους χώρους του αστικού περιβάλλοντος Πιλοτικές παρεμβάσεις στις αστικές μεταφορές Παρεμβάσεις σε λοιπές τεχνικές αστικές (δημοτικές) υποδομές Δράσεις διάδοσης, δικτύωσης και ενημέρωσης. Προβλέπονται οι εξής υποστηρικτικές δράσεις για την προετοιμασία και την εφαρμογή του Προγράμματος: Προετοιμασία και υποστήριξη της υποβολής του Φακέλου-Αίτησης του Δήμου στο Πρόγραμμα «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» (ΟΣΔ και ΣΧΥ), Επιστημονική υποστήριξη στην εκτίμηση των απαιτούμενων ενεργειακών δεδομένων που απαιτούνται κατά την συμπλήρωση των αντίστοιχων πεδίων των εντύπων των ΟΣΔ και ΣΧΥ, στο πλαίσιο του Προγράμματος «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ». Επιστημονικός και Τεχνικός Σύμβουλος Παρακολούθησης και Υποστήριξης του ΣΧΥ του Δήμου για την επιτυχή και αποτελεσματική υλοποίησή του. Εξωτερική Αξιολόγηση της επίτευξης των στόχων του ΣΧΥ.

5 ος 1 ος 2 ος 3 ος 4 ος 5 άξονες του προγράμματος άξονας: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ Ο πρώτος άξονας του προγράμματος προβλέπει: Βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε υφιστάμενα δημοτικά κτίρια (Δημαρχεία, κτίρια δημοτικών υπηρεσιών, πολιτιστικά κέντρα, σχολεία, κτίρια αθλητικών εγκαταστάσεων, ειδικά κτίρια, κ.α.) με ολοκληρωμένες λύσεις που σκοπό έχουν: Ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους (προσθήκη θερμομόνωσης, φύτευση δωμάτων/στεγών, αντικατάσταση υαλοπινάκων και κουφωμάτων, εγκατάσταση σκιάστρων κ.α.) Ενεργειακή αναβάθμιση των Ηλεκτρομηχανολογικών Εγκαταστάσεων (αναβάθμιση του συστήματος κεντρικής θέρμανσης, αναβάθμιση του συστήματος κλιματισμού, ανεμιστήρες οροφής κ.α.) Αναβάθμιση του συστήματος φυσικού/τεχνητού φωτισμού Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης (BMS) Καθώς και ενεργειακή επιθεώρηση των κτιρίων και αποτίμηση των δράσεων ενεργειακής αναβάθμισης. άξονας: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Στα πλαίσια του προγράμματος ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ χρηματοδοτούνται παρεμβάσεις σε κοινόχρηστους χώρους όπως πλατείες, δρόμοι και πάρκα. Οι παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να στοχεύουν: στην εξοικονόμηση ενέργειας και στη βελτίωση του αστικού μικροκλίματος. Ο χώρος στον οποίο θα γίνουν αυτές οι παρεμβάσεις θα πρέπει να έχει μεγάλη επισκεψιμότητα ή κυκλοφορία ή να είναι κάποιας ιδιαίτερης τοπικής σημασίας. Καλό θα ήταν στον χώρο αυτό να γίνονται ολοκληρωμένες παρεμβάσεις διαφορετικών δράσεων ή και αξόνων ώστε να έχουν έναν πιλοτικό / επιδεικτικό χαρακτήρα δηλαδή να αποτελούν πρότυπα και για άλλους δήμους. Οι ενέργειες που χρηματοδοτούνται είναι: Αναβάθμιση του Δημοτικού φωτισμού για την εξοικονόμηση ενέργειας Έργα βελτίωσης του αστικού μικροκλίματος σε κοινόχρηστους χώρους Διαμόρφωση πεζοδρομίων με κατάλληλα «ψυχρά υλικά» και φύτευση Βιοκλιματικός σχεδιασμός πλατειών και άλλων κοινόχρηστων χώρων άξονας: ΠΙΛΟΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΤΙΚEΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Οι δράσεις του Άξονα αφορούν καλές πρακτικές στο τομέα των μεταφορών με στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλουν στη προστασία του περιβάλλοντος, ιδιαίτερα του αστικού, προκειμένου να βελτιωθεί το επίπεδο διαβίωση των πολιτών. Ειδικότερα, οι δράσεις μπορεί να αφορούν, στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των οχημάτων δημοτικών στόλων, στην ανάπτυξη σχεδίων αστικής κινητικότητας, καθώς και στην υλοποίηση συγκοινωνιολογικών μελετών. άξονας: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΛΟΙΠΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΣΤΙΚΕΣ (ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ) ΥΠΟΔΟΜΕΣ Η δράση αυτή αφορά κατ εξοχή σε μελέτες συνοδευμένες από επιλεγμένες παρεμβάσεις χαμηλού κόστους για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε αντλιοστάσια, βιολογικούς καθαρισμούς κ.ά. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να υποβληθεί προμελέτη σκοπιμότητας, η οποία θα συμπεριλαμβάνει καταγραφή των χαρακτηριστικών και των ενεργειακών καταναλώσεων των εγκαταστάσεων και τεχνικοοικονομική ανάλυση, να αποβλέπει δε σε σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας. άξονας: ΔΡΑΣΕΙΣ ΔΙΑΔΟΣΗΣ, ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ Στον Άξονα αυτόν περιλαμβάνονται στοχευμένες δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, στελεχών και υπαλλήλων του Δήμου αλλά και της τοπικής κοινωνίας, σε σχέση με την ενεργειακή παρακολούθηση (monitoring) των αποτελεσμάτων επί των παρεμβάσεων στο πλαίσιο του Προγράμματος.

6 το ΔΙΠΕ... ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗΣΗ Το Διεπιστημονικό Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών Ερευνών έχει από το 2001 συστηματική ενασχόληση με την Οικολογική Δόμηση. Η δραστηριότητες στο διάστημα αυτό περιλαμβάνουν: ανάπτυξη υπολογιστικών εργαλείων, μελέτη μικροκλίματος, ολοκληρωμένη περιβαλλοντική θεώρηση κτιρίων, κτιριακών συνόλων και κοινόχρηστων χώρων, μελέτη ακουστικού περιβάλλοντος, φυσικός φωτισμός, επιλογή των κατάλληλων υλικών, ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Στο πλαίσιο αυτής της δραστηριότητας, έχουν γίνει πιλοτικές εφαρμογές (π.χ. το κτίριο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης), ειδικές εκδηλώσεις, δημοσιεύσεις στον τύπο, τηλεοπτικές εκπομπές και εκδόσεις βιβλίων. Είναι γνωστό ότι αρκετά από τα οικοδομικά υλικά έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, αλλά και στη δημόσια υγεία. Όμως πως μπορεί κάποιος να επιλέξει τα υλικά εκείνα που θα περιορίσουν τις όποιες επιπτώσεις; Η «Περιβαλλοντική Προτίμηση», είναι μια μεθοδολογία που ακολουθείται σήμερα για τη βαθμονόμηση των υλικών κατασκευής και βασίζεται στην αξιολόγησή τους με βάση το συνολικό κύκλο ζωή τους. Από την άλλη και με δεδομένο ότι από 1/1/2009 τίθεται στην Ελλάδα σε εφαρμογή η κοινοτική οδηγία (2002/91/ΕΚ), η οποία εισάγει την έννοια της ενεργειακής βαθμονόμησης και της πιστοποίησης των κτιρίων, είναι σαφές ότι ξεκινάει μια νέα εποχή στο χώρο της δόμησης. Πάνω σε αυτές τις κατευθύνσεις λοιπόν, το ΔΙΠΕ προχώρησε στη δημιουργία του Greenbuilding.gr, του πρώτου Πράσινου Οδηγού. Ένα ελληνικό ευρετήριο προϊόντων, τεχνολογιών και συστημάτων δόμησης φιλικών στο περιβάλλον και τους χρήστες. Το Greenbuilding.gr σκοπεύει να γίνει ένας ηλεκτρονικός τόπος: 1. ενημέρωσης για τους επαγγελματίες του κλάδου, τους επιστήμονες και το ευρύ κοινό σχετικά με εναλλακτικές τεχνολογίες και φιλικά υλικά στο Περιβάλλον και 2. προβολής φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων και τεχνολογιών δόμησης, που θα απευθύνεται κυρίως στην ελληνική αγορά. Στον Κατάλογο του Πράσινου Οδηγού περιλαμβάνονται όλα τα βασικά συστατικά της Πράσινης Δόμησης: Πράσινη Ενέργεια Ενεργητικά Συστήματα Εξοικονόμησης Ενέργειας Βιοκλιματικός Σχεδιασμός Εξοικονόμηση Νερού Διαχείριση Απορριμμάτων Οικοδομικά Υλικά Φιλικά στο Περιβάλλον Επίσης στο Greenbuilding.gr θα βρείτε χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την Νομοθεσία, την περιβαλλοντική πιστοποίηση-βαθμονόμηση υλικών και κτιρίων, καθώς και ιδέες από επιτυχημένα παραδείγματα. Το Διεπιστημονικό Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών Ερευνών (ΔΙΠΕ) είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη. Στην πολυετή του πορεία έχει εκπονήσει σημαντικό αριθμό μελετών, ερευνών και προγραμμάτων για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Ελληνικού Κράτους, οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ιδιωτικών φορέων με κύριο χαρακτηριστικό την πολυεπιστημονικότητα. Με το ΔΙΠΕ συνεργάζεται ένας σημαντικός αριθμός επιστημόνων, ειδικών και ερευνητών: μηχανικοί, αρχιτέκτονες, φυσικοί, περιβαλλοντολόγοι, οικονομολόγοι, συγκοινωνιολόγοι κ.ά. Διεπιστημονικό Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών Ερευνών Χαρ. Τρικούπη 65, Αθήνα, Τηλ: , Fax:

7 γεωθερμία: Η ΛΕΣΒΟΣ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ Τα γνωστά σήμερα αποθέματα γεωθερμικής ενέργειας, χαμηλής θερμοκρασίας, ανέρχονται σε Τόνους Ισοδύναμου Πετρελαίου (ΤΙΠ) ανά έτος. Το απολήψιμο δυναμικό των δύο γνωστών πεδίων υψηλής θερμοκρασίας, σε περίπτωση αξιοποίησης στην ηλεκτροπαραγωγή, ανέρχεται σε 170 MWe ενώ το πιθανό δυναμικό όλης της χώρας υπερβαίνει τα 500 MWe. Τα γεωθερμικά πεδία υψηλής θερμοκρασίας (>130 o C) εντοπίζονται στο ηφαιστειακό τόξο του Νότιου Αιγαίου που εκτείνεται από τη νήσο Νίσυρο μέχρι το Σουσάκι - Αγ. Θεοδώρους. Σημαντικότερα απ αυτά είναι το πεδίο της νήσου Μήλου με απολήψιμο δυναμικό 120 MWe και της Νισύρου με 50 MWe. Τα δύο αυτά πεδία δεν αξιοποιούνται σήμερα στην ηλεκτροπαραγωγή λόγω αντίθεσης των κατοίκων των νησιών. Πολύ ελπιδοφόρες περιοχές για τον εντοπισμό και άλλων πεδίων υψηλής θερμοκρασίας είναι η ν. Κίμωλος, ν. Πολύαιγος, ν. Κως, ν. Γυαλί, ν. Λέσβος, Β. Εύβοια, ν. Σαμοθράκη, κ.ά.. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για την ν. Λέσβο, όπου από τις μέχρι σήμερα ερευνητικές εργασίες, εντοπίστηκαν σε μικρά βάθη γεωθερμικά ρευστά με θερμοκρασίες γύρω στους 90C τα οποία μπορούν να τύχουν αξιοποίησης σε γεωργικές, κτηνοτροφικές και βιομηχανικές εφαρμογές. Παράλληλα βρίσκεται σε εξέλιξη ερευνητικό πρόγραμμα από τη ΔΕΗ το οποίο στοχεύει στον εντοπισμό γεωθερμικών ρευστών μέσης και υψηλής θερμοκρασίας τα οποία θα μπορούν ενδεχόμενα να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Άλλωστε η ΔΕΗ το 2003 έλαβε από το ΥΠΑΝ (κατόπιν θετικής γνωμοδότησης της ΡΑΕ), άδεια παραγωγής ισχύος 8 MW στο γεωθερμικό πεδίο της Λέσβου με στόχο την κάλυψη του βασικού φορτίου του νησιού (τα σχετικά δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης έχουν χορηγηθεί στη ΔΕΗ από το Η ως άνω άδεια παραγωγής αφορά την ανάπτυξη του γεωθερμικού πεδίου της περιοχής της Στύψης με τελικό στόχο την εγκατάσταση Μονάδος Συμπαραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας εγκατεστημένης ισχύος 8 MW. Η ανάπτυξη της εν λόγω μονάδας συμπαραγωγής συνίσταται στην κατασκευή μιας ερευνητικής γεώτρησης (που εκτελείται τώρα), στην κατασκευή δυο παραγωγικών γεωτρήσεων, στην εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας, και τέλος στην κατασκευή 2-3 νέων γεωτρήσεων. Από τις γεωτρήσεις αυτές οι τέσσερις θα είναι παραγωγικές οι δυο επανεισαγωγής. Σήμερα, η ανόρυξη της ερευνητικής γεώτρησης ευρίσκεται σε βάθος μ και εκτελείται με προσωπικό και εξοπλισμό της Γενικής Διεύθυνσης Ορυχείων της ΔΕΗ Α.Ε. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ύπαρξη γεωθερμικού πεδίου σε μια περιοχή μπορεί να δώσει μια ποικιλία εφαρμογών, από τη θέρμανση χώρων, θερμοκηπίων ή βιομηχανικών διεργασιών, ως την αφαλάτωση, την παραγωγή υδρογόνου και ηλεκτροπαραγωγή ή και συνδυασμούς των ως άνω λύσεων. Ειδικά η παραγωγή του υδρογόνου προβάλλει ως πολύ ενδιαφέρουσα προοπτική αφού το υδρογόνο ως καθαρό και ευγενές καύσιμο μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε για ηλεκτροπαραγωγή, είτε για τα αυτοκίνητα (μηδενικής ρύπανσης από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας). Οι εφαρμογές της γεωθερμικής ενέργειας ποικίλουν ανάλογα με τη θερμοκρασία και περιλαμβάνουν: ηλεκτροπαραγωγή (θ>90 C), θέρμανση χώρων (με καλοριφέρ για θ>60 C, με αερόθερμα για θ>40 C, με ενδοδαπέδιο σύστημα (θ>25 C), ψύξη και κλιματισμό (με αντλίες θερμότητας απορρόφησης για θ>60 C, ή με υδρόψυκτες αντλίες θερμότητας για θ<30 C) θέρμανση θερμοκηπίων και εδαφών επειδή τα φυτά αναπτύσσονται γρηγορότερα και γίνονται μεγαλύτερα με τη θερμότητα (θ>25 C), ή και για αντιπαγετική προστασία ιχθυοκαλλιέργειες (θ>15 C) επειδή τα ψάρια χρειάζονται ορισμένη θερμοκρασία για την ανάπτυξή τους βιομηχανικές εφαρμογές όπως αφαλάτωση θαλασσινού νερού (θ>60 C), ξήρανση αγροτικών προϊόντων, κλπ θερμά λουτρά για θ = C. Εκτός από τα γεωθερμικά πεδία, η σημερινή τεχνολογία επιτρέπει την εκμετάλλευση της θερμότητας πετρωμάτων μικρού βάθους, καθώς και υπόγειων ή και επιφανειακών υδάτων χαμηλής θερμοκρασίας για θέρμανση και κλιματισμό. Η τεχνολογία αυτή περιλαμβάνει σωλήνα μεγάλου μήκους και μικρής διαμέτρου τοποθετημένης εντός του εδάφους, είτε εντός γεωτρήσεων και η οποία αποτελεί τον υπόγειο εναλλάκτη θερμότητας, σε συνδυασμό με υδρόψυκτη αντλία θερμότητας η οποία παρέχει θέρμανση ή ψύξη στο κτήριο. Οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας καταναλώνουν το 1/4 του ηλεκτρικού ρεύματος από μια ηλεκτρική αντίσταση και το ½ από ένα κλιματιστικό. Εάν υπολογιστεί το κόστος ενέργειας καθόλη τη διάρκεια ζωής του συστήματος, οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας στοιχίζουν λιγότερο από ένα σύστημα που καταναλώνει πετρέλαιο ή φυσικό αέριο. Μελλοντικά, η εκμετάλλευση της γεωθερμικής ενέργειας θα γίνεται από θερμά ξηρά πετρώματα, τα οποία βρίσκονται παντού σε βάθη από 3-5 km, μέσω τεχνητής κυκλοφορίας νερού θερμοκρασίας έως 150 C.

8 διάλογος για τη συναίνεση Η αποδοχη απo την κοινωνια, σημαντικος παραγων για την αναπτυξη σχεδιων δρασης για τη διεισδυση των ΑΠΕ στα νησια Σε πολλά νησιά, ιδίως του Αιγαίου, ο σχεδιασμός και η εγκατάσταση ΑΠΕ (κυρίως αιολικών) προσκρούει σε αντιδράσεις των ΟΤΑ, κοινωνικών ομάδων ή/και κοινωνικών οργανώσεων. Οι αντιδράσεις προβάλλουν κυρίως το αίτημα των επιπτώσεων στο τοπίο και οι φορείς τους προτείνουν είτε ακύρωση των σχεδίων, είτε μείωση του μεγέθους των εγκαταστάσεων είτε μεταφορά τους σε άλλη περιοχή (ανεξάρτητα από το αν αυτό είναι εφικτό ή όχι). Οι αντιδράσεις αυτές έχουν την αφετηρία τους είτε σε προηγούμενους ατυχείς χειρισμούς (βλ. γεωθερμία στη Μήλο) είτε στην αψυχολόγητη πολλές φορές ανακοίνωση (ή απόκρυψη) προθέσεων για πολύ μεγάλες εγκαταστάσεις, αρκετές από τις οποίες δεν έχουν πραγματιστική βάση (βλ. π.χ. Σέριφος, Λέσβος, Σκύρος κτλ.). Πέραν όμως των περιβαλλοντικών αιτιάσεων, οι αντιδράσεις υποκρύπτουν και άλλα αίτια πολύ λιγότερο εμφανή: Ανταγωνιστικά συμφέροντα (τα οποία διαμορφώνουν «κοινή γνώμη») Σύγκρουση χρήσεων γης (π.χ. προσδοκίες για τουριστική ανάπτυξη ή οικιστική επέκταση περιοχών που προορίζονται για ΑΠΕ) Πολιτικές μεθοδεύσεις από αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις Συχνά το επιχείρημα είναι να καλυφθούν από ΑΠΕ μόνον οι τοπικές ανάγκες. Αυτό, αν και είναι θεμιτό, δημιουργεί προβλήματα στην επίτευξη των εθνικών στόχων, και περιορίζει κατά πολύ το (εξαγώγιμο) δυναμικό πολλών νησιών. Από την άλλη μεριά, η έννοια της «φέρουσας ικανότητας» είναι πολύ γενική και ίσως επιστημονικά αστήρικτη (συνήθως χρησιμοποιείται με τελείως υποκειμενικό τρόπο). Το πρόσφατο Ειδικό Χωροταξικό των ΑΠΕ ορίζει ως μέγιστο ποσοστό της έκτασης που είναι δυνατόν να καλυφθεί το 4%. Τέλος, και αυτό είναι το σημαντικότερο, πολλές νησιωτικές κοινωνίες επισημαίνουν το γεγονός ότι αισθάνονται πως ο σχεδιασμός και οι αποφάσεις γίνονται ερήμην αυτών. Αυτό, νομίζουμε ότι θα πρέπει να είναι και το σημείο αφετηρίας μιας νέας προσέγγισης της κοινής γνώμης η οποία θα πρέπει να γίνει στην πλειοψηφία της σύμμαχος του νέου ενεργειακού σχεδιασμού στα νησιά και ειδικότερα στα Πράσινα Νησιά. Η προσέγγιση αυτή θα πρέπει να βασιστεί στα ακόλουθα σημεία: Συστηματική ενημέρωση και διάλογος με τους ΟΤΑ και τους κοινωνικούς εταίρους Δημιουργία συμμαχιών με ειδικές κοινωνικές ομάδες (π.χ. εκπαιδευτική κοινότητα, περιβαλλοντικές οργανώσεις) ή επαγγελματικές ομάδες (π.χ. μηχανικοί, εργαζόμενοι στη βιομηχανία, στις ΜΜΕ κτλ.) Προτροπή για ουσιαστική συμμετοχή των ΟΤΑ στη διαδιασία σχεδιασμού με εφαρμογή του Ειδικού Χωροταξικού (ΕΧ) στις πραγματικές συνθήκες του νησιού, εναρμόνιση των ΣΧΟΟΑΠ, ΓΠΣ κτλ. με τις κατευθύνσεις του ΕΧ, διερεύνηση εναλλακτικών σεναρίων χωροθέτησης μεγάλων αιολικών πάρκων με εκτίμηση επιπτώσεων και ωφελειών, διερεύνηση εναρμόνησης των εγκαταστάσεων με το τοπίο (landscape planning), διερεύνηση δυνατοτήτων συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας και των ΟΤΑ στα επιχειρησιακά σχήματα, εντοπισμός των αναγκαίων έργων υποδομής για την υποδοχή των εγκαταστάσεων Στις περιοχές με έντονες αντιπαραθέσεις θα χρειαστεί να προηγηθούν πιλοτικές εφαρμογές, ή να γίνει σταδιακή ή ολοκλήρωση των εφαρμογών ώστε οι τοπικές κοινωνίες να πεισθούν για τα θετικά αποτελέσματα / επιπτώσεις.