Θέμα: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΙ ( ) ΚΟΥΤΜΕΡΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Θέμα: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΙ (1974-2004) ΚΟΥΤΜΕΡΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ"

Transcript

1 Ονοματεπώνυμο: ΚΟΥΤΜΕΡΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Θέμα: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΙ ( ) Επόπτρια: Ζιώγου-Καραστεργίου Σιδηρούλα, Καθηγήτρια Παιδαγωγικής Θεσσαλονίκη,

2 στους γονείς μου 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 6-8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 9 ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ (19 ος -20 ος αιώνας) 1. Εισαγωγή Πρωτοβάθμια Δημοτική Εκπαίδευση α Η παρουσία του γυναικείου φύλου στην Πρωτοβάθμια-Δημοτική Εκπαίδευση: Κατανομή διδακτικού προσωπικού και μαθητικού πληθυσμού ( ) Δευτεροβάθμια εκπαίδευση α Η παρουσία του γυναικείου φύλου στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: Κατανομή διδακτικού προσωπικού και μαθητικού πληθυσμού σε όλους τους τύπους Γυμνασίων και Λυκείων ( ) Τριτοβάθμια Εκπαίδευση α Η παρουσία του γυναικείου φύλου στην Τριτοβάθμια Ανώτερη και Ανώτατη Εκπαίδευση: Σύνθεση διδακτικού προσωπικού και φοιτητικού πληθυσμού ( ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΤΟΥ/ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ: ΔΙΕΘΝΗ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Ο σεξιστικός πύργος Κάθετος διαχωρισμός: Κατανομή διδακτικού προσωπικού στις ακαδημαϊκές βαθμίδες Οριζόντιος διαχωρισμός: Κατανομή διδακτικού προσωπικού ανά επιστημονικό κλάδο

4 4. Οι κατά φύλο διακρίσεις Συστημική - Δομική διάκριση α Σύστημα Προαγωγής β Ερευνητική παραγωγικότητα γ Μισθολογικό Χάσμα δ Οικογένεια και Ακαδημαϊκή Σταδιοδρομία ε. Συμβουλευτική και Δικτύωση Πολιτιστικό Κλίμα και Σχέσεις κατά φύλο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Η ΈΡΕΥΝΑ: ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΙ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ( ) Περιγραφή Έρευνας α. Αντικείμενο και Στόχος Έρευνας 81 1.β. Μεθοδολογία γ. Δυσκολίες Έρευνας Ανάλυση Η κατά φύλο σύνθεση του διδακτικού προσωπικού των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της Ελλάδας α Η κατά φύλο σύνθεση του διδακτικού προσωπικού ανά επιστημονικό κλάδο Σχέσεις εργασίας και κατανομή διδακτικού προσωπικού α Κατανομή του τακτικού διδακτικού προσωπικού κατά φύλο, βαθμίδα και επιστημονικό κλάδο Διοικητικό και βοηθητικό ακαδημαϊκό προσωπικό Συμπεράσματα Έρευνας- Συζήτηση

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΊΣΩΝ ΕΥΚΑΙΡΙΩΝ: ΘΕΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ- GENDER MAINSTREAMING Η Ευρωπαϊκή Πολιτική για την Ισότητα των Φύλων στην Απασχόληση Εθνικές Πολιτικές για την Ισότητα των Φύλων στην Απασχόληση Προτάσεις για την Προώθηση των Ίσων Ευκαιριών στην Ακαδημαϊκή Κοινότητα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 (C.D.) 5

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι γυναίκες έχουν αγωνιστεί επί αιώνες για να αποκτήσουν πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, και ως φοιτήτριες και ως επιστημόνισσες. Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού αποτέλεσε το πρώτο «επιστημονικό» επάγγελμα που άνοιξε και θεωρήθηκε κατάλληλο για τις γυναίκες, δίνοντάς τους τη δυνατότητα για κοινωνική παρουσία και οικονομική ανεξαρτησία. Αναγνωρίζοντας τη σημαντικότητα του ακαδημαϊκού επαγγέλματος, η παρούσα μελέτη, στα πλαίσια του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών με τίτλο Η Παιδαγωγική της Ισότητας των Φύλων, έχει σαν στόχο να περιγράψει, μέσα από μία φεμινιστική οπτική, τη θέση και το επάγγελμα των ακαδημαϊκών 1, σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, να αναδείξει τα προβλήματα ανισότητας στην εκπαίδευση, σε σχέση πάντα µε τις θεματικές που πραγματεύεται, και να τονίσει την ανάγκη ανάληψης και υλοποίησης δράσεων που θα τα αμβλύνουν. Δύο σημαντικά ερωτήματα τίθενται στην παρούσα εργασία: 1. Αν το σχολείο αποτελεί σφαίρα επαγγελματικής δραστηριότητας των γυναικών, καθώς συνδυάζει τις γυναικείες αρετές, τι συμβαίνει και με την τριτοβάθμια εκπαίδευση, ένας χώρος που καθορίζει σημαντικά αν όχι αποκλειστικά το κοινωνικοοικονομικό προφίλ μιας χώρας, το σύστημα παραγωγής και ανάπτυξης ενός κράτους, με την προετοιμασία του μελλοντικού εργατικού δυναμικού; 2. Παρά τη διαχρονικά υψηλή παρουσία των γυναικών στο συγκεκριμένο χώρο απασχόλησης, για ποιους λόγους ο παράγοντας φύλο διαπερνά την σύγχρονη επιστημονική κοινότητα, με τις γυναίκες να βρίσκονται στο περιθώριο της ακαδημαϊκής τάσης; Οι στόχοι, επομένως, της παρούσας εργασίας μπορούν να συνοψιστούν στους εξής: α) Περιγραφή και ανάλυση, μέσα από ποσοτικούς όρους, της κατά φύλο σύνθεσης και διαστρωμάτωσης του διδακτικού προσωπικού των πανεπιστημίων τόσο σε διεθνές όσο και εθνικό επίπεδο. β) Ανάλυση των προοπτικών ανέλιξης του ακαδημαϊκού προσωπικού με βάση τις έρευνες που διεξήχθησαν σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και των Ηνωμένων 1 Αν και στην Ελλάδα ο όρος που επικρατεί είναι πανεπιστημιακός (καθηγητής) χρησιμοποιήθηκε αυτός που χρησιμοποιείται αποκλειστικά στην ξένη βιβλιογραφία (academic professor) μια και ήταν μια από τις βασικές πηγές πληροφόρησης για το συγκεκριμένο θέμα. 6

7 Πολιτειών. Δυστυχώς, ο τομέας αυτός στην Ελλάδα παρουσιάζει σημαντικές ελλείψεις καθώς δεν έχει διεξαχθεί μέχρι τώρα συστηματική καταγραφή των δομικών εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες ακαδημαϊκοί στα ελληνικά πανεπιστήμια. Ωστόσο, τα λίγα στοιχεία που διαθέτουμε συμπίπτουν με αυτά των άλλων χωρών, γεγονός που μας επιτρέπει να καταφύγουμε σε γενικεύσεις όσον αφορά στο σύστημα προαγωγής, μισθολογίας, στις στρατηγικές για τον συνδυασμό οικογενειακών και επαγγελματικών ευθυνών κ.α. γ) Τέλος, ενημέρωση για τις στρατηγικές και τις δράσεις που εφαρμόζονται στα πλαίσια της πολιτικής για την ισότητα των φύλων που συμβάλλουν στην άμβλυνση των ανισοτήτων αλλά και στην εξάλειψη των αιτιών που τις προκαλούν. Γίνονται αναφορές σε εθνικά και διεθνή προγράμματα θετικής δράσης και κοινοτικές πολιτικές ενσωμάτωσης της ισότητας ευκαιριών με στόχο να εντοπιστούν οι ελλείψεις της διεθνούς πολιτικής για την ισότητα των φύλων και να προταθούν περαιτέρω λύσεις για την εξυγίανση της ακαδημαϊκής κοινότητας. Για την προσέγγιση του θέματος και την επίτευξη των στόχων της παρούσας εργασίας ακολουθήθηκε ποσοτική έρευνα μέσα από την συλλογή και ανάλυση στατιστικών στοιχείων, όσων ήταν διαθέσιμων σε επαρκώς επεξεργασμένη μορφή, από την Ε.Σ.Υ.Ε. όσον αφορά στον ελλαδικό χώρο και από διάφορους επίσημους φορείς (Υπουργεία, Διεθνείς Στατιστικές Υπηρεσίες κ.α.) όσον αφορά στα διεθνή δεδομένα. Οι ποσοτικοί όροι αναλύθηκαν και επεκτάθηκαν με ποιοτικά ερευνητικά στοιχεία τα οποία προκύπτουν από διεθνείς έρευνες όσον αφορά στους λόγους που παρεμποδίζεται η επαγγελματική εξέλιξη των γυναικών. Επομένως, στο 1 ο Κεφάλαιο, με βάση τα στατιστικά στοιχεία που είναι στη διάθεσή μας σήμερα, επιχειρείται να αποτυπωθεί η εικόνα που παρουσιάζει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα όσον αφορά στην κατανομή των εκπαιδευτικών των δύο φύλων στην πρώτη και δεύτερη βαθμίδα εκπαίδευσης καθώς και την αριθμητική παρουσία του μαθητικού και φοιτητικού πληθυσμού, καλύπτοντας χρονολογικά μια τριακονταετία, από το 1974 έως το Η αναφορά αυτή κρίθηκε σημαντική προκειμένου να δοθεί μια ολοκληρωμένη εικόνα της γενικότερης συμμετοχής του γυναικείου φύλου σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης καθώς η μία βαθμίδα εκπαίδευσης επηρεάζει ή καλύτερα διαμορφώνει τα ποσοστά συμμετοχής των δύο φύλων στην επόμενη. Στο 2 ο Κεφάλαιο μελετώνται από διεθνή, συγκριτική οπτική, οι διάφορες πτυχές της ακαδημαϊκής σταδιοδρομίας των γυναικών, σε μια προσπάθεια να τεκμηριωθεί ο 7

8 βαθμός ανισότητας που υπάρχει μεταξύ ανδρών και γυναικών. Θα υποστηριχθεί ότι η ανισότητα και η διάκριση είναι κοινή πρακτική όλων των πανεπιστημίων, αποτυπώνοντας γενικευμένες τάσεις και αντιπροσωπευτικά παραδείγματα. Αντλώντας στοιχεία από την ξένη βιβλιογραφία, επισημαίνονται οι διαφορές στους φυλετικούς ρόλους, στις μισθολογικές απολαβές, στις συνθήκες εργασίας και σε άλλες μεταβλητές που αφορούν στο επάγγελμα του ακαδημαϊκού, ενώ με την ανάλυση των δομικών εμποδίων επιχειρείται να δοθεί εξήγηση στην χαμηλή θέση των γυναικών στην ιεραρχική κλίμακα του πανεπιστημίου. Μετά την επισκόπηση των θεωρητικών κατευθύνσεων και της σχετικής βιβλιογραφίας όσον αφορά στη συμμετοχή των γυναικών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και περιγραφή των διεθνών δεδομένων, αναλύεται στο 3 ο Κεφάλαιο, με ποσοτικούς όρους, το παράδειγμα των ελληνικών πανεπιστημίων. Ο σκοπός αυτής της έρευνας είναι να συγκριθούν τα επιτεύγματα των γυναικών και των ανδρών καθηγητών όσον αφορά στην ακαδημαϊκή διαβάθμιση και να εξεταστούν τα αποτελέσματα των αναλογιών των δύο φύλων στους διαφορετικούς επιστημονικούς τομείς. Στο τελευταίο Κεφάλαιο, μέσα από αναφορές σε προγράμματα θετικής δράσης (affirmative action programs) και σε πολιτικές ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου (gender mainstreaming), περιγράφονται οι σύγχρονες μεταρρυθμιστικές κινήσεις σε ευρωπαϊκό αλλά και σε εθνικό επίπεδο, στον τομέα της απασχόλησης γενικότερα, ενώ παράλληλα δίνονται προτάσεις για την «εξυγίανση» της ακαδημαϊκής κοινότητας, η οποία θα επηρεάσει όχι μόνο το μελλοντικό status των γυναικών ακαδημαϊκών αλλά και τις βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις για τα φύλα και τους ρόλους που αυτά πρέπει να υπηρετούν. 8

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ((19 Ο ΟΣΣ 20 Ο ΟΣΣ ΑΙΙΩΝΑΣ)) 9

10 1. Εισαγωγή «Μήν αμελήσετε τήν παιδείαν τ ων αγαπητών Σας τέκνων, αρρένων τε καί θηλέων, μή αγωνίζεσθε διά νά τούς αφήσητε κληρονομίαν χρημάτων, αλλά δαπανήσετε μετά χαρ ας τά ε υαπόβλητα χρήματα διά νά τούς προμηθεύσητε τόν αληθ η καί άσυλον θησαυρόν τ ης παιδείας» 2 Διακήρυξη της Πελοποννησιακής Γερουσίας 27 Απριλίου 1822 Οι εκπαιδευτικές διεκδικήσεις που, στις μέρες μας, θεωρούνται φυσικό δικαίωμα και ανάγκη κάθε ανθρώπου, επιτεύχθηκαν σταδιακά μετά από πολύ αγώνα από την πλευρά των γυναικών. Το πέρασμα από τον 18 ο στον 19 ο αιώνα αποτέλεσε πραγματική τομή στην ιστορία της ανθρωπότητας και κομβικό σημείο των γυναικείων διεκδικήσεων. Επηρεασμένοι από τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό 3, οι πρώτοι παιδαγωγοί υποστηρίζουν την άμεση σχέση σχολείου και κοινωνίας, αλλά προτείνουν διαφοροποιημένη και ως προς το σκοπό και ως προς την οργάνωση, εκπαίδευση κοριτσιών και αγοριών, διαχωρίζοντας με σαφήνεια τον ρόλο των δύο φύλων στην κοινωνία και την πολιτεία. Κανονιστικές, παρά εμπειρικές θεωρίες επικράτησαν, παρουσιάζοντας την ανάπτυξη της γυναικείας διάνοιας ως πλήρως αντιτιθέμενης στην πιο ουσιαστική φύση του φύλου. Δεν είναι λίγες οι ψευδοεπιστημονικές θεωρίες 2 Α. Δημαράς, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε ποτέ, σ.7 στο Ελένη Φουρναράκη, Εκπαίδευση και Αγωγή των κοριτσιών. Ελληνικοί Προβληματισμοί ( ), Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Αθήνα 1987, σελ O 18 ος αιώνας, περίοδος έντονης πνευματικής αναζήτησης και θεωρητικής παραγωγής, αποτελεί χρονική αφετηρία του κινήματος του Διαφωτισμού στον ευρύτερο Ευρωπαϊκό χώρο, το οποίο καθιέρωσε μια νέα στάση ζωής και επαναπροσδιόρισε τις σχέσεις του ανθρώπου με τον εαυτό του, τους συνανθρώπους του και τον κόσμο γενικότερα. Η μέριμνα για την πρόοδο της ανθρώπινης κοινωνίας μέσα από την ανάπτυξη του ανθρώπινου λόγου και την ηθική βελτίωση των σχέσεων, επιδιώχθηκε παράλληλα με το ενδιαφέρον για την ανανέωση των όρων της πολιτικής ζωής. Διατυπώνεται η ανάγκη ενεργής συμμετοχής όλων στις πολιτικές διαδικασίες όχι μόνο ως δικαίωμα αλλά και ως υποχρέωση του πολίτη. Ωστόσο, η παράδοση της πολιτικής φιλοσοφίας τείνει σε δηλώσεις που αφορούν αποκλειστικά το ανδρικό φύλο, προσδίδοντάς του γενικευμένους χαρακτηρισμούς. Προβλέποντας δυο σφαίρες δραστηριοτήτων, την ιδιωτική και την δημόσια, ορίζονται συγκεκριμένοι κοινωνικοί ρόλοι, με τις γυναίκες να αποκλείονται από την δημόσια δράση. Σε αντίθεση με την ατομικότητα των αρσενικών υποκειμένων, η γυναίκα αποτελεί μια συλλογική φύση, μια επιμέρους κοινωνική ομάδα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία πρέπει να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο τρόπο προκειμένου να συμβάλλουν στην πρόοδο του κοινωνικού συνόλου. Το γυναικείο φύλο επιφορτίζεται με μια ηθική αποστολή, αυτή της αναμόρφωσης της ανθρωπότητας, η οποία πραγματοποιείται μέσα στους κόλπους της οικογένειας, με την ανατροφή της νέας γενιάς και την ηθική πορεία του συζύγου. Οι αντιλήψεις για την αναγκαιότητα της οικογένειας οδήγησαν τους φιλοσόφους να δουν τις βιολογικές διαφορές μεταξύ των φύλων σε συνδυασμό με τις θεσμικές διαφορές. 10

11 που προσπάθησαν να καταδείξουν την φυσική ή διανοητική κατωτερότητα των γυναικών και χρησιμοποιήθηκαν ως δικαιολόγηση για τη συντήρηση των ευδιάκριτων, ιεραρχικά διατεταγμένων κοινωνικών ρόλων για τους άνδρες και τις γυναίκες. Μια πλαστή ισότητα διατηρήθηκε, κάνοντας τους κοινωνικά κατασκευασμένους ρόλους του φύλου να φαίνονται φυσικοί. Προσδίδοντας στον ρόλο της γυναίκας ως συζύγου και μητέρας, τα χαρακτηριστικά ηθικής αποστολής, ο πνευματικός κόσμος της εποχής έκρινε αναγκαία την εκπαίδευσή της για να μπορέσει να αντεπεξέλθει επαρκώς στην αποστολή της. Αυτή η αντίληψη των ξεχωριστών κατά φύλο σφαιρών διαμόρφωσε σημαντικά τις οργανωτικές δομές και το περιεχόμενο του εκπαιδευτικού συστήματος, αποτέλεσε το βασικό κλειδί που διαμόρφωσε την επιλογή, την κατανομή και την αξιολόγηση της εκπαιδευτικής γνώσης. Με βάση τη φιλοσοφία αυτή διαμορφώνεται και διαφοροποιημένη παιδαγωγική ορολογία για την εκπαίδευση των δύο φύλων. Γίνεται λόγος περί ανατροφής των κοριτσιών και δημοσίας εκπαιδεύσεως των αγοριών όπου ο όρος ανατροφή περιλαμβάνει «τα μέσα της του σώματος αυξήσεως» ενώ ο όρος εκπαίδευση και παιδεία «τα μέσα της αναπτύξεως των ψυχικών δυνάμεων» (Ζιώγου- Καραστεργίου, 1997, σελ.14). Αυτή η διχοτόμηση φυσικών-πολιτισμικών χαρακτηριστικών και ρόλων των δύο φύλων, η οποία διαμορφώνει και μια φυλετικά προσδιορισμένη εκπαιδευτική πράξη με την καθιέρωση των Παρθεναγωγείων για τα κορίτσια και των Γυμνασίων για τα αγόρια και μορφοποιεί στόχους αγωγής με σαφή διαχωρισμό σε οικιακές αρετές και κοινωνικούς και πολιτικούς στόχους αντίστοιχα, κυριαρχεί στη φιλοσοφία και την εκπαιδευτική πρακτική ως το τέλος του 19 ου αιώνα. Πράγματι, παρά την καθιέρωση της βασικής υποχρεωτικής εκπαίδευσης των κοριτσιών, η διάχυση αυτών των φυλετικών αντιλήψεων θα νομιμοποιούταν και θα χρησιμοποιούταν από τα σχολικά ιδρύματα για να δημιουργήσουν τα διαφορετικά ως προς το φύλο προγράμματα μαθημάτων. Το πρόγραμμα μαθημάτων για τα κορίτσια διαποτίστηκε από τις κλασικές αρετές, αγνότητα, σεμνότητα, αυτοπειθαρχία. Νέα συγκεκριμένα ως προς το φύλο μαθήματα εισήχθησαν ως το 1880: για τα κορίτσια, ραπτική, υγιεινή, μαγειρική και για τα αγόρια περισσότερα μαθηματικά και τεχνικό σχέδιο. Μαζί με την «διακοσμητική» εκπαίδευση, «η οικιακή οικονομία» και «οι στοιχειώδεις εργασίες κατάλληλες στο φύλο» έγιναν ο πυρήνας της εκπαίδευσης τους για πολλά χρόνια, δείχνοντας, χωρίς αμφιβολία, το βασικό στόχο αυτού του τύπου μάθησης, την ανιδιοτελή συμβολή των γυναικών στην ευτυχία των άλλων. Με τον προβληματισμό αυτό και την αναζήτηση νέων «διεξόδων» για τη γυναικεία 11

12 εκπαίδευση και απασχόληση κλείνει η περίοδος ως το Η επέμβαση της πολιτείας στα 1893 δεν αλλάζει ουσιαστικά την προηγούμενη κατάσταση, θεωρώντας ακόμη τη Μέση Εκπαίδευση των κοριτσιών καθαρά ιδιωτική υπόθεση, αφού δεν ιδρύει ως το 1917 κανένα δημόσιο σχολείο. Οι παιδαγωγοί συνεχίζουν να βλέπουν με το ίδιο πνεύμα την εκπαίδευση των κοριτσιών και να περιορίζουν τη σκοπιμότητά της σε δύο κύκλους: την εκπαίδευση της δασκάλας και της μητέρας. Λόγω της κωλυσιεργίας των υπουργών παιδείας, οι προτάσεις για ίδρυση σχολείων για τα κορίτσια παραμένουν στο στάδιο σχεδιασμού ενώ παράλληλα, κινητοποιείται η ιδιωτική πρωτοβουλία, που κατά τον 19 ο αιώνα αναλαμβάνει την ευθύνη για την διαμόρφωση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης των κοριτσιών. Ο 19 ος αιώνας είναι η εποχή έντονης κινητοποίησης των γυναικών, οι οποίες στο όνομα της ισότητας οργανώνονται, αρθρώνοντας για πρώτη φορά τον φεμινιστικό λόγο. Το φεμινιστικό κίνημα κάνει την εμφάνιση του, πιέζοντας τόσο για αναγνώριση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών όσο και για μεταρρυθμίσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα. Αρχίζει, επομένως, να αφυπνίζεται η κοινωνική συνείδηση των γυναικών. Η οικονομική ανεξαρτησία που εξασφαλίστηκε με τη βιομηχανική επανάσταση, η υπεύθυνη δράση στην κοινωνία και η καλλιέργεια του πνεύματος προετοιμάζουν τη γυναίκα για δημιουργική προσφορά σε όλους τους τομείς της κοινωνική ζωής. Η ριζική αυτή αλλαγή στην κοινωνική θέση της γυναίκας φανερώνει σιγά-σιγά πως η γυναικεία εκπαίδευση, δεν ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στις νέες απαιτήσεις. Η εκπαίδευση χωρίς συγκεκριμένο σκοπό που καταλήγει να είναι μωσαϊκό από γνώσεις για απλή επίδειξη δεν ικανοποιεί πια. Επηρεασμένες από τον αγώνα των πνευματικών ανθρώπων και των μορφωμένων γυναικών της Αμερικής και της Ευρώπης, γνωστές δασκάλες της εποχής (Καλλιρόη Παρρέν, Αικατερίνη Λασκαρίδου, Καλλιόπη Κεχαγιά, Σαπφώ Λεοντιάς), πρωτοπόρες στον αγώνα για ουσιαστική γυναικεία εκπαίδευση, ζητούν ισότητα στις εκπαιδευτικές ευκαιρίες των δύο φύλων, και με το έργο τους και την αξιόλογη παρουσία τους στην πνευματική ζωή του τόπου, θεμελιώνουν τις διεκδικήσεις αυτές. Οι λιγοστές αυτές φωνές διαμαρτυρίας και η δειλή παρουσία των πρώτων φοιτητριών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών δημιουργούν, από τις πρώτες δεκαετίες του 19 ου αιώνα, τα πρώτα ρήγματα που σταδιακά βαθαίνουν ως το τέλος του αιώνα. Οι Ελληνίδες δεν διεκδίκησαν απλώς το δικαίωμα να μην είναι μόνο σύζυγοι και μητέρες αλλά και αγωνίστηκαν για να αποκτήσουν πλήρη εκπαιδευτικά δικαιώματα, ως πολίτες μιας δημοκρατικής κοινωνίας. 12

13 Η θέση της κοινωνίας απέναντι στην εκπαίδευση των γυναικών είναι, σε γενικές γραμμές, επιφυλακτική, αλλά όχι εντελώς αρνητική, αφού, σε μια τόσο πρώιμη εποχή, δέχεται έστω και ως λύση ανάγκης τη συμφοίτηση στα αλληλοδιδακτικά σχολεία αγοριών και κοριτσιών. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισαν τα εκπαιδευτικά αυτά προβλήματα των Ελληνίδων το επίσημο κράτος και οι παιδαγωγοί. Το πρώτο βασικό αίτημα των εκπαιδευτικών και των διανοούμενων της εποχής αυτής είναι: να ιδρυθούν δημόσια σχολεία θηλέων για να γενικευτεί η Μέση Εκπαίδευση των κοριτσιών και να μην περιορίζεται μόνο σε μια κοινωνική τάξη. Η γενική προβληματική που σχετίζεται με την εκπαίδευση των κοριτσιών αναφέρεται, τα πρώτα χρόνια, στην αναγκαιότητα της γυναικείας εκπαίδευσης, στο αν δηλαδή πρέπει να εκπαιδεύονται οι κοπέλες ή όχι, προβληματισμός που, ωστόσο, δεν κράτησε πολύ, καθώς έγινε κοινή συνείδηση σε όλους η σημασία της εκπαίδευσης και στα δύο φύλα. Εκείνο που απασχολεί περισσότερο την εκπαιδευτική σκέψη είναι το είδος της εκπαίδευσης που είναι κατάλληλο για τις κοπέλες. Οι περισσότεροι διανοούμενοι και παιδαγωγοί της εποχής αυτής υποστηρίζουν τη διαφοροποίηση στην εκπαίδευση των κοριτσιών με το σκεπτικό ότι διαφορετική είναι και η φύση και ο προορισμός της γυναίκας στη ζωή. Παρόμοια είναι και η θέση της πολιτείας όπως φαίνεται καθαρά από τις σχετικές εγκυκλίους και την ανάλυση των εκπαιδευτικών νομοσχεδίων της εποχής αυτής. Η σκοπιμότητα της γενικής εκπαίδευσης των κοριτσιών, σύμφωνα με εγκυκλίους των υπουργών Παιδείας αποβλέπει γενικά στη βελτίωση του ρόλου της γυναίκας ως μητέρας, συζύγου και «οικονόμου». Γενικά οι αλλαγές που ζητούν οι παιδαγωγοί και οι εκπρόσωποι της πολιτείας περιορίζονται κυρίως στα εξωτερικά χαρακτηριστικά, δηλαδή στη διάρθρωση των σχολείων, και όχι στο είδος της εκπαίδευσης που παρέχεται. Έτσι, η Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση που προετοιμάζει τη μαθήτρια για τον μελλοντικό ρόλο της μητέρας και της «οικοδέσποινας», όπως και το επαγγελματικό σχολείο που εκπαιδεύει τις δασκάλες για τα Δημοτικά Σχολεία του κράτους είναι ένα σχήμα που γίνεται αποδεκτό και θεωρείται ότι καλύπτει τις απαιτήσει της γυναικείας εκπαίδευσης. Η εκπαιδευτική πράξη από την άλλη μεριά, όπως αυτή διαμορφώνεται στο τέλος της περιόδου, φανερώνει καθαρά ότι η γυναικεία εκπαίδευση οδηγείται σιγά-σιγά σε αδιέξοδο. Ο μοναδικός επαγγελματικός προσανατολισμός που υπάρχει, το επάγγελμα της δασκάλας, κερδίζει την προτίμηση των μαθητριών με αποτέλεσμα ο αριθμός των «διδασκαλισσών» να είναι τόσο μεγάλος, που σύντομα δημιουργείται 13

14 οξύ εκπαιδευτικό και κοινωνικό πρόβλημα. Γίνεται, επομένως, κατανοητό ότι η εποχή επιτάσσει ουσιαστικότερες μεταρρυθμίσεις και αποτελεσματικότερες λύσεις. Με το πέρασμα στον 20 ό αιώνα, στην «εποχή του δυνατού», οι γυναίκες οπλίζονται με τη γλώσσα, διεκδικώντας ισότιμη θέση στην ανώτερη εκπαίδευση, που θα τις επιτρέψει επαγγελματική, πολιτιστική και πολιτική παρουσία. Στη δεκαετία του 20 και του 30, το ποσοστό των γυναικών στη δευτεροβάθμια διδασκαλία εκσφεδονίζεται. Τα πρώτα ιδρύματα των γυναικών ιδρύονται το 1929 για να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη θηλυκή παρουσία και το 1931 η μικτή εκπαίδευση καθιερώνεται. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η σημασία της εκπαίδευσης για μια προηγμένη βιομηχανική δύναμη άρχισε να προκύπτει ως νέος λόγος σχολικού προγράμματος, με στόχο τη δημιουργία μιας πιο καταρτισμένης εργατικής δύναμης. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, αναγνωρίστηκε η ανάγκη ευρύτερης επιλογής μαθημάτων για να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των διαφορετικών επιπέδων δυνατότητας και ενδιαφέροντος των μαθητών ιδιαίτερα στο δευτεροβάθμιο σχολείο. Τα σχολεία αφέθηκαν πιο ελεύθερα να προγραμματίσουν το πρόγραμμα σπουδών τους (Gordon 1978 στο Weiner), γεγονός που συνοδεύθηκε από επικρίσεις, υποστηρίζοντας ένα πιο σκόπιμο πρόγραμμα σπουδών που απεικόνισε τις επιθυμίες της κοινωνίας. Στις δεκαετίες 60 και 70, περίοδος σχεδιασμού της εκπαιδευτικής αλλαγής, ενδεχομένως μεμονωμένα στην ιστορία της εκπαίδευσης, παρατηρείται στο Ηνωμένο Βασίλειο υψηλό επίπεδο δημόσιας επένδυσης με σκοπό την τροποποίηση του προγράμματος σπουδών, αρχίζοντας το 1964 με την καθιέρωση του σχολικού συμβουλίου το οποίο υποστηρίζει περίπου 180 προγράμματα, μεγάλα σε κλίμακα και εθνικά στο σκοπό, αποτελώντας ταυτόχρονα το πρώτο εθνικό εκπαιδευτικό σώμα που μπορεί να δεσμευτεί δημόσια για την εξέταση θεμάτων που αφορούν το φύλο και την εκπαίδευση. Με την ψήφιση της Πράξης για την Διάκριση των Φύλων (Sex Discrimination Act, Ηνωμένο Βασίλειο 1975) ερευνώνται όλα τα πιθανά πεδία φυλετικής ανισότητας, συμπεριλαμβανομένης και της εκπαίδευσης (επαναξιολόγηση του φύλου και των σχέσεων των φύλων στην εκπαίδευση) αν και πρέπει να ειπωθεί ότι ο συνυπολογισμός της σε αυτό τον νόμο οφείλεται στον αγώνα των φεμινιστριών κατά της παγκοσμίως παραδοσιακά ανδροκρατούμενης διοίκησης της εκπαίδευσης. Το αίτημα της ίσης εκπαίδευσης για όλους, ανεξαρτήτου φύλου, φυλής και τάξης προωθήθηκε σημαντικά, με τις φεμινίστριες να ασκούν πιέσεις για την ενεργοποίηση των κρατικών μηχανισμών και των διεθνών οργανισμών. 14

15 Με την εμφάνιση του Δεύτερου Κύματος του φεμινισμού, νέες θεωρίες εμφανίζονται για τις φυλετικές σχέσεις και τη σχέση φύλου και εκπαίδευσης. Το σύνθημα «Ίσο σημαίνει ίδιο» είναι φράση-κλειδί για τον ρόλο της εκπαίδευσης που δέχτηκε επίσημη αναγνώριση το 1967 από τα Ηνωμένα Έθνη (Byrne, 1978): (α) ίσες συνθήκες πρόσβασης και σπουδών σε όλους τους τύπους εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομένων και των πανεπιστημίων, και των ελεύθερων, τεχνικών και επαγγελματικών σχολείων, (β) ίδια δυνατότητα επιλογής προγράμματος μαθημάτων, (γ) ίσες ευκαιρίες για υποτροφίες και άλλες εκπαιδευτικές παροχές, (δ)ίσες ευκαιρίες πρόσβασης σε προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένων και προγραμμάτων γραφής και ανάγνωσης ενηλίκων. Παρά τις πολιτικές πρωτοβουλίες και τις μεταρρυθμιστικές προτάσεις των κρατών-μελών για ίσες εκπαιδευτικές ευκαιρίες, οι φεμινίστριες του Δεύτερου Κύματος επιτείνουν την πολεμική τους, αναλύοντας και ασκώντας κριτική στα κοινωνικά και εκπαιδευτικά δρώμενα της εποχής. Είναι η εποχή όπου η φεμινιστική θεωρία αναπτύσσεται σε ποικίλες κατευθύνσεις για να προσφέρει εναλλακτικά πλαίσια εργασίας και εμπειρικές έρευνες, έτσι ώστε να αναφέρονται «πολλοί φεμινισμοί» και όχι ένα ενιαίο φεμινιστικό κίνημα. Οι προσεγγίσεις αυτές που προκύπτουν από το γενικότερο φιλελεύθερο, ριζοσπαστικό και σοσιαλιστικό φεμινιστικό έργο, επηρέασαν σημαντικά τις φεμινιστικές αναλύσεις για το φύλο και την εκπαίδευση. Το ευρύτατο κίνημα για τον εκδημοκρατισμό της εκπαίδευσης που ξεκίνησε στις τελευταίες δεκαετίες του 19 ου αιώνα στις Ευρωπαϊκές χώρες και την Αμερική προσέφερε ουσιαστική βοήθεια στην εξέλιξη του σχετικού προβληματισμού και στη χώρας μας. Πολλές μαθήτριες εγγράφονται με «ριζοσπαστικό» τρόπο στα δημόσια δευτεροβάθμια σχολεία και συμφοιτούν με αγόρια, χωρίς το Υπουργείο να προχωρήσει σε σχετική νομοθετική ρύθμιση, φανερώνοντας τι άλλο παρά τη διαφορετική επιλογή τους; Η πρακτική αυτή της συνεκπαίδευσης αγοριών-κοριτσιών που άρχισε να καθιερώνεται με ανεπίσημο τρόπο, στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση από τις αρχές του αιώνα αποτελούσε πρόκληση στις ήδη υπάρχουσες πρακτικές. Κατά τη δεύτερη δεκαετία, , αρχίζει να αναπτύσσεται ένας διευρυμένος προβληματισμός για τη συνεκπαίδευση. Ο υπερασπιστές της επικαλούνται επιχειρήματα οικονομικά (εξοικονόμηση πόρων από τη λειτουργία ενός σχολείου) και παιδαγωγικά, 15

16 υποστηρίζοντας ότι η μικτή εκπαίδευση αποτελεί στρατηγική για τη διερεύνηση των εκπαιδευτικών και των επαγγελματικών δυνατοτήτων της γυναίκας, ενώ άλλοι εκφράζουν επιφυλάξεις, επισημαίνοντας τους κινδύνους που διατρέχουν τα αγόρια, «διότι διασπάται η προσοχή, γιατί τότε αρχίζει η γυναίκα να απασχολεί την προσοχή του άνδρα», και επιμένουν σε μια διαφοροποιημένη εκπαίδευση με το επιχείρημα ότι «ο προορισμός της γυναίκας απαιτεί διαφορετική ύλη διδασκαλίας» (Ζιώγου- Καραστεργίου, 1993, σελ. 197). Οι επιφυλάξεις του εκπαιδευτικού κόσμου για τη κοινή φοίτηση επηρεάζουν την πολιτική βούληση και την εκπαιδευτική πολιτική στη συνέχεια. Αν κρίνουμε από τις αντιδράσεις που ακολούθησαν, φαίνεται πως οι νομοθετικές ρυθμίσεις του 1929, παρόλο το σταδιακό χαρακτήρα τους, ήταν αρκετά προωθημένες για τη χώρα μας. Οι ρυθμίσεις αυτές έδωσαν έναυσμα για πολλές συζητήσεις και δημοσιεύσεις, η οξύτητα των οποίων φανερώνουν ότι οι κοινωνικές αντιδράσεις στο θέμα της συνεκπαίδευσης ήταν την εποχή αυτή, έντονες, παρόλο που η συνεκπαίδευση αποτελούσε μια πραγματικότητα (Ζιώγου-Καραστεργίου, 1993, σελ. 198). Στις δεκαετίες που ακολουθούν, ως το 1979, ένα πνεύμα εκδημοκρατισμού και εκσυγχρονισμού του εκπαιδευτικού συστήματος επικρατεί, ενώ η κοινή γνώμη χαρακτηρίζει θετικές τις προσπάθειες του Υπουργείου για μικτοποίηση των σχολείων. Με τη γενίκευση της συνεκπαίδευσης από το 1985 σε όλα τα σχολεία της χώρας επικράτησε μια γενική ευφορία για την κατάκτηση του δικαιώματος των εκπαιδευτικών ευκαιριών και από τα δύο φύλα (Ζιώγου-Καραστεργίου, 1993, σελ.204). Κάποιες ωστόσο διαφορετικές φωνές αρχίζουν να διατυπώνονται και στη χώρας μας τα τελευταία χρόνια που φαίνεται αντικρίζουν το όλο θέμα μέσα σε μια διαφορετική διάσταση. Έτσι, ενώ για την πλειονότητα των εκπαιδευτικών το θέμα φύλο και εκπαίδευση ανήκει στο παρελθόν, δεν είναι λίγοι αυτοί που τονίζουν το καθοριστικό ρόλου του σχολείου στην αναπαραγωγή στερεοτυπικών αντιλήψεων και ρόλων για τα δύο φύλα. Όπως διαπιστώνει ο Αλέξης Δημαράς σε συνέδριο με θέμα «Ισότητα των δύο φύλων και εκπαίδευση» το : δε μετατρέψαμε τα σχολεία μας σε μεικτά απλώς υποχρεώσαμε τα κορίτσια μας να φοιτούν σε σχολεία αρρένων Η όποια επίδραση από την πρόσφατη υποχρέωση των αγοριών να παρακολουθούν στο Γυμνάσιο το μάθημα των 4 στο Ζιώγου-Καραστεργίου, 1993, σελ

17 Οικοκυρικών που μετονομάστηκε σε «Οικιακή Οικονομία» δεν ανατρέπει τις αναλογίες. Στις ενότητες που ακολουθούν, μέσα από μια σύντομη ανάλυση του κοινωνικοιστορικού πλαισίου των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων που προωθήθηκαν τους δύο τελευταίους αιώνες, γίνεται προσπάθεια να αποτυπωθεί η διαδικασία εξέλιξης της εκπαίδευσης και διεύρυνσης της επαγγελματικής παρουσίας των γυναικών. Παρατίθενται οι καθοριστικές πολιτικές πρωτοβουλίες που συνέβαλαν στην αναθεώρηση μεγάλου μέρους της νομοθεσίας, έτσι ώστε να περνάμε από μια εποχή όπου ο πολιτικός κόσμος στήριζε απόψεις όπως «εμάθατε ότι το σώμα του ανδρός επλάσθη δια τον έξω και εν υπαίθρω βίον το δε της γυναικός δια τον οίκον. Τας αρχάς ταύτας επιμελήθητε, φίλαι, να καταστήσητε κοινάς ταις παρ υμών διδασκομέναις» 5 σε νόμους, όπως το άρθρο 4, παρ. 2 του Συντάγματος, «Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις». Παρά την κωλυσιεργία της κρατικής πολιτικής σε θέματα φύλου και τις περιορισμένες θεσμικές αλλαγές, η εκπαιδευτική πραγματικότητα της εποχής και οι αυξανόμενες ανάγκες και απαιτήσεις των γυναικών εξασφάλισαν αυτό που θέλουμε να ονομάζουμε σήμερα ίσες εκπαιδευτικές ευκαιρίες για όλους; 5 Εγκύκλιος του Υπουργού Δ.Σ. Μαυροκορδάτου (12 Σεπτεμβρίου1872), Γ. Βενθύλου, τόμ. Α, σ. 201 στο Ισότητα των δύο φύλων και Εκπαίδευση (1985), σελ

18 1.1. Πρωτοβάθμια Δημοτική Εκπαίδευση Τον 19 ο αιώνα ο ρόλος της γυναίκας ως συντρόφου ή μητέρας των μελλοντικών πολιτών, θυγατέρας ή οικοδέσποινας στο σπίτι, σε αντίθεση με την κοινωνική παρουσία του άνδρα ως εργαζόμενου και πολίτη, θεωρείται την εποχή αυτή από την ίδια την πολιτεία «φυσική» διαίρεση και δίνεται με φυσική και κοινωνική νομοτέλεια. Η έννοια του διαφορετικού προορισμού των φύλων αποτελεί σημαντικό συστατικό της κυρίαρχης ιδεολογίας των φύλων, η οποία επηρέασε και διαμόρφωσε τα εκπαιδευτικά πράγματα της εποχής. Από το 1833, περίοδος της βαυαροκρατίας, όπου και τέθηκαν οι βάσεις του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος και διαμορφώθηκε το θεσμικό πλαίσιο του ελληνικού κράτους, η στοιχειώδης εκπαίδευση ήταν υποχρεωτική με βάση το νόμο και προβλεπόταν ότι οι γονείς που δεν έστελναν τα παιδιά τους στο σχολείο, έπρεπε να πληρώνουν πρόστιμο (Κάτσικας, Θεριανός, 2004). Παρά την σταδιακή αύξηση των μαθητριών στη δημοτική εκπαίδευση, τα ποσοστά παραμένουν ως το τέλος του 19 ου αιώνα τόσο μικρά που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να γίνει λόγος για υποχρεωτική εκπαίδευση. Η δημοτική εκπαίδευση των κοριτσιών αναγνωρίζεται ως δικαίωμα και καθίσταται υποχρεωτική από το 1834 και εξής (Διάταγμα 6/18 Φεβρουαρίου 1834, Ζιώγου-Καραστεργίου, 1993). Το 1895, επί κυβερνήσεως Δηλιγιάννη, ψηφίστηκε ο νόμος ΒΤΜΘ, ουσιαστικά ο πρώτος εκπαιδευτικός νόμος μετά το 1834, ο οποίος ρύθμιζε τη λειτουργία του δημοτικού σχολείου μέχρι το Αφήνοντας σχεδόν ανέγγιχτες τις δομές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, μεταξύ άλλων ο νόμος αυτός όριζε ότι η δημοτική εκπαίδευση έπρεπε να είναι υποχρεωτική, να εξασφαλίζει την φοίτηση των άπορων κοριτσιών και να αυξήσει τον αριθμό των δημοτικών σχολείων θηλέων. Το γεγονός αυτό αν και άλλαξε σημαντικά τη δομή της στοιχειώδους εκπαίδευσης, προσφέροντας αρχικά ένα θεσμικό πλαίσιο στην εκπαίδευση των γυναικών, ωστόσο, οι εκπαιδευτικοί στόχοι συντηρούσαν στερεοτυπικές αντιλήψεις για τους ρόλους των δύο φύλων. Έτσι, η κατάλληλη για τα κορίτσια εκπαίδευση είναι αυτή που αρμόζει σε στοιχεία «ανατροφής» 6 και στα «έμφυτα» χαρακτηριστικά τους, τη μητρότητα και την φροντίδα της οικογένειας, ενώ «δημοσία εκπαίδευσι των 6 Δ. Ιωαννοπούλου, Εγχειρίδιον περί ανατροφής των κορασίων, Σμύρνη 1844, Φενελώνος, Περί κορασίων ανατροφής, μεταφρασθέν εκ του γαλλικού υπό Πάνου Ν. Πλέσκα και εκδοθέν υπό Γ. Μελισταγούς, Ερμούπολις 1846 στο Ζιώγου-Καραστεργίου,

19 αρρένων»: «η ανατροφή είναι διττή, οικιακή και δημοσία και η μεν οικιακή γίνεται κατ οίκον υπό των γονέων και συγγενών, η δε δημοσία εις τα σχολεία. Η πρώτη αρμόζει εις τα κόρας και εις τα νήπια» 7 (Ζιώγου-Καραστεργίου, 1985). Η αποδοχή των διαφορετικών φυλετικών ρόλων μέσα και έξω από το σπίτι και σφαιρών δραστηριότητας έχει ως αποτέλεσμα να διαμορφωθούν, από την πλευρά των παιδαγωγών, διαφορετικά αιτήματα για την εκπαίδευση αγοριών και κοριτσιών. Η ανάγκη μιας διαφοροποιημένης ως προς τα φύλα εκπαίδευσης εκφράζεται σε όλο τον 19 ο αιώνα, με το σκεπτικό ότι διαφορετική είναι η φύση και ο προορισμός των γυναικών. Παρόμοια είναι και η θέση της πολιτείας, όπου η εκπαίδευση των κοριτσιών περιορίζεται στις οικιακές αρετές και στη βελτίωση του ρόλου της γυναίκας ως μητέρας, συζύγου και οικονόμου. Ο λόγος για την γυναικεία ανατροφή αφορά την αγωγή της στο σπίτι από την μητέρα ή τις άλλες γυναικείες παρουσίες στο χώρο της οικογένειας. Πολλοί λόγιοι της εποχής που αποτελούν το προοδευτικό κομμάτι του κοινωνικού γίγνεσθαι, διατυπώνουν προτάσεις εκπαιδευτικού σχεδιασμού, προσβλέποντας στην πνευματική εξύψωση του ανθρώπου. Ωστόσο, οι προτάσεις τους για την εκπαίδευση των κοριτσιών αφορούν είτε σε μια περιορισμένη, στην πρώτη βαθμίδα, εκπαίδευση για να ανταποκριθούν με επιτυχία στις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής είτε στον αποκλεισμό τους από τις θετικές επιστήμες. Σημαντική είναι η ηθική της διαπαιδαγώγησης η οποία είτε αναλαμβάνεται από την μητέρα είτε την παιδαγωγό, σε περιπτώσεις φοίτησης σε κάποιο εκπαιδευτικό ίδρυμα, διαμορφώνοντας από νωρίς μια συγκεκριμένη αντίληψη γύρω από το φύλο της και την ηθική της συμπεριφορά. Η γυναικεία εκπαίδευση προσανατολίζεται σε μαθήματα συμβατά με τον κοινωνικό τους ρόλο και την νοητική τους ικανότητα, όπως τα εργόχειρα, η θρησκευτική μόρφωση, η οικιακή οικονομία και η φυσική αγωγή, μαθήματα προσαρμοσμένα στις απαιτήσεις που θέτει το φύλο και οι ρόλοι τους ως ενήλικους. αποτελούν το βασικό κορμό της εκπαίδευσης των κοριτσιών. Έτσι ενώ οι άνδρες επιδίδονται στη φιλοσοφία και τις επιστήμες, οι γυναίκες δέχονται εκπαίδευση με διακοσμητικό χαρακτήρα. Διδάσκονται τα αναγκαία μαθήματα με τον απλούστερο τρόπο (Ζιώγου-Καραστεργίου, 1993) για να μπορέσει να ανταποκριθεί η γυναικεία νόηση, σε συνδυασμό με την ραπτική, το κέντημα συμπληρώνεται η ανατροφή τους, ικανότητες που συμβάλλουν στην ηθική ανάπτυξη και την ποιότητα μιας συζύγου. 7 Ηλ. Χριστοφίδης, Περί Παιδαγωγικής, Αντικείμενον της Ανατροφής και Παιδαγωγίας, Ο Παιδαγωγός, έτ. Α, 1839, σελ

20 Αλλά και αυτού του είδους η εκπαίδευση αποτελεί προνόμιο των λίγων, κυρίως των γυναικών από ανώτερες και μεσαίες τάξεις. Κατά συνέπεια γυναικεία εκπαίδευση και «φυσικός προορισμός» των γυναικών δε συνάδουν, παρά μόνο αν οι σκοποί τους ταυτιστούν. Συνεπώς, η παραχώρηση του δικαιώματος της εκπαίδευσης στα κορίτσια όφειλε όχι μόνο να είναι συμβατή με τον κοινωνικό τους ρόλο, αλλά ουσιαστικά να τις προετοιμάζει γι αυτόν χωρίς να απειλεί το θεσμό της οικογένειας συμβάλλοντας στην «παρεκτροπή» τους. Μέσο για την επίτευξη των παραπάνω στόχων αποτελεί η ιδεολογία για την ύπαρξη διακριτών σφαιρών δραστηριότητας και η έμφαση στη βιολογική-ψυχολογική διαφορά των φύλων. Οι κοινωνικές αντιλήψεις για τους διαχωρισμένους τόπους δράσεις των δύο φύλων αναπαράγονται, σε επίπεδο εκπαιδευτικής πολιτικής και πρακτικής. Απαγορεύεται η συνεκπαίδευση από το 1852 και δημιουργούνται Δημοτικά σχολείων αρρένων και θηλέων, με διαφορετικό αναλυτικό πρόγραμμα και βιβλία, υποστηρικτικά της αντίληψης για τη διαφορετική «φύση» των γυναικών και για την περιορισμένη νοητική τους ικανότητα. Τα κορίτσια εντρυφούν στα εργόχειρα και τα χειροτεχνήματα, στην οικιακή οικονομία και τη θρησκευτική παιδεία και διδάσκονται τα μαθήματα «επί το απλουστέρον» (Ζιώγου-Καραστεργίου, 1993, σελ.75). Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο, που αρχίζει να διαφαίνεται ήδη από τον πρώτο αιώνα της ελληνικής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, είναι ο ρόλος της εκπαίδευσης στην αναπαραγωγή έμφυλων ανισοτήτων καθώς και η διαπλοκή του φύλου με την κοινωνική τάξη. Μολονότι υποχρεωτική η δημοτική εκπαίδευση των κοριτσιών, τα ποσοστά αποχής τους παραμένουν σχεδόν σε όλο το 19 ο αιώνα υψηλά και αντίστοιχα υψηλός είναι ο αναλφαβητισμός των κοριτσιών. Γεγονός πάντως είναι ότι η κατάσταση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση του 19 ου αιώνα σταδιακά αμβλύνεται, σε επίπεδο ιδεολογικής έντασης και ποσοστών συμμετοχής, με την εξάπλωση της Δημοτικής Εκπαίδευσης, αλλά «η προβληματική μεταφέρεται σχεδόν αυτούσια... στο επίπεδο της Μέσης-Ανώτερης εκπαίδευσης» (Ζιώγου-Καραστεργίου, 1993, σελ. 74). Στις αρχές του 20ού αιώνα, αναγνωρίζεται η αναγκαιότητα να ανταποκριθεί η εκπαίδευση στις ανάγκες των κοριτσιών που προέρχονταν από μεσαία και χαμηλά στρώματα και διατυπώνονται μεταρρυθμιστικές προτάσεις για τη γυναικεία εκπαίδευση (Μπακαλάκη Ελεγμίτου, 1987). Την περίοδο του Μεσοπολέμου σηματοδοτεί, εκτός των άλλων, η μεταρρύθμιση του με εισηγητή τον Γεώργιο Παπανδρέου. Σύμφωνα με αυτήν, η δημοτική εκπαίδευση των κοριτσιών 20

21 εξομοιώνεται με την αντίστοιχη των αγοριών και γενικεύεται η συνεκπαίδευση (Νόμος 4397/1929). Στις δεκαετίες που ακολουθούν μέχρι και το όπου και κλείνει χρονικά η μελέτη, η δημοτική εκπαίδευση, δικαίωμα και υποχρέωση όλων, κοριτσιών και αγοριών, δέχεται μεταρρυθμίσεις οι οποίες, ωστόσο, δεν αφορούν στο φύλο. Στις μέρες μας, προβληματισμός των φεμινιστριών και εκπαιδευτικών, ευαισθητοποιημένων σε θέματα φύλου αφορά κυρίως στα πρότυπα και τα στερεότυπα που αναπαράγει το σύγχρονο σχολείο, διαμορφώνοντας αυτό που ονομάζομε σήμερα φυλετικές ταυτότητες. 1.1.α Η παρουσία του γυναικείου φύλου στην Πρωτοβάθμια-Δημοτική Εκπαίδευση: Κατανομή διδακτικού προσωπικού και μαθητικού πληθυσμού Στην ενότητα αυτή αποτυπώνεται η εικόνα που παρουσιάζει ο καταμερισμός εργασίας ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς των δύο φύλων στο επίπεδο της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης καθώς και η συνολική παρουσία του μαθητικού πληθυσμού κατά τα σχολικά έτη Κρίθηκε αναγκαίο να γίνει μια ποσοτική παρουσίαση των όσων υποστηρίζονται για να αποδειχθεί και έμπρακτα η κατά φύλο σύνθεση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Στον πίνακα που ακολουθεί παρατίθενται τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος ανά πενταετία. Σύμφωνα με τον Πίνακα 1, παρατηρούμε ότι κατά τα σχολικά έτη 1974, 1979 και 1984, πλειοψηφούν οι άνδρες αγγίζοντας κατά μέσο όρο το 52.35% του συνολικού διδακτικού προσωπικού. Στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, η αριθμητική υπεροχή των ανδρών δασκάλων της δεκαετίας του 80 αντεστράφη στα σύγχρονα δεδομένα, σημειώνοντας μια αυξητική τάση υπέρ των γυναικών. Έτσι, το 1989, υπολογίζονται γυναίκες έναντι ανδρών. Το ποσοστό αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία σχολικά έτη, αποδεικνύοντας για μία ακόμη φορά την αριθμητική υπεροχή του γυναικείου φύλου. 21

22 Πίνακας 1: Πρωτοβάθμια-Δημοτική Εκπαίδευση. Διδακτικό Προσωπικό και Μαθητικό Πληθυσμός όλων των τύπων σχολείων (δημόσια & ιδιωτικά) κατά φύλο, κατά τη λήξη των σχολικών ετών (ανά πενταετία) Σχολικά Έτη Διδακτικό Προσωπικό Μαθητικός Πληθυσμός Α Θ Α Θ Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. Το αυξανόμενο ποσοστό των γυναικών στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και μάλιστα η συσσώρευσή τους στις μικρές τάξεις του Δημοτικού, όπως υποστηρίζει η Εύη Κλαδούχου (2005), μπορεί να εξηγηθεί από την κυρίαρχη άποψη της καταλληλότητας της γυναικείας μητρικής φύσης για τα μικρά παιδιά, καθιστώντας τις πρώτες τάξεις του δημοτικού συνέχεια του νηπιαγωγείου και κατ επέκταση του σπιτιού και του μητρικού ρόλου. Με παραδοσιακά, όμως, χαρακτηριστικά παρουσιάζονται και οι άνδρες, αφού η διδασκαλία στις μεγαλύτερες τάξεις προάγει το πρότυπο του δασκάλου-πατέρα. Ωστόσο, είναι σημαντικό στο σημείο αυτό να φωτιστεί και μια άλλη, εξίσου σημαντική πτυχή του θέματος, η κατανομή των φύλων στις διοικητικές θέσεις, τόσο σε νομαρχιακό επίπεδο όσο και σε επίπεδο σχολικών μονάδων. Παρά την αριθμητική υπεροχή των γυναικών στο εκπαιδευτικό σώμα της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, δεν φαίνεται να επιλέγονται για τη διοικητική ιεραρχία, γεγονός που συμβάλλει σημαντικά στην αναπαραγωγή και παγιοποίηση των εξουσιαστικών σχέσεων ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες (Μαραγκουδάκη, 1997β). Όσον αφορά τη μαθητική ροή, παρατηρούμε ότι οι αριθμοί είναι υπέρ των αγοριών, τα οποία κατέχουν την πλειοψηφία στο δημοτικό σχολείο. Κατά το σχολικό έτος , ο μαθητικός πληθυσμός στα δημόσια και ιδιωτικά δημοτικά 22

23 ανερχόταν στις , με τα κορίτσια να κατέχουν το 48,03% και τα αγόρια το 51,97% του συνόλου. Η εικόνα αλλάζει ελάχιστα, κατά το σχολικό έτος , με τα κορίτσια να έχουν μικρότερο ποσοστό επί του συνολικού πληθυσμού ( ). Συγκεκριμένα, τα κορίτσια σημείωναν ποσοστό 48.14% ( ), ενώ τα αγόρια 51,86% ( ). Συνεχίζοντας και στις επόμενες σχολικές χρονιές, τα πράγματα δεν παρουσιάζουν μεγάλες αποκλίσεις. Τα αγόρια διατηρούν την αριθμητική υπεροχή τους, η οποία, ωστόσο, μειώνεται προχωρώντας στις επόμενες σχολικές χρονιές. Η διαφορά στα χρόνια που μελετώνται, ανέρχεται κατά μέσο όσο σε αγόρια περισσότερα από τα κορίτσια. Εκείνο που κυρίως πρέπει να τονισθεί στο σημείο αυτό είναι ότι από το 1975, όπου και ψηφίζεται το νέο Σύνταγμα με το οποίο κατοχυρώνεται η εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση (άρθρο 16) και το δικαίωμα της δωρεάν εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες (Μπουζάκης, 1999), τα στατιστικά δεδομένα που διατίθενται από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσίας της Ελλάδος μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως απογραφή του πληθυσμού, και όχι ως ενδεικτικό στοιχείο της αποχής τω κοριτσιών από τη στοιχειώδη εκπαίδευση. Ωστόσο παρά την αυξητική τάση που παρουσιάζουν τα ποσοστά συμμετοχής, ο προβληματισμός για τη γυναικεία εκπαίδευση μεταφέρεται σχεδόν αυτούσια και στο επίπεδο της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. (Ζιώγου-Καραστεργίου, 1993). 1.2 Δευτεροβάθμια εκπαίδευση Σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του 19 ου αιώνα ως τις πρώτες δεκαετίες του 20 ού, η κρατική πρωτοβουλία για την καθιέρωση Μέσης Εκπαίδευσης για τα κορίτσια, απουσιάζει έτσι στον ιδρυτικό Νόμο για τη Μέση Εκπαίδευση του 1836 (θεσμοθέτηση δημόσιων Ελληνικών Γυμνασίων αρρένων) δε γίνεται λόγος για αντίστοιχη δημιουργία δημόσιων σχολείων θηλέων (Ζιώγου-Καραστεργίου, 1993). Απέναντι στην κωλυσιεργία των κρατικών φορέων, κινητοποιείται η ιδιωτική πρωτοβουλία, με την ίδρυση των Παρθεναγωγείων που στοχεύουν να δώσουν στις μαθήτριες γενική μόρφωση ανάλογη με το πνεύμα της εποχής και έπειτα να προετοιμάσουν όσες ενδιαφέρονται για το επάγγελμα της δασκάλας. Έτσι, κατά τη δεκαετία , παρατηρείται αύξηση του αριθμού ιδιωτικών σχολείων με την 23

24 «Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία 8» να πρωτοστατεί και να αντικαθιστά κυριολεκτικά την Πολιτεία στον τομέα αυτό. Παρόλο που τα ιδιωτικά σχολεία κάλυπταν την αδυναμία επέκτασης του σχολικού δικτύου, αφετέρου η φοίτηση σε αυτά εξυπηρετούσε τις ανάγκες των κοριτσιών της αστικής τάξης, με τα κορίτσια των εύπορων οικογενειών να απολαμβάνουν το προνόμιο της εκπαίδευσης λόγω των αυξημένων διδάκτρων που απαιτούνταν (Ζιώγου-Καραστεργίου, 1993). Με πρωταρχικό στόχο της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης των κοριτσιών «να παρασκευάσωμεν τους μέν παίδας χρηστούς πολίτας, τα δε κοράσια φρονίμους δεσποινίδας και αρίστας μητέρας» (Ημερολόγιον της Εφημερίδος των Κυριών 1888, στη Ζιώγου-Καραστεργίου, 1993) διαμορφώνεται ανάλογα και το περιεχόμενο των μαθημάτων. Η οικιακή οικονομία και η οικιακή παιδαγωγική, οι ξένες γλώσσες και τα αρχαία ελληνικά, η μουσική και τα εργόχειρα συνθέτουν την εικόνα μιας καλλιτεχνικής και φιλολογικής μόρφωσης, όπου ενισχύονται οι φυσικές ιδιότητες του γυναικείου ρόλου. Το υποβαθμισμένο πρόγραμμα των Παρθεναγωγείων και ως προς την διάρκεια και ως προς το περιεχόμενο σπουδών σε συνδυασμό με την αναβλητικότητα του κρατικού μηχανισμού για ίδρυση Γυμνάσιων θηλέων καθιστούν επιτακτική την ανάγκη επαναπροσδιορισμού και διεύρυνσης της εκπαίδευσης των κοριτσιών. Η ανάγκη των γυναικών για μόρφωση και επαγγελματική δραστηριότητα εκφράζεται ξεκάθαρα με την αύξηση του ποσοστού φοίτησης στα Διδασκαλεία της Φιλεκπαιδευτικής που θεσμοθετούνται και λειτουργούν παράλληλα με τα Παρθεναγωγεία και την άσκηση του επαγγέλματος της δασκάλας, η πρώτη γυναικεία έμμισθη εργασία που κλονίζει την υπάρχουσα κοινωνική δομή. Με την παραχώρηση, όμως, του δικαιώματος για εκπαίδευση της δασκάλας σε όλα τα ιδιωτικά Παρθεναγωγεία το 1892 ένα οξύ κοινωνικό και εκπαιδευτικό πρόβλημα, αυτό της δασκαλοπλημμύρας, απαιτεί άμεσες λύσεις. Η διεύρυνση της επαγγελματικής διεξόδου των γυναικών αναστέλλεται, η κοινωνική της όμως αναγκαιότητα οδηγεί τις μαθήτριες σε αυξημένη προτίμηση του ιδασκαλείου κι όχι του νέου τμήματος του Παρθεναγωγείου (Ζιώγου-Καραστεργίου, 1993, σελ. 88). Γεγονός πάντως είναι ότι σε όλο το 19 ο αιώνα η πολιτεία δεν προχωρά στη 8 Τον πυρήνα για τη σύσταση της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας αποτέλεσαν ο Ι. Κοκκώνης, ο Γ. Γεννάδιος και ο αρχιμανδρίτης Μιχ. Αποστολίδης. Μεταξύ των πρώτων μελών της ήταν ο ιστορικός Σπύρος Τρικούπης, ο Γ. Κουντουριώτης, ο Αλ. Μαυροκορδάτος, ο Ανδρέας Μεταξάς, ο Ι. Κωλέτης, ο Α. Ζαίμης. βλ. Μπουζακης, 1999, σελ

25 θεσμοθέτηση δημόσιας Μέσης Εκπαίδευσης των κοριτσιών διατηρώντας έτσι σε ολόκληρη τη διάρκεια του αιώνα την ίδια δομή στο εκπαιδευτικό σύστημα. Την περίοδο του Μεσοπολέμου σηματοδοτεί, εκτός των άλλων, η μεταρρύθμιση του που θεωρείται η πρώτη ολοκληρωμένη μεταρρύθμιση της νεοελληνικής εκπαίδευσης με εισηγητή το Γεώργιο Παπανδρέου. Σύμφωνα με αυτήν, η δημοτική εκπαίδευση των κοριτσιών εξομοιώνεται με την αντίστοιχη των αγοριών και γενικεύεται η συνεκπαίδευση (Νόμος 4397/1929). Καθιερώνονται επίσης: 4τάξια Παρθεναγωγεία για τα κορίτσια που δεν επιδιώκουν πανεπιστημιακές σπουδές και Γυμνάσια 6τάξια για τα κορίτσια που επιθυμούσαν πρόσβαση στο Πανεπιστήμιο, ή σε άλλα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Και στην περίπτωση των Γυμνασίων όμως, τονίζεται στις μεταρρυθμιστικές προτάσεις η ανάγκη διατήρησης του προορισμού των γυναικών, όπως αυτός εκφράζεται στο ζεύγος σύζυγος-μητέρα (Ζιώγου- Καραστεργίου, ό.π., σελ. 195). Γι αυτό το λόγο, μόνο τα κορίτσια διδάσκονται τα μαθήματα της Υγιεινής και της Οικιακής Οικονομίας. Τέλος, οπισθοδρόμηση της μεταρρύθμισης αποτελεί η απαγόρευση της συνεκπαίδευσης στη Μέση εκπαιδευτική βαθμίδα με αποτέλεσμα τη μείωση της συμμετοχής των κοριτσιών. Τη μεταρρύθμιση του 1959, με την οποία γίνεται φανερή η ανάγκη σύνδεσης εκπαίδευσης-οικονομίας και ευρύτερης χρήσης της δημοτικής, ακολουθεί η μεταρρύθμιση του Στην τελευταία εκπαιδευτική μεταρρύθμιση παρατηρείται ομοιομορφία στη Μέση εκπαίδευση με την καθιέρωση της 9χρονης υποχρεωτικής φοίτησης και για τα δύο φύλα, ακόμη και αν τα κορίτσια φοιτούσαν σε αμιγή Γυμνάσια θηλέων. Εκτός από την κοινή δομή, είναι επίσης κοινό το αναλυτικό πρόγραμμα των μαθημάτων αγοριών και κοριτσιών, εκτός από τη διδασκαλία των καθαρά «γυναικείων μαθημάτων». Τη δεκαετία του 70, η μεταρρύθμιση του 1976 ουσιαστικά επαναφέρει τα εκπαιδευτικά πράγματα στην κατάσταση που είχε δημιουργηθεί το Το προοδευτικότερο βήμα της συγκεκριμένης μεταρρύθμισης αποτελεί η επίσημη καθιέρωση της συνεκπαίδευσης 9 και η συνεπακόλουθη κατάργηση των σχολείων θηλέων με φυσικό επακόλουθο την αυξημένη εκπαιδευτική συμμετοχή των κοριτσιών. Μετά από σταδιακή μικτοποίηση Γυμνασίων και Λυκείων 10 ). Μέσα στα πλαίσια εκδημοκρατισμού με την μεταρρύθμιση του 1929 αλλά και με το άρθρο 16 του νέου Συντάγματος του 1975 για την «εννιάχρονη και δωρεάν υποχρεωτική 9 Η γενίκευση της συνεκπαίδευσης σε όλα τα σχολεία της χώρας καθιερώνεται με το Νόμο 1566/1985 (υπουργός Παιδείας Α. Κακλαμάνη). Νόμος 1566/1985, «Δομή και λειτουργία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις» βλ. Μπουζάκης, 1999, σελ

26 φοίτηση» (μετά την πτώση της δικτατορίας, υπό την διακυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή), το οποίο οδήγησε στην μαζικοποίηση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (Μπουζάκης, 1999, σελ. 182), το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα φαίνεται να ανταποκρίνεται περισσότερο στις δημοκρατικές, κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις και ανάγκες, που απαιτούσαν περισσότερη εκπαίδευση, για τα ευρύτερα στρώματα του λαού, ισότητα ευκαιριών, ανοιχτή και προσιτή εκπαίδευση και ενσωμάτωση και προσαρμογή του σχολείου στις οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες εξέλιξης 11. Όπως διαφαίνεται, μέσα από την ιστορική αναδρομή στα ελληνικά εκπαιδευτικά δρώμενα, οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες συνέβαλαν σημαντικά στη βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης και των δύο φύλων, ωστόσο πρόκειται κυρίως για ποσοτική και επομένως μονομερή επίδραση της ιδεολογίας για την ισότητα των δύο φύλων (αύξηση της συμμετοχής των κοριτσιών στις βαθμίδες εκπαίδευσης). Παρά τη μαζικοποίηση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ιδιαίτερα μετά τη θεσμοθέτηση της 9χρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης και την κατάργηση των εισαγωγικών εξετάσεων πρόσβασης στο Λύκειο από το 1982 και εξής, σε ένα βαθύτερο επίπεδο, οι κοινωνικές αντιλήψεις που στιγματίζουν τη γυναικεία εκπαίδευση του 19 ου αιώνα εξακολουθούν να την υφέρπουν. Οι σύγχρονες φεμινίστριες βρίσκονται αντιμέτωπες με τις καθημερινές πρακτικές του ελληνικού σχολείου, το οποίο αν και θεσμικά αντιμάχεται την ανισότητα, ιδεολογικά, ωστόσο, φαίνεται να την προωθεί και να την «διδάσκει». 1.2.α Η παρουσία του γυναικείου φύλου στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: Κατανομή διδακτικού προσωπικού και μαθητικού πληθυσμού σε όλους τους τύπους Γυμνασίων και Λυκείων Από τα δεδομένα του πίνακα 2, διαπιστώνουμε κατά τα σχολικά έτη που μελετώνται, στον πρώτο κύκλο της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, το Γυμνάσιο, το φαινόμενο της αριθμητικής υπεροχής των καθηγητριών έναντι των καθηγητών ήδη από το σχολικό έτος , αλλά ωστόσο µε τη μικρότερη διαφορά ποσοστού (3.78%). Έτσι, κατά το , το γυναικείο διδακτικό προσωπικό ανέρχεται σε 51.89% (9.638), ενώ οι άνδρες συνάδελφοί τους σε 48.11% (8.934). Περνώντας στα 11 από Φραγκουδάκη Α. Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και φιλελεύθεροι διανοούμενοι, Κέδρος 1977, σ. 59 στο Ευαγγελόπουλος Σ., 1998, σελ

27 επόμενα έτη, η ψαλίδα μεταξύ των δύο φύλων ανοίγει όλο και περισσότερο, φτάνοντας στα πιο πρόσφατα στοιχεία του σχολικού έτους , όπου η διαφορά σχεδόν διπλασιάζεται, με τις γυναίκες να κατέχουν το 64.31% και τους άνδρες το 35.64%. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι στο ποσοστό των Γυμνασίων του σχολικού έτους , περιλαμβάνονται και το διδακτικό προσωπικό του μετέπειτα Λυκείου, διαχωρισμός ο οποίος άρχισε να ισχύει από το σχολικό έτος 1976/ Η αριθμητική επικράτηση των καθηγητριών έναντι των καθηγητών αποτελεί άμεση αντανάκλαση και προέκταση, όπως είναι φυσικό, της τάσης υπερσυγκέντρωσης των φοιτητριών στις σχολές βασικής κατάρτισης εκπαιδευτικών (Κ.Ε.Θ.Ι., 2003). Πίνακας 2: Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Διδακτικό Προσωπικό όλων των τύπων Γυμνασίων και Λυκείων13 (δημόσια & ιδιωτικά) κατά φύλο κατά τη λήξη των σχολικών ετών (ανά πενταετία) Τεχνική, Επαγγελματική Σχολικά Έτη Γυμνάσια Λύκεια & Εκκλησιαστική Εκπαίδευση Α Θ Α Θ Α Θ Δεν βρέθηκαν στοιχεία Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. 12 Ο Ν. 309/1976 για τη γενική εκπαίδευση που θα ψηφισθεί το 1976 αποτελεί κύριος μεταρρυθμιστικός νόμος της περιόδου και διαμορφώνει τη δομή των σχολικών βαθμίδων στην Ελλάδα. Οι ρυθμίσεις που έγιναν είναι οι ακόλουθες, με επαναφορά και ένταξη, σε πολλές περιπτώσεις, μέτρων της μεταρρύθμισης του 1964: Το 6τάξιο Γυμνάσιο χωρίστηκε σε δύο ανεξάρτητους κύκλους, τριετούς φοίτησης, το Γυμνάσιο και Λύκειο, επεκτάθηκε η υποχρεωτική φοίτηση από 6 σε 9 έτη, ήτοι ως το τέλος του Γυμνασίου και οι εισαγωγικές εξετάσεις που ίσχυαν πριν για την εισαγωγή στο 6τάξιο Γυμνάσιο, μετατοπίστηκαν για την εισαγωγή στο Λύκειο και οργανώθηκαν σε πανελλήνια κλίμακα (Βλ. Σπύρο Ευαγγελόπουλο Ελληνική Εκπαίδευση τόμ. Β, 20 ος αιώνας. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1998, σελ ) και Σήφη Μπουζάκη Νεοελληνική Εκπαίδευση ( ) Εξαρτημένη Ανάπτυξη, Τεκμήρια Μελέτες Ιστορίας Νεοελληνικής Εκπαίδευσης 8, 3 η βελτιωμένη έκδοση, Gutenberg, Αθήνα, 1999, σελ ). 13 Περιλαμβάνονται τα Γενικά και Ενιαία Πολυκλαδικά Λύκεια. 27

Διεπιστημονικό Συνέδριο Παιδί και Πληροφορία: Αναζητήσεις και Προσεγγίσεις Ιστορίας, Δικαίου - Δεοντολογίας, Πολιτισμού

Διεπιστημονικό Συνέδριο Παιδί και Πληροφορία: Αναζητήσεις και Προσεγγίσεις Ιστορίας, Δικαίου - Δεοντολογίας, Πολιτισμού Διεπιστημονικό Συνέδριο Παιδί και Πληροφορία: Αναζητήσεις και Προσεγγίσεις Ιστορίας, Δικαίου - Δεοντολογίας, Πολιτισμού Θέμα Ο έμφυλος καταμερισμός στην διδασκαλία των κοριτσιών στην Ελλάδα Κάλφα Μαρία

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.)

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (Π.Ι.Ε.)

Διαβάστε περισσότερα

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).

Διαβάστε περισσότερα

Κείµενο Οι γυναίκες διδάσκουν και οι άνδρες διοικούν

Κείµενο Οι γυναίκες διδάσκουν και οι άνδρες διοικούν 41 Διαγώνισµα 91 Ισότητα των Φύλων Κείµενο Οι γυναίκες διδάσκουν και οι άνδρες διοικούν Το επάγγελµα της εκπαιδευτικού στην Ελλάδα αποτέλεσε το πρώτο µη χειρωνακτικό επάγγελµα που άνοιξε και θεωρήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νάκου Αλεξάνδρα Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ο όρος ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δημιουργεί μία αίσθηση ασάφειας αφού επιδέχεται πολλές εξηγήσεις. Υπάρχει συνεχής διάλογος και προβληματισμός ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

8 ο ΓΕΛΠάτρας ΕρευνητικήΕργασία Μάιος 2012

8 ο ΓΕΛΠάτρας ΕρευνητικήΕργασία Μάιος 2012 8 ο ΓΕΛΠάτρας ΕρευνητικήΕργασία Μάιος 2012 ΗΕξέλιξηκαιη Ιστορίατης Εκπαίδευσηςανά τουςαιώνες Τομάθημαστην αρχαίαελλάδα. Αντί για βιβλία είχαν πήλινες πλάκες και το μάθημα γινόταν με δύο άτομα, τον μαθητή

Διαβάστε περισσότερα

1/5/2004. Λόγος: Εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και συγκεκριμένα της Ευρωπαϊκής Οδηγίας (2000/78/ΕΚ)

1/5/2004. Λόγος: Εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και συγκεκριμένα της Ευρωπαϊκής Οδηγίας (2000/78/ΕΚ) 1 1/5/2004 Λόγος: Εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και συγκεκριμένα της Ευρωπαϊκής Οδηγίας (2000/78/ΕΚ) 2 (α) (β) (γ) Ο περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων Άλλων Διακρίσεων (Επίτροπος) Νόμος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ Ο ρόλος της Δια βίου Μάθησης στην καταπολέμηση των εκπαιδευτικών και κοινωνικών ανισοτήτων. Τοζήτηματωνκοινωνικώνανισοτήτωνστηνεκπαίδευσηαποτελείένα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Η θέση της Πανελλήνιας Ένωσης Καθηγητών Πληροφορικής Επιμέλεια κειμένου: Δ.Σ. ΠΕΚαΠ κατόπιν δημόσιας διαβούλευσης των μελών της Ένωσης από 20/07/2010. Τελική έκδοση κειμένου:

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα Σχέδια

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος των εκπαιδευτικών στην αποδόµηση των έµφυλων ταυτοτήτων: προϋποθέσεις, αντιστάσεις και όρια

Ο ρόλος των εκπαιδευτικών στην αποδόµηση των έµφυλων ταυτοτήτων: προϋποθέσεις, αντιστάσεις και όρια Ο ρόλος των εκπαιδευτικών στην αποδόµηση των έµφυλων ταυτοτήτων: προϋποθέσεις, αντιστάσεις και όρια Ελένη Μαραγκουδάκη Επίκ. Καθηγήτρια Τµήµα ΦΠΨ, Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων Tα κορίτσια φοιτούν σε ίσο ή και

Διαβάστε περισσότερα

Το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα

Το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα Το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα Δομή Το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα διαρθρώνεται σε τρεις διαδοχικές βαθμίδες: την Πρωτοβάθμια, τη Δευτεροβάθμια και την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Η Εκπαίδευση στην Ελλάδα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Διδάσκουσα: Μαρία Δασκολιά Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Φ.Π.Ψ. Εαρινό εξάμηνο 2018-2019 ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Η επιστημονική

Διαβάστε περισσότερα

Αρ. Πρωτ. 461 Αθήνα 26/01/2018 Προς Τον Υπουργό Παιδείας κ. Κωνσταντίνο Γαβρόγλου Tη Σύνοδο Προέδρων και Κοσμητόρων Των Παιδαγωγικών Τμημάτων

Αρ. Πρωτ. 461 Αθήνα 26/01/2018 Προς Τον Υπουργό Παιδείας κ. Κωνσταντίνο Γαβρόγλου Tη Σύνοδο Προέδρων και Κοσμητόρων Των Παιδαγωγικών Τμημάτων Αρ. Πρωτ. 461 Αθήνα 26/01/2018 Προς Τον Υπουργό Παιδείας κ. Κωνσταντίνο Γαβρόγλου Tη Σύνοδο Προέδρων και Κοσμητόρων Των Παιδαγωγικών Τμημάτων Θέμα: Για το τοπίο που διαμορφώνεται στον τομέα της Προσχολικής

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα

Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Διαδικασία Αυτοαξιολόγησης στη Σχολική Μονάδα Σχέδια Εκθέσεων

Διαβάστε περισσότερα

Οι Διαστάσεις του Λειτουργικού Αναλφαβητισμού στην Κύπρο [Σχολική χρονιά ]

Οι Διαστάσεις του Λειτουργικού Αναλφαβητισμού στην Κύπρο [Σχολική χρονιά ] Οι Διαστάσεις του Λειτουργικού Αναλφαβητισμού στην Κύπρο [Σχολική χρονιά 2010-2011] 1. Ταυτότητα της Έρευνας Η έρευνα «Οι Διαστάσεις του Λειτουργικού Αναλφαβητισμού στην Κύπρο» διεξήχθη από το ΚΕΕΑ για

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο Έκθεσης Γενικής Εκτίμησης της Εικόνας του Σχολείου

Σχέδιο Έκθεσης Γενικής Εκτίμησης της Εικόνας του Σχολείου Σχέδιο Έκθεσης Γενικής Εκτίμησης της Εικόνας του Σχολείου Έκθεση Γενικής Εκτίμησης της Εικόνας του Σχολείου Ταυτότητα του σχολείου Καταγράφονται στοιχεία της ταυτότητας της Σχολικής Μονάδας. Α. Διαδικασίες

Διαβάστε περισσότερα

10 ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΟΛΜΕ

10 ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΟΛΜΕ 10 ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΟΛΜΕ «Ο ρόλος του Λυκείου και η Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση» Το Δ.Σ. της ΟΛΜΕ αποφάσισε να διοργανώσει το 10 ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο με θέμα: «Ο ρόλος του Λυκείου και

Διαβάστε περισσότερα

Επιχειρησιακό Πρόγραμμα: «Εκπαίδευση και Δια βίου Μάθηση» Εκτενής Σύνοψη. Αθήνα

Επιχειρησιακό Πρόγραμμα: «Εκπαίδευση και Δια βίου Μάθηση» Εκτενής Σύνοψη. Αθήνα Επιχειρησιακό Πρόγραμμα: «Εκπαίδευση και Δια βίου Μάθηση» Εκτενής Σύνοψη Αθήνα Απρίλιος 2008 Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Δια βίου Μάθηση» Στις επόμενες σελίδες γίνεται μια πρώτη προσπάθεια

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ

ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 2 ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΦΕΡΕΙΑΣ ΣΑΜΟΥ Το σχολείο, ως ένας κατεξοχήν κοινωνικός θεσμός, δεν μπορεί να παραμείνει αναλλοίωτο μπροστά στις ραγδαίες

Διαβάστε περισσότερα

Πρότυπα-πειραματικά σχολεία

Πρότυπα-πειραματικά σχολεία Πρότυπα-πειραματικά σχολεία 1. Τα πρότυπα-πειραματικά: ένα ιστορικό Τα πειραματικά σχολεία (στα οποία εντάχθηκαν με το Ν. 1566/85 και τα ιστορικά πρότυπα σχολεία) έχουν μακρά ιστορία στον τόπο μας. Τα

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Συνάντησης. Υποστηρικτικό Υλικό Συνάντησης 1

Θέματα Συνάντησης. Υποστηρικτικό Υλικό Συνάντησης 1 ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΙΚΤΥΟΥ «ΕΛΕΝΗ ΣΚΟΥΡΑ» για την «Ενίσχυση της Συμμετοχής των Γυναικών που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικά ομάδες» στις Θέματα Συνάντησης Ολοκλήρωση προτάσεων για την

Διαβάστε περισσότερα

1. Γυναίκα & Απασχόληση

1. Γυναίκα & Απασχόληση 1. Γυναίκα & Απασχόληση Παρά τα βήματα προόδου τα οποία έχουν σημειωθεί τα τελευταία χρόνια, τόσο σε θεσμικό επίπεδο (νομοθετικό έργο), όσο και στην ανάπτυξη «ειδικευμένων πολιτικών και δράσεων» καταπολέμησης

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΟ, ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ

ΦΥΛΟ, ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ Κογκίδου ήµητρα Χαιρετισµός στην ηµερίδα του Παιδαγωγικού Τµήµατος ηµοτικής Εκπαίδευσης στο Α.Π.Θ. ΦΥΛΟ, ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ Κατά τα δύο προηγούµενα ακαδηµαϊκά έτη το Α.Π.Θ. προσφέρει

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος του Γιώργου Τσιάκαλου 25. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή 29

Πρόλογος του Γιώργου Τσιάκαλου 25. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή 29 Περιεχόµενα Πρόλογος του Γιώργου Τσιάκαλου 25 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή 29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Κοινωνικός αποκλεισµός και εκπαίδευση Θεωρητικές προσεγγίσεις 30 1.1 Κοινωνικός αποκλεισµός 30 1.1.1 Η εκπαίδευση ως παράγοντας

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορική επισκόπηση της Εσπερινής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα το Νυχτερινό Γυμνάσιο στο κατώφλι του 21 ου αιώνα. Δρ. ΧΑΡΑ ΡΙΖΟΥ Φιλόλογος

Ιστορική επισκόπηση της Εσπερινής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα το Νυχτερινό Γυμνάσιο στο κατώφλι του 21 ου αιώνα. Δρ. ΧΑΡΑ ΡΙΖΟΥ Φιλόλογος Ιστορική επισκόπηση της Εσπερινής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα το Νυχτερινό Γυμνάσιο στο κατώφλι του 21 ου αιώνα Δρ. ΧΑΡΑ ΡΙΖΟΥ Φιλόλογος Η έρευνα είχε ως αφετηρία: Την απουσία καταγραφής ερμηνείας της εξελικτικής

Διαβάστε περισσότερα

Eρευνητικό υποερώτημα H Κατάσταση της γυναικείας εκπαίδευσης τον 19ο αίωνα

Eρευνητικό υποερώτημα H Κατάσταση της γυναικείας εκπαίδευσης τον 19ο αίωνα Eρευνητικό υποερώτημα H Κατάσταση της γυναικείας εκπαίδευσης τον 19ο αίωνα Α Αρσάκειο Λύκειο Ψυχικού Επιμέλεια εργασίας: Νικηφόρος Αναστασόπουλος Αναστάσης Ασημακόπουλος Κουκότσικα Λίνα Κουρκουνάκη Μάρα

Διαβάστε περισσότερα

Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας. Σκοποί

Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας. Σκοποί Επιδιώξεις της παιδαγωγικής διαδικασίας Σκοποί Θεματικές ενότητες Διαμόρφωση των σκοπών της αγωγής Ιστορική εξέλιξη των σκοπών της αγωγής Σύγχρονος προβληματισμός http://users.uoa.gr/~dhatziha/ Διαφάνεια:

Διαβάστε περισσότερα

Υποομάδα Στόχου 4. Κεντεποζίδου Νατάσσα- Τσακιρούδη Τριάδα- Τσάμτσας Γιώργος- Τσαπατσάρη Ευαγγελία

Υποομάδα Στόχου 4. Κεντεποζίδου Νατάσσα- Τσακιρούδη Τριάδα- Τσάμτσας Γιώργος- Τσαπατσάρη Ευαγγελία Διασφαλίζουμε την ελεύθερη, ισότιμη και ποιοτική εκπαίδευση προάγοντας τις ευκαιρίες για δια βίου μάθηση Υποομάδα Στόχου 4 Κεντεποζίδου Νατάσσα- Τσακιρούδη Τριάδα- Τσάμτσας Γιώργος- Τσαπατσάρη Ευαγγελία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης / Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης / Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης / Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Διδάσκων στην ΑΣΠΑΙΤΕ / Παράρτημα Β. Αιγαίου Θεολόγος Καθηγητής στο Πειραματικό ΓΕ. Λ.

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Τα τελευταία χρόνια βρισκόµαστε µπροστά σε µια βαθµιαία αποδόµηση της ανδροκρατικής έννοιας της ηγεσίας

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε: ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε: ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε: ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Ενότητα Α: Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ: ΤΑΣΕΙΣ,

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Εσωτερικοποίηση του πολιτιστικού υποσυστήματος και εκπαίδευση: Talcott Parsons Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 3ο (σελ. 67-79) 2 Talcott

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορική αναδρομή Δρ. Δημήτριος Γκότζος

Ιστορική αναδρομή Δρ. Δημήτριος Γκότζος Αξιολόγηση στην ελληνική πρωτοβάθμια εκπαίδευση Ιστορική αναδρομή Δρ. Δημήτριος Γκότζος Σύνταγμα Νόμος Ιεράρχηση κανόνων δικαίου Προεδρικό Διάταγμα Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου Υπουργική Απόφαση 1834 Διάταγμα

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών MA in Education (Education Sciences) ΑΣΠΑΙΤΕ-Roehampton ΠΜΣ MA in Education (Education Sciences) Το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Εκπαίδευση (Επιστήμες της Αγωγής),

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΝΙΑΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΚΟΠΟΣ Το διδακτορικό πρόγραμμα στην Ειδική και Ενιαία Εκπαίδευση αποσκοπεί στην εμβάθυνση και κριτική

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Κύπρου Τμήμα Επιστημών της Αγωγής. MA Ειδική και Ενιαία Εκπαίδευση

Πανεπιστήμιο Κύπρου Τμήμα Επιστημών της Αγωγής. MA Ειδική και Ενιαία Εκπαίδευση Πανεπιστήμιο Κύπρου Τμήμα Επιστημών της Αγωγής Φιλοσοφία του προγράμματος MA Ειδική και Ενιαία Εκπαίδευση Η Κυπριακή κοινωνία, πολυπολιτισμική εκ παραδόσεως και λόγω ιστορικών και γεωγραφικών συνθηκών

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του Δημάρχου Αμαρουσίου Γιώργου Πατούλη. Mε ιδιαίτερη χαρά παρευρίσκομαι στις εργασίες του 13 ου

Ομιλία του Δημάρχου Αμαρουσίου Γιώργου Πατούλη. Mε ιδιαίτερη χαρά παρευρίσκομαι στις εργασίες του 13 ου Ομιλία του Δημάρχου Αμαρουσίου Γιώργου Πατούλη στο 13 ο Πανελλήνιο Συνέδριο αιρετών γυναικών Φίλες και φίλοι Mε ιδιαίτερη χαρά παρευρίσκομαι στις εργασίες του 13 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Αιρετών Γυναικών

Διαβάστε περισσότερα

9o Εκπαιδευτικό Συνέδριο της ΟΛΜΕ. Εκπαιδευτικά και εργασιακά προβλήματα των εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

9o Εκπαιδευτικό Συνέδριο της ΟΛΜΕ. Εκπαιδευτικά και εργασιακά προβλήματα των εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης 9o Εκπαιδευτικό Συνέδριο της ΟΛΜΕ Εκπαιδευτικά και εργασιακά προβλήματα των εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δώσε το δικό σου «παρών» στο συλλογικό προβληματισμό Ενημερώσου από την ιστοσελίδα της

Διαβάστε περισσότερα

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών 4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών Στο προηγούμενο κεφάλαιο (4.1) παρουσιάστηκαν τα βασικά αποτελέσματα της έρευνάς μας σχετικά με την άποψη, στάση και αντίληψη των μαθητών γύρω από θέματα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : ΤΟ

ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : ΤΟ ΝΟΗΣΙΑΡΧΙΚΟ ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟ 7 1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΕΡΕΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΟΥ ΕΞΕΛΙΞΗ 9 1.1. Η ΝΟΗΣΙΑΡΧΙΚΗ ΚΑΙ Η ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

«Η ειδική αγωγή στην Ελλάδα»

«Η ειδική αγωγή στην Ελλάδα» ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Σεμινάριο Επιμόρφωσης και Εξειδίκευσης στην Ειδική Αγωγή «Η ειδική αγωγή στην Ελλάδα» Ονοματεπώνυμο: ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΣΟΦΙΑ Τμήμα: ΞΑΝΘΗΣ 2 ΜΑΙΟΣ 2010 1 Περιεχόμενα: Περίληψη..σελ. 3 Εισαγωγή:...

Διαβάστε περισσότερα

Σκοποί της παιδαγωγικής διαδικασίας

Σκοποί της παιδαγωγικής διαδικασίας Σκοποί της παιδαγωγικής διαδικασίας Θεματικές ενότητες Διαμόρφωση των σκοπών της αγωγής Ιστορική εξέλιξη των σκοπών της αγωγής Σύγχρονος προβληματισμός Διαμόρφωση των σκοπών της αγωγής Η παιδαγωγική διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

Επαγγελματικός Προσανατολισμός στη Δευτεροβάθμια Επαγγελματική Εκπαίδευση

Επαγγελματικός Προσανατολισμός στη Δευτεροβάθμια Επαγγελματική Εκπαίδευση ΜΟΝΙΚΑ ΚΑΡΑΜΑΛΑΚΟΥ-ΛΑΠΠΑ ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΗ ΑΤΕΠ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Επαγγελματικός Προσανατολισμός στη Δευτεροβάθμια Επαγγελματική Εκπαίδευση Επαγγελματικός

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α )

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) 29 Μαΐου 2014 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Εσπερινών Επαγγελματικών Λυκείων (ΟΜΑΔΑ Α ) Α1. Ο συγγραφέας του κειμένου αναφέρεται στη σημασία του δημιουργικού σχολείου στη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2012/0000(INI)

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2012/0000(INI) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων 29.11.2012 2012/0000(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με την εκπαιδευτική και εργασιακή κινητικότητα των γυναικών στην

Διαβάστε περισσότερα

800 ΟΛΟΗΜΕΡΑ NEA ΣΧΟΛΕΙΑ: ΕΝΙΑΙΟ ΑΝΑΜΟΡΦΩΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

800 ΟΛΟΗΜΕΡΑ NEA ΣΧΟΛΕΙΑ: ΕΝΙΑΙΟ ΑΝΑΜΟΡΦΩΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ 800 ΟΛΟΗΜΕΡΑ NEA ΣΧΟΛΕΙΑ: ΕΝΙΑΙΟ ΑΝΑΜΟΡΦΩΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ 2 ΣΥΝΟΨΗ Σε 800 ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία της χώρας, 12/θεσια και με τον μεγαλύτερο μαθητικό πληθυσμό

Διαβάστε περισσότερα

2000-2006 ( 2) 4, 4.1, 4.1.1, 4.1.1.

2000-2006 ( 2) 4, 4.1, 4.1.1, 4.1.1. 2000-2006 ( 2) 4, 4.1, 4.1.1, 4.1.1. : - :. : : ( /,, ) :...., -, -.,,... 1.,, 2,,,....,,,...,, 2008 1. 2. - : On Demand 1. 9 2. 9 2.1 9 2.2 11 2.3 14 3. 16 3.1 16 3.1.1 16 3.1.1. 16 3.1.1. 25 3.1.2 26

Διαβάστε περισσότερα

Δελτίο Τύπου. Η Πρόταση του Ι.Ε.Π. για το Λύκειο που κατατέθηκε στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής

Δελτίο Τύπου. Η Πρόταση του Ι.Ε.Π. για το Λύκειο που κατατέθηκε στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής Δελτίο Τύπου Η Πρόταση του Ι.Ε.Π. για το Λύκειο που κατατέθηκε στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής Αθήνα, 25-01-2017 Εισαγωγικά Είναι κοινή παραδοχή ότι το Λύκειο ως βαθμίδα έχει σε μεγάλο βαθμό

Διαβάστε περισσότερα

Αιτιολογική έκθεση στο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών. «Προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων και καταπολέμηση της έμφυλης βίας»

Αιτιολογική έκθεση στο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών. «Προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων και καταπολέμηση της έμφυλης βίας» Αιτιολογική έκθεση στο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών «Προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων και καταπολέμηση της έμφυλης βίας» Α. Επί της αρχής. Με την παρούσα νομοθετική πρόταση εισάγεται

Διαβάστε περισσότερα

Νέα προγράµµατα σπουδών αναμένεται να ανακοινώσει το υπουργείο Παιδείας

Νέα προγράµµατα σπουδών αναμένεται να ανακοινώσει το υπουργείο Παιδείας Το Βήμα 28/3/2011 Νέα προγράµµατα σπουδών αναμένεται να ανακοινώσει το υπουργείο Παιδείας Αλλάζει ο τρόπος εισαγωγής σε ΑΕΙ-ΤΕΙ Νέα προγράµµατα σπουδών σε όλο το εύρος της σχολικής εκπαίδευσης (Δηµοτικό,

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα: Το παράδειγμα των Φιλοσοφικών Σχολών

Ιστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα: Το παράδειγμα των Φιλοσοφικών Σχολών ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ιστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα: Το παράδειγμα των Φιλοσοφικών Σχολών Ενότητα: Φοιτητές και φοιτήτριες Βασίλειος Φούκας

Διαβάστε περισσότερα

Συντάχθηκε απο τον/την Administrator Παρασκευή, 27 Μάιος :40 - Τελευταία Ενημέρωση Παρασκευή, 27 Μάιος :08

Συντάχθηκε απο τον/την Administrator Παρασκευή, 27 Μάιος :40 - Τελευταία Ενημέρωση Παρασκευή, 27 Μάιος :08 Η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων παρουσίασε το Νέο Τεχνολογικό Λύκειο ως ένα «ανοικτό σχολείο» το οποίο πρέπει να διασφαλίζει την ανεμπόδιστη, ισότιμη και με διαφανείς

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγική επάρκεια πτυχιούχων του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Παιδαγωγική επάρκεια πτυχιούχων του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Παιδαγωγική επάρκεια πτυχιούχων του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Τι ισχύει για τους εισακτέους μέχρι και το ακαδημαϊκό έτος 2012-2013 Σύμφωνα με το Υπουργείο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ KAI ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΝΕΩΝ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ KAI ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΝΕΩΝ Οµιλία του κ. Οδυσσέα Κυριακόπουλου Προέδρου του ΣΕΒ στην εκδήλωση ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ KAI ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΝΕΩΝ 12 Φεβρουαρίου 2004 Ίδρυµα Ευγενίδου 2 Κυρίες και Κύριοι, Βρίσκοµαι στην ευχάριστη θέση να σας

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής

Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Τα παιδαγωγικά-εκπαιδευτικά αιτήματα στην Ελλάδα Αλεξάνδρα Ανδρούσου - Βασίλης Τσάφος Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) Τέλος 19ου Αρχές 20ου

Διαβάστε περισσότερα

«Π.Α.Ι.Δ.Ε.Ι.Α. ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ»

«Π.Α.Ι.Δ.Ε.Ι.Α. ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ» «Π.Α.Ι.Δ.Ε.Ι.Α. ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ» Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ Π.Α.Ι.Δ.Ε.Ι.Α. ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΩΔΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΩΝ ΤΟΝΩΝ ΚΑΙ ΟΡΑΜΑΤΩΝ. ΤΑ ΑΡΧΙΚΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΥΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ: Προσωπικότητα Αξίες Ιδέες

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικοί Όμιλοι: Συμπεράσματα από την πρώτη υλοποίησή τους.

Εκπαιδευτικοί Όμιλοι: Συμπεράσματα από την πρώτη υλοποίησή τους. Εκπαιδευτικοί Όμιλοι: Συμπεράσματα από την πρώτη υλοποίησή τους. Γ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Εδώ, σας παρακαλούμε να μας πείτε ορισμένα στοιχεία για τον εαυτό σας και το παιδί σας. Τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα

Διαβάστε περισσότερα

Δομές Ειδικής Αγωγής στην Δευτεροβάθμια. Εκπαίδευση και Εκπαιδευτική Ηγεσία: ο ρόλος. του Διευθυντή μέσα από το υπάρχον θεσμικό.

Δομές Ειδικής Αγωγής στην Δευτεροβάθμια. Εκπαίδευση και Εκπαιδευτική Ηγεσία: ο ρόλος. του Διευθυντή μέσα από το υπάρχον θεσμικό. Δομές Ειδικής Αγωγής στην Δευτεροβάθμια 1 Εκπαίδευση και Εκπαιδευτική Ηγεσία: ο ρόλος του Διευθυντή μέσα από το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο Δρ. Αργύριος Θ. Αργυρίου Διευθυντής Εκπαίδευσης Περιφερειακής ενότητας

Διαβάστε περισσότερα

Ισότητα των φύλων. http://www.esfhellas.gr/images/upcontent/documents/new/odefarm.zip

Ισότητα των φύλων. http://www.esfhellas.gr/images/upcontent/documents/new/odefarm.zip Ισότητα των φύλων Πηγή: http://www.esfhellas.gr/index.asp?node=111 ΟΡΙΣΜΟΣ - ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΙΑ ΡΟΜΗ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΟΙ ΕΘΝΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΟ Γ' ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Διευθύντρια Σειράς: Χρυσή Βιτσιλάκη. Αθήνα: Ατραπός.

Διευθύντρια Σειράς: Χρυσή Βιτσιλάκη. Αθήνα: Ατραπός. Mονογραφίες υπό έκδοση 2007-10 1. Ευθυμίου, Η., Βιτσιλάκη, Χ. (2007). Φύλο και Νέες Τεχνολογίες: Εμπειρικές Προσεγγίσεις. Επιστημονική Σειρά Σπουδών Φύλου, Διευθύντρια Σειράς: Χρυσή Βιτσιλάκη. Αθήνα: Ατραπός.

Διαβάστε περισσότερα

Ηφιλοσοφίατων ΕΠΠΣκαιτωνΑΠΣ. Γιώργος Αλβανόπουλος Σχολικός Σύµβουλος Ειδικής Αγωγής http://amaked-thrak.pde.sch.gr/symdim-kav4/ ΑλβανόπουλοςΓ. Σχ. Σύµβουλος 1 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εποχή µας χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Πρώτο Έτος Αξιολόγησης (Ιούλιος 2009)

Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Πρώτο Έτος Αξιολόγησης (Ιούλιος 2009) Αξιολόγηση Προγράμματος Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο Πρώτο Έτος Αξιολόγησης (Ιούλιος 2009) 1. Ταυτότητα της Έρευνας Το πρόβλημα του λειτουργικού αναλφαβητισμού στην Κύπρο στις ηλικίες των 12 με 15 χρόνων

Διαβάστε περισσότερα

Ο Φιλόλογος στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: από την επιλογή του επαγγέλματος στην άσκησή του

Ο Φιλόλογος στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: από την επιλογή του επαγγέλματος στην άσκησή του Ο Φιλόλογος στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: από την επιλογή του επαγγέλματος στην άσκησή του Θεοδώρα Χασεκίδου-Μάρκου, Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Β/θμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Θεσσαλονίκης Βήματα-κριτήρια

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1. Εισαγωγή Το μάθημα εισάγει τους μαθητές και τις μαθήτριες στην σύγχρονη οικονομική επιστήμη, τόσο σε επίπεδο μικροοικονομίας αλλά και σε επίπεδο μακροοικονομίας. Ο προσανατολισμός

Διαβάστε περισσότερα

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό ότι, παραδοσιακά, όπως άλλα εκπαιδευτικά συστήματα έτσι και το ελληνικό στόχευαν στην καλλιέργεια και ενδυνάμωση της εθνοπολιτιστικής ταυτότητας. Αυτό κρίνεται θετικό, στο βαθμό που

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝEΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Κοινωνίες αγροτικού τύπου (παραδοσιακές, στατικές κοινωνίες)

ΓΕΝEΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Κοινωνίες αγροτικού τύπου (παραδοσιακές, στατικές κοινωνίες) ΓΕΝEΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Κοινωνίες αγροτικού τύπου (παραδοσιακές, στατικές κοινωνίες) Αξίες αδιαµφισβήτητες από γενιά σε γενιά Οι σχέσεις καθορισµένες από ήθη και έθιµα Εξωτερική ηθική Κοινωνίες

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τμήμα Ιατρικών εργαστηρίων & Προσχολικής Αγωγής Συντονίστρια: Επίκουρη Καθηγήτρια, Ελένη Μουσένα [Σύγχρονες Τάσεις στην Παιδαγωγική Επιστήμη] «Παιδαγωγικά μέσω Καινοτόμων

Διαβάστε περισσότερα

www.themegallery.com LOGO

www.themegallery.com LOGO www.themegallery.com LOGO 1 Δομή της παρουσίασης 1 Σκοπός και στόχοι των νέων ΠΣ 2 Επιλογή των περιεχομένων & Κατανομή της ύλης 3 Ο ρόλος μαθητή - εκπαιδευτικού 4 Η ΚΠΑ στο Δημοτικό & το Γυμνάσιο 5 Η Οικιακή

Διαβάστε περισσότερα

Το φύλο στην εκπαίδευση. Μια περιήγηση στα σημαντικά ζητήματα έρευνας, εφαρμογής και εκπαιδευτικών πρακτικών

Το φύλο στην εκπαίδευση. Μια περιήγηση στα σημαντικά ζητήματα έρευνας, εφαρμογής και εκπαιδευτικών πρακτικών Το φύλο στην εκπαίδευση Μια περιήγηση στα σημαντικά ζητήματα έρευνας, εφαρμογής και εκπαιδευτικών πρακτικών Τα θέματα-άξονες της σχέσης φύλο και εκπαίδευση Η πρόσβαση και η συμμετοχή των δύο φύλων στην

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑIΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΝΑΡΗΣ 2016

Διαβάστε περισσότερα

Η κοινωνική και πολιτική οργάνωση στην Αρχαία Ελλάδα

Η κοινωνική και πολιτική οργάνωση στην Αρχαία Ελλάδα ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (Θεωρητική Κατεύθυνση) Η κοινωνική και πολιτική οργάνωση στην Αρχαία

Διαβάστε περισσότερα

Μαίρη Κουτσελίνη, Καθηγήτρια Εκ μέρους της Πρωτοβουλίας για την Ενίσχυση της γυναικείας παρουσίας στην πολιτική ζωή.

Μαίρη Κουτσελίνη, Καθηγήτρια Εκ μέρους της Πρωτοβουλίας για την Ενίσχυση της γυναικείας παρουσίας στην πολιτική ζωή. Μαίρη Κουτσελίνη, Καθηγήτρια Εκ μέρους της Πρωτοβουλίας για την Ενίσχυση της γυναικείας παρουσίας στην πολιτική ζωή. Οι λόγοι άνισης παρουσίας της γυναίκας στην πολιτική ζωή Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Έρευνας

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία Δρ. Τάσου Μενελάου με θέμα: Προγράμματα Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΣΕΕΚ) του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού

Ομιλία Δρ. Τάσου Μενελάου με θέμα: Προγράμματα Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΣΕΕΚ) του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Ομιλία Δρ. Τάσου Μενελάου με θέμα: Προγράμματα Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΣΕΕΚ) του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Εκλεκτοί προσκεκλημένοι, αγαπητοί σπουδαστές, με ιδιαίτερη

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία της Εκπαίδευσης στο Ελληνικό Κράτος. Δρ. Μενέλαος Χαρ. Τζιφόπουλος

Ιστορία της Εκπαίδευσης στο Ελληνικό Κράτος. Δρ. Μενέλαος Χαρ. Τζιφόπουλος Ιστορία της Εκπαίδευσης στο Ελληνικό Κράτος Δρ. Μενέλαος Χαρ. Τζιφόπουλος Εαρινό Εξάμηνο 2018-2019 4 ο μάθημα, 13.3.2019 Η θεσμοθέτηση του εκπαιδευτικού συστήματος από τους Βαυαρούς (1834-1837) Σημαντικοί

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας

Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας Γραφεία: Κτήριο Αποστολίδη, Καλλιπόλεως και Ερεσού 1 T.K. 20537, 1678 Λευκωσία, Τηλ.: + 357 22893850, Τηλομ.: + 357 22 894491 Παρουσίαση 26 Ιανουαρίου 2014 2. ΣΚΟΠΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης

Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης Ερευνητικό Πρόγραμμα «Αξιολόγηση Προγράμματος Ταχύρρυθμης Εκμάθησης της Ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας στα δημόσια σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης της Κύπρου» 1. Ταυτότητα της Έρευνας Με απόφαση του Υπουργικού

Διαβάστε περισσότερα

Η συμβολή της ανάλυσης των κοινωνικών αναπαραστάσεων στη βελτίωση των διδακτικών πρακτικών: Το παράδειγμα του ζητήματος της σχολικής μετάβασης

Η συμβολή της ανάλυσης των κοινωνικών αναπαραστάσεων στη βελτίωση των διδακτικών πρακτικών: Το παράδειγμα του ζητήματος της σχολικής μετάβασης Η συμβολή της ανάλυσης των κοινωνικών αναπαραστάσεων στη βελτίωση των διδακτικών πρακτικών: Το παράδειγμα του ζητήματος της σχολικής μετάβασης Ευθυμία Γουργιώτου Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση των σκοπών και των στόχων...35. Ημερήσια πλάνα...53

Παρουσίαση των σκοπών και των στόχων...35. Ημερήσια πλάνα...53 Πίνακας Περιεχομένων Εισαγωγή... 5 Κεφάλαιο 1 Πώς μαθαίνουν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας...11 Η Φυσική Αγωγή στην προσχολική ηλικία...14 Σχέση της Φυσικής Αγωγής με τους τομείς ανάπτυξης του παιδιού...16

Διαβάστε περισσότερα

15ο ΕΠΑΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΕΠΑΛ

15ο ΕΠΑΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΕΠΑΛ 15ο ΕΠΑΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ 2015-16 ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΕΠΑΛ ΘΕΜΑ: «ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ», ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στη συγκεκριμένη εργασία επιχειρείται

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Φύλου και Ισότητας στο ΑΠΘ: Σκοποί και στόχοι

Επιτροπή Φύλου και Ισότητας στο ΑΠΘ: Σκοποί και στόχοι ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΦΥΛΟΥ & ΙΣΟΤΗΤΑΣ Α.Π.Θ. Ε-mail: isotita-comm@auth.gr Θεσσαλονίκη 23 /3/2015 Επιτροπή Φύλου και Ισότητας στο ΑΠΘ: Σκοποί και στόχοι Η Επιτροπή

Διαβάστε περισσότερα

«ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια»

«ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια» «ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Προσθέτει χρόνια στη ζωή αλλά και ζωή στα χρόνια» 1 ο Γενικό Λύκειο Πάτρας Ερευνητική Εργασία Β Τάξης Σχολικού έτους 2012-2013 Ομάδα Ε Ας φανταστούμε μία στιγμή το σχολείο των ονείρων μας.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016

ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016 ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016 ΣΚΟΠΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Βασικός σκοπός ήταν η απόκτηση νέων και εμβάθυνση ήδη γνωστών τεχνικών για την πρόληψη της μαθητικής διαρροής.

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση

Εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση Εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση Παιδιά με ειδικές ανάγκες Κατηγορίες διαφορετικών δυνατοτήτων Διανοητικές αναπηρίες (νοητική καθυστέρηση) Μαθησιακές δυσκολίες Συναισθηματικές ή συμπεριφορικές διαταραχές

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ» ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ» ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ» ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

20 Νοεμβρίου Κυρίες και κύριοι, Καλησπέρα σας.

20 Νοεμβρίου Κυρίες και κύριοι, Καλησπέρα σας. Ομιλία Αλεξάνδρας Πάλλη στην Ημερίδα της ΕΣΕΕ με θέμα: «Στηρίζουμε τη γυναικεία επιχειρηματικότητα, προωθούμε τη συμμετοχή των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων» 20 Νοεμβρίου 2013 Καλησπέρα σας. Θα ήθελα

Διαβάστε περισσότερα

Η λειτουργία της εκπαίδευσης στην κοινωνικοποίηση των ατόμων για το ρόλο των φύλων

Η λειτουργία της εκπαίδευσης στην κοινωνικοποίηση των ατόμων για το ρόλο των φύλων Η λειτουργία της εκπαίδευσης στην κοινωνικοποίηση των ατόμων για το ρόλο των φύλων Μάριος Βρυωνίδης 5ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο ΟΕΛΜΕΚ - ΠΟΕΔ ΟΛΤΕΚ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ «Φύλο και Εκπαίδευση : Μια εξίσωση ισότητας» Σάββατο

Διαβάστε περισσότερα

Γυναίκες σε θέσεις ευθύνης στην εκπαίδευση

Γυναίκες σε θέσεις ευθύνης στην εκπαίδευση Μάιος 2018 16 ο Ενημερωτικό Σημείωμα Γυναίκες σε θέσεις ευθύνης στην εκπαίδευση Σε προηγούμενο Ενημερωτικό Σημείωμα του Παρατηρητηρίου (12 ο Ενημερωτικό Σημείωμα, Νοέμβριος 2017) αναφερθήκαμε στην ανάληψη

Διαβάστε περισσότερα

Θεματική Εβδομάδα «Σώμα και Ταυτότητα»

Θεματική Εβδομάδα «Σώμα και Ταυτότητα» Θεματική Εβδομάδα 2016-17 «Σώμα και Ταυτότητα» Υλοποίηση στο Γυμνάσιο Θεματικής Εβδομάδας Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης σε ζητήματα Διατροφής, Εθισμού-Εξαρτήσεων και Έμφυλων Ταυτοτήτων 1 Ενίσχυση της

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ:

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ 2017 Υπεύθυνος Πράξης Σπυρίδων Δουκάκης Συντονίστρια Δράσης Μαρία Νίκα 1η Έκδοση Επιστημονική

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διαστάσεις της διαφορετικότητας Τα παιδιά προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Η Δημοτική Εκπαίδευση είναι υποχρεωτική και διαρκεί έξι. χρόνια. Είναι υπεύθυνη για την εκπαίδευση παιδιών ηλικίας 5 8 / 12

Η Δημοτική Εκπαίδευση είναι υποχρεωτική και διαρκεί έξι. χρόνια. Είναι υπεύθυνη για την εκπαίδευση παιδιών ηλικίας 5 8 / 12 Εισαγωγή Η Δημοτική Εκπαίδευση είναι υποχρεωτική και διαρκεί έξι χρόνια. Είναι υπεύθυνη για την εκπαίδευση παιδιών ηλικίας 5 8 / 12 μέχρι 11 8 / 12 χρονών, που φοιτούν στα δημοτικά σχολεία. Ακρογωνιαίος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΗΣ ΑΣΛΑΝΙΔΗΣ Φυσικός, M.Ed. Εκπαιδευτικός-Συγγραφέας

ΑΡΗΣ ΑΣΛΑΝΙΔΗΣ Φυσικός, M.Ed. Εκπαιδευτικός-Συγγραφέας ΑΡΗΣ ΑΣΛΑΝΙΔΗΣ Φυσικός, M.Ed. Εκπαιδευτικός-Συγγραφέας Ομιλία με θέμα: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ & ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ Εκδήλωση αριστούχων μαθητών: Οι μαθητές συναντούν τη Φυσική και η Φυσική

Διαβάστε περισσότερα

Ο θεσμός των Ευρωπαϊκών Σχολείων. οργάνωση και λειτουργία

Ο θεσμός των Ευρωπαϊκών Σχολείων. οργάνωση και λειτουργία Ο θεσμός των Ευρωπαϊκών Σχολείων οργάνωση και λειτουργία Μαρία Φουσέκα, φιλόλογος 1 Τα Ευρωπαϊκά Σχολεία είναι επίσημα εκπαιδευτικά ιδρύματα που συστάθηκαν, αρχικά, για τα παιδιά των υπαλλήλων της Ε.Ε.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Αποτελεί ένα από τα τέσσερα τμήματα της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών και Επιστημών της Αγωγής. Υπήρξε το πολυπληθέστερο σε φοιτητές τμήμα. Έχει παραδώσει στην κοινωνία

Διαβάστε περισσότερα

VII. ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ : ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΚΠ/ΚΩΝ ΕΥΚΑΙΡΙΩΝ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΙ ΦΥΛΟ

VII. ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ : ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΚΠ/ΚΩΝ ΕΥΚΑΙΡΙΩΝ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΙ ΦΥΛΟ VII. ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ : ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΚΠ/ΚΩΝ ΕΥΚΑΙΡΙΩΝ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΙ ΦΥΛΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: 1.0 Αριθµός µαθητών στα σχολεία Πρωτοβάθµιας και ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης 2.0 Τριτοβάθµια Εκπαίδευση 83 Ισότητα

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικά Προγράμματα Εξοικείωσης με την Αναπηρία

Εκπαιδευτικά Προγράμματα Εξοικείωσης με την Αναπηρία Εκπαιδευτικά Προγράμματα Εξοικείωσης με την Αναπηρία ΑΔΙΑΦΟΡΊΑ Ή ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΣΥΝΕΊΔΗΣΗ; Η ΕΠΙΛΟΓΉ ΕΊΝΑΙ ΔΙΚΉ ΣΟΥ! 10% του πληθυσμού είναι άνθρωποι με αναπηρία κι όμως σπάνια τους συναντάμε. Γιατί; Ένα από

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργική Εκπαίδευση Ενότητα 1

Γεωργική Εκπαίδευση Ενότητα 1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 1: Εισαγωγή στην έννοια της εκπαίδευσης Αφροδίτη Παπαδάκη-Κλαυδιανού Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ.

V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. Η συμβολή της οικογένειας στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής είναι μεγάλη και διαχρονική. Η μορφή και το περιεχόμενο, όμως, αυτής της συμβολής

Διαβάστε περισσότερα