ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΖΩΩΝ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΖΩΩΝ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΖΩΩΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΤΣΟΥΛΟΥ Πτυχιούχου Κτηνιάτρου Υποτρόφου Ι.Κ.Υ. ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΠΙ ΡΑΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΘΗΚΗΣ ΖΕΟΛΙΘΟΥ (ΚΛΙΝΟΠΤΙΛΟΛΙΘΟΥ) ΣΤΟ ΣΙΤΗΡΕΣΙΟ ΤΩΝ ΓΑΛΑΚΤΟΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΑΓΕΛΑ ΩΝ, ΣΤΗΝ ΥΓΙΕΙΝΗ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΠΟ ΟΣΕΙΣ ΤΟΥΣ Ι ΑΚΤΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2005

2 Παναγιώτης ηµήτριος Κατσούλος Α.Π.Θ. Μελέτη της επίδρασης της προσθήκης ζεόλιθου (κλινοπτιλόλιθου) στο σιτηρέσιο των γαλακτοπαραγωγών αγελάδων, στην υγιεινή τους κατάσταση και τις αποδόσεις τους. ISBN «Η έγκριση της παρούσης ιδακτορικής ιατριβής από το Τµήµα Κτηνιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης δεν υποδηλώνει αποδοχή των γνωµών του συγγραφέως» (Ν. 5343/1932, άρθρο 202, παρ. 2) 2

3 Τριµελής Συµβουλευτική Επιτροπή: Χ. Καρατζιάς, Καθηγητής: Επιβλέπων Ν. Ρουµπιές, Αν. Καθηγητής: Μέλος Ε. Χρηστάκη, Αν. Καθηγήτρια: Μέλος 3

4 Στους γονείς µου και σε όλους όσους µε στήριξαν ηθικά 4

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 9 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΖΕΟΛΙΘΟΙ I. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ 11 II. ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΚΗ ΟΜΗ 13 III. ΒΑΣΙΚΕΣ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ ΖΕΟΛΙΘΩΝ 16 IV. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΖΕΟΛΙΘΩΝ 20 V. ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΖΕΟΛΙΘΩΝ ΣΤΗ ΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΖΩΩΝ 22 α. Επίδραση των ζεόλιθων στη λειτουργία του πεπτικού συστήµατος και στη διαδικασία της πέψης 23 β. Επίδραση των ζεόλιθων στις αποδόσεις των παραγωγικών ζώων 30 γ. Επίδραση της χρήσης των ζεόλιθων στην υγεία των παραγωγικών ζώων 34 δ. Επίδραση των ζεόλιθων στις βιοχηµικές και αιµατολογικές παραµέτρους των παραγωγικών ζώων 40 ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ - Η ΙΚΗ ΜΑΣ ΜΕΛΕΤΗ Α. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΙ 45 Ι. ΥΛΙΚΑ 45 II. ΜΕΘΟ ΟΙ 52 α. Βιοχηµικές εξετάσεις στον ορό του αίµατος 52 β. Αιµατολογικές εξετάσεις 55 γ. Εκτίµηση της συνολικής γαλακτοπαραγωγής 55 δ. Προσδιορισµός των ποιοτικών χαρακτηριστικών του πρωτογάλακτος 56 ε. Στατιστική ανάλυση 56 Β. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 58 I. ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΝΟΠΤΙΛΟΛΙΘΟΥ ΣΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ 58 5

6 α. Επιλόχεια υπασβεστιαιµική παράλυση 58 β. Κέτωση 59 II. ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΝΟΠΤΙΛΟΛΙΘΟΥ ΣΤΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΓΑΛΑΚΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗ ΓΑΛΑΚΤΟΠΑΡΑΓΩΓΗ 61 α. Σύσταση πρωτογάλακτος 61 β. Γαλακτοπαραγωγή 61 III. ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΝΟΠΤΙΛΟΛΙΘΟΥ ΣΤΙΣ ΙΑΦΟΡΕΣ ΒΙΟΧΗΜΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΥΣ 64 α. Κετονικά σώµατα 64 β. Γλυκόζη 67 γ. Ηπατικά ένζυµα 69 i) Αφυδρογονάση της σορβιτόλης (SDH) 69 ii) γ- Γλουταµυλοτρανσφεράση (γ-gt) 71 δ. Άζωτο ουρίας (BUN) και ολικές πρωτεΐνες 73 ε. Μακροστοιχεία 76 i) Aνόργανος φωσφόρος (P) 76 ii) Ασβέστιο (Ca) 78 iii) Μαγνήσιο (Mg) 80 iv) Κάλιο (Κ) 82 v) Νάτριο (Na) 84 στ. Βιταµίνες 86 i) β-καροτένια 86 ii) Βιταµίνη Α 88 iii) Βιταµίνη Ε 90 IV) ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΝΟΠΤΙΛΟΛΙΘΟΥ ΣΤΙΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΥΣ 92 Γ. ΣΥΖΗΤΗΣΗ 95 I. Χορήγηση του κλινοπτιλόλιθου 95 II. Επίδραση του κλινοπτιλόλιθου στην εµφάνιση µεταβολικών νοσηµάτων 96 IIα. Επιλόχεια υπασβεστιαιµική παράλυση 96 IIβ. Κέτωση 101 III. Επίδραση του κλινοπτιλόλιθου στην ηπατική λειτουργία 105 6

7 IV. Επίδραση του κλινοπτιλόλιθου στη σύνθεση του πρωτογάλακτος και τη γαλακτοπαραγωγή 105 V. Επίδραση του κλινοπτιλόλιθου στη συγκέντρωση του καλίου στον ορό του αίµατος 108 VI. Επίδραση του κλινοπτιλόλιθου στη συγκέντρωση του νατρίου στον ορό του αίµατος 109 VII. Επίδραση του κλινοπτιλόλιθου στη συγκέντρωση του BUN και των ολικών πρωτεϊνών στον ορό του αίµατος 109 VIII. Επίδραση του κλινοπτιλόλιθου στη συγκέντρωση των β-καροτενίων και των βιταµινών Α και Ε 111 IX. Επίδραση του κλινοπτιλόλιθου στις αιµατολογικές παραµέτρους 112. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 114 ΠΕΡΙΛΗΨΗ 116 SUMMARY 119 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 121 7

8 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα έρευνα πραγµατοποιήθηκε έχοντας ως στόχο τη µελέτη της επίδρασης που έχει στην υγεία και τις αποδόσεις των γαλακτοπαραγωγών αγελάδων, η µακροχρόνια προσθήκη ( ηµέρες) στο σιτηρέσιο τους, ενός φυσικού ζεόλιθου, του κλινοπτιλόλιθου. Θεωρώ πρωταρχικό καθήκον να εκφράσω τις θερµές µου ευχαριστίες στο ιευθυντή της Κλινικής Παθολογίας Παραγωγικών Ζώων του Τµήµατος Κτηνιατρικής Α.Π.Θ. καθηγητή κ. Χ. Καρατζιά ο οποίος εµπνεύστηκε την πραγµατοποίηση της µελέτης αυτής και χωρίς την ηθική συµπαράσταση και υποστήριξή του, η επόνηση της παρούσας διατριβής θα ήταν αδύνατη. Αισθάνοµαι, επίσης, την υποχρέωση να ευχαριστήσω τον αναπληρωτή καθηγητή της Γενικής Παθολογίας και Προπαιδευτικής κ. Ν. Ρουµπιέ και την αναπληρώτρια καθηγήτρια του Εργαστηρίου ιατροφής κα. Ε. Χρηστάκη για τη σηµαντική και πολύπλευρη βοήθεια και συµπαράστασή τους σε όλη τη διάρκεια της µελέτης αυτής. Θεωρώ ακόµη καθήκον µου να ευχαριστήσω τον επίκουρο καθηγητή του εργαστηρίου Ζωοτεχνίας κ. Γ. Αρσένο για την πολύτιµη βοήθειά του σχετικά µε την εκτίµηση των αποτελεσµάτων που αφορούν την παραγωγή γάλακτος. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τον επίκουρο καθηγητή Γαλακτοκοµίας κ.. Φλετούρη και τον ιευθυντή του Εργαστηρίου Γαλακτοκοµίας, αναπληρωτή καθηγητή κ.. Παπαγεωργίου για την όλη βοήθειά τους σχετικά µε την ανάλυση των δειγµάτων πρωτογάλακτος. Επιπλέον, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον λέκτορα της Κλινικής Παθολογίας Παραγωγικών Ζώων κ. Ν. Πανούση για την κάθε είδους βοήθεια και συµπαράσταση. Ιδιαίτερες ευχαριστίες θα ήθελα να εκφράσω στους κκ. Χ. Σερενίδη και Θ. Σερενίδη, κτηνοτρόφους, για την παραχώρηση της εκτροφής τους, καθώς και για τη σηµαντική βοήθεια και υποστήριξη που µου παρείχαν κατά τη διάρκεια του πειραµατισµού. Τέλος, ευχαριστώ θερµά το Ι.Κ.Υ. για την οικονοµική µου στήριξη σε όλη τη διάρκεια εκπόνησης της διατριβής και όλους όσους κατά οποιονδήποτε τρόπο συνέβαλαν στην ολοκλήρωση της εργασίας αυτής. 8

9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εντατικοποίηση της φυτικής παραγωγής και ο τρόπος αποθήκευσης των δηµητριακών καρπών, και των ζωοτροφών γενικότερα, έχει οδηγήσει τα τελευταία χρόνια στην αύξηση της συχνότητας µόλυνσής τους µε µυκοτοξίνες (Placinta και συν. 1999) µε συνέπεια την εµφάνιση µυκοτοξινώσεων στα ζώα. Μία από τις κυριότερες µεθόδους για τον περιορισµό των αρνητικών επιπτώσεων που ενέχει η κατανάλωση µυκοτοξινών από τα ζώα, είναι η προσθήκη στις ζωοτροφές αδρανών προσροφητικών υλικών που τις δεσµεύουν, µειώνοντας έτσι την απορρόφησή τους από τον πεπτικό σωλήνα. Με τον τρόπο αυτό, πέρα από την προστασία της υγείας των ζώων, ελαχιστοποιείται η παρουσία των προϊόντων του µεταβολισµού των µυκοτοξινών στα προϊόντα ζωικής προέλευσης. Τέτοια υλικά είναι οι ζεόλιθοι, η αποτελεσµατικότητα των οποίων έχει αποδειχθεί τόσο in vitro (Dacovic και συν. 2000, Tomasevic-Canovic και συν. 2001) όσο και in vivo σε χοίρους (Papaioannou και συν. 2001, Kyriakis και συν. 2002) και πτηνά (Parlat και συν. 1999, Oguz και Kurtoglu 2000, Oguz και συν. 2000α). Οι φυσικοί ζεόλιθοι αποτελούν µια µεγάλη οµάδα ορυκτών, ηφαιστειογενούς κατά βάση προέλευσης, µε χαρακτηριστικές φυσικές και χηµικές ιδιότητες και ήδη από τα µέσα της δεκαετίας του 1960, χρησιµοποιούνται ως πρόσθετες ύλες ζωοτροφών στη διατροφή των παραγωγικών ζώων, κυρίως µε σκοπό τη βελτίωση των αποδόσεών τους και τη δέσµευση των µυκοτοξινών (Mumpton 1999). Τα τελευταία χρόνια, παράλληλα µε την αύξηση της χρήσης των ζεόλιθων έχει αυξηθεί και το ενδιαφέρον των επιστηµόνων για τη διερεύνηση των πιθανών επιπτώσεων που έχει στην υγεία και τις αποδόσεις των παραγωγικών ζώων η ενσωµάτωσή τους στα σιτηρέσια. Από τη µελέτη των ερευνών αυτών, προκύπτει ότι τα αποτελέσµατα είναι πολλές φορές αντικρουόµενα και στερούνται επαναληψιµότητας, οδηγώντας σε αντιφατικά συµπεράσµατα ως προς την αποτελεσµατικότητα της χρήσης των ζεόλιθων. Για τις επιπτώσεις της χορήγησης ζεόλιθων, και κυρίως του κλινοπτιλόλιθου, στις γαλακτοπαραγωγούς αγελάδες, τα διαθέσιµα στοιχεία είναι περιορισµένα και αφορούν πειραµατισµούς µικρής χρονικής διάρκειας (Hemken και συν. 1984, Johnson και συν. 1988, Garcia-Lopez και συν. 1992, Bergero και συν. 1997, Bosi και συν. 2002). 9

10 Η αποτελεσµατικότητα των υλικών αυτών στη δέσµευση των µυκοτοξινών και η έγκριση της χρήσης τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως πρόσθετων υλών ζωοτροφών (European Commission Regulation No 2200/2001), αναµένεται να οδηγήσουν στην ευρύτερη χρησιµοποίησή τους στη διατροφή των παραγωγικών ζώων. Με βάση τα δεδοµένα αυτά, αποφασίσαµε να διερευνήσουµε πειραµατικά τις επιδράσεις που έχει στην υγεία και τις αποδόσεις των γαλακτοπαραγωγών αγελάδων η προσθήκη στο σιτηρέσιο των ζώων αυτών ενός φυσικού ζεόλιθου, του κλινοπτιλόλιθου για διάστηµα ηµερών. Η εργασία αυτή αποτελείται από δύο µέρη: α) στο πρώτο µέρος γίνεται ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας σχετικά µε τους ζεόλιθους, τις ιδιότητές τους, τις χρήσεις τους και τις επιδράσεις της χρησιµοποίησής τους στην υγεία και τις αποδόσεις των παραγωγικών ζώων και β) το δεύτερο µέρος περιλαµβάνει τη δική µας έρευνα, τα αποτελέσµατα και τη συζήτηση των αποτελεσµάτων αυτών. 10

11 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΖΕΟΛΙΘΟΙ Ι. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ Οι ζεόλιθοι ανακαλύφθηκαν το 1756 από το Σουηδό ορυκτολόγο Freiherr Axel Frederick Cronstedt. Πρόκειται για µια µεγάλη οµάδα λευκών (σπάνια κίτρινων ή ερυθρών) κρυσταλλικών, ένυδρων υδροξύλιο- αργίλιο- τεκτοπυριτικών ορυκτών των αλκαλίων και αλκαλικών γαιών που σχηµατίζουν απεριόριστες τρισδιάστατες κρυσταλλικές δοµές (Mumpton and Fishman 1977, Mumpton 1984a, Τσιραµπίδης 2002). Το όνοµά τους προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «ζέω» και «λίθος», εξαιτίας του «αφρίσµατος» που παρατηρείται λόγω της αποβολής νερού, όταν υποβάλλονται σε θέρµανση (Mumpton and Fishman 1977, Mumpton 1984a, Roy και συν. 2000, Τσιραµπίδης 2002). Αρχικά, οι ζεόλιθοι αναγνωρίζονταν ως δευτερεύοντα, αλλά πάντοτε παρόντα, συστατικά σε µικρές κοιλότητες βράχων και σε κοιλότητες βασαλτικών πετρωµάτων και άλλων βασαλτικών σχηµατισµών. Προς το τέλος της δεκαετίας του 50, αναγνωρίστηκαν ως το κύριο συστατικό πολυάριθµων ηφαιστειακών πετρωµάτων που είχαν εναποτεθεί σε αρχαίες αλατούχες λίµνες των δυτικών Η.Π.Α. και σε θαλάσσια κοιτάσµατα της Ιταλίας και της Ιαπωνίας. Από τότε, έχουν αναφερθεί περισσότερα από 2000 διαφορετικά κοιτάσµατα ζεολιθικών αλάτων σε ανάλογα ιζηµατογενή πετρώµατα, σε περισσότερες από 40 χώρες (Mumpton 1984a). Σήµερα, είναι γνωστό ότι οι ζεόλιθοι αποτελούν συνηθισµένα συστατικά στα κενά και στις κοιλότητες των βασαλτών και άλλων τύπων πετρωµάτων, όπου σχηµατίστηκαν από υδροθερµική εξαλλοίωση διάφορων αργιλιοπυριτικών ορυκτών, όπως αστρίων και αστριοειδών. Επίσης, είναι τα αφθονότερα και πιο διαδεδοµένα αυθιγενή πυριτικά ορυκτά στα ιζηµατογενή πετρώµατα, στα οποία σχηµατίστηκαν από την εξαλλοίωση ηφαιστειακών υλικών κατά την επίδραση υδατικών διαλυµάτων (Τσιραµπίδης 2002). Οι υψηλές συγκεντρώσεις των ζεόλιθων σε ορισµένες ιζηµατογενείς περιοχές, η υψηλή καθαρότητα των ιζηµατογενών ζεολιθικών κοιτασµάτων και η ανεύρεσή τους σε µικρό βάθος, έχουν προκαλέσει αξιοσηµείωτο εµπορικό ενδιαφέρον για την 11

12 αξιοποίησή τους διεθνώς. Επιπρόσθετα, οι µοναδικές φυσικοχηµικές ιδιότητες τους οδήγησαν στην ανάπτυξη εφαρµογών σε πολλά πεδία της βιοµηχανικής, της γεωργικής και της κτηνοτροφικής τεχνολογίας (Mumpton 1984a, Τσιραµπίδης 2002). Η µη ανεύρεση εκµεταλλεύσιµων αποθεµάτων φυσικών ζεόλιθων µέχρι τα µέσα του περασµένου αιώνα, ανάγκασε πολλούς επιστήµονες να καταφύγουν στην τεχνητή παρασκευή τους (Τσιραµπίδης 2002). Έτσι, την περίοδο καταβλήθηκαν οι µεγαλύτερες προσπάθειες για τη σύνθεση κρυσταλλικών ζεόλιθων (Τσιραµπίδης 2002), παρόλο που οι πρώτες προσπάθειες σύνθεσης αναφέρονται από το 1862 (Holmes 1994). Η ανακάλυψη ζεολιθοφόρων αποθέσεων άρχισε από τη δεκαετία του 50 κυρίως σε ηφαιστειοκλαστικά ιζήµατα, όπου σε µερικές περιπτώσεις οι ζεόλιθοι αποτελούν το 95% του πετρώµατος (Τσιραµπίδης 2002). Μέχρι σήµερα έχουν αναγνωριστεί περίπου 50 είδη φυσικών ζεόλιθων και περισσότερα από 100 είδη έχουν παρασκευαστεί συνθετικά. Οι συνθετικοί ζεόλιθοι µπορούν να παρασκευαστούν κατά τρόπο που να εξυπηρετούν τις ανάγκες της βιοµηχανίας, ενώ οι φυσικοί ζεόλιθοι έχουν σταθερές ιδιότητες και χρησιµοποιούνται περισσότερο στην πράξη ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που είναι πιο οικονοµικοί, ή υπερέχουν σε σχέση µε τους συνθετικούς (Holmes 1994). Από τους φυσικούς ζεόλιθους, οι πιο διαδεδοµένοι και µε τη µεγαλύτερη οικονοµική σηµασία είναι ο κλινοπτιλόλιθος, το ανάλκιµο, ο χαβαζίτης, ο εριονίτης, ο ευλανδίτης, ο λωµονίτης, ο µορδενίτης, ο νατρόλιθος και ο φιλλιψίτης (Hawkins 1984, Holmes 1994, Τσιραµπίδης 2002). Σε µεγαλύτερες ποσότητες απαντώνται το ανάλκιµο και ο κλινοπτιλόλιθος (Holmes 1994). Οι περισσότερο χρήσιµοι για εφαρµογές στη γεωργία φαίνεται να είναι ο κλινοπτιλόλιθος, ο χαβαζίτης, ο εριονίτης, ο µορδενίτης και ο φιλλιψίτης, µε σηµαντικότερο τον κλινοπτιλόλιθο (Hawkins 1984). Η εµπορική χρήση των φυσικών ζεόλιθων αυξήθηκε ραγδαία την τελευταία δεκαετία κυρίως λόγω των εφαρµογών τους στη γεωργία (Armbruster 2001). Πριν από 25 χρόνια η ετήσια ποσότητα ζεόλιθων που εξορύσσονταν ανερχόταν σε τόνους παγκόσµια (Mumpton 1984a). Tο 1997 η παραγωγή ανήλθε σε 3,6 εκ. τόνους, και αφορούσε κυρίως κλινοπτιλόλιθο και χαβαζίτη, από τους οποίους τα 2/3 εξορύχτηκαν µόνο στην Κίνα (Armbuster 2001). Κοιτάσµατα πλούσια σε ζεόλιθους υπάρχουν και στην Ελλάδα, τόσο στις ηπειρωτικές όσο και στις νησιωτικές περιοχές. Οι µεγαλύτερες εναποθέσεις βρέθηκαν σε πολλές περιοχές της Θράκης και στο νησί Πολίεγος στο Αιγαίο Πέλαγος. Μεγαλύτερη σηµασία έχουν εκείνες της ανατολικής Θράκης, και κυρίως των 12

13 Μεταξάδων και του Πενταλόφου. Πολυάριθµα κοιτάσµατα υπάρχουν και σε πολλά νησιά του νοτιοανατολικού Αιγαίου και του Ιονίου Πελάγους. Τα περισσότερα από αυτά είναι της Τριταίας εποχής και σχηµατίστηκαν από τη µεταµόρφωση πυροκλαστικών πετρωµάτων κυρίως σε ανοιχτά υδρολογικά συστήµατα και σε χαµηλής αλατότητας ή υποθαλάσσιο περιβάλλον, από τη δράση είτε ταυτόχρονα µετεωρικού και θαλασσίου νερού, είτε από την κυκλοφορία υδροθερµικών νερών που αναµιγνύονται µε θαλασσινό νερό. Στις εναποθέσεις της Θράκης και του Ιονίου Πελάγους ανευρίσκονται κλινοπτιλόλιθος ή/και ευλανδίτης, ενώ του Αιγαίου κλινοπτιλόλιθος ή µορδενίτης (Kassoli-Fournaraki 2002). II. ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΚΗ ΟΜΗ Οι ζεόλιθοι σχηµατίζουν ένυδρους κρυστάλλους που αποτελούνται από πολυάριθµα τρισδιάστατα πλαίσια τετραέδρων αργυλίου-πυριτίου-οξυγόνου συνδεόµενα µεταξύ τους. Κάθε είδος ζεόλιθου έχει τη δική του κρυσταλλική δοµή η οποία απεικονίζεται ως τετράεδρα πυριτικών (SiO 4-4 ) και αργιλικών (AlO 5-4 ) ιόντων που ενώνονται µεταξύ τους σε απλά γεωµετρικά σχήµατα (Holmes 1994). Τα τετράεδρα αυτά, τα οποία καλούνται πρωτογενείς δοµικές µονάδες, ενώνονται και σχηµατίζουν τις δευτερογενείς δοµικές µονάδες που αποτελούνται από τετραµελείς, εξαµελείς και άλλους δακτυλίους καθώς και άλλους περισσότερο πολύπλοκους σχηµατισµούς. Από την ένωση των δευτερογενών µονάδων, διαµορφώνονται οι τελικές ανοιχτές µικροπορώδεις κρυσταλλικές δοµές των ζεόλιθων (Tsitsishvili 1988). Στο Σχήµα 1 παρουσιάζεται ένα τέτοιο ζεολιθικό τετράεδρο, όπου είναι προφανής η σχέση των ιόντων οξυγόνου (λευκές σφαίρες) µε τα ιόντα αργιλίου και πυριτίου (µαύρες σφαίρες) (Holmes 1994), και στο Σχήµα 2 ο τρόπος µε τον οποίο συνδέονται στο χώρο τα τετράεδρα µεταξύ τους (Mumpton και Fishman 1977, Mumpton 1984a). Είναι φανερό ότι κάθε άτοµο οξυγόνου στο σχηµατιζόµενο κρυσταλλικό πλέγµα είναι κοινό για δυο γειτονικά τετράεδρα µε αποτέλεσµα η αναλογία ατόµων οξυγόνου / πυριτίου + αργιλίου να είναι 2 / 1 (Mumpton και Fishman 1977, Mumpton 1984a, Holmes 1994). Μέχρι σήµερα δεν είναι γνωστό κανένα είδος φυσικού ζεόλιθου που να περιέχει περισσότερα άτοµα Al από άτοµα Si 13

14 και συνεπώς η µοριακή αναλογία SiO 2 / Al 2 O 3 είναι πάντοτε µεγαλύτερη ή ίση µε 2 / 1 (Mumpton και Fishman 1977, Mumpton 1984a). Σχήµα 1. Σχέση µεταξύ ιόντων πυριτίου ή αργιλίου (µαύρη σφαίρα) και ιόντων οξυγόνου σε ένα τυπικό ζεολιθικό τετράεδρο. Σχήµα 2. Απεικόνιση πολύεδρου που προκύπτει από τη συνένωση των τετραέδρων SiO 4-4 και (AlO 5-4 ). Το κρυσταλλικό πλέγµα που σχηµατίζεται µε τον τρόπο αυτό είναι φορτισµένο αρνητικά και η ηλεκτρική ουδετερότητα επιτυγχάνεται µε τα λεγόµενα ανταλλάξιµα κατιόντα που συγκρατούνται χαλαρά στις εσωτερικές κοιλότητες του πλέγµατος και περιβάλλονται από νερό (Mumpton και Fishman 1977, Mumpton 1984a, Holmes 1994). Τα ανταλλάξιµα κατιόντα είναι µονοσθενή και δισθενή µεταλλικά ιόντα και κυρίως ιόντα Na +, K +, Ca 2+ και Mg 2+ (Mumpton και Fishman 1977, Mumpton 1984a). Τα ελεύθερα αυτά κατιόντα, κάτω από ορισµένες συνθήκες, µπορούν να ανταλλάσσονται µε κατιόντα του περιβάλλοντος, χωρίς να αλλοιώνεται ουσιαστικά η κρυσταλλική δοµή (Hawkins 1984) µε µόνο περιορισµό τη διατήρηση της ηλεκτρικής ουδετερότητας (Mumpton 1984a). Πρακτικά, στις θέσεις ανταλλαγής 14

15 των φυσικών ζεόλιθων σπάνια απαντώνται τρισθενή και τετρασθενή κατιόντα (Mumpton 1984a). Τα αργιλιοπυριτικά πλαίσια των ζεόλιθων είναι αξιοσηµείωτα ανοικτά και περιέχουν αγωγούς (κανάλια) και αλληλένδετους κενούς χώρους που πληρούνται µερικώς µε κατιόντα και νερό. Οι ενδοκρυσταλλικοί κενοί χώροι αποτελούν το 20-50% του ολικού όγκου των κρυστάλλων για τους περισσότερους ζεόλιθους. Για τους φυσικούς, όπως ο κλινοπτιλόλιθος, ο µορδενίτης και ο φερριερίτης, πλησιάζει το 20%, για το χαβαζίτη και τον εριονίτη το 30% και για τους συνθετικούς, όπως οι ζεόλιθοι Α, Χ και Υ, το 50%. Οι διάµετροι των ανοιγµάτων ή λιµένων εισόδου, όπως ονοµάζονται, που οδηγούν στους χώρους αυτούς κυµαίνονται από 3 έως 10 Å (Flaningen 1984). Αγωγοί διαµέτρου µέχρι 8 Å οδηγούν µέσα σε µεγάλες τρισδιάστατες κοιλότητες, όπου είναι δυνατό να προσροφηθούν µεγαλοµοριακές ενώσεις (Mumpton και Fishman 1977, Mumpton 1984a, Τσιραµπίδης 2002). Το σύστηµα αγωγών και κοιλοτήτων είναι διαφορετικό σε κάθε ζεολιθική δοµή, όπως και τα ανοίγµατα των λιµένων εισόδου, επιτρέποντας έτσι σε µεγάλη ποικιλία υλικών να δεσµεύονται σ αυτά τα «µοριακά κόσκινα» (Τσιραµπίδης 2002). Η εσωτερική δοµή των κρυστάλλων είναι εξαιρετικά υδρόφιλη (Flaningen 1984). Μόρια νερού απαντώνται χαλαρά συνδεδεµένα στα µεγάλα κενά διαστήµατα των πόρων της δοµής τόσο των φυσικών όσο και των συνθετικών ζεόλιθων και περιβάλλουν τα ανταλλάξιµα κατιόντα (Mumpton 1984a). Η ποσότητα του απορροφηµένου νερού αποτελεί το 10-20% του αφυδατωµένου µέλους. Το νερό αυτό αποβάλλεται σταδιακά µε θέρµανση µέχρι περίπου τη θερµοκρασία των 350 ο C και επαναπροσλαµβάνεται µε βαθµιαία µείωση της θερµοκρασίας (Τσιραµπίδης 2002). Για την πλήρη αφαίρεση του νερού τυπικά απαιτούνται θερµοκρασίες κοντά στους 300 ο C για τους περισσότερους συνθετικούς ζεόλιθους, ενώ για τους φυσικούς, όπως ο µορδενίτης και ο κλινοπτιλόλιθος, φαίνεται να είναι απαραίτητες θερµοκρασίες τουλάχιστον 400 ο C (Flaningen 1984). Σε κάθε δεδοµένη θερµοκρασία, το νερό που περιέχουν οι ζεόλιθοι εξαρτάται από την υγρασία της ατµόσφαιρας όπου εκτίθεται ο ζεόλιθος (Mumpton 1984a). Μετά την αποµάκρυνση της υγρασίας από το κρυσταλλικό πλέγµα των ζεόλιθων, τα ανταλλάξιµα κατιόντα επιστρέφουν στις εσωτερικές επιφάνειες των αγωγών και των κοιλοτήτων, κοντά στις φορτισµένες θέσεις των τετραέδρων (Mumpton 1984a). Με βάση το γεγονός ότι οι θέσεις όπου πραγµατοποιούνται η 15

16 προσρόφηση, οι καταλυτικές αντιδράσεις και οι αντιδράσεις ιοντοανταλλαγής, τόσο στους φυσικούς όσο και στους συνθετικούς ζεόλιθους, βρίσκονται στο εσωτερικό της κρυσταλλικής τους δοµής, είναι απαραίτητη η αφυδάτωση, ή η «ενεργοποίηση» όπως ονοµάζεται στη βιοµηχανία, των ζεόλιθων πριν τη χρησιµοποίησή τους (Flaningen 1984). Ο γενικός χηµικός τύπος των ζεόλιθων είναι: M 2/n O. Al 2 O 3. xsio 2. yh 2 O, όπου Μ είναι το άλκαλι ή η αλκαλική γαία, n το σθένος κατιόντος, x ένας αριθµός από 2 µέχρι 10 και y ένας αριθµός από 3 µέχρι 7. Ο χηµικός και ο κρυσταλλικός τύπος του κλινοπτιλόλιθου, του πιο γνωστού από τους φυσικούς ζεόλιθους, είναι: (Na, K) 2 O. Al 2 O 3. 10SiO 2. 8H 2 O και (Na 3 K 3 )(Al 6 Si 30 O 72 ). 24H 2 O αντίστοιχα. Τα ιόντα στην πρώτη παρένθεση του κρυσταλλικού τύπου είναι τα λεγόµενα ανταλλάξιµα κατιόντα ενώ αυτά στη δεύτερη χαρακτηρίζονται δοµικά γιατί, µαζί µε τα οξυγόνα, σχηµατίζουν τα τετραεδρικά πλαίσια της κρυσταλλικής δοµής (Mumpton 1984a). ΙΙΙ. ΒΑΣΙΚΕΣ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ ΖΕΟΛΙΘΩΝ Οι ζεόλιθοι έχουν χαρακτηριστικές φυσικές και χηµικές ιδιότητες, που αξιοποιούνται ευρύτατα στη βιοµηχανία, τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Οι κυριότερες από αυτές είναι η προσροφητική ικανότητα και η σχετική µε αυτή χρήση τους ως «µοριακά κόσκινα», η ιδιότητα της ανταλλαγής ιόντων (ιοντοανταλλακτική ικανότητα) και η ιδιότητα να αποβάλλουν και να επαναπροσλαµβάνουν νερό, η οποία στην πραγµατικότητα είναι ένας ειδικός τύπος προσρόφησης (Mumpton 1984a). Οι ιδιότητες αυτές είναι αποτέλεσµα της συγκεκριµένης κρυσταλλικής δοµής και της σύνθεσης σε κατιόντα κάθε είδους ζεόλιθου (Holmes 1994). Οι κρυσταλλικοί ζεόλιθοι είναι µοναδικά προσροφητικά υλικά. Οι µεγάλες τους κεντρικές κοιλότητες και τα κανάλια εισόδου, πληρούνται µε µόρια νερού, που 16

17 σχηµατίζουν υδάτινες σφαίρες γύρω από τα ανταλλάξιµα κατιόντα. Εάν το νερό αποµακρυνθεί, νέα µόρια νερού και πολωµένα και ακόρεστα υποστρώµατα µε εγκάρσια διάµετρο αρκετά µικρή ώστε να εισέλθουν από τα κανάλια εισόδου, προσροφούνται άµεσα στους αφυδατωµένους αγωγούς και τις εσωτερικές κοιλότητες. Αντίθετα, µόρια που είναι αρκετά µεγάλα αποκλείονται, δίνοντας έτσι στους ζεόλιθους την ικανότητα να δρουν ως «µοριακά κόσκινα» (Mumpton και Fishman 1977, Mumpton 1984a, Tsitsishvili 1988, Holmes 1994). Η προσροφητική ικανότητα των ζεόλιθων παρουσιάζει µεγάλη παραλλακτικότητα γιατί επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, σηµαντικότεροι από τους οποίους είναι η αναλογία Si/Al, το είδος, η συγκέντρωση και η θέση των κατιόντων της δοµής καθώς και διάφορα άλλα χαρακτηριστικά της, όπως ο αριθµός και το µέγεθος των πόρων, ο αριθµός και το σχήµα των κοιλοτήτων, η γεωµετρία των καναλιών και η ενέργεια προσρόφησης του κάθε ζεόλιθου (Flaningen 1984). Οι ιζηµατογενείς ζεόλιθοι, όπως ο κλινοπτιλόλιθος, έχουν υψηλή χαρακτηριστική ενέργεια προσρόφησης, γεγονός που τους επιτρέπει να προσροφούν αποτελεσµατικά τα υποστρώµατα σε χαµηλή συγκέντρωση (Tsitsishvili 1988). Ιδιαίτερη σηµασία έχουν και τα χαρακτηριστικά των ίδιων των ζεολιθικών σωµατιδίων, όπως το µέγεθος των κρυστάλλων και ο βαθµός της κρυσταλλικής συσσωµάτωσης (Flaningen 1984). Μια δεύτερη βασική ιδιότητα των ζεόλιθων είναι η ικανότητά τους να ανταλλάσσουν κατιόντα του κρυσταλλικού τους πλέγµατος µε ιόντα του περιβάλλοντος. Τα ανταλλάξιµα κατιόντα των ζεόλιθων που συγκρατούνται µε χαλαρούς δεσµούς στην τετραεδρική τους δοµή, µπορούν να αποµακρυνθούν ή να ανταλλαγούν εύκολα, µετά από έκπλυση, µε κάποιο διάλυµα που περιέχει σε υψηλή συγκέντρωση ένα άλλο ιόν (Holmes 1994). Η διαδικασία αυτή, δεν είναι µόνο ένα επιφανειακό φαινόµενο αλλά επιτελείται στο εσωτερικό των ζεολιθικών σωµατιδίων. Η ιδιότητά τους αυτή καλείται ΙοντοΑνταλλακτική Ικανότητα ΙΑΙ (Cation exchange capacity CEC) και εκφράζει τον αριθµό των κατιόντων που είναι διαθέσιµα για ανταλλαγή ανά µονάδα βάρους ή όγκου ζεόλιθου (Semmens 1984). Οι κρυσταλλικοί ζεόλιθοι είναι από τους καλύτερους ιοντοανταλλακτές και έχουν ιοντοανταλλακτική ικανότητα mεq.100g -1, περίπου διπλάσια από αυτή του µπεντονίτη. Στον Πίνακα 1 φαίνεται η ιοντοανταλλακτική ικανότητα διάφορων ορυκτών και υλικών (Φιλιππίδης 2002) ενώ στον Πίνακα 2 η ιοντοανταλλακτική ικανότητα διάφορων ζεόλιθων (Mumpton 1984a). 17

18 Πίνακας 1. Ιοντοανταλλακτική Ικανότητα ορισµένων υλικών και ορυκτών (mεq.100g -1 ) Ορυκτό / Υλικό Ιοντοανταλλακτική Ιοντοανταλλακτική Ορυκτό / Υλικό Ικανότητα Ικανότητα Αστρίοι 1-7 Άµορφα αργυλικά Χαλαζίας 1-7 Αργυλικά ορυκτά Μοσχοβίτης 15 Οργανική ύλη Χλωρίτης Ζεόλιθοι Πίνακας 2. Ιοντοανταλλακτική Ικανότητα ορισµένων ζεόλιθων (meq.100g -1 ) Ζεόλιθος Ιοντοανταλλακτική Ιοντοανταλλακτική Ικανότητα Ζεόλιθος Ικανότητα Ανάλκιµο 454 Ευλανδίτης 291 Χαβαζίτης 384 Μορδενίτης 229 Κλινοπτιλόλιθος 216 Φιλλιψίτης 331 Εριονίτης 312 Ζεόλιθος Α 548 Φερριερίτης 233 Ζεόλιθος Χ 473 Ανάλογο φαινόµενο µε αυτό του «µοριακού κόσκινου» παρατηρείται στους ζεόλιθους και στην περίπτωση των ιόντων. Έτσι, ιόντα µε µικρό σχετικά µέγεθος εισέρχονται στις εσωτερικές κοιλότητες της δοµής των ζεόλιθων, ενώ τα µεγαλύτερα αποκλείονται (Mumpton και Fishman 1977, Mumpton 1984a, Holmes 1994). Η ιοντοανταλλακτική ικανότητα εξαρτάται κυρίως από την αναλογία αργιλίου/πυριτίου στο κρυσταλλικό πλέγµα. Όσο αυξάνεται η αναλογία αυτή, τόσο µεγαλύτερη είναι η έλλειψη φορτίων και συνεπώς τόσο µεγαλύτερος ο αριθµός των αλκαλίων και των αλκαλικών γαιών που απαιτούνται για την ηλεκτρική ουδετερότητα. Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την ιοντοανταλλακτική ικανότητα των ζεόλιθων είναι η συγκέντρωση των συγκεκριµένων κατιόντων στο διάλυµα, τα χαρακτηριστικά του ίδιου του κατιόντος (µέγεθος, σθένος) η θερµοκρασία, και τα χαρακτηριστικά της δοµής του ίδιου του ζεόλιθου (Holmes 1994). Μια άλλη ιδιότητα των ζεόλιθων σχετική µε την ιοντοανταλλαγή, είναι και η εκλεκτικότητα σε ό,τι αφορά τα κατιόντα. Οι ζεόλιθοι προτιµούν ή είναι περισσότερο 18

19 εκλεκτικοί σε συγκεκριµένα κατιόντα, ανάλογα µε το µέγεθος, τη φόρτιση του κατιόντος, την ειδική κρυσταλλική δοµή του ζεόλιθου και την κατανοµή των θέσεων ανταλλαγής στον ίδιο το ζεόλιθο (Semmens 1984). Αυτό συµβαίνει γιατί οι υδάτινες σφαίρες των κατιόντων µε υψηλή ένταση πεδίου, εµποδίζουν τη στενή προσέγγισή τους στις φορτισµένες θέσεις της δοµής ενώ, αντίθετα, κατιόντα µε χαµηλή ένταση πεδίου συγκρατούνται ισχυρότερα και ανταλλάσσονται εκλεκτικά από τους ζεόλιθους σε σχέση µε άλλα (Mumpton και Fishman 1977, Mumpton 1984a). Έχει αποδειχθεί ότι ο κλινοπτιλόλιθος παρουσιάζει µεγαλύτερη εκλεκτικότητα για τα κατιόντα µεγάλου µεγέθους. Σύµφωνα µε τον Ames (1960), η ο κλινοπτιλόλιθος παρουσιάζει την ακόλουθη εκλεκτικότητα: Cs > Rb > K > NH 4 > Ba > Sr > Na > Ca > Fe > Al > Mg > Li. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, οι ζεόλιθοι µπορούν να αποβάλλουν µε θέρµανση την ποσότητα του νερού που περιέχουν και να την επαναπροσλαµβάνουν µε τη µείωση της θερµοκρασίας. Με βάση τη συµπεριφορά τους κατά την αφυδάτωση, ταξινοµούνται σε δυο κατηγορίες: Η πρώτη, περιλαµβάνει αυτούς που δεν παρουσιάζουν µεγάλες αλλαγές της κρυσταλλικής τους δοµής κατά την αφυδάτωση εκτός από τη συνεχή απώλεια βάρους λόγω της απώλειας νερού ως αποτέλεσµα της αύξησης της θερµοκρασίας. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν φυσικοί ζεόλιθοι, όπως ο κλινοπτιλόλιθος, ο µορδενίτης, ο εριονίτης και ο χαβαζίτης, και συνθετικοί, όπως οι ζεόλιθοι Α και Χ, που είναι σταθεροί έως τη θερµοκρασία των 700 ή 800 ο C. Η δεύτερη κατηγορία περιλαµβάνει τους ζεόλιθους που υφίστανται µεγάλες αλλαγές της δοµής κατά την αφυδάτωση, και δεν εµφανίζουν οµαλή απώλεια βάρους. Οι ζεόλιθοι αυτοί εκδηλώνουν αντιστρεπτή απώλεια νερού σε χαµηλές θερµοκρασίες, αλλά σε υψηλότερες, χάνουν το ζεολιθικό τους χαρακτήρα (Holmes 1994). Τέλος, για τις εφαρµογές των ζεόλιθων, εκτός από τις παραπάνω βασικές τους ιδιότητες, ιδιαίτερη σηµασία έχει η σταθερότητά τους σε όξινο ph. Οι φυσικοί ζεόλιθοι εµφανίζουν υψηλή σταθερότητα στην επίδραση των οξέων. Περισσότερο σταθεροί είναι ο µορδενίτης, ο φερριερίτης και ο κλινοπτιλόλιθος, που είναι σταθεροί σε τιµή ph 2, ενώ ο εριονίτης, ο χαβαζίτης και το ανάλκιµο είναι λιγότερο σταθεροί (Tsitsishvili 1988). Η ανθεκτικότητα αυτή εξαρτάται από την αναλογία Si/Al του κρυστάλλου και µάλιστα όσο µεγαλύτερη είναι τόσο σταθερότερος είναι ο ζεόλιθος. 19

20 Ο µορδενίτης, ο φερριερίτης και ο κλινοπτιλόλιθος, έχουν αναλογία Si/Al περίπου 5-6 (Flaningen 1984). IV. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΖΕΟΛΙΘΩΝ Οι ζεόλιθοι παγκόσµια βρίσκουν εφαρµογές σε πολλά πεδία της οικοδοµικής, της βιοµηχανίας, της γεωργίας, της κτηνοτροφίας, της προστασίας του περιβάλλοντος και της ιατρικής. Μετά τον προσδιορισµό και την κατανόηση, ως ένα βαθµό, των ιδιοτήτων των υλικών αυτών, και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια µε την πρόοδο των ερευνών στον τοµέα των εφαρµογών τους, οι ζεόλιθοι χρησιµοποιούνται όλο και περισσότερο στην καθηµερινή µας ζωή. Στην οικοδοµική, οι ζεόλιθοι χρησιµοποιούνταν από πολύ παλιά ως δοµικοί λίθοι (Tsitsishvili 1988, Holmes 1994, Mumpton 1999, Kassoli-Fournaraki 2002, Τσιραµπίδης 2002). Σήµερα, χρησιµοποιούνται επίσης στην παραγωγή τσιµέντων ως υποκαταστάτες του περλίτη και της κίσσηρης (Holmes 1994, Mumpton 1999, Τσιραµπίδης 2002), στην κατασκευή ελαφρών τούβλων µεγάλης φυσικοχηµικής αντοχής και στην κατασκευή συµπιεσµένων σανίδων. Τα υλικά αυτά πλεονεκτούν λόγω της µεγάλης τους αντοχής στην τριβή και την απόξεση (Τσιραµπίδης 2002). Στη βιοµηχανία πετρελαιοειδών, έχουν χρησιµοποιηθεί ως καταλύτες για τον εµπλουτισµό του πετρελαίου (Tsitsishvili 1988, Holmes 1994, Mumpton 1999) και ως απορρυπαντικά για τον καθαρισµό πετροχηµικών αγωγών (Holmes 1994, Armbruster 2001), ενώ στη βιοµηχανία απορρυπαντικών αντικαθιστούν τις φωσφορικές ενώσεις (Τσιραµπίδης 2002, Φιλιππίδης 2002). Επίσης χρησιµοποιούνται ως υλικά πλήρωσης στην παραγωγή χαρτιού (Tsitsishvili 1988, Holmes 1994, Τσιραµπίδης 2002), ελαστικών και πολυµερών (Tsitsishvili 1988), για το διαχωρισµό αερίων ενώσεων (Tsitsishvili 1988, Holmes 1994, Mumpton 1999), για τον εµπλουτισµό του φυσικού αερίου (Holmes 1994) και ως αποξηραντικά, απορροφητικά και στεγανά υλικά (Τσιραµπίδης 2002, Φιλιππίδης 2002). Οι ζεόλιθοι στον τοµέα της προστασίας του περιβάλλοντος βρίσκουν εφαρµογή ως υλικά καθαρισµού λυµάτων και υγρών αποβλήτων (Murphy και συν. 1978, Tsitsishvili 1988, Holmes 1994, Mumpton 1999, Armbuster 2001, Τσιραµπίδης 2002, Φιλιππίδης 2002), στην εξυγίανση του πόσιµου νερού για την αποµάκρυνση των βαρέων µετάλλων και της αµµωνίας (Tsitsishvili 1988, Mumpton 1999, 20

21 Tsitsishvili και συν. 2002, Φιλιππίδης 2002), στην αποµάκρυνση και την επεξεργασία ραδιενεργών αποβλήτων (Tsitsishvili 1988, Holmes 1994, Mumpton 1999, Armbuster 2001, Pabalan 2002, Τσιραµπίδης 2002, Φιλιππίδης 2002), στον εµπλουτισµό του αέρα και του νερού µε οξυγόνο (Tsitsishvili 1988, Holmes 1994, Mumpton 1999, Τσιραµπίδης 2002, Φιλιππίδης 2002) και στην εκµετάλλευση της ηλιακής ακτινοβολίας για την εξοικονόµηση ενέργειας (Tsitsishvili 1988, Holmes 1994, Τσιραµπίδης 2002). Στη γεωργία χρησιµοποιούνται ως βελτιωτικά των εδαφών και υποστρώµατα (Parham 1984, Tsitsishvili 1988, Holmes 1994, Mumpton 1999, Τσιραµπίδης 2002, Φιλιππίδης 2002), ως προσθετικά λιπασµάτων για την αργή απελευθέρωση των συστατικών τους στο έδαφος (Parham 1984, Tsitsishvili 1988, Holmes 1994, Mumpton 1999, Armbruster 2001, Τσιραµπίδης 2002, Φιλιππίδης 2002) και για την αποµάκρυνση βαρέων µετάλλων από το έδαφος (Tsitsishvili 1988, Holmes 1994). Στην κτηνοτροφία, πέρα από τη χρήση τους ως πρόσθετης ύλης ζωοτροφών, βρίσκουν εφαρµογή στη διαχείριση των κτηνοτροφικών αποβλήτων (Mumpton και Fishman 1977, Miner 1984, Tsitsishvili 1988, Andrews και συν. 1993, Holmes 1994, Dwairy 1998, Mumpton 1999, Φιλιππίδης 2002, Williams και συν. 2002), στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ζώων στους θαλάµους εκτροφής (Mumpton και Fishman 1977, Miner 1984, Amon και συν. 1997, Lefcourt και Meisinger 2001, Σαουλίδης και συν. 2001), στην παρασκευή συµπήκτων, ως συγκολλητικοί παράγοντες (Holmes 1994, Angulo και συν. 1995) και συντηρητικά (Holmes 1994), και στα ζώα συντροφιάς ως άµµος υγιεινής (Holmes 1994, Mumpton 1999, Armbuster 2001, Kassoli-Fournaraki 2002, Τσιραµπίδης 2002, Φιλιππίδης 2002). Στον τοµέα των ιχθυοκαλλιεργειών οι ζεόλιθοι χρησιµοποιούνται για την αποµάκρυνση της αµµωνίας από τις δεξαµενές εκτροφής των ψαριών (Mumpton και Fishman 1977, Klieve και Semmens 1980, Piper και Smith 1984, Horsch και Holway 1984, Collela και συν. 1984, Ciambelli και συν. 1984, Kassoli-Fournaraki 2002), την αποµάκρυνση των βαρέων µετάλλων (Jain και συν. 1996, Jain 1999), τη µεταφορά των ψαριών (Mumpton και Fishman 1977, Holmes 1994, Mumpton 1999), την αύξηση του οξυγόνου στα αεριζόµενα νερά των ιχθυοκαλλιεργειών (Mumpton και Fishman 1977) και την αποµάκρυνση της αµµωνίας από τα ενυδρεία (Konstantinov και Pelipenko 1983, Holmes 1994, Mumpton 1999). Οι ζεόλιθοι τα τελευταία χρόνια έχουν βρει αρκετές εφαρµογές και στον τοµέα της ιατρικής. Έχουν χρησιµοποιηθεί ως ρυθµιστικοί παράγοντες για τη µείωση 21

22 της οξύτητας του στοµαχικού περιεχοµένου και για τη θεραπεία του έλκους του στοµάχου (Mumpton 1999, Linares και συν. 2002), µε τη µορφή σκόνης, για την επιτάχυνση της επούλωσης των τραυµάτων (Mumpton 1999, Alam και συν. 2004), στην παρασκευή αντιδιαρροϊκών θεραπευτικών σκευασµάτων (Rodrigues-Fuentes 1997), σκευασµάτων για τη µείωση των επιπέδων χοληστερόλης στον ανθρώπινο οργανισµό (Simon-Carballo και συν. 2001) και ως µέσα για τη βραδεία απελευθέρωση φαρµακευτικών ουσιών (Dyer και συν. 2000). Χρησιµοποιείται επίσης, ως υλικό για την αποµάκρυνση των ιόντων αµµωνίου στις συσκευές αιµοκάθαρσης (Mumpton 1999, Φιλιππίδης 2002), ως φίλτρο στα αναισθητικά µηχανήµατα (Perhag και συν. 2000) και στις µονάδες διαχωρισµού αερίων για την προµήθεια των ασθενών στα νοσοκοµεία µε αέρα εµπλουτισµένο σε οξυγόνο (Holmes 1994). Στην οδοντιατρική, αξιοποιείται στην παραγωγή εµφρακτικών υλικών (Matsuura και συν. 1997, Kawahara και συν. 2000) και ως στιλβωτικό υλικό στις οδοντόπαστες (Kato και συν. 1970, Φιλιππίδης 2002). V. ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΖΕΟΛΙΘΩΝ ΣΤΗ ΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΖΩΩΝ. Η χρήση ζεόλιθων, τόσο των φυσικών όσο και των συνθετικών, ως πρόσθετων υλών στα σιτηρέσια των παραγωγικών ζώων έχει αυξηθεί σηµαντικά τα τελευταία χρόνια. Σήµερα, έχει εγκριθεί επίσηµα η χρήση τους ως προσθετικά στις ζωοτροφές των βοοειδών, των µικρών µηρυκαστικών, των χοίρων και των πτηνών στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύµφωνα µε την οδηγία 70/524/ΕΟΚ (European Commission Regulation No 2200/2001). Αφορµή για την έναρξη της χρησιµοποίησής τους αποτέλεσε η παρατήρηση Ιαπώνων ερευνητών ότι η προσθήκη µοντµοριλονίτη (ενός φιλοπυριτικού ορυκτού, συγγενούς µε τους ζεόλιθους) στο σιτηρέσιο κρεοπαραγωγών ορνιθίων είχε ως αποτέλεσµα την αύξηση της πεπτικότητας της χορηγούµενης τροφής (Quisenberry 1968). Από τότε έχουν διενεργηθεί πολλοί πειραµατισµοί σε όλα τα είδη των παραγωγικών ζώων για να προσδιοριστεί η ιδανική αναλογία στην οποία θα πρέπει να ενσωµατώνονται στα σιτηρέσια, ο τρόπος δράσης τους και να δειχθεί ποια η επίδραση της χρήσης των ορυκτών αυτών, τόσο στις αποδόσεις, όσο και στην υγιεινή κατάσταση των ζώων και στην πρόληψη ή τη θεραπεία διαφόρων παθολογικών καταστάσεων. 22

23 Από τη µελέτη των ερευνών αυτών, προκύπτει ότι τα αποτελέσµατα είναι πολλές φορές αντικρουόµενα και στερούνται επαναληψιµότητας, οδηγώντας σε αντιφατικά συµπεράσµατα ως προς την αποτελεσµατικότητα της χρήσης των ζεόλιθων στη διατροφή των ζώων. Οι κυριότερες αιτίες για την αντιφατικότητα των αποτελεσµάτων είναι η χρησιµοποίηση ζεολιθοφόρων υλικών µε διαφορετική περιεκτικότητα σε ζεόλιθο και διαφορετικές προσµίξεις, από διαφορετικές πηγές και µε διαφορετικές ιδιότητες (Sheppard 1984). Οι παράµετροι αυτές, θα πρέπει να λαµβάνονται σοβαρά υπόψη προκειµένου να γίνεται σωστή αξιολόγηση των αποτελεσµάτων. α. Επίδραση των ζεόλιθων στη λειτουργία του πεπτικού συστήµατος και στη διαδικασία της πέψης Οι φυσικοί και οι συνθετικοί ζεόλιθοι δεν έχουν την ίδια συµπεριφορά στο πεπτικό σύστηµα των ζώων, λόγω της διαφορετικής ανθεκτικότητας που παρουσιάζουν στο όξινο ph. Όπως αναφέρθηκε προηγούµενα, η σταθερότητα των ζεόλιθων στο όξινο ph εξαρτάται από την αναλογία Si/Al και µάλιστα, όσο υψηλότερη είναι, τόσο µεγαλύτερη είναι και η σταθερότητα. Οι φυσικοί ζεόλιθοι που έχουν υψηλή αναλογία Si/Al (5) (Holmes 1994) εµφανίζονται πρακτικά σταθεροί κατά τη δίοδό τους από τον πεπτικό σωλήνα και αποβάλλονται µε τα κόπρανα αυτούσιοι, ενώ αντίθετα, οι συνθετικοί, και ιδιαίτερα ο ζεόλιθος Α που έχει αναλογία Si/Al=1 (Holmes 1994), υφίστανται κάποιου βαθµού αποδόµηση. Αναφέρεται από ερευνητές ότι µόνο το 7% του προστιθέµενου συνθετικού ζεόλιθου Α στα σιτηρέσια των ορνίθων αποβάλλεται µε την αρχική του µορφή (Roland και συν. 1993) και ότι η χρήση του σε αναπτυσσόµενους αµνούς (Pond και συν. 1984), πτηνά (Roland και συν. 1993) και σκύλους (Cefali και συν. 1995) συνοδεύεται από αύξηση των επιπέδων Si και Al στα απεκκρινόµενα βιολογικά υλικά, στο αίµα και στους ιστούς τους. Αντίθετα, έχει αποδειχθεί ότι η χρήση κλινοπτιλόλιθου σε αναπτυσσόµενους αµνούς δε συνοδεύεται από αύξηση της απέκκρισης Si µέσω των ούρων (Pond και συν. 1984) και ότι η ενσωµάτωσή του στα σιτηρέσια των χοίρων δεν µεταβάλλει τη συγκέντρωση του Al στο ήπαρ και τους νεφρούς (Pond και συν. 1989). Η ενσωµάτωση είτε φυσικών είτε συνθετικών ζεόλιθων στα σιτηρέσια, φαίνεται να προκαλεί αύξηση της πρόσληψης ξηράς ουσίας (Ξ.Ο.) σε µόσχους, 23

24 γαλακτοπαραγωγούς αγελάδες και πρόβατα (Mumpton και Fishman 1977, Sweeney και συν. 1984, Hemken και συν. 1984, Pond 1984a, Roussel και συν. 1992). Η αύξηση αυτή θεωρείται λογική προκειµένου να ρυθµιστεί η ηµερήσια πρόσληψη οργανικής ουσίας, ώστε τα ζώα να λαµβάνουν την απαιτούµενη ποσότητα ενέργειας για την κάλυψη των αναγκών τους. Ωστόσο, οι McCollum και Galyean (1983) δεν παρατήρησαν καµία µεταβολή στην πρόσληψη Ξ.Ο. όταν ο κλινοπτιλόλιθος προστέθηκε στα σιτηρέσια παχυνόµενων µόσχων τα οποία περιείχαν υψηλό ποσοστό συµπυκνωµένων τροφών. Αυτό πιθανότατα οφείλεται στο γεγονός ότι η πρόσληψη της οργανικής ουσίας παρέµεινε ανεπηρέαστη. Αντίθετα, ο Hutcheson (1984) διαπίστωσε ότι η προσθήκη 3% κλινοπτιλόλιθου στην τροφή µόσχων µείωσε την πρόσληψη τροφής µόνο κατά τις δύο πρώτες εβδοµάδες της χορήγησης και υποστήριξε ότι είναι απαραίτητη µια περίοδος προσαρµογής, διάρκειας 2 εβδοµάδων, κάθε φορά που χορηγούνται ζεόλιθοι στους µόσχους. Μείωση στην ηµερήσια πρόσληψη Ξ.Ο. παρατήρησαν οι Johnson και συν. (1988) όταν χορήγησαν συνθετικό ζεόλιθο Α σε σιτηρέσια γαλακτοπαραγωγών αγελάδων σε ποσοστό 2%. Η διαπίστωση αυτή δεν επαληθεύτηκε σε µεταγενέστερη µελέτη των Roussel και συν. (1992) οι οποίοι διαπίστωσαν ότι ο συνθετικός ζεόλιθος Α προκαλεί αύξηση της πρόσληψης Ξ.Ο. στις γαλακτοπαραγωγούς αγελάδες. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι οι τελευταίοι χρησιµοποίησαν ποσότητες ζεόλιθου που δεν ξεπερνούσαν το 1,5% της ξηράς ουσίας του σιτηρεσίου. Οι White και Ohlrogge (1974), µετά από in vivo και in vitro πειραµατισµούς, παρατήρησαν ότι τόσο οι φυσικοί όσο και οι συνθετικοί ζεόλιθοι δέσµευαν άµεσα τα ιόντα αµµωνίου (NH + 4 ), που απελευθερώνονταν στη µεγάλη κοιλία (Μ.Κ.) των µηρυκαστικών κατά την αποδόµηση µη πρωτεϊνικών αζωτούχων ουσιών, και τα απελευθέρωναν σταδιακά, ανταλλάσσοντάς τα µε ιόντα νατρίου που εισέρχονταν στη Μ.Κ. µε το σίελο κατά τη διάρκεια της πέψης. Η παρατήρηση αυτή αποτέλεσε την αφορµή για να διεξαχθούν πολλοί πειραµατισµοί µε σκοπό να προσδιοριστεί η επίδραση των ζεόλιθων στην παραγόµενη αµµωνία στη Μ.Κ. και η δυνατότητα χρησιµοποίησής τους για τον περιορισµό της τοξικότητας της ουρίας, όταν η τελευταία χρησιµοποιείται στα σιτηρέσια των µηρυκαστικών. Οι Hemken και συν. (1984) παρατήρησαν ότι η προσθήκη κλινοπτιλόλιθου σε ποσοστό 6% σε σιτηρέσιο γαλακτοπαραγωγών αγελάδων που περιείχε 2% ουρία, οδήγησε στη µείωση της συγκέντρωσης της αµµωνίας στη Μ.Κ., γεγονός που θεωρήθηκε ενδεικτικό βελτιωµένης αξιοποίησης των πρωτεϊνών από τα ζώα. Η ίδια 24

25 τάση σηµειώθηκε επίσης µε την προσθήκη 5% κλινοπτιλόλιθου σε σιτηρέσια µόσχων (Sweeney και συν. 1984) και αρνιών (Nestorov και συν. 1979) που περιείχαν ουρία. Σε σιτηρέσια χωρίς ουρία, ο κλινοπτιλόλιθος αποδείχθηκε αποτελεσµατικός στη δέσµευση αµµωνίας, όταν χορηγήθηκε σε µόσχους που λάµβαναν σιτηρέσια πλούσια σε συµπυκνωµένες τροφές και µάλιστα, η ταχύτητα µείωσης της συγκέντρωσης αµµωνίας ήταν ανάλογη του ποσοστού συµµετοχής του ζεόλιθου στο σιτηρέσιο (McCollum και Galyean 1983). Αναφέρονται όµως και περιπτώσεις που οι ζεόλιθοι δεν επηρεάζουν τη συγκέντρωση της αµµωνίας στη µεγάλη κοιλία, τόσο in vitro όσο και in vivo. Στο συµπέρασµα αυτό κατέληξαν οι Pickett και συν. (2002) χρησιµοποιώντας, in vitro, κλινοπτιλόλιθο και συνθετικό ζεόλιθο Α σε ποσοστό 2,5%. Στα βοοειδή, το ίδιο αποτέλεσµα είχε η προσθήκη στο σιτηρέσιο γαλακτοπαραγωγών αγελάδων 250 (Bergero και συν. 1997) ή 200 g κλινοπτιλόλιθου την ηµέρα (Bosi και συν. 2002) αλλά και συνθετικού ζεόλιθου Α σε ποσοστό 2% (Johnson και συν. 1988) καθώς και η ενσωµάτωση 5% κλινοπτιλόλιθου στο σιτηρέσιο µόσχων που συµµετείχαν σε αυξηµένα ποσοστά χονδροειδείς ζωοτροφές (Sweeney και συν. 1984). έσµευση της αµµωνίας στον πεπτικό σωλήνα µε τη χρήση ζεόλιθων έχει παρατηρηθεί και στους χοίρους και µάλιστα, στην ιδιότητα αυτή των ζεόλιθων αποδόθηκαν, κατά ένα µέρος, οι διαπιστωµένα αυξηµένες αποδόσεις. Από πολλούς ερευνητές έχει αποδειχθεί ότι ο κλινοπτιλόλιθος αυξάνει την ποσότητα του αζώτου (Ν) που αποβάλλεται µε τα κόπρανα (Shurson και συν. 1984a, Poulsen και Oksbjerg 1995) και µειώνει τη συγκέντρωση της αµµωνίας στην πυλαία (Pond και συν. 1988) και τη συστηµατική κυκλοφορία των χοίρων (Shurson και συν. 1984a, Kyriakis και συν. 2000b). Οι µεταβολές αυτές οφείλονται αποκλειστικά στη δέσµευση της αµµωνίας από τους ζεόλιθους, καθώς ο κλινοπτιλόλιθος δεν επηρεάζει αρνητικά την ουρεολυτική βακτηριακή χλωρίδα του παχέως εντέρου και τη δραστηριότητα της ουρεάσης (Varel και συν. 1987). Έχει αποδειχθεί ότι όταν οι φυσικοί ζεόλιθοι προστίθενται σε υδατικά διαλύµατα είτε µε όξινο είτε µε αλκαλικό ph, ενεργούν ως ρυθµιστικοί παράγοντες (Filippidis και συν. 1996). Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες να αξιοποιηθεί η ιδιότητά τους αυτή µε στόχο τη ρύθµιση του ph της Μ.Κ. αλλά τα αποτελέσµατα των µελετών είναι αντιφατικά. Σε γαλακτοπαραγωγούς αγελάδες η χρήση κλινοπτιλόλιθου στη δόση των 250 (Bergero και συν. 1997) ή 200 g την ηµέρα (Bosi και συν. 2002), όπως και σε ποσοστό 1,8% (Moghaddam και Taghizadeh 2001) δεν επηρέασε την τιµή του 25

26 ph της Μ.Κ., ενώ σε ποσοστό 3% την µείωσε (Moghaddam και Taghizadeh 2001). Μείωση του ph παρατηρήθηκε και όταν χρησιµοποιήθηκε κλινοπτιλόλιθος σε ποσοστά 2,5 και 5% σε σιτηρέσια µόσχων πλούσια σε συµπυκνωµένες τροφές, µε ταυτόχρονη µείωση των επιπέδων της αµµωνίας στη Μ.Κ. (McCollum και Galyean 1983). Αντίθετα το ph βρέθηκε σηµαντικά αυξηµένο όταν ο κλινοπτιλόλιθος αντικατέστησε καρπούς δηµητριακών σε ποσοστό 1,2% σε σιτηρέσιο µόσχων στο οποίο συµµετείχαν σε αυξηµένο ποσοστό συµπυκνωµένες τροφές (Eng και συν. 2003). Ακόµα, η τιµή του ph φαίνεται να µην επηρεάζεται από την προσθήκη κλινοπτιλόλιθου σε σιτηρέσια που κυριαρχούν οι χονδροειδείς τροφές (Sweeney και συν. 1984), ούτε από την παρουσία συνθετικών ζεόλιθων (Johnson και συν. 1988, Pickett και συν. 2002). Η ιδιότητα των ζεόλιθων να προσλαµβάνουν και να απελευθερώνουν νερό, έδωσε στους ερευνητές το ερέθισµα να µελετήσουν την πιθανή επίδρασή τους στον όγκο και το ρυθµό ροής της υγρής φάσης του πεπτικού περιεχοµένου. Σύµφωνα µε τους McCollum και Galyean (1983) η ενσωµάτωση κλινοπτιλόλιθου σε διάφορα ποσοστά, στα σιτηρέσια µόσχων µε υψηλά επίπεδα συµπυκνωµένων τροφών, δεν επηρέασε σηµαντικά τον όγκο των υγρών στη Μ.Κ., παρατηρήθηκε όµως µια τάση αύξησης του όγκου των υγρών και ταυτόχρονης µείωσης της περιεκτικότητάς τους σε ξηρά ουσία ανάλογη µε την αύξηση των επιπέδων του κλινοπτιλόλιθου. Η τάση αυτή αποδόθηκε στην επάνοδο µεγαλύτερης ποσότητας υγρών στη Μ.Κ., πιθανότατα λόγω της µεταβολής της ωσµωτικής πίεσης από τη συγκράτηση νερού και τη δέσµευση κατιόντων του περιεχοµένου της από τον κλινοπτιλόλιθο. Από τη προσθήκη επίσης 3% (Galyean και Chabot 1981) και 5% (Sweeney και συν. 1984) κλινοπτιλόλιθου σε σιτηρέσια µόσχων πλούσια σε χονδροειδείς τροφές, ο όγκος και ο ρυθµός ροής της υγρής φάσης της Μ.Κ. έµειναν πρακτικά ανεπηρέαστοι. Ο συνθετικός ζεόλιθος Α όµως, φαίνεται να έχει διαφορετική επίδραση, καθώς προκάλεσε µείωση του όγκου της υγρής φάσης και του ρυθµού ροής των υγρών της Μ.Κ., όταν χρησιµοποιήθηκε σε ποσοστό 2% στο σιτηρέσιο γαλακτοπαραγωγών αγελάδων (Johnson και συν. 1988). Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του στοµαχικού περιεχοµένου και η ζωτικότητα της µικροβιακής χλωρίδας της Μ.Κ. των βοοειδών, δεν φαίνεται να επηρεάζονται αρνητικά από την παρουσία ζεόλιθου. Σύµφωνα µε τους Moghaddam και Taghizadeh (2001), η προσθήκη ζεόλιθου σε ποσοστά 1,8 και 3% στα σιτηρέσια γαλακτοπαραγωγών αγελάδων δεν µετέβαλε την οσµή του περιεχοµένου της Μ.Κ., το 26

27 βακτηριακό πληθυσµό και το χρόνο αποχρωµατισµού του κυανού του µεθυλενίου. Η παρουσία του ζεόλιθου προκάλεσε αύξηση του χρόνου κατά τη δοκιµή επίπλευσηςκαθίζησης χωρίς όµως η διαφορά να είναι στατιστικά σηµαντική µεταξύ των διαφορετικών ποσοστών ζεόλιθου. Η αύξηση του χρόνου κατά τη δοκιµή επίπλευσηςκαθίζησης, οφείλεται στη µεγαλύτερη παραγωγή αερίων λόγω των αυξηµένων ζυµώσεων από τη µικροβιακή χλωρίδα. Αυξηµένη παραγωγή αερίων παρουσία ζεόλιθων παρατηρήθηκε επίσης σε in vitro πειραµατισµούς από τους Varadyova και συν. (2003). Η χρήση τόσο των φυσικών όσο και των συνθετικών ζεόλιθων στα µηρυκαστικά, συνοδεύεται και από µεταβολές στην πεπτικότητα των θρεπτικών συστατικών. Οι µεταβολές αυτές, δεν είναι πάντοτε σταθερές και εξαρτώνται από το είδος του ζεόλιθου που χρησιµοποιείται, την αναλογία στην οποία προστίθεται και τη σύνθεση του σιτηρεσίου στο οποίο ενσωµατώνεται. Φαίνεται ότι η πεπτικότητα της ξηράς ουσίας µειώνεται, πιθανότατα λόγω της παρουσίας του άπεπτου ζεολιθικού υλικού (Sweeney και συν. 1984, Johnson και συν. 1988, Pickett και συν. 2002), αν και αναφέρονται περιπτώσεις που δεν παρατηρήθηκαν σηµαντικές διαφορές σε σχέση µε τους µάρτυρες αλλά µεταξύ των διαφορετικών επιπέδων ζεόλιθου που χρησιµοποιήθηκαν (McCollum και Galyean 1983). Σε in vitro πειραµατισµούς βρέθηκε ότι η πεπτικότητα των ολικών κυτταρινών µειώνεται από την παρουσία 2% κλινοπτιλόλιθου (Pickett και συν. 2002). Το ίδιο αποτέλεσµα είχε και η προσθήκη 2% συνθετικού ζεόλιθου Α στο σιτηρέσιο γαλακτοπαραγωγών αγελάδων (Johnson και συν. 1988). Σύµφωνα µε τους Sweeney και συν. (1984), η παρουσία 5% κλινοπτιλόλιθου στο σιτηρέσιο µόσχων, που ως πηγή πρωτεϊνών περιείχε άζωτο χαµηλής διαλυτότητας, δεν επηρέασε την πεπτικότητα των ολικών κυτταρινών, ενώ αντίθετα όταν το σιτηρέσιο περιείχε ουρία η πεπτικότητα αυξήθηκε. Η ίδια τάση παρατηρήθηκε όταν ο κλινοπτιλόλιθος προστέθηκε σε σιτηρέσιο πλούσιο σε χονδροειδείς τροφές που περιείχε επίσης ουρία (Sweeney και συν. 1984). Η αύξηση αυτή αποδόθηκε στη διατήρηση κατάλληλων συγκεντρώσεων αµµωνίας που ευνοούν τη µικροβιακή ανάπτυξη στη Μ.Κ. και στην αλληλεπίδραση µεταξύ κλινοπτιλόλιθου, µικροβιακής χλωρίδας και ολικών κυτταρινών. Η πεπτικότητα των οργανικών ουσιών ακολουθεί ανάλογη τάση µε εκείνη των ολικών κυτταρινών. Μείωση της πεπτικότητας των οργανικών ουσιών και των µη δοµικών υδατανθράκων παρατηρήθηκε µε την προσθήκη 2% συνθετικού ζεόλιθου Α 27

28 στο σιτηρέσιο γαλακτοπαραγωγών αγελάδων (Johnson και συν. 1988) και 2% κλινοπτιλόλιθου in vitro (Pickett και συν. 2002). Αντίθετα, αύξηση της πεπτικότητας των οργανικών ουσιών παρατηρήθηκε µε την προσθήκη 5% κλινοπτιλόλιθου σε σιτηρέσια µόσχων που περιείχαν ουρία (Sweeney και συν. 1984). Οι McCollum και Galyean (1983) απέδειξαν ότι η ενσωµάτωση κλινοπτιλόλιθου σε σιτηρέσια µόσχων, πλούσια σε συµπυκνωµένες τροφές, µεταβάλλει την πεπτικότητα των θρεπτικών συστατικών στα διάφορα σηµεία του πεπτικού σωλήνα. Συγκεκριµένα παρατήρησαν ότι η ξηρά ουσία, οι οργανικές ουσίες και το άµυλο έτειναν να πέπτονται περισσότερο στη Μ.Κ. παρουσία κλινοπτιλόλιθου, ενώ κατά την απουσία του, τα παραπάνω συστατικά ήταν περισσότερο πεπτά στο λεπτό έντερο. Η πέψη των πρωτεϊνών δεν επηρεάστηκε σηµαντικά, όταν όµως ο κλινοπτιλόλιθος συµµετείχε στα σιτηρέσια σε υψηλές αναλογίες (2,5 και 5%) µειωνόταν κατά 1-3% συνολικά, ενώ ταυτόχρονα αυξάνονταν η πέψη τους στη Μ.Κ. κατά 2-4%. Οι µεταβολές της πεπτικότητας των θρεπτικών συστατικών στη Μ.Κ. φαίνεται να επηρεάζουν και την παραγωγή πτητικών λιπαρών οξέων (Π.Λ.Ο.). Σε in vitro πειραµατισµούς βρέθηκε ότι ο κλινοπτιλόλιθος σε ποσοστό 2% αύξησε την παραγόµενη ποσότητα Π.Λ.Ο. χωρίς όµως να µεταβληθεί η µεταξύ τους αναλογία (Pickett και συν. 2002). Σηµαντική αύξηση της συγκέντρωσης προπιονικού οξέος σηµειώθηκε όταν ο κλινοπτιλόλιθος ενσωµατώθηκε σε σιτηρέσια µόσχων πλούσια σε συµπυκνωµένες τροφές σε ποσοστό 2,5% (McCollum και Galyean 1983) και έτεινε να αυξηθεί, όχι όµως σηµαντικά, όταν προστέθηκε σε σιτηρέσια µόσχων πλούσια σε χονδροειδείς τροφές σε ποσοστό 3% (Galyean και Chabot 1981). Μείωση του προπιονικού οξέος παρατηρήθηκε σε γαλακτοπαραγωγούς αγελάδες που λάµβαναν 2% συνθετικό ζεόλιθο Α (Johnson και συν. 1988) και αύξηση του οξικού σε µόσχους που είτε λάµβαναν ουρία, είτε πολλές χονδροειδείς τροφές παρουσία 5% κλινοπτιλόλιθου (Sweeney και συν. 1984). Αντίθετα οι Bosi και συν. (2002) δεν παρατήρησαν µεταβολές στην αναλογία των πτητικών λιπαρών οξέων χορηγώντας µικρότερες ποσότητες κλινοπτιλόλιθου, της τάξης του 1%, σε γαλακτοπαραγωγούς αγελάδες. Στα πρόβατα, σύµφωνα µε τους Bartko και συν. (1983), η χρήση κλινοπτιλόλιθου δεν φαίνεται να έχει κάποια επίδραση στην παραγωγή των Π.Λ.Ο.. Από τη µελέτη των έως τώρα διαθέσιµων στοιχείων προκύπτει ότι η χρήση ζεόλιθων πιθανότατα αυξάνει την πεπτικότητα των υδατανθράκων και γενικότερα, βελτιώνει την αξιοποίηση της ενέργειας. Έχει αποδειχθεί ότι οι ζεόλιθοι µειώνουν την 28

29 αποβολή, µε τα κόπρανα, άπεπτων θρεπτικών συστατικών, που προέρχονται κυρίως από δηµητριακούς καρπούς (Mumpton και Fishman 1977, Garcia-Lopez και συν. 1992). Η χρήση συγκεκριµένα του κλινοπτιλόλιθου αυξάνει το ph των κοπράνων σε µόσχους και γαλακτοπαραγωγούς αγελάδες (Galyean και Chabot 1981, Pond και Lee 1984, Hemken και συν. 1984). Το αυξηµένο ph των κοπράνων, σύµφωνα µε τους Hemken και συν. (1984), είναι ενδεικτικό πληρέστερης πέψης των συστατικών της τροφής που περιέχουν άµυλο και βελτιωµένης αξιοποίησης της ενέργειας. Φαίνεται ότι οι ζεόλιθοι, µε κάποιο τρόπο, επιδρούν στην ενζυµική πέψη των θρεπτικών συστατικών, χωρίς όµως ο µηχανισµός να έχει προσδιορισθεί µε ακρίβεια. Οι Garcia- Lopez και συν. (1992) υποστήριξαν ότι η µειωµένη απώλεια δηµητριακών καρπών µε τα κόπρανα οφείλεται στη µεταβολή του ph του εντερικού περιεχοµένου, η οποία καθιστά το περιβάλλον περισσότερο ευνοϊκό για τη δράση του παγκρεατικού ενζύµου α-αµυλάση. Οι Cabezas και συν. (1991) σε in vitro πειραµατισµούς διαπίστωσαν ότι η α-χυµοθρυψίνη, η λιπάση και η α-αµυλάση είναι δυνατό να προσροφηθούν και να δεσµευτούν σταθερά στην επιφάνεια του σεπιόλιθου και να παρουσιάζουν ενζυµική δραστηριότητα σε µεγαλύτερο εύρος ph του πεπτικού περιεχοµένου, µε αποτέλεσµα την αύξηση, συνολικά, της υδρόλυσης των θρεπτικών συστατικών της τροφής. Παρόλο που ανάλογη επίδραση δεν έχει αποδειχθεί για τους ζεόλιθους, θεωρείται πιθανή, καθώς οι ζεόλιθοι και τα φυλοπυριτικά ορυκτά, στα οποία ανήκει ο σεπιόλιθος, παρουσιάζουν πολλές κοινές φυσικοχηµικές ιδιότητες. Οι Tomasevic-Canovic και συν. (1996 και 2001) µελέτησαν in vitro την πιθανή δέσµευση από τους ζεόλιθους και συγκεκριµένα από τον κλινοπτιλόλιθο, ορισµένων βιταµινών και ιχνοστοιχείων, αντίστοιχα, σε συνθετικά διαλύµατα ανάλογης σύστασης µε το γαστρικό υγρό των βοοειδών. Τα αποτελέσµατα των ερευνών έδειξαν ότι ο κλινοπτιλόλιθος δεν απορροφά τις λιποδιαλυτές βιταµίνες Α, D και Ε και ότι έχει περιορισµένη ικανότητα δέσµευσης των ιχνοστοιχείων που µελετήθηκαν και ιδιαίτερα του χαλκού, του ψευδαργύρου, του κοβαλτίου και του µαγγανίου. Οι ενδεχόµενες µεταβολές που προκαλεί η χρήση των ζεόλιθων στη δοµή του βλεννογόνου του πεπτικού σωλήνα και το βάρος των παρεγχυµατικών οργάνων των µηρυκαστικών δεν έχουν µελετηθεί. Ο Nestorov (1984) βρήκε ότι η χρήση κλινοπτιλόλιθου σε χοίρους σε ποσοστό 4% όχι µόνο δεν προκαλεί τραυµατισµούς του τοιχώµατος του εντέρου αλλά αυξάνει την εκκριτική δραστηριότητα των κυλινδρικών κυττάρων του στοµάχου και του εντέρου καθώς και την απορροφητική 29

ΜΟΡΙΑΚO ΚOΣΚΙΝΟ ΖΕOΛΙΘΟΣ NaX

ΜΟΡΙΑΚO ΚOΣΚΙΝΟ ΖΕOΛΙΘΟΣ NaX Πανεπιστήμιο Κρήτης Τμήμα Επιστήμης & Τεχνολογίας Υλικών Εργαστήριο Χημείας Υλικών Γεράσιμος Αρματάς ΜΟΡΙΑΚO ΚOΣΚΙΝΟ ΖΕOΛΙΘΟΣ NaX ΖΕΟΛΙΘΟΙ Οι ζεόλιθοι (από το ζέω και λίθος) είναι μικροπορώδη, κρυσταλλικά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΖΩΩΝ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΥΠΟΞΕΙΑΣ ΔΥΣΠΕΠΤΙΚΗΣ ΟΞΕΩΣΗΣ ΤΩΝ ΓΑΛΑΚΤΟΠΑΡΑΓΩΓΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΚΛΙΝΙΚΩΝ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΛΟΝΙΚΗΣ ΚΤΗΝΙΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΣ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΩΙΚΩΝ ΖΩΩΝ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΠΙΔΡΣΗΣ ΤΟΥ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΤΩΝ ΝΤΙΣΩΜΤΩΝ ΚΤ ΤΗΣ Escherichia coli, ΣΤΗΝ ΥΙΕΙΝΗ ΚΤΣΤΣΗ ΚΙ ΣΤ

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή γαλακτοπαραγωγών προβάτων

Διατροφή γαλακτοπαραγωγών προβάτων Διατροφή γαλακτοπαραγωγών προβάτων Γεώργιος I. Αρσένος Επίκουρος Καθηγητής Κτηνιατρική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Γιατί είναι σημαντική η Διατροφή... Καθορίζει την παραγωγικότητα 50

Διαβάστε περισσότερα

Θρεπτικές ύλες Τρόφιµα - Τροφή

Θρεπτικές ύλες Τρόφιµα - Τροφή ΧΗΜΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ 1 Θρεπτικές ύλες Τι καλούµε θρεπτικές ύλες; Ποιες είναι; Τρόφιµα Τι καλούµε τρόφιµο; Χηµεία Τροφίµων Θρεπτικές ύλες Τρόφιµα - Τροφή Προϋπόθεση για να χαρακτηριστεί ένα προϊόν τρόφιµο; 2

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ 4 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ 4 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ 4 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: 1. Οι εδαφικές ιδιότητες μεταβάλλονται: Α. Κατά μήκος των τριών αξόνων (x, y, z) Β. Με το πέρασμα του

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΠΡΟΣΘΗΚΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΣΤΙΣ ΑΠΟ ΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥ ΟΡΝΙΘΩΝ ΑΥΓΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΠΡΟΣΘΗΚΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΣΤΙΣ ΑΠΟ ΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥ ΟΡΝΙΘΩΝ ΑΥΓΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΠΡΟΣΘΗΚΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΣΤΙΣ ΑΠΟ ΟΣΕΙΣ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Η αποσάθρωση ορίζεται σαν η διάσπαση και η εξαλλοίωση των υλικών κοντά στην επιφάνεια της Γης, µε τοσχηµατισµό προιόντων που είναι σχεδόν σε ισορροπία µε τηνατµόσφαιρα, την υδρόσφαιρα και τη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΖΩΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ι. ΜΠΑΛΙΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Α.Π.Θ.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΖΩΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ι. ΜΠΑΛΙΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Α.Π.Θ. ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΖΩΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ι. ΜΠΑΛΙΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Α.Π.Θ. Η υπερβολική συγκέντρωση της εντατικής κτηνοτροφίας σε ορισμένες περιοχές, σε συνδυασμό με την αύξηση του μεγέθους των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων,

Διαβάστε περισσότερα

Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή.

Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Δρ. Γεώργιος Ζαΐμης Πιο ενεργά συστατικά κολλοειδή κλασματα Διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Ανόργανα ορυκτά (άργιλος) οργανική ουσία (χούμος) Η άργιλος (< 2μ) των εδαφών, διαμέτρου

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Χημικές ιδιότητες του εδάφους

Δασική Εδαφολογία. Χημικές ιδιότητες του εδάφους Δασική Εδαφολογία Χημικές ιδιότητες του εδάφους Χημικές ιδιότητες εδάφους Εδαφικά κολλοειδή Ηλεκτρικά φορτία των ανόργανων κολλοειδών Εναλλακτική ικανότητα του εδάφους Βαθμός κορεσμού με βάσεις Ανταλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ

ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ Εδαφικά κολλοειδή Ανόργανα ορυκτά (άργιλος) ή οργανική ουσία (χούμος) με διάμετρο μικρότερη από 0,001 mm ή 1μ ανήκουν στα κολλοειδή. Ηάργιλος(

Διαβάστε περισσότερα

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 23.10.2014 EL L 304/81 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) αριθ. 1123/2014 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 22ας Οκτωβρίου 2014 για την τροποποίηση της οδηγίας 2008/38/ΕΚ για την κατάρτιση καταλόγου των χρήσεων για τις οποίες προορίζονται

Διαβάστε περισσότερα

1η Διάλεξη ΚΟΛΛΟΕΙΔΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΟ ΕΔΑΦΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

1η Διάλεξη ΚΟΛΛΟΕΙΔΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΟ ΕΔΑΦΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 1η Διάλεξη ΚΟΛΛΟΕΙΔΕΣ ΣΥΜΠΛΟΚΟ ΕΔΑΦΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΩΝ Τροφοδότηση του εδαφικού διαλύματος Απορρόφηση Ρίζας Οργανική ουσία Ανταλλαγή κατιόντων Εδαφικό διάλυμα Μικροοργανισμοί εδάφους Προσρόφηση

Διαβάστε περισσότερα

3 συμβουλές για την σωστή επιλογή του ζεόλιθου στην γεωργία

3 συμβουλές για την σωστή επιλογή του ζεόλιθου στην γεωργία 3 συμβουλές για την σωστή επιλογή του ζεόλιθου στην γεωργία Χρυσοβαλάντης Χατζηγεωργίου 11 Φεβρουαρίου 2019 Τα τελευταία πέντε χρόνια, ασχολούμαστε σχεδόν αποκλειστικά με τον ζεόλιθο και ακούμε κάποιους

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ενός στοιχείου είναι, η επαναλαμβανόμενη κυκλική πορεία του στοιχείου στο οικοσύστημα. Οι βιογεωχημικοί κύκλοι, πραγματοποιούνται με την βοήθεια, βιολογικών, γεωλογικών

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 11: Ιοανταλλαγή. Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογία

ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ. Ενότητα 11: Ιοανταλλαγή. Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογία ΥΔΡΟΧΗΜΕΙΑ Ενότητα 11: Ιοανταλλαγή Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογία Σκοποί ενότητας Κατανόηση του φαινομένου της ιοντικής ανταλλαγής Περιεχόμενα ενότητας 1) Ρόφηση 2) Απορρόφηση

Διαβάστε περισσότερα

ΥΛΙΚΑ ΤΗΣ ΓΗΣ ΙI : Κρυσταλλοχημεία και Συστηματική των Ορυκτών

ΥΛΙΚΑ ΤΗΣ ΓΗΣ ΙI : Κρυσταλλοχημεία και Συστηματική των Ορυκτών ΥΛΙΚΑ ΤΗΣ ΓΗΣ ΙI : Κρυσταλλοχημεία και Συστηματική των Ορυκτών ΔΙΔΑΣΚΩΝ : Δ. ΠΑΠΟΥΛΗΣ Ακαδ. Έτος 2010-2011 5 η ΔΙΑΛΕΞΗ 02/11/10 ΤΕΚΤΟΠΥΡΙΤΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ (FRAMEWORK SILICATES) Συνέχεια.. ΤΕΚΤΟΠΥΡΙΤΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

Υγειονομικά προϊόντα Stalosan

Υγειονομικά προϊόντα Stalosan Υγειονομικά προϊόντα Stalosan Τρία προϊόντα με αυξανόμενη αποτελεσματικότητα STALOSAN DRY Η απορρόφηση υγρασίας/αφύγρανση είναι η κύρια δράση του Stalosan Dry. Με την απορρόφηση υγρασίας οι μικροοργανισμοί

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 1.1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 1.1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ Τμήμα Χημικών Μηχανικών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 1.1 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Ιωάννα Δ. Αναστασοπούλου Βασιλική

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΝΖΥΜΟΥ. Ο μεταβολισμός είναι μία πολύ σημαντική λειτουργία των μονογαστρικών ζώων και επιτυγχάνεται με τη δράση φυσικών

ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΝΖΥΜΟΥ. Ο μεταβολισμός είναι μία πολύ σημαντική λειτουργία των μονογαστρικών ζώων και επιτυγχάνεται με τη δράση φυσικών ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΝΖΥΜΟΥ Ο μεταβολισμός είναι μία πολύ σημαντική λειτουργία των μονογαστρικών ζώων και επιτυγχάνεται με τη δράση φυσικών Ενζύμων που βρίσκονται κατά μήκος του πεπτικού τους σωλήνα. Τα ένζυμα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ STEM: ΒΙΟΛΟΓΙΑ, ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ STEM: ΒΙΟΛΟΓΙΑ, ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ 1 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ STEM: ΒΙΟΛΟΓΙΑ, ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ Ελένη Κάτανα & Κατερίνα Σάλτα STEM Φυσικές Επιστήμες Τεχνολογία Εκπαίδευση STEM Science (Φυσικές Επιστήμες) Technology

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. 1.1 Εισαγωγή...27 1.2 Νερό...29 1.3 Ξηρή Ουσία...30 1.4 Ανάλυση του Σώματος των Ζώων και των Ζωοτροφών...32

Περιεχόμενα. 1.1 Εισαγωγή...27 1.2 Νερό...29 1.3 Ξηρή Ουσία...30 1.4 Ανάλυση του Σώματος των Ζώων και των Ζωοτροφών...32 Πρόλογος...7 Αρκτικόλεξα και σύμβολα...21 1 Συστατικά του Σώματος των Ζώων και των Ζωοτροφών 1.1 Εισαγωγή...27 1.2 Νερό...29 1.3 Ξηρή Ουσία...30 1.4 Ανάλυση του Σώματος των Ζώων και των Ζωοτροφών...32

Διαβάστε περισσότερα

Η θρέψη και η λίπανση της βιομηχανικής τομάτας

Η θρέψη και η λίπανση της βιομηχανικής τομάτας Η θρέψη και η λίπανση της βιομηχανικής τομάτας Αθανάσιος Κουκουνάρας Λέκτορας Εργαστήριο Λαχανοκομίας Τμήμα Γεωπονίας ΑΠΘ thankou@agro.auth.gr 9 Μαρτίου 2015, Λάρισα Κύρια σημεία Η ανάγκη για λίπανση Οργανική

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη μεθοδολογίας για τη μέτρηση in vitro πεπτικότητας σιτηρεσίων μεσογειακών ειδών ψαριών Εκτίμηση της διατροφικής αξίας και του ρυθμού αύξησης

Ανάπτυξη μεθοδολογίας για τη μέτρηση in vitro πεπτικότητας σιτηρεσίων μεσογειακών ειδών ψαριών Εκτίμηση της διατροφικής αξίας και του ρυθμού αύξησης Ανάπτυξη μεθοδολογίας για τη μέτρηση in vitro πεπτικότητας σιτηρεσίων μεσογειακών ειδών ψαριών Εκτίμηση της διατροφικής αξίας και του ρυθμού αύξησης i ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Α. ΜΟΥΤΟΥ (ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ)

Διαβάστε περισσότερα

BITAMINEΣ Ένας σημαντικός σταθμός στη διαιτολογία ήταν η ανακάλυψη, στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, των βιταμινών και του σημαντικού ρόλου

BITAMINEΣ Ένας σημαντικός σταθμός στη διαιτολογία ήταν η ανακάλυψη, στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, των βιταμινών και του σημαντικού ρόλου BITAMINEΣ Ένας σημαντικός σταθμός στη διαιτολογία ήταν η ανακάλυψη, στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, των βιταμινών και του σημαντικού ρόλου αυτών στον οργανισμό. Οι βιταμίνες κατατάσσονται στην

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΙΓΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ. ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΙΓΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ. ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΙΓΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΗ ΜΠΙΖΑΝΗ 4 ΟΣ ΟΡΟΦΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ 2 eribizani@chem.uoa.gr 2107274573 1 ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΙΓΜΑΤΑ (1) - Οι χηµικοί σε ακαδηµαϊκά ιδρύµατα και βιοµηχανία

Διαβάστε περισσότερα

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Δολαπτσόγλου Χριστίνα ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ ΔΡΑΜΑ 2019 Chr. Dolaptsoglou 7 ο Εργαστήριο ΙΑΚ ή CEC: είναι το ποσό

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της διατροφής των ζώων στην παραγωγή αμμωνίας και αερίων του θερμοκηπίου

Ο ρόλος της διατροφής των ζώων στην παραγωγή αμμωνίας και αερίων του θερμοκηπίου Τμήμα Γεωτεχνικών Ακρίτας Καλούσης - Τεχνικός Διευθυντής Ο ρόλος της διατροφής των ζώων στην παραγωγή αμμωνίας και αερίων του θερμοκηπίου www.viozokat.gr Μέχρι πρόσφατα, υποχρέωση του επιστήμονα που ασχολείται

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΟΡΙΩΝ. Στοιχείο O C H N Ca P K S Na Mg περιεκτικότητα % ,5 1 0,35 0,25 0,15 0,05

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΟΡΙΩΝ. Στοιχείο O C H N Ca P K S Na Mg περιεκτικότητα % ,5 1 0,35 0,25 0,15 0,05 ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Βιοχημεία: είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη των οργανικών ενώσεων που συναντώνται στον οργανισμό, καθώς και με τον μεταβολισμό τους. ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΟΡΙΩΝ 108 στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ» ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ. Δρ. Γεώργιος Μαντάνης Εργαστήριο Τεχνολογίας Ξύλου Τμήμα Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου

«ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ» ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ. Δρ. Γεώργιος Μαντάνης Εργαστήριο Τεχνολογίας Ξύλου Τμήμα Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου «ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ» ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ Δρ. Γεώργιος Μαντάνης Εργαστήριο Τεχνολογίας Ξύλου Τμήμα Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΣΥΣΤΑΣΗ ΞΥΛΟΥ ΣΕ ΔΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

Protecure και Endosan. Protecure. Endosan

Protecure και Endosan. Protecure. Endosan Υγιεινό Φυσικό Προβιοτικό Protecure Endosan Protecure και Endosan Υγιεινό Φυσικό Προβιοτικό Τα νέα ϖροβιοτικά, Protecure και Endosan, ϖεριέχουν καλλιέργειες µικροοργανισµών γαλακτικού οξέος, είναι φυσικά

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος Το περιβάλλον Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20

Πρόλογος Το περιβάλλον Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20 Πίνακας περιεχομένων Πρόλογος... 7 1. Το περιβάλλον... 19 1.1 Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία... 19 1.2 Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20 2. Οι μικροοργανισμοί... 22 2.1 Γενικά... 22 2.2 Ταξινόμηση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΡΓΑΝΟΙ ΡΥΠΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΥΡΙΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ

ΑΝΟΡΓΑΝΟΙ ΡΥΠΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΥΡΙΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΑΝΟΡΓΑΝΟΙ ΡΥΠΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΚΥΡΙΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 2γ-1 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ Μη ειδική προσρόφηση (ανταλλαγή ιόντων) Ειδική προσρόφηση

Διαβάστε περισσότερα

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 2/3

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 2/3 EL 7.1.2014 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 2/3 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (EE) αριθ. 5/2014 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 6ης Ιανουαρίου 2014 για την τροποποίηση της οδηγίας 2008/38/ΕΚ για την κατάρτιση καταλόγου των χρήσεων

Διαβάστε περισσότερα

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων µπορούν να καταταχθούν σε τρεις κατηγορίες: Φυσικά Χηµικά Βιολογικά. Πολλές από τις παραµέτρους που ανήκουν στις κατηγορίες αυτές αλληλεξαρτώνται π.χ. η θερµοκρασία που

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Διάλεξης: Ο ρόλος του ανταγωνισμού των θρεπτικών στοιχείωνστηνανάπτυξηκαιτην. Χ. Λύκας

Τίτλος Διάλεξης: Ο ρόλος του ανταγωνισμού των θρεπτικών στοιχείωνστηνανάπτυξηκαιτην. Χ. Λύκας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ» Μάθημα: «Επίδραση του αβιοτικού και βιοτικού περιβάλλοντος στην παραγωγή των φυτών» Τίτλος

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΣΤΟΜΑΧΟΣ ΤΩΝ ΜΗΡΥΚΑΣΤΙΚΩΝ

Ο ΣΤΟΜΑΧΟΣ ΤΩΝ ΜΗΡΥΚΑΣΤΙΚΩΝ Ο ΣΤΟΜΑΧΟΣ ΤΩΝ ΜΗΡΥΚΑΣΤΙΚΩΝ 1 κεφάλαιο 1.1 Γενικά Τα μηρυκαστικά (Σχήμα 1.1), σε αντίθεση με τα μονογαστρικά ζώα (Σχήματα 1.2 και 1.3), έχουν τη δυνατότητα διεξαγωγής της μικροβιακής ζύμωσης εντός του

Διαβάστε περισσότερα

Ανόργανη Χημεία. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ενότητα 4 η : Ιοντικοί Δεσμοί Χημεία Κύριων Ομάδων. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής

Ανόργανη Χημεία. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ενότητα 4 η : Ιοντικοί Δεσμοί Χημεία Κύριων Ομάδων. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Ανόργανη Χημεία Ενότητα 4 η : Ιοντικοί Δεσμοί Χημεία Κύριων Ομάδων Οκτώβριος 2018 Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής Δόμηση Ηλεκτρονίων στα Ιόντα 2 Για τα στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

(dietary fiber, nonnutritive fiber)

(dietary fiber, nonnutritive fiber) KΥΤΤΑΡΙΝΗ - ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ Στα τρόφιμα, παράλληλα με τους υδατάνθρακες που πέπτονται στον ανθρώπινο οργανισμό (δηλαδή που υδρολύονται, απορροφώνται και μεταβολίζονται κατά τα γνωστά), υπάρχουν και υδατάνθρακες

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Στο 3 ο κεφάλαιο του βιβλίου η συγγραφική ομάδα πραγματεύεται την ενέργεια και την σχέση που έχει αυτή με τους οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Βιοενεργητική είναι ο κλάδος της Βιολογίας που μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι οργανισμοί χρησιμοποιούν ενέργεια για να επιβιώσουν και να υλοποιήσουν τις

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ

Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος 1 ΜΑΘΗΜΑ 2 Ο & 3 O

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ

ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΕΝΩΣΗ ΦΥΛΗΣ ΧΟΛΣΤΑΙΝ ΕΛΛΑΔΑΣ Γεωτεχνική Υπηρεσία και Υπηρεσία Πληροφορικών Συστημάτων ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα οικονομική κατάσταση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Οι οργανισμοί εξασφαλίζουν ενέργεια, για τις διάφορες λειτουργίες τους, διασπώντας θρεπτικές ουσίες που περιέχονται στην τροφή τους. Όμως οι φωτοσυνθετικοί

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί, εκτός από αυτούς από αυτούς που έχουν την ικανότητα να φωτοσυνθέτουν, εξασφαλίζουν ενέργεια διασπώντας τις θρεπτικές ουσιές που περιέχονται

Διαβάστε περισσότερα

ιαχείριση υγρών α οβλήτων

ιαχείριση υγρών α οβλήτων ιαχείριση υγρών α οβλήτων Χαρακτηριστικά αποβλήτων και λυµάτων Α όβλητα & Λύµατα Υγρά α όβλητα: τα υγρά και οι λάσπες που ρέουν εύκολα και αποβάλλονται από κατοικίες, βιοµηχανικές εγκαταστάσεις, µεταφορικά

Διαβάστε περισσότερα

Πεπτικός σωλήνας Κύρια λειτουργία του είναι η εξασφάλιση του διαρκούς ανεφοδιασμού του οργανισμού με νερό, ηλεκτρολύτες και θρεπτικά συστατικά.

Πεπτικός σωλήνας Κύρια λειτουργία του είναι η εξασφάλιση του διαρκούς ανεφοδιασμού του οργανισμού με νερό, ηλεκτρολύτες και θρεπτικά συστατικά. Πεπτικός σωλήνας Κύρια λειτουργία του είναι η εξασφάλιση του διαρκούς ανεφοδιασμού του οργανισμού με νερό, ηλεκτρολύτες και θρεπτικά συστατικά. Στον πεπτικό σωλήνα πραγματοποιείται ο τεμαχισμός της τροφής

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ "ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ"

ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ "ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ" ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ Καθ. Γεώργιος Μαντάνης Εργαστήριο Επιστήμης & Τεχνολογίας Ξύλου Τμήμα Σχεδιασμού & Τεχνολογίας Ξύλου & Επίπλου www.teilar.gr/~mantanis ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΣΥΣΤΑΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Θεοδοσία Τσαβλίδου, Μαρίνος Ιωάννου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Θεοδοσία Τσαβλίδου, Μαρίνος Ιωάννου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ / Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26 04 2015 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: Θεοδοσία Τσαβλίδου, Μαρίνος Ιωάννου ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 1.1 Στον επόμενο πίνακα δίνονται τα σημεία τήξης και τα

Διαβάστε περισσότερα

Ρύπανση Υδάτων και Εδαφών

Ρύπανση Υδάτων και Εδαφών Ρύπανση Υδάτων και Εδαφών Ενότητα 3η: Φυσικοχημικές και μηχανικές ιδιότητες εδαφών Τσικριτζής Λάζαρος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (Λύσεις και αντιμετώπιση της ρύπανσης από βαριά μέταλλα) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σ.

ΒΑΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (Λύσεις και αντιμετώπιση της ρύπανσης από βαριά μέταλλα) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σ. ΒΑΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (Λύσεις και αντιμετώπιση της ρύπανσης από βαριά μέταλλα) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σ. 2 ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ.σ.3 Η ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΠΟ ΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Δολαπτσόγλου Χριστίνα ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ ΔΡΑΜΑ 2019 Chr. Dolaptsoglou Οργανική ουσία είναι όλα τα οργανικά υπολείμματα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΝΗΣΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΡΑΦΕΝΤΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Tον ανθρώπινο µεταβολισµό το χαρακτηρίζουν δύο στάδια. Tοπρώτοείναιηκατάστασητουοργανισµούµετά

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΝΗΣΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΡΑΦΕΝΤΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Tον ανθρώπινο µεταβολισµό το χαρακτηρίζουν δύο στάδια. Tοπρώτοείναιηκατάστασητουοργανισµούµετά ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΝΗΣΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΡΑΦΕΝΤΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Tον ανθρώπινο µεταβολισµό το χαρακτηρίζουν δύο στάδια. Tοπρώτοείναιηκατάστασητουοργανισµούµετά απόκάποιογεύµα, οπότετοαίµαείναιπλούσιοσε θρεπτικές ύλες από

Διαβάστε περισσότερα

Είδη Γιαουρτιού. Ανάλογα με την παρασκευή του διακρίνεται σε: Κανονικό : Παράγεται με όλα του τα συστατικά

Είδη Γιαουρτιού. Ανάλογα με την παρασκευή του διακρίνεται σε: Κανονικό : Παράγεται με όλα του τα συστατικά ΓΕΝΙΚΑ Το γιαούρτι προέρχεται από το αγελαδινό, κατσικίσιο ή πρόβειο γάλα, το οποίο βράζεται και αργότερα, όταν η θερμοκρασία του κατέβει στους 40 50 ο C προστίθεται η μαγιά και αφήνεται να πήξει. Αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο H XHΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Χημεία της ζωής 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο H XHΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Χημεία της ζωής 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο H XHΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Χημεία της ζωής 1 2.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Η Βιολογία μπορεί να μελετηθεί μέσα από πολλά και διαφορετικά επίπεδα. Οι βιοχημικοί, για παράδειγμα, ενδιαφέρονται περισσότερο

Διαβάστε περισσότερα

Αλληλεπιδράσεις θρεπτικών συστατικών των τροφίμων

Αλληλεπιδράσεις θρεπτικών συστατικών των τροφίμων Αλληλεπιδράσεις θρεπτικών συστατικών των τροφίμων Τα τρόφιμα είναι σύνθετοι συνδυασμοί που προέρχονται από πολλές πηγες. Όλα τα τρόφιμα έχουν τη δυνατότητα αλλεπίδρασης (χημικής) σε διαφορετικό βαθμό.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ. Πηκτίνες

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ. Πηκτίνες ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Πηκτίνες Γενικά Πολυσακχαρίτης ο οποίος βρίσκεται σε διάφορες συγκεντρώσεις στα κυτταρικά τοιχώματα των ανώτερων φυτικών ιστών μαζί με την κυτταρίνη. Η πηκτίνη

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη διατροφή των κουνελιών. Πασχάλης Δ. Φορτομάρης Κτηνιατρική Σχολή, Α.Π.Θ.

Εφαρμοσμένη διατροφή των κουνελιών. Πασχάλης Δ. Φορτομάρης Κτηνιατρική Σχολή, Α.Π.Θ. Εφαρμοσμένη διατροφή των κουνελιών Πασχάλης Δ. Φορτομάρης Κτηνιατρική Σχολή, Α.Π.Θ. Σημασία Μέσο συντήρησης, αύξησης, κυοφορίας, γαλακτοπαραγωγής Άμυνα οργανισμού Το σημαντικότερο στοιχείο της εκτροφής

Διαβάστε περισσότερα

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά Ε ΑΦΟΣ Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Έδαφος Το έδαφος σχηµατίζεται από τα προϊόντα της αποσάθρωσης των πετρωµάτων του υποβάθρου (µητρικό πέτρωµα) ή των πετρωµάτων τω γειτονικών

Διαβάστε περισσότερα

Τα οφέλη χρήσης του Νιτρικού Καλίου έναντι του Χλωριούχου Καλίου και του Θειικού Καλίου

Τα οφέλη χρήσης του Νιτρικού Καλίου έναντι του Χλωριούχου Καλίου και του Θειικού Καλίου Τα οφέλη χρήσης του Νιτρικού Καλίου έναντι του Χλωριούχου Καλίου και του Θειικού Καλίου Τα οφέλη του καλίου, γενικά Προάγει την φωτοσύνθεση Επιταχύνει την μεταφορά των προϊόντων μεταβολισμού Ενισχύει την

Διαβάστε περισσότερα

Απώλειες των βιταμινών κατά την επεξεργασία των τροφίμων

Απώλειες των βιταμινών κατά την επεξεργασία των τροφίμων Απώλειες των βιταμινών κατά την επεξεργασία των τροφίμων Αποφλοίωση και καθαρισμός Πολλά φυτικά προϊόντα π.χ, μήλα, πατάτες χρειάζονται αποφλοίωση ή καθαρισμό μερικών τμημάτων τους πριν από την κατεργασία.

Διαβάστε περισσότερα

Η ανόργανη θρέψη των φυτών

Η ανόργανη θρέψη των φυτών Η ανόργανη θρέψη των φυτών Οργανικά θρεπτικά στοιχεία σάκχαρα που προέρχονται από τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης με τις επακόλουθες μετατροπές Ανόργανα θρεπτικά στοιχεία προέρχονται από το έδαφος, με τη

Διαβάστε περισσότερα

Ανόργανη Χημεία. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ενότητα 12 η : Υδατική ισορροπία Οξέα & βάσεις. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής

Ανόργανη Χημεία. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ενότητα 12 η : Υδατική ισορροπία Οξέα & βάσεις. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Ανόργανη Χημεία Ενότητα 12 η : Υδατική ισορροπία Οξέα & βάσεις Οκτώβριος 2018 Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής Οι Έννοιες Οξύ Βάση: Η Θεωρία Brønsted - Lowry 2 Σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 05/02/1017 ΘΕΜΑ 1 ο Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: 1. Σε ένα οικοσύστημα θα τοποθετήσουμε τις ύαινες και τα λιοντάρια στο ίδιο τροφικό επίπεδο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ. Πηκτίνες

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ. Πηκτίνες ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Πηκτίνες Γενικά Πολυσακχαρίτης ο οποίος βρίσκεται σε διάφορες συγκεντρώσεις στα κυτταρικά τοιχώματα των ανώτερων φυτικών ιστών μαζί με την κυτταρίνη. Η πηκτίνη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΦΟΓΝΩΣΙΑ. Υπεύθυνος Καθηγητής: Παπαμιχάλης Αναστάσιος

ΤΡΟΦΟΓΝΩΣΙΑ. Υπεύθυνος Καθηγητής: Παπαμιχάλης Αναστάσιος ΤΡΟΦΟΓΝΩΣΙΑ Υπεύθυνος Καθηγητής: Παπαμιχάλης Αναστάσιος ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΥΛΩΝ Υδατάνθρακες Λίπη Πρωτεΐνες Νερό Ανόργανα συστατικά Βιταμίνες Υπευθ. Καθηγητής: Παπαμιχάλης Αναστάσιος ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ Οι

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση Τροφίμων. Ενότητα 9: Υδατική ισορροπία Οξέα και βάσεις Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ακαδημαϊκό Έτος

Ανάλυση Τροφίμων. Ενότητα 9: Υδατική ισορροπία Οξέα και βάσεις Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ακαδημαϊκό Έτος Ανάλυση Τροφίμων Ενότητα 9: Υδατική ισορροπία Οξέα και βάσεις Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ακαδημαϊκό Έτος 2018-2019 Δημήτρης Π. Μακρής PhD DIC Αναπληρωτής Καθηγητής Οι Έννοιες Οξύ Βάση:

Διαβάστε περισσότερα

Επιπλέον η έλλειψη ασβεστίου μπορεί να οδηγήσει στις παρακάτω παθολογικές καταστάσεις:

Επιπλέον η έλλειψη ασβεστίου μπορεί να οδηγήσει στις παρακάτω παθολογικές καταστάσεις: Γράφει: Φανή Πρεβέντη, MSc Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Το σώμα μας περιέχει μεγάλες ποσότητες ασβεστίου. Συγκεκριμένα, το ασβέστο είναι υπεύθυνο για το 1,5-2% του σωματικού μας βάρους. Είναι το

Διαβάστε περισσότερα

Από τον Δρ. Φρ. Γαΐτη* για το foodbites.eu

Από τον Δρ. Φρ. Γαΐτη* για το foodbites.eu Από τον Δρ. Φρ. Γαΐτη* για το foodbites.eu Η μικροβιακή αύξηση μπορεί να επηρεάζεται από διάφορους ενδογενείς (εσωτερικούς) και εξωγενείς (εξωτερικούς) παράγοντες. Η αξιολόγηση αυτών των παραγόντων είναι

Διαβάστε περισσότερα

Πηγή: ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ : ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΧΛΩΡΙΟΥ, ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2005

Πηγή: ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ : ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΧΛΩΡΙΟΥ, ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2005 Πηγή: ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ : ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΧΛΩΡΙΟΥ, ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2005 ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΟΞΕΙΔΩΣΗΣ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι προχωρημένες τεχνικές

Διαβάστε περισσότερα

Έλεγχος της λειτουργίας της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος

Έλεγχος της λειτουργίας της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος Έλεγχος της λειτουργίας της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος Φλεγμονή Ανεπάρκεια ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΣ ΦΛΕΓΜΟΝΗ ΤΟΥ ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΣ Φλεγμονή που συνοδεύεται από διάφορα συμπτώματα στο σκύλο και

Διαβάστε περισσότερα

Διάρκεια = 15 λεπτά. Dr. C. Sachpazis 1

Διάρκεια = 15 λεπτά. Dr. C. Sachpazis 1 Διάρκεια = 15 λεπτά. Dr. C. Sachpazis 1 Στοιχεία της Γης 8-35 km Φλοιός % κατά βάρος στον φλοιό 12500 km Διάμετρος O = 49.2 Si = 25.7 Al = 7.5 Fe = 4.7 Ca = 3.4 Na = 2.6 K = 2.4 Mg = 1.9 Άλλα = 2.6 82.4%

Διαβάστε περισσότερα

Επιπτώσεις της διάθεσης απόβλητων ελαιοτριβείων στο έδαφος και στο περιβάλλον

Επιπτώσεις της διάθεσης απόβλητων ελαιοτριβείων στο έδαφος και στο περιβάλλον Επιπτώσεις της διάθεσης απόβλητων ελαιοτριβείων στο έδαφος και στο περιβάλλον Ευρωπαϊκό Έργο LIFE- Στρατηγικές για τη βελτίωση και προστασία tου εδάφους από τη διάθεση αποβλήτων ελαιοτριβείων στις Μεσογειακές

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΒΡΩΣΗΑΝΑΣΚΑΦΙΚΩΝ ΓΥΑΛΙΝΩΝΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ

ΙΑΒΡΩΣΗΑΝΑΣΚΑΦΙΚΩΝ ΓΥΑΛΙΝΩΝΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΙΑΒΡΩΣΗΑΝΑΣΚΑΦΙΚΩΝ ΓΥΑΛΙΝΩΝΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΦΘΟΡΑΣ ΤΟΥ ΓΥΑΛΙΟΥ Eνδογενείς και εξωγενείς. Eνδογενείς: Η σύσταση του γυαλιού. Υλικά που σχηµατίζουν το δίκτυο του γυάλινου υλικού. ιοξείδιο του πυριτίου

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΕΙΟ: 2 ο Λύκειο Κομοτηνής ΜΑΘΗΜΑ: Ερευνητική Εργασία ΤΑΞΗ: Α2 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ:

ΣΧΟΛΕΙΟ: 2 ο Λύκειο Κομοτηνής ΜΑΘΗΜΑ: Ερευνητική Εργασία ΤΑΞΗ: Α2 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: ΣΧΟΛΕΙΟ: 2 ο Λύκειο Κομοτηνής ΜΑΘΗΜΑ: Ερευνητική Εργασία ΤΑΞΗ: Α2 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2011-2012 a. Υδατάνθρακες : i. μονοσακχαρίτες (π.χ. γλυκόζη, φρουκτόζη κ.α.) ii. iii. δισακχαρίτες ( π.χ. λακτόζη (γάλα),

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα 1.1 Τα μόρια της ζωής Καινούριες γνώσεις Ποια μόρια συμμετέχουν στη δομή και στις λειτουργίες των οργανισμών. Ποια είναι η σημασία του νερού για τη ζωή

Διαβάστε περισσότερα

Λίπανση Κηπευτικών Καλλιεργειών

Λίπανση Κηπευτικών Καλλιεργειών Λίπανση Κηπευτικών Καλλιεργειών Βασική λίπανση Η βασική λίπανση διενεργείται κατά το στάδιο της προετοιµασίας του εδάφους και πριν την εγκατάσταση των φυτών σε αυτό. Οι ποσότητες των λιπασµάτων καθορίζονται

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΚΤΕΣ ΗΠΑΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ. Λ.Β. Αθανασίου Παθολογική Κλινική, Τμήμα Κτηνιατρικής, Π.Θ.

ΔΕΙΚΤΕΣ ΗΠΑΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ. Λ.Β. Αθανασίου Παθολογική Κλινική, Τμήμα Κτηνιατρικής, Π.Θ. ΔΕΙΚΤΕΣ ΗΠΑΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Λ.Β. Αθανασίου Παθολογική Κλινική, Τμήμα Κτηνιατρικής, Π.Θ. ΔΕΙΚΤΕΣ ΗΠΑΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Δείκτες βλάβης ηπατοκυττάρων Δείκτες χολόστασης Δείκτες ηπατικής δυσλειτουργίας ΔΕΙΚΤΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Ορυκτά και Πετρώματα

Δασική Εδαφολογία. Ορυκτά και Πετρώματα Δασική Εδαφολογία Ορυκτά και Πετρώματα Ορισμοί Πετρώματα: Στερεά σώματα που αποτελούνται από συσσωματώσεις ενός ή περισσοτέρων ορυκτών και σχηματίζουν το στερεό φλοιό της γης Ορυκτά Τα ομογενή φυσικά συστατικά

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ Προσοµοίωση Είναι γνωστό ότι η εξάσκηση των φοιτητών σε επίπεδο εργαστηριακών ασκήσεων, µε χρήση των κατάλληλων πειραµατοζώων, οργάνων και αναλωσίµων

Διαβάστε περισσότερα

3.2 ΕΝΖΥΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ

3.2 ΕΝΖΥΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΤΟ 3 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ Γ. Β1 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται ενέργεια. Οι φυτικοί

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Χατζηθεοδωρίδης, Απρίλιος 2007 ΠΥΡΙΤΙΚΆ ΟΡΥΚΤΆ

Ηλίας Χατζηθεοδωρίδης, Απρίλιος 2007 ΠΥΡΙΤΙΚΆ ΟΡΥΚΤΆ Ηλίας Χατζηθεοδωρίδης, Απρίλιος 2007 ΠΥΡΙΤΙΚΆ ΟΡΥΚΤΆ 92% των ορυκτών του φλοιού της γης είναι πυριτικά 39% 12% 12% 11% 5% 5% 5% 3% 8% Πλαγιόκλαστα Αλκαλικοί άστριοι Χαλαζίας Πυρόξενοι Αμφίβολοι Μαρμαρυγίες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 12 1. Παράδειγµα κριτηρίου κλειστού τύπου - ανοικτού τύπου - κρίσης (µάθηµα ηµέρας) ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ ΕΠΩΝΥΜΟ. ΟΝΟΜΑ ΤΑΞΗ ΤΜΗΜΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΜΑΘΗΜΑ Σκοπός εξέτασης: Η διαπίστωση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 3: ΗΠΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΗΠΑΤΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Κάλυψη των ενεργειακών αναγκών Πρόληψη της απώλειας βάρους Ενίσχυση προγράμματος αποκατάστασης ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα

Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα Μάθημα 6 6.1. SOS: Τι ονομάζεται διάλυμα, Διάλυμα είναι ένα ομογενές μίγμα δύο ή περισσοτέρων καθαρών ουσιών. Παράδειγμα: Ο ατμοσφαιρικός αέρας

Διαβάστε περισσότερα

Κροκίδωση Συσσωμάτωση Χημική κατακρήμνιση Πηγή: Μαρία Λοϊζίδου, ΕΜΠ, Αθήνα 2006

Κροκίδωση Συσσωμάτωση Χημική κατακρήμνιση Πηγή: Μαρία Λοϊζίδου, ΕΜΠ, Αθήνα 2006 Κροκίδωση Συσσωμάτωση Χημική κατακρήμνιση Πηγή: Μαρία Λοϊζίδου, ΕΜΠ, Αθήνα 2006 Η χημική κατακρήμνιση βασίζεται στη λειτουργία της συσσωμάτωσης και κροκίδωσης των κολλοειδών σωματιδίων που υπάρχουν αρχικά

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 4η. Ανίχνευση χημικών της καθημερινής ζωής

Άσκηση 4η. Ανίχνευση χημικών της καθημερινής ζωής Άσκηση 4η Ανίχνευση χημικών της καθημερινής ζωής 2 Θεωρητικό μέρος Αναλυτική Χημεία ονομάζεται ο κλάδος της Χημείας που αναπτύσσει και εφαρμόζει μεθόδους, όργανα και στρατηγικές για να δώσει πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΠ. ΠΑΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ:

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΠ. ΠΑΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΠ. ΠΑΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2017-2018 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ MAIOY 2018 ΒΑΘ.:... / 25 ΟΛΟΓΡ.:... ΥΠΟΓΡ.:... ΤΑΞΗ: B ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 29/05/18 ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΑ (ΦΥΣΙΚΗ - ΧΗΜΕΙΑ/ΒΙΟΛΟΓΙΑ)

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΝΖΥΜΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΠΑΤΗΡ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΙΣΑΑΚ 1. Να εξηγήσετε γιατί πολλές βιταμίνες, παρά τη μικρή συγκέντρωσή τους στον οργανισμό, είναι πολύ σημαντικές για

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΛΗΨΗ - ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΤΟ ΥΠΕΡΓΕΙΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ

ΠΡΟΣΛΗΨΗ - ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΤΟ ΥΠΕΡΓΕΙΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ ΠΡΟΣΛΗΨΗ - ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΤΟ ΥΠΕΡΓΕΙΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ Κίνηση στα αγγεία του ξύλου Κίνηση μέσω του φλοιού Τρόποι μετακίνησης των θρεπτικών στοιχείων στο εσωτερικό της ρίζας: Κίνηση με διάχυση

Διαβάστε περισσότερα

Soil Fertility & Plant Nutrition

Soil Fertility & Plant Nutrition Soil Fertility & Plant Nutrition E. Katsalirou Spring 2015 Γονιμότητα Εδάφους & Θρέψη Φυτών Πηγές& Πρόσληψη Θρεπτικών Στοιχείων Φωτοσύνθεση Φως 6 CO 2 +12 H 2 O C 6 H 12 O 6 +6O 2 +6H 2 O Χλωροφύλλη Ο

Διαβάστε περισσότερα

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική αναπνοή.

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική αναπνοή. 5ο ΓΕΛ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ Μ. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΑ 2/4/2014 Β 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική

Διαβάστε περισσότερα

) η οποία απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα και ένα ποσοστό σε αμμωνιακά ιόντα (NH + ). Αυτή η διαδικασία

) η οποία απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα και ένα ποσοστό σε αμμωνιακά ιόντα (NH + ). Αυτή η διαδικασία Ιδιότητες και αποτελέσματα UTEC 46 = Ο ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΟΣ ΤΥΠΟΣ ΓΙΑ ΥΨΗΛΕΣ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ Η Ουρία είναι ένα από τα πιο ευρέως διαδεδομένα αζωτούχα λιπάσματα, συνδυάζοντας τις υψηλές λιπαντικές μονάδες και την ευκολία

Διαβάστε περισσότερα

Προσδιορισμός φυσικοχημικών παραμέτρων υγρών αποβλήτων και υδάτων

Προσδιορισμός φυσικοχημικών παραμέτρων υγρών αποβλήτων και υδάτων Προσδιορισμός φυσικοχημικών παραμέτρων υγρών αποβλήτων και υδάτων (DO - BOD - COD - TOC) Χ. Βασιλάτος Οργανική ύλη Αποξυγόνωση επιφανειακών και υπογείων υδάτων Οι οργανικές ύλες αποτελούν πολύ σοβαρό ρύπο,

Διαβάστε περισσότερα

«Η επιτραπέζια ελιά ως λειτουργικό προϊόν- Μια νέα προσέγγιση»

«Η επιτραπέζια ελιά ως λειτουργικό προϊόν- Μια νέα προσέγγιση» «Η επιτραπέζια ελιά ως λειτουργικό προϊόν- Μια νέα προσέγγιση» Ευστάθιος Ζ. Πανάγου - Σταµατούλα Μπονάτσου Τµήµα Επιστήµης Τροφίµων & Διατροφής του Ανθρώπου Τι είναι τα λειτουργικά τρόφιµα; «Λειτουργικό

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΜΠΟΥΛΟΥΜΠΑΣΗ ΧΗΜΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ. Υπεύθυνη καθηγήτρια: ΕΛΕΝΗ ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΜΠΟΥΛΟΥΜΠΑΣΗ ΧΗΜΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ. Υπεύθυνη καθηγήτρια: ΕΛΕΝΗ ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΥ 0 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΚΛΕΚΤΙΚΩΝ ΖΕΟΛΙΘΙΚΩΝ ΠΡΟΣΡΟΦΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ- ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΜΠΟΥΛΟΥΜΠΑΣΗ ΧΗΜΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Υπεύθυνη καθηγήτρια:

Διαβάστε περισσότερα

Έδαφος. Οι ιδιότητες και η σημασία του

Έδαφος. Οι ιδιότητες και η σημασία του Έδαφος Οι ιδιότητες και η σημασία του ΕΔΑΦΟΣ : Είναι το χαλαρό επιφανειακό στρώμα του στερεού φλοιού της γης. ΕΔΑΦΟΓΕΝΕΣΗ: Το έδαφος σχηματίζεται από την αποσάθρωση των μητρικών πετρωμάτων με την επίδραση

Διαβάστε περισσότερα

Υποστρώματα λαχανικών Χρήση υποστρωμάτων:

Υποστρώματα λαχανικών Χρήση υποστρωμάτων: Υποστρώματα λαχανικών Χρήση υποστρωμάτων: Για παραγωγή σποροφύτων στα φυτώρια Για καλλιέργεια βρώσιμων λαχανικών Εδαφικά υποστρώματα Ως εδαφικό υπόστρωμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάθε είδος διαθέσιμου

Διαβάστε περισσότερα

Tα ιδιαίτερα οφέλη το καλοκαίρι. Μεσογειακή διατροφή: Ο γευστικός θησαυρός του καλοκαιριού

Tα ιδιαίτερα οφέλη το καλοκαίρι. Μεσογειακή διατροφή: Ο γευστικός θησαυρός του καλοκαιριού Οι καλοκαιρινοί μήνες αποτελούν ιδανική περίοδο για την υιοθέτηση της αποκαλούμενης «μεσογειακής διατροφής». Η μεσογειακή διατροφή, η οποία πήρε το όνομά της από τον τρόπο διατροφής των λαών της Μεσογείου,

Διαβάστε περισσότερα